Upload
others
View
107
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
1
ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ
ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ИҚТИСОДИЁТ
УНИВЕРСИТЕТИ
ЎЗБЕКИСТОНДА ИННОВАЦИОН МЕНЕЖМЕНТ СТРАТЕГИЯЛАРИНИ
АМАЛГА ОШИРИШ ТАЖРИБАСИ
Республика илмий-амалий конференцияси
ИЛМИЙ МАҚОЛА ВА ТЕЗИСЛАР ТЎПЛАМИ
2018 йил 9 октябрь
ТОШКЕНТ – 2018
2
“Ўзбекистонда инновацион менежмент стратегияларини амалга ошириш тажрибаси” мавзусидаги республика илмий-амалий конференцияси илмий мақола ва тезислар тўплами (2018 йил 9 октябрь). – Т.: ТДИУ, 2018. – 472 бет.
Илмий-амалий анжуман илмий мақола ва тезислар тўпламига илмий тадқиқот
ишларини олиб бораётган изланувчи-тадқиқотчилар, профессор-ўқитувчилар, магистрлар ҳамда мазкур соҳа мутахассислари илмий ишлари киритилган.
Ушбу илмий-амалий анжуманнинг асосий мақсади Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Олий маълумотли мутахассислар тайёрлаш сифатини оширишда иқтисодиёт соҳалари ва тармоқларининг иштирокини янада кенгайтириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 2017 йил 27 июль ПҚ-3151-сонли қарори бажарилиши бўйича амалга оширилаётган чора-тадбирлар самарадорлигини ошириш ҳамда “Олий таълим муассасаларида таълим сифатини ошириш ва уларни мамлакатда амалга оширилаётган кенг қамровли ислоҳотларда фаол иштирокини таъминлаш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги 2018 йил 5 июнь ПҚ-3775-сонли қарорида белгиланган вазифаларни амалга ошириш мақсадида Ўзбекистонда инновацион менежмент стратегияларини амалга ошириш тажрибасини, кенг доирадаги илмий ва амалий муҳитда инновацион ривожланишнинг муаммолари ва ишга солинмаган имкониятларини муҳокама қилиш ва оммалаштиришдан иборат.
Мазкур тўпламда инновацион менежмент стратегияларини ишлаб чиқиш методологиясини такомиллаштириш, таълим соҳасида инновацион стратегияларни яратиш, хорижий мамлакатларда инновацион стратегияларни амалга ошириш тажрибаси ва Ўзбекистон саноати тармоқларида инновацион фаолиятни ривожлантириш каби долзарб масалалар ёритилган бўлиб, профессор-ўқитувчи, илмий изланувчи, тадқиқотчи ҳамда магистрлар илмий изланишларида фойдаланишлари мумкин.
Масъул муҳаррир: и.ф.д., проф. Б.Ю.Ходиев Таҳрир ҳайъати: и.ф.д, доц. Ш.И. Мустафақулов PhD Г.Э. Захидов и.ф.д. проф. О.Х. Хамидов
Ж.Т. Юлдашев и.ф.н, доц. М.М. Ташходжаев и.ф.д., проф. Н.К. Йўлдошев и.ф.д., проф. М.С. Қосимова и.ф.н, доц. М.Г. Умарходжаева и.ф.н, доц. Д.Т. Юсупова Тақризчилар: и.ф.д., проф. А.А.Фаттахов, Маркетинг кафедраси профессори А.А.Мухиддинов, “Ўзтўқимачилик саноат” уюшмаси
Мазкур тўпламга киритилган мақолалар ва тезисларнинг мазмуни, ундаги
статистик маълумотлар ҳамда билдирилган фикр-мулоҳазаларга муаллифларнинг ўзи масъулдирлар.
© Тошкент давлат иқтисодиёт университети, 2018.
3
МУНДАРИЖА
КИРИШ............................................................................................ 9 I шуъба. ИННОВАЦИОН МЕНЕЖМЕНТ СТРАТЕГИЯЛАРИНИ ИШЛАБ ЧИҚИШ
МЕТОДОЛОГИЯСИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Ходиев Б.Ю. Таълим тизими сифатини оширишда инновацион фаолиятни
самарали бошыариш хусусиятлари...............................................
10 Йўлдошев Н.Қ., Захидов Ғ.Э.
“Ўзбектўқимачиликсаноат” уюшмасининг инновациялар яратиш имкониятлари.....................................................................
13
Беркинов Б.Б. Ўзбекистонни инновацион ривожлантириш омиллари ва интеллектуал ресурслари...............................................................
15
Адылова З. Д., Адылова С. У.
Стратегии менеджмента в системе образования: теория профессионализма...........................................................................
18
Ибрагимов Ғ.
Корхоналар айланма маблағларини молиялаштириш амалиётини такомиллаштиришнинг долзарб масалалари..........
21
Илхамов Ш.И.
Инновацион менежмент стратегияларини амалга оширишда ички аудитнинг ўрни.......................................................................
23
Собирхонов А.А. Ёшларнинг инновацион фикрлаш доирасини кенгайтириш....... 28 Бўриев Х.Т., Алимов Ғ.А.
Особенности управления ценами новых товаров........................
31
Гафуров А.
Научные основы конкурентных преимуществ компаний в разработке стратегии широкой дифференциации продукции....
36
Rakhimboeva B. Innovation Management in Global Competition............................... 38 Усмонова Д.М.
Инновацион маркетинг стратегияларини ишлаб чиқиш бўйича назарий тадқиқотлар ва уларнинг шарҳи......................................
41
Нарманов У. А., Мақсудов А.М.
Ўзбекистонда инновация фаолиятининг иқтисодиётдаги ўрни...
44
Бахтиёрзода О.
Государственный управленческий кластер в государственном и общественном строительстве......................................................
46
Шомуротова Н.Н., Яқубова Н.
Бошқарувда лидер-раҳбарни шакллантиришнинг ижтимоий зарурати............................................................................................
52
Шадиева З.Т., Ражаббоев М.
Ўзбекистонда экотуризмни стратегик бошқаришида инновацион ёндашувлар.................................................................
57
Абидходжаева Н.У.
Хизмат кўрсатиш соҳасини модернизациялаш муаммолари ва уларнинг ечимлари..........................................................................
60
Исмаилов А. Акциядорлик жамиятларида корпоратив бошқарув хусусиятлари....................................................................................
64
Гафуров А. Цели и задачи ценообразования в стратегии дифференциации. 66 Исақова З.М.
Инновацион стратегияларни амалга оширишда лойиҳалар бошқарувининг ўрни.......................................................................
68
Кучаров А., Ишмухамедов Б.Ж., Ишманова Д.Н.
Кичик бизнес субьектлари ва компанияларнинг инновацион ривожлантиришда рақобатбардошлиги даражаси.......................
72
Уринов Б.Н.
Элементы влияющие на эффективность управления персоналом.......................................................................................
75
Набиева Н.М. Инновацияларни таснифлаштириш............................................... 78 Рахманкулов С.Б.
Совершенствование финансирования инновационной и инвестиционной деятельности в Узбекистане.............................
82
Машарипова Ш.А.
Роль управления денежными потоками акционерных обществ в условиях модернизации экономики...........................................
86
Toshimov Sh.B. O‘zbekiston temiryo‘llarida innovatsion faoliyatni rivojlantirishning istiqbollari.............................................................
88
Суннатов М.Н. Инновацион фаолиятда интеллектуал мулкнинг
4
институционал асослари................................................................. 90 Тошпўлатов Д.Ш. Замонавий ахборот технологиялари асосида бошқариш жараёнини
такомиллаштириш.......................................................
94 Икрамов М.А., Фаттахов А.А.
Концепция риск-менеджмента при страховании финансовых рисков...............................................................................................
99
Эргашев А.Ф.
Инновацияга йўналтирилган иқтисодиётни ривожлантиришда кичик бизнеснинг ўрни...................................................................
104
Хужаев Ф.Э. Агрологистик корхоналарда менежментнинг ўрни..................... 107
Пулатхужаева Д.А. Божхона органлари бошқаруви объекти ва субъекти.................. 109
Айтиева С.А. Контейнерларда юк ташувларини ташкил этиш ва бошқариш.. 112 Хошимов Э.А.
Тўртинчи саноат инқилобига ўтиш шароитида корхоналар бошқаруви самарадорлигини оширишнинг инновацион йўналишлари....................................................................................
115 Файзиходжаева М.Л., Умедов Ш.И.
Темир йўл транспортида инвестицион жараён хусусиятлари ва инвестицион лойиҳалар манбалари...............................................
119
Азларова М.М. Инновацион ривожланиш шароитида корхона рақобат стратегиясини ишлаб чиқиш..........................................................
122
Дусмуратов Р.Д. Инновация: мазмуни ва муҳим мезонлари................................... 125 II шуъба. ХОРИЖИЙ МАМЛАКАТЛАРДА ИННОВАЦИОН СТРАТЕГИЯЛАРНИ АМАЛГА
ОШИРИШ ТАЖРИБАСИ Гулямова Д.М., Хайрулина А.Б.
Анализ института медиации в зарубежных странах....................
130
Камалова Э.А., Акрамова М.О.
Передовой зарубежный опыт развития логистики и взаимной их адаптации при перевозке грузов в Узбекистане.....................
135
Карриева Б.К., Карриева Я.К.
Халқаро юкларни ташишда самарали транспорт йўналишларини аниқлаш мезонлари............................................
141
Исмаилходжаев А.И. Инновацион ривожланишни таъминлашда АҚШ ва Жанубий Корея мамлакатлари тажрибасининг айрим жиҳатлари..............
145
Рахматуллаева Ш. Хорижий мамлакатларда тадбиркорликнинг инновацион рақобатдошлигини ошириш тажрибалари....................................
148
Khodjaeva M., Khasanova Kh.
Environmental audit: world experience and blighty practice............
151
Rakhimboeva B. Innovation Management in Global Competition............................... 155 Суюнов Д.Х.,
Ривожланган мамлакатларда инновацион жараёнлар ва уларни акциядорлик жамиятларига татбиқ этиш механизми..................
158
Турсунов М.Б., Шодиев Э.Т.,
Повышение эффективности развития туризма на основе инновационного подхода................................................................
162
Лутфуллаева Н.Х. Анализ зарубежного опыта инновационного развития промышленного сектора экономики...........................................
166
Шакирова Ф., Зубаев Э.Н., Комилжонов М.М.
Германияда инновацион стратегияни амалга ошириш тажрибаси.........................................................................................
169
Turayev N. Modern tendencies in innovation management in global logistics... 170 Шодиев Э.Т. Хизматлар соҳасида инновацион менежмент стратегияларини
ишлаб чиқишда рақамли иқтисодиётни татбиқ этишнинг долзарб масалалари.........................................................................
173
Хожиматов Р.Х. Хорижий мамлакатлар инновацион фаолияти ва унинг интеграциялашувининг аҳамияти..................................................
177
Хамраев Ш.А. Инновацияларнинг хорижий капитал оқимини таъминлаш орқали ижтимоий-иқтисодий юксалишидаги аҳамияти..............
179
Икрамов М.А., Эшматов С.А.
Бренд менежменти тизимини шакллантириш муаммолари.......
181
III шуъба. ТАЪЛИМ СОҲАСИДА ИННОВАЦИОН СТРАТЕГИЯЛАРНИ ЯРАТИШ ВА АМАЛГА ОШИРИШ
Беркинов Б.Б., Норма ижодкорлиги фаолиятини такомиллаштириш концепцияси –
5
Ўрмонов Н.Т
оила институтида инновацион салоҳият мустаҳкамланишининг методологик асоси..................................
184
Ахунова Г.Н. Управление инновационнқми проектами производственной деятельности предприятия.............................................................
187
Ташходжаев М.М. Значение внедрения кредитной системы в высшее образование Узбекистана.............................................................................................
194
Одинаев С., Таджиев С.
Ўзбекистон тўқимачилик саноатида юқори малакали ва интелектуал салоҳиятли кадрлар тайёрлашда янгича ёндашувлар самараси.................................................................
198
Ахмедова Г.У. Предпосылки развития инновационной экономики в Узбекистане.................................................................................
202
Очилов А.О., Очилова Г.О.
ОТМларида юқори малакали кадрлар тайёрлаш менежменти самарадорлигини ошириш юзасидан таклифлар.........................
205
Аллаберганов С. Олий таълимда инновацион мультимедианинг қўллаш масалалари.......................................................................................
210
Кадирходжаева Н.Р., Олий таълим тизимида инновацион фаолият ташкил этиш масалалари.......................................................................................
212
Махмудов Ж.К., Сайфуллаев И.Л.,
Перспективы развития дистанционного обучения в Узбекистане.....................................................................................
214
Назарова Р.Р., Карабаева Г.Ш.,
Роль и значение инноваций в системе образования....................
217
Рўзиева Д.И.
Таълим сифатни оширишда интерфаол методлар – талабаларнинг мустақил ижодий тафаккурини ривожлантирувчи дастак сифатида...............................................
222
Камалова М.Н., Мухитдинова М.С.
Инновации в образовании – путь к прогрессу..............................
225
Юнусов М.П.
Таълим тизими соҳасидаги инновацион ислоҳотлар – сифатли кадрлар тайёрлаш гарови................................................................
227
Эргашева Ш.Т. Проблемы инновационных модернизаций профессионального образования......................................................................................
230
Назарова Ф.Х. Таълим тизими сифатини таъминлашда Буюк Британия тажрибаси.........................................................................................
233
Юсупова Д.Т. Юлдашева И.У.
Олий таълим муассасасида талабаларнинг мустақил таълимини ташкиллаштиришда хориж тажрибаси......................
236
Шаропова Н.Р. Мактабгача таълим хизматлари бозорида маркетинг тадқиқотларини амалга оширишнинг аҳамияти..........................
239
Хидирова М.Р. Олий таълим тизимини модернизациялашнинг устувор йўналишлари....................................................................................
241
IV шуъба. ЎЗБЕКИСТОН САНОАТИ ТАРМОҚЛАРИДА ИННОВАЦИОН ФАОЛИЯТНИ РИВОЖЛАНТИРИШ
Mustafakulov Sh.E. Impacting factors influenced to investment attractiveness of regions.............................................................................................
244
Гулямов С.С., Шермухамедов А.Т.
Роль компании HUAWEI в создании цифрового Великого Шелкового пути............................................................................
248
Йўлдошев Ж. Саноат корхоналарининг инновацион салоҳиятини бошқаришнинг назарий-услубий жиҳатлари.............................
251
Хамидов О.Х, Умарходжаева М.Г.
Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик соҳасида инновацион технологик занжирни яратиш муаммолари..........
258
Эргашходжаева Ш.Ж., Хакимов З.А.
Ўзбекистон тўқимачилик саноатида “мовий океан” стратегиясидан фойдаланиш имкониятлари..............................
260
М.Косимова, Ш.Джаббарова
Иқтисодиётни инновацион ривожлантиришда иқтисодий терминларнинг ўрни.....................................................................
264
Исмаилова Н.С., Шагазатов У.У.
Инновационно-технологические центры – инкубаторы инноваций......................................................................................
266
Алимов Р.Х. Бошқарув тизимида сунъий нейрон тармоқ усулидан фойдаланиш
6
ва ташкил этиш....................................................... 269 Яхъяева И.К. Инновацион салоҳиятни ошириш асосида кичик бизнесни
ривожлантириш............................................................................. 273
Отажанов У.А. Замонавий иқтисодий масалаларни ҳал қилишда сунъий интеллектни қўллаш.....................................................................
275
Холдоров Д. Аграр соҳада маҳсулот рақобатбардошлигини ошириш масалалари.....................................................................................
277
Акбарходжаева З.З. Корхоналар инновацион фаолиятини бошқаришнинг иқтисодий усуллари ва уларни такомиллаштириш...................
279
Samadov A. Development of marketing management in small business............ 281 Азларова Д.А. Ўзбекистон ёғ-мой саноатини ривожлантиришда персонални
бошқаришнинг инновацион усуллари................... 285
Темиров А.А.
Корхоналар молиявий стратегияси ва уни такомиллаштириш йўллари...........................................................................................
287
Zikriyoev A.
Features of innovation management development in construction sector in Uzbekistan........................................................................
290
Odilova S.S. Difference between global and Asian brands................................. 293 Ашуров З.А. Кимё саноати корхоналарининг инвестицион ва инновацион
фаолиятини ривожлантириш масалалари................................... 297
Боев О.Х. Республикамиз логистика тизимида маҳсулот сифатини бошқаришнинг ўзига хослиги......................................................
299
Илхамов Ш.И., Норбоев О.А.
Мулк бўйича ислоҳотлар самарадорлигини оширишда мулкчилик муносабатлари ҳамда уларни тартибга солувчи тузилмалар фаолиятини янада такомиллаштириш....................
301
Джаныбекова Ш. Совершенствование управления маркетингом на предприятиях.................................................................................
304
Гимранова О.Б. Налоговая система как инструмент формирования инновационной экономики..........................................................
305
Наров У.И., Неъматова А.
Методический подход оценки результативности инноваций.....................................................................................
308
Розиқов А.Э. Енгил саноат корхоналарида маркетингни ривожлантиришнинг ташкилий асосларини такомиллаштириш........................................................................
310
Maxmudova N.J. Korxonalarda ishlab chiqarish risklarining nazariy tasnifi............. 312 Рахматов З.Н. Темир йўл транспортида йўловчи ташиш хизматларини
ривожлантиришнинг маркетинг коммуникация стратегияси... 315
Кадиров А.М. Саноат корхонлари иқтисодий барқарорлигини таъминлашнинг назарий асослари..............................................
316
Кадыров Т.А. Пути повышения эффективности рационального размещения сельскохозяйственных предприятий по переработке местного сырья.............................................................................
319
Қурбонов Ф. Применение принципов “кайдзен” – ключевой фактор развития предприятий..................................................................
321
Умаров А.А. Саноат корхоналари маҳсулотлари рақобатбардошлигининг назарий жиҳатлари........................................................................
323
Абдурахмонов Б. Енгил саноат маҳсулотларини экспортга йўналтиришнинг инновацион стратегиялари...........................................................
326
Умарқулов А.А., Хусниддинов Ё.М.
Саноат тармоқларида рақобатни ривожлантириш масалалари
330
Турсунов И.Э., Шамсуддинов Н.Н.
Развития инновационного предпринимательства в условиях стратегии действий.......................................................................
333
Рахмонов Д.А., Умарходжаев А.М.
Разработка инвестиционной стратегии предприятий – как фактор активизации инновационной деятельности...................
338
Зияева М. Хизматлар бозори соҳасининг инновацион гуруҳлари хусусиятлари...................................................................................
340
7
Shahriddinova S. Effective management approaches in industry sector..................... 343 Чинн Л.В. Формирование и реализация эффективной инновационной
стратегии управления инвестиционными проектами развития промышленных корпорациий......................................
345 Абдурахманова М.М.,
Банк тизимида ходимлар меҳнатини рағбатлантиришнинг инновацион стратегияси...............................................................
349
Азларова А.А. Тижорат банкларининг инновацион менежмент стратегияларини ишлаб чиқиш....................................................
352
Alimjanova M. Innovation management in tourism sector...................................... 356 Алимардонов Э.Д., Мамадияров З.Т.
Ҳисоб-китобларни “банк-мижоз” тизими орқали амалга оширишни такомиллаштириш.....................................................
358
Назарова М.Н. Банк менежментида корпоратив бошқарув тизимининг ўзига хос хусусиятлари...........................................................................
360
Азларова М.А. Ўзбекистонда туризм соҳасини ривожлантиришнинг инновацион фаолияти...................................................................
364
Набиева Н.М. Хизматлар бозорини ривожланиш стратегияси......................... 368
Хусаинов Ш. Тижорат банкларида корпоратив бошқарув тизимини ривожлантириш масалалари........................................................
370
Мамадияров З.Т. Тижорат банкларида Смс-банкинг хизмати имкониятларини ошириш йўллари...........................................................................
373
Sulaymanov S.A. Innovatsion bank xizmatlari shakllanishining huquqiy jihatlari..... 375 Олимжонова Н.А. Методы управления ликвидностью коммерческих банков...... 378 Холматов А., Темиров А.
Стратегия и мотивы процесса банковских слияний и объединений..................................................................................
381
Тожиев М.
Повышение роли банковской системы в инновационном развитии Узбекистана...................................................................
384
Тоймуҳамедов И.Р. Ўзбекистонда банклараро рақобатни ривожлантириш истиқболлари.................................................................................
387
Halimova F.N.,
Xizmat ko‘rsatish sohasida kadrlar tayyorlash jarayoniga innovatsion yondashuv ...................................................................
391
Собиров О.Ш., Умарходжаева А.М.
Текстильная промышленность – это важнейший многопрофильный и инновационно привлекательный сектор экономики......................................................................................
394
Джураева Г.Ш. Мотивация персонала на предрприятиях в условиях внедрения инноваций ...................................................................
396
Жўраева Н.А. Ўзбекистон Республикасида туризмни ривожлантиришга қаратилган самарали чора-тадбирлар.........................................
400
Султанов Р.Б.
Инвестицион лойиҳаларни молиялаштиришда банк рискларини бошқариш босқичлари.............................................
403
Шаназарова Г.Б.
Саноат корхоналари инновацион салоҳиятга таъсир қилувчи омиллар.........................................................................................
405
Nasriddinov F.N., Xasanov B.R.
Banklar faoliyatida risklarni samarali boshqarishni optimallashtirish…………………………………………………..
407
Болтабаев М.Р. Давлат-хусусий шерикчилиги: назария ва амалиёт................... 409
Нуримбетов Р.И., Джуманиязов У.И.
Уй-жой фондини бошқаришда тежамкор ишлаб чиқаришдан фойдаланиш истиқболлари..........................................................
413
Пирмаматова А.
Туризм самарадорлигини оширишда экотуризм хизматларининг ўзига хос хусусиятлари....................................
420
Юсупова Д.Т., Азизуллаев М.О.
Минтақаларда енгил саноат тармоғида тўғридан-тўғри хорижий инвестицияларни жалб қилишнинг самарали муҳитини шакллантириш.............................................................
422
Махкамов А.К. Тикувчилик ва тўқимачилик корхоналари экспорт ва импорт қилиш стратегиясини ишлаб чиқиш..........................
424
Ражапова М.Ф. Интеллектуал маҳсулотлар ва хизматлар бозорига электрон тижоратни жорий этишнинг жаҳон тажрибаси таҳлили...........
427
8
Мухамеджанова К.А.
Инновационные решения для интеграции с производственными предприятиями в области экономики и управления.....................................................................................
428
Усманов Ж. Енгил саноат корхоналарида ишлаб чиқариш самарадорлигини ошириш йўллари............................................
430
Rashidov F.I.
Muvozanatlashgan ko‘rsatkichlar tizimidagi (balanced scorecard) “xaridorni boshqarish” tamoyilining ahamiyati..............................
434
Исламов Ш. Енгил саноат корхоналарини инновацион ривожлантириш йўналишлари.................................................................................
436
Абдусаламов О.Э. Саноат корхоналари инновацион салоҳиятига таъсир қилувчи омиллар...........................................................................
438
Эргашева Н.Д. Инновацион фаолиятни ривожлантириш корхона рақобатбардошлигини оширишнинг муҳим омили...................
443
Турсунов Б.О. Применение модели диффузии басса в текстильной отрасли.. 445 Бекмуродова Г.А.
Тижорат банклари кредит эмиссиясининг айрим назарий ва амалий масалалари........................................................................
450
Хайдаров Б.Х. Проведение первичного и вторичного публичного размещения акций – фундамент развития фондового рынка...
454
Хайитов А.Б., Суюнова Ф.
Инновационный аспект политики занятости молодежи в Республике Узбекистан............................................................
457
Хидоятов Д. Сущность основные характеристики государственно-частного партнерства....................................................................
460
Мухитддинов Э.М. Специфика совершенствования государственной политики в области миграции.....................................................................
463
9
КИРИШ Муҳтарам Президентимиз Ш.М. Мирзиёев раҳбарлигида ишлаб чиқилган
Ўзбекистон Республикасини 2017-2021 йилларда ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегияси ўтган 25 йил давомида мамлакатимиз эришган ютуқлар, тарихий тажрибаларни умумлаштириб, ҳозирги кунда даврнинг ўзи олдимизга қўяётган долзарб масалаларни ҳисобга олиб, кейинги беш йилга ва ундан кейинги даврга мўлжалланган тарихий тараққиётнинг янги уфқларини очиб берди. Ўз моҳиятига кўра “Ҳаракатлар стратегияси” Ўзбекистонни ривожланишнинг янги босқичига кўтаришни таъминлайди.
Халқимиз ўртасида “Ҳаракатлар стратегияси” деган ном билан тобора машҳур бўлиб, унинг ҳаётига чуқур кириб бораётган мазкур дастурнинг ҳар бир йўналиши ва банди, унинг ажралмас қисми бўлган “Фаол тадбиркорлик, инновацион ғоялар ва технологияларни қўллаб-қувватлаш йили” давлат дастурининг самарали амалга оширилиши ҳар биримизнинг мазкур жараёнда онгли ва ватанпарвар фуқаро, шу юртнинг фидойи фарзанди сифатида фаол иштирок этишимизга бевосита боғлиқдир. Бунинг учун эса энг аввало, Ҳаракатлар стратегиясининг маъно-мазмунини, унинг ҳар бир йўналиш бўйича қўйилаётган амалий ва долзарб вазифаларини чуқур тушуниб олишимиз керак.
Маълумки, иқтисодий ривожланишнинг турли йўналишлари мавжуд. Бизнинг мамлакатимиз ривожланишнинг илм сиғимдорлиги юқори бўлган, кашфиётлар, ихтиролар, юқори технологиялар, инновацион ғояларга қурилган интенсив йўлни танлаб олган. Шунинг учун ҳам мамлакатимизда Президент фармони билан Инновацион фаолиятни ривожлантириш вазирлиги ташкил этилди ва унга бу ишларга бош бўлиш вазифаси юклатилди.
Мамлакатимиз олий ўқув юртлари ва етакчи илмий муассасаларнинг тажрибали профессор-ўқитувчилари, кўзга кўринган илмий ходимлар, инновацион фаолиятни ривожлантиришга масъул идоралар раҳбарлари ва мутахассислари, ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш соҳаларининг мутахассислари, ижодкор тадбиркорлар иштирок этаётган ушбу анжуман ўтган қисқа вақт ичида бу борада мамлакатимизда амалга оширилган саъй-ҳаракатлар натижаларини умумлаштириб, ютуқлар ва камчиликларни аниқлаб, мамлакатимизни илмий-техникавий жиҳатдан илғор мамлакатлар қаторига олиб чиқиш бўйича илмий хулосалар, амалий таклифлар ва тавсиялар ишлаб чиқишни ўз олдига мақсад қилиб қўйган. Конференцияда муҳокама қилинадиган маърузалар, айниқса, ёш тадқиқотчи-докторантлар, магистрантлар, талабаларда янги, оригинал ғоялар туғилишига туртки бўлса, ажаб эмас.
10
I шуъба. ИННОВАЦИОН МЕНЕЖМЕНТ СТРАТЕГИЯЛАРИНИ ИШЛАБ ЧИҚИШ МЕТОДОЛОГИЯСИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ
Таълим тизими сифатини оширишда инновацион фаолиятни
самарали бошқариш хусусиятлари и.ф.д., профессор Б.Ю. Ходиев, Тошкент давлат иқтисодиёт
университети ректори
Бугунги кескин рақобатчилик ва иқтисодий глобаллашув шароитида олий таълим тизимида тайёрланаётган кадрларнинг тайёргарлик сифати, уларнинг салоҳияти ва рақобатбардошлигини ошириш каби масалалар ўткир муаммога айланмоқда. Бунинг устига, мамлакатимиз таълим тизимида, хусусан олий таълим тизимида кадрлар тайёрлашнинг эришилган даражаси халқаро майдонда эътироф этилди деган фикр-мулоҳазалар билан чегараланиб қолмасдан, унинг сифат жиҳатларини янада ошириш йўлида тўхтаб қолмаслигимиз, бу борадаги ишларимизни янада янги босқичга кўтаришимиз лозимдир. Мазкур масалалар бугунги кунда олий маълумотли кадрларга нисбатан меҳнат бозорида юзага келган вазият, халқаро глобаллашув жараёнлари кучайиши натижасида инновацион иқтисодиётни барпо этиш йўлида бажарилиши лозим бўлган чора-тадбирлар натижасида ўта муҳим аҳамият касб этади.
Мамлакатимиз олий таълим тизимида юқори малакали ва рақобатбардош кадрларни тайёрлаш бу тизимнинг энг муҳим вазифаларидан ҳисобланади. Мазкур вазифанинг нечоғлик самарали ҳал этилиши мамлакатимизда амалга ошириб борилаётган ижтимоий-иқтисодий ислоҳотлар ва жамиятимиз ҳаётини тубдан қайта қуриш борасидаги мақсадларга эришишни таъминлашга катта таъсирини кўрсатмасдан қолмайди. Чунки, амалиётдан маълумки, ҳар қандай ижтимоий-иқтисодий ўзгаришларнинг самарадорлиги бу борада белгиланган вазифаларни бажаришга сафарбар қилинадиган мутахассисларнинг касбий етуклигига тўғридан-тўғри боғлиқдир.
Мустақил, демократик Ўзбекистон Республикасида жамиятнинг ижтимоий-иқтисодий, маънавий ва маданий ривожланишида устувор соҳа деб эълон қилинган таълимнинг такомиллаштирилиши, энг аввало, унинг сифат жиҳатдан янги ҳолатига эришишга йўналтирилган. Бу кўплаб йўналишлар бўйича ҳал этилаётган фавқулодда мураккаб, мажмуавий муаммодир. Улардан бири ижтимоий ҳаётни бошқаришнинг ўзига хос шакли бўлган таълим тизимини бошқариш механизмини такомиллаштириш ва қайта қуришни ўз ичига олади.
Бу борада Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017йил 20 апрелдаги ПҚ-2909 - сонли “Олий таълим тизимини янада ривожлантириш чора тадбирлари тўғрисида”ги, 2017 йил 27 июлдаги ПҚ-3151-сонли “Олий маълумотли мутахассислар тайёрлаш сифатини оширишда иқтисодиёт соҳалари ва тармоқларининг иштирокини янада кенгайтириш чора тадбирлари тўғрисида”ги ҳамда 2018 йил 5 июндаги “Олий таълим муассасалари таълим
11
сифатини ошириш ва мамлакатда амалга оширилаётган кенг қамровли қўшимча чора-тадбирлар” тўғрисидаги ПҚ-3775-сонли қарори алоҳида аҳамият касб этади.
Республикамиз иқтисодиётини такомиллаштириш ва жаҳон ҳамжамияти билан интеграциялаштириш учун мамлакатимиз олий ўкув юртларининг илмий потенциалидан ўринли фойдаланиш зарур. Ўз навбатида, бу масала регионал микёсларда амалга ошириладиган инновацион ва илмий-техник сиёсатни юритиш борасида қилиниши лозим бўлган ишлар тизимида олий ўқув юртларининг инновацион потенциали тутган ўрнини белгилаб беради.
Бошқарув фаолиятининг моҳияти тўғрисида ғоялар, тушунчалар, мулоҳазалар, уни маданий тарзда амалга ошириш тамойиллари, шакллари ва усуллари ҳақида тизим мавжуддир. Инсоният томонидан фан-техника, иқтисодиёт ва ижтимоий соҳалардаги муваффаққиятлар тобораётганлигидан келиб чиққан ҳолда, бошқарув фаолиятининг илмга бўлган талаби ҳам тўхтовсиз ўсиб боради. Бир томондан, фан бошқарув фаолиятини концептуал бойитишдан манфаатдор бўлса, иккинчи томондан амалиётчи бошқарувчилар ўз фаолиятини илмий идрок этиш, уни назарий асослашга интиладилар.
Иқтисодий ривожланишни инновацион йўналтирилганлиги, технологик янгиланишнинг ўсиб бораётган заруриятини инновацион фаолиятда ташкил қилиш тамойиллари ва таркибий-ташкилий ўзаро алоқаларга аниқ ва мос келишнинг мумкинлигини таъкидлайди. Инновацияларни ташкил қилиш ўз ичига учта асосий жиҳатларни олади:
инновацион фаолиятнинг янгиликларини ишлаб чиқиш, татбиқ этиш ва таълим-тарбия соҳасини биргаликда амалга оширувчи одамларнинг бирлашмаси бўлган субъектни;
- олий таълим муассасаси инновацион фаолиятидаги зарурий вазифаларни бажаришга қаратилган жараёнлари харакатларининг мажмуасини;
- тизимни ички тартибга солинганлиги ва унинг элементлари (кафедралар, бўлимлар) ўртасидаги ўзаро алоқаларни такомиллашувини таъминловчи тузилмаларини.
Ушбу нуқтаи назардан инновацияларни ташкил қилиш инновацион фаолиятни тартибга солиш жараёни сифатида, субъект, фирма, институт, инновацион корхона сифатида, бўлинмаларнинг таркиби ва ўрнини белгилаб берувчи, ҳамда инновацион фаолиятда амалга ошириладиган шакллар, усуллар, жараёнлар тадбирларини тартибга солувчи ташкилий тузилмалар сифатида тушуниш керак. Шунга кўра, инновацион бошқарув ғоятда мураккаб жараёндир.
Инновацияларни жорий этишда олий таълим муассасасининг обрўси шаклланишининг асосий омили ўқитиш сифати ва таълим хизматлари сифатига боғлиқ. Истеъмолчига (таълим олувчига) кўрсатилган сифатли таълим хизматигина унинг ижобий ўрнини шакллантиради. Олий таълим муассасасини самарали бошқариш ва ижобий имижини шакллантириш таълим хизмати бозорида рақобатбардош мавқени эгаллаш инновацион ёндашувни талаб этмоқда.
12
Ўқув-тарбия жараёни сифатини жаҳон стандартлари даражасига кўтариш,
таълим, замонавий педагогик ва ахборот технологияларининг бутунлай янги
усулларини жорий этиш
Объ
екти
в о
ми
лл
ар
РАҚОБАТБАРДОШ КАДРЛАР ТАЙЁРЛАШ
Суб
ъек
тив
ом
ил
лар
Таълим олишни талабанинг
кундалик эҳтиёжига
айлантириш
Таълим беришни профессор-
ўқитувчининг кундалик
эҳтиёжига айлантириш
Ўқув услубий жараённинг
холати Ўз фанини чуқур билиши
Ахборот-коммуникацион Замонавий педогогик маҳорат
Таълим-тарбия жараёни ҳолати
Таълим жараёнига инновацион
ёндашув (ҳар бир дарсда бирор
бир янгилик киритиш, ёки
янгилик бериш)
Олий таълим муассасаси имижи
1-чизма. Таълим тизимини ташкил этишда инновацион ёндашув Инновацион ривожланиш йўлига ўтиш миқёсида энг муҳим аҳамиятга эга
бўлган омил фақат техник ғояларни ишлаб чиқиш эмас, балки ички ва ташқи бозорларга харидоргир маҳсулотлар ишлаб чиқариш, шунингдек, уни амалга ошириш учун илмий ва техник соҳа ва юқори технологияли ишлаб чиқаришларни юқори малакали мутахассисларини илғор таълим муассасаларида ўқитишнинг лозимлигидир.
Шуни алоҳида таъкидлаш керакки, илмий-амалий тадқиқотлар ва инновацион ишланмалар ривожлантирилиши ҳамда ишлаб чиқаришни модернизация қилиш, техник ва технологик янгилаш жараёнларига татбиқ этишни рағбатлантириш бўйича амалий механизмлар, фан ва ишлаб чиқаришни янада мустаҳкам алоқасини таъминлаш, илмий тадқиқот ташкилотлари ҳамда реал иқтисодиёт тармоқлари корхоналари ўртасида узвий ҳамкорлик алоқаларини ўрнатиш, инновацион ғоялар ва лойиҳалар таълим сифатини таъминловчи асосий омиллар ҳисобланади.
Фикримизча, таълим ва амалиётнинг ўзаро узвий боғлиқлигини таъминлаш, кадрларни амалиётда ишлашга тайёрлаш, илм-фан ютуқларини таълимга кенг жорий қилиб бориш, таълимнинг узлуксизлиги ва узвийлигини таъминлаш, мустақил таълим ОТМда инновацион таълимни
13
ривожлантиришнинг асосий тамойиллари ҳисобланади. Шу билан бирга, таълим ва тарбияни қўшиб олиб бориш, юксак маънавий фазилатларга эга интеллигенцияни тарбиялаш, жамиятда олий маълумотли мутахассисларнинг юқори нуфузини таъминлаш ҳам инновацион таълимни ривожлантиришдаги мақсадимиздир.
Университетимизда бошқарув тизимининг ривожланиб бориши, корпоратив бошқарув методларидан кенг фойдаланиш, моддий-техника базасини модернизация қилиш, ахборот-коммуникация технологиялари имкониятларидан таълим жараёнида самарали фойдаланиш, масофавий таълимни жорий этиш, университетимизнинг минтақавий ва халқаро миқёсда интеграциялашуви, таълим соҳасидаги халқаро ҳамкорликнинг ривожлантирилиши, молиялаштириш манбаларининг кўпайиб бориши ҳамда таълим сифатини бошқаришга халқаро стандартлар талабларини жорий этиш инновацион фаолиятни ривожлантиришнинг истиқболли йўналишлари ҳисобланади.
“Ўзбектўқимачиликсаноат” уюшмасининг инновациялар яратиш
имкониятлари Н.Қ. Йўлдошев, ТДИУ профессори
Ғ.Э. Захидов, PhD, ТДИУ проректори
Инновация – инноваторни рақобатчиларга нисбатан устунликка эриштирадиган товар ёки хизматни лойиҳалаштириш, ишлаб чиқариш, сотиш, сотувдан кейинги хизмат кўрсатишга янгича ёндашув. Инновация – ишлаб чиқариш, маҳсулотлар, хизматлар, бошқарувда ижобий сифат ўзгаришларини яратиш лозим. Инновациялар 2 турга бўлинади: радикал; эволюцион.
Радикал инновациялар турли илмий йўналишлар бўйича фундаментал тадқиқотлар синтези асосида яратилиб, натижада материаллар ва техникадан фойдаланишнинг максимал даражасига эришилади. Радикал инновациялар маълум даврийлик бўйича вужудга келади. Дастлабки радикал инновация асосида эволюцион инновациялар вужудга келади. Бунда янгиликни ташкил этувчи элементлар янгиланади. Эволюцион инновациялар энг юқори кўрсаткичларга эришгунча яратилиши мумкин, энг юқори кўрсаткичга эришилгач, радикал инновацияга эҳтиёж туғилади.
Инновациялар, одатда, форсайт тадқиқотлар асосида шаклланади. Форсайт тадқиқотлар олдиндан кўра билиш, келажакка назар солишга қаратилади. Инновацион фаолият тўпланган билим, технология ва жиҳозларни тижоратлаштиришдан иборат бўлади. Инновацион фаолият натижаси юқори сифатларга эга бўлган янги ёки қўшимча товарлар ёки хизматлар шаклида намоён бўлади.
“Ўзбектўқимачиликсаноат” уюшмасининг 2021 йилгача мўлжалланган ўрта муддатли инновацион стратегияси ишлаб чиқариш қувватларини мамлакатимизда етиштирилаётган пахта толасини тўлиқ ва чуқур қайта ишлашни таъминлайдиган даражада кенгайтириш, енгил саноат тармоғининг
14
ўртача бўғини – тўқимачилик-трикотаж ва бўяш-пардозлаш ишлаб чиқаришини жадал ривожлантириш учун замин тайёрлаш, саноат маҳсулотлари ишлаб чиқаришни 1,7 марта, тайёр газлама ва тикув-трикотаж маҳсулотлари ишлаб чиқаришни 2 марта, трикотаж полотноси ва пайпоқ маҳсулотларини уч марта кўпайтиришни назарда тутади.
Узоқ муддатли истиқболда (2028 йилгача) ишлаб чиқариш ҳажмларини 5,5 марта кўпайтириб, 19,5 млрд. сўмга етказиш, халқаро стандартларга жавоб берадиган рақобатбардош маҳсулотлар кенг ассортиментини ташқи савдога олиб чиқишни таъминлаш режалаштирилган. Ушбу инновацияларни амалга ошириш учун қатор техникавий, ташкилий, илмий масалаларни ечиш лозим:
- ишлаб чиқаришни техник қайта жиҳозлаш ва замонавийлаштириш, тубдан янгиланган технологияларни жорий этиш, юқори самарали ишлаб чиқаришларни ташкил этиш;
- аҳоли, тиббиёт, таълим соҳаси, ҳуқуқни ҳимоя қилувчи ташкилотлар, агросаноат мажмуаси, қурилиш, мебель, транспорт индустрияси учун илм сиғими юқори бўлган маҳсулотларни ишлаб чиқариш ҳажмларини кўпайтириш;
- инвестицион фаолликни рағбатлантирувчи самарали механизмларни ишлаб чиқиш, илмий тадқиқот, тажриба-конструкторлик ишланмалар самарадорлигини ошириш, илм сиғими юқори ишлаб чиқаришларни ривожлантириш;
- материаллар ва маҳсулотларнинг янги турларини яратиш ва улардан фойдаланиш, ишлаб чиқарилаётган маҳсулотлар хусусиятларини сифат жиҳатдан ўзгартириш, янги дизайнер ечимларини ишлаб чиқиш.
Юқорида келтирилган вазифалардан ташқари ташкилий масалаларни ҳал қилишда ҳам янгича ечимлар амалиётга жорий қилиниши лозим:
- менежментнинг илғор технологияларини, тармоқ корхоналарини ҳар томонлама қўллаб-қувватлашнинг самарали шаклларини жорий этиш учун тўқимачилик саноатини бошқариш тизимини тубдан қайта кўриб чиқиш;
- пахта хомашёсини етиштириш, уни дастлабки ва кейинги қайта ишлаш, юқори қўшилган қийматга эга пировард тўқимачилик маҳсулоти ишлаб чиқариш жараёнларини уйғунлаштирадиган ривожланишнинг кластер моделларини тузиш;
- юқори сифатли тайёр тўқимачилик маҳсулотларини ишлаб чиқариш ва экспортини кенгайтириш, дунё бозорларига миллий брендларни олиб чиқиш мақсадида илғор инновацион технологиялар, дизайнер ишланмалари, замонавий фурнитура ва аксессуарлар намуналарини ишлаб чиқариш жараёнларини маҳаллийлаштириш;
- уюшма корхоналарини замоанвий технологиялар билан жиҳозлаш учун технопарк ташкил этиш;
- кластерлар фаолияти доирасига илмий тадқиқот, тажриба- конструкторлик, ўқув муассасаларини жалб этиш.
Ушбу масалаларни ҳал қилиш “Ўзбектўқимачиликсаноат” уюшмаси корхоналарининг инновацион фаолияти самарадорлигини тубдан юксалтиради.
15
Ўзбекистонни инновацион ривожлантириш омиллари ва интеллектуал ресурслари
Б.Б. Беркинов и.ф.д., ТДИУ профессори,
“Институционал ва иқтисодий тадқиқотлар маркази” раҳбари
Ўзбекистон Республикасини 2017-2021 йилларда янада ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича ҳаракатлар стратегиясида фан ютуқларини ишлаб чиқаришга жорий этишнинг инновацион моделига ўтиш ва бунинг учун замонавий таълим сифатини, шунингдек, технологик ва ахборот тизимида туб ўзгаришларни амалга ошириш йўллари белгиланган. Ушбу қўйилган мақсадларга эришишни таъминлаш учун Ўзбекистон Республикаси Инновацион ривожланиш вазирлиги ва шу йўналишда бошқа бир қатор тузилмалар ташкил этиш юзасидан махсус қарорлар қабул қилинди. Қарорларда Ўзбекистоннинг инновацион ривожланиши асосий йўналишлари сифатида қуйидагилар белгиланган:
- иқтисодиёт тармоқлари ва соҳаларини устувор ривожлантиришнинг инновацион моделини шакллантириш имконини берувчи стратегик режалаштириш тизимини яратиш;
- давлат бошқаруви органлари фаолияти самарадорлигини оширишни таъминлашнинг инновацион шаклларини жорий қилиш;
- фан ва инновацион фаолиятни ривожлантиришнинг замонавий инфратузилмасини шакллантириш;
- инновацион ғоя ва технологияларни ишлаб чиқиш ва жорий этишга инвестицияларни кенг жалб этиш;
- илмий тадқиқот ва инновацион фаолиятни ҳар томонлама қўллаб- қувватлаш ва рағбатлантириш, энг аввало, ёш авлоднинг ғоя ва ишланмаларини қўллаб-қувватлаш.
Шу билан бир қаторда стратегия йўналишларида таълим тизимини такомиллаштириш, соғлиқни сақлаш, АКТни ривожлантириш, саноат ва аграр соҳада янги инновацион технологияларни яратиш ва жорий этиш кўзда тутилган.
Ўзбекистон иқтисодиётининг инновацион ривожланиш йўлига ўтишнинг энг биринчи масаласи мамлакатда муносиб инновацион муҳитни яратиш, у бундай муҳитда фан ва техника ютуқлари униб-ўсиш имкони яратилиши лозим ҳисобланади. Бунинг учун мамлакатимизда рағбатлантирувчи инновацион муҳитни шакллантириш бўйича ташкилий институтлар ҳамда ҳуқуқий-институционал меъёрлар яратилди. Ўзбекистон Республикасининг “Фан тўғрисида”ги қонун лойиҳасининг ишлаб чиқилиши бу соҳада муҳим аҳамиятга эга ҳисобланади.
Шу билан бир вақтда таъкидлаш лозимки, муносиб инновацион муҳитга кўплаб омиллар таъсир кўрсатади. Улар қаторига тадқиқотчиларнинг назарий билимлари, иқтисодий эркинлиги, бюрократик тўсиқлар йўқлиги,
16
рақобатбардошлик, венчур капиталининг мавжудлиги, шартнома шартларини бажариш механизми ва ҳоказоларни киритиш мумкин.
Ўзбекистонда илмий-инновацион тадқиқотлар давлатнинг Фундаментал; Амалий тадқиқотлар; Инновацион ҳамда Ёш олимлар тадқиқотлари дастурларига кирган илмий лойиҳалар ва хўжалик шартномалари асосида олиб борилади.
Ҳозирги кунда ушбу давлат дастурлари бўйича илмий-инновацион тадқиқотларни бажариш бўйича илмий тадқиқот институтлари, университет, йирик корхона ва ташкилотлар қошидаги илмий марказларнинг кенг тармоғи фаолият кўрсатмоқда. Улар фундаментал изланишларни бажариш ҳамда амалий ишланмаларни яратиш ишларини бажаришга жавобгар ҳисобланади ва илмий ҳисобот, ихтиро, илмий мақола шаклидаги интеллектуал маҳсулотлар ишлаб чиқаради, шунингдек, юқори малакали кадрлар тайёрлаш билан шуғулланади (1-расм).
Манба: муаллиф томонидан тузилган.
1-расм. Илмий-инновацион тадқиқотларни амалга оширувчи тузилмалар
Инновацион тадқиқотларни бажариш, тажриба-конструкторлик ишланмаларини яратиш бўйича Ўзбекистон ФА ҳамда вазирлик ва идоралар қошидаги 440 тага яқин илмий тадқиқот институтлари ва марказлари, катта илмий ходим-изланувчилар институти Ўзбекистонда инновацияларнинг интеллектуал ресурслар базасини ташкил этади.
Мамлакатимизда фақат 2017 йилда ИТТКИга 440,3 млрд. сўм маблағ сарфланган. Бу 2010 йилга нисбатан 3,6 мартага кўпдир. Ўзбекистонда инновацион интеллектуал маҳсулот яратиш билан қарийб 37 минг киши банд, улардан 32 мингтаси тадқиқотчилар ҳисобланади (1-жадвал).
Тадқиқотчиларнинг илмий салоҳияти ҳозирги кунда қарийб 40 фоизга тенг келади. Бу кўрсаткич ўсиб бориш тенденциясига эга бўлиб, у давлат томонидан кенг қўллаб-қувватланмоқда. Мамлакатимиз иқтисодиётини инновацион ривожлантиришда ҳукумат қарорларида кўзда тутилганидек, илмий кадрларни тайёрлаш, пухта билимга эга бўлган етук ёшларни тарбиялашда олий таълим муассасалари ҳамда илмий тадқиқот институтлари билан ҳамкорликда вазирлик ва идоралар, йирик корхоналар иш юритишлари
Вазирлик ва идоралар қошидаги илмий тадқиқот институтлари ва марказлар
17
талаб этилади. Ўзаро ҳамкорликнинг ушбу талаблар асосида ташкил этиш тизими Тошкент давлат иқтисодиёт университетида ишлаб чиқилиб, амалиётга жорий қилинган.
1-жадвал Ўзбекистонда инновацияларнинг интеллектуал ресурслар базаси
Кўрсаткичлар 2010 2015 2017
Олий таълим муассасалари сони 65 68 70
Илмий тадқиқот институтлари ва марказлари 301 306 437
Катта илмий ходим-изланувчилар институти 67 120 128
Катта илмий ходим-изланувчилар институтида ўқийдиганлар сони
217
1389
1370
ИТТКИга қилинган харажатлар, млрд. сўм 121,8 286,5 440,3
ИТТКИ ишлари билан бандлар 35550 35836 36984
Ш.ж. Тадқиқотчилар Улардан:
30043 30785 31966
Фан докторлари Фан номзодлари
2526 9218
2055 8737
2242 8200
Манба: ЎзР Давлат статистика қўмитаси маълумотлари асосида тузилган.
Ҳозирги вақтда Тошкент давлат иқтисодиёт университетида илмий- инновацион – корпоратив ҳамкорлик асосида илмий тадқиқот ишларини бажариш ва уларнинг натижаларини амалиётга жорий этиш бўйича амалий тажрибалар тўпланган. Ушбу соҳада ҳамкорликни амалда ижросини таъминлаш учун университет 70 дан ортиқ вазирлик, идоралар, ишлаб чиқариш бирлашмалари, ассоциациялар, компаниялар, йирик корхоналар билан инновацион-корпоратив ҳамкорлик бўйича шартномалар имзоланган.
Ўзаро инновацион ҳамкорлик шартномасида кўзда тутилган устувор янги ғоя негизида илмий-инновацион интеллектуал маҳсулот яратилади ва ҳамкорлик ҳаракатлари қуйидаги тартибда амалга оширилади:
[Университет] - [корхоналар, компаниялар, вазирликлар] - [инновацион гуруҳлар (талабалар, тадқиқотчилар, ўқитувчилар)] - [илмий-инновацион натижалар]. Илмий-инновацион натижалар биргаликда амалиётга жорий этилади. Шу тариқа фан – ўқув жараёни – ишлаб чиқаришнинг ўзаро боғлиқлиги таъминланади. Ушбу ҳамкорликнинг самараси талаба ёшларнинг амалиётда мавжуд бўлган муаммолар ва долзарб масалаларни ечиш учун илмий тадқиқот ишларига кенгроқ жалб қилиш, шунингдек, уларнинг амалиёт кўникмаларини ошириш, илмий мактаблар яратилишини таъминлаш, фан ва таълимнинг иқтисодий ўсишга қўшаётган ҳиссасининг ошиб бориши билан баҳоланади.
Шундай қилиб, юқоридаги таҳлил ҳамда фикр-мулоҳазалар Ўзбекистонда самарали ва қулай инновацион муҳит яратилиши лозимлигига эътибор қаратиш зарурлигини кўрсатади. Янги ғоялар, ихтиролар, фундаментал билимлар ва ишланмалар фақат яхши муҳитга тушса, ҳаётда фойдаланилади. Бунинг учун қуйидагилар жуда муҳим ҳисобланади: иқтисодий эркинлик ва
18
рағбат; бюрократик тўсиқларнинг бўлмаслиги; рақобат; етарли капиталга ҳамда шартномалар ижросини таъминлашнинг самарали механизмига ва бошқа воситаларга эга бўлиш.
Стратегии менеджмента в системе образования: теория профессионализма
З.Д. Адылова, д.э.н., проф. НИЦ «Научные основы и проблемы
развития экономики Узбекистана», С.У. Адылов, ТГЭУ
В связи с усилением конкуренции во многих отраслях и сферах
деятельности, включая систему профессионального образования, применение традиционных подходов уже не может служить гарантией конкурентоспособности профессиональной образовательной организации как производителя образовательных услуг. Деятельность человека в сфере образования в настоящее время является одной из наиболее инновационных отраслей. Эффективность инновационной деятельности в области образования зависит от скорости и эффективности инновационных процессов в различных отраслях экономики и сферах деятельности человека.
В профессиональной образовательной организации инновационное развитие осуществляется под воздействием, как внешних условий, так и внутренних тенденций саморазвития1. Рассматривая профессиональную образовательную организацию как открытую образовательную систему, остановимся на понятии открытости. Под открытостью понимаем наличие среды, с которой взаимодействует система, поэтому можно констатировать, что для открытой образовательной системы могут быть характерны процессы не только функционирования, но и развития. Развитие реализуется через инновационную деятельность, которая определяется как процесс разработки, внедрения, освоения и присвоения нового. На сегодняшний момент внешнее воздействие на систему складывается из инициатив и образовательного заказа государства.
Можно выделить четыре последовательно реализуемых этапа работы профессиональной образовательной организации, вставшей на путь развития. Эти этапы включают в себя:
- системный анализ состояния профессиональной образовательной организации и оценку возможностей ее развития;
- организационные мероприятия по переходу в режим интенсивного развития;
- активизацию внутренней групповой коммуникации в инновационной среде;
1 Технология формирования инновационной среды профессиональной образовательной организации: учебно-методический комплект / авт.-сост. Тулупова О.В., Ходжибекова А.Б. – Нижний Новгород: Нижегородский институт развития образования, 2014. -142 с.
19
- образовательную и консультативную поддержку педагогов и руководителей, начавших процесс осуществления преобразований.
Рассматривая инновационный менеджмент в профессиональной образовательной организации как открытой образовательной системе, следует о становиться на трех основных позициях:
- стратегическое управление развитием профессиональной образовательной организации;
- управление педагогическим коллективом в условиях формирования инновационной среды профессиональной образовательной организации;
- формирование корпоративной культуры профессиональной образовательной организации2.
Профессиональная образовательная организация не может функционировать без целей существования. Правильная постановка цели означает, что сформулированная цель соответствует всем описанным критериям: является конкретной, достижимой, значимой и соотносится с конкретным сроком.
Выбор стратегии и ее выполнение являются основными составляющими стратегического управления, а сама стратегия понимается как определенное долгосрочное направление развития профессиональной образовательной организации и относится к таким сторонам деятельности организации, как сфера деятельности, средства и форма деятельности3.
Перечислим существующие стратегии: - стратегия ограниченного роста, стратегия роста; В любую стратегию входят следующие компоненты: - направление развития профессиональной образовательной организации,
в которое входит разработка плана объективного анализа существующего состояния организации;
- модель поведения, при которой стиль инновационного поведения профессиональной образовательной организации может трактоваться как осуществляемая стратегия;
- мотивация деятельности всех субъектов профессиональной образовательной организации, которая называется перспективой,