พยาธตวตดของสนขและแมว Part 1 พยาธตวตดในสนขและแมวม 2 Order ไดแก Pseudophyllidea และ Cyclophyllidea

Order Pseudophyllidea

Family Diphyllobothriidae (ม 2 Genus)

Diphyllobothrium latum

Spirometra mansoni

Order Cyclophyllidea

Family Dilepididae

Dipylidium caninum (canine = สนข)

Family Taeniidae

Taenia pisiformis

Hydatigera taeniaformis

Multiceps multiceps

Echinococcus granulosus

Family Mesocestoididae

SUBJECT : VETERINARY HELMINTHOLOGY BY PUI-BONGKOD

Diphyllobothrium latum Family นม 2 genus คอ Diphyllobothrium และ Spirometra ซงทงสองจะมรปรางไขคลายกน คอจะ

มฝาเปด (Operculum)

ประเทศทพบ : บอลตก อเมรกาเหนอ รสเซย ไมมในไทย

โฮสตสดทาย : สนข แมว หม คน

โฮสตกงกลาง : 1 = ไรน า, 2 = ปลาน าจด

อวยวะ : ล าไสเลก

รปรางลกษณะ

สวนหวม Bothria สองปลอง

มลกษณะเปนรองๆ หรอgroove

Mature มปลองทมtestis ออกมา

ปลองสก มดลกเรยงซอนกนเหมอนกลบ

กหลาบ

ไขจะม Operculum(ฝาเปด) ภายในม embyo

และเซลลไขแดงบรรจอย มลกษณะคลายๆกบพยาธใบไม

ไขมขนาดประมาณ 60-70 micron

Operculum

ในพยาธใบไม ไขรปรางนจะไมม แตถาพบ Operculum ใหนกถงพยาธตวตดเหลานไดเลยวาเปน

Diphyllobothrium หรอ Spirometra

ถาไขทเปนพยาธใบไมในสนขจะมขนาดเลกประมาณ 30 micron ขางในม arterium คอ จะไมเหน

เอมบรโอและเซลลไขแดงนนเอง

Mature จะม testis , uterus และเพศเมยจะม ovary , vitelline gland(ตอมไขแดง) เมอไขถกผสมและม

การสรางเปลอกไขแลวจะเขาไปใน uterus(มดลก) ทขดซอนกนหลายชนๆจากนนจะเคลอนตว

ออกมาทาง uterine pore (embryo---> uterus---> uterine pore)

สวนของ genital pore จะมาเปดตรงกลางปลอง

สวนหวม Bothria สองปลอง

Mature จะม proglottids พบ testis และ vitelline gland

ปะปนกนอย

Ovary

Uterus

uterine

Gravid (ปลองสก) uterus จะมไขเตมเรยงซอนกนอย

วงชวต

พยาธตวตดตวเตมวยออกไขมาทางอจจาระของคน หมา หรอแมวลงในน า เจรญเปน

coracedium

เมอ cyclops หรอไรน ากนเขาไป(ไรน าเปน intermediate hostท 1) จาก coracedium ตวออน

ระยะท 1 เจรญเปน procercoid ซงเปนตวออนระยะท 2 ในไรน า

เมอปลากนเขาไป (ปลาเปน intermediate hostท 2) จาก procercoid ตวออนระยะท 2 เจรญ

เปน Plerocerrcoid เปนตวออนระยะท 3 ถอวาเปนระยะตดตอ

โฮสตสดทาย คอ คน สนข และแมว ตองมากนปลาทม Plerocerrcoid กจะตดพยาธตวตดชนด

นไป

Gravid proclottid

Immature egg (ม operculum)

Mature egg

Coracedium IH 1 คอ Cyclops (ไรน า)

Oncosphere Procercoid

Plerocerrcoid

IH 2 คอ ปลา

mature

อนตราย : โลหตจาง ปวดทอง คลนไส

การวนจฉย : Faecal examination

การรกษา : Niclosamide, Praziquantel

การปองกน : รบประทานอาหารทปรงสก

โรคโลหตจางเกดจากการทพยาธตวตด D. latum มล าตวยาวมนจะไปแยงสารอาหารจ

และวตามนชนดหนงทชวยในการสรางเมดเลอดแดงของโฮสต คอ vitamin B12 จง

ท าใหเกดโรคโลหตจางได

Faecal examination คอ การตรวจหาไขพยาธจากอจจาระ เวลาตรวจควรมไขพยาธ

เปนreferent

Spirometra mansoni ประเทศทพบ : ตะวนออกไกล อเมรกาใต ไทย

โฮสตสดทาย : สนข แมว

โฮสตกงกลาง : 1 = ไรน า, 2 = กบ และ ง

อวยวะ : ล าไสเลก

รปรางลกษณะ

S. mansoni เปนปลองเลกๆมจดด าๆตรงกลาง

จดด าๆตรงกลางเปนสวนของ uterus ทมไขกลาง

ตรงกลางปลอง

Mature segment ดานขางจะคล าลงเรอยๆ Gravid segment ตรงกลางม

Uterus ,uterine pore,genital pore

Pseudophyllidea เมอเปน gravis (ปลองแก)แลวอวยวะภายใน

จะไมเหลออย แตทเดนๆคอ Uterus ไขจะเตมอยขางใน uterus

สงเกตวา uterus จะมการขดเพยงนดเดยวไมขดมาก เหมอน

Diphyllobothrium

***แตกตางกบ D. latum คอ มดลกเรยงกน 2-7 ชนเทานน

สวนหวม Bothria คลายๆ

Diphyllobothrium latum

Vitelline gland

Ovary

ไขของ Spirometra มลกษณะ

ปนรปวงร

ม Operculum

ขางในม Yolk gland หรอ Vitelline

gland (embyo)

Operculum

วงจรชวต

สนขและแมวเปนโฮสตสดทาย (Final host)ปลอยไขออกมาทางอจจาระ

ไขจะเจรญในน าโดยมไรน าเปนโฮสตกงกลางท 1 จาก Coracidia เปน Procercoid

โอสตกงกลางตวท 2 คอ กบหรอง มการเจรญจาก Procercoid ไปเปน Plerocercoid

เมอสนขและแมวกนกบเขาไปกจะท าใหตดพยาธชนดนได

แตถาคนไปกนกบดบ หรองดบกสามารถตดพยาธชนดนได หรอคนไปกนไรน าทม ตวออน

ระยะPlerocercoid แตวาพยาธจะยงไมเจรยเปนตวเตมวย เพราะ คนเปน Incidental host(ตาง

host)ตวออนจงไมมการเจรญเปนตวเตมวย

IH2 คอ กบ

หรอ ง

IH1 คอ cyclob

(ไรน า)

อนตราย : ไมคอยท าอนตรายตอสนข แมว แตเกดโรคสปากาโนซสในคน

สปากาโนซสในคน (sparganosis)

*****มกเกดในระยะ Plerocercoid การตดตอ : กนไรน า, กนกบงดบๆ หรอเอาเนอกบ

มาพอกแผล/ตา

อาการ : ปวดตา น าตาไหล ผวหนงบวมแดง

การรกษา : ผาตด

การปองกน : รบประทานอาหารทปรงสก น าสก

ไมเอาเนอสตวมาประคบแผลหรอตา

Dipylidium caninum (อยใน Family Dilephididae เรยกวา พยาธเมดแตงกวา)

ประเทศทพบ : ทวโลก พยาธเมดแตงกวา

โฮสตสดทาย : สนข แมว อาจพบในคน

โฮสตกงกลาง : หมด เหา (cysticercoid)

อวยวะ : ล าไสเลก

พยาธตวนพบไดในประเทศไทย

คน เปนโฮสตตวสดทาย (Final host)

หมด เหา มตวออนทเรยกวา cysticercoids

รปราง

สวนหว เลกไล

ลงมา ปลองแก (gravid)

ลกษณะคลายเมด

แตงกวา

หวม rostellum

หวม Sucker 4อน

Ovary

Vitelline gland

Testis

***mature มอวยวะสบพนธ 2

ชด

gravis

Egg Capsule

Egg Capsule

Gravid

วงจรชวต

สนข แมว หรอ คนปลอยปลอง Gravis ออกมา

แลวปลองถกท าใหแตกออก

จากนน intermediate host ไดแก หมดหรอเหา กนไขเขาไปเกดเปน

Cysticercoid ในหมดหรอเหา

สนขกนหมดหรอเหาในตวออนระยะ Cysticercoid เขาไป

อนตราย : ปวดทอง ทองผก ผอม คลนไส

ในคน อาจจะปวดทอง ทองรวง

การวนจฉย : Faecal examination

การรกษา : Niclosamide, Praziquantel

: ถายพยาธเปนประจ า สขลกษณะนสย

IH =หมด เหา