ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ.pdf

2 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 5 AΠPIΛIOY 1998

AΦIEPΩMA

KYPIAKH 5 AΠPIΛIOY 1998

2-32 AΦIEPΩMA

�H γένεση της αθηναϊκής επιθε-ώρησης. T� μ�υσικ θεάτρ� π�υ κατέκτη-σε τ�υς Aθηναί�υς.

T�υ Θ�δωρ�υ Xαντ�ηπαντα�ή

� H «πρώτη» πριν απ� την πρώ-τη! T� 1888 τ� «Zήτω η Eλλάς» απτ�ν γαλλικ θίασ� Λασάλ στ�Φάληρ�.

T�υ Γιώργ�υ Xατ�ηδάκη

� Aπ� τ� «Λίγ� απ’ �λα» έως τ�«Aνω Kάτω». Eπιτυ�ημένες επιθεωρήσεις, αλ-λά και επιθέσεις με... μα�ιλάρια.


� Tα «Π�λεμικά Παναθήναια». H �ρυσή επ��ή της επιθεώρησης.

Tης Λίλας Mαράκα

� H επιθεώρηση σε μετα$ατικέςεπ�%ές. Aλλαγές σε παραστάσεις και κεί-μενα ε�αιτίας της MικρασιατικήςKαταστρ��ής και της Kατ��ής.


�Xρ�νια ακμής 1947-1967. Eπί-καιρα ν�ύμερα, έδωσαν λάμψηστην επιθεώρηση.

T�υ Kώστα Γεωργ�υσ�π�υλ�υ

� Aτακτη σκηνή και Eλεύθερ�Θέατρ�. Oι «νέ�ι» τ�υ Παγκρατί�υ επι-�ειρ�ύν μια νέα πρ�σέγγιση στηνεπιθεώρηση.

T�υ Πλάτων�ς Mαυρ�μ�ύστακ�υ

� Σύγ%ρ�νες επιθεωρησιακές α-να�ητήσεις. Tρεις παραστάσεις π�υ απ�δει-κνύ�υν τι υπάρ��υν πρ��πτι-κές αναγέννησης τ�υ είδ�υς.

T�υ Σπύρ�υ Παγιατάκη

� Mεταπ�λεμικ�ί εκπρ�σωπ�ι.Πρσωπα π�υ έπαι�αν ή παί-$�υν στην επιθεώρηση.

T�υ Γιώργ�υ Bαρ$έρη

�H μ�υσική και τ� τραγ�ύδι επίσκηνής.T�υ Bασίλη Aγγελικ�π�υλ�υ

� Eπ�%ή σιωπής! Δύ� νέ�ι συγγρα�είς σ��λιά$�υντην υπανα�ώρηση της επιθεώρη-σης.

Tων: Θανάση Παπαθανασί�υ – Mι-%άλη Pέππα

� Eπιθεωρησιακά σ�υ(έ.

E�ώ�υλλ�: Σκηνή απ την επιθεώρηση «Bί-ρα τις άγκυρες», π�υ ανα�έρεται σε ν�ύμε-ρ� της παλιάς επιθεώρησης «Zήτω η Eλλάς»η �π�ία παί�εται στ� θέατρ� «Pε�», (�ωτ.:Δημ. Aντωνίτσης).

Yπεύθυνη «Eπτά Hμερών»EΛEYΘEPIA TPAΪOY

Eντυπωσιακά κ�στ�ύμια, καπέλα, �τερά και στρας, τα απαραίτητα α�εσ�υάρ για τα ν�ύμερα της επιθεώρησης (�ωτ.:Δημ. Aντωνίτσης).

Φώτα και στραςH επιθεώρηση, θέαμα �ωνταν�, ευέλικτ� και σατιρικ�, με ελληνική ταυτ�τητα

O KOMΠEP επί σκηνής, καπέλα καιστρας, �τερά και παγιέτες, σκηνικάλαμπερά και ε�ήμερα, μ�υσική �ι-κεία απ� �ωντανή �ρ�ήστρα π�υ συ-νήθως παρωδεί τ�ν λ�γ�, θεατρικάν�ύμερα σύντ�μα, σατιρικά έως καυ-στικά, συνθέτ�υν εικ�νες πρ�σ�ι-λείς, �ιωμένες κάπ�ιες καλ�καιρινές�εστές νύ�τες, σε υπαίθρια αθηναϊκάθέατρα. Συ�νά-πυκνά �έ�αια, �ι ει-κ�νες αυτές επαναλαμ�άν�νται καιτ� �ειμώνα. Φαντά��μαι, �μως, �τι �ιπερισσ�τερ�ι θεατές έ��υν συνδέ-σει αυτές τις μνήμες με καλ�καιρι-νές παραστάσεις, με γρανίτα �ρά�υ-λα ή λεμ�νι, σε θερινές �άσεις κατα-πράσινες, κ�ντρα στη λά�α τ�υ κα-λ�καιρι�ύ. Oσ� για τ�υς ηθ�π�ι�ύς;Π�σ�ι και π�ι�ι δεν γ�ητεύτηκαν α-π� τα �ώτα, τα στρας και την αμεσ�-τητα;

Aθηναϊκή επιθεώρηση, θέαμα μ�-ναδικ� και σπαρταριστ�, γνήσι� καιλαϊκ�, �ι ρί�ες της ανι�νεύ�νται πά-νω απ� έναν αιώνα πίσω. Yπ�λ�γί�ε-ται �τι η αθηναϊκή επιθεώρηση γεν-νήθηκε τ� καλ�καίρι τ�υ 1894, �ταντ� ελληνικ� κωμειδύλλι� συναντή-θηκε με ένα δείγμα ευρωπαϊκ�ύμ�υσικ�ύ θεάτρ�υ, τ� ισπανικ� θέα-μα π�υ κατέ�θασε στην Aθήνα καιεί�ε τ�ν τίτλ� «Γκραν Bία». H επιμι-%ία έ�ερε σ�εδ�ν εν μιά νυκτί τ� «Λί-γ� απ’ �λα» τ�υ Mήκι�υ Λάμπρ�υ,π�υ ήταν ένας καθρέ�της της κ�ι-νωνικής �ωής της ελληνικής πρω-τεύ�υσας. Kαταπιαν�ταν με μικράκαι μεγάλα θέματα, με μ�δες, σκάν-

δαλα, πνευματικά και καλλιτε�νικάγεγ�ν�τα και �,τι άλλ� ενδιέ�ερετ�ν μικρ�κ�σμ� της αθηναϊκής κ�ι-νωνίας. «Mια αθηναϊκή ρε�ύ π�υ θαε%�μ�ίωνε τ�υς τ�τε εκκ�λαπτ�με-ν�υς Aθηναί�υς αστ�ύς με τα δυτι-κ�ευρωπαϊκά πρ�τυπα». Eτσι μετα-�υτεύτηκε η επιθεώρηση στηνEλλάδα, θεατρικ� είδ�ς ευέλικτ� και�ωνταν�, π�υ πρ�σαρμ�στηκε στις ι-διαίτερες ελληνικές συνθήκες, α-νταπ�κρίθηκε σε συλλ�γικά αιτήμα-τα, κάλυψε κ�ινωνικές ανάγκες, α-��μ�ιώθηκε, απέκτησε ελληνικήταυτ�τητα. Σιγά-σιγά ε%απλώθηκε,

απέκτησε τ�υς δικ�ύς της τύπ�υς,τ�ν μεθύστακα, τ�ν �λά��, τ�ν μά-γκα, τ�ν �ωρ��ύλακα, τ�ν τσ�λιά,την υπηρέτρια, τ�ν π�λιτικ�, κατέ-κτησε μικρά και μεγάλα θέατρα, πέ-ρασε επ��ές ακμής και παρακμής, α-ντικατ�πτρίστηκαν ή σατιρίστηκανστα ν�ύμερά της �λα τα μεγάλα κ�ι-νωνικά και π�λιτικά γεγ�ν�τα π�υκαθ�ρισαν τις διά��ρες επ��ές, α-πέκτησε νέ�υς σύγ�ρ�ν�υς �αρα-κτήρες, και παραμένει �ωντανή.Eστω και αν, ώς ένα �αθμ�, έ�ει α-ντικατασταθεί στις ημέρες μας απ�την τηλε�ραση π�υ �αίνεται π�λύ ναέ�ει �ηλέψει ��ι μ�ν� τη λάμψη αλλάκαι την αμεσ�τητά της. Bέ�αια, και ηίδια δεν έμεινε αλώ�ητη με τ� πέρα-

σμα των �ρ�νων. Iδιαίτερα τα τελευ-ταία �ρ�νια, �ι συγγρα�είς της ε-μπνέ�νται, κυρίως, απ� την τηλε�-πτική πραγματικ�τητα, ενώ ακ�μακαι τα μεγάλα γεγ�ν�τα τα σατιρί-��υν, �πως �ι ίδι�ι τα συλλαμ�άν�υνμέσα απ� την τηλε�πτική �θ�νη.

Δείγμα γρα�ής αλλά και μνήμης α-π�τελεί στις μέρες μας τ� «Bίρα τιςάγκυρες» π�υ παί�εται απ� τ� Eθνι-κ� Θέατρ�, ένα π�τ-π�υρί απ� ν�ύ-μερα παλιών επιθεωρήσεων συνδε-δεμένων μετα%ύ τ�υς με αριστ�τε-�νικ� τρ�π�, απ� τ�υς δύ� νέ�υς ε-πιθεωρησι�γρά��υς, τ�υς ΘανάσηΠαπαθανασί�υ και Mι�άλη Pέππα. T�θέαμα αυτ�, π�υ πραγματικά αντα-π�κρίνεται στ� μύθ� της επιθεώρη-σης, απ�τελεί, ταυτ��ρ�να, και μιαανα��ρά σε ανθρώπ�υς π�υ πέρα-σαν απ� τη σκηνή της, έδωσαν λάμ-ψη και πήραν αίγλη, καθ�ρισαν σεμεγάλ� �αθμ� την π�ρεία της.

Στ� A�ιέρωμα των «Eπτά Hμερών»επιδιώ%αμε μια συν�λική παρ�υσία-ση και έρευνα σε �άθ�ς τ�υ �αιν�-μέν�υ της αθηναϊκής επιθεώρησης,�έρν�ντας μάλιστα στ� �ως άγνω-στα στ�ι�εία απ� κάπ�ιες επιθεωρή-σεις π�υ παί�τηκαν πριν απ� την ι-στ�ρική παράσταση τ�υ «Λίγ� απ’ �-λα». Mια ανα��ρά στ� λαϊκ�τερ� ί-σως είδ�ς σύγ�ρ�ν�υ θεάτρ�υ μετην ελληνική ταυτ�τητα, την αμεσ�-τητα, την καυστική σάτιρα, την ευρη-ματικ�τητα και την π�λυ�ρωμία,στ�ι�εία π�υ �λ�υς μας γ�ήτευσανκαι �λ�ι αγαπήσαμε.

Eπιμέλεια α�ιερώματ�ς:

ΠEΓKY KOYNENAKH

KYPIAKH 5 AΠPIΛIOY 1998 - H KAΘHMEPINH 3

H γένεση της Aθηναϊκής EπιθεώρησηςT� μ�υσικ� θέατρ� π�υ κατέκτησε τ�υς Aθηναί�υς εί�ε την αίγλη της πρ��δευτικής ευρωπαϊκής πρ�έλευσης

T�υ Θ�δωρ�υ Xατ�ηπαντα�ή

Kαθηγητή Θεατρ�λ�γίας στ� Πανεπιστήμι� Kρήτης

H AΘHNAΪKH Eπιθεώρηση γεννήθη-κε τ� καλ�καίρι τ�υ 1894, �ταν τ�ελληνικ� κωμειδύλλι� διασταυρώ-θηκε �α�νικά με ένα δείγμα τ�υ ευ-ρωπαϊκ�ύ ελα�ρ�ύ μ�υσικ�ύ θεά-τρ�υ της επ�!ής, την ισπανική "αρ-"�υέλα «Γκραν Bία». T� νέ� θεατρι-κ� είδ�ς δεν διαμ�ρ�ώθηκε μέσα α-π� μια αργή ε�ελικτική π�ρεία πάνωστ� σανίδι της ντ�πιας σκηνής, αλ-λά �επήδησε, λίγ� π�λύ, ώριμ� καισυγκρ�τημέν� μια $ραδιά, �πως ηAθηνά απ� τ� κε�άλι τ�υ Δία. Bέ-$αια, με την πρ��πτική π�υ μας !α-ρί"ει σήμερα � !ρ�ν�ς, μπ�ρ�ύμενα διακρίν�υμε πως τ�ν ερ!�μ� τ�υτ�ν εί!αν πρ�αναγγείλει διά��ρ�ι�ιων�ί, μέσα στις δυ� δεκαετίεςπ�υ πρ�ηγήθηκαν. Aρκετά νωρίς,μάλιστα, �αίνεται πως δ�θηκε στ�Φάληρ� μια παράσταση, π�υ δενδιέ�ερε πάρα π�λύ απ� ένα �ρθ�-δ�� επιθεωρησιακ� πρ�γραμμα.Eκείν� �μως κυρίως π�υ �ανερώνειπως η δημι�υργία τ�υ νέ�υ είδ�υςεί!ε γίνει πια αναγκαία, ήταν δυ�τάσεις τ�υ νε�ελληνικ�ύ θεάτρ�υπ�υ δυνάμωναν �λ� και περισσ�τε-ρ� �σ� περν�ύσε � καιρ�ς. H μια ή-ταν τ� δειλ� ενδια�έρ�ν μερικώνθεατρικών συγγρα�έων για θέματατης επικαιρ�τητας. H άλλη ήταν τ�α!�ρταγ� πάθ�ς τ�υ κ�ιν�ύ γιαμ�υσική και τραγ�ύδι πάνω στησκηνή. H παράσταση της «ΓκρανBία», τ�ν Aπρίλη τ�υ 1894, απ� τ�νπεραστικ� ιταλικ� θίασ� «Γκ�ν"ά-λες», απ�κάλυψε στ�υς Aθηναί�υςπως θα μπ�ρ�ύσαν να συνδυαστ�ύντα δύ� αυτά ενδια�έρ�ντα σε ένα�ργανικ� καλλιτε!νικ� σύν�λ�.

H �ρήσητης επικαιρ�τητας

H τάση για τη !ρήση επίκαιρωνθεμάτων στη συγγρα�ή των νε�ελ-ληνικών έργων εκδηλώθηκε π�λύδειλά στην αρ!ή και δεν μπ�ρεί ναπει κανείς πως πρ�!ώρησε με άλ-ματα. H $ασική ρ�πή της αθηναϊκήςσκηνής στα !ρ�νια αυτά ήταν πρ�ςένα θέατρ� �υγής απ� την άμεσηπραγματικ�τητα. Oι λ�γι�ι πρ�τι-μ�ύσαν τη �υγή πρ�ς ένα ε�ιδανι-κευμέν� παρελθ�ν, με τη $�ήθειακαθαρευ�υσιάνικων ιαμ$ικών τρα-γωδιών με θέματα παρμένα απ� τ�Bυ"άντι� και την αρ!αι�τητα. Tα α-�ελέστερα στρώματα τ�υ πληθυ-σμ�ύ γ�ητεύ�νταν απ� ένα θέατρ��υγής πρ�ς κ�σμ�υς της �αντα-σίας λιγ�τερ� γεωμετρικ�ύς καικωδικ�π�ιημέν�υς – πρ�τιμ�ύσανένα θέατρ� μυθιστ�ρηματικ�, μεπ�λλές και μπερδεμένες περιπέτει-ες, εντυπωσιακές σκηνές, έντ�νησυγκίνηση. T� πλησιέστερ� πρ�ςτην άμεση πραγματικ�τητα θεατρι-κ� είδ�ς παρέμενε η κωμωδία καιμέσα στ� πλαίσι� της κωμωδίας α-ναπτύ!θηκε η τάση επα�ής με την

επικαιρ�τητα. Aνάμεσα στα παλαι�-τερα δείγματα θα πρέπει ίσως να α-να�έρει κανείς τα περίεργα π�λιτι-κά θεατρ�γρα�ήματα τ�υ Σ��κλήKαρύδη και μισή ντ�υ"ίνα περίπ�υμ�ν�πρακτες κωμωδίες π�υ μνημ�-νεύ�νται απ� τ�ν Γιάννη Σιδέρηστην «Iστ�ρία...» τ�υ.

O συγγρα�έας, �μως π�υ συνει-δητά και επίμ�να καλλιέργησε τησάτιρα της επικαιρ�τητας με μιασειρά απ� έμμετρα μ�ν�πρακτα έρ-γα, ήταν � δημ��ιλής π�ιητής Γε-ώργι�ς Σ�υρής. Aρ!ί"�ντας στα1880 με τ� «Aλλ’ αντ’ άλλων», σατί-ρισε τ�ν π�λεμικ� �ργασμ� τ�υ1881 («O απ�!αιρετισμ�ς» και «H ε-πάν�δ�ς»), την επιδημία τύ��υ τηςίδια !ρ�νιάς («H επιδημία»), τ� ��-ρ�λ�γικ� σύστημα («O Aναπαρα-διάδης», 1884), τη ρ�υσ�ετ�λ�γία(«Δεν έ!εις τα πρ�σ�ντα», 1885),την κυ$ερνητική μεταρρύθμιση τ�υ1886 («H περι�έρεια»). Θα ήταν λά-θ�ς να τ�νίσει κανείς υπερ$�λικάτ� ρ�λ� τ�υ Σ�υρή ως πρ�γ�ν�υτης Aθηναϊκής Eπιθεώρησης. Oτι ηδ�υλειά τ�υ, σε τελευταία ανάλυ-ση, δεν εί!ε π�λύ μεγάλη σ!έση μετ� θεατρικ� αυτ� είδ�ς απ�δει-κνύεται ανάμεσα στα άλλα και απ�τ� γεγ�ν�ς �τι ενώ έ"ησε δεκαε-τίες �λ�κληρες μετά την εμ�άνισηκαι την επι$�λή τ�υ τελευταί�υ πά-νω στην ελληνική σκηνή, π�τέ δεναισθάνθηκε τ�ν πειρασμ� να ασ!�-ληθεί μα"ί τ�υ. Aν ταιριά"ει να ανα-�έρεται τ� �ν�μά τ�υ μέσα στην ι-στ�ρία της Eπιθεώρησης, είναι γιανα καταδει!τεί, �πως είπαμε, η ύ-παρ�η μιας δειλής τάσης τ�υ ελλη-νικ�ύ θεάτρ�υ να εγκαταλείψει τησ�αίρα της καθαρής �νειρ�π�λη-

σης και να πρ�σγειωθεί στ�ν κ�σμ�της καθημεριν�τητας.

Πρ�τίμησηστ� μ�υσικ� θέατρ�

T� θέατρ� πρ�"ας, �μως –είτε γιαέμμετρες τραγωδίες πρ�κειται είτεγια μυθιστ�ρηματικά σπαρα�ικάρ-δια δράματα είτε για μ�ν�πρακτεςκαι π�λύπρακτες κωμωδίες–, δεν ή-ταν �ύτε τ� μ�ναδικ� �ύτε τ� δημ�-�ιλέστερ� είδ�ς θεατρικής ψυ!α-γωγίας στην Aθήνα τ�υ 19�υ αιώνα.Aπ� την επ�!ή τ�υ Oθωνα ακ�μη,τα πι� ε�ελιγμένα απ� κ�ινωνική ά-π�ψη στρώματα τ�υ πληθυσμ�ύπρ�τιμ�ύσαν τ� μ�υσικ� θέατρ� καισ’ αυτ� α�ιέρωναν με ενθ�υσιασμ�τις $ραδιές τ�υς, κάθε ��ρά π�υ έ-�τανε στην πρωτεύ�υσα κάπ�ι�ς

ευρωπαϊκ�ς θίασ�ς �περες ή �πε-ρέτας. Oι επισκέψεις ήταν τ�σ� συ-!νές και �ι πρ�τιμήσεις τ�υ κ�ιν�ύτ�σ� �εκάθαρες, π�υ για π�λλέςδεκαετίες τ� ευρωπαϊκ� λυρικ� θέ-ατρ� απ�τελ�ύσε καταστρ��ικ� ε-παγγελματικ� ανταγωνισμ� γιατ�υς ντ�πι�υς θιάσ�υς πρ�"ας.«Δύ� μεγάλ�ι θίασ�ι» γρά�ει για τα!ρ�νια αυτά � σκην�θέτης τ�υ «Bα-σιλικ�ύ Θεάτρ�υ» Θωμάς Oικ�ν�-μ�υ, «�ι των κυρίων Δ. Aλε�ιάδ�υκαι αδελ�ών Tα$�υλάρη επάλαι�νμάται�ν αγώνα κατά τ�υ ιταλικ�ύμελ�δράματ�ς και της γαλλικής �-περέτας».

Tι πρ�κάλεσε την ακ�ρεστη δίψατων Aθηναίων για τ� μ�υσικ� θέα-τρ�, στ� δεύτερ� μισ� τ�υ 19�υ αι-ώνα: Eρωτήματα αυτ�ύ τ�υ είδ�υς

Tα �τερά και τα λαμέ παπ�ύτσια υπήρ�αν απ� κατα��λής της επιθεώρησης απαραίτητα α�εσ�υάρ για τ�υς ηθ�π�ι-�ύς... (�ωτ.: Δημ. Aντωνίτσης).

E�ώ�υλλα επιθεωρήσεων �π�υ εκτ�ς απ� τ�ν τίτλ� δια�ημί��νται απαραίτη-τα και τα �ν�ματα των μ�υσικών.

Συνέ#εια στην 4η σελίδα

δεν είναι εύκ�λ� ή και σκ�πιμ� να$ρ�υν μια πρ�!ειρη απάντηση μέσαστ� πλαίσι� μιας έρευνας π�υ δεντα α��ρά κατευθείαν. Eίναι ίσωςαρκετ� να διατυπώσ�υμε σ’ αυτέςτις σελίδες μερικές ερασιτε!νικέςυπ�θέσεις, με την πεπ�ίθηση πωςκατηγ�ρηματικές απ�ψεις επιτρέ-πεται να έ!ει μ�ν� �π�ι�ς θα ανα-λά$ει μια συστηματικ�τερη έρευναγύρω απ� τ� συγκεκριμέν� θέμα.Φαίνεται, πάντως, πως σε σύγκρισημε τις ψυ!ρές καθαρευ�υσιάνικεςτραγωδίες, τ� μ�υσικ� θέατρ� κα-θιερώθηκε στη συνείδηση τ�υ κ�ι-ν�ύ σαν ένα πρ��δευτικ� είδ�ς τέ-!νης και η απ�κλειστική τ�ν καιρ�εκείν� ταύτισή τ�υ με την ε�ελιγμέ-νη ευρωπαϊκή καλλιτε!νική κίνησηενίσ!υε αυτή την εντύπωση. T�μ�υσικ� θέατρ� ήταν «ευρωπαϊκ�»με �λη τη σημασία π�υ έδινε στ� ε-πίθετ� η ελληνική ηγετική τά�η των!ρ�νων εκείνων. Eρ!�ταν απ� ταμεγάλα αστικά κέντρα της αναπτυγ-μένης Eυρώπης –απ� τ� Παρίσι, τ�Mιλάν�, τη Pώμη, τη Bιέννη– και έ-�ερνε μα"ί τ�υ την ατμ�σ�αιρα τ�υπ�λιτισμ�ύ τ�υς. H μ�υσική τ�υ δενεί!ε την παραμικρή σ!έση με την α-νεπιθύμητη «$αλκανική» και «�θω-μανική» μ�υσική παράδ�ση τ�υ τ�-π�υ, αλλά �ύτε με την άμ�υση ψευ-τ�κλασική παιδεία των καθαρευ�υ-σιάνων, π�υ απ�τελ�ύσε, μέ!ρι τηστιγμή, τη μ�ναδική εναλλακτικήλύση στη λαϊκή παράδ�ση. Θα μπ�-ρ�ύσε ακ�μη να πει κανείς πως σεσύγκριση με τ�υς παγερ�ύς ιαμ$ι-κ�ύς μ�ν�λ�γ�υς και τ�υς τυπ�π�ι-ημέν�υς διαλ�γ�υς τ�υ ακαδημαϊ-κ�ύ δράματ�ς, τ� λυρικ� θέατρ�διέθετε τη "εστασιά και τ�ν παλμ�π�υ !αρί"ει στ� λ�γ� η δι�νυσιακήτέ!νη της μ�υσικής. Mε δυ� λ�για,η μ�υσική σκηνή εί!ε την αίγλη τηςπρ��δευτικής ευρωπαϊκής πρ�έ-λευσής της και τη γ�ητεία της συ-γκινησιακής �ρμής της.

Eπιρρ�ή απ�τ� κωμειδύλλι�

H πρώτης απ�πειρα να πρ�σεγγί-σει δημι�υργικά η ντ�πια θεατρικήπαραγωγή τ� μ�υσικ� θέατρ� τηςEυρώπης, έγινε με τ� κωμειδύλλι�.T� κωμειδύλλι� γεννήθηκε περίπ�υ

στα 1888, �ταν � θίασ�ς τ�υ Mι!.Aρνιωτάκη έπαι�ε τ�υς «Mυλωνά-δες», μια διασκευασμένη παλι�τερηιταλική κωμωδία με πρ�σθήκες τρα-γ�υδιών και �εκίνησε τη μ�δα ναπρ�σθέτ�υν �ι θίασ�ι τραγ�ύδια σεπαλιά και νέα έργα π�"ας, για ναπρ�σελκύσ�υν τ� κ�ιν�. Tην επ�με-νη !ρ�νιά � Δημ. K�ρ�μηλάς έγρα-ψε την «Tύ!η της Mαρ�ύλας», μετραγ�ύδια Δημ. K�κκ�υ και A. Σάι-λερ και τ� είδ�ς καθιερώθηκε. Πέρααπ� τη μ�υσική και τ�υς !�ρ�ύς, τ�κωμειδύλλι� έ�ερνε στην ελληνικήσκηνή και ένα ακ�μη καν�ύργι�στ�ι!εί�: τ�υς !αρακτηριστικ�ύςτύπ�υς Eλλήνων επαρ!ιωτών – τ�νP�υμελιώτη, τ�ν Eπτανήσι�, τ�νYδραί�, τ�ν Aνδριώτη, τ�ν Xιώτη,τ�ν M�ραΐτη... Aπ� την άπ�ψη αυτήμπ�ρεί κανείς να πει πως $ρίσκεταικι αυτ� μέσα στ� πλαίσι� της τάσηςγια μια πρ�σέγγιση θεάτρ�υ και ντ�-πιας καθημερινής πραγματικ�τητας.Σε σύγκριση με τις αυτ�κράτειρεςτων ιαμ$ικών τραγ�υδιών και τ�υς

$αρ�ν�υς των μυθιστ�ρηματικώνδραμάτων, η τυπ�π�ιημένη πινακ�-θήκη των επαρ!ιωτών τ�υ κωμει-δύλλι�υ απ�τελ�ύσε ένα $ήμα πρ�-�δ�υ πρ�ς την κατεύθυνση μιαςκαλλιτε!νικής κατεργασίας τ�υ υλι-κ�ύ των αμέσων εμπειριών τ�υ ελ-ληνικ�ύ κ�ιν�ύ.

T� κωμειδύλλι� $ρήκε π�λύ μεγά-λη ανταπ�κριση, αλλά η επιτυ!ίατ�υ δεν $άστα�ε π�λλά !ρ�νια. Πέ-ρα απ� τ�υς θαυμαστές της καθα-ρευ�υσιάνικης τραγωδίας π�υ τ�π�λέμησαν άγρια απ� την αρ!ή,γρήγ�ρα ανακάλυψαν τ�υς περι�ρι-σμ�ύς τ�υ ακ�μη και π�λλ�ί απ�τ�υς �ανατικ�ύς υπ�στηρι!τές τ�υ.Oι αγρ�τικές και νησιώτικες υπ�θέ-σεις τ�υ, �ι !ωριάτες ήρωές τ�υ, η«αν�ύσια» μ�υσική τ�υ, ακ�μη και ηπερι�ριστική ρεαλιστική δ�μή τ�υ,τ� έκαναν, �ταν πέρασε � πρώτ�ςενθ�υσιασμ�ς, να �αίνεται �πισθ�-δρ�μικ� στα μάτια εν�ς κ�ιν�ύ, π�υτην επ�!ή ακρι$ώς αυτή εί!ε αρ!ί-σει να απ�κτά συνείδηση της πρώ-της νε�ελληνικής αστικής ταυτ�τη-τάς τ�υ και ανα"ητά ένα θεατρικ�είδ�ς π�υ θα καθρε�τί"ει τ� νέ� εί-δωλ� τ�υ εαυτ�ύ τ�υ. Eτσι, �τανστα 1894 ένας ευρωπαϊκ�ς μελ�-δραματικ�ς θίασ�ς επισκέ�τηκε τηνAθήνα στ� δρ�μ� τ�υ πρ�ς την Aλε-�άνδρεια και έπαι�ε ανάμεσα σε άλ-λα λυρικά έργα τ�υ ρεπερτ�ρί�υτ�υ και ένα άγνωστ� στ�υς Aθηναί-�υς, μέ!ρι εκείνη τη στιγμή, έργ�,την «Γκραν Bία», τ� κ�ιν� ήταν έτ�ι-μ� να αγκαλιάσει ένα νέ� μ�υσικ�-θεατρικ� πρ�τυπ�.

H ευρωπαϊκή«Γκραν Bία»

T� πρ�τυπ� εμ�ανίστηκε στησκηνή τ�υ θεάτρ�υ «Kωμωδιών»τη $ραδιά της 12ης τ�υ Aπρίλη, ε-ντελώς απρ�ειδ�π�ίητα. O ιταλι-κ�ς θίασ�ς «Γκ�ν"άλες» άρ!ισε τιςπαραστάσεις τ�υ στην ελληνικήπρωτεύ�υσα στις 31 τ�υ Mάρτη με

ένα πρ�γραμμα αρκετά αντιπρ�-σωπευτικ�. Στ� ρεπερτ�ρι� τ�υ$ρίσκ�νταν γνωστά μ�υσικά έργα,δια��ρετικής π�ι�τητας και πρ�έ-λευσης: � κ�σμαγάπητ�ς «K�υρέ-ας της Σε$ίλης», � «Φρα Διά$�λ�»,η «Mασκώτ», η «Ωραία Eλένη», τ�«Eις ανα"ήτησιν τύ!ης» τ�υ Σ�υ-πέ, � «Mικρ�ς Δ�υ�» τ�υ Λεκ�κ, η«Δ�να Z�υανίτα», � «B�κκάκι�ς»,κ.ά. H υπ�δ�!ή π�υ τ�υ έγινε στηναρ!ή, δεν μπ�ρεί να πει κανείςπως ήταν ιδιαίτερα θερμή· ακ�ύ-στηκαν, π.!., γκρίνιες για τη σύν-θεσή τ�υ. H κατάσταση, �μως, άλ-λα�ε απ�τ�μα, �ταν παί!τηκε γιαπρώτη ��ρά η τελευταία μεγάλη ε-πιτυ!ία της ελα�ρής μ�υσικής ευ-ρωπαϊκής σκηνής, η «Γκραν Bία»των Bαλ$ίδα και X�υέκα. H παρά-σταση στάθηκε μια απ�κάλυψη. OιAθηναί�ι �α�νιάστηκαν και για έναδιάστημα δεν ήταν $έ$αι�ι πώς να!αρακτηρίσ�υν τ� περίεργ� έργ�π�υ εί!αν μπρ�στά τ�υς – �περέ-τα, μελ�δραμάτι�ν, ρε$ί, «ισπανι-κ�ν σκώμμα»... Για ένα πράγμα μ�-ν� ήταν $έ$αι�ι και για ένα πράγμασυμ�ων�ύσαν �λ�ι ανε�αίρετα.Πως η «Γκραν Bία» υλ�π�ι�ύσε τ�ανέκ�ραστ� κι ακαταστάλα!τ�,μέ!ρι εκείνη τη στιγμή, θεατρικ� ι-δανικ� τ�υς. Πώς έδινε έκ�ρασηστην αίσθηση τ�υ καιρ�ύ τ�υς.Mέ!ρι τις 9 I�υνί�υ, δέκα τ�υλά!ι-στ�ν καιν�ύργια κωμειδύλλια εί-!αν δανειστεί απ�σπάσματα απ�τη μ�υσική της, ενώ στις 25 τ�υ ί-δι�υ μήνα εμ�ανίστηκε ένα ακ�μη,«Oι σ��υγγαράδες» τ�υ N. Kωτσε-λ�π�υλ�υ, π�υ εί!ε �ικει�π�ιηθεί�λ�κληρη τη μ�υσική της επένδυ-ση και τη !ρησιμ�π�ι�ύσε με νέ-�υς ελληνικ�ύς στί!�υς για τις δι-κές τ�υ ανάγκες! T�ν ίδι� καιρ�,κ�ντά μισή ντ�υ"ίνα Eλληνες συγ-γρα�είς εί!αν πέσει με τα μ�ύτρασ’ έναν αγώνα τα!ύτητας, π�ι�ς θαπρ�λά$ει να γράψει και να $γάλειπρώτ�ς στη σκηνή μια ελληνική«Γκραν Bία». T�ν αγώνα τ�ν κέρδι-σε τελικά ένας $ασικά άσ!ετ�ς μετ� θέατρ� άνθρωπ�ς, � γραμματέ-ας τ�υ �ιλ�λ�γικ�ύ συλλ�γ�υ«Παρνασσ�ς», Mίκι�ς Λάμπρ�ς. T�έργ� τ�υ «Λίγ� απ’ �λα» εί!ε τηντιμή να περάσει στην ιστ�ρία σαν ηπρώτη αθηναϊκή επιθεώρηση π�υείδε τα �ώτα της σκηνής.

H γέννησητης επιθεώρησης

H ιστ�ρία της γέννησης της Eπι-θεώρησης στην Eλλάδα, �ταν ανα-πτύσσεται ανεκδ�τ�λ�γικά, διαθέ-τει σίγ�υρα �λα εκείνα τα στ�ι!είαπ�υ κεντρί"�υν τη �αντασία τ�υκ�ιν�ύ και τρ��δ�τ�ύν τη γρα�ι-κή μυθ�λ�γία των παρασκηνίων. H�υσία της υπ�θεσης, �μως, δεν$ρίσκεται στην απρ�σδ�κητη με-ταμεσ�νύ!τια δημι�υργία μιας λα-μπρής θεατρικής επιτυ!ίας �ύτεστη συνακ�λ�υθη απ�θέωση απ�τ� κ�ιν� των γ�ητευτικών $εντε-τών π�υ πήραν μέρ�ς σ’ αυτήν. T�$ασικ� ερώτημα είναι, π�ια ιδε�-λ�γικά ρεύματα πρ�κάλεσαν αρ!ι-κά τ�ν πάνδημ� ενθ�υσιασμ� γιατ� έργ� και σε δεύτερ� στάδι� τιςαλλεπάλληλες απ�πειρες μίμησήςτ�υ. Στ� θέμα αυτ� μας $�ηθ�ύντα εγκωμιαστικά σ!�λια των ε�η-

Συνέ#εια απ� την 3η σελίδα


Oι δύ� κ�μπέρ των «Παναθηναίων»: � Nικ�λέτ�ς (K. Σαγι�ρ, 1907–1909) και �T�ανέτ�ς (Aλ. Γ�νίδης, 1913–1923).

T� μπαλέτ� των �ρ�ύτων στην Eπιθεώρηση «Bα�υλωνία» π�υ είναι και ταπρώτα δείγματα ερωτισμ�ύ στ� θεατρικ� αυτ� είδ�ς.


μερίδων, π�υ μας επιτρέπ�υν ναδιακρίν�υμε, με αρκετή ακρί$εια,τι ν�ημα έδινε η αθηναϊκή κ�ινω-νία στ�ν εναγκαλισμ� της ισπανι-κής επιθεώρησης. Oι !αρακτηρι-σμ�ί π�υ επιστρατεύ�νται για νατην επαινέσ�υν είναι αρκετά εν-δεικτικ�ί: «πρωτ�τυπ�ς», «τρελή»,«�ιλελευθέρα», «πλήρης σατιρι-κ�ύ πνεύματ�ς, "ωηρ�τητ�ς, κινή-σεως». Δεν !ωρεί αμ�ι$�λία πωςτ� απ�λυτρωτικ� μήνυμα της«Γκραν Bία» ήταν πρώτα απ’ �λα έ-να μήνυμα ελευθερίας, κατάργη-σης καν�νων και συμ$άσεων, ταυ-τ�!ρ�να καλλιτε!νικών και κ�ινω-νικών. Eίναι !αρακτηριστικ� �τι �!ιμ�ν�ν μια ��ρά, αλλά σε δύ� !ωρι-στές περιπτώσεις, η ε�ημερίδα«T� Aστυ» επαινεί τ� έργ� για τη«διακωμώδησιν αστυν�μικών» π�υπαριέ!ει στις σκηνές τ�υ. Oταν γιαπρώτη ��ρά Eλληνες ηθ�π�ι�ί κα-ταπιάστηκαν να ερμηνεύσ�υν απ�-σπάσματα τ�υ έργ�υ, η ίδια ε�η-μερίδα θεωρεί τ� γεγ�ν�ς ένδει�ηπως τ� ελληνικ� θέατρ� απαλλάσ-σεται τελικά απ� τις πρ�λήψειςτ�υ παρελθ�ντ�ς. Kι �ταν εμ�ανί-"�νται �ι «Σ��υγγαράδες», !αιρε-τί"ει την υπε�αίρεση της �ένηςμ�υσικής και την εμ�άνιση στησκηνή γυναικών με ναυτικές στ�-λές, σαν «πρ��δ�» τ�υ ελληνικ�ύθεάτρ�υ.

H πρ��δευτικ�τητα και � μ�-ντερνισμ�ς της «Γκραν Bία» γίν�-νταν αντιληπτά απ� τ�υς Aθηναί-�υς αστ�ύς στην τ�λμηρή σάτιράτης, στη «γ�ργή μελωδικ�τάτημ�υσική» της, στην ανέμελη ανά-πτυ�η της δράσης της μέσα απ�μια σειρά ασύνδετων σκηνών. Tα!αρακτηριστικά αυτά θα τα εγκ�λ-πωθεί η επιθεώρηση και θα τα κά-νει $ασικά συστατικά της στις επ�-μενες δεκαετίες. Aπ� εδώ κι ε-μπρ�ς, θα εμ�ανιστεί στ� ελληνι-κ� θέατρ� ένα νέ� είδ�ς, π�υ θα �-�είλει τη μεγάλη γ�ητεία τ�υ πά-νω στις μά"ες στ� σατιρισμ� θε-σμών και πρ�σώπων και ακ�μη πε-ρισσ�τερ� στην �έγν�ιαστη μελω-δική μ�υσική τ�υ και στη !αλαρ�-τητα της δ�μής τ�υ.

Eναλλακτική λύση

Oι πρώτες επιθεωρήσεις $ρίσκ�-νταν, $έ$αια, κάτω απ� την ισ!υρήεπίδραση τ�υ κωμειδύλλι�υ και α-π�τελ�ύσαν κατά ένα τρ�π� �υσι-κή συνέ!εια και πρ�έκτασή τ�υ, μ’�λ� π�υ απ� την αρ!ή πρ�$λήθη-καν σαν εναλλακτική λύση στ� �ε-περασμέν� αυτ� είδ�ς. T�ν πρώτ�καιρ�, μάλιστα, επικράτησε μια μι-κρή σύγ!υση και τ� «Λίγ� απ’ �λα»�ν�μα"�ταν απ� άλλ�υς κωμειδύλ-λι� και απ� άλλ�υς «επιθεώρησις»(κατά μετά�ραση τ�υ γαλλικ�ύ θε-ατρικ�ύ �ρ�υ revue). H σύγ!υσηδεν είναι δυσε�ήγητη. Mπ�ρεί η ε-πιθεώρηση τ�υ Mίκι�υ Λάμπρ�υ ναδιαθέτει δύ� κ�μπέρ, �πως και η«Γκραν Bία», μπ�ρεί να διαθέτει!αλαρή σύνδεση σκηνών και σατι-ρικ� σ!�λιασμ� της επικαιρ�τητας,αλλά σε ένα σωρ� άλλα σημεία τηςσυνε!ί"ει την κωμειδυλλιακή πα-ράδ�ση.

Γενικά μπ�ρ�ύμε να π�ύμε πωςαπ� τ� κωμειδύλλι� η επιθεώρησηκληρ�ν�μησε την πλ�κή, π�υ, αν

και υπ�τυπώδης, ε�ακ�λ�υθ�ύσεμέ!ρι τ� τέλ�ς περίπ�υ της δεκαε-τίας τ�υ 1920 να !αρί"ει κάπ�ια συ-ν�!ή στη ρ�ή των ετερ�κλητωνσκηνών της. Kληρ�ν�μησε επίσηςτ�υς !αρακτηριστικ�ύς τύπ�υςτων επαρ!ιωτών με τις γρα�ικέςντ�πι�λαλιές τ�υς. O!ι μ�ν�ν �Aγρ�ικ�γιάννης τ�υ «Λίγ� απ’ �-λα», αλλά και � Nικ�λέτ�ς, � Tρα-!ανάς και � T"ανέτ�ς των «Πανα-θηναίων» ή � Γιωργ�ύλας τ�υ «=ι-�ίρ Φαλέρ» είναι επι$ιώσεις ηρώ-ων τ�υ κωμειδύλλι�υ, σε μια επ�!ήπ�υ αυτ� εί!ε πάψει πια να υπάρ-!ει. Kληρ�ν�μησε, τέλ�ς, την κλα-σική τρίπρακτη ��ρμα της, π�υδιατηρήθηκε περίπ�υ �σ� καιρ�διατηρήθηκε και η κεντρική πλ�κή.

Eκείν� π�υ έκανε την επιθεώρη-ση να �ε!ωρίσει αμέσως στ� �εκί-νημά της απ� τ� κωμειδύλλι� ήτανη διαμετρικά αντίθετη πρ��πτικήτης – τ� δια��ρετικ� της �ρ�νημακαι � δια��ρετικ�ς ιδε�λ�γικ�ςπρ�σανατ�λισμ�ς της. Oταν τ�«Λίγ� απ’ �λα» μετέ�ερε τη θεα-τρική δράση απ� τις ακρ�γιαλιέςκαι τα κ�ρ��$�ύνια της επαρ!ίας

στις πλατείες και στα κέντρα δια-σκέδασης της πρωτεύ�υσας, έ�ε-ρε στη θεατρική "ωή τ�υ τ�π�υ κά-τι περισσ�τερ� απ� μια σειρά νέεςσκην�γρα�ίες. E�ερε μια καιν�ύρ-για �πτική γωνιά. Aπ� εδώ και ε-μπρ�ς, � Aθηναί�ς θεατής θα αντι-κρί"ει τα πράγματα σταθερά απ�τη σκ�πιά της π�λης και θα τα κρί-νει με τη ν��τρ�πία της π�λης – με$άση τις α�ίες, τα ιδανικά και τιςπρ�καταλήψεις μιας νέας αστικήςσυνείδησης. Δεν είναι τυ!αί�, �ύτε!ωρίς σημασία, π�υ η επιθεώρηση!αρακτηρίστηκε απ� την πρώτηστιγμή «αθηναϊκή».

Δεν είναι τυ!αί� π�υ η πρώτη ε-πιθεώρηση π�υ γρά�τηκε στα ελ-ληνικά �ν�μα"�ταν «Yπαίθρι�ιAθήναι» �ύτε είναι !ωρίς σημασίαπ�υ η πρώτη π�υ παί!τηκε στησκηνή εί!ε σαν κ�μπέρ μια πρ�σω-π�π�ίηση της αθηναϊκής Δημαρ-!ίας. Δεν είναι ασήμαντ� π�υ �λωνη δράση διαδραματί"εται απ�κλει-στικά σε κάπ�ι� δημ�σι� !ώρ� τηςπρωτεύ�υσας, λες και τ� σύμπαναρ!ί"ει στην Kη�ισιά και τελειώνειστ� Φάληρ�.

T� αστικ� μέλλ�ν

T� κωμειδύλλι� τ�υ Hλία Kαπε-τανάκη «O γενικ�ς γραμματεύς»και τ� «Λίγ� απ’ �λα» τ�υ Λάμπρ�υείναι δυύ� έργα π�υ γρά�τηκανπάνω κάτω την ίδια επ�!ή καιπραγματεύ�νται !�ντρικά τ�ν ίδι�μύθ�, με τα ίδια περίπ�υ θεατρικάμέσα.

Mε τη $�ήθεια, δηλαδή, τραγ�υ-διών και κωμικών σκηνών, η πλ�κήτ�υς περιγρά�ει τις περιπέτειεςκάπ�ι�υ αγαθ�ύ επαρ!ιώτη π�υέρ!εται στην πρωτεύ�υσα και ανα-καλύπτει την ά$υσσ� π�υ !ωρί"ειτα ήθη της απ� εκείνα τ�υ !ωριι�ύτ�υ. Tα δύ� έργα !ωρί"�νται απ�μια ανάλ�γη ά$υσσ� ν��τρ�πίας.Kαι τα δύ� τελειών�υν με την άτα-κτη �υγή τ�υ επαρ!ιώτη –με την ε-πιστρ��ή τ�υ στ� !ωρι� τ�υ, α��ύπρ�ηγ�υμένως, στη διάρκεια εν�ς�έ�ρεν�υ «πρωτευ�υσιάνικ�υ»γλεντι�ύ, απ�κηρύ�ει τ�ν τρ�π�"ωής της νέας Bα$υλώνας. H δια-��ρά είναι πως, �ταν � επαρ!ιώ-της τ�υ «Λίγ� απ’ �λα» θα γυρίσειστην Π�ντικ�τρυπα τ�υ Δήμ�υ Πα-ρα$υστίων, η καρδιά και � ν�υςτ�υ θεατή δεν θα τ�ν ακ�λ�υθή-σει, �πως ακ�λ�υθεί τ�ν μεταμε-λημέν� επαρ!ιώτη τ�υ «Γενικ�ύγραμματέως», πίσω στην κ�ιτίδατης αρετής και της �ρ�νησης,στην αγνή ελληνική ύπαιθρ�. Θαμείνει στ�ν �έ�ρεν� απ�κριάτικ�!�ρ� τ�υ «Bαριετέ», για να συνε!ί-σει τις καδρίλιες με τις τρελές σα-ντέ"ες, τ�υς γλεντ"έδες $�υλευ-τές και με �λ�υς τ�υς υπ�λ�ιπ�υς!ειρα�ετημέν�υς αστ�ύς, με τ�υς�π�ί�υς ταυτί"εται σ’ �λη τη διάρ-κεια τ�υ έργ�υ. Kαθώς δύει � 19�ςαιώνας, τ� κωμειδύλλι� απ�!αιρε-τά με ανεδα�ική ν�σταλγία τ� α-γρ�τικ� παρελθ�ν της ελληνικήςκ�ινωνίας. H επιθεώρηση καλωσ�-ρί"ει με αισι�δ��ία τ� αστικ� τηςμέλλ�ν.

* Aπ�σπασμα απ� την εισαγωγή τ�υ τρίτ�-μ�υ �ι�λί�υ «H Aθηναϊκή Eπιθεώρηση»των Θ. Xατ�ηπαντα�ή – Λ. Mαράκα, απ�τη σειρά «Nέα Eλληνική Bι�λι�θήκη» τωνεκδ�σεων Eρμής (1977).

H Mαρίνα K�τ�π�ύλη, σε να�ιάρικηπ��α. Ως θιασάρ#ης υπήρ�ε απ� τιςπρώτες π�υ υι�θέτησε τ� νέ� θεα-τρικ� είδ�ς, την επιθεώρηση.

O ηθ�π�ι�ς Πλέσσας σε ρ�λ� ��υ-στανελά επαρ#ιώτη.

H A�ρ�δίτη Λα�υτάρη περαστική α-π� την επιθεώρηση.

O θίασ�ς Mαρίκας K�τ�π�ύλη – Kων. Σαγι�ρ με �λ�υς τ�υς μ�νιμ�υς συνερ-γάτες της πρώτης περι�δ�υ των «Παναθηναίων».


H «πρώτη» πριν απ την πρώτη!T� 1888 τ� «Zήτω η Eλλάς», απ� τ� γαλλικ� θίασ� Λασάλ στ� Φάληρ�


ME KAΘYΣTEPHΣH τεσσάρων ρ�-νων τ� Eθνικ� Θέατρ� γι�ρτασε �έ-τ�ς τα γενέθλια της Eπιθεώρησης,π�υ τα επίσημα στ�ι εία, τα γενικώςαπ�δεκτά, τη �έρ�υν να γεννήθηκεστις 30 Aυγ�ύστ�υ τ�υ 1894 στησκηνή τ�υ παριλισί�υ θεάτρ�υ «Πα-ράδεισ�ς». Συνεπές σ’ αυτή τη ρ�-ν�λ�γία στάθηκε τ� Δημ�τικ� Θέα-τρ� Xί�υ π�υ έσπευσε τη θεατρικήπερί�δ� ’94–’95 να ανε"άσει ένα α-#ι�λ�γ� θέαμα με τίτλ� «Eνας Aιώ-νας Zά αρι, Aλάτι και Πιπέρι», μεν�ύμερα παλαιών επιθεωρήσεων συ-νυ�ασμένων με σύγ ρ�να σ �λια-στικά συνδετικά τ�υ υπ�γρα��με-ν�υ και σκην�θεσία τ�υ Πάν�υ Xα-τ$ηκ�υτσέλη. Για την ιστ�ρική ακρί-"εια, ωστ�σ�, έστω και εν αγν�ίατ�υ, τ� Eθνικ� Θέατρ� δεν ευαισθη-τ�π�ιήθηκε και τ�σ� ετερ� ρ�νι-σμένα. Kι αυτ�, γιατί τ� ανέ"ασματ�υ «Bίρα τις Aγκυρες» δεν συμπί-πτει μεν στην επέτει� τ�υ 1894, είναι�μως συνεπές με μια άλλη αγν�ημέ-νη αλλά την πραγματική και γνήσιαεπιθεωρησιακή πρεμιέρα. Oσ� για τ�Δημ�τικ� της Xί�υ, �ταν στην έναρ-#η τ�υ επετειακ�ύ θεάματ�ς �ι ηθ�-π�ι�ί τραγ�υδ�ύσαν: Σ’ ένα πάλκ�υθισμέν μέσα σ’ έναν καλαμιώνασ’ ένα κάπι θεατράκι στην πλευράτυ Iλισύ, πρωτγνώρισε τν κ�σμη �ασίλισσα Συσύ πυ γελά καικακαρί�ει μα τσιμπάει και σαν �ελ�-να πριν σωστ�ν έναν αιώνα.

Σαν κρίτσι νεωτάτη, �λ σ�ρίγςκαι εν τύτις έγινε εκατντύτις...

«Zήτω η Eλλάς»

Oι στί �ι απλώς τηρ�ύσαν τ�υςτύπ�υς...

H αλήθεια είναι πως η Eπθεώρησηγεννήθηκε πλάι στα νερά τ�υ Φαλή-ρ�υ και � ι τ�υ Iλισ�ύ, έ#ι καλ�καί-ρια νωρίτερα απ� την επίσημη κατα- ώρησή της στα θεατρικά αρ εία.Kαι για να μη λέμε π�λλά, ιδ�ύ και ηλη#ιαρ ική πρά#η της πραγματικήςτης γέννησης �πως δημ�σιεύθηκεστ� �ύλλ� της 22ας Aυγ�ύστ�υ τ�υ1888 της «Nέας E�ημερίδ�ς» «Eπίτη πρσε�εί λή�ει των παραστάσεωντυ �αληρικύ θιάσυ παρασκευά-�εται δραμάτιν εις τέσσαρας πρά-�εις και επτά εικ�νας υπ� τν τίτλν“Zήτω η Eλλάς”, ή “Aι Aθήναι διαμέ-συ των αιώνων”». Nαι, αλλά πώς έ- �υμε πεισθεί πως τ� «δραμάτι�ν»περί τ�υ �π�ί�υ κάνει λ�γ� η «NέαE�ημερίς» είναι πράγματι επιθεώρη-ση; Δεν έ �υμε, "έ"αια, στη διάθεσήμας την πληθώρα των δημ�σιευμά-των π�υ συν�δευσε την εμ�άνισητ�υ «Λίγ� απ’ �λα» τ� 1894, με μια ε-πίμ�νη έρευνα �μως #εθάψαμε π�λ-λά πειστήρια για τ� γνήσι� της ταυ-τ�τητας της Φαληριώτισσας.

T� �εύγ�ς Λασάλ

T� καλ�καίρι τ�υ 1888 στ� θέατρ�τ�υ Φαλήρ�υ έπαι$ε � γαλλικ�ς θία-

σ�ς τ�υ $εύγ�ς Λασάλ και με ε εμύ-θεια ετ�ίμα$ε την πρεμιέρα εν�ςπρωτ�τυπ�υ θεάματ�ς. Aκριτ�μύ-θιες εί αν ε#άψει τ� ενδια�έρ�ν τ�υκ�ιν�ύ και �ι ε�ημερίδες συναγωνί-$�νταν π�ια θα έδινε πρώτη λεπτ�-μέρειες για τ� νέ� είδ�ς π�υ θα ανα-δείκνυε η σκηνή τ�υ Φαλήρ�υ. Tακατά�ερε να διεισδύσει πρώτη στ�απ�ρρητ� η «Nέα E�ημερίς» και στις23 Aυγ�ύστ�υ �ι Aθηναί�ι διά"α$ανμε έ#αψη τα παρακάτω: «Διά κατα-σκπείας πλέν συστηματικής και α-δράς δαπάνης εμάθμεν �τι τ “Zή-τω η Eλλάς” ή “Aι Aθήναι καθ’ �λαςτας επ�άς” είνε δραματικαί σκηναίτπικής και ιστρικής επιθεωρήσε-ως εις τέσσαρας πρά�εις και επτά ει-κ�νας».

H ε�ημερίδα συνε ί$ει την περι-γρα�ή κατά πρά#εις και γρά�ει πωςη πρώτη πρά#η διαδραματί$εται στ�νOλυμπ�, �π�υ εμ�ανί$εται � Zευςπεριστ�ι ισμέν�ς απ� τ�υς άλλ�υςθε�ύς την ημέρα π�υ απ��ασί$ει τηνίδρυση της Aθήνας και την ανάληψητης πρ�στασίας της απ� την Aθηνά.

«H πρά�ις αύτη είναι γεγραμμένη ειςύ�ς μυσικ�ν αρ�αϊκ�ν, η δε γένε-σις της π�λεως των Aθηνών παρίστα-ται διά σκηνγρα�ίας εικνι�ύσαςτην Aκρ�πλιν και πάσαν την αρ�αί-αν π�λιν, ήτις θα παράγει �ε�αίωςωραίαν εντύπωσιν». H δεύτερη πρά-#η εκτυλισσ�ταν στην επ� ή τ�υXρυσ�ύ Aιώνα και εμ�ανί$�νταν �Περικλής, η Aσπασία, � Δι�γένης, �Aίσωπ�ς κ.λπ. Πήδημα 2.500 ρ�νωνκαι η τρίτη πρά#η έ�θανε στην «επι-ύσαν της περι�ήμυ Nαυμα�ίαςτυ Nαυαρίνυ. H Eλλάς πρστατευ-μένη πάνττε υπ� της Σ�ίας Aθη-νάς απελευθερύται τη �ηθεία τωντριών συμμά�ων στ�λων εκ τυ απ-πνιγμύ δι’ υ την ηπείλη τυρκ-αιγυπτιακ�ς». O γαλλικ�ς θίασ�ςστην ιστ�ρία της Eλλάδ�ς ευλ�γησεκαι τα γένια τ�υ, απ� σπ�ντα. Mπ�-ρ�ύμε να �ανταστ�ύμε τ� �ινάλετης τρίτης πρά#ης π�υ θα ’κλεινε μετ�υς ηθ�π�ι�ύς ντυμέν�υς Γάλλ�υςναύτες να τραγ�υδάνε κάπ�ι� γαλλι-κ� μαρσάκι και να ανεμί$�υν σημαίεςελληνικές και γαλλικές.

Σάτιρα επίκαιρωνκαταστάσεων

Kαι εάν �λες �ι πρ�ηγ�ύμενεςπρά#εις είναι μεν επιθεωρησιακές,μ�ιά$�υν �μως και με σενάρι� της«Π�λεμικής Aρετής της Eλλήνων»· ι-δ�ύ η τέταρτη, η απ�λύτως αυθεντι-κή, η �π�ία «...περιστρέ�εται εις τηννεωτέραν επ�ήν. H σκηνή είναι εντη παραλία τυ Φαλήρυ, �πυ εκτυ-λίσσνται διά�ρα αστεία και �αι-δρά τυ θέρυς. Πλά εν ταύτη θαείναι τα απρσδ�κητα. Tελευταία τ�λν δράμα και δι’ απθεώσεως,�αινμένων και �λων των μεγάλωνανδρών της επ�ής μας». Aκ�μα καιμ�ν� με την παραπάνω περιγρα�ή ηεικ�να της Eπιθεώρησης έ ει σ ημα-τιστεί ευκρινέστατα. Σάτιρα επίκαι-ρων καταστάσεων και σύγ ρ�νωντύπων και στ� τέλ�ς η «Aπ�θέωση»,τ� τυπικ� επιθεωρησιακ� �ινάλε.

Π�ι�ι ήταν �μως �λ�ι �ι «μεγάλιάνδρες της επ�ής» π�υ σατιρίσθη-καν πάνω στ� πατάρι τ�υ �αληρικ�ύθεάτρ�υ; H δήλωση π�υ κάνει κατα-θ�ρυ"ημέν�ς � θιασάρ ης απ� τ�υςψιθύρ�υς και τ� ��"� αντιδράσεωνμας πείθει πως στ� �ς των επιθεω-ρησιακών "ελών ήταν, αρ ικά, πρ�-σωπα α#ι�σέ"αστα της αθηναϊκήςκ�ινωνίας. Γρά�ει λ�ιπ�ν η «NέαE�ημερίς» στις 30 Aυγ�ύστ�υ: «H δι-εύθυνσις τυ θεάτρυ Φαλήρυ μα-θώσα �τι διαδίδεται πως κατά την δ΄πρά�ιν τυ έργυ “Zήτω η Eλλάς”τυ παρασταθησμένυ μεθαύριν,γίννται υπαινιγμί περί τινών πρ-σώπων λίαν γνωστών, διαμαρτύρεταικατά της απδιδμένης αυτής τιαύ-της μμ�ής, θεωρεί δ’ αυτήν κεκτη-μένην αρκύσαν περίσκεψιν �πωςμη γίνεται αντικείμενν τιύτωνπρσ�λών». Mε περίσκεψη ή � ι, τ�"έ"αι� είναι πως κάπ�ιες πρ�σωπι-κ�τητες της δημ�σιας $ωής θα είδανεαυτ�ύς κ�πιαρισμέν�υς να τραγ�υ-δ�ύν και να �ρεύ�υν επί σκηνής.Σαν υπ�γράμμιση, ένα ακ�μη δημ�-σίευμα απ� τ� �ύλλ� της 6ης Σε-πτεμ"ρί�υ. «H κατά την παράστασιντυ “Zήτω η Eλλάς” εν Φαλήρω τ�-σν επιτυ�ής απμίμησις �υσιγνω-μιών των συγ�ρ�νων ω�είλεται ειςτν κυρέα τυ θιάσυ, τν γνωστ�νεν τη π�λει μας πρδευτικώτατν κ.Aθαν. Στίνην».

Eντυπώσεις εκτης σαλάτας!

Λίγ� πι� επίμ�νη ανα$ήτηση μας �-δηγεί σε στερε�τερα πειστήρια. Eνασ �λι� τ�υ «Pαμπαγά» την επ�μένητης πρεμιέρας μας "ε"αιώνει πωςπρ�κειται για έργ� κατακάθαρα επι-θεωρησιακ�. «Eις υδεμίαν παρά-στασιν τυ θιάσυ Λασάλ παρέστη-μεν και τώρα δε εκ πληρ�ριών πε-τώμεν επί τυ �άρτυ λίγας εντυ-πώσεις εκ της σαλάτας ήτις ωνμά-σθη “Zήτω η Eλλάς”...». O αρακτη-ρισμ�ς σαλάτα είναι ταιριαστ�ς για

Γκρα��ύρα τ�υ Θεάτρ�υ Φαλήρ�υ, �π�υ παί�τηκε απ� τ�ν γαλλικ� θίασ� Λα-σάλ η πρώτη επιθεώρηση «Zήτω η Eλλάς». Στη «Nέα E$ημερίδα» της επ��ής,δια�ά��υμε: «Διά κατασκ�πείας πλέ�ν συστηματικής και αδράς δαπάνης ε-μάθ�μεν �τι τ� «Zήτω η Eλλάς» ή «Aι Aθήναι καθ’ �λας τας επ��άς» είνε δρα-ματικαί σκηναί τ�πικής και ιστ�ρικής επιθεωρήσεως εις τέσσερας πρά&εις καιεπτά εικ�νας».


Eπιθεώρηση, �ταν �ι Aθηναί�ι ήτανσυνηθισμέν�ι έως τ�τε σε έργα συ-μπαγή, με αρ ή, μέση και τέλ�ς. Kαιη συνέ εια· «... H παράστασις αύτηάλλυς ευ�αρίστησε και άλλυς δυ-σαρέστησε, δι�τι εί�ε και τα καλάτης εί�ε και τα κακά της. Hρεσε �ερ’ειπείν ε�αιρετικώς η υπ�κρισις τυAρλέλ, θαυμασίως, απαραμίλλως υ-πκριθέντς, ως άλλς Σωσίας, τνδιευθυντήν της ρ�ήστρας. O κ�-σμς ε�εκαρδίσθη στα γέλια απ�αυτ�ν. Eίναι αληθής καλλιτέ�νηςτης κε�αλπιίας, μέγας κε�αλ-πι�ς. Kατώρθωσε αυτ� ήκιστα -μιά�ων τν διευθυντήν της ρ�ή-στρας, να μεταμρ�ωθή εις αυτ�ν,να γείνη ακρι�ές αυτύ πρ�πλα-σμα». O συντάκτης τ�υ «Pαμπαγά»–ασ�αλώς � εκδ�της τ�υ KλεάνθηςTριαντά�υλλ�ς– μας περιγρά�ει τηνπετυ ημένη μίμημη τ�υ διευθυντήτης �ρ ήστρας απ� έναν ηθ�π�ι�.T� ν�ύμερ� αυτ� π�υ έκανε τ� κ�ιν�να #εκαρδιστεί ήταν σάτιρα εν�ς τύ-π�υ της επικαιρ�τητας, αλλά η Eπι-θεώρηση απαιτείται να έ ει και σάτι-ρα κ�ινωνική, αι μές για πρ�σωπακαι πράγματα, καυστική κριτική θε-σμών και γεγ�ν�των. Kαθώς �αίνε-ται, τίπ�τα απ’ �λα αυτά δεν έλειπε.Kαι � Pαμπαγάς συνε ί$ει: «O κ. Λα-σάλ εί�ε την καλωσύνην να κάμη ρε-κλάμα εις τ �ύλλν μας εν διαλ�γωκαθ’ ων εγίνετ μνεία τυ “Pαμπα-γά”. Eις άλλς τυ έλεγε – Mια κά-πια ε�ημερίς �πυ την λεν “Pαμπα-γά” σε κτυπά. Kαι εκείνς απήντα –A, μπα, δε με μέλει. Πεντάρα δεν δί-νω γι’ αυτήν. Tν ευ�αριστύμε».

Kρατικές ενισ�ύσεις

Eίναι αλήθεια πως δεν έ ανε ευ-καιρία � Pαμπαγάς να τυπήσει τ�θίασ� τ�υ Λασάλ. Eίναι π�λλά τατσ�υ τερά σ �λια κατά τ�υ Γάλλ�υθεατρίν�υ π�υ δημ�σιεύ�νται τ� κα-λ�καίρι τ�υ 1888. Aν και επι�ανειακάστ� �ς ήταν η π�ι�τητα τ�υ θεάμα-τ�ς π�υ πρ�σ�ερε � γαλλικ�ς θία-σ�ς, �ι αιτίες ήταν "αθύτερες. Oι α-ριστικές συμ"άσεις με τις �π�ίες τ�υπαρα ωρ�ύσαν τ� θέατρ�, �ι κρατι-κές ενισ ύσεις και η εύν�ια των με-γαλ�αστών ε#�ργι$αν π�λλ�ύς πρ�-�δευτικ�ύς λ�γι�υς.

Ωστ�σ�, ιδ�ύ ένας ακ�μα λ�γ�ςαπ’ τη συγκεκριμένη παράσταση π�υπρ�καλεί τ�ν πατριωτισμ� τ�υ Kλε-άνθη Tριαντά�υλλ�υ. «Δυσαρέστη-σε δε εκείνη η εγωιστική και ήκισταα�ρά ενώπιν ελληνικύ δημσίυγενμένη έ�αρσις της εν NαυαρίνωNαυμα�ίας εις ην και μ�νην απεδώ-θη η ελευθέρωσις της Eλλάδς, θεω-ρηθέντς ως τίπτε σ�εδ�ν τυπρηγηθέντς αυτής πλυετύς καιαιματηρτάτυ αγώνς, καθ’ ων ιπατέρες υμών εδ�άσθησαν διά κα-τρθωμάτων σπανίων εν τη πλεμικήιστρία των εθνών της γης». Aυτ� τ�σημεί� τ�υ έργ�υ π�υ ε#υμν�ύσε τ�ρ�λ� των πρ�στάτιδων δυνάμεωνπρ�κάλεσε π�λλές αντιδράσεις, με-τα#ύ των �π�ίων και ένα δριμύ π�ίη-μα τ�υ Σ�υρή π�υ δημ�σιεύθηκε στ�«Pωμη�» στις 10 Σεπτεμ"ρί�υ 1888με τίτλ� «Mήνυμα στ�ν Λασάλ» καιυπ�τιτλ� «Eνα τραγ�ύδι ψάλλω – ειςτ�ν Λασάλ τ�ν Γάλλ�». Iδ�ύ τ� �υ-σιώδες απ�σπασμα:

...Kαι �έρνεις άνω κάτω την ιστρία�λη

και γίννται ι μαύρες καρδιές μαςπερι��λι

και με τυς εθνικύς μας παιάναςκαι θυρίυς

ενθυσιά�εις τ�σας κυρίας και κυρίυς

κι απ’ έ�ω κλαις στ’ αλήθεια και μέσα συ γελάς

κι έ�ω �ρενών �ωνά�εις τ «Zήτωη Eλλάς».

T� Tραμ και τ� Σαπ

Στ� ίδι� τ�υ π�ίημα � σατιρικ�ςμας απ�καλύπτει τα ιδι�τελή κίνη-τρα τ�υ Γάλλ�υ π�υ έ�εραν τηνπρώτη επιθεώρηση στη σκηνή.

Λασάλ ευτυ�ισμένε, Λασάλ αγαπητέ

να εύρης τέτια τύ�η δεν τώλπι�εςπτέ

Hμέρα ευτυ�ίας και πλύτυ ανατέλλει

και τυ Tσιγγρύ θα πάρης τ θέατρ ακ�μη

�ασιλιάς τ είπε, �ασιλιάς τ θέλει

κι Xιώτης γρυ δε �γά�ει στυ �ασιλιά τη γνώμη.

M’ ένα είδ�ς ευ άριστ� και δημ�-�ιλές και με πατριωτικ� περιε �με-ν� � Λασάλ επι είρησε πριν απ� 110 ρ�νια να "ρα υκυκλώσει την κατά-σταση και να πάρει με τη "ασιλικήπαρέμ"αση τ� Δημ�τικ� Θέατρ� απ�τ�ν Aνδρέα Συγγρ� π�υ ήταν δωρη-τής τ�υ. Mια σκ�πιμ�τητα λ�ιπ�ν λι-γάκι σκ�τεινή γέννησε τ� �αειν�τε-ρ� θεατρικ� είδ�ς;

H ανί νευση για άλλες πληρ��-ρίες, μας �έρνει μπρ�στά σε στ�ι- εία π�υ επι"ε"αιών�υν αδιαμ�ι-σ"ήτητα τ�ν επιθεωρησιακ� αρα-κτήρα τ�υ «Zήτω η Eλλάς». Tα ν�ύ-μερα τ�υ θεάματ�ς εμπνέ�νταν απ�την τρέ �υσα επικαιρ�τητα και �πωςθα γίνει π�λλές ��ρές στα επ�μενα ρ�νια, πρ�σωπ�π�ι�ύνται ένν�ιες,καταστάσεις και θεσμ�ί. Aπ�δει#η,τ� ν�ύμερ� ανάμεσα στ� Tραμ και τ�Σαπ. T� τραμ π�υ εκτελ�ύσε τη συ-γκ�ινωνία Σύνταγμα–Φάληρ� και �νε�σύστατ�ς Σιδηρ�δρ�μ�ς Aθή-νας–Πειραιά. Σ �λιά$ει τ� ν�ύμερ� �

Pαμπαγάς. «...Ωραίς ήτ λέγυν διάλγς τυ Tραμ μετά τυ Σαπ.Aλλά τ Σαπ έπρεπε να ενθυμηθήδιά να κτυπήση επικαιρ�τερν τTραμ, �τι τυ ηύ�ησεν εσ�άτως τηντιμήν τυ εισιτηρίυ τυ κατά πέντελεπτά, διά τ Φάληρν ένεκα τυ ��-ρυ, ν τυ επέ�αλεν η κυ�έρνη-σις».

Mικτή γλώσσα

Kαμιά αμ�ι"�λία πια �τι η αυλαίατ�υ �αληρικ�ύ θεάτρ�υ άν�ι#ε τ�"ράδυ της 1ης Σεπτεμ"ρί�υ τ�υ1888 παρ�υσιά$�ντας στ�υς θεα-τρ��ιλ�υς ένα καιν�ύργι� θεατρι-κ� είδ�ς· την Eπιθεώρηση. Mένει,ωστ�σ�, μια πιστ�π�ίηση ακ�μα γιανα δε θ�ύμε τελεσίδικα �τι πράγ-ματι τ� θέαμα εκείν� ήταν η πρώτηEπιθεώρηση. Δημι�υργήθηκε ανά-μεσα στη σκηνή και στην πλατείααυτή η π�λυσυ$ητημένη αμ�ίδρ�-μη επικ�ινωνία; Kρίνετε μ�ν�ι σας.«Eις τινα μέρη της παραστάσεως ε-σ�ενδνί�ντ παρ’ ευ�υών ακρ-ατών ειρωνικώταται επικρίσεις καισκώματα... Oύτω π.�. �ταν εψάλετεκείν τ άνστ “Oρκί�μαι!Oρκί�μαι”! ελληνιστί εν μέσω τυγαλλικύ άσματς, ευ�υής κύριςε�ώνη. Γκαρί�με! Γκαρί�με!».

Eδώ πρ�κύπτει αυτ�ματα ένακαίρι� ερώτημα, σε π�ια γλώσσαγρά�τηκε και παί τηκε τ� επιθεω-ρησιακ� αυτ� έργ�; Oλ�κληρ� σταελληνικά, απ�κλείεται. O θίασ�ς α-π�τελ�ύνταν απ� Γάλλ�υς ηθ�π�ι-�ύς κι αν ακ�μα τ� $εύγ�ς των θια-σαρ ών ή#ερε καλά ελληνικά, μιαςκαι ερ �ταν ρ�νια στην Eλλάδα,δεν θα συνέ"αινε τ� ίδι�, "έ"αια,και με τα υπ�λ�ιπα μέλη τ�υ θιά-σ�υ. Πιθαν�ν κάπ�ια μέρη τ�υ έρ-γ�υ να παί τηκαν παντ�μιμικά –π�-λύ διαδεδ�μένη η παντ�μίμα τα ρ�νια εκείνα–, σε κάπ�ια άλλα ση-μεία να εί αν μικρές ατάκες σταελληνικά, ακ�μη και στι άκια ήτραγ�ύδια, τ� πι� μεγάλ� μέρ�ς �-μως θα ήταν στα γαλλικά. Δεν πρέ-πει να #ε νάμε πως η γλώσσα τ�υPακίνα ήταν η δεύτερη μετά τη μη-

τρική, ιδιαίτερα στην τά#η π�υ συ-μπλήρωνε τα καθίσματα τ�υ Φαλη-ρικ�ύ.

Tέσσερις �ραδιές

Ωστ�σ�, καμιά ανα��ρά ή έστω υ-παινιγμ�ς δεν γίνεται π�υθενά για τ�π�ι�ς μπ�ρεί να ήταν � συγγρα�έαςή �ι συγγρα�είς της αγν�ημένης αυ-τής πρώτης επιθεώρησης. Kαι, κα-θώς �αίνεται, η μυστικ�τητα αυτή ε-πιδιώ θηκε α��ύ δια"ά$�υμε στη«Nέα E�ημερίδα»: «Oιαδήπτε αν ηη επιτυ�ία τυ παρασταθησμένυέργυ τύτυ, ευ�αριστύμεν εκτων πρτέρων τυς πιητάς αυτύ,υπ� τν πέπλν μέ�ρι τύδε ανωνύ-μυ, διά την ιδέαν των ήτις παρέ�ειτι νέν εις την �ιλ�καλν �ρε�ιν τυαθηναϊκύ καινύ». H υπ�γράμμισητ�υ νεωτερισμ�ύ είναι μία επί πλέ�νεπικύρωση της ανατ�λής νέ�υ τύ-π�υ θεάματ�ς �πως επίσης πως ηπρώτη Eπιθεώρηση ήταν έργ� Eλλή-νων συγγρα�έων.

Iσως, η π�λεμική π�υ τ�υ ασκήθη-κε, ίσως γιατί τ� κ�ιν� ήταν ακ�μη α-νέτ�ιμ� να δε θεί τ� νε�είσακτ� εί-δ�ς, μπ�ρεί και η παράσταση να μηνήταν καλή, τ� "έ"αι� είναι πως τ�«Zήτω η Eλλάς» δεν εί ε επιτυ ία. Oδισταγμ�ς να μη θιγ�ύν πρ�σωπα α-π�στείρωσε τα κείμενα απ� σάτιρακαυστική και τ�υ στέρησαν τ� αττικ�άλας. Eτσι, η πρώτη Eπιθεώρηση δενπρ�κάλεσε καμιά ιδιαίτερη αίσθηση.Tέσσερις μ�ν� "ραδιές κρατήθηκεστη στηνή και μετά � θίασ�ς ανέ"α-σε τ� δ�κιμασμέν� «Mαμ$έλ Nι-τ�ύς». Tα κριτικά σ �λια π�υ δημ�-σιεύθηκαν την επ�μένη της πρεμιέ-ρας ήταν δυσμενέστατα για τ� έργ�και την παράσταση, π�λύ ευν�ϊκά �-μως για την έρευνά μας, α��ύ επι"ε-"αιών�νται τα επιθεωρησιακά στ�ι- εία τ�υ θεάματ�ς. «Σύγ�υσις απε-ρίγραπτς και ακαλαίσθητς μυθ-λγίας και ιστρίας, πνεύματς μετάλγπαιγνίων και μυσικής. M�νη ηδ΄ πρά�ις διέ�υσε κάπια �αιδρ�τη-τα �άρις εις την εμ�άνισιν αθηναϊ-κών τύπων ευτυ�ώς αντιγεγραμμέ-νων».

H πλατεία και τ� θέατρ� Φαλήρ�υ, �π�υ παί�τηκαν πάμπ�λλες παραστάσεις, &ένων κυρίως θιάσων.


Aπ� τ� «Λίγ� απ’ �λα» στ� «Aνω–Kάτω»Eπιτυ�ημένες επιθεωρήσεις αλλά και επιθέσεις με... μα�ιλάρια!


OΣOI ανα�ήτησαν μέ ρι σήμερα τιςκατα��λές της Eπιθεώρησης έ �υνσυμ�ωνήσει πως π�λύ σ��αρ� ρ�-λ� έ ει παί�ει στην γέννησή της �«Mεγάλ�ς Δρ�μ�ς». Eνα θέαμαμ�υσικ� �ρευτικ� με τ�ν τίτλ�Gran Via π�υ παί θηκε στην Aθήναστις 12 Aπριλί�υ τ�υ 1894, απ� ένανιταλικ� θίασ�. Σ’ αυτ� τ� έργ� καιστην επιτυ ία τ�υ απ�δίδεται η πα-τρ�τητα της ελληνικής Eπιθεώρη-σης «Λίγ� απ’ �λα», π�υ ανέ�ηκεστις 30 Aυγ�ύστ�υ τ�υ ίδι�υ ρ�-ν�υ. Στ� ίδι� εύκ�λ� συμπέρασμακατέλη�αν π�λλ�ί την επ� ή εκείνηα��ύ τα θεάματα αυτά εκτ�ς απ�την μεγάλη επιτυ ία π�υ γνώρισανκαι τα δυ�, έ �υν και αναμ�ισ�ήτη-τες �μ�ι�τητες. E �υν �μως καισ��αρές, αρακτηρι�λ�γικές δια-��ρές, τέτ�ιες π�υ μας επιτρέπ�υννα δε θ�ύμε συγγένεια, μέ ρι δεύ-τερ�υ �αθμ�ύ. H Gran Via ήταν έναθέαμα μ�υσικ� �ρευτικ� με μικράκωμικά σκετς, ωρίς και καμιά σάτι-ρα της επικαιρ�τητας, ωρίς δηλα-δή αυτ� π�υ είναι τ� κύρι� στ�ι εί�της Eπιθεώρησης. H περιγρα�ή τ�υαλλ�τρι�υ είδ�υς στην «Eστία» της27 Aπριλί�υ 1894 είναι σα�ής·«Ωραία εψάλη �θες την εσπέραν εντω θεάτρω “Kωμωδιών” η MεγάληOδ�ς ήτις είναι σειρά κωμικών σκη-νών επί �δ�ύ ε�ελισσ�μένων καιπλησί�ν παραλίας, �π�υ δίδεται α-��ρμή να ψαλή ωραι�τάτη !αρκα-ρ�λα». Στην ίδια ε�ημερίδα, στις 10I�υνί�υ, �ι αρμ�δι�τατ�ι Hλίας Kα-πετανάκης και Nικ�λα�ς Λάσκαρης,απεκδυ�μεν�ι τ�ν συσ ετισμ� τηςGran Via με μια επιθεώρηση π�υ α-ναγγέλθηκε πως γρά��υν, δηλώ-ν�υν θιγμέν�ι τα παρακάτω κατη-γ�ρηματικά «...Ω�είλ�μεν �μως ναγνωρίσωμεν υμίν �τι δεν διεσκευά-σαμεν, ως γρά�ετε, την “Γκραν!ία”, ήτις ειρήσθω εν παρ�δω είναισυν�θύλευμα ασυναρτήτων σκη-νών...».

Tα ν�ύμερα

Aλλά γιατί να στηρί��υμε την α-ντίρρησή μας σε τ�σ� παλαιές πι-στ�π�ιήσεις, α��ύ έ �υμε στη διά-θεσή μας τ� ίδι� τ� κείμεν� τηςGran Via μετα�ρασμέν� απ� άγνω-στ�, π�υ εκδ�θηκε στη Xί� τ� 1895και π�υ τ� �ρήκα στη �ι�λι�θήκητης Xί�υ. Aπ�σπάσματα δημ�σίευ-σα στις 30.7.1980 στη «Mεσημ�ρι-νή». Aς πάρ�υμε την σκηνή «των�μ�ρελών».

«Δεκανεύς: Ω κυρία μ�υ ωραία τινα σας πω. Στρατιώτης: Σας δίδωτην �μπρέλλα. Kυρία: Mα θα μ�υ!γάλης κάνα μάτι κύριε με τη μύτητης �μπρέλλας. Δεκ.: H δική μ�υ εί-ναι στέρεα π�λύ. Στρ.: Kαι η δικήμ�υ τι είναι; Kυρ.: Oπως πρέπει, δε-κανεύς σας !λέπω νάσθε. Mε ενν�-είτε; Στρ.: Πέστε κυρία μ�υ και γιαμε τι �ρ�νείτε; Kυρ.: Tης τα!έρναςπρέπει νάσθε τακτικ�ς πελάτης.

Δεκ.: Kαι διά να μην !ρα�ήτε ημπ�-ρώ να σας �ιλέψω στ� πλησί�ν μα-γερι�. Στρ: Kαι διά να μην !ρα�ήτεημπ�ρώ να σας πρ�σ�έρω μια μπ�-τίλια κερασώ. Kυρ.: Kαλέ τι λες, ματ� Θε�, αστεία θες είσθε τρελλ�ς,μα ��ι δα �ίλ�ι μ�υ καλ�ί, τέτ�ια τι-μή είναι για μένα π�λλή. Συρ.: Aκρι-!ή μ�υ έλα με με. Δεκ.: Mετα!�λή,αυτή είναι για με, είμαι δεκανεύςκ.λπ...». Π�λι�ρκία μιας γυναίκας α-π� δύ� στρατιωτικ�ύς με αστειάκια,ελα�ρά υπ�ν��ύμενα, μ�υσική και �ρ�. Kάτι σαν ν�ύμερ� μι�ύ�ικ �λή καμπαρέ, σα�έστατα �μως δια-��ρετικ� απ� επιθεώρηση.

«Λίγ� απ’ �λα»

H Gran Via δημι�ύργησε, ωστ�σ�,περιρρέ�υσα ατμ�σ�αιρα, κίνημακαι ενθάρρυνση για ένα είδ�ς μεπ�λύ συγκεκριμέν� πρ�τυπ�, �λ�-τελα δια��ρετικ� απ� τ� μ�υσικ�- �ρευτικ� π�νημα των Iσπανώνσυγγρα�έων. T� «Λίγ� απ’ �λα» τ�υMίκι�υ Λάμπρ�υ με στί �υς τ�υ Λά-μπρ�υ Aστέρη και μ�υσική I. Kαίσα-ρη, π�υ ανέ�ηκε στις 30 Aυγ�ύστ�υτ�υ 1894 στ� θέατρ� «Παράδεισ�ς»

απ� τ�ν θίασ� Δημητρί�υ K�τ�π�ύ-λη, εί ε άλλη εμ��ρηση και δια��-ρετικ�ύς στ� �υς και πρ�θεση. Tαδε στ�ι εία π�υ συνετέλεσαν στηνπρωτ��ανή επιτυ ία τ�υ ελληνικ�ύθεάματ�ς ήταν κατά κύρι� λ�γ� τασατιρικά πρ�σώπων και καταστάσε-ων της αθηναϊκής �ωής. T� πρ�η-γ�ύμεν� τ�υ �αληρικ�ύ «Zήτω ηEλλάς» καθ�δήγησε ίσως τ�ν συγ-γρα�έα και τ�ν θιασάρ η–σκην�θέ-τη πρ�ς μια κατεύθυνση σκηνικήςδιάπλασης, τ� πραγματικ�, ωστ�σ�,πρ�τυπ� �ρίσκεται στις σελίδες τηςγαλλικής «L’ Illystration» στ� τεύ- �ς τ�υ Δεκεμ�ρί�υ τ�υ 1893. Mετίτλ� «Les Records de L’ Anné» τ�γαλλικ� έντυπ� δημ�σιεύει τ� κεί-μεν� μιας απ� τις περί�ημες Revueγραμμέν� απ� κάπ�ι�ν Γκρ�σκλ�ντμε ένα σπαρταριστ� τρί� σαν ά��-να. Mια π�υριτανή Aγγλίδα αριστ�-κράτισσα, τη λαίδη Mπ�μπινέ, καιτην κ�ρη της, άσ ημη νεά��υσα γε-ρ�ντ�κ�ρη, την μις Σε��ρα (εκ τ�υσυμ��ρά) με τ� «στριμμέν�» σκυ-λάκι της, τ�ν �ασιλιά Kάρ�λ�, υπ�μάλης επισκέπτ�νται τ� Παρίσι. Tην�ενάγησή τ�υς αναλαμ�άνει � �α-ρ�ν�ς Θ�υρμεγιέρ. T� �ασικ� αυτ�

τρί� (με τ� σκυλί κ�υαρτέτ�) δια-σταυρώνεται με πρ�σωπα και γεγ�-ν�τα και σατιρί��νται επίκαιρες κα-ταστάσεις. Bασικ� κωμικ� στ�ι εί�είναι στ� γαλλικ� πατρ�ν η σύ-γκρ�υση των ηθών της Aγγλίδας α-ριστ�κράτισσας και της κ�ρης τηςμε τη γαλλική κ�ινωνική πραγματι-κ�τητα, τις αντιλήψεις και τη ν��-τρ�πία. Aπ’ αυτ� και παράγεται �σατιρικ�ς σπινθήρας.

K�ινωνικές αντιθέσεις

Aκρι�ώς στην ίδια �άση στηρί�ε-ται και τ� «Λίγ� απ’ �λα». Eδώ � ε-πισκέπτης και ��ρέας δια��ρετι-κών ηθών δεν έρ εται απ� άλλη ώ-ρα, αλλά κατε�αίνει απ’ τ� �ρειν� ωρι� τ�υ. Oι αντιθέσεις ανάμεσαστις συνήθειες και συμπερι��ράτων ανθρώπων τ�υ ωρι�ύ και τηςπ�λης έ �υν δημι�υργήσει στ� θέ-ατρ� και επι�άλει στην ελληνική�ωή καταστάσεις και τύπ�υς πρ�τυ-πα, και � Mίκι�ς Λάμπρ�ς τ�υς με-τα ειρί�εται ωρίς καμιά δυσκ�λία.H αντιστ�ι ία με την λαίδη Mπ�μπι-νέ και την μις Σε��ρα της γαλλικήςρε�ί �έρνει αυτ�ματα στ� πρ�σκή-νι� τ�ν κλασικ� ήρωα τ�υ Pαγκα�ή,τ�ν �ρεσί�ι� Aγρ�ικ�γιάννη τ�υπ�λυπαιγμέν�υ μ�ν�πρακτ�υ «Γά-μ�ς άνευ νύ�ης». Δεν �έρω αν ηλαίδη Mπ�μπινέ και η κ�ρη τηςπρ�ϋπήρ�αν σαν ηρωίδες γαλλικώνκωμωδιών, �πωσδήπ�τε �μως �ρί-σκω καταπληκτική την περίπτωσηπ�υ πρώτ�ς κ�μπέρ στην αθηναϊκήεπιθεώρηση είναι ένας γνωστ�τα-τ�ς τύπ�ς, πρ�σωπ� μιας πρ�γενέ-στερης κωμωδίας. O Aγρ�ικ�γιάν-νης �ευγαρώνεται με μια πρ�σωπ�-π�ίηση της Δημαρ ίας, π�υ τ�ν �ε-ναγεί και τ�ν περι�έρει διά μέσ�υεπίκαιρων γεγ�ν�των, ανά την π�-λη και απ�τελ�ύν έναν διπλ� κ�-μπέρ λειτ�υργικ�τατ� στην απ�πει-ρα τ�υ Mίκι�υ Λάμπρ�υ.

H μεγάλη επιτυ�ία

Eίναι αυταπ�δεικτ� π�σ� στεν�-τερη είναι η συγγένεια ανάμεσαστ� κείμεν� Γκρ�σκλ�ντ με τ�«Λί-γ� απ� �λα», και π�σ� σ��αρές δια-��ρές έ ει τ� άσ ετ� «ισπανικ�νσκώμα» της Gran Via.

Πρέπει εδώ να πρ�σθέσω την κα-τηγ�ρηματική δια�ε�αίωση της Λί-νας Tσαλδάρη τ� 1974, πως � θεί�ςτης Mι αήλ (Mίκι�ς) Λάμπρ�ς, α-δελ��ς τ�υ πατέρα της Σπύρ�υ Λά-μπρ�υ, ήταν τακτικ�ς συνδρ�μητήςτης Illustration.

Mε τ�υς γενετήσι�υς παράγ�-ντες απ� πλευράς κειμέν�υ πρέπεινα συνυπ�λ�γίσ�υμε και την σατι-ρ�γρα�ία σε ε�ημερίδες και περι�-δικά π�υ, έμμετρη ή πε�ή, εί ε γνω-ρίσει μεγάλη ε�έλι�η και εί ε ακ�νί-σει για τα καλά τις πένες π�λλώνσυγγρα�έων. Στις σελίδες π�λλώνπερι�δικών συναντι�ύνται γραπτάωριμ�τατα για την σκηνή, τ�σ� τέ-

H ά�ι�η των Tριπ�λιτών, π�υ απ�τελ�ύσε και την πρώτη εικ�να τ�υ «Λίγα απ’�λα», �πως την κατέγραψε � σκιτσ�γρά��ς τ�υ Σκριπ, στις 22 Mαΐ�υ 1894.

O Σ�υρής δενέμεινε αδιά��-ρ�ς στ� μα�ιλά-ρωμα τ�υ «Aνω–Kάτω» και τ�υ ρεσιτάλMάι�αρτ – Zανντ’ Aράς καιστ�ν «Pωμη�»ασ#�λήθηκε μετ� γεγ�ν�ς. T� σκίτσ� δεί#νει τ�ν Φασ�υλή ναμα�ιλαρώνει ανηλεώς τ�ν Περικλέτ�(«Pωμη�ς» – 2Σεπτεμ'ρί�υ1895).


λεια επιθεωρησιακά π�υ εκπλήσ-σ�υν. M’ �λα αυτά τα γ�νικά συστα-τικά, η θεατρική σκηνή κυ��ρησεκαι στις 30 Aυγ�ύστ�υ εγεννήθη η-μίν τ� «Λίγ� απ’ �λα». Kάθε πρ�η-γ�ύμεν� �ρι� θεατρικής επιτυ ίας�επεράσθηκε κατά π�λύ.

«Yπαίθριαι Aθήναι»

Tρεις μήνες πριν απ� την πρεμιέ-ρα τ�υ «Λίγ� απ’ �λα» �ι Kαπετανά-κης και Λάσκαρης εί αν αναγγείλειτην δική τ�υς Eπιθεώρηση. H δεύτε-ρη επιθεωρησιακή πρεμιέρα δ�θηκεμ�λις ακρι�ώς σαράντησε η πρώτη,και ενώ εί αν αρ ίσει τα �θιν�πωρι-νά ρίγη. Γρά�ει � «Mηνύτωρ» στις 9Oκτω�ρί�υ 1894 «Aι υπαίθριαι Aθή-ναι: Tην εσπέραν ταύτην απ� τηςσκηνής τ�υ θεάτρ�υ των Kωμωδιώνδίδεται διά πρώτην ��ράν τ� πλήρεςδράσεως, �άριτ�ς, πρωτ�τυπίας καισατυρικ�ύ άλατ�ς αθηναϊκ�ν παν�-ραμα «Yπαίθριαι Aθήναι», νέ� έργ�ντων κ.κ. H. Kαπετανάκη και N. Λάσκα-ρη εις τρεις πρά�εις, πλήρεις κωμι-κών επεισ�δίων, μετ’ ασμάτων τ�νι-σθέντων υπ� τ�υ κ. Λ�υδ. Σπινέλη.Eις τ� τέλ�ς της !΄ πρά�εως μεγάληπυρκαϊά εκτελεσθησ�μένη δι’ ειδι-κ�ύ μη�ανισμ�ύ και σκην�γρα�ικήςτέ�νης, πρωτ��αν�ύς διά την ελλη-νικήν σκηνήν. Διά των «YπαιθρίωνAθηνών» παρέρ��νται επί της σκη-νής δρώντα πρ�σωπα 124. Eν γενειθα ίδωμεν αληθή σάτυραν ακρι!ώνγεγ�ν�των».

Παρ’ �λα αυτά �ι «Yπαίθριαι Aθή-ναι» δεν άρεσαν. T� «ΣKPIΠ» στις 23Oκτω�ρί�υ εκ�ρά�ει την απ�ρία τ�υ.«Aι υπαίθριαι Aθήναι» έ��υν σκηνάςθαυμασίας. Aπ�ρ�ύμεν πώς τ� �αρι-τωμέν�ν αυτ� έργ� δεν ήρεσε».Eτσι, � πρώτ�ς ρ�ν�ς κλείνει μεδυ� επιθεωρησιακές πρεμιέρες, αλ-λά μια μ�ν� επιτυ ία. Eπιτυ ία �μως�ρ�ντώδη και καθ�λική τ� μέτρ� της�π�ίας μας δίνει ένα απ’ τα αμέτρη-τα δημ�σιεύματα. «Eστία», 30 Σε-πτεμ�ρί�υ 1894. «T� “Λίγ� απ’ Oλα”δεν κατέστη δημ�τικ�ν μ�ν�ν ως ε-πιθεώρησις θεατρική. T� εύστ��ντ�υ τίτλ�υ ήρπασεν � λα�ς και ήδητ� “Λίγ� απ’ Oλα” ήρ�ατ� ε�αρμ�*�-μεν�υ παντ�ύ. Hκ�ύσαμεν λα�αν�-πώλ�υ διαλαλ�ύντ�ς ανά τας �δ�ύςτα π�ικίλα είδη τ�υ διά τ�υ “Λίγ� απ’Oλα”. T� π�τ�π�ιεί�ν “Nεμέα” εισή-γαγε νέ�ν π�τ�ν “Λίγ� απ’ Oλα”. O ε-πί της �δ�ύ Eρμ�ύ και B�υλής πα-ντ�πώλης κ. Παπαδ�π�υλ�ς μετων�-μασε τ� “ανάμικτ�ν” λεγ�μεν�ν π�-τ�ν εις “Λίγ� απ’ Oλα”. Tέλ�ς, κάτω-θι της πλατείας της Oμ�ν�ίας αν�ί-γει τας ημέρας ταύτας νέ�ν π�τ�π�ι-εί�ν π�λυτελές, �περ θέλει �ν�μα-σθή “Λίγ� απ’ Oλα”». H πάνδημη επι-τυ ία τ�υ έργ�υ τ�υ Λάμπρ�υ έ-σπρω�ε π�λλ�ύς να στρα��ύν στ�νέ� είδ�ς με την πρ�σδ�κία μιας πα-ρ�μ�ιας τύ ης. O ηλεκτρικ�ς �ωτι-σμ�ς π�υ εί ε γενικευθεί πια στα θέ-ατρα ευν�εί την θεαματικ�τητα τωνEπιθεωρήσεων και η νέα τε ν�λ�γίατης σκηνής πρέπει να α�ι�π�ιηθείδε�ντως.

Aνταγωνισμ�ςσυγγρα�έων

Eτσι � ανταγωνισμ�ς των συγ-γρα�έων υπ�δαυλί�εται και απ’τ�υς θιασάρ ες π�υ �λ�ι πια �η-

τ�ύν Eπιθεωρήσεις και παρ�τρύ-ν�υν και τ�υς δημ�σι�γρά��υς ναμπ�υν στ�ν �ρ�. Στις 5 Oκτω�ρί-�υ, αναγγέλεται και τρίτη Eπιθεώ-ρηση με λ�για η ηρά και π�μπώδη.«Nέα E�ημερίς» «Eπεσε, έ-πε-σε,έ-πε-σε κι έσκασε! Eίναι νέ�ν έρ-γ�ν, κ�ιν�!�υλευτική σάτυρα τ�υπ�ιητ�ύ κ. Nικ�λ. K�τσελ�π�ύλ�υ,η �π�ία κατά την γνώμην των ακ�υ-σάντων �υδέπ�τε θα... πέση! Mετάσατυρικής δριμύτητ�ς αλλά και �ά-ριτ�ς συνάμα καυτηριά*ει � συγ-γρα�εύς τας κ�ιν�!�υλευτικάς α-σ�ημίας των τελευταίων ετών.Oλα, �λα, �ι καταρτισμ�ί των θεω-ρείων και της απαρτίας, η μετα��-ρά των !�υλευτών, αι κλασσικαί α-γ�ρεύσεις π�λλών, η δανει�μανίακαι η ��ρ�μανία, η κωλυσιεργίακαι η κ�υλ�υρ��αγία, � ύπν�ς καιτα ρ��αλητά κατά την συνεδρίασιν,αι υπαίθρι�ι αγ�ρεύσεις και η Tρ�-μπα, η ψη��ρία της B�υλής τέ-λ�ς και η πτώσις της κυ!ερνήσεως,�λα εγέν�ντ� αντικείμενα της �α-ριέσσης γρα�ίδ�ς τ�υ �ίλ�υ π�ιη-τ�ύ. T� “Eπεσε” είνε �αριτωμένηπ�λιτική επιθεώρησις τρίπρακτ�ςμετ’ ασμάτων. Ωραία η ιδέα καθι-στώσα ά�ι�ν συγ�αρητηρίων τ�νπ�ιητήν».

«Πρώτ�ν πυρ»

Παρά την υμνητική πρ�αναγγε-λία τ� «Eπεσε» τ�υ K�τσελ�π�υ-λ�υ άργησε ν’ ανέ�ει στη σκηνή καιπαρά τις αισι�δ��ες πρ��λέψειςδεν άργησε και καθ�λ�υ να πέσει.Aνέ�ηκε στις 23 Φε�ρ�υαρί�υ τ�υεπ�μεν�υ ρ�ν�υ, α��ύ η πρεμιέ-ρα τ�υ ανα�λήθηκε δυ� ��ρές καικρατήθηκε για λιγ�στές μ�ν� πα-ραστάσεις. H τύ η τ�υ «Eπεσε»δεν απ�καρδίωσε καθ�λ�υ �ύτετ�υς συγγρα�είς �ύτε και τ�υςθιάσ�υς.

T� καλ�καίρι τ�υ 1895 η επιθεω-ρησιακή �έση �ρίσκεται σε άν�δ�.Oλ�ι πρ�σδ�κ�ύν μια επανάληψητης επιτυ ίας τ�υ «Λίγ� απ’ Oλα».T� δίδυμ� Mίκι�υ Λάμπρ�υ - Λά-μπρ�υ Aστέρη επι ειρεί απ� νωρίςνα δευτερώσει τ�ν θρίαμ�� τ�υπρ�ηγ�ύμεν�υ ρ�ν�υ. Στις 19I�υνί�υ τ� AΣTY γρά�ει· «T� πρώ-τ�ν πυρ. Aπ� της σκηνής τ�υ θεά-τρ�υ Tσ��α απ�ψε � θίασ�ς των κ.Aλε�ιάδ�υ - Παντ�π�ύλ�υ δίδει τ�

“Πρώτ�ν Πυρ”, νέ�ν έργ�ν τ�υ κ.Mίκι�υ Λάμπρ�υ. T� έργ�ν τ�ύτ�είνε επιθεώρησις των θεατρικών η-μών πραγμάτων εκ τ�υ �υσικ�ύ λη-�θείσα και δι’ αυτ� επιγρά�εται:“Θεατρικαί σκηναί εις μέρη τρία”.E�ει άσματα υπέρ τα είκ�σι, π�ιη-θέντα μεν υπ� τ�υ κ. Λάμπρ�υAστέρη, διασκευασθέντα δε επίδια��ρων μελωδημάτων υπ� τ�υ κ.Σπινέλη...». Oι θεατές �αίνεταιπως πήγαν με αυ�ημένες απαιτή-σεις και � συγγρα�έας δεν κατ�ρ-θωσε να τ�υς πρ�σ�έρει �ά�νια-σμα ανάλ�γ� με αυτ� της πρ�η-γ�ύμενης ρ�νιάς. Eίναι �υσικ�και �ι ηθ�π�ι�ί να μην μπ�ρεσαν ναπετύ �υν τις ισ�ρρ�πίες π�υ απαι-τ�ύσε τ� νέ� είδ�ς. T� απ�τέλεσμαήταν απ�γ�ητευτικ�. O κριτικ�ςτ�υ ΣKPIΠ είναι π�λύ σα�ής με �σασυνάγει στις 23 I�υνί�υ τ�υ 1895.«T� Πρώτ�ν Πυρ υπήρ�εν έργ�ν α-τυ�ές, ερρί�θη δε τ�σ�ν ψυ�ρ�νύδωρ εκ των θεατών ώστε εσ!έσθηαμέσως. Kατά λ�γ�παίγνι�ν �ρικώ-δες �σ�ν και τ� έργ�ν, � κ. Λά-μπρ�ς απεδεί�θη... πρωτ�πυρ�ς».

«Aνω-Kάτω»

O συγγρα�έας και � στι �υργ�ςσυνεργάτης τ�υ, καθώς και � μ�υ-σικ�ς, καθ�λ�υ δεν πτ��ύνται απ’την απ�τυ ία και ετ�ιμά��υν ένανδεύτερ� γύρ�. Περί αυτ�ύ δια�ά-��υμε στ� AΣTY της 15 Aυγ�ύστ�υ«O θίασ�ς των κ. Aλε�ιάδ�υ - Πα-ντ�π�ύλ�υ - Zάν�υ μελετά την νέ-αν επιθεώρησιν τ�υ κ. Mίκι�υ Λά-μπρ�υ γρα�είσα εν συνεργασίαμετά τ�υ κ. Λάμπρ�υ Aστέρη. H νέαεπιθεώρησις �έρει τ�ν τίτλ�ν “Aνω- Kάτω” εν αυτή δ’ ε�ελίσσ�νται �-λα τα γεγ�ν�τα τ�υ έτ�υς, �πως καιεις τ� “Λίγ� απ’ Oλα”. Tα άσματα, ε-πί ιταλικών κυρίως μελωδημάτωνδιεσκεύασεν � μ�υσικ�διδάσκα-λ�ς κ. Λ. Σπινέλης, �στις και ενωρ-γάνωσεν αυτά. Tρεις νέαι σκην�-γρα�ίαι εγρά�ησαν, ων μία παρι-στά την πλατείαν τ�υ Συντάγματ�ςκαι η άλλη περί τ�ν Iλσσσ�ν �ώρ�ν,π�λλαί δε κατασκευά*�νται ενδυ-μασίας και εν γένει, � θίασ�ς �υδε-μίας �είδεται δαπάνης, �πως τ�έργ�ν παραστή �σ�ν τ� δυνατ�ν ω-ραι�τερ�ν. Eις τ� Aνω – Kάτω λαμ-!άν�υσιν μέρ�ς πλέ�ν των ε�ήκ�-ντα πρ�σώπων». Tίπ�τα απ’ �λα αυ-

τά, ωστ�σ�, δεν στάθηκε ικαν� νασώσει τ� έργ� απ� την καταστρ�-�ή. H πρώτη �άση, της ιστ�ρίαςτης Eπιθεώρησης συμπληρώνεταιαπ� ένα κείμεν�, ρ�νικ� της ��-�ερής κατάλη�ης. T� AΣTY 23 Aυ-γ�ύστ�υ 1895. «Aνω – Kάτω. Kατάτην �θεσινήν πρώτην παράστασιντ�υ Aνω – Kάτω, τ�υ κ. M. Λάμπρ�υεν τω θεάτρω Tσ��α �λ�κληρ�ς ηπλατεία ήτ� μεστή κ�σμ�υ εκλε-κτ�ύ, �στις δυστυ�ώς δεν ικαν�-π�ιήθη εκ τ�υ έργ�υ. Aπ� της πρώ-της δε πρά�εως κατεδεί�θη η έλει-ψις ευ�υΐας ήτις πρέπει να πλε�-νά*ει μάλιστα εις τα τ�ιαυτάς θεα-τρικάς επιθεωρήσεις των γεγ�ν�-των τ�υ έτ�υς. Διάλ�γ�ς �αλαρ�ς,σκηναί άνευ ενδια�έρ�ντ�ς και εντη τελευταία πρά�ει εμ�άνισις επίσκηνής πρ�σώπων τ�υ Aγών�ς,πρ�καλέσασα ραγδαίαν απ�δ�κι-μασίαν...».

Kύμα αγανάκτησης

H εμ�άνιση τ�υ αγάλματ�ς τ�υKαραϊσκάκη (τ� πατριωτικ� αίσθημαακ�μα τ�τε ήταν εύθικτ�) επί σκη-νής ήταν η σταγ�να π�υ έκανε τ�π�τήρι να �ε ειλίσει. H συνήθειατ�υ μα�ιλαρώματ�ς (π�υ, �ευ, έ εικαταργηθεί) ε�αρμ�σθηκε κατά τ�ναγρι�τερ� τρ�π�. T� κύμα της αγα-νάκτησης ανέ�αινε και �ι ηθ�π�ι�ίτα ρειάσθηκαν.

T�τε κάπ�ι�ς εί ε την σωτήρια έ-μπνευση να παί�ει η �ρ ήστρα τ�νEθνικ� Yμν�. T� μέν�ς τ�υ πλήθ�υςμε μιας ανακ�πηκε και �λ�ι στάθη-καν «πρ�σ� ή». Aυτή ήταν και η τε-λευταία σκηνή της εναρκτήριας διε-τ�ύς καλ�καιρινής εισ�δ�υ των επι-θεωρήσεων στα θεατρικά μας ήθη.H �ίαιη αυτή κατάλη�η και η σ��δρήαπ�δ�κιμασία κ�ιν�ύ και δημ�σι�-γρά�ων ανέκ�ψαν για αρκετά ρ�-νια την τάση για επιθεωρησιακ� θέ-αμα. T� ενδια�έρ�ν άλλωστε τ�υκ�σμ�υ στρά�ηκε στα μεγάλα εθνι-κά γεγ�ν�τα π�υ έκλεισαν τ�ν αιώ-να. Tα καυστικά �μως λ�γ�παίγνιατα σ ετικά με τ� θρυλικ� μα�ιλάρω-μα τ�υ «Aνω – Kάτω» έμειναν για ρ�νια στις παρέες των ε�υ�λ�γων.Aπ�σπώ ένα απ� τα π�λλά και αρι-τωμένα· «Συνήθως εις τας καλάςκωμωδίας πάσαν σκηνήν επιστέ�ειιλαρ�της. Eν τω Aνω – Kάτω πάσανσκηνήν επέστε�ε μα�ιλαρ�της».

O Mίκι�ς Λάμπρ�ς την επ�#ήπ�υ έγραψε τ� «Λίγ� απ’ �λα»,την πρώτη επιθεώρηση (Θεατρικ� M�υσεί�).

H Zαν ντ’ Aράςκαι � P�δ�λ��ς Mάι�αρτ, τύπ�ι της επ�#ής π�υ

σατιρί��νταν στην τρίτη πρά�η

τ�υ «Λίγ� απ’ �λα»σε σκίτσ� π�υ

δημ�σιεύτηκε στ�«Σκριπ» στις 6 Aυ-

γ�ύστ�υ 1895.


Tα «Π�λεμικά Παναθήναια»H �ρυσή επ�ή σραγί�εται απ� τα «Παναθήναια», πυ επηρεά�νται �μως απ� τυς Bαλκανικύς Πλέμυς

Tης Λίλας Mαράκα

Aναπληρώτριας καθηγήτριας στ� Tμήμα Θεατρικών Σπ�υδών τ�υ Πανεπιστημί�υ Aθηνών

EΠEITA απ� μια σύντ μη αλλά συ-γκλ νιστική πρώτη εμ�άνιση στ α-θηναϊκ� κ ιν� και πριν εκπνεύσει πρ ηγ ύμεν ς αιώνας, η θεατρικήEπιθεώρηση �εκινά υσιαστικά τησκηνική της ιστ ρία πάνω στ ελλη-νικ� σανίδι απ� την πρώτη δεκαετίατ υ 20 ύ, σημειών ντας μια αδιάλει-πτη και αδιαμ�ισ�ήτητα π λύ πετυ-�ημένη παρ υσία μέ�ρι τις ημέρεςμας, π υ αυτ�ς αιώνας πλησιά"ειπρ ς τ τέλ ς τ υ.

T ν Aπρίλη τ υ 1894 ιταλικ�ς με-λ δραματικ�ς θίαστ ς Γκ ν"άλες,π υ εί�ε έρθει στην Aθήνα για την ε-αρινή περί δ , παρ υσίασε μέσα στ πλαίσι της συνηθισμένης, σ�εδ�νκαθημερινής αλλαγής τ υ πρ γράμ-ματ�ς τ υ, ένα «�ντως α�ι περίερ-γ ν» (ε�ημ. «Eπιθεώρησις», 12 Aπρ.1801) νεώτατ έργ , μια απ� τις πι πρ�σ�ατες επιτυ�ίες τ υ ευρωπαϊ-κ ύ ελα�ρ ύ θεάτρ υ, την ισπανικήεπιθεώρηση «Γκραν Bία».

H αθηναϊκή αυτή πρώτη εί�ε μιαναπρ�σμενα εκπληκτική απή�ηση στ κ ιν�. T έργ , με την πετα�τή μ υ-σική και τα τραγ υδάκια, τις σύντ -μες, λίγ π λύ ανε�άρτητες σκηνές,τη σάτιρα, τα αστεία, την κάπ ια τ λ-μηρ�τητά τ υ για την επ �ή, αλλάκαι τ πρωτευ υσιάνικ αστικ� τ υπερι�άλλ ν (απεικ�νι"ε τη "ωή τηςπ�λης στ ν κεντρικ� δρ�μ της Mα-δρίτης, π υ θα μπ ρ ύσε να είναι και�π ια άλλη ευρωπαϊκή μεγαλ ύπ -λη), γίνεται η μεγάλη επιτυ�ία τηςσε"�ν. Oλη η Aθήνα έ�λεπε και �ανά-�λεπε την «Γκραν Bία», τα τραγ ύ-δια της ακ ύγ νταν παντ ύ, εισ�ώ-ρησαν ακ�μα και σε παραστάσειςτων ελληνικών θιάσων, ι π ί ι μ�-λις ανα�ώρησε τ �έν συγκρ�τημααπ τ�λμησαν μάλιστα να παρ υσιά-σ υν κάπ ια ν ύμερα αρ�ικά και κα-τ�πιν λ�κληρ τ έργ .

O θίασς «Πρ�δς»

Πρωτ π�ρ ς υπήρ�ε θίασ ς«Πρ� δ ς» τ υ Δημήτρι υ K τ -π ύλη, με πετυ�ημένη ήδη παρ υσίαστ �ώρ τ υ Kωμειδύλλι υ, της εγ-�ώριας ηθ γρα�ικής μ υσικής Kω-μωδίας π υ άνθησε στην ελληνικήσκηνή τις δυ τελευταίες δεκαετίεςτ υ 19 υ αι. O ίδι ς θα κάνει και τ επ�μεν �ήμα: θα ανε�άσει στις 30τ υ Aυγ ύστ υ τ υ 1894 την πρώτηαθηναϊκή επιθεώρηση, τ «Λίγ απ’�λα» τ υ Mίκι υ Λάμπρ υ, π υ γρά-�τηκε πάνω στ μ ντέλ της ισπανι-κής «Γκραν Bία».

Aν κάτι θα μπ ρ ύσε να �επεράσειτην επιτυ�ία της πρώτης επιθεώρη-σης π υ είδε η Aθήνα, αυτ� θα ήτανπραγματικά μ�ν η μετα� ρά τηςστ αθηναϊκ� περι�άλλ ν. Mια επι-θεώρηση π υ θα ήταν καθρέ�τηςτης κ ινωνικής "ωής στην ελληνικήπρωτεύ υσα, π υ θα παρ υσία"ε μια

παρέλαση των μικρών και μεγάλων"ητημάτων π υ απασ��λησαν τηνκ ινή γνώμη τη �ρ νιά π υ πέρασε,μ�δες, σκάνδαλα, πνευματικά καικαλλιτε�νικά γεγ ν�τα και �,τι άλλ απ τελεί τ ν μικρ�κ σμ μιας κ ι-νωνίας. Mια αθηναϊκή ρε�ί, π υ θα ε-� μ ίωνε τ υς τ�τε εκκ λαπτ�με-ν υς Aθηναί υς αστ ύς με τα δυτι-κ ευρωπαϊκά τ υς πρ�τυπα.

T «Λίγ απ’ �λα» σημείωσε πρω-τ �ανή και ανεπανάληπτη επιτυ�ίαστην Iστ ρία τ υ νε ελληνικ ύ θεά-τρ υ. Ωστ�σ , σαν κ μήτης ήρθε και�άθηκε απ� τ στερέωμα της ελληνι-κής σκηνής η επιθεώρηση κατά τηνπρώτη παρ υσίασή της. Στη συνέ-�εια ε�α�ανίσθηκε παντελώς, γιαδέκα λ�κληρα �ρ�νια. Oι ιστ ρικέςσυνθήκες της επ �ής, η ήττα στ νελλην τ υρκικ� π�λεμ τ υ 1897 μετα επακ�λ υθά της, την εθνική συρ-ρίκνωση και την ικ ν μική κατα-στρ �ή, ανα�αίτισαν την πρ� δ των αστικών δυνάμεων στην Eλλά-δα, π υ ως δικ� τ υς θέατρ εί�αναναγνωρίσει και εί�αν υπ δε�τεί μεενθ υσιασμ� τη δυτικ ευρωπαϊκή«Pε�ί», τ μ ντέρν τ�τε θεατρικ�είδ ς π υ τ�σ πετυ�ημένα μετα-γλώττισαν τ �ν μά τ υ σε Eπιθεώ-ρηση.

Oι αστικές δυνάμεις της Eλλάδαςμπ�ρεσαν, ωστ�σ , γρήγ ρα να ανα-συγκρ τηθ ύν και να �αναπρ �ά-λ υν δυναμικά στ πρ σκήνι (Eπα-νάσταση στ υ Γ υδή, 1909, κυ�έρ-νηση Eλ. Bενι"έλ υ, 1910) και μα"ίτ υς επανέρ�εται απ� τ 1905 και η

επιθεώρηση, δειλά πρώτα με ένα έρ-γ κάθε �ρ�ν μέ�ρι και τ 1907, π υτις επ�μενες �ρ νιές θα γίν υν τέσ-σερα, πέντε και έ�ι, για να αρ�ίσει α-π� τα 1914 ένα απερίγραπτ κρεσέ-ντ με δεκαπέντε ή και περισσ�τε-ρες απ� είκ σι παραγωγές τ �ρ�ν .Eίκ σι τέσσερις επιθεωρήσεις κατα-γρά� νται στα 1921, π�τε αρ�ί"ει,μετά τη Mικρασιατική Kαταστρ �ή,η αντίστρ �η μέτρηση και κλείνειαυτή η πρώτη περί δ ς της Aθηναϊ-κής Eπιθεώρησης, π υ είναι ταυτ�-�ρ να και η Xρυσή της Eπ �ή.

H Eπιθεώρηση, τ αρ�ικά �εν�-�ερτ είδ ς π υ μετα�υτεύτηκεστην Eλλάδα, ευέλικτ και "ωνταν�,πρ σαρμ�στηκε στις ιδιαίτερες συν-θήκες, ανταπ κρίθηκε σε συλλ γικάαιτήματα, κάλυψε κ ινωνικές ανά-γκες και γι’ αυτ�, ��ι μ�ν α� μ ιώ-θηκε, αλλά απέκτησε μια λ�τελα δι-κή τ υ ιδι μ ρ�ία: έγινε η EλληνικήEπιθεώρηση, αυτ�ν μ επιθεωρη-σιακ� είδ ς, �πως η δυτικ ευρωπαϊ-κή �αντασμαγ ρική � ρί, τ αμερι-κανικ� μ υσικ � ρευτικ� μι ύ"ικαλ,η π λιτική Eπιθεώρηση τ υ σ �ιετι-κ ύ και ευρωπαϊκ ύ Aγκίτ–πρ π, τ λ γ τε�νικ�–σατιρικ� Kαμπαρέ ή �-π ια άλλη μ ρ�ή έ�ει π τέ πάρει αυ-τ� τ πρωτεϊκ� είδ ς τ υ θεάτρ υ.

H ε�άπλωση της επιθεώρησης

Aπ� τα 1905 έως τα 1922 η επιθεώ-ρηση δέσπ σε κυρι λεκτικά στην ελ-ληνική σκηνή. Mια απ� τις �αρακτη-

ριστικές πλευρές αυτ ύ τ υ �αιν -μέν υ, πέρα απ� τ ν απίστευτα με-γάλ αριθμ� έργων και παραστάσε-ων, πέρα απ� την ε�άπλωση ακ�μηκαι στα μικρά περι�ερειακά λαϊκάθέατρα των συν ικιών, είναι και ι ε-τήσιες επιθεωρήσεις: συνε�είς, νέεςκάθε �ρ�ν εκδ�σεις μιας πετυ�ημέ-νης επιθεώρησης, με τ ν ίδι τίτλ και ως επί τ πλείστ ν με τ υς ίδι υςσυντελεστές (συγγρα�είς, θιάσ υς,πρωταγωνιστές, αλλά και σταθερές�ιγ ύρες στ κέιμεν )· τα «Παναθή-ναια» σε συνεργασία Aννιν υ - Tσ -κ�π υλ υ - Δημητρακ�π υλ υ, τ «Παν�ραμα» τ υ Mωραϊτίνη, «Kι-νηματ γρά� ς» τ υ Δημητρακ�π υ-λ υ, τ «Kαρνέ» τ υ Bώττη, για να α-να�έρ υμε μ�ν τις πι γνωστές.

Πι διάσημη ανάμεσά τ υς, πι πε-τυ�ημένη, με �εκάθαρη την πρ τίμη-ση τ υ κ ιν ύ και με τα ί�νη της ανά-μνησής της να �τάν υν, τ λμώ ναπω, μέ�ρι και σήμερα, υπήρ�αν τα«Παναθήναια», η μακρ �ι�τερη τωνετήσιων επιθεωρήσεων, π υ κάνειπρώτη την εμ�άνισή της στα 1907και κατε�ά"ει την αυλαία της στα1923, με μια μ νά�α διακ πή στα1922, τ ίδι τ απ �ράδικ έτ ς τηςMικρασιατικής Kαταστρ �ής. Kαι α-π� �λη τη σειρά των «Παναθηναίων»�ε�ωριστή θέση στη μνήμη έ� υνκατ �υρώσει σίγ υρα τα «Π λεμικάΠαναθήναια» τ υ 1913.

Aκ�μα και σήμερα π ι ς δεν �έρειτ τραγ ύδι τ υ εύ"ωνα Mήτρ υ«Iγώ ιμ’ ιγώ �"ωνάκι γ ργ�», π υ �ε-�εύγ ντας απ� τα στενά �ρια της ε-

O Γ. Tσ�κ π�υλ�ς και � Mπάμπης Aννιν�ς δια�ά��υν τα πρώτα «Παναθήναια» στ� θίασ� τ�υ Σαγιώρ. Στ� πιάν�, � Θε- �ραστ�ς Σακελλαρίδης.


π �ής τ υ έ�ει γίνει σύμ� λ τ υ α-γν ύ πατριωτικ ύ τραγ υδι ύ; Aσ-�ετα αν δεν γνωρί" υν �λ ι �τι υ-πήρ�ε ένα απ� τα μεγαλύτερεα σ υ-�έ των «Παναθηναίων» τ υ 1913 ή �-τι τ έγραψε και τ κρεάρησε Aγγελ ς Σαρηγιάννης, ηθ π ι�ς π υεπέστρεψε μα"ί με άλλ υς Eλληνες μ γενείς απ� την Aμερική, για ναπ λεμήσ υν ως εθελ ντές στ υςBαλκανικ ύς (γι’ αυτ� ε�άλλ υ έ�ειδανειστεί τη μ υσική τ υ απ� ένα α-μερικανικ� εμ�ατήρι ). Kαι κάπ ι ιπαλαι�τερ ι θα θυμ ύνται, ίσως, με-ρικές άλλες μεγάλες επιτυ�ίες αυ-τής της επιθεώρησης π υ έγιναντραγ ύδια της μ�δας και τα τραγ υ-δ ύσε �λη η Aθήνα: τ ντ υέτ τ υAπ �αιρετισμ ύ «Σ’ α�ήνω τ" �αέριμ υ, στ ν π�λεμ θα πάω», τ σ�λ τ υ K υραμπιέ–Σω�έρ «Πριν ακ�μη�ημερώσει να �υπνάς με την τρ μπέ-τα», τ κ υαρτέτ «Θέλω ακ�μα γιανα σ υ πω» και τ�σα άλλα.

Tα «Πλεμικά Παναθήναια»

Tα «Π λεμικά Παναθήναια» τ υ1913 απ τελ ύν μια απ� τις κ ρυ-�αίες στιγμές της Aθηναϊκής Eπιθε-ώρησης, αλλά και σταθμ� στην ε�έ-λι�η αυτής της επιθεωρησιακής σει-ράς. Για πρώτη � ρά αυτή τη �ρ νιάσυνεργάστηκε στη συγγρα�ή τωνκειμένων η περί�ημη τριάδα τωνσυγγρα�έων π υ συνδέθηκε αναπ�-σπαστα με τα «Παναθήναια». Δίπλαστ ν Mπάμπη Aννιν και τ ν Γεώρ-γι Tσ κ�π υλ , τ υς δύ συγγρα-�είς π υ απ� τα 1907 παρ υσία"ανκάθε �ρ�ν στ αθηναϊκ� κ ιν� μιανέα έκδ ση των «Παναθηναίων»,πρ στέθηκε τ 1913 και π λύ πε-τυ�ημέν ς ήδη στην EπιθεώρησηΠ λύ�ι ς Δημητρακ�π υλ ς, μέ�ριτ�τε συγγρα�έας τ υ επίσης ετήσι- υ «Kινηματ γρά� υ».

T 1913 ε�άλλ υ θίασ ς της Mα-ρίκας K τ π ύλη, π υ κατά κύρι λ�γ έ�ει συνδέσει τ �ν μά τ υ μετις παραστάσεις των «Παναθηναί-ων», ανέλα�ε και πάλι ύστερα απ�δύ �ρ�νια να παρ υσιάσει αυτή τηνεπιθεώρηση στ αθηναϊκ� κ ιν�. Hεπιστρ �ή των «Παναθηναίων» στη«Nέα Σκηνή» δήγησε σε μια καιν -τ μία π υ ��ι μ�ν καθιερώθηκε αλ-λά έγινε τ ειδικ� �αρακτηριστικ�γνώρισμα αυτής της επιθεώρησης:στ ν ρ�λ τ υ K μπέρ εμ�ανί"εταιγια πρώτη � ρά τ θρυλικ� "ακυνθι-ν� "ευγάρι T"ανέτ ς και Διαμαντίνα,π υ ενσάρκωναν κωμικ�ς τ υ θιά-σ υ Aλέκ ς Γ νίδης και η καρατερί-στα Σαπ�ώ Aλκαί υ. O Γ νίδης μάλι-στα, π υ δημι ύργησε τ ν T"ανέτ ,τ ν τύπ π υ τελικά ταυτίστηκε μετα «Παναθήναια», κράτησε σταθεράαυτ� τ ρ�λ απ� τ 1913 έως τ τέ-λ ς της σειράς και θα είναι εκείν ςπ υ �ταν απ� τ 1917 η Mαρίκα K -τ π ύλη θα σταματήσει πια να εμ�α-νί"εται η ίδια στην επιθεώρηση, θασυνε�ίσει μ�ν ς τ υ την παράδ σητων «Παναθηναίων».

Eνας πλυπρ�σωπςθίασς

Γενικά, π λυπρ�σωπ ς θίασ ςτης Mαρίκας K τ π ύλη (αριθμ ύσε14 γυναίκες και 20 άνδρες ηθ π ι-

ύς) π υ ανέ�ασε τα «Π λεμικά Πα-ναθήναια» στ θέατρ «Nέα Σκηνή»,ήταν π λύ καλά στελε�ωμέν ς καιεκπλήρωνε �λες τις πρ ϋπ θέσειςγια μιαν άρτια επιθεωρησιακή παρά-σταση. Πρώτα πρώτα, η ίδια η K τ -π ύλη, τ λαμπρ� αστέρι της επ -�ής, π λύπλευρη και συναρπαστική,τ�σ σαν υπέρκ μψη �ένη ανταπ -κρίτρια �σ και σαν αρ�ανίτισσα αυ-γ υλ ύ απ� τ Mενίδι, σαν E�ραία«κ ρδακί" υσα» (ε�ημ. «Eσπερινή»,20 Σεπτ. 1913) ή σαν λεπτεπίλεπτ ςK υραμπιές. Δίπλα της κ μψ�ς ρε-π�ρτερ των «Παναθηναίων», «πα-ρισιν�τατ ς» (ε�ημ. «Eστία», 28 Mάη1913), Δημήτρης Mυράτ, η AγγέλαΓα�ριηλίδ υ, έ� �η και δημι υργική«εις �ενικάς παρωδίας» (περ. «Πινα-

κ θήκη» I ύν.–I ύλ. 1913), η νεαρήMερ�πη Πεταλά, εκπληκτική «ως μί-μ ς» (�.π.), ι ωραι�τατες αδελ�έςτης K τ π ύλη, Φωτεινή Λ ύη καιXρυσ ύλα Mυράτ, ε�αίσια αντιθετι-κές στ ν ύμερ της Φωτιάς και τηςEιρήνης, και π λλ ί άλλ ι γνωστ ίκαι κατα�ιωμέν ι επαγγελματίες τ υθεάτρ υ της επ �ής. Xωρίς �υσικάνα λείπ υν και κάπ ιες νέες και ω-ραίες ηθ π ι ί, ι �ερ�μενες ωςκαλλ νές, π.�. Eλλη Mυρώ και K ρίν-να Zα�ειρ π ύλ υ, καθώς μια Eπι-θεώρηση π υ σέ�εται τ ν εαυτ� της �είλει να πρ �άλλει εκτ�ς των υ-π κριτικών και �ωνητικών και άλλαπρ σ�ντα τ υ γυναικεί υ της δυνα-μικ ύ.

Tα «Π λεμικά Παναθήναια» τ υ

1913, ανε�ασμένα με ιδιαίτερη �ρ -ντίδα απ� τη Mαρίκα K τ π ύλη, �-πως αναγνωρί"ει σύσσωμ ς Tύπ ςτης επ �ής, σημείωσαν μια σπάνιαγια τα θεατρικά �ρ νικά π ρεία πά-νω στη σκηνή, συγκρίσιμη ίσως μ�ν με αυτήν τ υ «Λίγ απ’ �λα». Παί�τη-καν λ�κληρη την καλ καιρινή σε-"�ν (αυτή ήταν η κύρια θεατρική πε-ρί δ ς της παλιάς Aθήνας) π υ επε-κτάθηκε μάλιστα μέ�ρι τ τέλ ς τ υOκτώ�ρη, �ωρίς ύτε μιας �ραδιάςαλλαγή στ πρ�γραμμα, με απίστευ-τη συρρ ή κ ιν ύ και αστρ ν μικέςεισπρά�εις.

Aλλά και μια άλλη πλευρά κάνει τα«Π λεμικά Παναθήναια» να �ε�ωρί-" υν. Περισσ�τερ απ� κάθε άλλη ε-

Συνέ"εια στην 12η σελίδα

H α�ίσα π�υ δια�ήμι�ε τα «Παναθήναια» τ�υ 1912, επιθεώρηση π�υ παι� ταν στ� θέατρ� «Oλύμπια».


«Παναθήναια 1912»: H P��αλία Nίκα και � Tηλ. Λεπενιώτης στ� ν�ύμερ� «Kω-θώνια».

H Λαϊκή Eπιθεώρηση: � ηθ�π�ι ς Zά"�ς Θάν�ς σε τέσσερα δια��ρετικά ν�ύ-μερα της «Σκ�ύπας 1914».

Συνέ"εια απ την 11η σελίδα

πιθεώρηση π υ τ κείμεν� της έ�ειδιασωθεί, �ρίσκ νται σε στεν�τατη,σε άμεση σ�έση με την επίσημη ιστ -ρία της επ �ής τ υς, απ�λυτα συνυ-�ασμένα με τ υς δύ Bαλκανικ ύςΠ λέμ υς. Γρά�τηκαν την άν ι�ητ υ 1913, �σ διαρκ ύσε ακ�μη A΄Bαλκανικ�ς, και εί�αν πρεμιέρα στις27 τ υ Mάη, μέσα στ π λύ σύντ μ ,μηνιαί διάλειμμα ειρήνης. Eναν πε-ρίπ υ μήνα αργ�τερα, στις 22 τ υI ύνη, ι παραστάσεις διακ�πηκαν,καθώς ε�αιτίας, τ υ B΄ Bαλκανικ ύ ηπ λιτεία έκλεισε �λα τα θέατρα γιατ μεγαλύτερ διάστημα των π λε-μικών επι�ειρήσεων. Tα θέατρα ά-ν ι�αν πάλι στις 18 I υλί υ, με τ τέ-λ ς τ υ π λέμ υ, και απ� αυτή τηνημερ μηνία τα «Π λεμικά Παναθή-ναια» παί�τηκαν �ωρίς καμιά άλληδιακ πή έως τις 30 τ υ Oκτώ�ρη.

O π�λεμ ς, τ ιστ ρικ� γεγ ν�ςπ υ �ά"ει τη σ�ραγίδα τ υ πάνω σ’ λ�κληρη εκείνη την περί δ , δε-σπ�"ει ακ�μα και στ ν τίτλ των«Παναθηναίων» τ υ 1913 π υ ν -μά" νται «π λεμικά». O π�λεμ ς εί-ναι επίσης και τ κυρίαρ� στ ι�εί στ περιε��μεν� τ υς, ά� νας γύ-ρω απ� τ ν π ί περιστρέ� νται ταπάντα. Aυτ� μ ιά"ει να παρα�αίνει έ-να �ασικ� καν�να τ υ επιθεωρησια-κ ύ είδ υς, π υ θέλει η Eπιθεώρησηνα α�ήνει κατά μέρ ς τ ν πρ �λη-ματισμ� με τα μεγάλα, ιστ ρικά γε-γ ν�τα και να καταπιάνεται, κυρίως,με τα ανώδυνα θέματα της κ ινωνι-κής "ωής και της καθημερινής πραγ-ματικ�τητας.

H πρωτ τυπία, ωστ�σ , αυτή δενείναι στην υσία παρά συνέπεια τηςυπ ταγής σ’ αυτ�ν ακρι�ώς τ ν κα-ν�να. Γιατί ι Bαλκανικ ί Π�λεμ ι εί-�αν εισ�ωρήσει �αθιά στην καθημε-ρινή πραγματικ�τητα της Aθήνας καιεί�αν γίνει κατ’ ε� �ήν καθ ριστι-κ�ς παράγ ντας π υ διαμ�ρ�ωνετην κ ινωνική "ωή. Tις ημέρες εκεί-νες η ατμ�σ�αιρα π υ επικρατ ύσεστην Aθήνα ήταν γεμάτη απ� πα-τριωτικ� ενθ υσιασμ�, εθνική έ�αρ-ση και αγαλλίαση για τα αίσια απ τε-λέσματα αυτών των δύ π λέμων.

T αθηναϊκ� κιν� των μετ�πισθεν

Aντικαθρε�τί" ντας, λ ιπ�ν, ωςγνήσια Eπιθεώρηση την αθηναϊκή"ωή της επ �ής, τα «Π λεμικά Πα-ναθήναια» δεν μπ ρ ύσαν παρά ναέ� υν επίκεντρ τ ν π�λεμ , π υτ ν παρ υσιά" υν �μως, αυτ� έ�εισημασία, απ� τη σκ πιά τ υ αθηναϊ-κ ύ κ ιν ύ των μετ�πισθεν.

T κείμεν των «Π λεμικών Πανα-θηναίων» απη�εί τη στάση τ υ π λύκ�σμ υ, τ υ κ ιν ύ της Eπιθεώρη-σης, απέναντι στα συνταρακτικά ι-στ ρικά γεγ ν�τα τ υ 1912-13, π υάλλα�αν την �ψη της Eλλάδας. Mαςδεί�νει με π ι τρ�π συμμετεί�ε,πώς αντιδρ ύσε, τι πίστευε και τι πε-ρίμενε η αθηναϊκή κ ινωνία εκείνωντων ημερών απ� τ ν π�λεμ , π ια ή-ταν η θέση π υ έπαιρνε απέναντιστα διά� ρα πρ �λήματα, με τι γε-λ ύσε, τι κ ρ�ιδευε και τι έπαιρνεστα σ �αρά.

H Mαντινι�ύστ� ρ λ�

της Mαντίνας,«Παναθήναια

1920».


Kαι �έ�αια, σε π�λλές επιθεωρήσεις τ�ν πρώτ� λ γ� εί"αν �ι ιστ�ρικές ανα-��ρές: ��υστανέλες και "λαμύδες, πως στην «Iστ�ρία της Aθήνας» τ�υMωραϊτίνη.

Σκηνή απ την ανα�ίωση των «Παναθηναίων» τ�υ 1931: T. Xατ�η"ρήστ�ς, Σ.Iατρίδης, M. Mαντινι�ύ.

Tα «Π λεμικά Παναθήναια» δί-ν υν πρώτα μια εικ�να της Aθήναςστις παραμ νές τ υ π λέμ υ, μεσκηνικ� της A΄ πρά�ης τ ν γνωστ�τ�π συγκέντρωσης των Aθηναίων,τ κα�ενεί τ υ Zα�αράτ υ. O συ-γκεντρωμέν ς κ�σμ ς, �αρακτηρι-στικ ί τύπ ι της κ ινωνίας, �πως αριστ κράτης νέ ς με τη μαμά τ υ,π υ �υσικά έ�ει κατα�έρει να απαλ-λαγεί απ� τη στρατιωτική θητεία ( «Aπαλλαγέντας» της λαϊκής σκωπτι-κής ακρι� λ γίας) και διά� ρ ιγνωστ ί γρα�ικ ί τύπ ι της επ �ής, �υσικ�ς άνθρωπ ς Eλεά"αρ π.�.,συ"ητ ύν για τ ενδε��μεν να κη-ρυ�θεί π�λεμ ς. Παράλληλα εμ�α-νί" νται κάν ντας τα ν ύμερά τ υςκαι ι σταθερ ί επιθεωρησιακ ί τύ-π ι, E�ημεριδ πώλης, τ "ευγάριAισι�δ � ς–Aπαισι�δ � ς, KαλώςΠληρ � ρημέν ς, η MαγείρισσαMαριωρή με τ ν εραστή της, π υ γιατην περίσταση είναι Eπιλ �ίας κ. .κ.

H απεικ�νιση της Aθήνας της επ -�ής δεν περι ρί"εται στην παρέλαση�αρακτηριστικών τύπων αλλά περι-λαμ�άνει και διά� ρες καταστάσειςκαι γεγ ν�τα παρμένα απ� τη θ ρυ-�ώδικη και ενθ υσιαστική κινητ -π ίηση τ υ κ�σμ υ (έραν ι, επιτά-�εις, εθελ�ντριες ν σ κ�μες κ.π.ά.),π υ κ ρυ�ώνεται με την επιστρά-τευση, η π ία δίνει και τ Φινάλετης A΄ πρά�ης, τ ν ύμερ της Eπι-στρατείας, με την πρ σωπ π ίησητης επιστράτευσης ντυμένη λ�-κληρη απ� τ λ �ί τ υ καπέλ υτης έως τα γ �άκια των π διών τηςμε τα ελληνικά �ρώματα άσπρ καιγαλά"ι .

Στ πεδί τυ πλέμυEνώ η πρώτη πρά�η εί�ε ως θέμα

την περί δ λίγ πριν απ� την κήρυ-�η τ υ π λέμ υ, η δεύτερη ακ λ υ-θώντας κατά κάπ ι τρ�π τη �ρ νι-κή σειρά, ασ� λείται με τ ν ίδι τ νπ�λεμ . Φυσικά, πάντ τε, απ� τησκ πιά των αθηναϊκών μετ�πισθεν.Mε σκηνικ� τ Φάληρ , μπρ στά απ�τ γνωστ� αριστ κρατικ� �εν δ -�εί Aκταί ν, παρ υσιά"εται σε μιασειρά απ� ν ύμερα απ�η� ς τ υπ λέμ υ, �πως �τάνει στην Aθήνααπ� διηγήσεις ατ�μων π υ έ� υν γιακάπ ι λ�γ επιστρέψει.

K ρύ�ωση της B΄ πρά�ης, πάλι τ θριαμ�ευτικ� �ινάλε για τ π ί αλλά"ει τ σκηνικ�, μετα�έρ νταςτη δράση στ ίδι τ πεδί τ υ π λέ-

μ υ, �πως τ "ωντάνευε, �έ�αια, η�αντασία των αμά�ων της Aθήναςσε μια ηρωική απ θέωση: σ’ έναν ευ-"ωνικ� καταυλισμ� στις παρυ�έςτ υ Oλύμπ υ, �π υ πρωτ στατεί ηρωικ�ς δεκανέας Mήτρ ς και πρω-τ ακ ύγεται τ θρυλικ� «Iγώ ιμ’ ι-γώ», κατε�αίν υν για να τιμήσ υνστ πρ�σωπ� τ υ τη δ��α των Eυ"ώ-νων ι αρ�αί ι Oλύμπι ι θε ί.

H τρίτη πρά�η, τέλ ς, διατηρώ-ντας τ σ�ήμα της �ρ νικής συνέ�ει-ας, ασ� λείται με τη νέα κατάστασηπ υ δημι υργήθηκε απ� τ ν π�λεμ .H σκηνή μετα�έρεται στη Θεσσαλ -νίκη, η κατ �ή της π ίας, μήλ ν τηςEριδ ς ανάμεσα στ υς Bαλκανικ ύςσυμμά� υς, απ τελ ύσε σύμ� λ αλλά και κατ �ύρωση των εθνικώνπ�θων π υ λ�κληρ ς ελληνισμ�ςεί�ε εναπ θέσει σ’ αυτ� τ ν π�λεμ :να απελευθερωθ ύν τα υπ�δ υλα α-κ�μη ελληνικά εδά�η.

H πρσαρμγή των τύπων

O �ώρ ς δεν επιτρέπει εκτενή α-

να� ρά ή λεπτ μερειακή περιγρα-�ή των ν ύμερων π υ απαρτί" υντα «Π λεμικά Παναθήναια». Θα τ -νίσ υμε μ�ν συμπερασματικά �τι π�λεμ ς και ι γύρω απ� αυτ�ν κα-ταστάσεις απ τελ ύν κατ’ απ κλει-στικ�τητα τ θέμα και τ υλικ� αυ-τής της επιθεώρησης, ενώ ι άλλ ι,συνηθισμέν ι τ μείς της επιθεωρη-σιακής θεματικής (�αιν�μενα τηςκ ινωνικής "ωής, γεγ ν�τα της κα-θημερινής επικαιρ�τητας, καλλιτε-�νική και λ γ τε�νική κίνηση κ. .κ.)έ� υν σ�εδ�ν λ�τελα αγν ηθεί.

Aλλά ακ�μα και ι σταθερ ί επι-θεωρησιακ ί τύπ ι (Aισι�δ -� ς–Aπαισι�δ � ς, Kαλώς Πληρ -� ρημέν ς, Παντ γνώστης, E�ημε-ριδ πώλης, Pεπ�ρτερ, Eνωμ τάρ-�ης–Xωρ �ύλακας, Mαγείρισσα,M διστρ ύλα, Δ υλικ� κ.ά.) παρ υ-σιά" νται πάντα σε σ�έση με τ νπ�λεμ . Oλ αυτ� τ γνώριμ επι-θεωρησιακ� πλήθ ς, πλαισιωμέν απ� παλιά και νέα πρ�σωπα, Π λί-τες και Kυρίες, Nέ υς και Γέρ υς,N σ κ�μες και Mαμήδες, Xαν ύ-μισσες, Iσραηλιν ύς και E�ραι π ύ-

λες, Σέρ� υς, Aλ�αν ύς και B ύλ-γαρ υς, Iταλ ύς και T ύρκ υς, υ-παρκτά ιστ ρικά πρ�σωπα ή πρ σω-π π ιήσεις α�ηρημένων ενν ιών,με τις διά� ρες περιπέτειές τ υςδίν υν τα ν ύμερα και τα τραγ ύδιαπ υ συνθέτ υν τ κείμεν των «Π -λεμικών Παναθηναίων», της επιθε-ώρησης π υ σαν ένας καθρέ�της"ωντανεύει μπρ στά στα μάτια τ υσημεριν ύ αναγνώστη την περί δ των Bαλκανικών Π λέμων, �πωςτην είδαν και την έ"ησαν ι Aθηναί- ι εκείνης της επ �ής, της επιθεώ-ρησης π υ η επιτυ�ία της ήταν τέ-τ ια, ώστε απ�η��ς της δικαι λ -γημένα έ�ει νικήσει τ �ρ�ν και έ-�ει �τάσει μέ�ρι σήμερα.

Σημείωση:Tα «Π�λεμικά Παναθήναια» τ�υ 1918 συ-

μπεριλαμ�άν�νται στ�ν B΄ τ�μ� της έκδ�-σης «Aθηναϊκή Eπιθεώρηση» των Θ. Xα-τ!ηπαντα!ή, Λ. Mαράκα π�υ θα κυκλ�-#�ρήσει πρ�σε$ώς στη σειρά Nέα Eλληνι-κή Bι�λι�θήκη, Eκδ�σεις «Eστία». Mέρητ�υ άρθρ�υ είναι πρ�δημ�σίευση απ�-σπασμάτων απ� την εισαγωγή της Λ.M.π�υ συν�δεύει τ� κείμεν�.

Παρτιτ�ύρα απ την επιθεώρηση «Παπαγάλ�ς», 1917. Παρτιτ�ύρα τ�υ «Παν�ράματ�ς 1917».


H επιθεώρηση σε μετα�ατικές επ��έςAλλαγές σε παραστάσεις και κείμενα ε�αιτίας της Kαταστρ��ής τ�υ ’22 και αργ�τερα της Kατ��ής

Aριστερά: Σκηνή απ� την επιθεώρηση «Σκ�ύπα 1914». Πάνω:Φαντασμαγ�ρία αλλά και εθνικιστική πρ�παγάνδα στην επιθεώ-ρηση «Bα�υλωνία». Eπέλαση τ�υ τσ�λιά στα ελλην�σερ�ικάσύν�ρα.


O ΘEΣMOΣ των ετήσιων Eπιθεωρήσεων τελειώνειμε τα «Παναθήναια 1923» και αυτ�ν τ� �ρ�ν� κλεί-νει και � πρώτ�ς επιθεωρησιακ�ς κύκλ�ς τ�υ αιώ-να. Tα «Παναθήναια», τ� «Παν�ραμα», � «Kινημα-τ�γρά��ς», � «Παπαγάλ�ς», η «Σκ�ύπα», π�υ δια-τηρ�ύσαν κάθε �ρ�ν� τίτλ�υς σταθερ�ύς και πρ�-σθεταν μ�ν� τ� ν�ύμερ� τ�υ έτ�υς ή κάπ�ι� επί-θετ� �αρακτηριστικ� της επικαιρ�τητας εί�αν επί-σης σαν κ�ιν� γνώρισμα κάτι π�λύ πι� !ασικ�. Tησταθερ�τητα της διαπραγμάτευσης των θεμάτωντ�υς, τ� σατιρικ� τ�υς ύ��ς. A��ύ �ι Eπιθεωρή-σεις αυτές γρά��νταν η καθεμιά τ�υς απ� τ�υς ί-δι�υς συγγρα�είς κάθε �ρ�ν�, �σ� ταλαντ�ύ��ικαι ευρηματικ�ί κι αν ήταν, έπειτα απ� δέκα ή δε-καπέντε �λ�κληρα έργα, κάθε �ρ�ν� και με τιςτακτικές πρ�σθήκες π�υ τ�υς γίν�νταν, δεν ήτανδυνατ�ν παρά να τυπ�π�ιηθ�ύν, να αναγνωρί"�-νται, να πρ�!λέπ�νται ίσως και να επαναλαμ!άν�-νται. Oι κύριες μετα!�λές, ωστ�σ�, δεν πρ�έρ��-νται απ� τα θεατρικά κείμενα και τις παραστάσεις.E��υν συντελεστεί κ�σμ�γ�νικές αναμ��λεύσειςστ�ν κ�ινωνικ� �ώρ�. Aνάμεσα στ� 1916 και τ�1923 � πληθυσμ�ς της Aθήνας έ�ει υπ�στεί σ�!α-ρές αλλ�ιώσεις. Oι Aθηναί�ι απ� 243.000 έ��υν γί-νει 438.000 εκ των �π�ίων �ι 109.000 είναι πρ�-σ�υγες απ’ την Mικρά Aσία. E�ει μετα!ληθεί επ�-μένως ρι"ικά η πρ�σληπτικ�τητα των θεατών. T�ένα τρίτ� των κατ�ίκων είναι εθισμέν�ι σε ελευθε-ρι�τερη συμπερι��ρά και εκ�ραστικ� ήθ�ς. Mέσαστ�υς π�λλ�ύς παράγ�ντες π�υ επηρεά"�υν τιςμετα!�λές είναι η ε#άπλωση τ�υ κινηματ�γρά��υσε πλατύτερα στρώματα με τις αυτ�ν�ητες επιρ-ρ�ές. Eίναι αναπ��ευκτ�, λ�ιπ�ν, η επιθεώρηση,καθρέ�της των καιρών, καθώς � αιώνας πάει νασυμπληρώσει τ� πρώτ� τ�υ τέταρτ�, να κλείνει κιαυτή τ�ν πρώτ� της κύκλ�.

Παρ�δική πτώσηT� 1924 έ�ει τ� �αρακτηριστικ� πως η επιθεω-

ρησιακή "έση εμ�ανί"εται μειωμένη. Aπ’ τις εννέαεπιθεωρήσεις τ�υ πρ�ηγ�ύμεν�υ �ρ�ν�υ �ι παρα-στάσεις τ�υ είδ�υς πέ�τ�υν στις πέντε με μια με-γάλη �μως καλ�καιρινή επιτυ�ία, την «πρωτευ�υ-σιάνα» π�υ ανε!αίνει στ� τέλ�ς I�υνί�υ και κατε-!αίνει με τα πρώτ� κρύα τ�υ Oκτω!ρί�υ. Στα ίδιαεπίπεδα κρατιέται και τ� 1925, τ� 1926 �μως � δεί-κτης τινά"εται στα ύψη. Eντεκα πρωτ�τυπες Eπι-θεωρήσεις ανε!αίν�υν στ� κέντρ� και πέντε στηνπερι�έρεια. Π�λλ�ί νέ�ι συγγρα�είς εμ�ανί"�νταικαι αρκετ�ί νέ�ι ηθ�π�ι�ί μυ�ύνται στα μυστήρια

τ�υ είδ�υς. Aν �ι τίτλ�ι ε#ασ�αλί"�υν μια εντύπω-ση � αναγνώστης ας σημειώσει· «Φιρ�υλά – Φιρ�υ-λά», «H Mπαλαρίνα τ�υ 1926» «K�ντέσσα Mαγειρί-τσα», «Παρί–Ψυρή», «Xρυσ�μυγα», «Nτ�κ� πράμ-μα», «T� ρωμέικ�», «Σαπ�υν��υσκες», «Παπαρ-δέλλα», «Παπαγάλ�ς τ�υ 1926», «T� μάτι της γά-τας» και �ι περι�ερειακές «K�κκιν�ς Mύλ�ς»,«Aνάμικτ�ς Eπιθεώρησις», «Παναθηναϊκή Eπιθεώ-ρησις», «Mέσ’ τα Oλα», «Aθηναϊκή Tρέλα».

Yπάρ��υν αναμ�ισ!ήτητα επαναλήψεις παλαι�-τερης συγγρα�ής, αναμί#εις, ανα!απτίσεις �πωςκαι στις κυρι�τερες υπάρ�ει και «!΄ γύρ�ς» π�υσημαίνει νέα ν�ύμερα. Mε λίγες λέ#εις η νέα επ�-�ή μπαίνει μ’ ένα θ�ρυ!ώδη ανα!ρασμ�. Σημειώ-νεται παράλληλα μια μετα!�λή στα ήθη. Tα κ�μψάσ�κιν υπ�ν��ύμενα �π�υ τ� πνευματώδες τ�υ α-στεί�υ ήταν ισ�υρ�τερ� τώρα λέγ�νται αμεσ�τε-ρα. Eίναι �αρακτηριστική η κριτική τ�υ «Eθν�υς»για τ� «Παρι–Ψυρή». «...Δεν α�ί�ει τ�ν κ π�ν να α-σ��ληθεί κανείς με τη συρρα�ήν αυτήν παντ�ει-δών κ�ιν�τ�πιών, σα�λαμαρών και αισ�ρ�τήτων.Aρμ δια εν πρ�κειμένω είναι η Aστυν�μία Hθών,δι τι δεν �ρεωστεί εις κανέναν τίπ�τε � ανύπ�-πτ�ς �ικ�γενειάρ�ης να �δηγεί τη γυναίκα τ�υ,την κ ρη τ�υ, την αδελ�ή τ�υ εις ένα θέατρ�ν π�υέ�ει μετατραπεί �ι πλέ�ν εις μεταμεσ�νύκτι�νκαμπαρέ αλλά και εις κάτι �ειρ τερ�ν...».

Δεκα�κτώ παραγωγέςAς πλησιάσ�υμε τις επιθεωρησιακές σκηνές δύ�

�ρ�νια αργ�τερα. Aθήνα 1928. Δεκα�κτώ τ�ν α-ριθμ�. Iδ�ύ �ι τίτλ�ι τ�υς· «K�ν�ετί», «Σερπαντί-να», «Aψε, σ!ύσε», «T"α" – Mπαντ», «Σα – σε –Aψεν», «Πεταλ�ύδα», «Φλ�γες», «Kα"αμίας», «HMετα#�υργιώτισσα», «P�υκέττα», «O Γύρ�ς τ�υΘησεί�υ», «Σαν Φασ�ν», «Φρ�υ – Φρ�υ», «Aνάμι-κτη», «Bα!υλωνία», «Nυ�τερίδα», «Aθηναϊκήτρέλλα». Mια δειγμαληπτική πρ�σέγγιση δύ� �ρ�-νια αργ�τερα. Στ�ν πίνακα τ�υ 1930 η ακμή συνε-�ί"εται με μ�ρ�ή πλημμυρίδας. Tριάντα επιθεωρη-σιακά θεάματα στην Aθήνα και τα πρ�άστια. Kατα-γρά��υμε «Λ�!ιτ�ύρα», «Στ� Zέπελιν», «Σας γνω-ρίσαμε», «20 σταγ�νες Aθήνας κάθε μέρα», «Πα-ναθηναϊκή Eπιθεώρησις», «Παρ�υσιάστε Aρμ»,«Aθάνατη Aθήνα», «E#ω �λα», «O Kλείδωνας»,«Kαι μη �ειρ�τερα», «Φαληράκι», «Oλα για �λα»,«Πρ�σ�υγ�π�ύλα», «Φων�γρά��ς», «Aνάμικτη»,«Παπαγαλάκι», «H Λ�!ιτ�ύρα τ�υ 1930», «Pωμαίι-κ� γλέντι», «H νέα Λ�!ιτ�ύρα Φαλήρ�υ και Πειραι-ώς», «Σκ�υνίτσα», «Tρελλή Aθήνα», «Xαλανδριώ-τικ� γλέντι», «P�υκέτα 12 E.Λ.», «Bα!υλωνία �-λα!», «Γεια σ�υ Σαλ�νίκη», «Kαι �μως», «Tα Παρα-

σκήνια». Oι αντιδράσεις για τ�λμηρ�τητες συνε�ί-"�νται. Για την «P�υκέτα 12 E.Λ.» η κριτική παρα-τηρεί «...υπερ!�λικών, δυστυ�ώς ελευθερ�στ�-μιών εις τας �π�ίας είναι θλι!ερ ν τι παρεσύρ-θησαν �ι νεαρ�ί συγγρα�είς».

Φρέν� απ� τη δικτατ�ρίαH ίδια υπερπληθώρα συνε�ί"εται μερικά �ρ�νια

ακ�μα και μετά � αριθμ�ς των επιθεωρησιακώνπαραστάσεων ισ�ρρ�πεί σε �υσι�λ�γικά επίπεδα.T� 1934 μετράμε είκ�σι τέσσερις Eπιθεωρήσειςκαι τ� 1935 είκ�σι δύ�. O παρ�#υσμ�ς έ�ει περά-σει. T� 1936, η δικτατ�ρία !ά"ει �ρέν� στην ελευ-θερ�στ�μία κι έτσι τ� δεύτερ� της Eπιθεώρησηςστερείται τ� λίπασμά τ�υ. Tα ν�ύμερα �αμηλώ-ν�υν. Mια νέα εκτίνα#η σημειώνεται με την κήρυ-#η τ�υ π�λέμ�υ. Στ��ι των επιθεωρησι�γρά�ωντώρα δεν είναι η π�λιτική κατάσταση �ύτε τα κ�ι-νωνικά �αιν�μενα. Tα πυρά της σάτιρας συγκε-ντρώνει � Iταλ�ς δικτάτ�ρας και � στρατ�ς τ�υ καιπρ�ς αυτήν την κατεύθυνση δεν υπάρ�ει �ύτε α-ναστ�λή, �ύτε κανένα εμπ�δι�.

H Eπιθεώρηση επιστρατεύεται για τ�ν π�λεμικ�της ρ�λ� π�υ τ�ν έ�ει παί#ει τ�σ� καλά στ� πα-ρελθ�ν. Mέσα σε λίγες ώρες τα περισσ�τερα θέα-τρα κατε!ά"�υν τα έργα π�υ έπαι"αν και ανε!ά-"�υν Eπιθεωρήσεις. Kι ενώ έ��υν �τάσει να παί"�-νται σ’ �λα σ�εδ�ν τα θέατρα μ�ν� θεάματα ατ�-�ια επιθεωρησιακά ή ανάμικτα, �ι συγγρα�είς πα-ρακ�λ�υθ�ύν απ� κ�ντά την επικαιρ�τητα. Kάθεε#έλι#η τ�υ μετώπ�υ, κάθε π�λεμικ� ανακ�ινω-θέν, κάθε είδηση #έν�υ πρακτ�ρεί�υ ειδήσεων,μ�λις ακ�υγ�ταν απ’ τ� ραδι��ων� ή τ� κυκλ��-ρ�ύσαν τα παραρτήματα των ε�ημερίδων �ι ετ�ι-μ�π�λεμ�ι συγγρα�είς τ� άρπα"αν, τ� μετέτρε-παν σε ν�ύμερ� αυτ�στιγμί και τ� ίδι� !ράδυ ανέ-!αινε στ� πατάρι. Aυτ� είναι ένα α#ι�σημείωτ� �α-ρακτηριστικ� π�υ απέκτησε η Eπιθεώρηση ενι-σ�ύ�ντας τη σατιρική της επικαιρ�τητας �ύσητης. Mε την κατάρρευση των μετώπων και την κα-τάκτηση της �ώρας έκλεισε � δεκαπενταετής δεύ-τερ�ς κύκλ�ς τ�υ !ί�υ της, κύκλ�ς λαμπρ�ς π�υανέδει#ε σπ�υδαί�υς συγγρα�είς τ�υ είδ�υς κι α-κ�μη σπ�υδαι�τερ�υς ηθ�π�ι�ύς. Στην κατ��ή ηEπιθεώρηση έπεσε �υσιαστικά σε ύπνωση. Eπι-!ίωνε συμ!ατικά με τη μ�ρ�ή !αριετέ. Δ�ύλευε �-μως παραγωγικά σαν κρυ�� σ��λει�. Eκπαίδευενέ�υς ηθ�π�ι�ύς, ασκώντας τ�υς στις ιδιαίτερεςαπαιτήσεις της. Kαι �ταν μετά την κατ��ή άν�ι#ε �τρίτ�ς σπ�υδαί�ς κύκλ�ς της Eπιθεώρησης !ρήκεμα"ί με τ�υς παλι�ύς και μεγάλ�υς και π�λλ�ύςνέ�υς να τ�ν λαμπρύν�υν.

KYPIAKH 5 AΠPIΛIOY 1998 - H KAΘHMEPINH 15Συνέ�εια στην 16η σελίδα

Xρ�νια ακμής 1947–1967Eπίκαιρα νύμερα, μναδικά σκηνικά και κστύμια, συ�έ της επ�ής, έδωσαν λάμψη στην επιθεώρηση

Nανά Γκάτση, (απ� κάτω αριστερά), Iκαρ�ς, Kώστας Δ�ύκας, Π�πη Aλ�α, Θ�δ. Παπαδ�π�υλ�ς, �ένη Δράμαλη, Nίκ�ςΣταυρίδης, Σπεράντ!α Bρανά και Γιώργ�ς Xριστ�δ�ύλ�υ, ένας ακραι#νής επιθεωρησιακ�ς θίασ�ς π�υ έδρεψε π�λ-λές δά#νες.

O μεγάλ�ς ηθ�π�ι�ς Πέτρ�ς Kυρια-κ�ς, π�υ μεταπήδησε στην επιθεώ-ρηση.

O Oρέστης Mακρής (αριστερά) και � Aπ�λλων Γα�ριηλίδης (δε'ιά). Kάτω απ� αριστερά: Aννα Kαλ�υτά, Mαρίκα Nέ!ερκαι Mαρίκα Kρε�ατά, μεγάλα αστέρια της επιθεώρησης �λ�ι τ�υς. Στη #ωτ�γρα#ία, απ� παράσταση στ� θέατρ� «Kα-λ�υτά» (#ωτ.: «Eνωσις»).

H Pένα Nτ�ρ, π�υ υπήρ'ε μια απ� τιςε'έ��υσες #υσι�γνωμίες της επιθε-ώρησης.

T�υ Kώστα Γεωργ�υσ�π�υλ�υ

Kριτικ�ύ

EINAI παρά�εν�, αλλά η επιθεώρησηανθεί πάντα και ακμά�ει και ανα�ιώ-νεται μέσα στην κατα�νιά, στην τα-πείνωση, στ�ν κίνδυν�, στ�ν π�λε-μ�, στην ανεργία, στ�υς καύσωνες,στ�υς σεισμ�ύς και τ�υς εθνικ�ύςκαταπ�ντισμ�ύς. Παρά�εν� γενικώς,αλλά π�λύ συνηθισμέν�, τ�υλά�ι-στ�ν στ�ν τ�π� μας, γιατί η μεγάλησάτιρα �επήδησε πάντα μέσα απ� ταερείπια και τ�ν τρ�μ�· παράδειγμα

�έ�αια � Aριστ�!άνης π�υ �λ� τ�έργ� τ�υ γρά!εται και παί�εται απ�τ� 425 π.X. έως τ� 405 για να α!ήσωαπ’ έ�ω τις κωμωδίες π�υ ανήκ�υνστ� νέ� στυλ. Γρά!εται απ� την επ�-�ή π�υ εκτ�ς απ� τ�ν π�λεμ� �ι Aθη-ναί�ι αντιμετώπισαν και τ� λ�ιμ� έωςτην τυραννίδα των Tριάκ�ντα καιτην πλήρη ήττα με την κατεδά!ισητων τει�ών και την εγκατάστασηστην Aθήνα σπαρτιατικής !ρ�υράς.

Aπ� εκεί, για να κάνω άλματα, �X�υρμ�ύ�ης, � Bυ�άντι�ς, � Σ�!�-κλής Kαρύδης, αλλά και � Σ�ύτσ�ςσατιρί��υν και π�λεμ�ύν τη �αυαρ�-κρατία, τ�ν καιρ�σκ�πισμ� και τιςδ�υλικές κυ�ερνήσεις π�υ έ!ερανστην Aθήνα την κατ��ή των Συμμά-�ων και τη ��λέρα ακ�μα! O Σ�υρήςανθεί μέσα στ�ν καταστρεπτικ� καιγελ�ί� π�λεμ� τ�υ 1897. O Ψαθάςπλάθει την έ��η «Σ�υσ�ύ» τ�υ μέ-σα στη δικτατ�ρία τ�υ Mετα�ά.

Σάτιρα των ηθών

Δεν είναι λ�ιπ�ν παρά τ� σύνηθεςπαρά�εν� πως η αθηναϊκή επιθεώρη-ση πήρε τα πάνω της μετά την Kατ�-�ή και τα Δεκεμ�ριανά, μέσα στ�νEμ!ύλι�. Oπως πάντα �έ�αια, δεν έ-θιγε τις �αθιές ρί�ες. Π�τέ η επιθεώ-ρηση δεν έκανε �αθιά, π�τέ δεν έκα-νε απ�καλυπτική σάτιρα, πάντα !αι-ν�μεν�λ�γίες, έθιγε, άγγι�ε θα έλε-γα ακρ�θιγώς τα γεγ�ν�τα και, κυ-ρίως, καυτηρία�ε τα ήθη, τ�υς μετα-πράτες των ιδεών, τ�ν π�λιτικαντι-σμ�, τ� ρ�υσ!έτι, τ� π�λιτικ� ψεύ-δ�ς και τη !λυαρία της κ�ιν��υ-λευτικής ρητ�ρικής. Π�τέ �μως δενέθιγε πρ��λήματα εθνικής αι�μής,π�τέ δεν ασ��λήθηκε �ύτε επι!α-νειακά με τ�υς στρατιώτες, �ύτε έ-κανε π�τέ ε�ωτερική π�λιτική.

Eίναι ενδεικτικ� πως η πλει�ψη!ίατων συγγρα!έων της επιθεώρησηςήταν δημ�σι�γρά!�ι, τα ν�ύμερασυ�νά γρά!�νταν πάνω στ� μάρμα-ρ� τ�υ τυπ�γρα!εί�υ, στ� κα!ενεί�της ε!ημερίδας και τ� �ημέρωμα με-τά την αγ�ρά τ�υ πρώτ�υ κ�υλ�υρι-�ύ. Γι’ αυτ� τα ν�ύμερα εί�αν πάνταμια γερή δ�ση απ� δημ�σι�γρα!ικ�μελάνι, απ� την επίκαιρη ειδησε�-γρα!ία και συ�νά συναντ�ύσαν τηνε!ημερίδα στην κ�ινή σ��λιαστικήυ!�λ�γία.

Oι συγγρα!είς της ένδ��ης περι�-δ�υ 1947-67 ήταν �λ�ι πρωτ�κλασά-τ�ι συντάκτες, �ρ�ν�γρά!�ι, σ��-λιαστές, σ�ελέ�η ε!ημερίδων· �Γιώργ�ς Aσημακ�π�υλ�ς, � Γιαλα-μάς, � Eυαγγελίδης, � Παπαδ�ύκας,� Θίσ�ι�ς, � Πρετεντέρης, � Tσι!�-ρ�ς, � Bασιλειάδης, � Σακελλάρι�ς,� Γιαννακ�π�υλ�ς, πάντα συγκρίν�-ντας συγγρα!ικές �μάδες, συ�νάτριών ατ�μων, έγρα!αν ν�ύμερα,θεματικά άσ�ετα μετα�ύ τ�υς, αλλάπάντα επίκαιρα. Δεν ήταν σπάνι� τ�!αιν�μεν� μια π�λιτική μετα��λή,μια αι!νίδια τρ�πή των π�λιτικώνπραγμάτων ή ένα �ικ�ν�μικ� ή κ�ι-νωνικ� σκάνδαλ� να τ�υς �δηγ�ύσενα αλλά��υν εν π�ρεία τ� ν�ύμερ�.Στις πρώτες �ρ�νιές τ�υ ’50 �ι συ-�νές κυ�ερνητικές αλλαγές και απα-νωτές εκλ�γές τρ�!�δ�τ�ύσαν α-σμένως τη θεματική τ�υς, αλλά υπ�-�ρέωναν τ�υς συγγρα!είς να ασκή-σ�υν τη σατιρική τ�υς ��ύτητα αλ-λά��ντας στ��υς, πρ�σωπα και ιδε-

�λ�γήματα π�υ επιδέ��νταν κριτική.Kατά τα τραγικά �ρ�νια τ�υ Eμ!υ-

λί�υ (1947-’49) η επιθεώρηση κατάκαν�να σιωπά. H αυταρ�ική τ�τε ε-��υσία δεν σκαμπά�ει και π�λύ απ��ι�ύμ�ρ· αλλά και � πατριωτισμ�ς, �ειλικρινής, των συγγρα!έων δεντ�υς επιτρέπει να πάρ�υν θέση α-ν�ι�τή πάνω στα τραγικά γεγ�ν�τα.Aν θελήσει κανείς να μελετήσει τησάτιρα, �π�ιας υ!ής, κατά τ�νEμ!ύλι�, η επιθεώρηση δεν είναικαθ�λ�υ πηγή.

Πλιτικά νύμεραEτσι, απ� τ� 1947 έως περίπ�υ τ�

1953 π�υ εμ!ανί�εται � Παπάγ�ς ταθέματα των ν�ύμερων είναι κ�ινωνι-κώς, εθνικώς, σημαντικά: H τεμπε-

λιά, η ακρί�εια και � νε�πλ�υτισμ�ς,� σ�υσ�υδισμ�ς, τ� σκάνδαλ� με ταρ�λ�για, αλλά και �ι π�λιτικές μετα-τ�πίσεις τ�υ Γ. Παπανδρέ�υ, � α!η-ρημέν�ς δ�κιν�ωτισμ�ς τ�υ Π. Kα-νελλ�π�υλ�υ. Eίναι η επ��ή π�υθριαμ�εύει τ� παρδαλ� κατσίκι τ�υΦώκ�υ Δημητριάδη και ανέρ�εται τ�μιμητικ�, συγγρα!ικ� και ευθυμ�-γρα!ικ� ασκέρι τ�υ Γιώργ�υ Oικ�-ν�μίδη, εν�ς απ� τ�υς πι� συ�ν�ύςεταίρ�υς των συγγρα!ικών �μάδων.

Mετά τη νίκη τ�υ Συναγερμ�ύ, �Σπύρ�ς Mαρκε�ίνης, αλλά και � Θε�-τ�κης είναι τα κεντρικά πρ�σωπαπ�υ συγκεντρών�υν τα �έλη της κ�ι-νωνικής σάτιρας.

Kαι �έ�αια, πάντως, μετά � αι!νι-διασμ�ς με την επιλ�γή τ�υ Kαρα-

μανλή στην πρωθυπ�υργία. Eκτ�τε �Kαραμανλής θα είναι � ένας απ�τ�υς δύ� π�λ�υς της π�λιτικής σάτι-ρας, � άλλ�ς είναι �έ�αια � Γεώρ-γι�ς Παπανδρέ�υ.

Eτσι, κ�ρυ!αίες στιγμές της σάτι-ρας είναι τ� Kυπριακ� και �ι �ειρι-σμ�ί τ�υ, αλλά και στις ρ�μάντ�ες �ιηρωισμ�ί των ανδρών της EOKA, ταγεγ�ν�τα της Kωνσταντιν�ύπ�λης, ηάν�δ�ς στις εκλ�γές της EΔA, η «�ίακαι η ν�θεία», � ανένδ�τ�ς αγώνας,η !υγή τ�υ Kαραμανλή, η λεγ�μενηαπ�στασία κ.λπ.

Aπ� την άλλη μεριά τα νέα ήθη, �αμερικανικ�ς εμπ�ρικ�ς καταναλω-τισμ�ς, � τεντιμπ�ϊσμ�ς, τ� ρ�κ εν’ρ�λ, η μίνι !�ύστα, τ� �ήλωμα τ�υτραμ, τ� 15% για την Παιδεία, τ� πα-

Συνέ�εια απ� την 15η σελίδα


H Pένα Bλα��π�ύλ�υ μ�ίρασε την καριέρα της ανάμεσα στην πίστα και τη σκηνή (#ωτ.: Γ. Kανελλ�π�υλ�ς).

Σί#�υνας επί σκηνής � Kώστας B�υτσάς.


ρακράτ�ς, �ι Λαμπράκηδες και �έ-�αια στη δεκαετία τ�υ ’60 � Xατ�ιδά-κις και � Θε�δωράκης, η μ�δα τ�υαρ��ντ�ρεμπέτικ�υ με τ�ν Σ�γι�ύλ,τ�ν Xιώτη, τ�ν Zαμπέτα κ.λπ.

Kατά την εικ�σαετία αυτή � σατιρι-κ�ς λ�γ�ς υπ��ωρεί σε π�σ�τητακαι περισσεύει � σκηνικ�ς πλ�ύτ�ς,η π�λυτέλεια των κ�στ�υμιών και �ιπ�λυπρ�σωπ�ι θίασ�ι με τα μεγάλαμπαλέτα.

Στην �ψη είναι η μεγάλη στιγμήτ�υ Γιώργ�υ Aνεμ�γιάννη. Γύρωστις 400 παραστάσεις σ�εδίασε καιέκτισε αυτ�ς � θαυμάσι�ς, ευ!άντα-

στ�ς, ευρηματικ�ς και συ�νά εντυ-πωσιακά ανατρεπτικ�ς σκην�γρά-!�ς και ενδυματ�λ�γ�ς. Yπήρ�ε πα-ράσταση π�υ ρά!τηκαν στ� «Aκρ�-π�λ» και τριακ�σια κ�στ�ύμια! Hτανη επ��ή π�υ κάθε ν�ύμερ� εί�ε τ�δικ� τ�υ πρωτεύ�ν σκηνικ�, συ�νάκαι δύ�, ενώ � ηλεκτρ�λ�γικ�ς ε��-πλισμ�ς ακ�μη και των υπαίθριωνθεάτρων ήταν α�ι�θαύμαστ�ς. H δ�-μική θέση των τραγ�υδιστικών ρ�-μάντ�ων απ�θεώθηκε απ� τραγ�υδι-στές �πως η Bέμπ�, η Mπελίντα, ηMάγια Mελάγια, η Bλα��π�ύλ�υ καιη Σαπ�υντ�άκη, η T�ένη Bάν�υ, �

B�γιατ�ής, αλλά πρ�ς τ� τέλ�ς τηςπερι�δ�υ και � Π�υλ�π�υλ�ς και �Xιώτης και η Mαίρη Λίντα.

Tα ��ρευτικά ν�ύμερα, π�λλές!�ρές έ��α, με πλ�ύσιες ιδέες καιευανάγνωστ�υς συμ��λισμ�ύς (πά-ντα τα ν�ύμερα αυτά εί�αν να α!η-γηθ�ύν ένα «μύθ�» – συνήθως ε�ω-τικ� αλλά ��ι σπάνια και π�λιτικ�,π.�. η καταπίεση των μαύρων στηνA!ρική, �ι γκάγκστερ, � P�μπέν τωνΔασών και �ι αδικημέν�ι), υπηρετή-θηκαν απ� ��ρευτές υψηλών τε�νι-κών πρ�διαγρα!ών και μεγάλ�υςσταρ. O Φλερύ, η Λίντα Aλμα, � Kα-

στριν�ς, η Xρυσ�ύλα Tώνια, � Σειλη-ν�ς, η Πρ�κ�πί�υ, � Mετα��π�υλ�ς,��ρ�γρά!ησαν και συνέθεσαν ωραίασ�λα και σύν�λα. Aλλά τ� κυρίαρ��στ�ι�εί� αυτής της περι�δ�υ είναι ηακμή των ιερών τεράτων της επιθε-ώρησης.

Eυ�υείςπρωταγωνιστές

T� 1974 �ρίσκει �έ�αια στη σκηνήτ�ν ιδι�!υή Σταυρέα και τ�ν αιματώ-δη K�κκίνη, �ρίσκει τ�ν μεταμ�ρ!ω-τή Zα�ά και τ�ν Aγκ�π-Φιλιππίδη,�ρίσκει τ�ν Δ�ύκα, τ�ν Δαπαικιώτη,την Kαλή Kαλ�, τ� Στ�λίγκα και τ�νMανέλη, �ρίσκει στην ακμή τ�υς τιςαδελ!ές Kαλ�υτά, �μως, μετά τ�1949, κυρίως, κατά τ� «Bίρα τις ά-γκυρες», �επετάγ�νται σε πρώτ�υςρ�λ�υς, ως ν�υμερίστες, � Φωτ�-π�υλ�ς, η Bρανά, � Pί��ς, η Σκιαδά,η M�σ��νά, η μεγάλη Pένα Nτ�ρ, ηπληθωρική Nτιριντά�υα, η κε!άτηΠ�πη Aλ�α. Tώρα α�ι�π�ιείται απ�τ� είδ�ς η α�επέραστη Bασιλειάδ�υ,τώρα εκτιμάται � μεθύστακας τ�υMακρή, τώρα � μεγάλ�ς μίμ�ς Aυλω-νίτης εκτ��εύει τ� αθώ� �ι�ύμ�ρτ�υ, τώρα κρατιέται � νευρικ�ς τύ-π�ς τ�υ Nίκ�υ Σταυρίδη και αυτή τηνεπ��ή � έ��ς Xατ�η�ρήστ�ς δ�κι-μά�ει να πρ�τείνει τ�ν ευρηματικ�τ�υ �λά�� και � Λει�αδίτης τ�ν �α��μπεμπέ. Mετά τ� ’60 η Bλα��π�ύλ�υπερνάει απ� την πίστα στη σκηνή καιαναδεικνύεται σε πρώτ�υ μεγέθ�υςαστέρι με τ� δαιμ�νι� κέ!ι της καιτην κερκυραϊκή της τρέλα.

Kαι δίπλα σ’ αυτ�ύς, � Kάπης, �Φέρμας, � Φέρμης, � Nτεπ�γιας, ηT�άνετ, η Σαπ�υντ�άκη, η Pί��υ, ηKαστ�ύρα, � Bελέντ�ας, � T�ανετά-κ�ς και π�λύ αργ�τερα, πρ�ς τ� τέ-λ�ς της περι�δ�υ, � σί!�υνας B�υ-τσάς, � ανεπανάληπτ�ς E�αρ�άκ�ς,� Παρά�ας, � Kωνσταντίν�υ. Eκτά-κτως !ιλ��εν�ύσε η σκηνή τ�ν τρα-γ�υδιστή Mανιατάκη και τ�ν μεγάλ�Kυριακ� και ηθ�π�ι�ί π�υ μεταπήδη-σαν στην επιθεώρηση και έμελλαννα δ��αστ�ύν, � Γα�ριηλίδης, ηKρε��ατά, η Bερώνη και � γ�ν�ς τηςμεγάλης θεατρικής �ικ�γένειας Γ.Mηλιάδης.

Λίγες !�ρές αλλά εντυπωσιακάεμ!ανίστηκε στην επιθεώρηση και �στυλίστας, κ�μψ�ς, !αντε�ίστας Nτί-ν�ς Hλι�π�υλ�ς. Πρέπει εδώ να πωπως στα 1955 περίπ�υ, η δ�μή της ε-πιθεώρησης εκτ�ς απ� τα ν�ύμερα,τη ρ�μάντ�α, τα ��ρευτικά και τηνπαρλάτα και την απ�θέωση στην πα-σαρέλα, εί�ε στ� τέλ�ς και την καθα-ρή !άρσα διαρκείας περίπ�υ 20΄.Πρ�κειται για τις γνωστές ναυτικέςκωμωδίες, αυτές π�υ παί��νταν �ά-σει καμ�ά με «τ� ν�υ», αυτ�σ�εδια-στικά μ�ν� απ� τ�υς μεγάλ�υς ηθ�-π�ι�ύς τ�υ θιάσ�υ. Σε αυτ� τ� είδ�ςδιέπρεπε � Mηλιάδης, � Φέρμης, ηBερώνη και � Xατ�η�ρήστ�ς με τ�νΦωτ�π�υλ�, πρ�ίκα των περισσ�τε-ρων απ� τη θητεία τ�υς στα μπ�υ-λ�ύκια.

Xατ!ιδάκις– Θεδωράκης

Σ’ αυτή την περί�δ� εγγρά!εται ηπαρέμ�αση τ�υ Xατ�ιδάκι και τ�υ

Συνέ�εια στην 18η σελίδα

T� ν�ύμερ� με τ�υς άγρι�υς της A#ρικής γνώρισε π�λλές δ�'ες απ� τη δεκαετία τ�υ ’60 και μετά. Γι’ αυτ� άλλωστεανα�ιώνει και στη σκηνή τ�υ «Pε'» στ� «Bίρα τις άγκυρες» (#ωτ.: Δημ. Aντωνίτσης).

Tα π�λυπρ�σωπα και εντυπωσιακά μπαλέτα �πως και τα ��ρευτικά ν�ύμερα θεωρ�ύνται εκ των ων �υκ άνευ σε κάθεεπιθεώρηση. Στη #ωτ�γρα#ία, τ� μπαλέτ� στ� θέατρ� «Mινώα». (#ωτ.: Δημ. Aντωνίτσης).

Θε�δωράκη στην παράδ�ση της αυ-θεντικής επιθεώρησης, �ι μαγικέςκαι �μ�ρ!ες π�λεις τ�υς με σκην�-γρά!�υς αντίστ�ι�α τ�ν Aργυράκηκαι τ�ν Mπ�στ, με πρωταγωνιστές α-ντίστ�ι�α την Kαλ�υτά και τ�ν Pηγ�-π�υλ� και τ�ν X�ρν. Πιστεύω πως με�λη την παρ�υσία μεγάλων αστέρωνκαι με �λη την ύπαρ�η μερικών εύ-στ��ων ν�ύμερων, �ι δύ� πρ�τάσεις

των μεγάλων μ�υσικών μας ήταν α-κραι!νώς μ�υσικής !ύσεως. Kατ�ρ-θωσαν να επι�άλ�υν νεά τραγ�ύδια,αλλά δεν ακ�λ�ύθησαν τη δ�κιμα-σμένη και πεπατημένη �δ� των πα-ρωδίας των σ�υ�έ. Σ’ αυτές τις πα-ρωδίες θριάμ�ευαν ως μ�υσικ�ί καιεν�ρ�ηστρωτές � Zακ Iακω�ίδης, �Mενέλα�ς Θε�!ανίδης, � Σ�γι�ύλ, �Πρέντας, � Mιγλάκης, � Mωράκης, �Πλέσσας, κάπ�τε-κάπ�τε � Kατσα-

ρ�ς, αργ�τερα � Θε�δ�σιάδης. Aς μην παραλείψ�υμε εδώ να π�ύ-

με πως �ι συνθέτες αυτ�ί έγραψανέ��α τραγ�ύδια και απ� τη σκηνήτης επιθεώρησης �εκίνησαν τη με-γάλη καριέρα τ�υς, απ� την «Tαμπα-κιέρα» ώς τ�ν «Mανώλη Tραμπαρί-!α» και απ� τ� «Aπ�ψε κάνεις μπαμ»μέ�ρι τ� «Tραμ τ� τελευταί�» και τ�«Bρε πώς μπατιρήσαμε».

Στα είκ�σι �ρ�νια της ακμής της

επιθεώρησης σ�εδ�ν �λ�κληρώθηκετ� είδ�ς - μετά τη δικτατ�ρία μαρά-θηκε και απ� τη μεταπ�λίτευση καιύστερα την ακ�λ�ύθησε σαν σκιά ηνέα επ��ή τ�υ είδ�υς με άλλες γρα-!ές και άλλ�υ είδ�υς μαστ�ρ�υς, τ�«Eλεύθερ� Θέατρ�», η «EλεύθερηΣκηνή», � δαιμ�νι�ς Xάρρυ Kλυννκαι � μανιακ�ς M�υστάκας, καθώςκαι � μ�υλω�τ�ς Λα��π�υλ�ς. Aλλες!υλές.


Συνέ�εια απ� την 17η σελίδα

Oι αδελ#ές Aννα και Mαρία Kαλ�υτά π�υ διέπρεψαν σε π�λλές επιθεωρήσειςμε τ� κέ#ι και τ� μπρί� τ�υς. (#ωτ.: A#�ί Mεγαλ�κ�ν�μ�υ).

O Kώστας Xατ!η�ρήστ�ς στ� ρ�λ� τ�υ �λά��υ π�υ τ�υ ε'ασ#άλισε μεγάληεπιτυ�ία.

O μ�ναδικ�ς Aλέκ�ς Λει�αδίτης στην επιθεώρηση «Mεγάλη Παρέλαση», τ�ν Δεκέμ�ρι� τ�υ 1979.

O Σταύρ�ς Παρά�ας π�υ διέπρεψε ��ι μ�ν� στηνεπιθεώρηση αλλά και στην κωμωδία και τ� θέατρ�πρ�!ας και συνε�ί!ει να πρ�σ#έρει ακ�μα... (#ωτ.:Hνωμέν�ι Φωτ�ρεπ�ρτερ).


Oλ�ς � θίασ�ς της «Eλεύθερης Σκηνής» στην επιθεώρηση «Aναντάμ Παπαντάμ» – Aλσ�ς Παγκρατί�υ 1980. Στ� θίασ� θα εντα�θ�ύν � Λευτέρης B�γιατ�ήςκαι � Γιώργ�ς Kιμ�ύλης πριν �αρά��υν τ�υς δικ�ύς τ�υς πρ�σωπικ�ύς δρ"μ�υς.

Aτακτη σκηνή και Eλεύθερ� Θέατρ�Στ� Παγκράτι υι�θετήθηκε η συλλ�γική γρα�ή και σκην�θεσία και επι�ειρήθηκε μια νέα πρ�σέγγιση

T�υ Πλάτων�ς Mαυρ�μ�ύστακ�υ

Θεατρ�λγ�υ, Eπίκ�υρ�υ Kαθηγητή στ� TμήμαΘεατρικών Σπ�υδών τ�υ Πανεπιστημί�υ Aθηνών

Aν τ� λ�γικ αγαπά την τά�η,άλλ� τσ� η �αντασία �αίρεταιτην ατα�ία

Paul Claudel: T� ατλα�ένι� γ��άκι1

H EΠIΘEΩPHΣH είναι ένα απ� τα λί-γα είδη π�υ �δηγ�ύν τ� θέατρ� στα�ριά τ�υ. H δικαίωσή της �ρίσκεταιστην ανατρ�πή των �ρων π�υ η πα-ράδ�σή της έ�ει επι�άλει2. H Eπιθε-ώρηση ανάγει τ� απρ��λεπτ�, δη-λαδή την ανατρ�πή, σε καταστατι-κ� �ρ�. Παιδί της σκηνικής αυθαι-ρεσίας, και ίσως της ελληνικής πα-ράδ�σης ανταρσίας3, για να είναιπετυ�ημένη �"είλει να ενσωματώ-σει τη λειτ�υργία της ατα#ίας.

H #α"νική απ�σταση απ� τ� κεί-μεν� και η μετατρ�πή της σκηνικήςπαρ�υσίας σε απρ�σμεν� διάλ�γ�με τ� κ�ιν� ή η αλλαγή τ�υ κειμέ-ν�υ με την ενσωμάτωση εν�ς τυ-�αί�υ γεγ�ν�τ�ς π�υ συμ�αίνει επίσκηνής ή απασ��λεί την κ�ινωνίακαι την τρέ��υσα επικαιρ�τητα α-π�τελ�ύν συνηθισμένα περιστατικάστην επιθεωρησιακή σκηνή.

E#ίσ�υ συνηθισμένη είναι και η έ-ντα#η στ� σκηνικ� λ�γ� της γνω-στής στ�υς θεατές �ι�γρα"ίας τ�υηθ�π�ι�ύ, ή τ� απρ�σδ�κητ� κινη-σι�λ�γικ� σ��λι� με α"�ρμή τ� κ�ι-ν� τ�ις πάσι. Aυτά τα περιστατικάν�μιμ�π�ι�ύν την ατα�ία. H ατα�ίαεπ�μένως συνίσταται α"εν�ς στηναπ�μάκρυνση απ� τ� κείμεν� καιτην ανατρ�πή της αναμεν�μενης α-π� τ� κ�ιν� ανάπτυ#ης τ�υ ν�ύμε-ρ�υ και α"ετέρ�υ στην απ�μάκρυν-ση απ� την παραδ�σιακή σ�έσησκηνής – πλατείας και τη μετατρ�-

πή της σε πρ�σωπική σ�έση τ�υ η-θ�π�ι�ύ με τ� κ�ιν�.

Eυρώπη και Eλλάδα

Aνατρέ��ντας στ� παρελθ�ν τηςEπιθεώρησης και στις συγκυρίες τηςεμ"άνισής της διαπιστών�υμε �τι ησκηνική συμπερι"�ρά αυτή απ�τελείπρ�ϊ�ν των ειδικών ιστ�ρικών συν-θηκών της ελληνικής θεατρικήςπρακτικής. H Eπιθεώρηση πρωτ�εμ-"ανί%εται4 τ� 1894 σε μια επ��ή κατάτην �π�ία στην Eυρώπη έ�ει αρ�ίσεινα συντελείται μια θεατρική κ�σμ�-γ�νία: τ� θέατρ� μπαίνει στ�ν αιώνατ�υ σκην�θέτη. Aπ� τ� 1870 ήδη λει-τ�υργεί � θίασ�ς τ�υ Saxe –Meiningen, τ� 1881 � θίασ�ς επισκέ-πτεται τ� Λ�νδίν�, τ� 1887 � AndréAntoine ιδρύει τ� Eλεύθερ� Θέατρ�στη Γαλλία, τ� 1889 � Otto Brahmτην Eλεύθερη Σκηνή τ�υ Bερ�λίν�υ,τ� 1891 � J. T. Grein τ� Aνε#άρτητ�Θέατρ� τ�υ Λ�νδίν�υ.

H ελληνική θεατρική πρακτική δενμπ�ρεί να αναπτύ#ει παρ�μ�ι�υςπρ��ληματισμ�ύς και αδυνατεί ναπαρακ�λ�υθήσει τις σημαντικές ε#ε-λί#εις. H αναγκαι�τητα τ�υ σκην�θέ-τη δεν απασ��λεί, α"�ύ τ� ελληνικ�θέατρ� �ρίσκεται ακ�μη σε άλλη ε-π��ή. Eνα σύντ�μ� απ�σπασμα απ�κείμεν� τ�υ Γεωργί�υ Tσ�κ�π�υ-λ�υ, π�υ δημ�σιεύεται τ� 19005 επι-τρέπει να σ�ηματίσ�υμε μια εικ�ναγια τ�υς �ρ�υς της θεατρικής δημι-�υργίας στην Eλλάδα:

«Παραδ�ως �λίγ�ι συγγρα�είς α-παιτ�ύν να δια�άσ�υν τ� έργ�ν τωνκαι �λιγώτερ�ι θιασάρ�αι δέ��νταιαυτήν την υπ��ρέωσιν. Συνήθωςδιανέμ�νται τα μέρη, �ωρίς � ηθ�-π�ις να γνωρί�η τ� έργ�ν. Kαι ερω-τάται:

— Tι έργ�ν δ�κιμά�ετε σήμερ�ν;

— Eνα δραματάκι π�λύ ωραί�ν.— Kαι πώς τ� λένε;— Nα σας πω δεν �έρω καλά, καλά.

Eγώ �έρω τ� μέρ�ς μ�υ μν�ν. Eίνεμως π�λύ μ�ρ��.

Tα �ρ�νικά της σκηνής διηγ�ύνταιτι ένα �ράδυ τ� θέατρ�ν εί�ε γεμί-σει, η αυλαία επρκειτ� ν’ αρθή, τε� θιασάρ�ης παρετήρησε τι έλει-πεν ένας ηθ�π�ις. Aπεσταλμέν�ι ε-�επέμ�θησαν εις ανα�ήτησίν τ�υ καιτ�ν ανεκάλυψαν εις ένα κα�ενεί�νησύ�ως ρ��ύντα τ�ν ναργιλέν τ�υ.

— Eλα �ρε αδελ�έ, εσένα περιμέ-ν�με για ν’ αρ�ίσ�υμε.

— Eμένα; Mα εγώ δεν έ�ω μέρ�ς.— Πώς δεν έ�εις μέρ�ς; Eσύ δεν

κάνεις τ�ν Γ�δ��ρείδ�ν;— Mπα! Aυτ είνε τ� δράμα π�υ

κάνω τ�ν Γ�δ��ρείδ�ν; Δεν τ� ή�ευ-ρα Xριστιαν�ί μ�υ!

Kαι � ηθ�π�ις ά�ησε τ�ν ναργιλέτ�υ και έσπευσεν εις τ� θέατρ�ν».

Aμεση απ�δ��ή

Σ’ αυτές τις συνθήκες �ρίσκ�υμεμια αρκετά πειστική ε#ήγηση γιατ�υς λ�γ�υς της άμεσης απ�δ��ήςτης Eπιθεώρησης απ� τη συντε�νίατ�υ θεάτρ�υ. Πέρα απ� τ� κ�ιν� π�υεπι�άλλει θεάματα π�υ συνδυά%�υντ� ��ρ� με τ� τραγ�ύδι, την πρ�%αμε τ� γέλι� και %ητά ελληνικές παρα-στάσεις, η μ�ρ"ή της επιθεώρησης,με κ�π� πρ�ετ�ιμασίας δυσανάλ�γαμικρ� πρ�ς την επιτυ�ία της, α"ήνειτεράστια περιθώρια για κάθε μ�ρ-"ής επίδει#η των ευκ�λιών τ�υ κάθεαυτ�δίδακτ�υ ηθ�π�ι�ύ, δηλαδή γιακάθε λ�γής ατα�ία. H αρ�ικά αυθαί-ρετη μ�ρ"ή στα επ�μενα 80 περίπ�υ�ρ�νια απ�κτά σα"ή δ�μή �ωρίς �-μως να απ�κλείει τη δυνατ�τητα έ-ντα#ης τ�υ απρ��λεπτ�υ και τ�υ τυ-�αί�υ. H δ�μή �ρί%εται, σε γενικές

γραμμές, απ� τ� συνδυασμ� των α-κ�λ�υθων εν�τήτων:

Πρ�λ�γ�ς (μ�ν�λ�γ�ς - τραγ�ύδι -��ρωδία - μπαλέτ�) - N�ύμερα (πρ�-%α ή πρ�%α και τραγ�ύδι ή πρ�%α καιτραγ�ύδι και ��ρ�ς, μ�ν�λ�γ�ι,ντ�υέτα, τρί�, κ�υαρτέτα ή %εύγη,"ίρμες και άσημ�ι κ.λπ.) - Tραγ�ύδι(ενταγμέν� ή ανε#άρτητ�, σ�υ#έ ήειδικά γραμμέν�) - Mπαλέτ� (σε �-λες τις πιθανές παραλλαγές και συν-δυασμ�ύς με �λα τα πιθανά είδημ�υσικής) - Σύντ�μη κωμική σκηνή(μ�ν�πρακτη κωμωδία πρωτ�τυπη ήαυτ�σ�έδια, ειδικά γραμμένη για τ�νπρωταγωνιστή ή διασκευή) - Aπ�θε-ώση (μεγάλ� "ινάλε με πρ��λή τηςεσωτερικής ιεραρ�ίας τ�υ θιάσ�υ),μα%ί με μια τυπ�λ�γία ρ�λων π�υ τη�αρακτηρί%ει για �γδ�ντα περίπ�υ�ρ�νια: κ�μπέρ, καρατερίστες, σ�υ-μπρέτες, μπ�ύ"�ι, μ�ιραίες, μάγκες,�ωριάτες και νησιώτες, ιδιωματικ�ί).

Aυτή η κωδικ�π�ίηση6, άρ�ισε να"τάνει σε κ�ρεσμ� στη δεκαετία τ�υ1970. T�τε είναι εμ"ανής η επίδρασηδύ� σημαντικών παραγ�ντων. Oπρώτ�ς ταυτί%εται με τη σταδιακή α-π��ώρηση της μεγάλης γενιάς τωναυτ�δίδακτων και την αντικατάστα-σή τ�υς με τη νέα γενιά των σπ�υ-δαγμένων ηθ�π�ιών. Mη έ��ντας τ�πρ�ν�μι� να ανακαλύψ�υν �ι ίδι�ιτην κωδικ�π�ίηση, �ι νε�τερ�ι ανα-γκαστικά μιμ�ύνται τ�υς πρ�ηγ�ύ-μεν�υς, επαναλαμ�άν�υν τ�υς κα-θιερωμέν�υς τύπ�υς ενώ συ�νά αρ-κ�ύνται στην ρ�υτινιέρικη αναπαρα-γωγή τ�υ μ�ντέλ�υ. O δεύτερ�ς πα-ράγ�ντας έ�ει άμεση σ�έση με τιςσυνθήκες απαγ�ρευσης π�υ επέ�α-λε η δικτατ�ρία, �ι �π�ίες στέρησαντην επιθεώρηση απ� τ� δικαίωμα καιτ� πρ�ν�μι� να κ�ρ�ϊδεύει την ε#�υ-

Συνέ�εια στην 20ή σελίδα

σία, με αντιστάθμισμα την επι��λήτ�υ σκηνικ�ύ εντυπωσιασμ�ύ. Mε ε-#αίρεση τις καλές στιγμές, π�υ σ�ε-τί%�νταν με την �π�ια π�λιτική συ-νειδητ�π�ίηση ή τ� σημαίν�ντα π�-λιτικ� σκηνικ� υπαινιγμ�, τ� θέαμαήταν μια (λιγ�τερ� ή περισσ�τερ�) ε-πιτυ�ημένη συν�δεία πασατέμπ�υ.

Nέα πρ�σέγγιση

H νέα πρ�σέγγιση �"είλεται στηγενιά π�υ δημι�ύργησε τ� Eλεύθε-ρ�. Eίναι η γενιά π�υ παρακ�λ�ύθη-σε τα γεγ�ν�τα τ�υ Mάη τ�υ ’68 στηΓαλλία, πήρε θέση για τα γεγ�ν�τατης Πράγας, τραγ�ύδησε εναντί�ντ�υ π�λέμ�υ τ�υ Bιετνάμ, ασ"υκτι-�ύσε και αντιστάθηκε στη δικτατ�-ρία. Oι π�λιτικ�π�ιημένες δεκαετίεςτ�υ 1960 και τ�υ 1970 είναι μέρ�ςτων �ιωμάτων της. Tα �ρ�νια αυτάεισήγαγαν και την άρνηση της ε#�υ-σίας τ�υ σκην�θέτη και την πρ��λήτ�υ �ράματ�ς (ή της �υτ�πίας) τηςσυλλ�γικής δημι�υργίας. T� Θέατρ�τ�υ Hλι�υ στ� Παρίσι, τ� Λί�ινγκ και�λ�ι �ι άλλ�ι πρωτ�π�ρ�ι της επ�-�ής, μα%ί με την π�λεμική γύρω απ�τη μπρε�τική μεθ�δ�λ�γία δεν π�ίκι-λαν απλώς την εικ�να τ�υ παγκ�σμι-�υ θεάτρ�υ αλλά δια"�ρ�π�ίησανκαι �ρ�υς της θεατρικής δραστηρι�-τητας. Σε αντίθεση με τ� παρελθ�ν,τ� ελληνικ� θέατρ� είναι σε θέση πιανα παρακ�λ�υθήσει τις διεθνείς ε#ε-λί#εις. Oι ειδήσεις τ�υ καιν�ύργι�υτρ�"�δ�τ�ύνται απ� αιτήματα π�λι-τικής δράσης, διαμ�ρ"ών�ντας τ�θίασ�.

T� στ�ι�εί� τ�υ δια"�ρετικ�ύ π�υέ"ερε � θίασ�ς καθ�ρίστηκε απ� τιςακ�λ�υθες παραμέτρ�υς:

1. H εμ"άνιση τ�υ Eλεύθερ�υ Θε-άτρ�υ έγινε την επ��ή π�υ η ελληνι-κή θεατρική πρακτική κυριαρ�είταιαπ� την παρ�υσία των σκην�θετών.Σε αντίθεση με τ� παρελθ�ν, κυρίαρ-��ς της ε#�υσίας τ�υ θεάτρ�υ δενείναι πια η �εντέτα αλλά � σκην�θέ-της.

2. H Eπιθεώρηση �γαίνει απ� τη δι-κτατ�ρία με μειωμένη αίγλη και "�ρ-τωμένη την κα�υπ�ψία τ�υ κ�ιν�ύ(διαν��ύμεν�υ και μη).

3. Mα%ί με τ� πνεύμα της αμ"ισ�ή-τησης της ε#�υσίας π�υ �αρακτηρί-%ει τη γενιά π�υ σπ�ύδασε κατά τηδιάρκεια της δικτατ�ρίας εισέρ�εται

και τ� πνεύμα αμ"ισ�ήτησης της κυ-ρίαρ�ης θεατρικής λ�γικής: η γενι-κ�τερη άρνηση κάθε μ�ρ"ής κατε-στημέν�υ συμπαρασύρει και τ�νσκην�θέτη.

Συλλ�γική γρα�ήκαι σκην�θεσία

H πρώτη εμ"άνιση τ�υ θιάσ�υγίνεται με την «Oπερα τ�υ Zητιά-ν�υ» τ�υ T%�ν Γκέι σε σκην�θεσίατ�υ Γιώργ�υ Mι�αηλίδη και ακ�-λ�υθ�ύν με συλλ�γική σκην�θε-σία η παράσταση τ�υ «Tυ��διώ-κτη» τ�υ M. X�υρμ�ύ%η και της«Iστ�ρίας τ�υ Aλή Pέτ%�» τ�υ Πέ-τρ�υ Mάρκαρη, τ�υ πι� συνεπ�ύςστην μπρε�τική μεθ�δ�λ�γίαEλληνα συγγρα"έα. Aπ� εκείνητην επ��ή � θίασ�ς αρ�ί%ει μια συ-στηματική μελέτη της Eπιθεώρη-σης για να παρ�υσιάσει τελικά τ�«Kαι συ �τενί%εσαι» τ� 1973. Eδώπια η γρα"ή είναι συλλ�γική �πωςκαι η σκην�θεσία: μια πρώτη επι-θεώρηση στην �π�ία τ� �ραμα τ�υσυλλ�γικ�ύ "αιν�ταν ε"ικτ� α"�ύη δ�μή πρ�ϋπ�θέτει �τι κάθε ηθ�-π�ι�ς αυτ�σκην�θετείται. H πρ�-σέγγιση απ� τ� θίασ� εί�ε αρ�ικάτα �αρακτηριστικά μιας άτακτης ε-πίθεσης.

Mε τ� Eλεύθερ� Θέατρ� η Eπι-θεώρηση απ�κτά σα"ή πρ�σανα-

τ�λισμ�, η κριτική στ��εύει την ε-#�υσία και την ιδε�λ�γία της, αλλάμα%ί με την π�λιτική διάσταση τ�υεγ�ειρήματ�ς εισάγ�νται και �ινέ�ι σκηνικ�ί �ρ�ι λειτ�υργίαςτ�υ είδ�υς. Στην πραγματικ�τηταήδη με αυτή την πρώτη απ�πειραεγκαταλείπ�νται: �ι παραδ�σιακ�ίτύπ�ι, � παραδ�σιακ�ς τρ�π�ςγρα"ής, η δεδ�μένη θεματική καιταυτ��ρ�να η σκηνική �λιδή π�υ�αρακτήρι%ε την Eπιθεώρηση στα�ρ�νια π�υ έ�ασε την κριτική της�#ύτητα (σ’ αυτ� τ� τελευταί� "υ-σικά, τ�ν πρώτ� λ�γ� εί�ε και ηένδεια τ�υ θιάσ�υ). Aντίθετα πρ�-τάσσεται τ� συλλ�γικ� πρ�σωπ�τ�υ θιάσ�υ �ωρίς πρ��λή τωνπρωταγωνιστών και των συγγρα-"έων. Διατηρ�ύνται η παραδ�σια-κή διαδ��ή των σκηνών και η δ�μήτων εν�τήτων. Στ�ι�εία π�υ δια-κρίν�νται με σα"ήνεια και στις ε-π�μενες παραστάσεις τ�υ θιάσ�υ,«Mια %ωή Γκ�λ"ω» (1974), «T�τραμ τ� τελευταί�» (1976) και«Aλλα λ�για ν’ αγαπι�μαστε»(1977) με την πάρ�δ� τ�υ �ρ�ν�υθα ε#ελίσσ�νται ή θα μεταλάσσ�-νται. O τρ�π�ς τ�υ Eλευθέρ�υ Θε-άτρ�υ �μως στ� μετα#ύ θα �ρειπ�λλ�ύς μιμητές ήδη απ� τ� «Συ-νέ�η στην Kατίνα» (1978) και τ�«Σιγά τ�ν π�λυέλαι�» (1979), �θίασ�ς θα απ�τελεί ένα πρ�τυπ�

για την ανανέωση τ�υ είδ�υς.

Kυριαρ�εί τ� σ��λι�Aπ� τ� Eλεύθερ� Θέατρ� στην

Eλεύθερη Σκηνή, με τ� «AναντάμΠαπαντάμ» (1980) τελευταία παρά-σταση στ� Aλσ�ς Παγκρατί�υ, στ�«Γιατί �αίρεται � κ�σμ�ς» (1981), τ�«Aλλαγή κι απάνω τ�ύρλα» και τ�«Pαντε��ύ με την υστερία» (1982),τ� «Ψεκάστε, ψη"ίστε, τελειώσατε»(1984) και τ� «Xαμαλήκι στη �ώρατων θαυμάτων» (1985) σε κεντρικάαθηναϊκά θέατρα, � θίασ�ς ανασυ-ντίθεται κάθε �ρ�ν� πρ�σεγγί%�ντας�λ� και πι� π�λύ τ� παραδ�σιακ� μ�-ντέλ� επιθεώρησης με �λ� και πι� έ-ντ�να τα στ�ι�εία μιας μεγάλης πα-ραγωγής.

Iσως είναι η Eπιθεώρηση τ�σ� ι-σ�υρ� στη δ�μή τ�υ είδ�ς π�υ α"�ύενσωματώσει τα νέα στ�ι�εία επα-νέρ�εται ανανεωμέν�. H αναπαρα-γωγή των νέων στ�ι�είων �ρησιμ�-π�ιήθηκε και απ� άλλ�υς θιάσ�υςαλλά κάπ�ια στ�ι�εία αναγνωρίσιμαπαρέμειναν στην �μάδα της Eλεύθε-ρης Σκηνής, με κυρίαρ�� ίσως �αρα-κτηριστικ� τ� �τι σε κάθε ν�ύμερ�συνυπάρ��υν σ��λια για π�λιτικάπρ�σωπα, ιδε�λ�γικά %ητήματα, κ�ι-νωνικές συμπερι"�ρές, γλωσσικέςσυνήθειες, �λα μέσα απ� συγκεκρι-μένα και γελ�ι�π�ιημένα πρ�σωπικάπρ��λήματα.

Συνέ�εια απ" τη 19η σελίδα


Eνα απ" τα #ινάλε της επιθεώρησης «Γιατί �αίρεται � κ"σμ�ς», 1981.

Oλ"κληρ�ς � θίασ�ς της «Eλεύθερης Σκηνής» στην επιθεώρηση «Tης Eλλάδας τ� Kάγκελ�», 1981. Eίναι η επ��ή π�υ εμ-#ανί�εται στην Aθήνα και συμμετέ�ει στ� θίασ� � Λάκης Λα�"π�υλ�ς π�υ εί�ε ήδη δ�κιμαστεί στ� «Θεσσαλικ" Θέατρ�».

H Aννα Παναγιωτ�π�ύλ�υ και � Στα-μάτης Φασ�υλής στην επιθεώρηση«Aναντάμ Παπαντάμ» π�υ παί�τηκεστ� Aλσ�ς Παγκρατί�υ τ� 1980.


Tα κείμενα γρά"�νται για τ�ν κά-θε ηθ�π�ι� ανάλ�γα με τη συγκυρίατης στιγμής, με τη σα"ή πρ�θεση ναμεταγράψ�υν σε λ�γ� τις σκηνικές ι-δι�μ�ρ"ίες τ�υ, μια κωδικ�π�ίησηπ�υ μπαίνει στη θέση της παλαι�τε-ρης και α"�ρά, απ�κλειστικά, τησκηνική συμπερι"�ρά τ�υ κάθε μέ-λ�υς τ�υ θιάσ�υ. Kάθε ν�ύμερ� πα-ρ�υσιά%ει μια σκηνική συμπερι"�ράτ�υ κάθε μέλ�υς τ�υ θιάσ�υ. Kάθεν�ύμερ� παρ�υσιά%ει μια άλλη εκδ�-�ή σύγ�ρ�ν�υ Eλληνα πρ�τάσσ�-ντας την ειδική σ�έση π�υ έ�ει � κά-θε ηθ�π�ι�ς με τη σκηνική πρά#η: τ�αδιά"�ρ� και απ�στασι�π�ιημέν� ύ-"�ς της Παναγιωτ�π�ύλ�υ, τ� αμή-�αν� τ�υ Xρυσ�μάλλη, τ� αλλ�παρ-μέν� της Aδαμάκη ή τ� δυναμικ� τηςΠαπακωνσταντίν�υ και τ�ν πανικ�τ�υ Φασ�υλή. T� ίδι� συμ�αίνει καιμε �λ�υς τ�υς λιγ�τερ� συ�ν�ύς ήλιγ�τερ� μ�νιμ�υς συνεργάτες, �-πως ήταν � πρ�ωρα �αμέν�ς Nίκ�ςΣκυλ�δήμ�ς ή � Kώστας Aρ%�γλ�υ,η Y��νη Mαλτέ%�υ, � Λευτέρης B�-γιατ%ής, � Δημήτρης Πιατάς και �Γιώργ�ς Kιμ�ύλης, η Oλια Λα%αρί-δ�υ απ� τ�υς νε�τερ�υς, απ� τ�υςπαλαι�τερ�υς � Aλέκ�ς Aλε#ανδρά-κης και π�λλ�ί άλλ�ι ακ�μη.

Πρ�κειται για μια συστηματική με-ταγρα"ή δια"�ρετικών μετα#ύ τ�υςρυθμών, με μ�ναδική ενιαία ανα"�-ρά δραματικ�ύ �ώρ�υ τη συλλ�γική�ι�γρα"ία της γενιάς π�υ απ�τέλε-σε τ� �ασικ� πυρήνα τ�υ θιάσ�υ.

Aυτ�σαρκασμ�ς

Iσως τ� σα"έστερ� παράδειγμααυτής της αυτ�σαρκαστικής στάσηςνα δίνεται απ� τ� κείμεν� π�υ έπαι#ε� Σταμάτης Φασ�υλής στην πι� πρ�-σ"ατη επιθώρηση «B�υλή καλλιγρα-"ία» (1991).

(Mν�ς στη σκηνή) Kά�ρ�ι παιδίμ�υ, ερασιτέ�νες τ�υ κερατά, κά-

�ρ�ι, και πως να μην είναι, γιατί ναμην είναι, πώς μεγαλώσανε, πώς με-γαλώσαμε, με τι, απ π�ι�υς, απ

π�ύ να τ� πάρεις τώρα... απ’ αυτάπ�υ μας δίνανε και δια�ά�αμε, απτ� αναγνωστικ της Πρώτης, εί�ε και

μία πρωταγωνίστρια, πώς τη λέγανε,έλα... «Eλα Eλλη να ένα μήλ�, έλαΛλα να ένα άλλ�», «O Pήγας τρα-γ�υδά και η Bασδέκη ��ρεύει», �Xριστς και η Παναγία, έ�ετε ακ�ύ-σει εσείς κανένα κ�ριτσάκι να τ��ωνά��υνε Bασδέκη; Για π�ι�ν κ-σμ� ακρι�ώς μας ετ�ιμά�ανε να�γ�ύμε; H Bασδέκη ��ρεύει, άλλα α-ντ’ άλλα τα μεγάλα, της Παρασκευήςτ� γάλα, και συ έπρεπε να τ� μάθειςλ� απ’ έ�ω, «Δε θα �γεις έ�ω αν δεγράψεις εκατ ��ρές “H Bασδέκη��ρεύει” – Mαμά δεν μπ�ρώ!– Διά-�α�ε π�υ να σε δια�άσ�υνε τέσσερις– Mαμά δε θέλω! – Διά�α�ε θα ’ρθει� πατέρας σ�υ, και διά�α�α εγώ: Hμά�η τ�υ Πέτα, η Eθν�συνέλευσητης Tρ�ι�ήνας, ημερ�μηνίες, �η-μεία, άλατα, �άσεις κακ�τρία, να�η-τέσσερα, τι σα��ύρα έρι�α μέσα μ�υτι ά�ρηστα πράγματα γέμισα τ�ν ε-αυτ μ�υ και μετά ταν τέλειωσαν τασ��λεία, αντί να τ� ρί��υμε λίγ� έ-�ω, πήγαμε και τ� ρί�αμε στα �εστι-�άλ. K�υκ�υές, K�υκ�υέ�, Eαρ, Mέ-αρ, Σέαρ, απ πάρκ� σε πάρκ�, �υ-στίκια, σημαίες, ��ρ�ί με αντάρτικααρ�ί�αμε με την Kαραγκ�ύνα τελει-ώναμε, αυτ δεν ήταν �εστι�άλ, αυ-τς ήταν � �λά�ικ�ς γάμ�ς, ακ�ύγα-με κανά Πετρίδη, κάνα Pλινγκ Στ-�υν, αισθανμαστε εν��ές, τύψεις κιένας ενθ�υσιασμς, καλά, μας εί�επάρει η �αρά απ τα μ�ύτρα. Λέγα-με: «σε δέκα �ρνια έ�ει να γίνει»...κι έγινε! Aυτ τ� τέρας... Aπ ’δω τ�κ�υπνι σας,απ ’κει η διαγρα�ήσας, � καθένας σπίτι τ�υ, κ�τσιλιάστη μύτη τ�υ και ��ύ�α, σκασμς!Tην ακ�ύς τη ��υ�αμάρα να στριγ-γλί�ει γιατί τίπ�τα δεν είναι πι� δια-περαστικ απ τ�ν ή�� της σιωπής,δεν της �ε�εύγεις ακμα και τ� ψη-λτερ� σύννε�� να κα�αλήσεις!

Oι �ίλ�ι μ�υ λ�ι εδώ και �ρνια/κλειστήκανε μν�ι μες στα σπίτια/κι ακ�ύγεται ως κι εδώ ακμα/η ραγισμένη τ�υς αλήθεια./Θες κι αν είναι,/υπήρ�αν λ�ι α�ελείς,/νικημέν�ι λ�ι εκ γενετής./Θες αν είναι,/αν τ�υς π�νάει κανείς,/Θες κι αν είναι,/δεν τ�υς π�νάει κανείς.

Σημειώσεις:1. Mετά�ραση Παντελή Πρε�ελάκη, έκδ�ση

τ�υ Γαλλικ�ύ Iνστιτ�ύτ�υ Aθηνών, Aθή-να 1968.

2. Mία πρώτη μ�ρ�ή τ�υ κειμέν�υ παρ�υ-σιάστηκε με τ�ν τίτλ� «Aτα�ία και δ�μή:ρ�ι της σκην�θεσίας στην Eπιθεώρηση»ως εισήγηση σε εκδήλωση π�υ δι�ργάνω-σε η Eταιρεία Σπ�υδών Nε�ελληνικ�ύΠ�λιτισμ�ύ και Γενικής Παιδείας (Iδρυ-τής: Σ#�λή Mωραΐτη) για τα Eκατ Xρ-νια της Eπιθεώρησης τ� N�έμ�ρι� τ�υ1993.

3. Δανεί&�μαι τη διατύπωση απ τ�ν ωραί�τίτλ� τ�υ �ι�λί�υ τ�υ Στάθη Δαμιανάκ�υ«Παράδ�ση Aνταρσίας και Λαϊκς Π�λι-τισμς», Πλέθρ�ν, Aθήνα 1995.

4. Για τα &ητήματα της πρώτης εμ�άνισηςτης Eπιθεώρησης �λ. τη διε��δική εισαγω-γή στ�ν τμ� A1, της μελέτης «AθηναϊκήEπιθεώρηση» της Λίλας Mαράκα και τ�υΘδωρ�υ Xατ&ηπαντα&ή, Eρμής 1997.

5. Σε σειρά άρθρων στην ε�ημερίδα «Nε�λ-γ�ς» της Kωνσταντιν�ύπ�λης, Mάι�ς –I�ύνι�ς 1900.

6. H κωδικ�π�ίηση απ τ�ν Kώστα Γεωρ-γ�υσπ�υλ� «Aππειρα κωδικ�π�ίησηςτης επιθεώρησης» στ� «Xρ�νικ ’75» τηςΓκαλερί Ωρα. Aναλυτικά �λ. Mαράκα -Xατ&ηπαντα&ή, .π.

O Σταμάτης Φασ�υλής και η Σ�#ία Σεϊρλή στην επιθεώρηση «Pαντε'�ύ μετην υστερία», 1983 (#ωτ.: Studio Kλεισθένης).

Aπ" την «Eλεύθερη Σκηνή» περνάει κάπ�ια στιγμή και � Aλέκ�ς Aλε�ανδράκης π�υ τ�ν 'λέπ�υμε στη #ωτ�γρα#ία μετην Aννα Παναγιωτ�π�ύλ�υ και τ�ν Σταμάτη Φασ�υλή. Eπιθεώρηση «Ψεκάστε, ψη#ίστε, τελειώσατε», 1984 στ� θέα-τρ� «Aλίκη».


Σύγ�ρ�νες επιθεωρησιακές ανα�ητήσειςTρεις παραστάσεις π�υ απ�δεικνύ�υν �τι υπάρ��υν πρ��πτικές αναγέννησης τ�υ είδ�υς

T�υ Σπύρ�υ Παγιατάκη

Kριτικ�ύ

H ΣKHNH τ�π�θετείται στις αρ�έςτ�υ αιώνα μας. «H Eπιθεώρηση δενέ�ει μέλλ�ν...» συμπεραίνει ένας α-π� τ�υς σκηνικ�ύς ήρωες τ�υ εκ-θαμ�ωτικ�ύ «Bίρα της Aγκυρες» –μιας απ� τις πι� αστρα�τερές σημε-ρινές παραστάσεις, �π�υ ε�ιστ�ρεί-ται η π�ρεία εκατ� �ρ�νων ελληνι-κής επιθεώρησης.

H επιθεώρηση «δεν !ει πλέ�ν!» ε-πιμένει η Mάγια Mελάγια, ενώ η PέναBλα��π�ύλ�υ πρ�σθέτει ένα επι�υ-λακτικ�τερ� «μάλλ�ν δεν !ει πια».Mε μια υπερτριαντά�ρ�νη ευδ�κιμηπρ�ϋπηρεσία στ� είδ�ς � Γιώργ�ςKατσαρ�ς εντ�πί!ει τ�ν �ταί�τηστην τηλε�ραση, η �π�ία «αυτή πρ�-�άλλει πλέ�ν τ� θεματ�λ�γι� της!ωής μας» κι επ�μένως «είναι αδύ-νατ�ν να υπάρ�ει και να !ήσει η Eπι-θεώρηση». Kι απ� την άλλη μεριά, ηAννα Kαλ�υτά κάπως συμ�ι�αστικ�-τερα δια��ρ�π�ιεί: «Σήμερα είναι έ-να άλλ� είδ�ς...».

E�ει άραγε ακ�λ�υθήσει την τρα-γική μ�ίρα των δειν�σαυρων η ελλη-νική επιθεώρηση;

Oι �ανατικ�τερ�ι επιμέν�υν πως«!ει και διαιωνί!εται!» �πως, για πα-ράδειγμα, � Γιάννης Φλερύ. «H Eπι-θεώρηση π�τέ δεν πεθαίνει» απ�-�αίνεται � Zακ Iακω�ίδης. «E�ει π�λ-λές ελπίδες να �αναγεννηθεί» ευελ-πιστεί η Σπεράντ!α Bρανά, «!ει και�ασιλεύει» θριαμ��λ�γ�ύν ταυτ�λ�-γώντας � Bαγγέλης Σειλην�ς και ηPένα Nτ�ρ. Oλ�ι τ�υς αρτίστες μεμακρ��ρ�νη ιστ�ρία σ’ αυτή την θε-ατρική συν�μ�τα�ία και με ιδιαίτερα�αρύν�υσα γνώμη στην περίπτωση.

Διάλ�γ�ςσκηνής – πλατείας

E��ντας παρακ�λ�υθήσει δυ� απ�τις –σύγ�ρ�νες– επιθεωρήσεις(«Aθήνα 2000 με τα Tέσσερα») τωνAγγ. Πυρι��υ, Π. Xατ!ηκ�υτσέλη,Nτ. Σπυρ�π�υλ�υ και Mι�. Aνθή και«Aθάνατ�ι, 'ε�ράκωτ�ι και Ωραί�ι»των K. Παπαπέτρ�υ και Γ. Γεωργί�υ)π�υ παί!�νται αυτή τη στιγμή στηνAθήνα, �πως και την θριαμ�ευτική ε-πι�ε�αίωσή της αειθαλ�ύς ένν�ιαςτης επιθεώρησης με τ� «Bίρα τιςAγκυρες» των Θ. Παπαθανασί�υ,Mι�. Pέππα, στην ευ�άνταστα σ�έλ-τα σκην�θεσία τ�υ Σταμάτη Φασ�υ-λή, τείνω να συμ�ωνήσω μ’ �σ�υς υ-π�στηρί!�υν �τι τ� είδ�ς ε�ακ�λ�υ-θεί (κι έ�ει κάθε λ�γ�) να !ει.

Aπ� τ�υς κυρι�τερ�υς λ�γ�υς γιατην ύπαρ�ή της είναι �έ�αια η αναμ-�ισ�ήτητη δυνατ�τητα για τη συμ-μετ��ή τ�υ κ�ιν�ύ στα δρώμενα. Oδιάλ�γ�ς σκηνής – πλατείας είναι α-ένα�ς κι ακαταμά�ητ�ς. Mια σ�εδ�νσαρκική επικ�ινωνία, η �π�ία δεν εί-ναι �έ�αια δυνατή «στ� πανί» ή «στ�γυαλί».

H καθαρά επιθεωρησιακή σκηνικήκατάσταση, �π�υ � ηθ�π�ι�ς αγν�εί

H Nατάσα Mανίσαλη ντυμένη με εθνική ��ρεσιά, ωςάλλη Bέμπ�,στην επιθεώ-ρηση «Bίρα τις άγκυρες»(�ωτ.: Δημ.Aντωνίτσης).

O Γιάννης Mπέ��ς και μέρ�ς τ�υ μπαλέτ�υ στ� «Bίρα τις άγκυρες» π�υ παί-�εται στ� «Pε�» απ! τ� Eθνικ! Θέατρ�, σε σκην�θεσία Σταμάτη Φασ�υλή(�ωτ.: Δημ. Aντωνίτσης).

(σε �πτική επα�ή τ�υλά�ιστ�ν) πα-ντελώς τ�ν συμπαίκτη τ�υ, ενώ αντι-μετωπί!ει κατά�ατσα και με συνωμ�-τική μάλιστα διάθεση τ� κ�ιν� τ�υ ήπάλι (ακ�μα δραστικ�τερ� αυτ�!) ηπερίπτωση �π�υ � ηθ�π�ι�ς κατε-�αίνει στην πλατεία και έρ�εται σε α-πρ�σ�ημάτιστα άμεση επα�ή με τ�νκ�σμ�, είναι στ�ι�εία τα �π�ία δεν α-ντικαθιστώνται με τίπ�τα. Aπ�τε-λ�ύν τις πι� σίγ�υρες συνταγές �ι �-π�ίες ισ�ύ�υν και σήμερα αναλλ�ίω-τες ακρι�ώς �πως και εκατ� �ρ�νιαπριν.

H επθεώρηση (η «Aθηναϊκή Eπιθε-ώρηση») �πως επιμένει � καθηγητήςΘ. Xατ!ηπαντα!ής στην διδακτ�ρικήτ�υ διατρι�ή) γνώρισε τις μεγαλύτε-ρές της δ��ες στη δεκαπενταετία α-νάμεσα στην Eπανάσταση στ� Γ�υδίκαι στη Mικρασιατική Kαταστρ��ή,αλλά και στις δύ� πρώτες δεκαετίεςμετά τ�ν B΄ Παγκ�σμι� Π�λεμ�, κα-θρε�τί!�ντας τις κ�ινωνικές, π�λιτι-κές και επικ�ινωνιακές συνθήκες κά-θε επ��ής.

H Eπιθεώρησηστη Θεσσαλ�νίκη

Aθηναϊκ� �έ�αια είδ�ς η Eπιθεώ-ρηση, τ� διεκδίκησε �μως η Θεσσα-λ�νίκη, ειδικά στα πρώτα �ρ�νια με-τά την απελευθέρωση της π�λης στα1912. Tα απ�τελέσματα ήταν �έ�αιαμάλλ�ν πενι�ρά. Oι κ�σμ�π�λίτεςθεατές μιας –ακ�μα– π�λυπ�λιτισμι-κής π�λης πρ�τιμ�ύσαν τ�υς �έν�υςθιάσ�υς (στ�υς �π�ί�υς συμπερι-λαμ�άν�νταν και �ι... αθηναϊκ�ί, �-πως μαρτυρ�ύν δημ�σιεύματα τηςεπ��ής).

Eτσι, ενώ η «E�ημερίς των Bαλκα-νίων» ανα�ερ�μενη (στις 10 Aπριλί-�υ 1919) στ� �τι «H Θεσσαλ�νίκη ε-κτίμησε και υπερεκτίμησε τ�ν θία-σ�ν τ�ύτ�ν... (σ.σ. της Eλσα Eγκελμε τ� «Xριστινάκι»), απ�δεικνύ�ντας�τι η κ�ινωνία μας γνωρί!ει να εκτι-μά και δεν απ�τελείται απ� εμπ�-ρ�υς (sic) �πως εν�μισαν μερικ�ί α-�ελείς θιασάρ�αι...», απ� την άλλημεριά αγν�εί επιδεικτικά τη ντ�πια ε-πιθεώρηση «O καθρέ�της της Θεσ-


σαλ�νίκης» της ίδιας περίπ�υ περι�-δ�υ.

O ιστ�ρικ�ς Γιάννης Σιδέρης ανα-�έρει επίσης «Tα Πανθεσσαλ�νί-κεια» (κατά τα «Παναθήναια») π�υπαί�θηκαν «τέσσερις ��ρές στηγραμμή» τ� καλ�καίρι τ�υ 1915, καιτη «Σαλάτα της Θεσσαλ�νίκης». H ε-πιθεώρηση έ�ει γίνει και στην Θεσ-σαλ�νίκη τ� αγαπημέν� θέαμα, αλλάκι εκεί δεί�ν�υν να πρ�τιμ�ύν τιςoriginal αθηναϊκές παραστάσεις π�υ–στην κυρι�λε�ία– κατέπλεαν στηνπ�λη κυρίως τ� καλ�καίρι.

Nτ�πιες επιθεωρήσεις

Oταν τ� είδ�ς έδει�νε να έ�ει �ε-ψυ�ήσει στην Aθήνα στα 1922 (ενώστα 1921 παί�τηκαν εικ�σιτέσσεριςεπιθεωρήσεις στην ελληνική πρω-τεύ�υσα, τ� μ�ιραί� καλ�καίρι τηςμικρασιατικής καταστρ��ής δεν εμ-�ανίστηκε �ύτε μία!), � υπίλαρ��ςΣωτήλης γρά�ει: «Tα απ�κρυ�α τηςΘεσσαλ�νίκης». O γι�ς τ�υ στρατιω-τικ�ύ δι�ικητή της Θεσσαλ�νίκης α-ντιστράτηγ�υ Nαπ�λέ�ντα Σωτήληκαι πλέι μπ�ι της επ��ής μ’ αυτή τ�υτην απασ��ληση πρ��ανώς δενδιεκδικ�ύσε μ�ν� συγγρα�ικές δά�-νες («Aντί να π�λεμάει στη MικράAσία �πως �ι κ�ιν�ί συν�μήλικ�ί τ�υ,έτρε�ε με τ’ αυτ�κίνητ� τ�υ σταδρ�μάκια της παλιάς π�λης πρ�κα-λώντας δυστυ�ήματα και συντρ��ιάμε τ�ν υπ�λ��αγ� K. Mανιαδάκη, τ�νμετέπειτα υπ�υργ� της 4ης Aυγ�ύ-στ�υ, τριγυρν�ύσαν στα παρασκήνιατων θεάτρων και στα καμπαρέ» γρά-�ει � Kώστας T�μανάς).

Eνα �ρ�ν� αργ�τερα, στα 1923,στην Aθήνα παρ�υσια!�ταν για τε-λευταία �ρ�νιά δειλά «Tα Παναθή-ναια». H Θεσσαλ�νίκη �μως πλει�-δ�τησε με δύ� ντ�πιες επιθεωρή-σεις: την «Tσ�ύ�τρα της Σαλ�-νίκης» και «Tα Πανθεσσαλ�νίκεια»π�υ ανέ�ασε στ� ΠANΘEON � θία-σ�ς Δημητρακ�π�υλ�υ «με τ�ν πα-γκ�σμί�υ �ήμης P�υμάν� �αρύτ�ν�K�υτα�ά».

Aμέσως μετά την απελευθέρωση

στα 1944, � �ιλ�εαμικ�ς Eκπ�λιτιστι-κ�ς Oμιλ�ς τ�υ Πανεπιστημί�υ(EOΠ) ανε�ά!ει την επιθεώρηση τ�υΓ. Kατσαρμπή «Eλεύθερ�ς Oυρα-ν�ς» �π�υ σαρκά!�νται �ι Γερμαν�ίπ�υ λίγα �ρ�νια πρωτύτερα εί�ανμπει στην π�λη με τ� �ήμα της �ή-νας:

Πώς ήρθατε, θυμ�σαστε;�τυπ�ύσατε τις μπ�τεςκι αλίμ�ν� πως �εύγετεσαν τις �ρεγμένες κ�τεςAυτά σαν μερικές σκ�ρπιες υπ�-

σημειώσεις ίσα ίσα για να �ανεί πωςκι η Θεσσαλ�νίκη έ�ει κάπ�ια μικρήπαράδ�ση στ� είδ�ς. H ιστ�ρία τ�υΘεάτρ�υ στ�ν ελληνικ� B�ρρά δενέ�ει ακ�μα ερευνηθεί συστηματικά.Γίν�νται πρ�σπάθειες πρ�ς αυτή τηνκατεύθυνση απ� τ� Tμήμα Φιλ�λ�-

γίας τ�υ AΠΘ και τ� Tμήμα Θεάτρ�υτης Σ��λής Kαλών Tε�νών.

Aνύπαρκτηη π�λιτική σάτιρα

H σύγ�ρ�νη επανάσταση των η-θών των τριών τελευταίων δεκαε-τιών σε συνδυασμ� με τις εκ θεμε-λίων κ�ινωνικές ανακατατά�εις, �ι�π�ίες �επέρασαν κάθε πρ��λεψη,δεν γιν�ταν παρά να έ��υν τ�ν �α-ρακτηριστικ� αντίκτυπ� σε ένα εί-δ�ς τ� �π�ί� επι�ιώνει σ��λιά!�-ντας την εκάστ�τε επικαιρ�τητα. Hκατακλυσμιαία απ�σύνθεση των πα-τριαρ�ικών δ�μών της μεταπ�λεμι-κής περι�δ�υ εί�ε ως απ�τέλεσμανα δημι�υργηθεί ένας νέ�ς κ�ινωνι-κ�ς κ�ρμ�ς τ�υ �π�ί�υ τ� κύρι�

τμήμα απ�τελείται πλέ�ν απ� μιανευρύτατη μά!α μικρ�αστών και μι-κρ�ϊδι�κτητών �ι �π�ί�ι «μπ�ρ�ύνε�ίσ�υ καλά να ανήκ�υν σε ένα “δε-�ι�”, σε ένα “�ιλελεύθερ�” ή σε ένα“αριστερ�” κ�μμα», �πως συμπεραί-νει και � νε��ιλ�σ��ς ΠαναγιώτηςK�νδύλης. H επίπτωση της παραπά-νω διαπίστωσης στη σημερινή επι-θεώρηση είναι �ανερή. Eνώ παλιάτα π�λιτικά !ητήματα ανήκαν σταπι� ελκυστικά –και ταυτ��ρ�να ταπι� εκρηκτικά– θέματα της ελληνι-κής δημ�σιας !ωής, δύ� �ρ�νια πριναπ� τ� τέλ�ς της δεύτερης �ιλιετίαςη π�λιτική σάτιρα είναι σ�εδ�ν εντυ-πωσιακά ανύπαρκτη στη σύγ�ρ�νηεπιθεωρησιακή σκηνή. Για παρά-δειγμα, τ� ταγιέρ της Γ. Δασκαλάκητ� �π�ί� � Π. Xατ!ηκ�υτσέλης στ�Mινώα ανα�έρει �τι «T� ’�ω σε πρά-σιν� και σε γαλά!ι�, σαν πέσει η κυ-�έρνηση να ’�ω να τ’ αλλά!ω» είναιαπ� τις ελά�ιστες ε�αιρέσεις. Στ�–συγγενικ�– ν�ύμερ� της «Γιάνναςπ�υ έκανε Διάνα» στ� θέατρ� Xα-τ!η�ρήστ�υ, � Σά��ας Tασί�υ π�υυπ�δύεται την ιδια κυρία δεν υπάρ-�ει τ� παραμικρ� κ�μματικ� υπ�ν�-�ύμεν�. Aλλ�ύ πάνε τα �έλη.

Στ� στ��αστρ�η τηλε�ραση

Tώρα � κύρι�ς στ��ς της σάτιραςείναι εντ�πισμέν�ς σ�εδ�ν απ�κλει-στικά στην τηλε�ραση και στις εκπ�-μπές της. Oι Tσιγγάν�ι έ��υν –ενν�-είται– την τιμητική τ�υς, �πως άλλω-στε και τα τηλε�πτικά σήριαλ, τα talkshow, τα 090–μέντι�υμ και �ι αστρ�-λ�γ�ι. Oλ�ι τ�υς πρωταγωνιστ�ύν σεγενναίες δ�σεις και στις δυ� πρ�α-να�ερθείσες επιθεωρήσεις.

Παρά τ� γεγ�ν�ς �τι έ�ει επανει-λημμένα αναγγελθεί � θάνατ�ς τ�υείδ�υς (τ� θεωρώ ως περίπ�υ σίγ�υ-ρ� �τι είναι κάτι τ� �π�ί� περιγρά�ε-ται ακ�μα και απ� άλλα άρθρα αυτ�ύεδώ τ�υ α�ιερώματ�ς) και παρά την

H Bέρα Kρ�ύσκα σ’ ένα $�ρευτικ! ν�ύμερ� στ� «Bίρα τις άγκυρες» (�ωτ.: Δημ. Aντωνίτσης).

H Kαίτη Παπανίκα πλαισιωμένη απ! τ�υς υπ!λ�ιπ�υς ηθ�π�ι�ύς τ�υ θιάσ�υ στην επιθεώρηση τ�υ «Θεάτρ�υ Xατ�η-$ρήστ�υ», «Aθάνατ�ι... �ε%ράκωτ�ι και ωραί�ι» (�ωτ.: Δημ. Aντωνίτσης). Συνέ$εια στην 24η σελίδα


μάλλ�ν ε�θρική συμπερι��ρά εν�ςμεγάλ�υ μέρ�υς τ�υ νε�–ε�ελιγμέ-ν�υ ελληνικ�ύ �ιλ�θεάμ�ν�ς κ�ιν�ύτ� �π�ί� σν�μπάρει στην «λαϊκή» και«πτω�εύσασα» επιθεώρηση, αυτή α-ντθίσταται, δεί�ν�ντας μάλιστα νακερδί!ει κι έδα��ς.

H απρ�σωπη διαμ�ρ�ωση των επι-κ�ινωνιακών σ�έσεων μέσω της τη-λε�ρασης και η συσσωρευτική απ�-δει�η «κε�ι�ύ» μέσα απ� τα κ�νσερ-��π�ιημένα και μαγνητ��ωνημένα�ά�ανα και �ειρ�κρ�τήματα των σ�-�υ είναι ανάμεσα στα �αιν�μενα των�π�ίων δια�αίνεται ήδη η ημερ�μη-

νία λή�ης. Γιατί μπ�ρεί μεν να ενερ-γ�ύν ως μαγνήτες �ι ευρείας κατα-νάλωσης τηλε�πτικές εκπ�μπές γιανα πρ�σελκύσ�υν τ�ν κ�σμ� στις θε-ατρικές αίθ�υσες, �μως πώς αλλιώςμπ�ρεί τ� κ�ιν� μέ�ρι και ν’ αγγί�ειακ�μα τ�υς ήρωές τ�υ, �πως τ� κά-νει, π.�. με την Eλντα Παν�π�ύλ�υ η

�π�ία ρισκάρει ��λτάρ�ντας στηνπλατεία τ�υ θεάτρ�υ αστειευ�μένημε τ�υς θεατές ή πάλι με την BάσιαTρυ�ύλλη η �π�ία απειλεί: «Mη γε-λάς π�λύ! κάθεσαι και κ�ντά και μπ�-ρεί να σε �τύσω!». Tέτ�ι� bodylanguage π�ύ αλλ�ύ �ρίσκεται!

Σύγ�ρ�ν�ι τύπ�ι

T� γεγ�ν�ς �τι υπάρ��υν και σή-μερα σημαντικ�ί ηθ�π�ι�ί �ι �π�ί�ιμπ�ρ�ύν να σταθ�ύν (και να κινη-θ�ύν) στ� –δύσκ�λ�– είδ�ς τ�υ μ�υ-σικ�ύ θεάτρ�υ απ�δεικνύεται περί-τρανα στην δί�ως playback παρά-σταση τ�υ «Bίρα τις άγκυρες». O�ιμ�ν� η Bέρα Kρ�ύσκα, � ΓιάννηςMπέ!�ς, � Nίκ�ς Mπ�υσδ�ύκ�ς, ηY��νη Mαλτέ!�υ και η Σ��ία Oλυ-μπί�υ τραγ�υδ�ύν και ��ρεύ�υν ε-ντυπωσιακά σωστά, αλλά και πάραπ�λλ�ί νεώτερ�ι τ�υς (Kερασία Σα-μαρά, Nατάσα Mανίσαλη, Tάνια Tρύ-πη, Δά�νη Λαμπρ�γιάννη) δεί�ν�υν�τι υπάρ�ει μια νέα γενιά ηθ�π�ιώνη �π�ία είναι πανέτ�ιμη γι’ αυτ� τ�σύνθετ� κι απαιτητικ� είδ�ς.

Oμως, ακ�μα και �ι πρωταγωνι-στές με τις η��γρα�ημένες κι ενι-σ�υμένες �ωνές, των άλλων δύ�θιάσων κατ�ρθών�υν σε π�λλές πε-ριπτώσεις να αγγί��υν απ�τελεσμα-τικά ευαισθησίες και να γαργαλίσ�υνεπιτυ�ώς ένστικτα �ασι!�μεν�ι σεταλέντ�, π�νηριές, ευκ�λίες και εύ-γλωττα υπ�ν��ύμενα. Oι «λαϊκ�ί τύ-π�ι» (και μάλλ�ν μ�νιμα αυτ�σκην�-θετ�ύμεν�ι) �πως των Kώστα Tσά-κωνα, T�νυ Aντ�νυ, Mάρκ�υ Λε!έ, Θ.Mάνεση, Nτ. Σπυρ�π�υλ�υ και Mι�ά-λη M�σι�υ συνυπάρ��υν σε α�ι�-θαύμαστη αρμ�νία με τ�υς «αστι-κ�ύς» Γιάννη Mι�αλ�π�υλ�, KαίτηΠαπανίκα, Nίκ� Δαδιν�π�υλ�, BάσιαTρι�ύλλη, Πάν� Xατ!ηκ�υτσέλη. Hνέα –η μ�νιμα αμ�ισ�ητ�ύσα και εμ-�ανισιακά ρη�ικέλευθη– γενιά έ�εικαι αυτή τ� μερίδι� της με α�ι�πρε-πέστατες μάλιστα εμ�ανίσεις �πωςτων Eλντα Παν�π�ύλ�υ, T!ώννυ Θε-�δωρίδη, Tάκη Παπαματθαί�υ καιOλιας Στε�ανίδ�υ.

Πρ��πτικέςαναγέννησης

T�σ� τ� ανακάτωμα των συντελε-στών και των δύ� σημερινών αθηναϊ-κών επιθεωρήσεων �σ� και η μη α-�ι�λ�γησή τ�υς, έγιναν εδώ συνει-δητά, μια και τ� !ητ�ύμεν� είναι τ�αν υπάρ�ει ή ��ι σήμερα επιθεώρη-ση. T� δικ� μ�υ συμπέρασμα κατα-λήγει (�πως ανα�έρθηκε και παρα-πάνω) �τι υπάρ�ει σε μια υπ�τ�νικήμεν –πρ�ς τ� παρ�ν– μ�ρ�ή, με πρ�-�πτικές �μως αναγέννησης και πα-ραπέρα ε�έλι�ης. H μεγάλη –και α-ναμ�ισ�ήτητη– θεατρική επιτυ�ίατης �ρ�νιάς, τ� «Bίρα τις Aγκυρες»απ� τ� Eθνικ� Θέατρ� (η �π�ία α-σ�αλώς δεν μπ�ρεί να �αρακτηρι-στεί σαν «ανα�ίωση» ή τιμητικ� μνη-μ�συν�), αλλά σαν μια !ωντανή σύγ-�ρ�νη δημι�υργία, απ�δεικνύει �τιυ�ίσταται σήμερα ένα πλήρες !ω-ντανών �υμών, ταλαντ�ύ�� ανθρώ-πιν� δυναμικ� τ� �π�ί� είναι ασ�α-λώς σε θέση να �έρει πάλι σ’ απ�-σταση αναπν�ής τη σκηνή με τ� κ�ι-ν�. Aκρι�ώς �πως τ� ’�ε κατ�ρθώσειη Eπιθεώρηση στις μέρες της πι� λα-μπερής της δ��ας.

O Kώστας Xατ�η$ρήστ�ς (δε�ιά) και � T!νι Aντ�νι στην επιθεώρηση «Aθάνατ�ι... �ε%ράκωτ�ι και ωραί�ι» των Παπα-πέτρ�υ – Γεωργί�υ, π�υ παί�εται στ� θέατρ� Xατ�η$ρήστ�υ» (�ωτ.: Δημ. Aντωνίτσης).

H Eλντα Παν�π�ύλ�υ και τρεις απ! τ�υς $�ρευτές στην επιθεώρηση «Aθήνα 2000 με τα τέσσερα» των Πυρι!$�υ – Xα-τ�ηκ�υτσέλη – Σπυρ!π�υλ�υ – Aνθή, π�υ παί�εται στ� Θέατρ� «Mινώα» (�ωτ.: Δημ. Aντωνίτσης).

Συνέ$εια απ! την 23η σελίδα


Mεταπ�λεμικ�ί εκπρ�σωπ�ιΠινακ�θήκη των πρ�σώπων π�υ έπαι�αν ή παί��υν στ� λαϊκ� αυτ� είδ�ς θεάματ�ς

T�υ Γιάννη Bαρέρη

Π�ιητή, θεατρικ�ύ κριτικ�ύ

O XΩPOΣ τ�υ ελαρ�ύ μ�υσικ�ύθεάτρ�υ στην Eλλάδα και πλ�ύσιαπαράδ�ση διαθέτει και τ� ενδιαέ-ρ�ν τ�υ μεγάλ�υ κ�ιν�ύ συνε�ί�εινα συγκεντρώνει. Aς μην κρυ��-μαστε: η λαϊκή πρ�σληψη ταυτί�ειτ� θέατρ� με την επιθεώρηση.Eδώ θυσιά�εται η απ��ρωση και τ��άθ�ς της �υσίας στην ιδι�τυπη ε-κείνη �ρμα π�υ σ��λιά�ει γελα-στικά μια πραγματικ�τητα περι-στασιακή, αλλά επίκ�ινη και δυνα-μική. Oσ� κι αν τ� κυνήγι τ�υ ευ-ρύτερ�υ παραλήπτη περι�ρί�εταισε θεματική γκάμα και απισ�ναίνειτ�υς συγγραικ�ύς στ��υς, μεγι-στ�π�ιεί �μως τη δραστικ�τητακαι την �δηγεί σε �σ� τ� δυνατ�νκαθ�λικ�τερη σαίρα. Στην πρ�-σπάθεια διεύρυνσης τ�υ αιν�μέ-ν�υ μεταπ�λεμικά, την �π�ία εί�αεπι�ειρήσει παλιά με α�ρμή τ�θνησιγενές εγ�είρημα ανανέωσηςτ�υ είδ�υς απ� την αργ�τερα ε-μπ�ρευματ�π�ιηθείσα «EλεύθερηΣκηνή», εί�α πρ�τείνει �ρισμέν�υςλ�γ�υς, στ�υς �π�ί�υς θα μπ�-ρ�ύσε να απ�δ�θεί η κάμψη. O κυ-ρι�τερ�ς ήταν μια πρ�ϊ�ύσα α-γλωσσία τ�υ κ�ιν�ύ – δέκτη, στην�π�ία αναγκαία πρ�σαρμ��εται �π�μπ�ς–κείμεν�.

Oι περιπατητικές παρασπ�νδίεςμ�υ στις επιθεωρησιακές παρα-στάσεις κατήρτισαν με τα �ρ�νιαέναν ν�ερ� δειγματ�λ�γικ� κατά-λ�γ� ηθ�π�ιών π�υ, έτσι κι αλλιώς,ν�μί�ω πως η θετική ή αρνητικήμνεία τ�υς υπαγ�ρεύεται απ� τηνπίστη μ�υ πως �ι ηθ�π�ι�ί είναιπ�υ πρ�σδι�ρί��υν τ� στίγμα καιτην π�ρεία τ�υ μ�υσικ�ύ θεάτρ�υστ�ν τ�π� μας. Oμ�λ�γώ �τι η α-να�ρά μερικών, α’ εν�ς δενστερείται κάπ�ιας συναισθηματι-κής συμμετ��ής και α’ ετέρ�υσυγκαταλέγω και ηθ�π�ι�ύς π�υέ��υν είτε ελά�ιστες �ρές αλλάμε α$ιώσεις εμανιστεί στην επι-θεώρηση είτε νε�τερ�υς π�υ απ�-τελ�ύν, κατά τη γνώμη μ�υ, μη ε-πισημασμένες, υπ�λ�γίσιμες �μωςδυνάμεις πλαισίωσης τ�υ είδ�υς.

Παλαι�ί και α�έ�αστ�ι

Δεν πρ�λα�α να δω τ�ν K�κκίνη,τ�ν Mαυρέα, τ�ν Δ�ύκα και παλαι-�τερ�υς. Aντίθετα, θυμάμαι τ� μη-δέπ�τε απ�τινα�θέν μ�ν�τρ�π�πρ�σωπεί� τ�υ μεθύστακα απ�τ�ν Oρέστη Mακρή. E�ω ακ�μηστα μάτια μ�υ την αντίαση τηςγκρ�τέσκας λεπτ�μέρειας π�υ κα-τ�ρθωνε μαγικά η θηριώδης μ�ύτατ�υ Bασίλη Aυλωνίτη, ενώ αντη�είέως τώρα στ’ αυτιά μ�υ τ� ωνητι-κ� στακάτ� με τ� �π�ί� υπ�γράμ-μι�ε τ�υς αυτ�σαρκαστικ�ύς «ναρ-κισσσισμ�ύς» της η Γεωργία Bασι-λειάδ�υ. Συγγενή τ�υ πρώτ�υ ωςπρ�ς τη �ρήση της μ�ύτας, με

πρ�σθετη μια αέλεια της κ�μέ-ντια, θυμάμαι τ� πρ�σωπ� τ�υ επί-σης �αμέν�υ πια Φραγκίσκ�υ Mα-νέλλη, κ�ντιν�ύ περισσ�τερ� στ��αριετέ, ενώ ασαλείς επι�ιώσειςτης δεύτερης δεν μπ�ρώ να εντ�-πίσω. Aγ�ιστείς πάντως της Bασι-λειάδ�υ θα ανέερα την Π�πηMέγγ�υλα, την Kική Πέρση και ι-δίως την Tαϋγέτη· στάθμευσαν �-μως �λες στην πρωτ�γενή κωμικήαντίθεση λ�γ�υ-ι�ίκ, δί�ως τ�ν�ίστρ� εκείνης, τ�ν �π�ί� �μως,και με άλλες δυνατ�τητες και καλ-λιτε�νική συνειδητ�τητα, διεκδί-κησε απ�ασιστικά και... �ρα�νά ημυθ�π�ιημένη, κι ��ι άδικα, ΣαπώN�ταρά.

Aνεπανάληπτα ντ�υέταΠάντως, η παλιά �υρνιά, μέ�ρι

πριν απ� κάμπ�σα �ρ�νια αντιπρ�-σωπευ�ταν επά$ια απ� τ�ν εκρη-κτικ� «νε�πλ�υτισμ�» της μεγάληςMαρίκας Nέ�ερ, απ’ τ� γλυκανάλα-τα σερ�ιρι��μεν� κ�σμικ� �ευγάριτ�υ «αμή�αν�υ» Γιώργ�υ Γα�ριηλί-δη και της �ιτρι�λικής ντάμας Mα-ρίκας Kρε��ατά και, �έ�αια, απ�τ�ν έ$�� Aλέκ� Λει�αδίτη. Mα�ί μετ� απ�συρθέν μπρί� της PέναςNτ�ρ, �άρισαν ανεπανάληπτα ντ�υ-έτα υπερυσικών μπεμπέδων. K�-ντά στ� παι�νίδι των ρυθμών τ�υΛει�αδίτη ν�μί�ω πως �ρισκ�ταν �παρ’ α$ίαν μεγαλ�π�ιηθείς MίμηςΦωτ�π�υλ�ς, ένα ανειλικρινέςλέγμα ραστώνης π�υ κρύτηκε ε-πιμελέστατα πίσω απ� σ�ή ειδω-λ�τητα στα εκραστικά τ�υ μέσα.Στην πρ�ηγ�ύμενη �μάδα ενέτασ-σα τ�ν νε�τερ� Γιώργ� Kάππη, κ�ι-

ταγμέν� απ’ την άλλη �μως πλευρά,τ�υ πρ�π�ρευ�μεν�υ στην κίνησηνευρ�σπαστ�υ, τ�υ αιωνίως δια-μαρτυρ�μεν�υ π�λίτη ή αιματώ-δ�υς μπέμπη (καρικατ�ύρα τ�υμπέμπη έδωσε και � πρ�ωρα �αμέ-ν�ς Aντώνης Ππαπαδ�π�υλ�ς).

K�ρυαί�ς � K�ύλης Στ�λίγκας,μάγ�ς της αυτ�ν�μης μινιμαλιστι-κής παρ�υσίας· � Γιάννης Mαλλ�ύ-��ς και � Mπάμπης Aνθ�π�υλ�ςστιλι�αρισμένες εκδ��ές �υδετε-ρ�τητας ή «μη συμμετ��ής», αλλάμέσα απ� δια�ρ�π�ιημένη εικα-στική position, ενώ �υσιαστικ�τε-ρ�ς στην ίδια �ρμα � KώσταςMπ��ώνης. Aντίπ�δας της λεπτ�-μερειακ�τητας τ�υ Στ�λίγκα, μεάλλ�θι ένα ανε$άντλητ� νεύρ� �ι-�άνι�υ τ�υ «επαρ�ιώτη στην Oμ�-ν�ια» π�υ εγκατέστησε, � απρ�-σ�ημάτιστ�ς αρσικ�ς KώσταςXατ�η�ρήστ�ς δεν πρ��ώρησεστην αθώωση της ��ντρ�κ�πιάςμέσα απ� κάπ�ι� συνειδητ� σ��-λι�, πιστεύ�ντας ίσως στην πρ�-σωπική «μανία» τ�υ και στην ε$ιλέ-ωση π�υ τ�υ πρ�σέρει η κ�μέ-ντια ντελ άρτε.

Mηλιάδης, Παρά�ας,Σταυρίδης

O Tάκης Mηλιάδης, αν και τυπ�-π�ιήθηκε σε ρ�λ�υς �αριτ��ρυτων,υπήρ$ε ηθ�π�ι�ς με κρυμμένες δυ-νατ�τητες στ�υς, ελά�ιστ�υς π�υτ�υ δ�θηκαν, δραματικ�ύς ρ�λ�υς.Σ�ετικά ανεκμετάλλευτη περίπτω-ση θεωρώ τ�ν π�υαντιλίστα ΓιάννηΦέρμη. Aντίθετα, � Σταύρ�ς Παρά-�ας, πρύτανης της περί «τ�ι�ύτων»

ταινι�κατάθλιψης της δεκαετίαςτ�υ ’60, απεγκλω�ίστηκε κι απέδει-$ε αργ�τερα την γκάμα εν�ςshowman πρώτης γραμμής (�πως κι� Kώστας Kαρράς, περιστασιακά)σε κωμικ�ύς και δραματικ�ύς τ�-ν�υς, π�υ τ�σ� τ�υς �ρειά�εταιπ�λλές �ρές, ιδίως τ�υς τελευταί-�υς, τ� επιθεωρησιακ� ν�ύμερ�.

Mέ�ρι τ� 1983 (τελευταία εμάνι-ση) παρθεν�γένεση τ�υ κωμικ�ύ α-νι�νεύαμε στ� πρ�σωπ� τ�υ Nίκ�υΣταυρίδη. Γελ�ύσες με �,τι έ�λε-πες κι επίσης γελ�ύσες επειδή θυ-μ�σ�υν πώς και με τι εί�ες γελάσει.Συναιρ�ύσε την ιστ�ρία τ�υ με μιααπλή κίνηση τ�υ �ερι�ύ τ�υ. Στύ-λωνε τ� �λέμμα, τ� πάντρευε μεν�ήμ�να παύση κι απ�τ�μα αντι-δρ�ύσε. Γιατί να μη θεωρήσω, τη-ρ�υμένων των αναλ�γιών, άμεσ�υςαπ�γ�ν�υς τ�υ τ�υς ήδη κατα$ιω-μέν�υς Σωτήρη M�υστάκα, ΣτάθηΨάλτη και, �πως λένε στη �ρματ�υ Mαυρέα, Xρήστ� Bαλα�ανίδη;Στα τρία αυτά πρ�σωπα, ν�μί�ωπως πάρα π�λλά μπ�ρεί να �ασίσειη επιθεώρηση. Eκτ�ς απ’ τη σκηνι-κή τ�υς ευστρ�ία, τη γνώση τηςδ�σ�λ�γίας στην κίνηση, αυτ� τ�ειδωλ� gestus π�υ $έρ�υν να με-γιστ�π�ι�ύν τη σήμανσή τ�υ με τηναπειρ�ελά�ιστη μετατ�πιση τ�υσώματ�ς, είναι και μάγ�ι της παύ-σης· πυρ�δ�τ�ύν κι αυτ�ί, �πως �Σταυρίδης, τ� �ώρ� τ�υς με την ι-λαρή δυστ�κία, ωδίν�υν ως �ρη καιτίκτ�υν μυν, υπ�σ��νται εκ��λήπ�ταμίων υδάτων και δίν�υν τησταγ�να - τη θαυματ�υργή εκείνη,π�υ κάνει να $ε�ειλίσει τ� π�τήριτ�υ γέλι�υ.

Hλι�π�υλ�ς � Eυρωπαί�ς

Σε άλλ� μήκ�ς κύματ�ς θα ανα-�ητ�ύσα τ�ν Nτίν� Hλι�π�υλ�: πι�ευγενικ�ς, πι� Eυρωπαί�ς, � πι� κα-λ�γ�υστα ευρηματικ�ς αλλά και �-δυνηρ�τερα μη ανανεωμέν�ς κωμι-κ�ς μας, με τη λεπτ�τατη αηρη-μάδα, με τη γ�ητευτικά α�έ�αιη κί-νηση. Mε πι� περι�ρισμένες δυνα-τ�τητες, αλλά με τη σ�ία μυρμη-γκι�ύ και τ� ρυθμ� �ελώνας, κα-τ�ρθωσε να επι�ληθεί � Nίκ�ς Pί-��ς. T�νί��ντας ίσως �ρτικά τηυσική τ�υ �ρα�ύτητα, ε�ρμά στ�κείμεν� με υπ�τιθέμενη αλα��νείακαι έπαρση. H συμπλ�κή αυτών τωναντιθέσεων, με παράλληλη �ρήσητης επανάληψης, καθώς και διακε-κριμένη και στ�ναρισμένη εκ�ράτης ατάκας, δωρί�ει έναν ιδι�τυπ�κωμικ� στ�υς πιστ�ύς τ�υ. Kι επει-δή μιλάμε για ε$έλι$η, ανύπαρκτη ή�ραδεία, καθ�δική επισημαίνεταιστην απ�δυναμωμένη με τα �ρ�νιαδιασκεδαστική μπ�υ�νερί τ�υΓιάννη Γκιωνάκη. Eναν ακ�μη μίμ�θα ’θελα να αναέρω, τ�ν πρ�ωρα�αμέν� και μ�ν��ρδ� Tάσ� Γιαν-ν�π�υλ�.

Συνέ εια στην 26η σελίδα

Σαπ�ώ N�ταρά, Mίμης Φωτ�π�υλ�ς, K�ύλης Στ�λίγκας, Mίμης K�κκίνης, Kώ-στας Xατ�η ρήστ�ς, Bασίλης Aυλωνίτης και Γεωργία Bασιλειάδ�υ (σκίτσ�της Eλλης Σ�λ�μωνίδ�υ - Mπαλάν�υ).

Eνα μεγάλ� κεάλαι� στην επιθε-ώρηση, με �λη τη μεσ�γειακή �ω-ντάνια, την π�νηριά και τ� κερκυ-ραϊκ� σρίγ�ς στην αντίδραση, α-π�τελεί με τ�υς α�ίαστ�υς αυτ�-σ�εδιασμ�ύς της η αειθαλής και ε-ντελώς μ�ντέρνα ως υπ�κριτική α-ντίληψη Pένα Bλα��π�ύλ�υ. Eίναιη κινησι�λ�γικά ακραινής Eλληνί-δα π�υ κατ�ρθώνει απ�λυτα την �ι-κείωση με την πλατεία· εκ�ιά�ει τησυμμετ��ή σ�υ στ� ν�ύμερ� της,κ�υτσ�μπ�λεύει μα�ί σ�υ τ�υς άλ-λ�υς (κι εσένα), σε πείθει �τι δενπρ�σπαθεί για να σε διασκεδάσει,ν�μιμ�π�ιεί την αθυρ�στ�μία, ανά-γει σε γκαγκ τ�ν εκνευρισμ�, κα-ταργεί τ� ανισ�ϋψές πλατείας σκη-νής, τ�σ� στη συμμα�ία μα�ί σ�υ �-σ� και στην αντιπαράθεση. Tις ίδιεςαρετές με ανάλ�γ� μπρί�, αλλά σεμικρ�γραία, διαθέτει και η MπέττυM�σ��νά.

Σκηνικές παρ�υσίες

Σίγ�υρα «λιγ�τερες» απ’ τη M�-σ��νά, �ι Kαίτη Nτιριντά�υα και Nι-νή T�άνετ, π�υ συνδύασαν �μωςαρκετά σκηνικά πρ�σ�ντα. Mετα$ύπληθωρικ�τητας και υστερίας κινή-θηκε και η Aλέκα Στρατηγ�ύ. Oι δύ�τελευταίες, μάλιστα, θα θύμι�αν ωςπρ�θεση τη Femme Colosse Σπερά-ντ�α Bρανά, η �π�ία, συνε�ί�ει ναεκπ�ιεί παλι�ύς �υμ�ύς, πρ�σωπικ�σκάνδαλ� αλλά και την π�λυ�ρ�νιαεμπειρία της στ� σανίδι, πλασάρ�-ντας τη διά πυρ�ς και σιδήρ�υ μά-γκισσα με πειστικ� «θράσ�ς». H Δέ-σπ�ινα Στυλιαν�π�ύλ�υ τα τελευ-ταία �ρ�νια ανα�ήτησε απεγνωσμέ-να, μα �ωρίς επιτυ�ία, αντικατάστα-ση τύπ�υ, α�ύ τ� αμαθές και �υ-μώδες δ�υλικ� της $εθύμανε.

Eκτ�ς επ��ής σε υπ�κριτικ� επί-πεδ� ($έρω πως π�λλ�ί θα διαωνή-σ�υν) συγκινεί τις �έκιες επιλ�γές,η ε$αρ�ής, ν�μί�ω, �έκια και στ�μ-ώδης Aννα Kαλ�υτά, γυρί��νταςκ�υραστικά τα μέσα έ$ω τις παμπά-λαιες �ρμες της παλαίμα�ης θεα-τρίνας και τ�υ μαθ�υσάλα τσ�λιά·κ�ιν�τ�π� μελ�, δ�σμέν� �μως μεσκηνική αυτ�θυσία. Δεν αρν�ύμαιπάντως ένα ως π�υ εκπέμπει.

O Λάμπρ�ς Kωνσταντάρας εισέ-ερε, �π�τε ιλ�$ενήθηκε στ� εί-δ�ς, την πρ��αϊκή τ�υ εμπειρία μεάριστα απ�τελέσματα. T� ίδι� κι �κλ��υνίστας Γιάννης B�γιατ�ής,και, �έ�αια, � ανε$ήγητα απ�σκιρ-τήσας απ’ την επιθεώρηση Γ. Δά-νης. Σε μια σ��λιά��υσα τα πάνταμανικ�τητα, άσ�ετα αν δεν έ��υν ι-

διαίτερα ενεργ�π�ιηθεί στ�ν τ�μέαπ�υ ε$ετά��υμε, συγκλίν�υν τα �-ν�ματα τ�υ Nίκ�υ Παπαναστασί�υ,και ιδίως τ�υ σπαταλημέν�υ στις υ-περ��λές π�λυτάλαντ�υ και πρ�ω-ρα �αμέν�υ Xρ�νη E$αρ�άκ�υ.Aντίθετα, �ι �ε�ιασμένα ενταγμέν�ιστ� είδ�ς Γιάννης Mι�αλ�π�υλ�ςκαι Θανάσης Bέγγ�ς, δεν μπ�ρ�ύννα κρύψ�υν την εδώ αμη�ανία τ�υς.O Mι�αλ�π�υλ�ς αρκείται σε «α$ι�-πρεπείς» αηγήσεις, αδυνατώνταςνα λύσει την ακαμψία τ�υ, π�υ πά-ντως στην πρ��α μεταμ�ρώνεταισε απ�δεκτή καρατερίστικη συμ��-λή. O Bέγγ�ς, παί��ντας κατ’ ανά-γκην τ�ν εαυτ� τ�υ, μεταέρει τηνκινηματ�γραική τ�υ μανιέρα σεκείμενα π�υ με δυσκ�λία πια επιν�-�ύνται γι’ αυτ�ν.

Kωνσταντίν�υ, Πιατάς,Pί��ς

5ε�ωριστή ανα�ρά �είλεταιστ�ν Γιώργ� Kωνσταντίν�υ. Aυτ�ς� ά�αρ�ς, � γεννημέν�ς για απ�-τυ�ημέν�ς �εν–πρεμιέ � μεγάλ�ςκωμικ�ς μας, π�υ μπ�ρεί να θυμί-�ει σε κίνηση Zακ Tατί, λεπτ�μέ-ρεια Πιερ Eτέ$ ή και τίπ�τε, �ρι�-θετείται ανάμεσα στην κωμωδίακαι τ� δράμα ταυτ��ρ�να, την ίδια

στιγμή. Mε μια �αρακτηριστική, ε-πίσης, σκηνική άνεση και α�μ�ιω-μένες τις διδα�ές των παλιών, εμ-ανί�εται αραιά και π�ύ � Στέλι�ςΣαρρής.

Δανεισμέν�ς καθ’ �λ�κληρίαν α-π� την τυπ�λ�γία της κ�μέντιαντελ άρτε και εκμεταλλευ�μεν�ςένα σωματικ� «ατσ�ύμπαλ�» κι έναιδι�τυπ� �λέμμα ��ειδ�ύς νω�έ-λειας π�υ αινίδια αυπνί�εται,πρ�καλεί τη αίδρυνση � συμπα-θέστατ�ς Δημ. Πιατάς. Παραπλή-σια πρ�ς την αυτ�σαρκαστική �ρή-ση τ�υ �ρα�ύσωμ�υ δέματ�ς τ�υNίκ�υ Pί��υ, � Xρήστ�ς Bαλα�ανί-δης. Mύστης τ�υ ακαριαί�υ, πρ�-τείνει πάντα κάπ�ια επε$εργασμέ-νη εμανισιακή μεταμ�ρωση μεπρ�πετή εκ�ρά λ�γ�υ, σατανικ��λεμματάκι, απρ�σδ�κητη αντί-δραση και ιλαρές μετατ�πίσεις �-λ�στρ�γγυλ�υ αίλ�υρ�υ. Mικρή ε-πιύλα$η η �ρ�νική αντ��ή, δηλα-δή, η διάρκεια τ�υ κωμικ�ύ απ�τε-λέσματ�ς.

Δια"�ρετικ�ί γυναικεί�ι τύπ�ι

Aνάμεσα στην Nτ�ρ και τη M�-σ��νά, διαυλάσσει και ανανεώνειτην παράδ�ση η Bάσια Tριύλλη.Eυέλικτη σε ευρεία γκάμα τύπων,ευπρ�σάρμ�στη σε π�ικίλ�υς μιμη-τικ�ύς κώδικες, άλλ�τε �υμώδηςκαι μετωπική, άλλ�τε λεπτ�μερεια-κή και υπαινικτική, συνιστά μια απ�τις �ε�αιωμένες δυνάμεις τ�υ εί-δ�υς. T� αυτ�, �ωρίς �μως τ�σ�δυναμικά επι�ειρήματα, διαημί�ειως κατακτημέν� η Aννα Bαγενά,πρ�ανώς �ασι��μενη στην ευυήαυτ�πρ�σαρμ�γή της στ�υς πράγ-ματι έ$υπν�υς συγγραικ�ύς τηςμ�ν�δρ�μ�υς (�ωριάτισσα Bαγγε-λίτσα κλπ.).

Mε �ασικ� δια�ατήρι� τη σ�ετικήσυγγραική τ�υς ευστ��ία παρί-στανται επίσης στ� είδ�ς η «αε-λής» Δήμητρα Παπαδ�π�ύλ�υ, η

«αλλ�παρμένη» Σ�ία Φιλιππίδ�υκαι η Aννα Xατ�ησ�ιά. H πρώτηκαταθέτει μια �ρε�νηπιακή α-πλ�ϊκ�τητα, η δεύτερη ένα δυναμι-κ� νεύρ� πάνω στην «τρέλα» της,π�υ �μως υπ�κύπτει στην ανάσ�ε-ση της άρθρωσης με την �π�ία υ-π�δύεται ηρωικώς τη συμιλιωμέ-νη, ενώ η τρίτη μεταδίδει στην πλα-τεία ένα στυ� αρνητικ� ρευστ�.

O Bασίλης Tσι�ιλίκας, με κάτι α-π� Hλι�π�υλ� και Γ�ύντι Aλεν, �ει-ρί�εται ε$αιρετικά, ��ρευτικά τημεγαλακρία τ�υ και τη μεταστ�ι�ει-ώνει σε υπ�κριτική εκλέπτυνση. Ωςπρ�ς τ�ν Πάν� Xατ�ηκ�υτσέλη, �ιεπιυλά$εις μ�υ απ� τη θητεία τ�υστην πρ��α έ��υν πλήρως διασκε-δασθεί: Mε μια αυθεντική υπερ�-ψία, αλλά κι ένα θερμ� εσωτερικ�λύσιμ� της παλαιάς ψυ�ρ�τητας,με μετρημένη δ�σ�λ�γία παύσεωνκαι με α’ υψηλ�ύ δηλητήρι�, «εκ-δικείται» δ�λ��νικά τ� σατιρι��-μεν� στ��. O Πάν�ς Σκ�υρ�λιά-κ�ς είναι ένα π�λυδύναμ� «αμί-�ι�», π�υ ευδ�κιμεί α$ι�θαύμαστασε ετερ�κλητα θεατρικά κλίματαμε πάντα εύκρατη την πρ�σαρμ�γήκαι έτ�ιμη μια ρέσκια πρ�ταση.Kινητ�π�ιώντας τις τε�νικές και τιςπρ�κλήσεις τ�υ καμπαρέ και συνε-πικ�υρ�ύμενη απ� τη «σκ�τεινή»ωνή της ανταπ�κρίνεται στις α-παιτήσεις της show-woman η Kα-τιάνα Mπαλανίκα, επαληθεύ�νταςπαράλληλα και μια δραματική ν�υ-μερίστα.

Yπ�κριτικά στρατηγήματα

Στα �ρια της αντ��ής τ�υ ατ�μι-κ�ύ ν�ύμερ�υ πιστεύω �τι �ρίσκε-ται η επανεμανισθείσα �ωντάνιατης Kάτιας Aθανασί�υ, καθώς επί-σης και η εμπειρία της Mαρ. Mπ�νέ-λ�υ. Aνασαλέστερη στ� ίδι� σύν�-ρ�, η κάπως άκαμπτη Eλσα Pί��υ, ε-νώ απ� τις νε�τερες μια ανεκμετάλ-λευτη μέ�ρι στιγμής περίπτωση εί-ναι η ι��λ�ς μέγαιρα της M. Kα-νελλ�π�ύλ�υ.

Mε ε$αιρετική ευυΐα –τη δικήτ�υ– και εμπειρία –της EλεύθερηςΣκηνής, άρα πάλι κατά ένα μέγιστ�μέρ�ς δική τ�υ– σκην�θετεί τα�υ-δακτυλ�υργικά στην επιθεώρηση �τρ�π�ν τινά μπριλάντες ΣταμάτηςΦασ�υλής. Eρμηνευτικά, παρά τηναστρατερή μινιμαλιστική τ�υ στ�-�ευση, η αγωνιώδης πρ�σπάθειάτ�υ να επαληθεύσει ένα �ειμαρρώ-δη showman, αεν�ς πρ�σκρ�ύειστην ίδια αυτή απ�δεικτική αγωνίαπ�υ γίνεται �ρατή στην πλατεία, α-ετέρ�υ σε μια κάπως �ε�ιασμένη�ρήση υπ�κριτικών στρατηγημάτωνπ�υ πιστ�π�ι�ύν άκρα ιλ�τιμία, ε-νώ απεργά��νται ένα ιδι�τυπ� ε$α-γ�μεν� στ�μ�υ.

Στ�ν αστερισμ� εν�ς νε�τρ�π�υ(αλλά ήδη εικ�σαετ�ύς) ωνητικ�ύμπλα�εδισμ�ύ ε$ακ�λ�υθ�ύν να κι-ν�ύνται η Aννα Παναγιωτ�π�ύλ�υ,η Mίνα Aδαμάκη, �λιαρ�τερα δε καιμάλλ�ν ανα�μ�ίωτα η Nένα Mε-ντή, ενώ η Bάνα Παρθενιάδ�υπλ�υτί�ει τις εμανίσεις της και μεδιδα�ές απ� τη θητεία της στ� γε-λ�ι�γρα�ύμεν� κωμειδύλλι�.

Mε μιμικά επι�ειρήματα και σπα-σμωδική κίνηση π�υ $ανιά�ει έ�ειεντα�θεί διασκεδαστικά στ� είδ�ς �

Συνέ εια απ� την 25η σελίδα


Pένα Bλα �π�ύλ�υ, Xρήστ�ς Bαλαανίδης, Σταύρ�ς Παράας Γιάννης Γκιω-νάκης, Nτίν�ς Hλι�π�υλ�ς, Tάσ�ς Γιανν�π�υλ�ς, Σωτήρης M�υστάκας, Nίκ�ςΣταυρίδης, Στάθης Ψάλτης (σκίτσ� της Eλλης Σ�λ�μωνίδ�υ - Mπαλάν�υ).

Δι�νύσης Παπαγιανν�π�υλ�ς, I. Aργυρ�π�υλ�ς (σκίτσα της Eλλης Σ�λ�μω-νίδ�υ - Mπαλάν�υ).


Γιάννης Kαπετάνι�ς, α$ι�π�ιώνταςλειτ�υργικά τη μαθητεία τ�υ στ�Θέατρ� Tέ�νης. Aκ�μη μια ε$ελί$ι-μη μ�νάδα μπ�ρεί να θεωρηθεί �δραστικ�ς μπ�υ�ν�ς K. Eυριπιώ-της, �πως και η συμπαθής κλ�υνερίτ�υ H. Zερ��ύ μα�ί με την ανερ��-μενη τ�υ Bλαδ. Kυριακίδη π�υ, �-μως, αναστέλλεται απ� ένα ι�ίκ�εν- πρεμιέ. Aντίθετα, δεν αίνεταινα κρύ�ει πρ��πτικές για την επιθε-ώρηση η αηγ�ύμενη επίπεδη, δή-θεν σ��λιά��υσα «αδράνεια» τ�υΣπ. Παπαδ�π�υλ�υ.

N�μί�ω πως η μεταστάθμευση τ�υκαλ�ύ αλλά θαμπ�ύ ηθ�π�ι�ύ κλει-στών, για να μην πω ιλμικών, �ώ-ρων Aντ. Kαετ��π�υλ�υ στ� επι-θεωρησιακ� σανίδι καλ� είναι ναθεωρηθεί πρ�σωρινή. Παρ�μ�ιας υ-π�θερμικής ακαταλληλ�τητας πα-ρείσακτ�ι στ� είδ�ς, και μάλιστα μεπρωταγωνιστική πρ�θεση: � «άνε-τ�ς» Δ. Kατρανίδης, η πρ�σωπ�π�ί-ηση της γλυκερής νω�έλειας K.Aρ��γλ�υ και � γενικά αλλ�ύ π�λύα$ι�λ�γ�ς Γρηγ. Bαλτιν�ς.

Nε�τερ�ι τύπ�ι

Mε ανεπανάληπτες τις λεπτ�μέ-ρειες της Eλληνίδας ν�ικ�κυράς,την έ�ει έ$��α σ��λιάσει η δια�ρω-τική Xρ. Δια�άτη. Tην ίδια αυτήEλληνίδα ν�ικ�κυρά, αλλά και άλ-λ�υς τύπ�υς στ�ι�ειών�υν με άνι-σες εμανίσεις και ταλαντευ�μεν�κέι η Πην. Πιστ�ύλη και η MάγδαTσαγγάνη, π�υ ενεργ�π�ι�ύν μια ι-λαρή πρ�πέτεια, με σαώς απ�τε-λεσματικ�τερη την πρώτη, στις κα-λές τ�υλά�ιστ�ν ώρες της. Mε γ�νι-μ�π�ιημένη μια αυθάδη μπρι��απληθωρικ�τητα διακ�ν�ύν τ� είδ�ςως femmes colosses η νέα Nατ. Mα-νίσαλη και η ωριμ�τερη T�έσυ Πα-π�υτσή π�υ δίν�υν πάντα -η δεύτε-ρη ενί�τε καθ’ υπερ��λήν- τ�ν εαυ-τ� τ�υς.

Aπ� τ�υς ελά�ιστ�υς π�υ ανή-κ�υν σίγ�υρα στη στ�α των «πα-λιών καλών μαστ�ρων» της επιθεώ-ρησης είναι � Παύλ�ς K�ντ�γιαννί-δης. Πρώτα σε ήρεμ�υς, τετράγω-ν�υς και μετά σε εκνευρισμέν�υςτ�ν�υς π�υ ε$ελίσσ�νται σε παρα-ληρηματικ�ύς, $εδιπλώνει κατά μέ-τωπ�ν τ�υς περί πάντων απ�λ�γητι-κ�ύς και απ�λ�γιστικ�ύς μ�ν�λ�-γ�υς � Λάκης Λα��π�υλ�ς. Aπ�τε-λεσματικ�ς, απ�τελεσματικ�τερ�ς(εδώ είναι τ� μυστικ� τ�υ) των αλη-θινών υπ�κριτικών τ�υ ικαν�τήτων,παραμ�ρώνει την παραμ�ρωσηγια να την καταγγείλει. Σε στριγγλί-��ντες μ�ν�λ�γ�υς για π�λύ λιγ�-τερ� απαιτητικά γ�ύστα �ασί�εται �Σωτ. T�ε�ελέκ�ς – και δεν απ�τυγ-�άνει. T� αυτ� και � Aνδρ. Tσάκω-νας, αλλά για γ�ύστα �ω�πανηγύρε-ως. O Tάσ�ς Περ�ικιανίδης �ειρί�ε-ται ως π�υαντιλίστας την ευκίνητησωματική τ�υ �ρα�ύτητα. Aυτ�σαρ-κά�εται ως αναντίρρητ�ς νε�ελλη-νικ�ς ερωτύλ�ς, ε$ευτελί�ει κιν�ύ-μεν�ς και $εθεμελιώνει ακίνητ�ςκαι απαθής, απ�δίδ�ντας στην ελά-�ιστη λεπτ�μέρεια την ισ�ύ τ�υ α-$ιώματ�ς.

Στ�υς �ρ�υς της κραυγαλέας λαϊ-κής μπ�υ�νερί, ευθυγραμμί�εταιηθελημένα η �αριεστημένη δυσαρ-θρία της μισ�μάγκικης λιπαρής μ�ύ-τας τ�υ K. Tσάκωνα π�υ, �πως είναι

υσικ�, �σημέραι αυ$άνει τ�υς θια-σώτες της. Στ� ίδι� επίπεδ� ιλ�δ�-$ιών κινείται � περίπ�υ κεκές τ�υ N.Tσ�ύκα και τ� γ�ριλ�ειδές μπρ�ύτ�τ�υ M. Λε�έ. Tα ίδια δυστυ�ώς αι-σθητικά υλάκια κ�λακεύει και �π�λυτάλαντ�ς υστερικ�ς Στ. Ψάλ-της θεωρώντας, �πως άλλωστε και� ε$αίρετ�ς μίμ�ς Xάρρυ Kλυνν,πως η επιθεώρηση είναι ταγμένη ναεκτ�νώνει, ��ι πια διά της �ωμ�λ�-�ικής, αλλά διά της κ�πρ�λαγνικήςπρ��κάτσιας, τ� θεατή. Πρ�ς τ�ύ-τ�ις, � Kλυνν ενδέ�εται να καπελώ-σει ανερυθρίαστα συναδέλ�υς καικ�ιν� αλλά και να εμπ�ρευτεί επι-κίνδυνα μια μελετημένη και ενί�τεμελ�δραματικά και δήθεν αναρ��-αυτ�ν�μα πλασαρι��μενη εικ�να ε-θνικ�ύ ιδε�λ�γικ�ύ ταγ�ύ. Eμανι-σιακά �μ�λ�γ�ι � Σταμ. T�ελέπηςκαι � Παν. Σ�υπιάδης, μικρανεψάκιατ�υ Ψάλτη και τ�υ α$επέραστ�υM�υστάκα, μ�υ αίνεται πως δεν έ-��υν ε$ελι�θεί λ�γω μη επαρκ�ύςεπε$εργασίας της εμανισιακής ιδι-αιτερ�τητας αλλά και των πρ�σ�-ντων τ�υς. Eησυ�ά��υν.

Eνδια"έρ�υσες μίμ�ιH Eλντα Παν�π�ύλ�υ είναι ένα α-

κρι�� αλλά �λ� και πι� αστ��ασταέως τηνά σταταλημέν� κεάλαι�της επιθεώρησης· baby face μίμ�ς,παιδί λάστι��, στραγγαλί�ει τηνπρ��ρά και τη σωματική ευθυτέ-νεια και θυσιά�ει τ�λμηρά τη θήλειαύση ως σάγι� σ’ ένα πρωτ�γνωρ�και συ�νά εκρηκτικ� κλ��υνέσκ. HNατ. Γερασιμίδ�υ, ένα απρ�δι�ρι-στ�, αστραπιαία μεταλλασσ�μεν�σ�υλ�ύπι, μια σέρτικη �ρα�νάδαπ�υ μπ�ρεί να απ�λή$ει σε ριγηλήδύεση δεσπ�ιναρί�υ με τη μ�ύτα

τ�υ Aυλωνίτη και με μια �ωρίς σύ-ν�ρα γκριμάτσα, συνιστά ένα ταλέ-ντ� – σημεί� των καιρών και ��ράτης πι� �ύμα κατανάλωσης. Mιλ�ύ-σα για τη μίμ� Παν�π�ύλ�υ. Mιλώ-ντας λ�ιπ�ν για μίμ�υς και για πάν�-πλ�υς της επιθεώρησης θα επανα-λά�ω εδώ την εντ�ν�τατη απ�ρίαμ�υ για τ�ν �υσιαστικ� παραγκωνι-σμ� της Mιρ. K�υνελάκη. Tην είδαπρ� ετών σ’ ένα θλι�ερ� μά�εμα τ�υAθεριν�ύ και μ�υ ανανέωσε εκτυ-λωτικά την πάγια απ�ρία. Στην ίδιαθλι�ερή περιπέτεια $ανασυνάντησακαι τ� παλαιάς κ�πής μπρί� της Σ.Σαμπά� και της N. Παρ�ύση. Eμά-νιση, ρυθμ�, κωμική λέ�α, αδρήπινελιά, άμεση ατάκα, διαθέτ�υν �Mι�. Mητρ�ύσης, � Θ. Kαλιώρας και� εκθαμ�ωτικ�ς Γ. Mπέ��ς.

O Δημ. Xρυσ�μάλλης, με αίσθηση�νειρ�π�λ�υ εν απ�ρίαις, π�ντάρεισε μια λυρική καρικατ�ύρα και πα-ραμένει ένα ιδι�τυπ�, πρ�σωπικ�,μπλα�έ υπ�κριτικ� στίγμα π�υ �μωςαινιδιά�ει με τ�υς ασύμπτωτ�υςπρ�ς τ�υς συνήθεις, «ράθυμ�υς»ρυθμ�ύς τ�υ. Tις μανιέρες των συ-ναδέλων της συναιρεί περίπ�υστ� σύν�λ� τ�υς η αστρατερή M.Παπακωνσταντίν�υ. E$ωστρεής ή��ι, είτε συμπράττει, στην πληθωρι-κ�τητα ή στην ααίρεση, παρέ�ειτεκμηριωμένη εικαστική ευαρέ-σκεια, πλ�ύσι� σ��λι�, αειδώλευ-τ� ταλέντ�.

O K. B�υτσάς, �π�τε τ�υ δ�θεί α-$ι�πιστ� κείμεν�, μπ�ρεί να υπεν-θυμίσει ένα παλι� μπρί� π�υ πε-ριέργως έ�ει αμ�λυνθεί με τ� πέρα-σμα τ�υ �ρ�ν�υ. Περιστασιακά έ�ειτιμήσει την επιθεώρηση � απαστρά-πτων σε �λα Hλ. Λ�γ�θέτης. Σταρυθμικά �νάρια τ�υ Λ�γ�θέτη �άδι-

σε υπ�σ�ετικά αλλά μέ�ρις στιγμήςμάλλ�ν ανε$έλικτα η «τρέλα» τ�υ T.Παπαματθαί�υ. O Γ. Z�υγανέλης ωςεπιθεωρησιακ�ς γκεστ σταρ δια-μ�ρώνει μέσα απ� αλλεπάλληλεςμεταμ�ρώσεις και δρ�σερές μιμι-κές συλλήψεις τ� πρ�πλασμα τ�υMπένι Xιλ. Πάνω στις διδα�ές τωνπαλαι�τερων συνε�ί��υν η σκερ-τσ��α μινιατ�ύρα της Nτ. Σιμ�π�ύ-λ�υ, � μπριλάντες λαϊκ�ς μίμ�ς Γ.Παπα�ήσης, η π�ντικ�ειδής π�λυτά-λαντη κωμίκα T. Στασιν�π�ύλ�υ, �υπερκινητικ�ς και πρ��αϊκ�ς Γ. Πά-ντ�ας, � δυναμικ�ς γκρ�τέσκ�ς Π.Xαϊκάλης και � ε$αιρετικ�ς μπ�υ�-ν�ς Tρ. Παπ�υτσής. T�υς απαραίτη-τ�υς... Tαμτάκ�υς τ�υ μ�υσικ�ύ εκ-πρ�σώπησαν επά$ια �ι τυπ�π�ιημέ-ν�ι γύτ�ι τ�υ M. M�σι�υ και τ�υ Σ.Tασί�υ.

Eδώδιμες παρ�υσίες π�υ ��ήθη-σαν την ατάκα και αργ�τερα τ� ν�υ-μεράκι ως κ�ριτσίστικα μπιμπελ�παρήλασαν: Σαρά�α, Δελ�ύτση,Mπενέτα, A�αγιαν�ύ, Mι�αηλίδ�υ,Eυείδη, Mαυρ�γιάννη, η πρ�ώρωςαπ�ύσα K. Tριανταύλλ�υ, Oρα-ν�ύ, Mα�αίρα, η B. Zάκκα και η Mαρ.Tα��υλάρη. Στην περι��ή τ�υ θαύ-ματ�ς κατά τ� �π�ί� εκτεταμένακάλλη εκ�ιάστηκαν για δυσπρ�σ-δι�ριστ�υς λ�γ�υς να ημισ�λάρ�υνως �μιλ�ύντα, κυκλ��ρησαν ή κυ-κλ��ρ�ύν �ν�ματα �πως εκείνατης πι� ευπρ�σωπης E. Φιλίνη, καιτης Δ. N�μικ�ύ ή της Aθ. Mαυρ�μ-μάτη. Kάπως έτσι και κάπως απαιτη-τικ�τερα παρέστησαν �ι απ�μα-κρυνθείσες απ� τ� είδ�ς Σ. Kαστ�ύ-ρα, Γ. Σταμ�υλάκη, μα�ί με την επα-νεμανισθείσα B. Kρ�ύσκα.

Aτακαδ�ρ�ι πρωταγωνιστές

Σε συμπαθείς ατακαδ�ρ�υς πρω-ταγωνιστών, α$ι�πρεπή υπ�μ��λιατων γερών ν�ύμερων, ανεδεί�θη-σαν μέσα στη εικ�σαετία � Π. K�ρ-κωτάς, � Θ. Παπαδ�π�υλ�ς, � Λ.5άνθης, � Γ. Σταυρ�π�υλ�ς και � ω-ριμ�τερ�ς Γ. Λ�υκάκης. Παρ�μ�ιαςσυμ��λής αλλά στ�ν τύπ� τ�υ πε-πειραμέν�υ δανδή � E. Mπρι�λας,ενί�τε � Π. T�υλιάτ�ς, � παλαι�τε-ρων απ�σκευών και επανεμανι-σθείς B. Πλ�ι�ς και �ι M. M�υστά-κας, Σπ. Φασιαν�ς και Mαν. Π�υλιά-σης. Παρεμερής �ρήση σε υψηλ�-τερ� επίπεδ� έ�ει γίνει και στ�ν α-$ι�λ�γ�, �μως, και ως κλασικ� ηθ�-π�ι� Nίκ� Kάπι�. Aπειλές για ρωμα-λαίες �υγαριές, απαραίτητα συμπα-θή «υπέρ�αρα» επιθεωρήσεων συ-νιστ�ύν κατ’ αυτάς � K. Mακέδ�ς, �Στη� Nτ�ύ��ς, � Xρ. Eυθυμί�υ και ηBέτα Mπετίνη. Ωέλιμα �ρτία �ω-ρίς άλλη ένδει$η. Διάττων μα�ί τ�υςκαι � νάν�ς T. Xαλάς. Δια�ρετική,τέλ�ς, είναι η περίπτωση της Eλ. Γε-ρασιμίδ�υ π�υ ε$ασαλί�ει, πέρακαι διαμέσ�υ της σωματικής στρ�γ-γυλ�τητας, έναν γ�νιμ� διάλ�γ�τ�υ κειμέν�υ της και της τσιρίδαςτης με τη διάπλαση αυτή.

Kλείν�ντας, και με την επιύλα$ητων κενών μνήμης για τα �π�ία �η-τώ πρ�κατα��λική επιείκεια, ελπί�ωνα πήρε � αναγνώστης μια ιδέα απ’�,τι θα �ν�μα�α ελλειπτική πινακ�-θήκη τ�υ τ�σ� �ωνταν�ύ αυτ�ύ λαϊ-κ�ύ είδ�υς θεάματ�ς π�υ είναι ημεταπ�λεμική μας επιθεώρηση.

Γιώργ�ς Kωνσταντίν�υ, Bασίλης Λ�γ�θετίδης, Aννα Kαλ�υτά (σκίτσα τηςEλλης Σ�λ�μωνίδ�υ - Mπαλάν�υ).


H μ�υσική και τ� τραγ�ύδι επί σκηνήςPακ�συλλέκτις, ναι, �ι μως και... ανθελληνίς

T�υ Bασίλη Aγγελικ�π υλ υ

O XAPAKTHPIΣMOΣ της Eπιθεώρη-σης ως «M�υσικ�ύ θεάτρ�υ» δεναρκεί για να απ�δώσει τ� μέγεθ�ςτης σ�έσης τ�υ θεατρικ�ύ αυτ�ύείδ�υς με τη μ�υσική γενικά, και ει-δικά με τ� τραγ�ύδι. Για την ακρί-�εια δεν πρ�κειται για σ�έση, έστωκαι μεγάλη, πρ�κειται για συνύ�αν-ση. H μ�υσική στην Eπιθεώρησηδεν είναι κάτι σαν απαραίτητ� συ-μπλήρωμα. Eίναι � καμ�άς πάνωστ�ν �π�ί� κεντι�ύνται �ι σταυρ�-�ελ�νιές τ�υ σατιρικ�ύ λ�γ�υ, σεεπ��ές ακμής, μα!ί με τ�υς θεαμα-τικ�ύς �ραμπαλάδες και τα «πα-ρακμιακά» �τερά, π�ύπ�υλα καιστρας.

Aλλωστε, μία απ� τις δύ� �ασικέςαιτίες π�υ επέ�αλαν τη δημι�υργίατ�υ νέ�υ θεατρικ�ύ είδ�υς στ� τέ-λ�ς τ�υ περασμέν�υ αιώνα ήταν«τ� α��ρταγ� πάθ�ς τ�υ κ�ιν�ύ γιαμ�υσική και τραγ�ύδι πάνω στησκηνή», κατά τ�ν μελετητή της Eπι-θεώρησης Θ�δωρ� Xατηπανταή.H άλλη ήταν η ανάγκη μερικών θεα-τρικών συγγρα�έων να θί"�υν απ�σκηνής θέματα της επικαιρ�τητας.Kαι δεν υπάρ�ει αμ�ι��λία �τι τιςμεγάλες στιγμές της η Eπιθεώρησητις γνωρί!ει �ταν απ� τ� σανίδι τηςεκτ�"εύ�νται εύστ��α σατιρικά �έ-λη. Aλλά ε"ίσ�υ είναι αληθές �τι και�ωρίς π�λιτική σάτιρα –ακ�μη και�ωρίς καθ�λ�υ σάτιρα– έ�ει !ήσει(ή επι!ήσει) η Eπιθεώρηση. Aκ�μηκαι ν�ύμερα �ωρίς καθ�λ�υ κείμε-ν� έ�ει κατα�έρει να στήσει. Xωρίςμ�υσική και τραγ�ύδι �μως, �υδέ-π�τε διαν�ήθηκε να εμ�ανιστεί.

Mέσα στ� ν�ύμερ�

H μεγάλη σημασία της μ�υσικήςστην Eπιθεώρηση δεν θα πρέπει ναανα!ητηθεί μ�ν�, �ύτε κυρίως,στην «έναρ"η» ή στ� «�ινάλε»,στις «εισαγωγές» των πρά"εων τηςπαράστασης ή στις μ�υσικές γέ�υ-ρες ανάμεσα στα ν�ύμερα, στα ��-ρευτικά ή και σ’ αυτά ακ�μη τα κα-θαρώς τραγ�υδιστικά μέρη της πα-ράστασης (τραγ�ύδι ανε"άρτητ� α-π� ν�ύμερ�). T�ν σπ�υδαί� ρ�λ�της στην επιθεώρηση τ�ν παί!ει ημ�υσική κυρίως μέσα στ� κάθεν�ύμερ�, στ�ν τρ�π� π�υ ε"ελίσ-σεται και εν τέλει κ�ρυ�ώνεται.

Eκεί θα δ�ύμε καθαρά �τι πυρή-νας της επιθεώρησης είναι η συνύ-�ανση πρ�!άτης και μ�υσικής έκ-�ρασης. Mέσα σ’ ένα άρτια ανα-πτυγμέν� επιθεωρησιακ� ν�ύμερ�,λέει στ� �ι�λί� τ�υ για την επιθεώ-ρηση � Θ. Xατ!ηπαντα!ής, «τ� τρα-γ�ύδι �έρνει την τελική κ�ρύ�ωσημιας θεατρικής δράσης π�υ ανα-πτύ�θηκε μέσα απ� τ�ν διάλ�γ�.Xωρισμέν�ς απ� τ� τραγ�ύδι, �διάλ�γ�ς μένει συγκινησιακά αν�-λ�κλήρωτ�ς, ενώ αν απ�σπάσ�υμετ� τραγ�ύδι απ� την πρ�!α, α�αι-ρ�ύμε τ� υπ��αθρ� της δραματι-κής τ�υ διάστασης. Aκ�μη και τρα-

γ�ύδια σ�εδ�ν αυτ�τελή απ�κτ�ύνμια πρ�σθετη διάσταση στα �είληεν�ς συγκεκριμέν�υ θεατρικ�ύ τύ-π�υ, τ�υ �π�ί�υ τ�ν �αρακτήρα έ-��υμε πληρ��ρηθεί απ� τηνπρ�ηγ�ύμενη δράση τ�υ. T�“Tρ�υλαλά”, π.�., των “Παναθηναί-ων 1911”, είναι γραμμέν� με τέτ�ι�τρ�π� π�υ να μπ�ρεί να λειτ�υργή-σει αυτ�τελώς σαν ένα σ�κιν τρα-γ�υδάκι. Στ� στ�μα τ�υ αυταρ�ι-κ�ύ Eνωμ�τάρ�η, ωστ�σ�, μέσαστo πλαίσιo της αστυν�μικής εκ-στρατείας για την “ηθικ�π�ίηση”της Aθήνας τ�υ 1911, διατηρ�ύσεένα �αρακτήρα π�υ τ�ν έ�ασε �ταν�ρησιμ�π�ιήθηκε αργ�τερα αυτ�-τελώς απ� διά��ρ�υς κωμικ�ύςσ�λίστες της δεκαετίας τ�υ 1920».

Kυρίαρ�� στ�ι�εί�

H μ�υσική της επιθεώρησης είναιένα απ� τα στ�ι�εία της π�υ εν-θ�υσιά!�υν τ� κ�ιν�. Στην πρώτητης περί�δ� μάλιστα, στις αρ�έςτ�υ αιώνα, ήταν τ� στ�ι�εί� εκείν�π�υ για �άρη τ�υ πήγαιναν π�λλ�ίνα δ�υν και να "αναδ�ύν μια επιθε-ώρηση. Aλλά και μέσα στην ίδια πα-ράσταση ήταν συνηθισμέν� �αιν�-μεν� να επαναλαμ�άνεται έωςκαι... δεκάκις ένα τραγ�ύδι, κατ’ α-παίτησιν τ�υ κ�ιν�ύ! Δεν υπήρ�ανδίσκ�ι γραμμ��ών�υ ακ�μα �ύτεκαι ραδι��ωνα, και � θεατής μ�ν�έτσι μπ�ρ�ύσε να απ�λαύσει τ�τραγ�ύδι π�υ τ�υ άρεσε. Στην ανά-γκη αυτή π�νταρε άλλωστε και ηπυκνή έκδ�ση των επιθεωρησια-κών τραγ�υδιών σε �υλλάδια, μεστί��υς και ν�τες. Tιμή π�υ δεν α-"ιώθηκαν τα κείμενα της επιθεώ-ρησης.

Ως «Eπιθεώρησις εις πρά�ειςτρεις και 20 τραγ�ύδια» δια�ημι!�-ταν � «Kινηματ�γρά��ς 1908», μιααπ� τις σπ�υδαι�τερες ετήσιες ε-πιθεωρήσεις της πρώτης μεγάληςπερι�δ�υ τ�υ είδ�υς (1907-1922).Tην επ��ή εκείνη κάθε επιθεώρη-ση εί�ε γύρω στα 20 με 25 τραγ�ύ-δια. Δεν ήταν �έ�αια τραγ�ύδιααυτ�τελή, �πως τ� ενν��ύμε σήμε-ρα, αλλά ενταγμένα τα περισσ�τε-

ρα μέσα στη δραματική δ�μή εν�ςν�ύμερ�υ. Tραγ�ύδια π�υ τα έλε-γαν �ι ίδι�ι �ι ηθ�π�ι�ί: σ�λ�, ντ�υ-έτα, τρί�, κ�υαρτέτα ή και ��ρω-διακά. T� ανε"άρτητ� απ� ν�ύμερ�αυτ�τελές τραγ�ύδι καθιερώθηκεσιγά σιγά ως ένα ακ�μη δ�μικ�στ�ι�εί� της επιθεώρησης –ερμη-νευμέν� απ� επαγγελματία τρα-γ�υδιστή, και μάλιστα �ίρμα, ιδίωςστη μεταπ�λεμική περί�δ�. Aλλάκαι στην περίπτωση αυτή υπήρ�εσυνήθως ένα σκετσάκι π�υ πρ�η-γείτ� τ�υ τραγ�υδι�ύ, εν είδει ει-σαγωγής στ� θέμα τ�υ, ιδίως μάλι-στα �ταν � τραγ�υδιστής διέθετεκαι στ�ι�ειώδη υπ�κριτικά πρ�σ�-ντα. Aπ� κάτι τέτ�ια διαπιστώθηκετ� υπ�κριτικ� ταλέντ� τραγ�υδι-στών �πως η Σ��ία Bέμπ� και η Pέ-να Bλα��π�ύλ�υ, π�υ κατ�πιν έκα-ναν καριέρα και ως ηθ�π�ι�ί.

Aπ� την αρ�ή σ�εδ�ν τ� τραγ�ύ-δι διεκδίκησε την αυτ�ν�μη πα-ρ�υσία τ�υ μέσα στη δ�μή της επι-θεώρησης – ήταν �ι λεγ�μενες«ρ�μάντ!ες», μ�νωδίες με ερωτικάθέματα. Eπι�λήθηκαν �μως �ριστι-κά γύρω στ� 1915, κυρίως απ� τ�νAντώνη Bώττη, �πως μας πληρ�-��ρεί � Θ. Xατ!ηπαντα!ής, επιση-μαίν�ντας �τι �ι ρ�μάντ!ες αυτές«έγιναν τα πρ�τυπα των “ελα�ρώνελληνικών τραγ�υδιών”, π�υ στιςεπ�μενες δεκαετίες “διαμ�ρ�ω-σαν τα μ�υσικά γ�ύστα τ�υ πλατύ-τερ�υ ελληνικ�ύ κ�ιν�ύ”».

Aλλά πριν έρθ�υμε στ� π�λυσυ-!ητημέν� θέμα τ�υ... α�ελληνιστι-κ�ύ ρ�λ�υ της επιθεώρησης στ� ελ-ληνικ� τραγ�ύδι, ας μείν�υμε λίγ�ακ�μη στα γεγ�ν�τα: Kαι γεγ�ν�ςαναμ�ισ�ήτητ� είναι �τι η επιθεώ-ρηση γέννησε μεγάλες τραγ�υδι-στικές επιτυ�ίες. Π�λλά απ� τα τρα-γ�ύδια της δρασκέλι!αν τ� κατώ�λιτ�υ θεάτρ�υ και "ε�ύν�νταν στ�υςδρ�μ�υς και τις συν�ικίες της Aθή-νας, και απ� εκεί σε �λ�κληρη τη�ώρα. Aπ� την επιθεώρηση εκπ�-ρεύθηκαν –με τη ��ήθεια, αργ�τε-ρα, τ�υ γραμμ��ών�υ και απ� τ�’38 τ�υ ραδι��ών�υ– τεράστια σ�υ-"έ, αλλά και τραγ�ύδια π�υ ακ�ύγ�-νται μέ�ρι σήμερα.

Π�σα είναι αυτά π�υ άντε"αν;Aρκετά, σε απ�λυτ�υς αριθμ�ύς, ε-λά�ιστα �μως αν τα συγκρίν�υμε μετ’ αναρίθμητα π�υ γρά�τηκαν γιατην επιθεώρηση. Tα περισσ�τερατραγ�ύδια της επιθεώρησης έσ�η-σαν κι αυτά μα!ί με τα κείμενα και τιςπαραστάσεις της. Πράγμα ωστ�σ�π�υ συμ�αίνει και με τα τραγ�ύδιαπ�υ γενν�ύν άλλες πηγές – �περέτα,κινηματ�γρά��ς, θέατρ� πρ�!ας, δι-σκ�γρα�ία κ.τ.λ. Aυτ� �μως «"ε�νιέ-ται» �ταν κατηγ�ρείται η επιθεώρη-ση για τα έωλα μ�υσικά πρ�ϊ�ντατης. Oπως "ε�νιέται και τ� άλλ�: �τιη επιθεώρηση δεν δημι�υργήθηκεγια να πρ�αγάγει την τέ�νη της μ�υ-σικής. H επιθεώρηση υπηρέτησε –ως��ειλε– τ�υς δικ�ύς της στ��υς καιμετα�ειρίστηκε τη μ�υσική �πως καιτα άλλα �ασικά της στ�ι�εία.

Kαι στ� πλαίσι� αυτ� �μως είναιαναμ�ί��λ� �τι η επιθεώρηση συ-νέ�αλε στη διαμ�ρ�ωση τ�υ νέ�υελληνικ�ύ τραγ�υδι�ύ στις κρίσιμες(και) για τ� θέμα αυτ� πρώτες δεκα-ετίες τ�υ αιώνα. Π�ια υπήρ"ε η συμ-��λή της, είναι ένα άλλ� μεγάλ� θέ-μα, τ� �π�ί� �μως, εάν συ!ητι�ταναναλυτικά και δια μακρών, δεν είναι�έ�αι� �τι θα κατέληγε στις μ�ν�-μπαντες και α��ριστικές διαπιστώ-σεις π�υ έ��υν διατυπωθεί σ�ετικά,�τι δηλαδή η επιθεώρηση εμπ�δισετη δημι�υργία εν�ς αμιγώς ελληνι-κ�ύ τραγ�υδι�ύ (π�υ κι αυτ� �μωςτ� διαμ�ρ�ωναν «"εν�θρεμμέν�ι»συνθέτες), �τι –ακ�μα �ειρ�τερα–συνέ�αλε στ� �ερί�ωμα της ελληνι-κής μ�υσικής παράδ�σης (η �π�ία ί-σως π�τέ δεν "ερι!ώθηκε, απλώςάλλα τινά, και ιστ�ρικώς αναπ��ευ-κτα, της συνέ�αιναν πρ� π�λλ�ύ ή-δη...), �τι �ταίει για τη μετα�ύτευσητων ευρωπαϊκών γ�ύστων (τα �π�ίαεπίσης πρ� π�λλ�ύ εί�αν εισ�άλειδυναμικά, γ�ητεύ�ντας ένα κ�ιν�π�υ διψ�ύσε, �πως ανέκαθεν στηνιστ�ρία τ�υ, για σύνδεση και επικ�ι-νωνία με τ�ν πέραν των συν�ρωντ�υ κ�σμ�) κ.τ.λ. κ.τ.λ.

M�υσική κ�υρελ�ύ

Aιτία για τις κατηγ�ρίες αυτές εί-ναι τ� γεγ�ν�ς �τι η επιθεώρηση,ως είδ�ς νέ�, δυναμικ� και μ�ντέρ-ν�, �ασίστηκε μ�υσικά στις ανάλ�-γες τάσεις. Δεν είναι τυ�αί� �τι �ιπρώτες επιθεωρήσεις, στ� τέλ�ςτ�υ περασμέν�υ αιώνα, λεηλάτη-σαν στην κυρι�λε"ία τα μ�υσικά θέ-ματα της ισπανικής θαρθ�υέλαςΓκραν �ία π�υ λίγ� πριν εί�ε πα-ρ�υσιάσει "έν�ς θίασ�ς στην Aθή-να με τεράστια επιτυ�ία. Tην τακτι-κή αυτή της λεηλασίας "ένων μ�υ-σικών την ακ�λ�ύθησε η επιθεώρη-ση με... συνέπεια για π�λλές δεκαε-τίες, ιδίως �μως τις πρώτες της !ω-ής της. Eίναι �αρακτηριστικ� �τιπ�λλά «μυθικά» παλιά τραγ�ύδια,π�υ π�λλ�ί νε�τερ�ι θεωρ�ύμε δη-μι�υργήματα Eλλήνων συνθετών,δεν είναι παρά "επατικωσ�ύρες "έ-νων μελωδιών, �πως τ� Eγώ είμαι η

O Γιώργ ς M υ�άκης (πάνω) και Mι-�άλης Σ υγι ύλ (δε�ιά), δύ απ� τ υςκ ρυ�αί υς συνθέτες π υ έγραψανμ υσική για την επιθεώρηση.


νέα γυναίκα (ιταλικ� με τίτλ�Birbantella), Στ� Zάππει� μια μέραπεριπατ�ύσα (θέματα... Γκέρσ�υιναπ� τ� Eνας Aμερικαν�ς στ� Παρί-σι) κ.ά.

Tις αντιγρα�ές αυτές, π�υ εμείςσήμερα θα κ��αμε τ� κε�άλι μας �-τι τις υπαγ�ρευε τ� τ!άμπα και τ�εύκ�λ�, τις επέ�αλαν, σύμ�ωνα μεπλήθ�ς μαρτυριών, �ι πρ�τιμήσειςτ�υ κ�ιν�ύ. Στ�ν θεατή των πρώ-των –και ��ι μ�ν�– επιθεωρήσεωνάρεσε να ακ�ύει γνωστές και δημ�-�ιλείς μ�υσικές. Δεν δε��ταν εύ-κ�λα πρωτ�τυπες συνθέσεις κι αυ-τ� απ�δεί�τηκε και στις περιπτώ-σεις δύ� σπ�υδαίων Eλλήνων συν-θετών, τ�υ Nικ�λά�υ K�κκιν�υ καιτ�υ Aττίκ, π�υ �ταν, τ� 1908 και τ�1910, αντίστ�ι�α, ανέλα�αν να γρά-ψ�υν μ�υσική για επιθεώρηση, απέ-τυ�αν παταγωδώς. Aντιθέτως, έναάλλ� μεγάλ� ταλέντ� της επ��ής, �Θε��ραστ�ς Σακελλαρίδης, επέτυ-�ε θητεύ�ντας αρκετά �ρ�νια στ�κεραμε�ύν και �αύλ�ν των επιθεω-ρησιακών διασκευών και συμμα!ε-μάτων. Mερικ�ί τ� είπαν σπατάληταλέντ�υ αυτ�, αλλά δεν απ�κλείε-ται να υπήρ"ε και ένα ε"αιρετικά α-π�τελεσματικ� πρ�γυμναστήρι�. Oιεπιτυ�ημένες �περέτες τ�υ, π�υήρθαν μετά, ��είλ�υν π�λλά στηνεπιθεωρησιακή μαθητεία τ�υ δημι-�υργ�ύ τ�υς. Aνάλ�γη ήταν και ημαθητεία άλλων συνθετών, π�υ κα-τ�πιν άρ�ισαν να γρά��υν δικήτ�υς μ�υσική για την επιθεώρηση.

Aλλά δεν ήταν μ�ν� �ι πρ�τιμή-σεις τ�υ κ�ιν�ύ και η έλλειψη ασκη-μένων στα μ�ντέρνα ρεύματα συν-θετών π�υ έκαναν την επιθεώρησηνα πρ�τιμά τις ετ�ιμ�παράδ�τεςμ�υσικές. Hταν και λ�γ�ι καθαράθεατρικ�ί: H γνωστή μελωδία ��η-θάει κατά π�λλ�ύς τρ�π�υς έναν�ύμερ� (δεν είναι μ�ν� η αμεσ�-της π�υ ενισ�ύεται) και τ� κάνει νακατε�αίνει ανετ�τερα στην πλα-τεία. Eτσι, την τακτική της �ρήσηςγνωστών μελωδιών δεν την εγκατέ-λειψε η επιθεώρηση �ύτε και �ταν–λίγ� πριν απ� τ� 1920– άρ�ισε ναέ�ει δική της μ�υσική, γραμμένη α-π� Eλληνες συνθέτες. Kατά καν�-να, ακ�μη και μέ�ρι σήμερα, ένα με-γάλ� μέρ�ς της μ�υσικής της, και ι-δίως τα τραγ�ύδια π�υ είναι ενσω-ματωμένα σε ν�ύμερα, πρ�έρ�εταιαπ� σ�υ"έ της επ��ής, ελληνικάπια κυρίως �σ� πρ��ωρεί � αιώνας.Xώρια τ� �τι π�λλές ��ρές ένασ�υ"έ δίνει στ�ν επιθεωρησι�γρά-�� την ιδέα για κάπ�ι� ν�ύμερ�· ήακ�μη και τ�ν τίτλ� �λ�κληρης τηςεπιθεώρησης. (Σ�ί�ε με, απ� τ�1916 ήδη, T� τραμ τ� τελευταί�,Bρε πώς μπατιρήσαμε, Bίρα τις ά-γκυρες, Πώς καταντήσαμε λ��ία, TιΛω�άννη τι K��άνη κ.ά. π�λλές).Bλέπ�υμε, λ�ιπ�ν, �τι η �ρήση αλ-λ�τριων μ�υσικών θεμάτων στην ε-πιθεώρηση δεν είναι μια ασυνείδη-τη κλ�πή, αλλά κάτι συνδεδεμέν�με τη �ύση και τη λειτ�υργία τ�υθεατρικ�ύ αυτ�ύ είδ�υς. Φυσικά,π�λλά ε"αρτώνται και απ� τ� πώςκάνει κανείς κάτι.

�ένες επιρρ�έςκαι ρεμπέτικ�

T�ν πρώτ� καιρ� η επιθεώρηση α-ντλ�ύσε τις "ένες μελωδίες της απ�

τα πρ�γράμματα των κα�έ σαντάνκαι των ανάλ�γων κέντρων, καθώςκαι απ� τις "ένες �περέτες π�υ έρ-��νταν για παραστάσεις στην Aθήνα.Γύρω στ� 1920 πρ�στίθενται νέεςπηγές, � �ων�γρα��ς και η νε�γέν-

νητη ελληνική �περέτα, ενώ αρκετάαργ�τερα, στις δεκαετίες ‘40, ‘50 και‘60, η επιθεώρηση αντλεί τα ανα-γκαία γνωστά μ�τί�α απ� τ� ραδι�-�ων�, τη δισκ�γρα�ική �ι�μη�ανίακαι τ�ν κινηματ�γρά��, πλέ�ν.

Oι "ένες επιρρ�ές είναι πάντα πα-ρ�ύσες στη μ�υσική της επιθεώρη-σης, �πως άλλωστε συμ�αίνει γενικάστη μ�υσική και στ� τραγ�ύδι. Aυτ��μως δεν σημαίνει, �πως υπ�στηρί-!�υν μερικ�ί, �τι η επιθεώρηση α-γν�ησε τ� λαϊκ� τραγ�ύδι. Kατηγ�-ρείται η επιθεώρηση ιδίως �τι αγν�η-σε τ� ρεμπέτικ� στις πρώτες δεκαε-τίες της !ωής της. Aυτ� �μως δεν εί-ναι ακρι�ές: ν�ύμερα και τραγ�ύδιαμε κ�υτσα�άκηδες και ρεμπέτες κά-ν�υν απ� νωρίς την εμ�άνισή τ�υςστις παραστάσεις της κι ένα πλήθ�ςαπ� αυτά δισκ�γρα��ύνται κι�λας,�πως απέδει"ε � μελετητής τ�υ ρε-μπέτικ�υ Παναγιώτης K�υνάδης, δη-μ�σιεύ�ντας μακρ�σκελή κατάλ�γ�σ�ετικών δίσκων τ�υ μεσ�π�λέμ�υ.E�ει αντιτα�θεί �τι �ι λαϊκ�ί αυτ�ίτύπ�ι άδ�υν συνήθως με �ωνή... τε-ν�ρ�υ. Oύτε αυτ� είναι ακρι�ές, αλ-λά για να τ� σκε�τ�ύμε και λιγάκι πι�καλά: πώς να αντλήσει η επιθεώρησητ�υ ’10 και τ�υ ‘20 μ�υσικά θέματααπ� ένα είδ�ς π�υ ακ�μη δεν έ�εικαλά καλά διαμ�ρ�ωθεί, �πως τ� ρε-μπέτικ� την επ��ή εκείνη, και τ� �-π�ί�, εν πάση περιπτώσει, δεν θαμπ�ρ�ύσε κανείς να ισ�υριστεί �τι α-π�τελ�ύσε τ�τε και κανένα ευρύτα-τα διαδεδ�μέν� μ�υσικ� ιδίωμα; H ε-πιθεώρηση εί�ε ανάγκη μ�υσικέςδ�κιμες και ευρέ�ς �άσματ�ς καιδεν απέκλειε καμία τέτ�ια απ� ιδε�-λ�γία και μ�ν�.

Aνετα εναγκαλι!�ταν τ� ��" τρ�τή τ� ταγκ�, τ� «Γελεκάκι» και την κα-ντάδα ή τη ρ�ύμπα, τ�ν αμανέ και τ�τσάρλεστ�ν, τ� �ασάπικ� και τ� ��ύ-λα ��υπ, τ� συρτάκι και τ� σέικ, τ�π�λιτικ� τραγ�ύδι και τ� Nέ� Kύμα...Oσ�ν α��ρά ειδικά τ� λαϊκ� τραγ�ύ-δι, η επιθεώρηση, αυτ� τ� πρ�πύργι�της εισ��λής και διάδ�σης της ελα-�ράς ευρωπαϊκής μ�υσικής στ�ν τ�-π� μας, �πως την απ�κάλεσαν, συνή-ψε μα!ί τ�υ σ�έσεις απ� π�λύ νωρίς,καρπ�ς της �π�ίας –ε"ώγαμ�, ανπρ�τιμάτε– είναι τέκν� με ίδια �αρα-κτηριστικά, ακ�ύ�ν στ� �ν�μα «αρ-��ντ�ρεμπέτικ�». Kατά δε τις δεκα-ετίες ‘60 και ‘70 πάμπ�λλ�ι λαϊκ�ί�άρδ�ι παρήλασαν απ� τ� επιθεωρη-σιακ� σανίδι, καλύπτ�ντας τ� μέρ�ςπ�υ άλλ�τε κρατ�ύσαν �ι ρ�μά-ντ!ες.

H επιθεώρηση δεν μπ�ρεί κανείςνα ισ�υριστεί �τι συνέ�αλε συνειδη-τά στην πρ��δ� της μ�υσικής τέ-�νης – αυτ� δεν συνέ�η ακ�μη κι �-ταν γρά��υν γι’ αυτήν συνθέτες �-πως � Mάν�ς Xατιδάκις (Oδ�ς Oνεί-ρων 1962, Π�ρν�γρα�ία 1982) και �Mίκης Θε�δωράκης (Oμ�ρ�η π�λη1962). Aλλά είναι και τ�υλά�ιστ�ν α-�ασάνιστ� να κατηγ�ρείται η επιθε-ώρηση για �αιν�μενα π�υ πρ�κλή-θηκαν απ� ένα κ�υ�άρι κ�ινωνικ�-π�λιτικά αίτια. H Eλλάδα, μετα"ύAνατ�λής και Δύσης, μετα"ύ T�υρ-κ�κρατίας και 20�ύ αιώνα, μετα"ύ α-γρ�τικής και �ι�μη�ανικής επ��ής,εί�ε και πάλι, �πως π�λλές ��ρέςστην ιστ�ρία της, να α��μ�ιώσει καινα συγκεράσει π�ικίλες, εκ Δυσμώνκαι Aνατ�λών, επιρρ�ές. Kαι �σ�ν α-��ρά ειδικά τ� τραγ�ύδι, τ� επέτυ�εωραι�τατα μέσα στη διάρκεια τ�υ αι-ώνα. Σ’ αυτ� συνέ�αλε, έστω και �ω-ρίς να τ� θέλει, έστω και �ωρίς να τ�καταλα�αίνει, η καθρε�τί!�υσα εκ�ύσεως την επικαιρ�τητα και τις λαϊ-κές διαθέσεις επιθεώρηση.

Στιγμι�τυπ απ� την παράσταση «Bίρα τις άγκυρες» π υ παί�εται στ «Pε�».Kάτω απ� τη σκηνή διακρίν νται τα πιατίνια των μ υσικών. Kάθε επιθεωρη-σιακ�ς θίασ ς –παλι�ς ή νέ ς– π υ σε#�ταν τ ν εαυτ� τ υ, �ρησιμ π ι ύσεπάντα και �ωντανή ρ�ήστρα (�ωτ.: Δημ. Aντωνίτσης).

ΣTHN ΠPΩTH περί�δ� της επιθεώρησης, στα τέλη τ�υ 19�υ αιώνα, έ-δρασαν �ι συνθέτες Λ. Σπινέλλης, Iωσή� Kαίσαρης, A. Σάιλερ.

Στις τρεις πρώτες δεκαετίες τ�υ 20�ύ � Θε��ραστ�ς Σακελλαρίδης,κυρίως, και �ι Aγγελ�ς Mαρτίν�, Aλ. Kυπαρίσσης, Aντώνης και Λ�λαBώττη, I�ύλι�ς K��ίν�, Iωάννης Oικ�ν�μάκ�ς, Tίμ�ς =ανθ�π�υλ�ς,Eρμής Π�γγης, Σπ. Λεπενιώτης, Γρηγ�ρης Kωνσταντινίδης, ΣτάθηςMάστ�ρας, Σπύρ�ς Oλλανδέ!�ς, Σωτηρία Iατρίδ�υ, Γιώργ�ς Bιτάλης,Xρήστ�ς Xαιρ�π�υλ�ς, Γιάννης Kυπαρίσσης, Mίμης Kατρι�άν�ς, Θ�δω-ρ�ς Παπαδ�π�υλ�ς κ.ά.

Στη δεκαετία τ�υ ‘30, στ�υς παλαι�τερ�υς π�υ συνε�ί!�υν πρ�στίθε-νται, και γρήγ�ρα κυριαρ��ύν �ι Kώστας Γιαννίδης, Mι�άλης Σ�υγι�ύλ,Iωσή� Pιτσιάρδης, Λε� Pαπίτης.

Oι ίδι�ι αυτ�ί θα κρατήσ�υν τα σκήπτρα και στη δύσκ�λη δεκαετίατ�υ ‘40, �π�υ έρ��νται να πρ�στεθ�ύν �ι Γιάννης Bέλλας, Mενέλα�ςΘε��ανίδης, Kώστας Kαπνίσης, Tάκης Mωράκης, Γιάννης Σπάρτακ�ςκαι, πρ�ς τ� τέλ�ς, � Γιώργ�ς M�υ!άκης, θεράπων της επιθεωρησιακήςμ�υσικής μέ�ρι σήμερα, με π�λλές και ανθεκτικές στ� �ρ�ν� επιτυ�ίες.

Oι ίδι�ι θα ανθ��ρήσ�υν στη σημαντική για την επιθεώρηση δεκα-πενταετία 1950-1965, μα!ί με τ�υς νεώτερ�υς Λυκ�ύργ� Mαρκέα, Bαγ-γέλη Λυκιαρδ�π�υλ�, Aνδρέα Xατ!ηαπ�στ�λ�υ, Zακ Iακω�ίδη, MίμηΠλέσσα, Γιώργ� Kατσαρ�, Γιώργ� Θε�δ�σιάδη κ.ά.

Mετά την κρίση π�υ περνάει η επιθεώρηση στα �ρ�νια της δικτατ�-ρίας, έρ�εται η αναγέννηση τ�υ είδ�υς στις αρ�ές της δεκαετίας τ�υ‘70 με τ� Eλεύθερ� Θέατρ� και με τ�ν Λ�υκιαν� Kηλαηδ�νη, π�υ συνέ-δεσε τ� �ν�μά τ�υ με τις καλύτερες στιγμές της επιθεώρησης στην πε-ρί�δ� της μεταπ�λίτευσης. Aλλ�ι συνθέτες της στις δεκαετίες ‘70 και‘80 είναι �ι Γιώργ�ς Xατ!ηνάσι�ς, Xάρης Λυμπερ�π�υλ�ς, Γιώργ�ς Πα-παδάκης, Γιώργ�ς Nιάρ��ς, Σταμάτης Σπαν�υδάκης, Σταμάτης Kρα�υ-νάκης, Σάκης Tσιλίκης, Nίκ�ς Στρατηγ�ς κ.ά. ενώ απ� τ�υς παλαι�τε-ρ�υς εμ�ανί!�νται πάντα �ι Iακω�ίδης και Θε�δ�σιάδης. Mέσα στηνπαρακμή τ�υ είδ�υς την τελευταία δεκαετία "ε�ωρί!ει μ�ν� η ιδιά!�υ-σα περίπτωση τ�υ Θάν�υ Mικρ�ύτσικ�υ, με τη μ�υσική π�υ έ�ει γράψειγια τις τέσσερις «μετεπιθεωρήσεις» τ�υ Λάκη Λα!�π�υλ�υ.

Oι συνθέτες της Eπιθεώρησης


Eπ��ή σιωπής!Δύ� νέ�ι συγγρα είς σ��λιά��υν την υπανα�ώρηση της επιθεώρησης

Tων Θανάση Παπαθανασί�υ -Mι�άλη Pέππα

EΔΩ και περίπ υ 25 �ρ�νια ακ ύγε-ται απ� παντ ύ η �ράση: «H τηλε�-ραση έ�ει �τυπήσει τ θέατρ ». Aνκ ιτά� υμε �μως γύρω μας, θα δια-πιστώσ υμε �τι ι θεατρικές στέ-γες της Aθήνας αυ�άν νται ιλιγγιω-δώς �ρ�ν με τ ν �ρ�ν και τ ρε-περτ�ρι !ελτιώνεται διαρκώς π ι- τικά τ�σ στ κέντρ �σ και στηνπερι�έρεια. Aν κάπ ι θεατρικ� εί-δ ς είναι σε ύ�εση στις μέρες μαςαυτ� είναι μ�ν η επιθεώρηση.

Kαι ίσως αυτά τα δύ γεγ ν�τα,δηλαδή η πρ έλαση της τηλε�ρα-σης και η υπ �ώρηση της επιθεώρη-σης, δεν είναι και εντελώς άσ�ετα.

Για ε�ήντα και πλέ ν �ρ�νια η α-θηναϊκή επιθεώρηση απ τέλεσε έ-να π λυσυλλεκτικ� θέαμα, π υ πέ-ρα απ� τ ν ψυ�αγωγικ� τ υ ρ�λ ,έγινε κυρι�τερ ς εκ�ραστής τηςαθηναϊκής κ ινωνίας, δι�τι απ� τηνπρώτη κι�λας στιγμή της ανέλα!ε��ι μ�ν τ επίκαιρ π λιτικ� καικ ινωνικ� σ��λι αλλά υπήρ�ε καιένας απ� τ υς !ασικ�τερ υς ειση-γητές των νέων ηθών π υ έρ� -νταν πάντα «εκ Δυσμών».

H επιθεωρησιακή σκηνή εκπαί-δευσε γενιές λ�κληρες αστών καιμικρ αστών στις νέες συνήθειες,τις νέες μ�δες, τα νέα μ υσικά ρεύ-ματα, τ υς νέ υς � ρ ύς και γενικάσε �,τι καιν ύργι πρ σπαθ ύσε μελα�τάρα να �επατικώσει η Ψωρ -κώσταινα απ� την Eυρώπη, π υ απ�ιδρύσεως τ υ ελληνικ ύ κράτ υςυπήρ�ε πάντα τ άπιαστ �νειρ

και μ ναδικ�ς π λιτικ�ς και π λι-τιστικ�ς στ�� ς τ υ Nε έλληνα.Aυτ� ήταν πάντα καημ�ς τ υ. Nαπετά�ει τα τσ υράπια και να �ρα-γκ � ρεθεί. Nα �αντά�ει λίγ Eυ-ρωπαί ς. Kαι αυτ� τ υ τ �νειρ ε-�έ�ρασε η επιθεώρηση μέσα απ�την «T υρκ ρ κ κ�» �αντασμαγ -ρία της.

Aκ ύγεται ίσως ιερ�συλ αλλάπιστεύ υμε �τι ένα σημαντικ� κ μ-μάτι της επιθεώρησης υπήρ�ε τ «Mπρά! P ύλα» της επ �ής τ υ.Aν τ σκε�τεί κανείς καλύτερα, τατηλε πτικά σ� υ και η θεαματικήεπιθεώρηση δεν δια�έρ υν π λύ ύτε ιδε λ γικά ύτε αισθητικά καιαρκετές � ρές ύτε ως πρ ς τ τε-λικ� καλλιτε�νικ� απ τέλεσμα.

H εμ άνισητης τηλε�ρασης

Iσως λ ιπ�ν δεν είναι καθ�λ υ ά-σ�ετ �τι η μεγάλη «θεαματική επι-θεώρηση» της λ γικής τ υ ’50 καιτ υ ’60 αρ�ί&ει να παρακμά&ει στηδεκαετία �π υ κάνει τα πρώτα τ υδειλά !ήματα ένα άλλ π λυσυλλε-κτικ� ψυ�αγωγικ� μέσ ν, η τηλε�-ραση, π υ έρ�εται να αναλά!ει δυ-ναμικά την παραγωγή μα&ικ ύ λαϊ-κ ύ θεάματ ς.

Bε!αίως, δεν ήταν μ�ν η τηλε�-ραση αλλά και μια σειρά ακ�μα απ�παράγ ντες π υ ακύρωσαν αρκε-τές απ� τις λειτ υργίες της επιθεώ-ρησης. H ανάπτυ�η της δισκ γρα-�ίας και της δια�ήμισης των τρα-γ υδιστικών πρ ϊ�ντων (ραδι �ω-νικές και κατ�πιν τηλε πτικές εκ-π μπές, !ίντε κλιπ, συναυλίες,κ.λπ.), εί�ε ως απ τέλεσμα να αυτ -ν μηθεί τ τραγ ύδι και να απ κ -πεί απ� τ θέατρ , στερώντας απ�την επιθεώρηση τις μεγάλες !εντέ-τες τ υ ελα�ρ ύ τραγ υδι ύ, π υμέ�ρι και τη δεκαετία τ υ ’60 απ -τελ ύσαν δυναμικά στελέ�η τωνθιάσων.

Mε λιγ�τερ θεαματικ� τρ�π α-κ λ υθεί και � ρ�ς. E�άλλ υ ικαιν ύργι ι � ρ ί απ� τ «σέικ» καιμετά, ήταν τ�σ ελεύθερ ι π υ δεν�ρεια&�ταν η απ� σκηνής διδασκα-λία τ υ κ ιν ύ για να τ υς μάθει.

Mε τη σειρά της και η μ�δα απέ-κτησε τα δικά της κανάλια διακίνη-σης και πρ ! λής (περι δικά, θεα-ματικές επιδεί�εις μ�δας, κ.λπ.),αλλά και τις δικές της !εντέτες (ε-πώνυμ ι μ�διστρ ι, διάσημα μανε-κέν), έτσι π υ ι πρωταγωνίστριεςτης σκηνής δεν παί& υν πια κανέναρ�λ σ’ αυτ� τ ν τ μέα π υ άλλ τεαπ τελ ύσε σ�εδ�ν απ κλειστικ�

H σκηνή τ�υ «Pε�» έ�ει μετατραπείσε σταθμ� τρέν�υ, �π�υ περιμένει � θίασ�ς των μπ�υλ�υκτσίδων, γιανα πάει στην επαρ�ία για παραστά-σεις... N�ύμερ� απ� τ� «Bίρα τις άγκυρες» (�ωτ.: Δημ. Aντωνίτσης).

O Kώστας Eυριπιώτης (�ρθι�ς) και � Δημήτρης Παπαγιάννης στην αλλαγή ν�ύμερων στα καμαρίνια τ�υ «Pε�» (�ωτ.:Δημ. Aντωνίτσης).


πρ ν�μι των θεατρίνων. O τρ�π ςπ υ ντύν νταν κάπ τε ι κυρίεςτ υ θεάτρ υ ή π υ έκ !αν τα μαλ-λιά τ υς απ τελ ύσε πρ�τυπ για�λ τ ν γυναικεί πληθυσμ� τηςAθήνας.

K ιτά�τε μ�ν μια �ωτ γρα�ία α-π� την απ θέωση μιας παλιάς επι-θεώρησης.

Tα � ρέματα των κυριών μπ ρείνα μ ιά& υν κάπως ακραία και ε�ε-&ητημένα αλλά μέσα απ’ αυτή τηνεκ&ήτηση �άρα&αν την αισθητικήγραμμή τ υ καιρ ύ τ υς με την ίδιαλ γική π υ την �αρά& υν ι σημερι-νές κ λε�ι�ν της τ-κ υτίρ με ε�ί-σ υ ακραίες και ε�ε&ητημένες «δη-μι υργίες».

Mέ�ρι και ερωτισμ�ς της επιθε-ώρησης, δειλ�ς στις αρ�ές τ υ αι-ώνα (η γάμπα κάπ ιας � ρεύτριας)και πι �υμώδης τ υ ’60 με τα μα-γι� και τις απ καλυπτικές τ υαλέ-τες π υ � ρ ύσαν ι γ�ησσες τηςεπ �ής, μ ιά&ει πρ σκ πικ�ς μπρ -στά στ ν ερωτισμ� π υ καταναλώ-νει καθημερινά ένας άνθρωπ ς σή-μερα μέσα απ� τα γυμνά μ ντέλατων δια�ημίσεων και των ε�ω�ύλ-λων.

Γιατί να πάει κανείς στην επιθεώ-ρηση να �α&έψει τ μισ κρυμμέν μπ ύτι μιας σ υμπρέτας, �ταν μπ -ρεί, έναντι εν�ς ευτελέστατ υ π -σ ύ, να ν ικιάσει μια π ρν γρα�ική!ιντε κασέτα με τα ωραι�τερα κ -ρίτσια εντελώς γυμνά, κινηματ -γρα�ημένα σε π λύ πρ σωπικέςστιγμές και με τ ν πι αδιάκριτ τρ�π ;

Π�λιτικ� �ήμα

K ντ λ γής η διαμ�ρ�ωση τηςσημερινής κ ινωνίας και της κατα-νάλωσης π λιτιστικών και ψυ�αγω-γικών αγαθών έ�ει στερήσει πια απ’την επιθεώρηση την εισήγηση τωννέων ηθών π υ ε�υπηρετείται απ�ένα π λύπλ κ πλέγμα πρ ! λήςκαι διάδ σης πληρ � ριών (δια�ή-μιση, περι δικά, τηλε�ραση, ε�ημε-ρίδες, internet, κ.λπ.).

Στερημένη, λ ιπ�ν, απ’ �λες αυ-τές τις παραπληρωματικές λειτ υρ-γίες της, η επιθεώρηση στη δεκαε-τία τ υ ’70 περι ρίστηκε στ ν έναν,τ ν πι !ασικ� και ίσως τ ν πι ση-μαντικ� ρ�λ της, π υ είναι να απ -τυπώνει θεατρικά την κ ινωνία τ υκαιρ ύ της και να σ� λιά&ει την π -λιτική πραγματικ�τητα.

Γιατί πέρα απ’ �λα τα άλλα η επι-θεώρηση υπήρ�ε τ μ ναδικ� ίσωςελεύθερ π λιτικ� !ήμα �π υ έ!ρι-σκε κατα�ύγι , διέ� δ και έκ�ρα-ση τ λαϊκ� αίσθημα σε καιρ ύς π -λύ δύσκ λ υς και επικίνδυν υς.

Δεν θα ήταν άστ � ίσως να π ύ-με �τι η επιθεώρηση σε �λα της τα�ρ�νια μέ�ρι τ ’70 παρ υσία&ε μιασ�ι& �ρενική ιδε λ γική συμπερι-� ρά. Aπ� τη μια τ θεαματικ� μέ-ρ ς των παραστάσεων ήταν πάνταστραμμέν στη Δύση και την αστικήκαι συντηρητική ιδε λ γία π υ συ-νεπάγεται κάτι τέτ ι και απ� τηνάλλη απ τέλεσε τ θεατρικ� κατα-�ύγι των ταπεινών και των κατα-�ρ νεμένων της ελληνικής κ ινω-νίας, π υ μέσα απ� τ υς λαϊκ ύςκωμικ ύς τύπ υς άρθρωναν ένανλ�γ λαϊκ� π υ ίσως δεν εί�ε ιδιαί-τερη ιδε λ γική συν �ή αλλά, ω-

στ�σ , π λύ συ�νά αντιστρατεύ -νταν τ ν κ σμ π λίτικ αέρα π υαπέπνεαν τα θεαματικά μέρη τωνπαραστάσεων.

Kαι ερ��μαστε στ 1972 �π υ στ Aλσ ς Παγκρατί υ ανε!αίνει η επι-θεώρηση «Kι εσύ �τενί&εσαι» απ� έ-ναν θίασ νεαρών καλλιτε�νών μετ �ν μα «Eλεύθερ Θέατρ ».

Eδώ �εκίνησε η σημαντικ�τερητ μή στ ελα�ρ� μας θέατρ π υ ε-πηρέασε στις επ�μενες δεκαετίεςκαι �λ τ �άσμα τ υ ελληνικ ύ θε-άτρ υ με τη δυναμική παρ υσία τωνστελε�ών τ υ θιάσ υ σε διά� ρ υςθεατρικ ύς �ώρ υς.

H μάδα αυτή μέσα απ� μια συνει-δητή ιδε λ γική και αισθητική πρ -σέγγιση α�αίρεσε απ� την επιθεώ-ρηση κάθε θεαματικ� στ ι�εί . Kαι��ι μ�ν τ α�αίρεσε αλλά τ σατί-ρισε κι�λας σαν αισθητική έκ�ρασητης κυρίαρ�ης ιδε λ γίας.

Aπ� την άλλη έδωσε τ !άρ ς στακατ’ ε� �ήν θεατρικά μέρη της πα-ράστασης, κρατώντας μεν την ε�ω-τερική μ ρ�ή τ υ παρελθ�ντ ς (α-σύνδετα ν ύμερα, τραγ υδάκια τηςεπ �ής, κ μπέρ, σκετσ ν ύμεραστ δεύτερ μέρ ς κ.λπ.), παρεμ-!αίν ντας �μως ��ι μ�ν στ επίπε-δ της γλώσσας και της θεματ λ -γίας αλλά κυρίως στ επίπεδ της ι-δε λ γίας.

Στ μεταπ λιτευτικ� αυτ� μ ντέ-λ της «�τω�ής» επιθεώρησης !ρί-σκ υμε για πρώτη � ρά λ κληρω-μένη και στέρεη π λιτική άπ ψηπ υ εκ�ρά&εται ��ι μ�ν στην επι-�ανειακή κριτική των κυ!ερνώντωναλλά και στην εις !άθ ς πρ σέγγι-ση των κ ινωνικών θεμάτων π υ α-ναλύ νται και παρ υσιά& νται θεα-τρικά μέσα απ� τ πρίσμα μιας επίτης υσίας αντιπ λιτευ�μενης -πτικής σε �λα τα επίπεδα.

T είδ ς αυτ� της «νέας» επιθε-ώρησης π λύ γρήγ ρα έ�ερε στιςαίθ υσες καιν ύργιες μάδες, κυ-ρίως νεανικ ύ, κ ιν ύ και απ τέλε-σε για τη μεταπ λίτευση και τη δε-καετία τ υ ’80 τ ν πι !ασικ� εκ-�ραστή νε ελληνικ ύ θεατρικ ύλ�γ υ, μιας και τ νε ελληνικ� έρ-γ !ρισκ�ταν στ περιθώρι τ υεγ�ώρι υ θεατρικ ύ κατεστημέν υπ υ κ ιμ�ταν στ ν γλυκ� λήθαργ εγγλέ&ικων και γαλλικών ! υλε-!άρτων.

Kλείν ντας η δεκαετία τ υ ’80 έ-κλεισε και τελευταί ς κύκλ ς επι-θεώρησης, π υ απέδωσε ��ι μ�ν α�έ�αστες παραστάσεις αλλά κά-π ιες � ρές κείμενα π λύ σημντι-κά. Στη δεκαπενταετία ’74–’89 γρά-�τηκαν ν ύμερα π υ θα παραμεί-ν υν κλασικά ��ι μ�ν για τη θεα-τρική τ υς γλώσσα αλλά και για τ

!άθ ς και την α�ία της καταγρα�ήςτης κ ινωνίας μας.

H δεκαετία π υ διατρέ� υμε, ω-στ�σ , δεν θα μπ ρ ύσε να υπερη-�ανευτεί για αντίστ ι�ες επιθεω-ρησιακές επιδ�σεις. O�ι μ�ν σεκαλλιτε�νική α�ία αλλά ύτε καν σεεμπ ρική επιτυ�ία. Eίναι �ανερ�πως περνάμε περί δ ύ�εσης ωςπρ ς την επιθεώρηση.

H «ελεύθερη»τηλε�ραση

Kαι εδώ ίσως θα πρέπει να ανα&η-τήσ υμε την αιτία και πάλι στην τη-λε�ραση. H αυγή της ιδιωτικής τη-λε�ρασης στην Eλλάδα στέρησε α-π� την επιθεώρηση και τ τελευταί της πρ πύργι . T π λιτικ� σ��λι μέσα απ� τ ν υπαινιγμ�. T �εμπρ�-στιασμα τ υ π λιτικ ύ κ�σμ υ μέσααπ� τις εκπ μπές της «ελεύθερης»τηλε�ρασης κατέστησε ανενεργ�τ π λιτικ� υπ ν ύμεν .

T π νηρ� κλείσιμ τ υ ματι ύ, ηειρωνεία και η π λυεπίπεδη θεατρι-κή υπ ν�μευση της μεταπ λίτευ-σης δεί�ν υν πια π λύ «λίγα» για νασ� λιάσ υν έναν π λιτικ� κ�σμ π υ ανενδ ίαστα και απρ σ�ημάτι-στα πλέ ν περι�έρει την ανυπ λη-ψία τ υ στα τ κ σ� υ των καναλιών.

Aπ� την άλλη, κατακερματι-σμ�ς της σύγ�ρ νης ελληνικής κ ι-νωνίας και η έλλειψη καθ λικώνμ ντέλων συμπερι� ράς στ �ώρ των ικ γενειακών και κ ινωνικώνσ�έσεων καθιστά αδύνατ τ ν θεα-τρικ� πρ σδι ρισμ� μ ντέρνων α-ναγνωρίσιμων επιθεωρησιακών«τύπων» π υ θα διαδε�τ ύν στησκηνή τ υς κλασικ ύς τύπ υς π υδημι ύργησαν ι μεγάλ ι ηθ π ι ίτης πρ π λεμικής, της μεταπ λεμι-κής αλλά και της «νέας» επιθεώρη-σης π υ �εκίνησε απ� τ Aλσ ς Πα-γκρατί υ.

Bε!αίως, η δεκαετία τ υ ’90 δενείναι η μ�νη περί δ ς υπ �ώρησηςτης επιθεώρησης απ� τ πρ σκή-νι . Yπάρ� υν άλλες δύ . Kαι ιδύ σε δύ π λύ δραματικές για τη�ώρα μας περι�δ υς.

H πρώτη μεγάλη ύ�εση σημειώ-νεται τ 1922, αμέσως μετά τη Mι-κρασιατική Kαταστρ �ή. Eνώ μέ�ριτ�τε ανέ!αιναν δεκάδες επιθεωρή-σεις κάθε σε&�ν, απ� τ ’22 και με-τά ε�α�ανί& νται εντελώς για δέκα�ρ�νια. Πρ �ανώς τ & �ερ� π λι-τικ� κλιμα και τ ιστ ρικ� τραύματης ήττας ήταν απαγ ρευτικά γιατ ευ�ρ�συν κλίμα της επιθεώρη-σης. T ίδι και κατά τη διάρκειατης γερμανικής κατ �ής. H επιθεώ-ρηση σ�εδ�ν ε�α�ανί&εται υπ� τηνπίεση της γερμανικής λ γ κρισίας.

Σήμερα δεν συντρέ� υν τέτ ιας�ύσεως ιστ ρικ ί λ�γ ι, αλλά �αί-νεται �τι η σημερινή ευμάρεια, ηπ λιτική αδράνεια και ε�ησυ�α-σμ�ς της ελληνικής κ ινωνίας λει-τ υργ ύν τ�σ κατασταλτικά γιατην επιθεώρηση �σ περίπ υ και ηγερμανική λ γ κρισία.

Aν δε�τ ύμε λ ιπ�ν �τι η επιθεώ-ρηση σιωπά �ταν η πραγματικ�τηταγύρω μας γίνεται α!άστα�τη, τ�τεη σημερινή μας ελευθερία θα πρέ-πει να είναι τ�σ α!άστα�τη καιτραυματική �σ σ�εδ�ν και η Kατα-στρ �ή της Σμύρνης.

O Nίκ�ς Mπ�υσδ�ύκ�ς και η Nατάσα Mανίσαλη στ� «Bίρα τις άγκυρες», π�υσυνέθεσαν �ι Θανάσης Παπαθανασί�υ – Mι�άλης Pέππας και παί"εται στ�«Pε�», απ� τ� Eθνικ� Θέατρ� (�ωτ.: Δημ. Aντωνίτσης).


Eπιθεωρησιακά σ υ�έΠOΛΛA απ� τα τραγύδια πυ πρω-τεμ�ανίστηκαν στις επιθεωρήσεις,στη συνέ�εια έγιναν μεγάλα συ�έ,ακύστηκαν στα κέντρα, στ ραδι�-�ων. Aνάμεσά τυς και «H νέα γυ-ναίκα», τ πρώτ �εμινιστικ� τρα-γύδι πυ τ πρωτπαρυσίασε ηMαρίκα Kτπύλη (μυσική Γ. Tσ-κ�πυλυ, απ� τα «Παναθήναια» τυ1908).«Eγώ είμαι η νέα γυναίκαΠ�υ θα καπνί�ωKαι θα ψη�ί�ωH κάθε μια μας θ’ α�ί�ει για δέκαΔεν δίνω γι’ άντρα ένα παρά.Kάτω τα �έλαKαι τα καπέλαKαι τα �τερά και τα π�μπ�ν

[και τα μωράΔεν θέλω ��ύστεςK�ρσέδες, σ�ύστεςKαι δεν πετώ σε κ�ρδελίτσες

[τ�ν παράEγώ είμαι η νέα γυναίκαΠ�υ θα καπνί�ωKαι θα ψη�ί�ωH κάθε μια μας θ’ α�ί�ει για δέκαΔεν δίνω γι’ άντρα ένα παρά».

� � �

«A Mαρί»: T πρώτ τραγύδι–νύ-μερ, σε στί�υς και μυσική τυ Γρ.Kωνσταντινίδη. Mέ�ρι πρ�σ�ατα ττραγυδύσαν πλλές θεατρίνεςτης επιθεώρησης, αλλά τ πρωτ-τραγύδησε και τ ’κανε επιτυ�ία ηθρυλική Zω"ώ Nταλμάς.«Στ� ��ύρν� τ�υ μπαμπά μ�υ

[γεννήθηκα ένα �ράδυK�ντά σε μια κ�υλ�ύρα και σ’

[ένα πα�ιμάδιKι απ� τ�τε πλέ�ν ε�άνηκε τ� πράμαΠως θα γινώ μια μέρα τρανή κυρά,

[μαντάμαKι �λ�ι μ�υ λέγαν τα$τικάAλά �ρανσαί, ελληνικάA$ Mαρί, είσαι �τιαγμένη π�υρ

[λ’ αμ�υρA$ Mαρί, ��υ� ετ πλασμένη π�υρ

[λ’ αμ�ύρ A$ Mαρί, Mαρί, MαρίEσύ ’σαι �ρε, σωστ� πατισερίA$ α$ α$ α$ α$ α$ α$A$ Mαρί, εσύ λιγώνεις νε�κ�κ�ρ�υςA$ Mαρί, εσένα αν σ�υ �ά�αν ��ρ�υςA$ Mαρί, Mαρί, MαρίTα $ρέη �λ�υ τ�υ κράτ�υς θα ’$αν �γει.Πηγαίνω στα κ�νσέρτα, στα ντάνσινγκ,

[στα σαλ�νιαΣτην αριστ�κρατία, μα και εις

[την Oμ�ν�ια Kαι �ταν �εμπερδέψω, π�υ λέτε,

[απ’ τ�υς δικ�ύς μαςΠηγαίνω και μια ��λτα απ’ τ�υς

[συν�ικισμ�ύς μαςKι έτσι στ�ν κάθε μα$αλάM�υ λεν κι εκείν�ι σιγαλάA$ κ�υ��ύμ, εσύ δεν κάνεις για

[ντ�υλάπιA$ για�ρ�ύμ, τ�ν άντρα �κιάνεις

[τας – κεμπάπιA$ κ�υ��ύμ, αμάν για�ρ�ύμEσύ κάνεις για δώδεκα $αν�ύμA$ α$ α$ α$ α$ α$ α$A$ κ�υ��ύμ ψευτ��υλ� είναι

[τα �ιλιά σ�υ

A$ γιαρ�ύμ, δημ�πρατήρι�[τ� καρδιά σ�υ

A$ κ�υ��ύμ, αμάν για�ρ�ύμ, Eσύ[μπρε είσαι για τ� γι�υσ�υρ�ύμ

Mωρ’ έ$ω �ετρελάνει και ντ�πι�υς[μα και �έν�υς

Kαι �λ�υς πια μπρ�στά μ�υ,[τ�υς �λέπεις λιγωμέν�υς

Mε περιμέν�υν �λ�ι, απ’ έ�ω απ�[τ� σπίτι

Kαι �λ�ι να μ�υ δεί��υν, �ητάνε,[τ�ν κ�μήτη

Ως κι ένας �λά$�ς, γαλατάςM�υ τραγ�υδ�ύσε καταυτάςA$ μ�υρή μωρ’ σι μπανί��υ σαν καϊμάκιA$ μ�υρή, μ’ ανά�εις �λ�γις και μιράκιA$ μ�υρή, μ�υρή MαρίAς πάει και τ� παλιάμπελ� αν μπ�υρείΩ$ ω$ ω$ ω$ ω$ ω$ ω$A$ μ�υρή, μωρ’ έ$εις γαλακτ�δ�υ$είαA$ μ�υρή, π�υ θεν μιγάλη πιλατείαA$ μ�υρή, μ�υρή MαρίMπρ�υστά σ�υ η κάθε γίδα

[υπ�υ$�υρεί».

� � �

«T� Mαντηλάκι»: Στί�ι των ΘανάσηΠαπαναθασίυ και Mι�άλη Pέππα πά-νω στ λαϊκ� θέμα «T γελεκάκι πυ�ρείς» τυ Σπύρυ Oλλανδέ"υ. Tτραγύδι αυτ�, πυ ακύγεται απ�τν Γιάννη Mπέ" μεταμ�ιεσμέν σε

Mαργαρίτα Γκτιέ στην επιθεώρηση«Bίρα τις άγκυρες», είναι γραμμένγια μια επιθεωρησιακή παρωδία τηςμελδραματικής «Kυρίας με τας κα-μελίας».«T� μαντηλάκι τ�ύτ� δω,

[τ� $ρυσ�κεντημέν�A$ Aρμάνδε Γκ�υ$Mε παρι�ιάνικα παρ�άν τ� έ$ω

[π�τισμέν�Γκ�υ$.Πάρε τ� Aρμάν να μ’ ενθυμείσαιXήρ�ς και μαγκ�ύ�ης σαν θα είσαιKράτα καλέ μ�υ τ� μαντήλιOταν θα μ’ ανά�εις τ� καντήλιΛίγ� αυτή η �θίσηΛίγ� τ� γα... γκ�υ$... ησιMάραναν τα νιάτα και την τ�ση μ�υ

[�μ�ρ�ιάKαι πηγαίνω εν τέλειΣαν σκυλί στ’ αμπέλιAπ�νε ανάλγητε Aλέ�ανδρε Δ�υμά».

� � �

«H Σε�ιλιάνα»: Eνα τραγύδι πυ �ε-πέρασε τη σκηνή της επιθεώρησηςκαι τ πρωτερμήνευσε η Iυλία Iα-τρίδυ σε στί�υς δικύς της καιμυσική τυ Π. Σπυράκυ.«Στην ανθισμένη Σε�ίληEνα αν�ι�ιάτικ� δείλιMια μαυρ�μάτα Σπανι�λα

Γι�ύλια και �ι�λες π�υλάOλ�ι της δίν�υν παλάτιαΓια τα δυ� πλάνα της μάτιαMα η μικρ�ύλα μαρι�λαΦεύγει γελώντας τρελάΛ�υλ�ύδια π�υλώ μυρωμέναΓα�ίες, �ι�λέτες και κρίναΠ�υ μ�ιά��υν κι αυτά σαν και μέναT� κ�ρμί μ�υ εγώ δεν π�υλώΓια αγάπη μιλ�ύν τα λ�υλ�ύδιαΓυρεύω κι εγώ σαν και κείναNα ακ�ύσω αγάπης τραγ�ύδιαKι ένα $άδι να νιώσω απαλ�Mα ένας νι�ς την πλανεύειKαι την καρδ�ύλα της κλέ�ειTα δυ� τ�υ μάτια τα πλάναM’ έρωτα �λ�γα, �ιλάOμως αυτ�ς τη γελάειΦεύγει και πια δεν γυρνάειKαι η μικρή Σε�ιλιάναΛ�υλ�ύδια πάλι π�υλάΛ�υλ�ύδια π�υλώ μυρωμέναΓα�ίες, �ι�λέτες και κρίναMα πάρτε μα�ί τ�υς και εμέναT� κ�ρμί μ�υ εγώ σας π�υλώΠ�υλιέμαι για μια νύ$τα μ�ν�Λ�υλ�ύδι και γω σαν και κείναZητώ να �ε$άσω τ�ν π�ν�Σ’ ένα πλάν� μεθύσι τρελ�».

O Γιάννης Mπέ�ς ως Mαργαρίτα Γκ�τιέ, στην επιθεώρηση «Bίρα τις άγκυρες», π�υ παίεται στ� «Pε�», (�ωτ.: Δημ.Aντωνίτσης).

Σημείωση: Tραγ�ύδια π�υ ακ�ύγ�νται στηνεπιθεώρηση «Bίρα τις άγκυρες» π�υ παί-�εται απ� τ� Eθνικ� Θέατρ� στ� «Pε�».

Documents

ΑΘΗΝΑΪΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ.pdf