Качир аудандыќ газетiКачир аудандыќ газетi

19 мамыр 2016 жыл № 20 (254)Газет 2011 жылғы 2 шілдеден шығадыГазет 2011 жылғы 2 шілдеден шығады

Е-MAIL: TERENKOL_TINISI@MAIL.RU

ТЫНЫСЫТЫНЫСЫТЕРЕҢКӨЛТЕРЕҢКӨЛ

ПАТРИОТТЫҚ ТӘРБИЕ

Шыдамдылыққа баулитын лагерьШыдамдылыққа баулитын лагерь«Балам өсті дегенше, батыр өсті десеңші», - дегендей қазіргі жаста-

рымыз – ертеңгі ел болашағы екені белгілі. Олардың қандай ер азамат болып өсетіні қоғамға, ата-аналары мен білім нәрімен сусындап жатқан білім ордасына байланысты.

¦л - ќыздарымызды жаста-йынан Отанын, туѓан елін с‰йіп, халќына адал ќызмет етуге тəр-биелеп, μмірде д±рыс баѓыт беру – ќоѓамныњ басты міндеті. Əсіресе ±л балаларды кішкен-тайынан тəртіпке, ењбекке бау-лып, Отан алдындаѓы азамат-тыќ борышын μтеуге баулып, ‰йрету мањыздыраќ екенін естен шыѓармаѓанымыз жμн. Жаста-рымызды ќазаќстандыќ патрио-тизмге тəрбиелеп, аѓа ±рпаќќа ќамќорлыќ жасап, адамгершілік-ке ‰йрету əрбір ата - ананыњ парызы екенін ±мытпаѓанымыз жμн. ¤йткені Отан - отбасынан басталады. Ал енді Отан ал-

дындаѓы борышын μтеп, ќарулы к‰штер ќатарында ќызмет ету - ол да ер балалар ‰шін ќасиетті борыш. М±ны біз мектеп ќабыр-ѓасынан бастауымыз ќажет.

Мамырдыњ 17 і к‰ні Федоров-ка ауылыныњ «Самал» сауыќты-ру лагері аумаѓында жыл сайын-ѓы əскери - патриоттыќ спорттыќ сауыќтыру лагерініњ салтанатты ашылуы μтті. Биыл м±нда аудан

мектептерініњ оќушылары əске-ри дайындыќтарын пысыќтап, денсаулыќтарын жаќсарта алуѓа м‰мкіндік алады. Жиынныњ маќ-саты – ЌР ќарулы к‰штерін ќ±р-меттеу, əскери білімдерін бекіту, дене шыныќтыру дайындыѓын жетілдіру болып отыр.

Лагерьдіњ ашылу салтанаты-на 60-тан астам ауданымыздыњ жоѓары сынып оќушылары, Фе-

доровка ауылдыќ округініњ əкімі Б.Ќ±сдəулетов, аудандыќ ќор-ѓаныс істері жμніндегі бμлімніњ бастыѓы Ə.Т‰сіпбеков, əскери - патриоттыќ спорттыќ сауыќты-ру лагерініњ бастыѓы Ж.Əлетаев ќатысты. Сμз сμйлеген ќонаќтар орталыќ алањда сап т‰зеген ер балаларды лагерьдіњ ашылуы-мен ќ±ттыќтап, ізгі тілектерін білдірді. Аудан мектептерініњ

оќушылары бес к‰н ішінде сап т‰зеу, оќ ату, дене шыныќтыру дайындыќтарынан μтетін бола-ды. Ењ бастысы онда тəуліктік наряд, жауынгерлік ‰ндеу хатта-рын, ќабырѓа газеттерін шыѓару бойынша ж±мыстары жоспар-ланѓан. Олар ‰шін м±нда бар-лыќ жаѓдай жасалѓан. Аудандыќ ќорѓаныс істері жμніндегі бμлім бастыѓыныњ айтуынша, лагерь-дегі бес к‰ндік жаттыѓулар оќу-шыларды ењ алдымен тμзімділік пен шыдамдылыќќа, бір - біріне деген бауырмалдылыќќа, шы-найы достыќќа, отанс‰йгіштікке баулиды.

¤З ТІЛШІМІЗ

СҮЙІНШІ

Облыс орталыѓы Павлодарда Дерибас кμ-Облыс орталыѓы Павлодарда Дерибас кμ-шесіне ¦лы Отан соѓысындаѓы Кењес Ода-шесіне ¦лы Отан соѓысындаѓы Кењес Ода-ѓыныњ Батыры, жерлесіміз Ќ±дайберген ѓыныњ Батыры, жерлесіміз Ќ±дайберген Маѓз±м±лы С±раѓановтыњ (1921 - 2008) Маѓз±м±лы С±раѓановтыњ (1921 - 2008) аты берілді.аты берілді.

Шараѓа Павлодар облысыныњ əкімі Шараѓа Павлодар облысыныњ əкімі Б.Баќауов, ќала ж±ртшылыѓы, ардагердіњ Б.Баќауов, ќала ж±ртшылыѓы, ардагердіњ туѓан - туыстары ќатысты.туѓан - туыстары ќатысты.Ќ±дайберген С±раѓанов 1921 жылы 25 Ќ±дайберген С±раѓанов 1921 жылы 25

мамырда С±луаѓаш ауылында д‰ниеге келген. мамырда С±луаѓаш ауылында д‰ниеге келген. Ол педагогикалыќ училищені тəмамдап, м±ѓалім болѓан. 1940 Ол педагогикалыќ училищені тəмамдап, м±ѓалім болѓан. 1940 жылы ќазанда əскерге шаќыртылды. 1941 жылы кіші лейтенант-жылы ќазанда əскерге шаќыртылды. 1941 жылы кіші лейтенант-тар курсын аяќтап, 1942 жылы соѓысќа аттанды.тар курсын аяќтап, 1942 жылы соѓысќа аттанды.

1945 жылы сəуірде аѓа лейтенант С±раѓанов 1 - ші Белорусь 1945 жылы сəуірде аѓа лейтенант С±раѓанов 1 - ші Белорусь майданыныњ 33 - ші əскерініњ 142 - ші зењбірек артиллериялыќ майданыныњ 33 - ші əскерініњ 142 - ші зењбірек артиллериялыќ бригадасыныњ батарея взводын басќарды. Берлин операциясы бригадасыныњ батарея взводын басќарды. Берлин операциясы кезінде ерекше кμзге т‰сті.кезінде ерекше кμзге т‰сті.

КСРО Жоѓарѓы Кењесі Президиумыныњ 1946 жылѓы 15 ма-КСРО Жоѓарѓы Кењесі Президиумыныњ 1946 жылѓы 15 ма-мырдаѓы жарлыѓымен аѓа лейтенант С±раѓанов Кењес Одаѓы-мырдаѓы жарлыѓымен аѓа лейтенант С±раѓанов Кењес Одаѓы-ныњ Батыры жоѓары атаѓын алды.ныњ Батыры жоѓары атаѓын алды.

Ќ±дайберген С±раѓанов I дəрежелі ¦ОС орденімен, екі Ќы-Ќ±дайберген С±раѓанов I дəрежелі ¦ОС орденімен, екі Ќы-зыл Ж±лдыз орденімен, бірќатар медальдармен марапаттал-зыл Ж±лдыз орденімен, бірќатар медальдармен марапаттал-ѓан.ѓан.

Соѓыстан кейін Ќ. С±раѓанов Алматыда педагогикалыќ инс-Соѓыстан кейін Ќ. С±раѓанов Алматыда педагогикалыќ инс-титутты аяќтап, сонда ж±мыс істеуге ќалады. Биыл «Батыр Ата-титутты аяќтап, сонда ж±мыс істеуге ќалады. Биыл «Батыр Ата-мыздыњ» туѓанына 95 жыл толмаќ.мыздыњ» туѓанына 95 жыл толмаќ.

¤З ТІЛШІМІЗ¤З ТІЛШІМІЗ

жасжас5599

ПАВЛОДАРДА КЕҢЕС ОДАҒЫНЫҢ БАТЫРЫ ОДАҒЫНЫҢ БАТЫРЫ Қ.СҰРАҒАНОВҚА Қ.СҰРАҒАНОВҚА КӨШЕ АТЫ БЕРІЛДІКӨШЕ АТЫ БЕРІЛДІ

Биылғы мешін жылы табиғат тосын мінез та-нытып тұр. Сәуір айы жылдағы әдетінше бірде ызғарлы, бірде жылы болып еді. Соңғы онкүндік тіпті мамырдағыдай жылы рай танытты. Керісінше мамыр айы сәуірдегідей салқын қа-

бақ танытып тұр.

Көктемнен үміт көпКөктемнен үміт көп

Аудан диќандары жылдыњ б±л тосын мінезінен хабардар болса да, кμктемгі ауа – райыныњ ылѓал-ды кезін тосып отырѓандыќтары шындыќ. Топыраќ бетіне т‰скен ызѓар мен салќын жаппай егін егу-ге м‰мкіндік бермей отыр.

Аудандыќ кəсіпкерлік жəне ауыл шаруашылыѓы бμлімі берген аќпаратќа ќараѓанда б‰гінгі к‰ні ауданда 166,3 мыњ гектар жердіњ ылѓал жабу ж±мыстары ж‰ргізіл-

ген. Кμктемгі жер жырту ж±мыста-ры 102 % артыѓымен орындалѓан. Дəн себу алдындаѓы дайындыќ 95,8 мыњ га жер болса, ол 84,5 мыњ га жерге ж‰ргізілген. 6,3 мыњ га жерге химиялыќ μњдеу жасал-ѓан. 1,5 мыњ га жерге кμпжылдыќ шμптесін μсімдіктер егілген. 1 мыњ га жерге картоп μнімі отырѓызыл-ѓан. Биылѓы жылы 60,5 мыњ га жерге к‰нбаѓыс отырѓызылу кμз-делсе, оныњ 48,5 мыњ га жеріне

ќазіргі кезде дəн себілген. 88,0 мыњ га жерге бидай μнімі себілу жоспарланса, оныњ 16,7 мыњ га жеріне, 2,8 мыњ га жерге с±лы, 3,2 мыњ га жерге тары себілген.

Аудандаѓы ауыл шаруашы-лыѓы тауарын μндірушілерден 101 шаруашылыќ арзандатылѓан жанар – жаѓармайды алды. Б±л жоспарлаѓанныњ – 81 пайызы. 49 тауар μндірушілер 349,6 тон-на минералды тыњайтќыштарды кμктемгі жер жыртуда пайдала-нып отыр. Əрине жыл сайын ша-руалар кμктемгі егіс уаќытында ауыл шаруашылыќ тауарларын ќаржыландырушылармен тиісті келісімшарттарѓа отырып, ќаржы-лай кμмек алатын. Биылѓы жылы да 7 ШЌ мен ЖШС «Азыќ – т‰лік корпорациясы» ¦ƏЌ АЌ кμмегімен 42 млн тењгеге несие алса, ќалѓан шаруашылыќ ќ±рылымдары «Те-рењкμл» ауыл шаруашылыќ несие серіктестігі арќылы 18,0 млн ќар-жыѓа ќол жеткізіп отыр.

Ауданда ылѓал жабу ж‰з па-йыз орындалды. Ендігі сенім ауа – райына байланысты. Яѓни, ал-даѓы уаќытта жауын – шашын молынан т‰сіп, диќандар ењбегі, мањдай тері аќталсын дейміз.

¤З ТІЛШІМІЗ

ЕГІНЖАЙ - 2016

Качир ауданы Качир ауданы əкімдігінің əкімдігінің

«Тереңкөл тынысы» «Тереңкөл тынысы» газетінің газетінің

редакциясы ЖШС редакциясы ЖШС

ДДиректориректор ( (Редактор) Редактор) Ербол АманғазыұлыЕрбол Аманғазыұлы

ҚАМЗИНҚАМЗИН

Автордың пікірі редакция көзқарасына сəйкес келе Автордың пікірі редакция көзқарасына сəйкес келе бермеуі мүмкін. Мақалаларда көрсетілген ақпараттар мен бермеуі мүмкін. Мақалаларда көрсетілген ақпараттар мен деректерге авторлар жауап береді. Жарнама материал-деректерге авторлар жауап береді. Жарнама материал-дарының мазмұнына жарнама берушілер жауап береді. дарының мазмұнына жарнама берушілер жауап береді. Редакция оқырмандардан түскен барлық хаттарға тегіс Редакция оқырмандардан түскен барлық хаттарға тегіс жауап беруді міндетіне алмайды. Хаттар, қолжазбалар ре-жауап беруді міндетіне алмайды. Хаттар, қолжазбалар ре-цензияланбайды жəне қайтарылмайды.цензияланбайды жəне қайтарылмайды.

«ДОМ ПЕЧАТИ»«ДОМ ПЕЧАТИ»ЖШС - де басылды. ЖШС - де басылды. Павлодар қаласы, Павлодар қаласы, Ленин көшесі 143.Ленин көшесі 143.

Газет ҚР Байланыс Газет ҚР Байланыс жəне ақпарат жəне ақпарат министрлігінде министрлігінде тіркеліп, тіркеу тіркеліп, тіркеу

туралы 18.07.2011 ж туралы 18.07.2011 ж № 11858 - Г № 11858 - Г

куəлігі берілген.куəлігі берілген.

МЕКЕН-ЖАЙЫМЫЗ:МЕКЕН-ЖАЙЫМЫЗ:Павлодар облысы, Павлодар облысы, Тереңкөл ауылы, Тереңкөл ауылы,

Тəуелсіздік көшесі 243Тəуелсіздік көшесі 243Е-mail: terenkol_tinisiЕ-mail: terenkol_tinisi

@mail.ru.@mail.ru.БАЙЛАНЫС ТЕЛЕФОНЫ:БАЙЛАНЫС ТЕЛЕФОНЫ:24-6-62, факс 24-6-6124-6-62, факс 24-6-61

Газет аптасына бір рет, бейсенбі күні шығады.Таралымы: 1198 дана.Тапсырыс: № 944Көлемі 2 б.т.Индекс: 67274

«ТЕРЕҢКӨЛ ТЫНЫСЫ» «ТЕРЕҢКӨЛ ТЫНЫСЫ» газеті редакцияның газеті редакцияның

компьютер орталығында компьютер орталығында теріліп, беттелді.теріліп, беттелді.

Меншік иесі Меншік иесі (құрылтайшы)(құрылтайшы)

Качир ауданы əкімдігіКачир ауданы əкімдігі

Тереңкөл тынысы19 мамыр2016 жыл № 20 (254)

Terenkol_tinisi@mail.ru8СПОРТ

Жаңабеттегі жарыс

Трофимовка ОМ-де Жењіс к‰ні жəне Кењес Одаѓыныњ Батыры Ќ±дайберген Маѓз±м±лы С±раѓановтыњ туѓанына 95 жыл толуына орай волейболдан сайыс μтті. Жарыстыњ ашылу салтанаты Батыр-дыњ ескерткіші алдында μтті. Мектеп оќу-шылары Ќ.С±раѓановтыњ μмірі жайлы жи-налѓан ќауымѓа айтып, Отан, бейбітшілік, батырлыќ жайлы μлењ оќылды.

Б±л жарыста: Тункиновтар жан±ясы, мектеп оќушылары, мектеп ќызметкер-

7 мамырда Жањабет ауылында ¦лы Отан соѓысындаѓы Жењістіњ 71 жылды-ѓына арналѓан велосипедтен жарыс μтті. Оны Бобровка орта мекбетініњ ±жымы мен ауылдыќ округ ќызметкерлері ±йымдас-тырды. «Жас Отан» жастар ±йымыныњ μкілдері ќолдау білдірді. Велосипед жары-сыныњ ќатысушылары ауыл əкімшілігініњ ѓимараты алдында жиналып, оларѓа ауыл əкімі Р.Умаров сəттілік тілеп, мерекемен ќ±ттыќтады. Сап алдында ЌР мемлекеттік

туымен мотоциклші, оныњ артында ве-лосипедшілер, жауынгерлік кμњіл-к‰ймен 5-11-сынып оќушылары ќозѓалды. Вело-сипедшілер ¦лы Отан соѓысы кезіндегі əндер мен əуендерді шырќады.

Акция ќатысушылары елді мекен бо-йынша μтіп, ауыл т±рѓындары мен ќонаќ-тардыњ назарын аударды, кμрермендер акция ќатысушыларына алѓыс айтты.

А.Желтикова, акцияны ±йымдастырушы

лері, ауыл жастары, Жањаќ±рылыс жəне «Рахат» шекара ќызметкерлерінен ќ±рал-ѓан командалар ќатысты.

Ќызу μткен ойындар нəтижесінде ІІІ орынды – мектеп оќушылары алып, 3000 тењгемен, ІІ орын ауыл жастары, 6000 тењ-гемен марапатталса, І орынды жењіп ал-ѓан Тункиновтар отбасы 9000 тењге жəне ауыспалы кубокпен марапатталды.

Трофимовка орта мектебі

КЕҢЕС ОДАҒЫНЫҢ БАТЫРЫ Қ.СҰРАҒАНОВТЫ ЕСКЕ АЛУҒА АРНАЛҒАН САЙЫС

Ауылдаѓы жастармен ж±мыс жμніндегі əдіс-кері Ж.Н±ртазиновтыњ ±сынысы бойынша біздіњ ауылда бірќатар шаралар μтілді. Жиналѓан жас-тар мен ауыл т±рѓындары алдында ауыл əкімі Б.Ќапбасова мен «Рахат» шекара бекетініњ бастыѓы Е.¤темісов, запастаѓы кіші сержант Д.Капкенов ќ±ттыќтау сμз сμйлеп, мəдениет клубыныњ ќызметкерлері Отан туралы əндер шырќады. Мектеп оќушылары саптыќ əндерден сап т‰зеп μтіп, дайындыќтарын кμрсетті. Жас-тар мен ауыл т±рѓындары гір тасын кμтеріп, ер-лер мен əйелдер т‰рлі ќашыќтыќтар бойынша ж‰гіруден сынѓа т‰сті. Сондай-аќ футбол ойы-нынан жарыс ±йымдастырылды. Барлыќ жењім-паздар аќшалай сыйлыќтармен марапатталды. Осы шараларды μткізген ауылдыќ клуб ‰йініњ ќызметкерлері К.Тембаеваѓа, Ж.Н±ртазиновќа, ‡.Баженоваѓа, ауыл əкімі Б.Ќапбасоваѓа жəне жарысќа белсене ќатысќан ауыл т±рѓындарына алѓыс білдіреміз. Балаларѓа тамаша сыйлыќ ±йымдастырѓан Т.Жакупов пен А.Тембаеваѓа да алѓыс айтамыз. Меніњ ойымша осындай ауыл жастарыныњ белсенділігі арќасында «Жастар – Отанѓа» партиялыќ жобасыныњ концепциясы ж‰зеге асырылады.

Ə.АЯШЕВА, Жањаќ±рылыс ауылдыќ округі

TeTeTerererenknknkololol tt_t_ inininisisisi@i@i@@mamamaililil r.r.ruuu

АУЫЛДАҒЫ ДҮБІРЛІ ЖАРЫСОтан қорғаушылар күні ауылымызда жан – жақты ата-

лып өтілді. Бұл күнді мерекелеу біздің ауылда дәстүрге айналған.

Мамыр айыныњ 12 сі мен 14 і аралыѓын-да Павлодарда еліміздіњ Тəуелсіздігініњ 25 жылдыѓына жəне Халыќаралыќ «ЭКСПО - 2017» кμрмесіне арналѓан ерлер ара-сында 19 облыстыќ кешенді спартакиада аясында волейболдан жарыс μткізілді. Жарысќа облыстыњ барлыќ аудандары мен ќалалары ќатысты.

Осы жарыста біздіњ ауданныњ ерлер ќ±рама командасы ж‰лделі ІІІ орынѓа ќол жеткізді. Бірінші орынды – Лебяжье, екіншіні – Железин ауданыныњ спортшы-лары иеленді.

Р.Айтмаѓамбетов, аудандыќ дене шыныќтыру жəне

спорт бμлімініњ басшысы

БІЗДІҢ ҚҰРАМА ҮШІНШІ

АРТЫҚ БОЛМАС БІЛГЕНІҢ

Тәттіні көп жеудің зияны мен ыстық шайдың өңеш обы-рын тудыруы мүмкін екені талай зерттеулерде кездеседі, бұл жолы ғалымдардың тағы бір уәжін оқырман назары-на ұсынамыз.

Сусамыр (диабет) - б±л аѓзада ин-сиулинніњ аздыѓынан, не белсенділігі тμмендігінен туындайтын ауру. Инсулин деген біздіњ денеміздегі жасушалардыњ ќантты (глюкозаны) сіњіруін ќамтамасыз ететін гормон. Глюкоза энергияныњ бас-ты ќайнар кμзі болѓандыќтан, инсулин біздіњ аѓзамыздыњ ењ мањызды гормоны. Сусамырдыњ екі т‰рі болады. Біріншісі - инсулинге тəуелділік (б±л ±йќы безініњ ќажетті гормонды μндірмейтін болѓандыќ-тан адам инъекция жасауды ќажет етеді) жəне екіншісі - инсулинге тəуелсіздік (б±л гормон жеткілікті т‰рде μндіріліп, біраќ оны аѓзаныњ сіњірмеуі). Ќант сусамырыныњ бірінші т‰рінініњ неден пайда болатынды-ѓы толыќ аныќталмаѓан. Біраќ дəрігерлер ауру ген арќылы таратылѓандыќтан адам-ды одан саќтандыру м‰мкін емес дейді. Ал сусамырдыњ екінші т‰рі кμбіне тəттіні кμп пайдаланѓаннан, май басудан пайда бола-тын семіздікпен байланысты. ¤йткені, тері астындаѓы ќалыњ май ќабаты жасушалар-дыњ инсулинге деген сезімталдыѓын тμ-мендетеді. Глюкоза сіњірілмегендіктен, зат алмасу б±зылып, адамѓа ќауіпті диагноз ќойылады жəне оны ќатањ диетаѓа отырѓы-зады. Ал «тəттіні кμп жесе, ќандаѓы глю-козаныњ дењгейі жоѓарылайды да, аѓзада инсулинді кμп μндіріп, аѓза істен шыѓады» деген пікірді дəрігерлер теріске шыѓарады. Б±л тек сусамырдыњ екінші т‰рінде ѓана əсер етуі м‰мкін, ал оныњ бірінші т‰рінде ешќандай əсері жоќ. Ќорыта келгенде, ќант б±л дертке шалдыќтырмайды, біраќ семіздікке бейім адамдар мен осы ауру-мен ауратын туысќандары бар адамдарда сусамырдыњ екінші т‰ріне шалдыѓу ќауіпін

жоѓарылатады.Ал, ыстыќ шайды неге ішуге болмай-

ды? ¤њеш обырыныњ пайда болуын кењ

ауќымда зерттеуді ѓалымдар ертеден ќол-ѓа алѓан. Мамандар алѓаш рет Оњт‰стік Америка т±рѓындарыныњ онкологиялыќ ауруларѓа шалдыѓуыныњ басты себебі - осы ыстыќ шай болуы м‰мкін деген уəж ±сынѓан. ¤йткені оњт‰стік елдердіњ т±р-ѓындары жоѓарѓы градустыќ ыстыќта ыс-тыќ сусындар ішкенді ±натады екен. 2009 жылы Иран ѓалымдары елде ыстыќ шай ішкенді жаќсы кμретін бір ауылда «μњештіњ жалпаќжасушалы обыры» деген диагнозы бар адамдар кμп екенін байќап, ондаѓы дені сау еріктілерді іріктеп алып, зерттеу ж‰ргізеді. Оныњ ќорытындысы ќызыќ бол-ѓаны соншалыќ, еуропалыќ бас медици-налыќ журналадардыњ бірі «British Medical Journal» оны аттай ќалап, жария етеді. Зерттеудіњ нəтижесі бойынша, ыстыќ шай (65-69°С) мен μте ыстыќ шай (темпера-турасы 70°С жоѓары) ішу обырдыњ пайда болуын 2 еседен 8 есеге дейін жоѓарыла-татын болып шыќты. Сондай-аќ, ѓалымдар шайді демдегеннен кейін оныњ темпера-турасы обырдыњ пайда болу «ќауіптілік аймаѓынан» шыѓуы ‰шін тμрт минут т±руы ќажет дейді. Біраќ демделген шайдіњ тμрт минут ішінде ќандай μзгеріске ±шырайтын-дыѓы əлі к‰нге дейін аныќталмаѓан.

Ќорыта келгенде, μте ыстыќ шайдан пайда болатын μњеш обырын алдын алу ‰шін шайді демдеп болѓаннан соњ, тым ќ±-рымаѓанда тμрт минуттай т±ндыру керек.

/Керек кењес yvision.kz сайтынан алынды/

НЕГЕ ТӘТТІНІ КӨП ЖЕУГЕ ЖӘНЕ ЫСТЫҚ ШАЙ ІШУГЕ БОЛМАЙДЫ?

Продам грабли ворошилки ГВВ - 4\6 и проеречные ГПГ - 4\6. КУНы Продам грабли ворошилки ГВВ - 4\6 и проеречные ГПГ - 4\6. КУНы на трактора всех марок. Кредит.на трактора всех марок. Кредит.

+77028491110+77028491110

ПРОДАМПРОДАМ

АРДАҚТЫ АҒАЙЫН, ӨЗ ТӨЛ БАСЫЛЫМЫҢЫЗҒА ЖАЗЫЛЫҢЫЗ!

Жазылу мерзімі 6 айЖазылу индексі - 67274 1225,60 тг

БАСПАСӨЗ – 2016БАСПАСӨЗ – 2016

Еліміздегі барлық өңірлерде 2016 жылдың ІІ жарты жылдығына баспа-Еліміздегі барлық өңірлерде 2016 жылдың ІІ жарты жылдығына баспа-сөзге жазылу науқаны басталды. Ауылдағы ағайынның төрінде тұратын, ау-сөзге жазылу науқаны басталды. Ауылдағы ағайынның төрінде тұратын, ау-данның тынысын халыққа жеткізетін мемлекеттік тілдегі апталық басылым-данның тынысын халыққа жеткізетін мемлекеттік тілдегі апталық басылым-ға жазылуға асығыңыз. ға жазылуға асығыңыз.

Əншілік μнерімен танымал бол-ѓан Саѓынтай домбыра, балалайка, гитара, баян, аккордеон, саксафон, пианино музыкалыќ аспаптарында шебер ойнайды екен. Отбасында мектеп жасындаѓы екі бала тəрбие-леп отыр. Олар да μнерге жаќын кμрінеді.

Мəдениет саласында табандай 15 жыл тынымсыз ењбек етіп келе жатќан μнер иесі ќазір Федоровка ауылдыќ мəдениет ‰йініњ директоры ќызметін атќарып отырѓан жайы бар. Мəдениет саласы ќызметкерлерініњ к‰ні ќарсањында Федоровка ауы-лында болып, əншілік талантымен танымал болѓан жерлесіміз Саѓын-таймен кездестік.

- «Осы ауылда туып - μстім. Ата-анам да əн айтатын, μнерді жанын-дай с‰йетін жандар. Мен 4 жасымда сырнай тартуды ‰йрендім. Айнала-даѓы кμрші - ќолањдар мені ойын - тойларына шаќыратын болды.

Жергілікті орта мектепті бітірісімен, ойланбастан Павлодар ќаласында-ѓы Чайковский атындаѓы музыка-лыќ колледжіне оќуѓа т‰стім. Онда ќазаќ халыќ аспаптары бμлімінде білім алдым. Ќолыма диплом алып, Терењкμл ауылындаѓы музыкалыќ мектебінде ±стаздыќ еттім. Біраз уаќыт аудандыќ мəдениет ошаѓын-даѓы «Жігіттер» вокалды тобыныњ кμркемдік жетекшісі болдым. Ал енді соњѓы 8 жылда Федоровка ауылдыќ мəдениеті ‰йініњ директоры болып ењбек етіп келе жатќан жайым бар. Уаќыт бір жерде т±рмайды ѓой. Ал-ѓан білімімді əрі ќарай жетілдіру маќ-сатында Алматыдаѓы Əл-Фараби атындаѓы ±лттыќ Университетініњ «мəдениет тану» мамандыѓы бо-йынша сырттай оќып, жоѓары білім алдым. М±нда жастар мен əн айтуѓа ќ±мар ауылдастарымыз ‰шін бірне-ше вокалды аспапты ансамбльдері ж±мыс істейді. Мен μзім осында жас-

тардан ќ±ралѓан «Т±лпар» вокалды аспапты ансамблін ќ±рдым. Ауыл-дыќ округтегі жəне аудан кμлемін-де μтетін мəдени іс - шараларѓа ќатысып, репертуарымызды жањар-тып отыруѓа тырысамыз. Вокалды топта əн, музыка десе ішкен асын жерге ќоятын жігіттер əншілік μнер-лерімен кμпшілік ќауымныњ ж‰регін баурап отыр. Мəдениет саласында ж‰рген соњ, кμњіл əуенін μлењ μрнегі-не т‰сіріп, μнер с‰йер тыњдарманѓа ±мытылмастай əсер сыйлауѓа ты-рысамыз. Біздіњ мамандыѓымыздыњ маќсаты да осы»,- дейді μнер биігі-нен кμріне білген, кμкірегінде к‰й, ж‰регінде жыр толѓан μнер иесі Са-ѓынтай Ќ±сдəулетов.

Мəдениет саласыныњ ќызмет-керін алдаѓы келе жатќан кəсіби ме-рекемен шын ж‰ректен ќ±ттыќтап, шыѓармашылыќ шабыт, жаќсылыќ тілейміз.

¤З ТІЛШІМІЗ

ҚОҒАМ Тереңкөл тынысы19 мамыр2016 жыл № 20 (254)

Terenkol_tinisi@mail.ru2

21 МАМЫР – МӘДЕНИЕТ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРІНІҢ КҮНІ

ЖЕҢІСТІҢ 71 - ЖЫЛДЫҒЫ АЯСЫНДА

2016 жылы 31 700 білім гранты бμлінеді. Б±л туралы Орталыќ коммуникациялар ќызметінде μткен баспасμз мəслиxатында ЌР БЃМ ЖОО жəне ЖОО-дан кейінгі білім беру департаментініњ директо-ры Серік ¤мірбаев мəлім етті.

"Биыл еш μзгеріс жоќ, мем-лекеттік тапсырыс саны был-тырѓы дењгеймен бірдей, яѓни жалпы гранттардыњ саны 31 700. Ќазіргі уаќытта маман-дыќтар бойынша гранттар ‰лестірілген жоќ. Себебі ол ‡кімет Ќаулысымен бекітіледі. Б‰гінде мемлекеттік тапсырыс кμлеміне ќатысты Ќаулы жоба-

сы ќарауда жатыр. Гранттарды мамандыќтарѓа ‰лестіру жаѓы белгілі болѓанда, бірден жа-риялайтын боламыз", - дейді ол.

Аѓымдаѓы жылы мектеп бітірушілер саны 121 мыњ 092 бала, оныњ ішінде 83 330 ќа-заќ тілінде оќыѓандар, 37 762 орыс тілінде оќыѓандар. ¦БТ-ѓа 86 мыњ 991 т‰лек ќатысады. Олардыњ ішінде 63 021 ќазаќ тілінде, 23 970 орыс тілінде оќыѓандар. ¦БТ форматы 2016 жылы μзгеріссіз ќалады. Ол 2 жəне 15 маусым аралыѓында μтеді.

/ЌазАЌПАРАТ/

2016 ЖЫЛЫ 31 700 БІЛІМ ГРАНТЫ БӨЛІНЕДІ - ҚР БҒМ

Ќ±рметті Павлодар облысыныњ т±рѓындары! Сіздерге Ќ±рметті Павлодар облысыныњ т±рѓындары! Сіздерге облыста жер ќатынастары мəселесі бойынша Call- center облыста жер ќатынастары мəселесі бойынша Call- center 8 (718) 32-62-10 ашылѓандыѓын хабарлаймыз. Call- center 8 (718) 32-62-10 ашылѓандыѓын хабарлаймыз. Call- center тəулік бойы ж±мыс жасайды.тəулік бойы ж±мыс жасайды.

******Ќ±рметті Качир ауданыныњ т±рѓындар, сіздердіњ назар-Ќ±рметті Качир ауданыныњ т±рѓындар, сіздердіњ назар-

ларыњызѓа ауданда жер ќатынастары мəселесі жμнінде Call-ларыњызѓа ауданда жер ќатынастары мəселесі жμнінде Call-center 8(71833) 21-9-29 телефон бойынша ашылѓандыѓын center 8(71833) 21-9-29 телефон бойынша ашылѓандыѓын хабарлаймыз. Call-center к‰н сайын саѓат 8.00-ден - 20.00-ге хабарлаймыз. Call-center к‰н сайын саѓат 8.00-ден - 20.00-ге дейін ж±мыс істейді.дейін ж±мыс істейді.

НАЗАР САЛЫҢЫЗ!

13 мамыр күні Качир ауданы әкімінің жа-нындағы кәмелетке толмағандардың істері және олардың құқықтарын қорғау жөніндегі комиссия отырысы өтті.

Комиссия отырысына ау-дан мектептерініњ директор-лары мен тəрбие ісі жμніндегі орынбасарлары ќатысты. Жиынды аудан əкімініњ орын-басары, комиссия тμраѓасы Г.Білəлева ашып ж‰ргізді.

Комиссия отырысы бары-сында психикалыќ дамуында ауытќулары бар, кəмелетке толмаѓандарѓа əлеуметтік- оњ-тайландыру жəне психология-лыќ - педагогикалыќ кμмегін ±йымдастыру бойынша орган-дар мен ±йымдардыњ ж±мы-сын жетілдіру жаѓдайы жəне шаралары туралы психоло-гиялыќ педагогикалыќ т‰зету кабинетініњ басшысы И.Во-робьеваныњ баяндамасы тыњ-далды. Сондай-аќ ауданныњ білім беру ±йымдарыныњ ата-аналар комитеттері тμраѓала-рымен атќарылѓан ж±мыста-ры туралы Качир №1, Песчан №1,Федоровка ОМ, Бобровка ОМ ата-аналар комитеттерініњ тμраѓалары ќысќаша айтып

берді. Комиссия ж±мысында ќарауында кəмелет жасына толмаѓан 2 баласы бар Дро-бат отбасына ќатысты шара ќолдану бойынша Качир № 2 ОМ директорыныњ ќолдаухаты ќаралды. Мектеп директоры Е.Мартыненконыњ айтуынша, аталмыш отбасы ішімдікке са-лынѓан. Балалары сабаќты жиі босатады екен. Оныњ ‰стіне бетімен ж‰ріп, темекі шегетіні жайлы айтып, б±л ата - ана-ларѓа ќатањ шара ќолдануды с±рады. Комиссия балалары-ныњ тəрбиесімен айналыс-пайтын жайсыз отбасына 1 маусымѓа дейін уаќыт берді. Егер де осы уаќытќа дейін б±л отбасы д±рыс жолѓа т‰спесе, комиссияныњ шешімімен ата-аналар ќ±ќыѓынан айрылатын болады. Аудан əкімініњ орын-басары Г.Білəлева б±л баѓытта ата-аналар, мектеп жəне ішкі істер бμлімімен бірлесе ж±мыс жасау ќажеттілігіне тоќталды.

¤З ТІЛШІМІЗ

АУДАНДЫҚ ӘКІМДІКТЕ

«Динара» шаруа ќожалыѓы 2000 жылы ќ±рылѓан. Шаруа ќожалыѓыныњ есебінде 1567 гектар егістік жер учаскелері тіркелген. 10 адам ж±мыс жа-сайды, орташа ењбек жалаќы-лары 60000 тењгені ќ±райды. Ќазіргі к‰ні кμктемгі дала ж±-мыстарын ж‰ргізіп жытырмыз. Мемлекет басшысы Н.Назар-баев еліміздегі реформаларды ж‰зе¬ге асырудыњ жолдарын белгілейтін «100 наќты ќадам» – ¦лт Жоспарын жариялады. Соныњ 35 - ќадамында ауыл-шаруашылыќ жерлерін тиімді пайдалану маќсаты ќарасты-рылѓан.

Осы аталѓан ќадамдаѓы ауылшаруашылыќ жерлерін тиімді пайдалану дегеніміз – əр шаруа ќожалыѓы иелері жерлерін μз маќсатына сай пайдалану екені аныќ. Жер-Ана ешуаќытта бос жатпай,

ауыспалы егіс саќталуы тиіс. Мемлекет меншігіндегі жерді μз иелігіне алѓан шаруалар жерге басќа кμзќараспен ќарайды. Яѓни, жер μзінікі болѓандыќтан оны ±тымды пайдалануѓа тырысады. Б±л мəселені де ойласу ќажет. ¦зын сμздіњ ќысќасы, жер ќ±р жатпай пайдаланылуы керек. Сонда ѓана біз елімізді азыќ - т‰лікпен толыќ ќамтамасыз етеміз. Сондыќтан, Елбасы жа-риялаѓан мораторийді пайда-ланып осы мəселені байыппен шешіп алѓанымыз абзал. Жер тек сауданыњ кμзі емес, табыс-тыњ, елдіњ м±ќтажын μтейтін, халыќќа пайда əкелетін кμз ретінде ќарауымыз ќажет. Со-нымен ќоса жерді сатып алѓан-дардыњ жерлері бос жатпауы тиіс, б±ны тиісті ќадаѓалаушы органдар əрдайым баќылауда ±стаѓандары абзал.

Талғатбек МҰҚАНОВ, «Динара» ШҚ басшысы, Зеленая роща ауылы

«Ән - көңілдің ажары», - демекші, бала кезінен өнерге, әнге құмар болып өсіп, өмірде өзіндік ұстанымы бар, әншілік өнерімен танымал болған мәдениет саласы-ның қызметкері Сағынтай Баянұлы Құсдәулетовты ауданы-

мыздың өнер сүйер қауымы жақсы біледі.

Жүрегінде жыр толған Жүрегінде жыр толған өнер иесіөнер иесі

ЖАС ҰРПАҚ ӨЗ ТАРИХЫН БІЛУІ ТИІС

16 - 17 мамыр күндері Павлодар облысы Мемле-кеттік мұрағаттың Качир аудандық бөлімінде ашық есіктер аясында Тереңкөл ауылындағы № 1, 2 ОМ оқушылары және жергілікті агротехникалық колледж студенттеріне арналған кездесу ұйымдастырылды.

Арнайы шараѓа келген мектеп оќушыларын аудандыќ м±раѓат-тыњ басшысы А.С±ханќ±лов ќарсы алып, м±раѓаттыњ б‰гінгі тыныс тіршілігімен, кμп жылдар бойѓы жиналѓан ќ±жаттарымен таныс-тырып, б‰гінгі ќолѓа алынѓан игі істерімен таныстырып μтті. Оќу-шылар мен студенттер ќойылѓан

кμрмені ќызыѓушылыќпен кμріп шыѓып, м±раѓат ќызметкерлеріне μздерініњ с±раќтарын ќойып жат-ты.

Онда мектеп оќушылары саќ-талѓан м±раѓат ќ±жаттарымен танысты. Б±л к‰ні олар ‰шін ар-найы «Соѓыста ерлік кμрсеткен Жењімпаздар» атты ашыќ сабаќ

μтіп, Качир ауданыныњ тарихынан жəне «Жењімпаздар» атты кμр-мелер ±йымдастырылды. М±нда балаларѓа арнайы бейнефильм кμрсетілді.

Іс - шара барысында мектеп жеткіншектері ¦лы Отан соѓысы жылдары Отан ќорѓау жолында ќанды майдан шебінде ерлік кμр-сеткен жерлестеріміз соѓыс арда-герлері жайлы арнайы ќабырѓа газетін кμріп тамашалады.

Б‰гінгі шараныњ басты маќса-ты - жас ±рпаќ бойындаѓы μз туѓан μлкесіне, еліне деген патриоттыќ сезімін оятып, ауданымыздыњ μсіп - μркендеуі жолындаѓы тарихи ќ±нды деректермен жаќыныраќ та-нысу. Шарада оќушылар μздерініњ ой-пікірлерін ортаѓа салды. Əрине б±л шара əр мектеп жеткіншегініњ ойында ќалатыны сμзсіз. Аудан-дыќ м±раѓаттыњ басшысы кездесу соњында шараныњ мањыздылы-ѓына тоќталып μтті. Əрине, дəл осындай ±рпаќтар сабаќтастыѓы-ныњ ќазіргі уаќытта ќажеттілігі μсіп отыр. Біздіњ μскелењ ±рпаѓымыз μткен тарихын біліп, ±мытпай, со-ѓыс ардагерлері мен тыл ењбеккер-лерімен жиі кездесу μткізу ќажет екенін м±раѓат басшысы атап μтті. Алдаѓы уаќытта осындай ашыќ са-баќтар, кездесулер əрі ќарай жал-ѓасын табады.

А.С¦ХАНЌ¦ЛОВ, Павлодар облысы мемлекеттік

м±раѓатыныњ Качир аудандыќ бμлімініњ басшысы

АХАТ органдары ±сынѓан аза-маттыќ хал актілері жазбаларында-ѓы мəліметтерді μњдеу нəтижесінде, 2016 жылдыњ ќањтар - наурызында туылѓандар саны 99,4 (2015 жылдыњ ќањтар - наурызында – 92,1) мыњ адамѓа жеткен, б±л 2015 жылдыњ ќањтар - аќпанымен салыстырѓанда 7,9% - ѓа кμп.

Туу кезектілігі бойынша бірінші, екінші жəне ‰шінші туѓандардыњ

‰лес салмаѓы сəйкесінше 31% (32%), 29% (29%) жəне 19% (18%).

Осы кезењде ќайтыс болѓандар саны – 34,4 (33,2) мыњ адам, б±л 2015 жылдыњ ќањтар-наурызымен салыстырѓанда 3,6%-ѓа кμп.

2016 жылдыњ ќањтар-наурызын-даѓы есеп бойынша республикада 1 жасќа дейінгі 1033 (847) нəресте μлімі тіркелді. 2015 жылдыњ ќањтар-наурызымен салыстырѓанда 1 жасќа

дейінгі шетінеген нəресте саны 22%-ѓа кμбейді.

Кμші-ќон полициясы органдары-ныњ деректеріне с‰йенсек, елімізден кμшкендер саны 20,3%-ѓа кμбейіп, 5434 адамѓа жетті, кμші-ќон айыры-мы – 2381 адам. Еліміздегі негізінен ТМД мемлекеттерінен ќоныс аудару-шылар кμп.

¤њіраралыќ кμшіп-ќонушылар-дыњ ‰лесіне еліміздіњ жалпы ішкі кμшіп-ќонушылар саныныњ 42,5%-ы тиесілі. ¤њіраралыќ кμші-ќонныњ оњ айырымы Алматы (8586 адам) ќа-ласында жəне Аќмола (320 адам), Ќостанай (318 адам), Мањѓыстау (291 адам), Павлодар (280 адам), Атырау (83 адам) облыстарында ќа-лыптасты.

Еліміздегі халық саны 17 млн 733 мың адамнан асты

2016 жылдың 1 наурызындағы санақ бойынша еліміз-дегі халық саны 17 млн 733,2 мың адамға жетті, оның ішін-де 10 млн 113,8 мыңы (57%) қалаларда, 7 млн 619,4 мыңы (43%) ауылдарда тұрады. 2015 жылдың 1 сәуірімен салыс-тырғанда халық саны 257,1 мың адамға немесе 1,47%-ға артты, деп хабарлайды BNews.kz.

6 мамыр к‰ні Трофимовка мектебінде Ќ±дайберген С±ра-ѓановты еске т‰сіруге арналѓан волейболдан округ т±рѓындары арасында жарыстар μтті. Ауыс-палы кубокты Тункиновтар отба-сы жењіп алды.

Жањаќ±рылыс ауылдыќ ок-ругініњ əкімі Б.Ќапбасова Жењіс мейрамы ќарсањында барлыќ тыл ењбеккерлерімен кездесті. 9 Мамырда к‰нніњ μзі шуаѓын ая-май тμгіп, халыќтыњ кμњіл- к‰йі кμтеріњкі болды. Ауылдаста-рымыз бір - бірлерін ±лы мей-раммен ќ±ттыќтап, ізгі тілектерін білдіріп жатты. Б±л к‰ні ауыл

мањайында халыќ кμп жинал-ды. Бəрініњ ќолдарында ќызыл - жасылды г‰л шоќтары, жа-лаушалар мен транспоранттар болды. Ескерткіш жанында ¦лы Жењістіњ 71 жылдыѓына арнал-ѓан митингі μтті. Митингіге кел-ген тыл ењбеккерлерін барлыќ ж±ртшылыќ ќызу ќошеметпен ќарсы алды. Жењіс к‰ні ауыл-дыќ округ əкімі ќ±ттыќтау сμз айтып, ¦лы Отан соѓысы жылда-ры тылда ерен ењбек етіп, ерлік ‰лгісін танытќан тыл ењбеккер-леріне г‰л шоќтарын табыстап, сый - ќ±рмет кμрсетті.

Мереке барысында тыл ењ-

беккері Е.Капкенов, ењбек ар-дагері Б.Сыздыќова жəне «Ра-хат» шекара бекеті бастыѓыныњ орынбасары У.Турари ¦лы Жењіс мерекесімен ќ±ттыќтап, елімізге амандыќ, халќымызѓа тыныш-тыќ тіледі. Жењіс мерекесіне Терењкμл, Павлодар, Астана, Алматы, Ќараѓанды, Екібаст±з, Аќсу ќалаларынан келген ќонаќ-тар кμп болды.

Жењіс к‰ні ауыл т±рѓында-ры ескерткішке г‰л шоќтарын ќойып, Отан ќорѓау жолында ерлікпен ќаза тапќан жауынгер-лерді, бейбіт к‰ндері μмірден μткен соѓыс ардагерлерін еске алып, бір минут ‰нсіздік жария-ланды. Б±л к‰ні кμпшілік ќауым мектеп жеткіншектерініњ мере-келік концерттік баѓдарламасын тамашалады. Білім ордасыныњ педагогтары Д.Капкенов, И.Н±р-тазина, А.Сыздыќова, ауылдыќ клуб ќызметкерлері К.Тембаева, У.Баженова ±лы мерекеге ар-наѓан тілектерін айтты. Жењіс мерекесіне Кењес Одаѓыныњ Батыры Ќ.С±раѓановтыњ ќызы Г‰лмира Ќ±дайбергенќызы да ќатысты. Батырдыњ ќызы да ауыл т±рѓындарын Жењіс к‰ні-мен ќ±ттыќтап, жаќсы тілектер білдірді. Митингі «Жењіс к‰ні» əнімен аяќталды.

Митингтен соњ тыл ењбек-керлеріне арналып мерекелік дастарќан жайылды. Аталмыш шарада жылы - жылы тілектер айтылып, демеушілер тарапы-нан тыл ењбеккерлеріне баѓалы сыйлыќтар табысталды. ¦лы Отан соѓысы жылдары μмір мен μлім арасында ж‰ріп, Отанды ќорѓау жолында ерлікпен ќаза болѓан майдангерлер мен тыл-да Жењісті жаќындатќан аѓа ±р-паќ μкілдеріне айтар алѓысымыз шексіз. Соѓыс енді болмасын деп тілейміз.

Жањаќ±рылыс ауылдыќ ок-ругініњ тыл ењбеккерлері

ƏЛЕУМЕТТереңкөл тынысы 19 мамыр2016 жыл № 20 (254)

Terenkol_tinisi@mail.ru3

ТАҒЗЫМ

10 мамыр күні Павлодар қаласында Ұлы Отан соғы-сына қатысушы, Кеңес Одағының Батыры Құдайберген Мағзұмұлы Сұрағановтың құрметіне арналған митингі болып өтті.

Ұлы Жеңіс мейрамына бүкіл округ болып дайындалдық. Бұл мереке айтуға ауыр болғанымен, кейінгі ұрпаққа бейбіт өмір сыйлаған, сан мыңдаған халықтар-ды соғыс өртінен арашалап алып қалған, барлық жастық өмірлерін майдан дала-

сына тастап келген ата - апаларымыздың рухына де-ген құрметіміз.

МамырМамыр99Соғыс енді болмасын!

9 мамыр к‰ні Байќоныс ауы-лындаѓы ескерткіш жанында ¦лы Жењіске арналѓан салтанат-ты шеру μтті. Мерекелік шараѓа ауыл т±рѓындары, тыл ењбеккер-лері, ќонаќтар, ±стаздар ±жымы, оќушылар ќатысып, орталыќ кμшемен ескерткіш монументіне

дейін ж‰ріп μтті. Б±л к‰ні ауылдыќ округ əкімі

Ќ.Алтаев ауыл т±рѓындарын ¦лы Жењіс мерекесімен ќ±ттыќ-тап, игі тілегін жеткізді. Сондай-аќ ардагерлер кењесініњ м‰шесі С.Икешев, Л.Егорова ќ±ттыќтау сμз сμйледі. Митингіге келген

кμпшілік ќауым ¦лы Отан соѓы-сы жылдары Отан ‰шін жанын ќиып, ќаза тапќан жауынгер-лерді бір минут ‰нсіздікпен еске алып, ескерткіш монументіне г‰л шоќтарын ќойды.

А.ƏЛІБАЕВА, Байќоныс орта мектебі

Ешкім ұмытылмайды, ештеңе ұмыт болмайды

¦рпаќ тəрбиесі ±лаѓатты бо-луы ‰шін отбасындаѓы ата-ана берген тəрбие мектепте жалѓа-сын тауып, кішкентай б‰лдіршін-дер жаќсы азамат болып ќа-лыптасуы ‰шін мектеп, м±ѓалім, тəрбиеші жауапты міндет ат-ќаратыны белгілі. Ењ бастысы бала ата-ананыњ оныњ оќудаѓы жетістіктеріне ќызыѓушылыѓын сезінуі керек.

6 мамыр к‰ні Байќоныс орта мектебінде аудандыќ педа-

гог-психологтар мен мектептіњ əлеуметтік педагогтарыныњ се-минары ±йымдастырылды. Се-минар барысында Первомайка НМ, Качир №1 ОМ, Качир №2 ОМ, Осьмерыжск НМ, Октябрьск ОМ,Байќоныс ОМ əлеуметтік пе-дагогтары мен психологтары шеберлік сабаќтарын кμрсетті. Семинарда отбасы мен мектеп арасындаѓы ќарым - ќатынасын шешу жолдары мен мəселелері ќарастырылды. Ќатысушылар

ситуациялыќ жаѓдайларда μз-дерініњ ата - аналар орнына ќо-йып, шешу жолдарын ќарастыр-ды. Мањызды шараѓа ќатысќан білім бμлімініњ əдіскері Б.¦рта-ќов, мектеп директоры З.М±са-бекова ±йымдастырушыларѓа алѓыстарын білдірді. Семинарѓа ќатысќан педагогтар кμптеген ќажетті деген аќпараттар алды.

С.ЌАСЕНОВА, Байќоныс ОМ

əлеуметтік педагогы

КЕЛЕШЕК КӨЗІ - БАЛАДА

9 і Б й йі і і і і ¦ О

«Болашаќќа ±мтылѓан μлкем» кітабыныњ, ¦лы Жењіс жањѓырыѓы бμліміне назар аударып оќып шыќ-ќаннан кейін, к‰нделігімді аќтарѓан едім. Онда Терењкμл болысы жерін-де туѓан Максим - Горький аудандыќ комиссариатынан соѓысќа шаќырыл-ѓан жігіттеріміздіњ саны бес мыњѓа жеткен.

«Боздаќтар» кітабын сараптай отырып, 907 ќазаќ, 1080 орыс, 393 украин жауынгерлер майдан дала-сында ќаза тапќан. Оны еске т‰сіріп отырѓаным ауданныњ тарихи атын ќайтаруѓа барша т±рѓындар атсалы-су керектігін халыќќа т‰сіндіріп, осы ж±мыстарѓа ќозѓау салу.

Айтайын дегенім, ¦лы Отан со-ѓысынан аман - есен келді десем де, кμбі денсаулыѓынан айырылып келгендер. Денсаулыѓына ќарамай, ‰зіліп ќалѓан оќуларын бітіріп, ењбек-ке араласып кеткендер ішінде м±-ѓалімдер де аз емес. Сμзім м±ѓалім-дер туралы.

Соѓыстыњ басынан аяѓына дейін ќатысып елге оралып,ќарапайым м±-ѓалім мамандыѓына ие болып, еліне, туѓан жеріне адал абыройлы ењбек еткен, тыњдарман мен шəкірттерініњ санасына соѓыс кезіндегі ќиыншы-лыќтарды, фашистердіњ жауыздыќ ќылыќтарын сіњіре білгені бəріміздіњ есімізде. Л.Брежневтіњ кезінде «Ешкім ±мытылмайды, ештење ±мыт ќалмайды» бастаманы ќолдаушы-лардыњ алдыњѓы ќатарында болѓан м±ѓалімдер еді.

¦стаз ісін атќарып ж‰ріп,ќоѓам ісіне белсене ќатысты. ¦лы Отан соѓысында ќаза тапќан, хабарсыз кеткен боздаќтардыњ тізімін жасап, əр совхоздыњ орталыѓында солдат м‰сіні - ескерткіш орнатып, жанында таќтаѓа ќашап тегіс есімін жаздырѓан болатын. Солардыњ ішінде мынадай ±стаздардыњ болѓаны к‰нделігімде жазылып ќалыпты. Балтин Рамазан, əскери дəрежесі - лейтенант, кəсіби білімді педагог Жасќайрат, Октябрь, Бобров орта мектептеріндегі орыс сыныптарына сабаќ берген. М±ќанов Зейнілѓалы Н±рѓали±лы Жасќайрат бастауыш сынып жеткіншектеріне жарты ѓасырдай тəлім - тəрбие бер-ген тəжірибелі педагогтардыњ бірі

еді.‡сенов Əкрам Темірѓалы±лы м±-

ѓалім. Аудандыќ оќу бμлімініњ мењ-герушісі, зейнеткерлікке шыќќанѓа дейін Песчан совхозындаѓы орта мектеп директоры ќызметін атќар-ды. Асќапов Кенесары кμп жылдар бойы Тегістік мектебініњ директоры болѓан. Батырќанов Ќаби - матема-тик, Качир орта мектебініњ білікті ±с-таздарыныњ бірі. Иосиф Иосифович Ясинский - тарихшы, аудандыќ оќу бμлімініњ н±сќаушысы, содан соњ Октябрь орта мектебініњ директоры, аудандыќ Оќу бμлімініњ мењгерушісі, Береговой ауылындаѓы білім орда-сыныњ директоры ќызметтерін ат-ќарѓан.

Иосиф Ясинскийден кейін Ма-лыгин Геннадий Дмитриевич Бере-говой орта мектебінде кμп жылдар директор болып ќажырлы ќызмет еткен. Содан зейнеткерлікке шыќ-ты. Б‰гінде ол тоќсанѓа толып отыр. Береговой орта мектебінде матема-тик Василий Васильевич Ткаченко, биолог Комлик Дмитрий Филиппович зейнеткерлікке шыќќанѓа дейін білікті де μз ісін жаќсы білетін ±стаздардыњ бірі болатын. Сəрсекеев С‰леймен Жањабет, Ќызылтањ бастауыш мек-тептерінде ±стаздыќ етті.

Педагогикалыќ училищеніњ т‰-легі Ќайыр Ќасен±лы Жасќайрат бас-тауыш мектебі, Октябрь мектебінде сабаќ беріп ж‰ргенде майданѓа ат-танѓан. Соѓыс біткеннен соњ еліне аман-есен оралѓан ол 1946 жылы Октябрь мектебіндегі орыс класта-рына ќазаќ тілінен сабаќ беріп ж‰ріп аудандаѓы партия ќызметіне ауыса-ды. Жоѓары партия мектебін бітірген-нен соњ барып, обком партиясында н±сќаушы, Баянауыл аудандыќ пар-тия комитеті мен аудандыќ атќару комитетінде ењбек етіп, аудандыќ т±тынушы одаѓыныњ бастыѓы ќыз-метінен ќ±рметті демалысќа шыќты. Ќазір Павлодар ќаласында т±рып жатыр. Тоќсан жасќа толу мерей тойын атап μтті. Сонау ¦лы Отан соѓысына ќатысќан ±стаздардыњ ау-данымыздыњ педагогика саласына сіњірген ењбектері аз емес.

Ардагер ±стаз Рахмет М±ќаметќали±лы

ҰСТАЗ КҮНДЕЛІГІНЕН...

Палодар облысы, Качир ауда-ны, С±лу – аѓаш ауылыныњ тумасы Ќ±дайберген ата, Павлодардаѓы педагогикалыќ училищені бітірген. 1940 жылдыњ ќазан айында армия ќатарына шаќырылады. 1942 жылы артиллериялыќ училищені аяќтап, кіші лейтенант шенінде майданѓа аттанады. Оныњ ерлік жолы Сталинг-радтан – Берлинге дейін жетті. 1946 жылы 15 мамырда КСРО Жоѓарѓы Кењесініњ Президиумыныњ Жарлыѓы бойынша аѓа лейтенант Ќ.М.С±ра-ѓановќа Кењес Одаѓыныњ Батыры атаѓы беріледі. Соѓыстан кейін Ал-матыдаѓы педагогикалыќ инсти-тутта м±ѓалім болып ж±мыс істеді. Біз Качир ауданыныњ т±рѓындары, біздіњ ±рпаќтарымыз μз жерімізден, ќарапайым ауылымыздан осындай тамаша Батыр шыќќандыѓын маќтан етеміз.

Митингіні облыс əкімі Болат Ба-ќауов ашты. Осы салтанатты шара-да Павлодардаѓы Дерибас кμшесі Батыр атамыз Ќ.М.С±раѓановтыњ есімімен аталатын болды. Митингі-де отбасы жаќындары, аудан, ќала халќымен ќоса біздіњ ауылдан да

адамдар барып, ќатысып келді. Біз аудан əкімі Ж.Ш±ѓаевќа, облыстыќ мəслихаттыњ депутаты Г.Н±рханова-ѓа, ауыл əкімі Б.Ќапбасоваѓа алѓыс білдіреміз.

Біз ауыл адамдары ауданымыз-дан осындай Батыр адамныњ шыѓып, елге есімі ќалѓанын маќтан етеміз. Біздіњ ±рпаѓымыз осыны білуі керек.

Біз μзіміздіњ Президентіміз Н.На-зарбаевтыњ ж‰ргізіп отырѓан сараб-дал саясатына ќолдау білдіреміз. Мен соѓысты кμрген жоќпын, меніњ балаларым да, немерелерім де, жер бетіндегі барлыќ халыќ та соѓыс μрті-нен аман болса екен деп тілеймін. Жер бетіндегі барша адамзат тату-лыќта, бейбіт μмір с‰рулері керек. Біз б‰гінгі ±рпаќтар ‰шін жан берген ерлердіњ ерліктерін есте саќтап, оны білмейтіндерге айтып отыруымыз ќажет.

Митингіден кейін орталыќ «Мəш-ћ‰р – Ж‰сіп» мешітінде ас беріліп, ќатым т‰сірілді. Біз осынау істіњ басы ќасында ж‰рген азаматтарѓа алѓы-сымыз шексіз.

Ботагμз Сыздыќова, Жањаќ±рылыс ауылдыќ округі

Халық риза болды

Тарих. Таным

«Бүкіләлемдік шынайы даңқты қайраткер» деп танылған Әлихан Бөкейханов кім?

Əлихан Н±рм±хамед±лы Бμкейханов (05.03.1866 - 27.09.1937) - соњѓы хан-с±л-тандардыњ бірі - Бμкейдіњ тікелей ±рпаѓы. Бμкейдіњ 1816 жылы хан таѓына отыруы-нан тура 50 жыл μткен 1866 жылы 5 нау-рызда д‰ниеге келген.

Сонау Омбыда оќыѓан 1886-1890 жыл-дары-аќ Əлихан Бμкейханов Ресей импе-риясыныњ отарлыќ езгісінде отырѓан алты алашыныњ тарихын, мəдениетін, кμшпелі шаруашылыѓы мен кəсібін зерттей келе, отаршыл империяныњ ж‰ргізіп отырѓан жыртќыштыќ, озбырлыќ саясатына ќоса туѓан халќыныњ т±рмыс-тіршілігіне деген сыни кμзќарасын білдіре бастайды. «Ќыр халќы, - деп жазады Ќыр ±ѓлы (алѓашќы лаќап аты - С.А.) - Əлихан 1889 жылы «Дала уалаяты газетінде» жарыќ кμрген бір маќаласында, - бос ж‰реді. Бос отырѓан бастарына ауыр сын тумаѓан соњ мехнат-ж±мысќа иленбей мал шаруасыменен к‰-нелтіп ж‰рді. Мал баѓу μз жμніменен ж‰ре береді. ¤лгенге шейін (μле μлгенше.С.А.) бір ќазаќ мал баѓуды т‰зеуге ойлаѓан жоќ, ќанша заманнан бері ата-бабаныњ жолы-менен ж‰реді де отырады».

Сол жылѓы екінші бір маќаласында Əлихан ќазаќ ќоѓамында заманына ла-йыќ мəдениеттіњ, адамгершілік, мораль-дыќ ќ±ндылыќтардыњ аяќасты болѓанын μкінішпен атап кμрсетеді. Орыс империя-сыныњ аяусыз езгісінен кμне дəуірден келе жатќан тμл мəдениетін ±мыта бастап, жер-суынан айырылып ќ±рдымѓа ентелеген ќазаќ ќоѓамында, оныњ пікірінше, шексіз т±тынушылыќ пен байлардыњ ќалыњ б±ќа-раны ќанауы, болыс билігі ‰шін руаралыќ талас-тартыс, «к‰шті ру» немесе «жаќсы ќазаќтардыњ» «нашар ќазаќтарды» аяу-сыз езіп-ќанауы кењ етек алып отырѓанын: «Біздіњ ќырѓа бір жμні жоќ ѓадат неше за-манѓы рəсімдер ж‰реді, - деп жазады Ə.Н. (Əлихан Н±рм±хамед±лы) 1889 жылы. - Біреуді к‰шті кісі я к‰шті т±ќым деп адал-арам болса да жалпылдатып ж‰реді. Біздіњ заманныњ законымыз, ±лыѓымыз жоќтай, маќ±лыќменен ќањѓырып ж‰ргендей к‰шті т±ќымдар нашар т±ќымдарды ренжітеді».

Сонымен бірге, Əлихан «ќазаќ тып-ты-ныш жатып, еріншек, ћешнəрсе ќылмай-ды» деп ойламайды. Оныњ кəміл сенімін-ше, ќазаќтар «ќайратты, ж±мыстыњ бəріне жарайды... Біраќ (оларды) ќозѓау керек».Ќыр халќы... ѓылым-білім жайып жатќан ћəм μздері ѓылым-білімге кμњіл бμлген себебінен кешікпей-аќ жаќсылыќты біліп, ењсесін кμтеруге аяќ басар, μздерініњ с‰-йектеріне берген аќылы-санасы болѓан соњ, сол ... заманда болѓан балаларымыз бізден аќылды болып, біздіњ заманымыз-даѓы аталарымыздыњ ќылѓандарын кμріп тањ ќалар я ойламай ќатырар», - деп Ќыр ±ѓлы алты алашыныњ жарќын болашаѓы-на зор ‰мітпен ќарады. Əзірше, алѓашќы маќалаларында ол орыс келімсектерініњ отарлау саясатыныњ ќысымымен кμшпелі мəдениет пен шаруашылыќтан бір жерге байланѓан т±рмыстыњ азабын кμріп отыр-ѓан ќазаќ, оныњ кμзќарасынша, «рухани дамуыныњ балалыќ шаѓында ж‰р».

Омбы техникалыќ училищесін аяќтаѓан соњ, ењ алдымен ќазаќ халќыныњ ата-ба-ба жерін келімсектерден ќорѓау керектігін б‰кіл сана-сезімімен сезген Əлихан 1890 жылы Санкт-Петербургтыњ орман инсти-тутына т‰сіп, онымен ќарама-ќатар аста-налыќ императорлыќ университеттіњ зањ факультеті курсын экстерн əдісімен оќып, 1894 жылы ормантанушы-ѓалым жəне зањ-гер деген екі диплом алады. Əлихан Дала жəне Т‰ркістан μлкелеріне бμлінген Ќазаќ

елініњ жерін, əлеуметтік-экономикалыќ ахуалын, халыќ шаруашылыѓын, тμрт т‰лік малы мен санын, табиѓаты мен ауа райын зерттеген 4 ѓылыми экспедициясыныњ ж±-мысына ќатысады. Осы жылдары Əлихан б‰кіл отаршыл империяѓа танылѓан ѓалым, Ќазаќстан бойынша тењдессіз білгір сарап-шы ретінде танылып, туѓан елі мен хал-ќыныњ тарихы, экономикасы, мəдениеті, шаруашылыѓы, оныњ ішінде дəст‰рлі мал шаруашылыѓы жəне жері туралы бірнеше іргелі ѓылыми монография, ондаѓан очерк, мыњнан аса маќала мен ењбек жазып жа-риялайды. Алты алаш кμсемініњ осы к‰нге ќарай аныќталып жиналѓан шексіз бай м±-расыныњ жалпы кμлемі 16-18 томдыќ жи-наќты ќ±рап отыр.

Әйгілі энциклопедист ғалым, Қазақ елінің теңдессіз білгірі,

журналист, көсемсөзші

Əлихан μзініњ сан ќырлы ѓылыми жəне публицистік ќызметін ќоѓамдыќ-саяси к‰-ресімен ќарама-ќатар атќаруѓа мəжб‰р болды. 1905-1907 жылдардаѓы бірінші орыс тμњкерісі кезінде ол ±лт зиялылары-ныњ Ахмет Байт±рсынов, Жаќып Аќбаев, Міржаќып Дулатов, Райымжан Мəрсек±лы, Айдархан Т±рлыбай±лы сынды алдыњѓы ќатарлы μкілдерін μз тμњірегіне топтасты-рып, б‰гінгі к‰ні «Алаш» деген атауымен белгілі ±лт-азаттыќ ќозѓалысыныњ жања толќынын бастады. ¤зініњ 1910 жылы Санкт-Петербургте «Ќазіргі мемлекеттер-дегі ±лттыќ ќозѓалыстыњ формалары» жинаѓымен басылып шыќќан «Ќазаќтар» («Ќырѓыздар») атты əйгілі тарихи-аныќ-тамалыќ очеркінде Ќыр баласы - елаѓасы μзі бастаѓан осы зиялылар тобын «батыс-шылдар» деп атайды: «Таяу келешекте ќырда, бəлкім, екі саяси партия ±йымдас-тырылатын шыѓар... Олардыњ бірі ±лттыќ-діни аталуы ыќтимал жəне ќазаќтардыњ μзге м±сылмандармен бірігуі оныњ идеалы болып табылады. Екінші батысшыл баѓы-ты осы сμздіњ кењ маѓынасында айтќанда - ќазаќ даласыныњ болашаѓын саналы т‰р-де батыс мəдениетін ж‰зеге асыра отырып кμреді».

Б‰гінгі тањда батысшыл зиялылардыњ атќарып кеткен ќызметі «Алаш» ±ранды

±лт-азаттыќ ќозѓалысы ретінде таныл-са, Əлихан Бμкейхановты оныњ идеялыќ негізін ќалаушы, бас идеологы, саяси же-текшісі деп бірауыздан мойындайды.

«Алаш» ќозѓалысы мен оныњ кμсемі Əлихан Бμкейхановтыњ 1917 жылѓы Аќпан тμњкерісіне дейін, яѓни отаршыл патша-лыќ самодержавие т±сында ќандай ќиян-кескі к‰рес ж‰ргізгенін мынадай фактіден байќауѓа болады. 1917 жылѓы тμњкеріске дейінгі жəне одан кейінгі кезењде бір Əли-ханныњ μзі 7 рет т±тќындалып, бірнеше тəуліктен 4 жəне 8 айѓа дейін т‰рмеде оты-рып шыѓып, 2 рет саяси айдауда болды. Оныњ ішінде Самарада 8 жылын μткізсе, Мəскеуде шым-шытырыќ оќиѓалар мен ќиян-кескі к‰реске толы ѓ±мырыныњ аќыр-ѓы 15 жылын сарп етті.

«Алаш» ќозѓалысыныњ басы-ќасын-да ж‰ріп, ол халќыныњ жазбаша тарихын жазу, таныту маќсатында ±лтыныњ тари-хын тиянаќты зерттеді, Алтын Орданыњ зањды м±рагері болып табылатын, бір кез-де ќуатты мемлекет болѓан Ќазаќ ханды-ѓыныњ бірліктен, к‰ш-ќуатынан айырылып, отарлыќќа т‰суініњ объективті де субъек-тивті себептерін аныќтады. Ол, сондай-аќ, ХІХ ѓасырдыњ бірінші жартысында Ресей империясыныњ отарлау саясатына ењ ау-ќымды ќарулы ќарсылыќ кμрсеткен Кене-сары хан кμтерілісініњ μз маќсатына жете алмауыныњ тарихи себептерін де зер сала зерттеді. 1903 жылы Санкт-Петербургте Əлихан екі автормен бірлесіп жазѓан «Ќа-заќ μлкесініњ тарихи таѓдыры жəне оныњ мəдени жетістіктері» атты т±њѓыш ѓылы-ми монографиясын жариялады. Б±л шы-ѓармасында ол Ќазаќ хандыѓыныњ тарих сахнасына шыѓуын, хандыќтыњ кейінірек ‰ш ж‰зге бμлініп Ресей империясымен одаќ ќ±рамын деп оныњ отарына айналуы, аќыр аяѓында Сібір жəне Орынбор ќазаќ-тары туралы 1822-1824 жылдардаѓы екі ереженіњ к‰шімен хандыќ институты жо-йылып, ќазаќтыњ ±лттыќ мемлекеттігінен айырылѓан тарихын мейлінше жан-жаќты сипаттап берді. 1910 жылы μзініњ ењ таны-мал «Ќазаќтар» атты тарихи-аныќтамалыќ очеркін жариялады. ¤з туындыларында Əлихан т‰рлі тарихи жаѓдаяттардыњ сал-дарынан Ресей империясыныњ отарлы-ѓына душар болѓан башќ±рт, татар, хаќас, ќырѓыз, Ќырым татарлары, ноѓай, алтай-лыќтар сынды басќа т‰ркі халыќтарыныњ тарихын, т±рмыс-тіршілігін де, ол халыќ-

тардыњ ќазаќпен арадаѓы рухани, мəдени байланысын, отарлыќ езгідегі ауыр халін де мейлінше кењ ќамтыды. Б±лтартпайтын м±раѓат ќ±жаттары мен т‰рлі естелікке ќа-раѓанда, 1917-1920 жылдары Əлихан Ре-сейдіњ μзге т‰ркі-м±сылман халыќтарыныњ кμсемдерімен таяу болашаќта біріккен т‰ркі-м±сылман елі -Т‰ркістан мемлекетін ќ±ру м‰мкіндігін талќылайды. Сол кездегі ќ±былмалы саяси ахуалды ескере отырып, алты алаш кμсемі оны «Шыѓыс Ресей м±-сылмандарыныњ федерациясы» деп атау-ды ±сынады. ¦лтыныњ тарихын зерттей келе Əлихан ќайѓылы болса да мањызды бірнеше т±жырымѓа, оныњ ішінде тарихи жəне ењ бастысы, саяси ќорытындыѓа ке-леді. Олардыњ біріншісі: алты алаштыњ бірлігінен, соныњ салдарынан тəуелсіздігі-нен айырылуыныњ ењ басты сыры - б±рын-ѓы хан-с±лтандардыњ Ресей империясы тарапынан отарлау ќаупі тμнген сəтте де μз билігіне ќараѓан ру-ж‰здерді біріктіре алмауы. «Б±рынѓыныњ кμбі, - деп жазды Т‰рік баласы (Əлиханныњ ќазаќша лаќап есімініњ бірі - С.А.) 1913 жылы «Ќазаќ» га-зетіндегі «Ќазаќ тарихы» маќаласында, - к‰ш-ќуатты тиісті орнына ж±мсамай, бірініњ кμзін бірі ш±ќудан уаќыты артылмады, іс-тегенініњ бəрі жəбір, залым болды; ќыл-ѓаныныњ бəрі зорлыќ-зомбылыќ еді». Сол себепті де Əлихан туѓан халќы алдында б±рынѓы хан-с±лтандардыњ тікелей ±рпа-ѓы ретінде μзін айыпты сезінді, кењ сахара даласында емін-еркін кμшіп-ќонып ѓ±мыр кешкен, ќайталанбас салт-дəст‰рі, мəде-ниеті бар халќын еш ќарсылыќсыз отар-лыќќа жегіп берген алдыњѓы хан-с±лтан-дардыњ бар кінəсі мен халќыныњ келешек таѓдыры ‰шін бар жауапкерлікті μз мойны-на алды. «Хан баласында ќазаќтыњ хаќы-сы бар еді, - деп жазды Əлихан 1914 жылы жазѓан маќаласыныњ бірінде, - тірі болсам, ќазаќќа ќызмет ќылмай ќоймаймын». Əли-хан соњѓы демі біткенше осы сертіне адал болып ќалды.

¤зініњ тарихи зерттеулерінен соњ жаса-ѓан алты алаш кμсемініњ екінші мањызды саяси т±жырымы - ќарулы к‰рес арќылы ќуатты орыс империясыныњ отарлыќ шыр-мауынан ќ±тылып, ±лттыќ мемлекетті ќал-пына келтіру іс ж‰зінде де, теория т±рѓы-сынан да м‰мкін емес. Ќалыњ ќазаќты μзін μзі билеу ќ±ќына да, одан соњ толыќ ±лт-тыќ тəуелсіздікке де ќайта ќол жеткізетін жалѓыз жол, Алаш ќозѓалысы жетекшісініњ кμзќарасы бойынша, заман талабына сай ±лттыќ мəдениет ќалыптастыру жəне ќа-заќ ќоѓамын еуропалыќ дењгейге жетелеп жеткізу болып табылады. «Ќияметке шейін ќазаќ ќазаќ болып жасамаќ, - деп ашыќ атап кμрсетті «Ќазаќ» газетініњ 1913 жыл-ѓы 3 санында таѓы да сол Т‰рік баласы, - Осы ѓасырдаѓы əлем жарыѓына ќазаќ кμзін ашып, бетін т‰зесе, μзініњ ќазаќшылы-ѓын жоѓалтпаѓандай, жəне μзіміздіњ шарќ əдетіне ыњѓайлы ќылып «Ќазаќ мəдениеті» (Казакская культура) ќ±рып, бір жаѓынан «Ќазаќ əдебиеті» (Казакская литература) т±рѓызып, ќазаќшылыѓын саќтамаќшы».

Ресейді түпкілікті қайта құру арқылы ұлттық тәуелсіздікке жету

Сонымен ќатар, отаршыл Ресейдіњ μзін т‰пкілікті реформалап, оны самодер-жавиеден федеративтік демократиялыќ парламенттік мемлекетке айналдырмай, ќалыњ ќазаќтыњ ±лттыќ тəуелсіздікке жете алмайтынын да Алаш ќозѓалысыныњ кμ-семі кімнен болса да артыќ сезді. Сол себепті де ол 1905 жылдан Ресейдіњ ењ ыќпалды оппозициялыќ саяси ±йымы - Конституциялыќ демократия партиясына кірді. І Мемлекеттік дума депутаттыѓына сайланѓан 1906 жылы Əлихан самодержа-виені ќ±латуды кμздеген орыс масондары-ныњ «Ресей халыќтарыныњ ¦лы Шыѓысы» (1910 жылѓа дейін «Темірќазыќ» - «Поляр-ная звезда». С.А.) ложасына м‰шелікке ќабылданды. Əлихан «Алаш» ќозѓалы-сындаѓы ‰зењгілестері мен пікірлестерініњ алдына ±заќ мерзімге негізделген ауќы-мы кењ стратегиялыќ маќсат-м‰дделер ќоятын. Ол маќсат-м‰дделердіњ бір бμлігі 1905 жылѓы əйгілі «Ќарќаралы петициясы-на» ойып жазылѓанды.

(Жалѓасы келесі санда)‰р‰р рр ЌЌ ќќ атататќаќаќаќ рырырыр ппп кекекеткткткененен ќќќќызызызмемеметітіті ««АлАлАлашашаш»» ±р±р±р±рананандыдыдыд татататаририририр хыхыхыхыннн,н,, тттт±р±р±р±р±рмымымымыс-с-сс тітітітіршршршршр ілілілілігігігігінінінін дддддеее,е,, оооолллл хахахахалылылылыќ-ќ-ќќќ ( )

бүкіләлемдік дара тұлға Әлихан Бөкейханов

Биыл Әлихан Бөкейхановтың 150 жылдық мерейтойы ЮНЕСКО аясында өтетін болды. Халықаралық ұйым ке-зекті 38 - сессиясында осындай қаулы қабылдады. Енді жауапкершілік - Қазақстан Үкіметі мен Алаш көсемінің өмірін, сан қырлы қызметін, баға жетпес мұрасын зерт-тейтін ғалымдар мойнында.

19 мамыр 2016 жыл № 20 (254)Terenkol_tinisi@mail.ruTerenkol_tinisi@mail.ru

4

Майданға Павлодар жері-нен 46 мың жауынгер аттан-ды. Олардың 10256-сы ұрыс-тарда қаза тапты, 2094-і жа-рақаттардан әскери аурухана-ларда қайтыс болды, 9450-і хабарсыз кетті.

д қ д ,рдарсыз кетті.хаба

19 мамыр 2016 жыл № 20 (254)19 мамыр 2016 жыл № 20 (254)Terenkol_tinisi@mail.ruTerenkol_tinisi@mail.ru 5ÒÀЃÇÛÌÒÀЃÇÛÌ

Кењес Одаѓыныњ Батыры Ќ±-дайберген Маѓз±м±лы С±раѓанов биыл тірі болса 25 - ші мамырда 95 жасќа толар еді.

¦лы Отан соѓысыныњ ардагері, 1921 жылы 25 - ші мамырда Павлодар облы-сы Качир ауданына ќарасты Жайлауа-ѓаш ауылында туып - μскен. Анасы Кəмила Бетімќызы бір жасында ќайтыс болып, атасы С±раѓан мен əжесі Жəни-кеніњ тəрбиесінде μседі. Бала кезінен оќуѓа, білімге ќ±штар болѓан. Ауызында аталы сμзі бар аќ жаулыќты əжесі ана-сыныњ орнын басып, туѓан шешесіндей тəрбиелейді. Əкесініњ інісі Д‰йсенəлі Ќ±дайберген аѓамыздан бір жас ‰лкен болѓандыќтан, екеуі тетелес болды. 1935 жылы Байќоныс бастауыш мек-тебін бітіріп, Октябрьтањ орталау мек-тебіне ќабылданады. Мектепті кілењ «бес» деген баѓамен бітіреді. Сол жыл-дары сауатсыздыќты жою науќаны бас-талып, μзіне бекітілген жиырма ‰йдіњ адамдарын оќытып, сауатсыздыќпен к‰реседі. Зерек оќушы 1935-1936 оќу жылында 5-ші жəне 6-шы екі класты бір жылда бітіріп, Павлодар ќаласындаѓы В.Воровский (ќазіргі Б.Ахметов атын-даѓы педколледж) атындаѓы педагоги-калыќ училищеге оќуѓа т‰сіп, оны 1940 жылы ќызыл дипломмен бітіреді. 1940 жылдыњ 9-шы аќпанына 14-ші ќазан аралыѓында Павлодар ќаласынан 7 шаќырым жердегі Жањаауыл орталау мектебінде м±ѓалім болып, математика жəне физика пəндерінен сабаќ береді.

Сол мектептен 1941 жылдыњ 16-шы ќазанында Ќызыл Армия ќатарына алынады. 1942 жылдыњ наурыз айына дейін 185- ші артиллерия полкында оќу батареясыныњ курсанты атанады. Емтиханды ойдаѓыдай тапсырѓан Ќ±-дайберген Маѓз±м±лы кіші лейтенант атаѓын алып, майданѓа аттанды. Оныњ жауынгерлік жолы Сталинградты ќор-ѓаудан басталып, Жењісті Берлинде ќарсы алуымен аяќталды.

Аѓа лейтенант Ќ±дайберген С±раѓа-нов Белоруссия, Украина жəне Польша жерлерін неміс басќыншыларынан азат етуге ќатысады. Кіші лейтенант ќайта жасаќталѓан дивизион ќ±рамында Ста-

линград майданындаѓы 229-шы атќыш-тар дивизиясыныњ 811-ші атќыштар полкініњ ќ±рамында соѓыс ќимылдары-на ќатысты. Берлинге шешуші шабуыл басталѓанда Одер μзенініњ батыс жа-ѓындаѓы Шветинг деревнясыныњ т±сын-даѓы кескілескен ±рыста фашистердіњ тап ќасына ењбектеп барып, олардыњ тμбелерінен фауст - патронмен сна-рядтарын дəл т‰сіріп, ќорѓаныс шебін б±зады. Батыр аѓамыздыњ 40-45 сна-ряд жарѓан жерінде шабуылдан кейін жау солдаттарыныњ 100-ден астам денелері ќалды. Осы ерлігі ‰шін жер-лесіміз аѓа лейтенант Ќ±дайберген С±-раѓановќа 1946 жылы 15-ші маусымда КСРО Жоѓарѓы Кењесі Президиумыныњ Жарлыѓымен Кењес Одаѓыныњ Батыры атаѓы беріледі. Ќ±дайберген С±раѓа-

новтыњ берген б±йрыѓы бойынша жау шебініњ к‰л - талќаны шыќ-ты. Сμйтіп, Кењес əскерлері алѓа жылжып, немістерді ой-сырата жењді.

1947 жылы туѓан жері С±луаѓашќа оралды. Ана-сы Жəникені, ауылдастарын

ерекше шаттыќќа бμледі. С‰йіп ќосылѓан ќосаѓы Шаймерденќызы

Шəйза болатын. Б±лар жарыќ д‰ниеге ‰ш ±рпаќ əкелді. ‡лкені Гульмира, одан кейін Н±рзия, соњынан Серік. Ќазір Гульмира мен Серік Алматы ќаласын-да т±рады. Б±лардыњ μздері ±л - ќыз, немере μсіріп отырѓан ата-əже. Шəйза апа мен Ќ±дайберген аѓа 47 жыл отас-ты. Ќ±дайберген С±раѓанов соѓыстан кейінгі жылдар институт бітіріп, жоѓары білім алады. Математика ѓылымдары-ныњ кандидаты ретінде Алматы ќыздар педагогикалыќ институтында табан ау-дармастан 41 жыл студент жастарѓа білім береді. Жастар арасында əскери - патриоттыќ тəрбие беруде зор ењбек етті. 1998 жылы оныњ «¤мір соќпаќта-ры» атты кітабы жарыќ кμрді.

¦лы Отан соѓысыныњ ќанды май-данында жаумен шайќаста ерлік, отанс‰йгіштіктіњ μзіне тəн ‰лгісін кμр-сетіп, Батыр атамыз бейбіт μмірде де ерлікпен ќызмет етті. Туѓан халќыныњ жас ±рпаѓын оќытып, тəрбиелеуге μз μмірініњ жарты ѓасырѓа жуыѓын арнап-ты. Кμпті кμрген ќарт майдангер аѓамыз 2008 жылы 18 - ші аќпанда д‰ниеден μтті. Аѓалар ж‰ріп μткен тар жол, тай-ѓаќ кешулер - ќазіргі жастар ‰шін ‰лкен тəлім. Ќанды соѓыс жылдары Отанын ќорѓап, халыќќа бейбіт μмір, ¦лы Жењіс сыйлаѓан майдангер аталарымызды маќтан т±тып, мəњгі ±мытпаймыз.

2012 жылы Батыр атамыздыњ ту-ѓан ауылында ескерткіш ќойылып, Трофимовка ауылындаѓы бір кμшеге, сондай-аќ 2015 жылы аудан орталыѓы Терењкμлде б±рынѓы Целинная кμшесі-не Кењес Одаѓыныњ Батыры Ќ.С±раѓа-новтыњ есімі берілді.

Артында μшпейтін атын, кμшпейтін дањќын ќалдырѓан ерж‰рек батыр аѓамыздыњ мейірімді ж‰зі, сабырмен, баппен айтќан сμзі, μшпес ерлігі біздіњ есімізде ќала бермек.

«Ер ел ‰шін туады, ел ‰шін μледі» деген аталы сμз бар. Ендеше ерлер дањќы мəњгі μшпейді, елі барда сол елі-мен мəњгілік болмаќ.

ҚҰДАЙБЕРГЕН СҰРАҒАНОВСҰРАҒАНОВКЕҢЕС ОДАҒЫНЫҢ БАТЫРЫКЕҢЕС ОДАҒЫНЫҢ БАТЫРЫ

Тарихи әділеттілік деген осы шығар. Бірер жыл бұрын ғана Ресейдің ресми арнасы «Россия 24» Қошқарбаев пен Булатовтың ерлігін мойын-даған болатын. Алайда Рейхстагқа ту тіккен кіші сер-жант Кантария екен деген пікір басым болды. Бі-рақ шын мәнісінде басқаша болғаны бәрімізге мәлім. Рейхстаг шабуылы кезінде 20-дан астам ту тігілген. Олардың ішінен ең алғашқылары қазақ Рақымжан Қошқарбаев және Григорий Булатов еді. 70 жыл бұрын болған оқиғаның біз-ге жетпеген ақтаңдақ тұстары қандай?

РЕЙХСТАГҚА ТУ ТІККЕНІМЕН, «БАТЫР» АТАҒЫН АЛМАҒАН ҚАЗАҚ?

150 - ші атќыштар дивизиясыныњ со-ѓыс ќимылдары журналына сəйкес, 30 сəуір 1945 жылы саѓат 14:25 кезінде лей-тенант Ќошќарбаев пен ќатардаѓы жауын-гер Булатов «жер бауырлап ѓимараттыњ орталыќ бμлігіне келіп, бас кіреберістіњ сатысына ќызыл туды орнатты». Б±л кезде рейхстаг ‰шін к‰рестіњ ењ ќызып жатќан кезі еді. Туды орнатуды Ќошќар-баевтыњ μзі былай сипаттайды: «Комбат Давыдов мені терезе ќасына шаќырды. «Кμрдіњ бе, - дейді, - Рейсхстагты? Ке-ректі адамдарды тањда, туды тігетін бо-ласындар». Сосын маѓан сырты оралѓан, ауыр салмаќты матаны берді. Б±л – ќара ќаѓазѓа оралѓан ту еді. Бір топ барлаушы-лармен терезеден шыќтыќ. Біраз уаќыт-тан кейін бəрімізге жерге жата ќалуѓа тура келді. Атыс ‰дей т‰сті. Ќасымда тек бір-аќ жауынгер ќалды.

Ол Григорий Булатов болѓан. «Біз не істейміз, жолдас лейтенант?», - деп с±-рай берді. Біз екеуіміз суѓа толы ш±њќыр ќасында жаттыќ. «Туда μз тегілерімізді жазып ќояйыќ», - деп ±сындым. Содан соњ химиялыќ ќарандашпен: «674 полк, 1 батальон» сμздерін жаздыќ. Ќасына μз аттарымызды ќостыќ: «лейтенант Ќош-ќарбаев, жауынгер Булатов». Сол жерде ќарањѓы батќанѓа дейін жатуѓа тура келді. Сосын артиллерия соќќы жасай баста-ды. Осы сəтте Рейхстагќа ќарай ж‰гірдік. Ќ±рылысќа жеткен кезде мен Булатовты кμтердім, оныњ бойы екінші ќабатќа жетті. Екінші ќабат дењгейінде туды орнаттыќ...». Ќошќарбаевтыњ айтуы бойынша Рейхстаг алдындаѓы ашыќ 270 метрлік алањды жер бауырлап μту ‰шін 7 саѓат кетті.

Раќымжан Ќошќарбаев жолдасыныњ естелігі бойынша: «Ол сонда жеткен кез-де, немістер ѓимараттыњ жертμлесі мен жоѓарѓы ќабаттарында болѓан. Раќымжан туды ілген кезде жауынгерлер рухтанып, «Ура!»,-деп шабуылѓа шыќты. Осыдан кейін Рейхстаг ќ±лайтыны аныќ болды».

«Рейхстагтыњ дəл кіреберісіне Ќош-ќарбаев пен Булатов орнатќан полктік ту жай ѓана ќызыл матаѓа ±ќсас еді. Кейін Ќызыл Əскер Рейхстагќа шабуылын ‰дете т‰скен сəтте осындай тулар жан-жаќтан орнатыла бастады. Біраќ туды Ќошќар-баев пен Булатов орнатќанын барлыќ ко-мандирлер де, маршал Жуков та білетін.

Алайда ресми Жењіс Туын кμтеру рəсіміне олар ќатыстырылмады. Аталѓан ту соѓыс ќимылдары аяќталѓаннан кейін, 2 мамыр к‰ні тігілді. Басшылыќтыњ ±йѓа-рымы бойынша туды орнатуѓа Кантария мен Егоров бекітілді. Ал алѓаш болып туды тіккендер б±л категорияѓа кірмей ќалды»,-дейді Жанаев. Тарихта Егоров пен Кантария аттары алѓашќы ту тігуші-лер болып ќалды. Оларды тањдау аста-рында идеологиялыќ себептер болѓан.

Ќошќарбаевтыњ жасаѓан ерлігі тура-лы жазушы Борис Горбатов, танымал ки-нооператор Роман Кармен μз пікірлерін ашыќ білдіріп кеткен. «Шын мəнісінде

н кіші сер-лды. Бі-рімізгеастам лары орийың біз-

серр-

біздіњ жауынгерлерді б‰ркіт пен ќыран-мен салыстыру еш керек емес. Ешќандай б‰ркіт Ќошќарбаевпен тењ келе алмайды. Ол меніњ кμзімше Рейхстагќа Жењіс Туын тіккен. Б±ндай батырды сипаттау ‰шін м‰лдем басќа тењеулер мен образдар, жањ поэзия керек»,-деп жазып кеткен Гор-батов. Ол маќаласы 18 желтоќсанда 1948 жылы шыќќан «Литературная газетада» шыќќан болатын.

Ќошќарбаев пен Булатовтыњ ерлігін мойындаѓандар арасында дивизиялыќ газетаныњ корреспонденті Василий Суб-ботин болѓан. ¤з кезінде журналист осы жайында бірнеше рет жазѓан еді. Суб-ботинніњ соњѓы саќталѓан естеліктерініњ бірінде аталѓан мəселе туралы пікірі аныќ байќалады. «Мен осы 15 жыл ішін-де Ќошќарбаев пен Булатов істеген ерлік ±мытылып бара жатќанына ќынжыламын. Ешкімніњ аты б±лардыњ ерлігін жасыра алмас».

Кμптеген жылдар μткеннен кейін ѓана ќоѓам тарихи əділеттілікті орнату баѓы-тында мардымды ќадамдар істей баста-ды. Бауыржан Момыш±лы айтуымен жас ќазаќ журналисті Кəкімжан Ќазыбаев 1958 жылы «Лениншіл жас» газетінде «Жас ќа-заќтыњ ерлігі» атты маќала жариялады. Маќала арќылы батырлардыњ есімдері б‰кіл Кењес Одаѓына танылды.

Соѓыстан кейін Раќымжан Ќошќар-баев «Алма-Ата» ќонаќ ‰йініњ басќарушы-сы болып ж±мыс істейді. Оѓан Кењес Ода-ѓы батыры атаѓы берілмеді. Бауыржан Момыш±лы, Кəкімжан Ќазыбаев, Ѓабит М‰сірепов, Ѓабиден М±стафин, Əбділ-да Тəжібаев секілді ќоѓам белсенділері Раќымжан Ќошќарбаевќа Батыр атаѓы берілуіне əрекет еткен. Ќонаевтыњ μзі Ќошќарбаев пен Булатовты марапаттау туралы мəселені кμтерген еді. Біраќ ол билік тарапынан жауапсыз ќалды. Сол кездіњ μзінде Бауыржан Момыш±лы ре-сей архивтеріне кіруге р±ќсаты болатын. Сол арќылы Раќымжан Ќошќарбаевќа Кењес Одаѓы батыры атаѓын беру тура-лы б±йрыќты іздеп тапќан. Біраќ ќ±жатта Сталинніњ ќолтањбасы болѓан: «Бермеу!» (отказать) Неге? Себебі, Раќымжан Ќош-ќарбаевтыњ əкесі 1937 жылы репрессия-ланѓан болатын. Біраќ б±л əділетсіздік біздіњ жерлесімізді ќ±лата алмады. Оныњ ќызыныњ айтуы бойынша, Раќымжан аѓа осы жаѓдайѓа байланысты ешќашан кμњіл-к‰йін т‰сіріп, ренжіген емес.

Раќымжан Ќошќарбаев Алматы ќала-сыныњ депутаты болып ‰ш мəрте сайлан-ѓан. «Жењіс туы» жəне «Шабуыл» атты екі кітап жазып шыќќан. 2005 жылы Əділ Ме-детбаев Раќымжан Ќошќарбай±лы тура-лы «Шабуыл» атты деректі фильм т‰сірді. Раќымжан Ќошќарбаев 1988 жылы Алма-ты ќаласында ќайтыс болды. 1999 жылы Президент жарлыѓына сəйкес Раќымжан Ќошќарбаевќа «Халыќ Ќаћарманы» атаѓы берілді.

/Baq.kz/

МамырМамыр99

-в95

новтыжаутыас

Ссы

ереќосылѓ

жасжас5599

ƏЛЕУМЕТ Тереңкөл тынысы19 мамыр2016 жыл № 20 (254)

Terenkol_tinisi@mail.ru6

Елімізде «Б‰кілќазаќстандыќ аѓаш отырѓызу к‰ні» акциясы басталды, ол 16 мамырѓа дейін жалѓасады. «Б‰кілќазаќстандыќ аѓаш отырѓызу к‰ніне» ±ќсас ак-циялар ѓаламшардаѓы адамдар-ды біріктіріп, б‰кіл əлемде ±лттыќ мерекелер дењгейіне айналады. Акцияныњ ќарсанында «Ќазаќ-мыс Проджекс Би.Ви.» компания-ныњ филиалы экологиялыќ ќыз-мет ж±мыскерлері Песчан № 2 мектеп-интернатыныњ оќушыла-рымен кездесу μткізді. Жобаныњ директоры Эндрю Баттесон жəне мердігерлер «NFC Kazakhstan»

-бас директоры Цин Цзинман. Эколог мамандар Ќазаќстанныњ табиѓатын пайдалану тиімді тех-нологияларды ќолдануын талап ететін «Жасыл экомикаѓа» кμшу т±жырымдамасы туралы ќызыќ-ты да ќ±нды əњгімелер μткізді. Сондай-аќ, балалар республи-камыздыњ əр т±рѓыныныњ кμмегі жəне ќатысуы арќылы ѓаламша-рымыздыњ эко-ж‰йесін саќтау-ѓа м‰мкіндік беретін танымдыќ фильм кμрді.

Келесі к‰ні № 2 мектеп-ин-тернатында «Б‰кілќазаќстан-дыќ аѓаш отырѓызу к‰ні» атты

іс-шара μтіп, оѓан барлыќ тəр-биеленушілер ќатысты. Ќажетті ќ±рал-жабдыќтарды алып, ба-лалар педагогтармен бірге аѓаш отырѓызуѓа шыќты. Ќылќан жа-пыраќты аѓаштардыњ 150 кμшеті отырѓызылды.

Мектеп территориясын кμ-галдандыру достыќ жаѓдайда μтті. Аѓаш отырѓызу аяќталды, біраќ мектепалды учаскесініњ əсем безендіру ж±мыстары жал-ѓасады.

Песчан №2 ББМИ баспасμз орталыѓы

Ќызметкеріміз ќамќоршы ана əрі жаќсы адам Балшакар М±ќан-ќызы Булатова туралы əњгімелеп бергіміз келеді. Ол Успен ауданы Новопокровка ауылында д‰ниеге келді. ¤зі кμпбалалы отбасынан шыќќан, оныњ анасы 14 баланы

тəрбиелеп μсірді. Балшакар от-басында алтыншы бала. Əкесі ѓ±мыр бойы экспедитор, ал ше-шесі – совхозда сауыншы болып ж±мыс істеді.

2000 жылы Балшакар т±р-мысќа шыѓып, Качир ауданы

Песчан ауылына кμшіп келеді. Балшаќар жолдасы Баќыт Елеу-кен±лымен бірге тμрт баланы тəрбиелеп μсіріп отыр. ‡лкен ба-ласы Əмір Песчан № 2 ОМ 9-сы-ныпта оќиды. Ол əке-шешісініњ кμмекшісі, аќкμњіл бала. Егіздер Елдос пен Эльмира 7-сыныпта оќиды, олар спортпен ш±ѓылда-нады, албырт балалар. Балша-ќар М±ќанќызы ќамќоршы болып табылады. Ол 2013 жылы ќай-тыс болѓан əпкесініњ баласын тəрбиелеуге алѓан. Ќамќор еткен бала Рустемніњ ќазір жасы ал-тыда, ол ‰лкен аѓалармен ойын ойнайды, олардан ‰лгі алады. Баќыт Елеукен±лымен жара-сымды ѓ±мыр кешіп отыр. Бал-шаќар М±ќанќызы – жаќсы ана жəне шаруаѓа μте пысыќ əйел. Ќазіргі уаќытта №2 Песчан мек-теп-интернатында ж±мыс істейді жəне де Павлодар ќаласында «Бастауыш білім» мамандыѓы бойынша гуманитарлыќ коллед-же оќиды. Б±л жан бəріне ‰лгере алады: ж±мысты да істеу, оќуды да оќу, ал ењ бастысы μз отбасы-на ќажетті болу. Оныњ отбасына амандыќ, жылылыќ пен с‰йіс-пеншілік тілегіміз келеді.

Песчан №2 мектеп - интернаттыњ ±жымы

Біз педагогтер μзімізге əумесерлік мінез-ќ±лыќтаѓы балалармен ќалай д±рыс ж±мыс жасау ќажет деген с±-раќтарды жиі ќоямыз. Əумесерлік мі-нез-ќ±лыќ (аѓылшын тілінен deviation — ауытќу) — б±л белгілі бір ќоѓамда ќажетті əлеуметтік мінез-ќ±лыќтан ауытќушылыќ. Б±дан əумесерлік мі-нез-ќ±лыќтаѓы жасμспірімдер б±л ќоѓамныњ ќ±ндылыќтары мен əлеу-меттік нормаларды мењгермеген жа-сμспірімдер, əсіресе бірінші ±жымын-да – отбасыларда, мектепте μздерін əлеумет ±ѓымына ќарсы ±стайтын т±лѓалар.

Жасμспірімдерді əлеуметтік мі-нез-ќ±лыќќа əкелетін себептер – μзін-μзі ќ±рметтеуіндегі ќажеттілік, эмо-ционалдыќ т±раќсыздыќ, агрессия, мінезіне ерекше кμњіл бμлу, психика-лыќ дамуындаѓы ауытќулар, μзін-μзі тμмен дењгейде ќ±рметтеу, μзін-μзі баѓаламау.

Б±л ќатарѓа жататын жасμспірім-дер кəмелетке толмаѓан ќылмыскер-лер мен ќ±ќыќ б±зушылар болатыны сμзсіз. Б±л кμбінесе сабырлы, пас-сивті жəне т±йыќ, бір-бірімен байла-нысќан биологиялыќ, психологиялыќ, əлеуметтік ортаѓа тəуелді балалар, нəтижесінде олар ќ±ќыќ б±зушылыќ-ќа, зорлыќќа, əлеуметке ќарсы таѓы да басќа тəртібіне жаќын болады.

Ќиын жасμспірімдер əрбір мек-тепте бар. Əрт‰рлі балалар тобымен ж±мыс жасау, ±жымда, отбасында μз-μзін ±стауына баќылау, келесідей тəуекел факторларын аныќтауѓа м‰мкіндік берді:

- балалардыњ отбасынан бμ-лектігі

- отбасындаѓы жаѓдайлардыњ на-шар болуы

- экономикалыќ əлеуметке ќарсы

болу - əлеуметтіњ ыќпал етуі жəне т.б.Б±л факторлардыњ болуы - жа-

сμспірім міндетті т‰рде ќ±ќыќ б±зу-шылыќты жасайды немесе əлеумет-ке ќарсы əрекет жасайды дегенді білдірмейді. Біраќ б±л белгілер осын-дай мінездіњ болѓаны тəуекелді туды-рады.

Мектебімде мен ±жым арасын-да шаѓын жаттыѓу сабаѓын μткіздім. Мен былтырдан бастап ж±мыс жасап жатќан «Балалар мен жасμспірімдер арасында əумесерлік мінез-ќ±лыќ-тыњ алдын алу» таќырыбын дайын-дадым.

Бірінші кезењде менде əріптес-тер əумесерлік мінез - ќ±лыѓындаѓы балалармен ж±мыс жасау туралы не жазады деген ќызыѓушылыѓы пайда болды. Б±л с±раќты əріптестер əр-т‰рлі жаќтан ќарастырды – кейбіреуі циклограмма т‰рінде, кейбіреуі саты - сатымен ќарастырып, нəтижесіне жетті.

Əрі ќарай мен əріптестеріме əу-месерлік мінез-ќ±лыќтыњ ‰ш форма-сын бердім, олар аныќтамасын беріп, мысал келтіру керек еді. Сонан соњ мен топтарда шаѓын ойын μткіздім, əрбір топ μз ќорытындысын шыѓару ќажет. Ењ соњында мен μз жаттыѓу сабаѓын «суѓа батќан адам туралы» əњгімемен аяќтадым, сонымен ќатар, біз педагогтер балаларымыз бірінші болып кμмек с±рамайды, біз олар-ѓа бірінші болып ќол ±шын беру ке-рекпіз, сонда ѓана μмірдіњ ќиын жаѓ-дайына тап болѓан балалар əрќашан μз педагогтері мен тəлімгерлердіњ баќылауында деп айтуѓа болады.

А.ЖЕЛТИКОВА, Бобровка ОМ директордыњ

тəрбие жμніндегі орынбасары

МӘСЕЛЕ БАР ЖӘНЕ МӘСЕЛЕ БАР ЖӘНЕ ОЛ БОЙЫНША ЖҰМЫС ОЛ БОЙЫНША ЖҰМЫС ЖАСАУ ҚАЖЕТ…

Ќызылтањ орта мектебініњ 3 - сы-нып оќушысы Ќуандыќ Гаухар Семей ќаласында μткен КСРО-ныњ ењбек сіњірген композиторы «Латиф Ха-мидидіњ 110 жылдыѓына» арналѓан халыќаралыќ дəрежедегі 3-конкурс-ќа ќатынасып ж‰лделі ІІІ орынды ие-

леніп оралды. Конкурста Ќызылтањ орта мектебініњ «‡кілі домбыра» сы-ныбыныњ оќушысы Ќуандыќ Гаухар кіші топта μнер кμрсетіп Е.Желді-баевтыњ тμкпе к‰йі «Ерке сылќымды» жəне А.Ќ±нанбаевтыњ шертпе к‰йі «Май т‰нін» шебер орындап əділ-ќазылардыњ кμњілінен шыќты. Б±л алынѓан ж‰лде шəкірттері талай ха-лыќаралыќ сайыстардыњ ж‰лдергер-лері атанѓан музыка мектебініњ ±ста-зы Ќуандыќ Сыздыќ±лыныњ жемісті ењбегініњ таѓы бір сапалы нəтижесі деп білеміз. Гаухар мектебімізде μтетін т‰рлі іс-шараларѓа белсенді ќатысып ќана ќоймайды, оќу ‰лгерімі де жаќсы, сурет салудан да μнері бар. Оќушылармен μте тыѓыз ќарым-ќатынаста. Гаухар - сыныбындаѓы оќушылар жəне басќа сыныптыњ оќу-шылары да ‰лгі алатындай ќабілетті ќыз. Жалпы мектеп болып, сынып болып Гаухардыњ жењісіне біз ќуана-мыз, болашаќта биіктерден кμрінсін деп тілек білдіреміз.Ќ.М±здыбаева, Ќызылтањ ОМ-ніњ

бастауыш сынып м±ѓалімі

4-мамыр к‰ні Мичурин бала-лар ‰йініњ базасында Казаќстан Республикасыныњ Тəуелсіздігі-не 25 жыл, ¦лы Отан соѓысын-даѓы Жењіске 71 жыл, Отан ќорѓаушылар к‰ніне арналѓан жыл сайынѓы μткізілетін Павло-дар облысы бойынша балалар

‰йініњ тəрбиеленушілері ара-сында əскери - спорттыќ жарыс-тар μткізілді.

Іс-шараныњ маќсаты – бала-лардыњ патриоттыќ дењгейлерін арттыру, адамгершілік-тəрбие жəне салауатты μмір салтын насихаттау. Жарыс Павлодар

облысы білім беру басќарма-сыныњ жəне Павлодар облысы жəне Павлодар ќаласыныњ «Ау-ѓан соѓысы жəне жергілікті со-ѓыс ардагерлері жəне м‰гедек-тері» ЌЌ-ныњ басшылыѓымен μткізілді. Качир балалар ‰йініњ тəрбиеленушілері саптыќ да-йындыќ элементтерін кμрсетті, эстафеталыќ кезењдерді μте жаќсы орындап шыќты, автомат ќаруын толыќ ќ±растыру жəне бμлшектеуді, ќару ату жəне граната лаќтырудан, арќан тар-тудан тамаша нəтижелерге ќол жеткізді. Жарыс ќорытындысы бойынша Качир балалар ‰йі командасы 1 дəрежелі диплом жəне ауыспалы кубокты жењіп алды. Іс-шаралар соњында барлыќ ќатысушылар жиналып алау жанында, жылы шырайлы достыќ жаѓдайда гитарамен соѓыс жылдарындаѓы əндерді шырќады.

И.СЛОДОБЕНЮК, Качир балалар ‰йініњ ди-

ректордыњ тəрбие ж±мысы бойынша орынбасары

ӘСКЕРИ - СПОРТТЫҚ ЖАРЫСТАРӘСКЕРИ - СПОРТТЫҚ ЖАРЫСТАР

АЛҒЫС

Қамқоршы ана

Мектеп мерейі

Акцияға атсалыстық

АҚПАРАТТереңкөл тынысы 19 мамыр2016 жыл № 20 (254)

Terenkol_tinisi@mail.ru7

Баршамызѓа ќымбатты жан Баршамызѓа ќымбатты жан КИТАЕВ КИТАЕВ МАРАТ ЕРМЕК¦ЛЫНЫЊМАРАТ ЕРМЕК¦ЛЫНЫЊ ќайтыс болѓаны- ќайтыс болѓаны-на 1 жыл толып отыр. Марќ±мныњ жылына на 1 жыл толып отыр. Марќ±мныњ жылына орай 2016 жылы 28 мамыр к‰ні саѓат 12.00 орай 2016 жылы 28 мамыр к‰ні саѓат 12.00 - де «Бəйтерек» кафесінде ас беріліп, д±ѓа - де «Бəйтерек» кафесінде ас беріліп, д±ѓа оќылады.оќылады.

Еске алушылар: туѓан - туыстарыЕске алушылар: туѓан - туыстары

Біздіњ аудан аумаѓында Ертіс μзені μњірінде аќќайыњ мен кμкте-рек μсетін шоќтыќтарды жыл сайын μрт шалып, орман шаруашылыѓына орасан ‰лкен шыѓын əкеліп т±рады. Табиѓат байлыќтарын саќтайыќ. Ол ‰шін орман ішінде шаруаларыњыз-ды істегенде μртті болдырмау ‰шін мына тμмендегі ережелерді орын-дау керек.

Тыйым салынѓандар: - Алау жаѓуѓа жанып т±рѓан сіріњке шыр-пысын жəне темекі т±ќылын сμндір-мей лаќтыруѓа болмайды; ањшы-ларѓа от ±шќынын шыѓаратын ќарулармен атуѓа болмайды. Жа-нармаймен ќатысы бар материал-мен от жаѓуѓа болмайды. Жанарма-йы тамшылап т±ратын, от ±шќынын шашып ж‰ретін жарамсыз техни-каларды пайдалануѓа болмайды.

Ауыл шаруашылыѓына байланыс-ты шабындыќ шμп жаќсы болсын деп ескі шμптерді жандыруѓа м‰лде болмайды. Ќатањ тыйым салынды, себебі оттан ќ±нды μсімдіктердіњ т±ќымдары к‰йіп, μртеніп кетеді. Орман μрті болѓан жаѓдайда аза-маттар тез арада μртті сμндіруге кірісу керек.

Жанып жатќа жерге су ќ±йыл-сын, жиегін аѓаш б±таѓымен сыпы-ру, ќ±м себу, топыраќ пен жауып, ‰стімен ж‰ріп басу керек. Ал тіпті болмаѓан жаѓдайды орман ша-руашылыќ ќызметшілеріне, ауыл əкімшілігіне жəне μрт сμндіру бμліміне хабарласын.

А.КАМИЕВА, Качир ауданыныњ ТЖБ аѓа инженері азаматтыќ

ќорѓаныс аѓа лейтенанты

ТАБИҒАТТЫ ӨРТТЕН ҚОРҒАЙЫҚ101 ХАБАРЛАЙДЫ!

Качир аудандыќ сотында 12.05.2016 жылы аудандыќ соттыњ судьясы Д.Кμдек жəне Качир АІІБ участкелік инспектор-ларыныњ ќатысуымен «Дμњгелек ‰стел» μткізілді. Дμњгелек ‰стел «Процесске ќа-тысушылардыњ сот отырысына келуін ќамтамасыз ету» деген таќырыпќа ар-налды. Качир аудандыќ сотыныњ судьясы Д.Кμдек «Дμњгелек ‰стелге ќатысушылар-дыњ назарын процеске ќатысушыларды сот отырысына келуін μз уаќытымен ќам-тамасыз етуге аударды, себебі олардыњ процеске уаќытымен келуі істі ќараудыњ мерзіміне əсерін тигізеді. Жəне басќа сот отырысына ќатысушылардыњ шаѓымын тудырмайды.

Дμњгелек ‰стелге ќатысушылар сотќа тараптардыњ келуін ќамтамасыз ету бо-йынша туындайтын μзекті мəселелер ту-ралы пікір алысты.

Качир аудандыќ сотыныњ баспасμз ќызметі

ДӨҢГЕЛЕК ҮСТЕЛ

М‰лікті жария ету – табыстарды жа-сыру маќсатында зањды экономикалыќ айналымнан шыѓарылѓан жəне (неме-се) Ќазаќстан Республикасыныњ зањна-масына сəйкес ресімделмеген не тиісті емес т±лѓаѓа ресімделген м‰лікке ќ±ќыќ-тарды мемлекеттіњ тану рəсімі.

1) жеке адамѓа, отбасына жəне кə-мелетке толмаѓандарѓа, адамныњ жəне азаматтыњ конституциялыќ жəне μзге де ќ±ќыќтары мен бостандыќтарына, бейбiтшiлiкке жəне адамзат ќауiпсiздiгi-не, мемлекеттіњ конституциялыќ ќ±ры-лысыныњ негiздерi мен ќауiпсiздiгiне, меншiкке, аќпараттыќ технологиялар ќауіпсіздігіне, коммерциялыќ жəне μзге де ±йымдардаѓы ќызмет м‰дделері-не, ќоѓамдыќ ќауiпсiздiк пен ќоѓамдыќ тəртiпке, халыќтыњ денсаулыѓына жəне имандылыќќа, басќару тəртібіне, сот тμрелігіне жəне жазаларды орындау тəртібіне ќарсы ќылмыстарды жасау;

2) экологиялыќ, кμліктік, əскери ќыл-мыстарды, сыбайлас жемќорлыќ ќ±ќыќ б±зушылыќтар мен ќылмыстарды, сон-дай-аќ мемлекеттiк ќызмет пен мемле-кеттiк басќару м‰дделерiне ќарсы μзге де ќылмыстарды, экономикалыќ ќызмет оныњ ішінде экономикалыќ контрабанда саласындаѓы ќылмыстарды жасау;

3) жалѓан аќша мен баѓалы ќаѓаздар жасау жəне μткiзу, жалѓан ќ±жаттарды, мμртабандарды, мμрлердi, бланкілерді, мемлекеттiк наградаларды ќолдан жа-сау, дайындау немесе μткiзу;

4) инсайдерлік аќпаратты зањсыз пайдалану жəне баѓалы ќаѓаздар нары-ѓында айла-шарѓы жасау нəтижесiнде алынѓан м‰лік жария етуге жатпайды.

3. Сонымен ќатар:1) сот тəртiбiмен оѓан ќ±ќыќтар даула-

нып жатќан;2) Ќазаќстан Республикасыныњ зањ-

дарында оѓан ќ±ќыќтар беруге жол

берiлмейтiн м‰лік;3) кредиттер ретiнде алынѓан аќша;4) мемлекет пайдасына берілуге жа-

татын м‰лік;5) «Ќазаќстан Республикасыныњ

əлеуметтік-экономикалыќ дамуыныњ т±-раќтылыѓын ќамтамасыз ету жμніндегі бірінші кезектегі іс-ќимылдар жоспарын бекіту туралы» Ќазаќстан Республикасы ‡кіметініњ 2007 жылѓы 6 ќарашадаѓы № 1039 ќаулысымен бекітілген Ќазаќстан Республикасыныњ əлеуметтік-экономи-калыќ дамуыныњ т±раќтылыѓын ќамта-масыз ету маќсатында даѓдарысќа ќар-сы шараларды іске асыру шењберінде ќ±рылысы бюджет ќаражаты есебінен аяќталѓан жылжымайтын м‰лік объекті-леріндегі т±рѓын жəне т±рѓын емес ‰й-жайлар жария етуге жатпайды. Акция бойынша м‰лікті жария ету, оныњ ішін-де Ќазаќстан Республикасыныњ шегі-нен тыс орналасќан м‰лікті жария ету 2016 жылдыњ 31-ші желтоќсанына дейін ±зартылѓанын естеріњізге саламыз.

Ќ.АЛТАЕВ, Байќоныс ауылдыќ округініњ əкімі

МҮЛІКТІ ЖАРИЯ ЕТУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІАКЦИЯ

Ќазаќстан Республикасыныњ 2015-2025 жылдарѓа арналѓан Сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы стратегиясында сыбайлас жемќорлыќ тəуекелдерді, олардыњ пайда болуына ыќпал ететін жаѓдайлар мен себептерді айќындау жəне барынша азайту – сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы іс-ќи-мыл ж‰йесінде негіз ќалаушы буын болып табылады.Осыѓан байланысты, мемлекеттік

жəне жеке секторда сыбайлас жем-ќорлыќ жасауѓа ыќпал ететін жаѓ-дайлар мен себептерді жою маќ-сатында, алѓашќы рет, Ќазаќстан Республикасыныњ 2015 жылѓы 18 ќарашадаѓы «Сыбайлас жемќорлыќ-ќа ќарсы іс-ќимыл туралы» Зањымен (əрі ќарай – Зањ), сыбайлас жем-ќорлыќќа ќарсы мониторинг жəне сыбайлас жемќорлыќ тəуекелдеріне талдау (ішкі жəне сыртќы) ж‰ргізу секілді сыбайлас жемќорлыќты ал-дын алу институттары енгізілді.Ќазаќстан Республикасы Прези-

дентініњ 2015 жылѓы 29 желтоќсанда-ѓы № 155 Жарлыѓымен, мемлекеттік органдар мен квазимемлекеттік секторы ќызметтеріндегі Сыбайлас жемќорлыќ тəуекелдеріне сыртќы талдау ж‰ргізу Ережесі бекітілген.Сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы мо-

ниторинг жəне Сыбайлас жемќорлыќ тəуекелдеріне ішкі талдау ж‰ргізудіњ ‰лгілік ќаѓидалары, Мемлекттік ќыз-мет істері министрініњ 2015 жылѓы 29 желтоќсандаѓы № 16 жəне 18 б±й-рыќтарымен бекітілген.Сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы мо-

ниторинг – сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы іс-ќимыл субъектілерініњ сы-байлас жемќорлыќќа ќарсы саясат-тыњ тиімділігіне, сыбайлас жемќор-лыќќа ќарсы іс-ќимыл саласындаѓы ќ±ќыќ ќолдану практикасыныњ жай-к‰йіне, сондай-аќ ќоѓамныњ сыбай-лас жемќорлыќ дењгейін ќабылдауы мен баѓалауына ќатысты аќпаратты жинау, μњдеу, жинаќтап-ќорыту, тал-дау жəне баѓалау жμніндегі ќызметі.Сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы

мониторинг уəкілетті органмен жəне

μзге де сыбайлас жемќорлыќќа ќар-сы іс-ќимыл субъектілерімен ж‰ргізі-леді.Сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы

мониторинг сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы іс-ќимыл бойынша уəкілетті органмен мынадай жолмен ж‰зеге асырылады:

- сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы іс-ќимыл мəселесі бойынша мем-лекеттік огандардыњ, ±йымдар мен квазимемлекеттік сектор субъекті-лерініњ ќызметтерін зерделеу;

- сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы іс-ќимыл мəселесі бойынша зањды жəне жеке т±лѓалардыњ μтініштері мен б±ќаралыќ аќпарат ќ±ралдарын-даѓы басылымдарды зерделеу;

- ќ±ќыќтыќ статистика органдары-ныњ деректерін зерделеу.Жемќорлыќ дењгейін ќабылдау

жəне алдын алу мəселелері бо-йынша, əлеуметтік сауалнамалар нəтижелерін ќарастыру сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы мониторинг эле-менттерініњ бірі болып табылады.Сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы іс-

ќимыл бойынша μзге субъектілері-мен ж‰ргізілген мониторингтіњ нə-тижесіне, уəкілетті органмен шолу жасалады.Мемлекеттік органдар мен ±йым-

дардыњ жəне квазимемлекеттік сек-тор субъектілерініњ ќызметінде сы-байлас жемќорлыќтыњ туындауына ыќпал ететін себептер мен жаѓдай-ларды сипаттайтын, сондай-аќ сы-байлас жемќорлыќќа ќарсы іс-ќимыл субъектілері ќабылдаѓан, сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы шараларды жаќ-сарту бойынша əзірленген ±сыным-дардыњ сандыќ жəне сапалыќ кμр-сеткіштері міндетті т‰рде ескеріледі.Сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы мо-

ниторингтіњ нəтижесі бойынша, уəкі-летті органмен, сыбайлас жемќор-лыќќа ќарсы іс-ќимыл саласындаѓы аѓымдаѓы жаѓдайына баѓаларын кμрсететін тоќсан сайын сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы іс-ќимыл бойын-ша ±ќсас есепті ќалыптастырады, жəне сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы

мониторинг нəтижесі бойынша тμ-мендегі шешімдердіњ бірі ќабылда-нады:

- сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы іс-ќимыл субъектілер ќызметтерініњ тиімділігін арттыру бойынша ±сы-ныстар əзірлеу;

- сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы іс-ќимыл субъектілерініњ ќызметіне сыбайлас жемќорлыќ тəуекелдеріне талдау ж‰ргізу.Зањныњ 7-бабындаѓы 4-тармаѓы-

на сəйкес, сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы мониторингтіњ нəтижелері сыбайлас жемќорлыќ тəуекелдеріне талдау ж‰ргізу, сондай-аќ, сыбай-лас жемќорлыќќа ќарсы мəдениетті ќалыптастыруѓа баѓытталѓан шара-ларды жетілдіру ‰шін негіз болып табылуы м‰мкін.Сыбайлас жемќорлыќ тəуекел-

дерін талдау – сыбайлас жемќорлыќ ќ±ќыќ б±зушылыќтар жасауѓа ыќпал ететін себептер мен жаѓдайларды аныќтау жəне зерделеу.Сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы іс-

ќимыл жμніндегі уəкілетті органныњ жəне сыбайлас жемќорлыќ тəуе-келдеріне сыртќы талдау ж‰ргізу объектісініњ бірінші басшыларыныњ, олар болмаѓан жаѓдайда олардыњ міндеттерін атќаратын немесе олар-дыњ лауазымдарын алмастыратын адамдардыњ бірлескен шешімі сы-байлас жемќорлыќ тəуекелдеріне сыртќы талдау ж‰ргізу негіздемесі болып табылады.Сыбайлас жемќорлыќ тəуекел-

деріне сыртќы талдауды 30 ж±мыс к‰нінен аспайтын мерзімде, бірлес-кен шешіммен ќ±рылатын ж±мыс тобы ж‰ргізеді.Уəкілетті орган сыбайлас жемќор-

лыќ тəуекелдеріне сыртќы талдау ж‰ргізуге сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы іс-ќимылдыњ μзге де субъекті-лерініњ мамандарын жəне (немесе) сарапшыларын тартуѓа ќ±ќылы.Сыбайлас жемќорлыќ тəуекел-

деріне талдау ж‰ргізу кезењіне аќпа-ратты жинаќтау, жалпылау, талдау жəне талдамалыќ аныќтама ќ±рау

жатады.Сыбайлас жемќорлыќ тəуекел-

деріне талдау ж‰ргізу мынадай ба-ѓыттар бойынша ж‰ргізіледі:

1) сыбайлас жемќорлыќ тəуекел-дерін сыртќы талдау объектісініњ ќызметін ќозѓайтын нормативтік ќ±-ќыќтыќ актілердегі сыбайлас жем-ќорлыќ тəуекелдерін аныќтау;

2) персоналды басќару, соныњ ішінде кадрлардыњ ауысуы;

3) м‰дделер ќаќтыѓысын реттеу;4) мемлекеттік ќызметтер кμрсету;5) р±ќсат беру функцияларын

орындау;6) баќылау-ќадаѓалау функцияла-

рын іске асыру;7) сыбайлас жемќорлыќ тəуекел-

дерін сыртќы талдау объектісініњ ±йымдастырушылыќ-басќарушылыќ ќызметінен туындайтын μзге де мə-селелер.Сыбайлас жемќорлыќ тəуекел-

дерін сыртќы талдау нəтижелері бойынша, аныќталѓан сыбайлас жемќорлыќ тəуекелдері туралы аќ-паратты жəне аныќталѓан сыбай-лас жемќорлыќ тəуекелдерін жою бойынша ±сынымдарды ќамтитын, екі данада талдамалыќ аныќтама əзірленеді. Талдамалыќ аныќта-ма ж±мыс тобыныњ м‰шелерімен келісіледі жəне бірлескен шешіммен белгіленген уəкілетті органныњ жəне сыбайлас жемќорлыќ тəуекелдерін сыртќы талдау объектісініњ лауазым-ды адамдары ќол ќояды.Уəкілетті орган сыбайлас жем-

ќорлыќ тəуекелдерін сыртќы талдау нəтижелері бойынша аныќтамаѓа ќол ќойылѓан к‰ннен бастап алты ай ішінде сыбайлас жемќорлыќ тəуе-келдерін сыртќы талдау объекті-лерініњ сыбайлас жемќорлыќ тəуе-келдерін сыртќы талдау нəтижелері бойынша шыѓарылѓан, сыбайлас жемќорлыќ ќ±ќыќ б±зушылыќтарды жасауѓа ыќпал ететін себептер мен жаѓдайларды жою бойынша ±сы-нымдарды орындауына мониторинг ж‰ргізеді. Сыбайлас жемќорлыќ тəуекел-

деріне ішкі талдауды сыбайлас жемќорлыќ тəуекелдеріне ішкі тал-дау субъектісініњ бірінші басшысы айќындайтын ќ±рылымдыќ бμлімше, лауазымды т±лѓа (лауазымды т±лѓа-лар) немесе оныњ шешімімен ќ±ры-латын ж±мыс тобы ж‰ргізеді. Сыбайлас жемќорлыќ тəуекел-

дерін ішкі талдау нəтижелері сы-байлас жемќорлыќ тəуекелдерін ішкі талдау субъектісініњ интернет-ресурсында орналастырылады Сы-байлас жемќорлыќ тəуекелдерін ішкі талдау нəтижелерін сыбайлас жемќорлыќ тəуекелдерін ішкі талдау субъектісініњ сыбайлас жемќорлыќ-ќа ќарсы іс-ќимыл бойынша, соныњ ішінде алќа, консультативтік-кењесші органдарыныњ отырыстарында, ар-найы мемлекеттік органдарды жəне ќоѓамдыќ ±йымдарды ќоспаѓанда, жария талќылауѓа жол беріледі. Сыбайлас жемќорлыќ тəуекел-

дерін ішкі талдау субъектілері жарты жыл сайын есептік кезењнен кейінгі айдыњ 10-ына дейін сыбайлас жем-ќорлыќќа ќарсы іс-ќимыл жμніндегі уəкілетті органѓа есептік кезењде ж‰ргізілген сыбайлас жемќорлыќ тəуекелдерін ішкі талдау туралы, олардыњ нəтижелері жəне оларды жою бойынша ќабылданѓан (ќабыл-данып жатќан) шаралар туралы аќ-паратты жолдайды. Сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы мо-

ниторинг жəне сыбайлас жемќорлыќ тəуекелдеріне талдау ж‰ргізу мəсе-лелері бойынша Ќазаќстан Респуб-ликасы Мемлекеттік ќызмет істері министрлігініњ Павлодар облысы бойынша департаменті Сыбайлас жемќорлыќ профилактикасы басќар-масына 37-87-60, 37-87-79, 37-87-83 телефондары бойынша хабарласуѓа болады.

Ќазаќстан Республикасы Мемлекеттік ќызмет істері

министрлігініњ Павлодар облысы бойынша департаменті Сыбайлас жемќорлыќ

профилактикасы басќармасыныњ басшысы – А.А. Балгожин

СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚ ТӘУЕКЕЛДЕРІНЕ ТАЛДАУ – СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚТЫ АЛДЫН АЛУ ШАРАСЫ РЕТІНДЕ