ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΝΩΓΕΙΩΝ2013-2014

ΟΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Τμήμα: Β2Επιβλέπων Καθηγητής: Αποστολάκης Μιχαήλ

1

Περιεχόμενα

ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ......................................................3

ΤΑ ΙΕΡΑ ΤΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΣ.....................................................8

Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΟΛΥΜΠΙΑΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ.........................17

ΦΗΜΙΣΜΕΝΟΙ ΑΘΛΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ..................25

ΘΕΑΓΕΝΗΣ Ο ΘΑΣΙΟΣ (ΠΑΓΚΡΑΤΙΑΣΤΗΣ)..................................27

ΛΕΩΝΙΔΑΣ Ο ΡΟΔΙΟΣ (ΔΡΟΜΕΑΣ) ...........................................29

ΜΙΛΩΝ Ο ΚΡΟΤΩΝΙΑΤΗΣ(ΠΑΛΑΙΣΤΗΣ) .....................................30

ΔΙΑΓΟΡΑΣ Ο ΡΟΔΙΟΣ (ΠΥΓΜΑΧΟΣ) ..........................................32

ΠΟΛΥΔΑΜΑΣ Ο ΣΚΟΤΟΥΣΣΑΙΟΣ (ΠΑΓΚΡΑΤΙΑΣΤΗΣ) ..................34

ΜΕΛΑΓΚΟΜΑΣ Ο ΚΑΡΙΟΣ (ΠΥΓΜΑΧΟΣ).....................................36

ΑΣΤΥΛΟΣ Ο ΚΡΟΤΩΝΙΑΤΗΣ (ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΟΣ)..........................37

ΗΡΟΔΩΡΟΣ Ο ΜΕΓΑΡΕΥΣ (ΣΑΛΠΙΓΚΤΗΣ)..................................38

ΤΑ ΑΘΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ...............................39

Ο ΔΙΣΚΟΣ..............................................................................39

Προέλευση και μυθολογία......................................................39

TΟ ΠΕΝΤΑΘΛΟ.......................................................................42

ΙΠΠΙΚΑ ΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ.............................................................43

ΤΟ ΑΚΟΝΤΙΟ..........................................................................46

Η ΠΑΛΗ.................................................................................48

Η Διεξαγωγή του αγωνίσματος...............................................50

ΤΟ ΠΑΓΚΡΑΤΙΟ......................................................................53

Η ΠYΓΜΗ..............................................................................58

ΑΛΜΑ ΕΙΣ ΜΗΚΟΣ..................................................................63

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.................................................................66

ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ...........................................................67

2

ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ

Η αρχή των Ολυμπιακών Αγώνων χάνεται στο

βάθος της προϊστορίας και συνδέεται με τους

αγώνες θεών και ηρώων. Σύμφωνα, λοιπόν, με την

αρχαία παράδοση, πρώτοι αγωνίστηκαν θεοί και

ήρωες και στάθηκαν από τότε πρότυπα για τους

θνητούς που συνέχισαν αυτήν την παράδοση.

Πριν ακόμα και από τα ομηρικά έπη, οι

μαρτυρίες δείχνουν ότι στην Μινωική Κρήτη

διεξάγονταν κάποιου είδους αγώνες, κυρίως τα

«ταυροκαθάψια», όπως και στην Εγγύς Ανατολή.

Οι αγώνες αυτοί είχαν χαρακτήρα απλής

διασκέδασης και τους έλειπε το πνεύμα

ανταγωνισμού που συνάρπαζε τους Έλληνες. Έτσι 3

κι αλλιώς όμως, οι Έλληνες είχαν την ικανότητα

να μετατρέπουν τα πάντα σε αγώνα. Όχι μόνο την

άθληση, αλλά ακόμα και την ζωή και την ομορφιά.

Ως ιδρυτές των ολυμπιακών αγώνων, αρχαίες

πήγες αναφέρουν πολλούς ήρωες, όπως o Πέλοπας

για την αρματοδρομία, ο Ιδαίος Ηρακλής που όρισε

το μήκος του σταδίου, έβαλε τα αδέλφια του να

αγωνιστούν στο δρόμο και στεφάνωσε το νικητή

με στεφάνι αγριελιάς. Η καθιέρωση των αγώνων

αποδίδεται επίσης στον Νηλέα, στον Πελία και

στους βασιλείς της Ηλίδας.

4

Το χρονικό σημείο εκκίνησης των ολυμπιακών

αγώνων είναι αδιευκρίνιστο, παρά την

διατηρημένη από τον Παυσανία παράδοση που

θέλει την αφετηρία τους το 776 π.Χ. άλλοι βεβαία

υποστηρίζουν ότι οι πρώτοι ολυμπιακοί αγώνες

έγιναν το 1370 π.Χ στην Ολυμπία της Ηλείας.

Κάποιος ελληνικός μύθος έλεγε πως τους άρχισε ο

Ηρακλής για να γιορτάσει την εκδίκηση του κατά

του Αυγεία , βασιλιά της Ήλιδος.

Οι άμεσες αναφορές του Ομήρου σχετικά με

τη διεξαγωγή των αθλητικών αγώνων είναι δυο. Η

πρώτη αφορά τους αγώνες που διεξήχθησαν «υπό

την αιγίδα Αχιλλέως» για να τιμηθεί ο νεκρός του

φίλος Πάτροκλος. Η δεύτερη αναφέρεται σε

αγώνες που διοργάνωσε ο βασιλιάς των Φαιάκων

Αλκίνοος προς τιμήν του Οδυσσέα, όπου για πρώτη

φορά εμφανίζεται η λέξη «αθλητήρ».

Τα ομηρικά έπη, λοιπόν, δείχνουν πως η

προσδιορισμένη διαδικασία διεξαγωγής των 5

αγώνων, προϋπέθετε την ύπαρξη μεγάλης

αθλητικής παράδοσης που αναπτύχτηκε

περισσότερο. Ο Όμηρος παραδίδει μαρτυρίες και

για άλλους αγώνες που έγιναν στην Θήβα και στην

Ήλιδα. Επιπλέον αναφορά υπάρχει και σε έργο του

Ησίοδου, όπου μεταξύ άλλων είχαν γίνει και

αγώνες ύμνων με έπαθλο έναν τρίποδα που ο

νικητής αφιέρωσε στις μούσες.

Οι αθλητές για να δουν ποιος

θα άναβε την φλόγα έτρεχαν

περίπου 185 μετρά. Πρώτος

νικητής των αγώνων ήταν ο

Κορέοβος από την Ήλιδα. Οι

νικητές για έπαθλο έπαιρναν κλαδιά ελιάς που

συμβόλιζε την ζωτικότητα. Βέβαια έχουν βρεθεί

σκηνές αγώνων σε γεωμετρικά αγγεία που

απεικονίζουν ασπίδες και άλογα ως δώρα,

αργότερα όμως καθιερώθηκε ως βραβείο ένα απλό

κλαδί ελιάς.

6

Αρχικά οι ολυμπιακοί αγώνες κρατούσαν μόνο

μια ημέρα, αλλά αργότερα, εφόσον αυξήθηκαν τα

αθλήματα, αυξήθηκαν και οι ημέρες σε πέντε. Οι

γυναίκες δεν επιτρέπονταν να παρακολουθήσουν

τους αγώνες αφού οι άνδρες αγωνίζονταν γυμνοί.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι όταν γίνονταν

ολυμπιακοί αγώνες σταματούσαν οι πόλεμοι.

Γίνονταν κάθε τέσσερα χρόνια και αυτούς

μετρούσαν την χρονολογία. Οι αρχαίοι ολυμπιακοί

αγώνες κράτησαν πάνω από 1000 χρόνια, 293

ολυμπιάδες συνολικά.

Τέλος, να αναφέρουμε ότι το αποκορύφωμα

των ολυμπιακών αγώνων ήταν στην εποχή του

Περικλή (490-429 π.Χ) όταν η Αθήνα κυριαρχούσε

στον κόσμο της ελληνικής κλασσικής τέχνης και

του πνεύματος.

7

ΤΑ ΙΕΡΑ ΤΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΣ

Η Ολυμπία ήταν πόλη της Αρχαίας Ελλάδας

στην περιοχή της Ηλίας. Στο χώρο αυτό

διεξάγονταν οι Ολυμπιακοί αγώνες που ξεκίνησαν

από την Αρχαϊκή εποχή . Στην Ολυμπία λοιπόν

γεννήθηκαν οι σπουδαιότεροι αθλητικοί αγώνες

της αρχαίας Ελλάδας, οι οποίοι εξακολουθούν να

διοργανώνονται αλλά με μια σημαντική διακοπή

την εποχή του Μεσαίωνα. Συνεχίζουν μέχρι και

σήμερα παγκοσμίως με μεγάλη απήχηση, που ήταν

αφιερωμένοι προς τιμήν του πατέρα των

ανθρώπων και βασιλιά των θεών, Δία. Κατά τον 4ο

αιώνα, στον εξαίσιο χώρο πολιτισμικής

κληρονομιάς για την χώρα μας δόθηκε ιδιαίτερη

σημασία στην οικοδομική δραστηριότητα για την

βελτίωση εγκαταστάσεων και χώρο στέγασης των

επισκεπτών. Τον επόμενο αιώνα η Ολυμπία έφτασε

8

σε τέτοιο σημείο ώστε εκεί να συγκεντρώνονται

πολιτικοί, φιλόσοφοι και καλλιτέχνες διότι εκεί

έβρισκαν κοινό για την διάδοση των ιδεών τους.

Στο τέλος της Γεωμετρικής εποχής η Ολυμπία είχε

ήδη καταφέρει να γίνει ιερός τόπος που

προσείλκυε πολλούς προσκυνητές. Στον Ιερό χώρο

της Ολυμπίας εκτός από τα πολυσύνθετα στάδια

και το εντυπωσιακό βουλευτήριο υπήρχαν και τα

αξιόλογα , επιβλητικά ιερά της Ολυμπίας. Αυτά

ήταν το Ιερό του Δία (αφιερωμένο στον θεό Δία)

και το Ιερό της Ήρας (αφιερωμένο στην θεά Ήρα).

Ο ναός της Ήρας αποτελεί ένα από τα

αρχαιότερα δείγματα μνημειακής ναοδομίας στην

Ελλάδα. Ο ναός αυτός λοιπόν ήταν κτισμένος 9

Βορειοδυτικά της Ηλείας στους νότιους πρόποδες

του Κρονίου Λόφου, ανοικοδομήθηκε από το

Βασιλιά Οξύλο περίπου το 1096 π.Χ και κράτησε 8

χρόνια η ανοικοδόμηση. Το Ιερό αφιερώθηκε από

τους κατοίκους τους Σκιλλούντα (Αρχαία πόλη της

Ηλείας) στην Ολυμπία και ήταν περιτριγυρισμένο

από ισχυρό τοίχος για την προστασία από τους

εχθρούς.

Ο πρώτος ναός της Ήρας γύρω στο 650 π.Χ

ήταν μικρός, δωρικός και είχε μόνο σήκω και

πρόναο ενώ γύρω στο 600 π.Χ προστέθηκε και

αυτό ο οπισθόδομος και το πτερό.

Υπάρχει όμως και η άποψη ότι ο ναός

οικοδομήθηκε αρχιτεκτονικά ενιαία. Κατά την

πάροδο των χρόνων υπέστη διάφορες επεμβάσεις

όπως στα Ρωμαϊκά χρόνια ο ναός μετατράπηκε σε

είδος μουσείου όπου φυλάσσονταν μερικά από τα

ποιο πολύτιμα έργα του ιερού όπως το παγκοσμίως

γνωστό έργο τέχνης ο Ερμής του Πραξιτέλη και ο

10

Δίσκος του Ιφίτου ( στον οποίο επάνω ήταν

γραμμένη η ιερή εκεχειρία ) καθώς και η τράπεζα

του Κολώτη (πάνω στην οποία τοποθετούνταν τα

στεφάνια αγριελιάς που απόνεμαν στους

Ολυμπιονίκες). Ο ναός ήταν δωρικού ρυθμού

προσανατολισμού Α.Δ ορθογώνιος με έξι κίονες

πλάτος και δεκαέξι μάκρος οι οποίοι αρχικά ήταν

ξύλινοι και στην συνέχεια αντικαταστήθηκαν με

λίθινους. Κατά μήκος των κιόνων ήταν

τοποθετημένες ζωγραφικές εικόνες των νικητριών

στα Ηραία, τα οποία ήταν αγώνισμα αφιερωμένο

στην θεά Ήρα. Το κεντρικό δισκοειδές ακρωτήριο

του αετώματος ήταν πήλινο με εξαίσια γραπτή

διακόσμηση. Στο βάθος του σηκού ήταν

τοποθετημένα τα λατρευτικά αγάλματα του Δία

και της Ήρας όπως αναφέρει ο Παυσανίας.

Ανατολικά του ιερού στον κεντρικό άξονα

σώζονται τα θεμέλια του βωμού που ήταν

αφιερωμένος στην Ήρα πρόκειται για μια μικρή

11

κατασκευή μήκους 8,5 μέτρων και πλάτος

3,5.Αναφέρεται ότι χτίσθηκε τον 6ο αιώνα π.Χ την

ίδια περίοδο με το Ηραίο.

Ο δέυτερος και το πιο σημαντίκο οικοδόμημα

της Άλτεως στην Α.Ολυμπία είναι ο μεγαλοπρεπής

ναός του Δία.Πρόκειται για τον πιο μεγάλο ναο

της Πελοποννήσου που χτίστηκε περίπου το 470-

456 π.Χ από τους κατοίκους της Ηλείας .Οπώς

είναι κατανόητο αφιερώθηκε στο πατέρα των

ανθρώπων Δία, ανοικοδομήθηκε με τα λάφηρα που

απέκτησαν από τους νικηφόρους πολέμους που

12

διεξήγαν κατά των πόλεων της Τριφυλίας. Ο

χρόνος που υπολογίζεται ότι χρειάστηκε να

κτιστεί είναι περίπου δεκαπέντε χρόνια και

συμφώνα με τις πηγές εγίνε από τον αρχιτέκτονα

Λίβων ο Ηλείος για τον οποίο έχουμε ελάχιστες

πληροφορίες. Το 426 μ.Χ ο ναός υπέστη μεγάλες

καταστροφές αφού πυρπολήθηκε ύστερα από

διαταγή του βυζαντινού αυτοκράτορα Θεοδοσίου

Β’, ενώ αργότερα 552 και 551 μ.Χ χτιπήθηκε από

σεισμούς. Στους επόμενους αιώνες λεηλατήθηκε

από τους Γότθους και τα υπολείμματα του έγιναν

χρηστιανικός ναός .Τέλος γκρεμίστηκε από ένα

σεισμό και τα ερείπια του σκεπάστηκαν από την

κοίτη του ποταμού Αλφειού, το 1875 μέχρι το

1881 Γερμανικές αρχαιολογικές ανασκαφές

επανέφεραν στο φως τα ερείπια που σώζονται

σήμερα.

13

Ο Εκθαυοτικός ναός του Δία αποτελεί

προτύπο δείγμα δωρικού ρυθμού και θεωρείται η

τέλεια έκφραση, ο <<κανών>> της δωρικής

ναοδομίας. Είναι ενας περίπτερος ναός με έξι

κίονες σε κάθε στενή και δεκατρείς σε κάθε

μακριά πλευρά του , ο στυλοβάτης του είχε μήκος

64,10 μ. και πλάτος 27,68 μ. και οι κίονες του

έχουν ύψος 10,51 μ. Ο ναός είναι διπλός, δηλάδη ο

σήκος του είναι χωρισμένος σε πρόναο , κυρίως

ναό και οπισθόδρομο. Ο πρόναος και οπισθόδρομος

είναι δίστηλοι εν παραστάσι και στον πρόναο

σώζεται ψηφιδοτό δάπεδο ελληνιστίκων χρόνων

με παράσταση Τριτώνων. Μπροστά στην είσοδο

του πρόναου σε μικρό τετράγωνο χώρο που είναι

14

στρωμένος με εξαγωνικές μαρμάρινες πλάκες ,

γινόταν η στέψη των Ολυμπιονικών. Ο σήκος

χωρίζεται σε τρία κλίτη από δύο σειρές δίτονης

κιονοστοιχίας, με 7 δωρικούς κίονες η καθεμία.

Στο βάθος του σήκου ηταν τοποθετημένο το

μεγαλοπρεπή χρυσαλεφάντινο άγαλμα του Δία (ενα

από τα αρχαία θαύματα του Α.κόσμου).

Κατασκευάστηκε από τον γνώστο γλύπτη

Φειδία τη δεκαετία του 430π.Χ και είχε ύψος 13μ.

Ο Δίας παριστάνονταν καθισμένος στο θρόνο

του , κρατώντας στο αριστερό χέρι σκήπτρο και

στο δεξί μια φτερωτή νίκη. Τα γυμνά μέρη του

σώματος ήταν από ελεφαντόδοντο, ενώ από χρυσό

15

ηταν το ιμάτιό του και ο θρόνος που έφερε

ανάγλυφες μυθολογικές παραστάσεις. Μετά την

κατάργηση των Ολυμπιακών αγώνων, το άγαλμα

μεταφέρθηκε στην Κων/πόλη όπου καταστράφηκε

από φωτία το 475μ.Χ.

Στο χώρο ανατολικά του Ναού της Ήρας και

του Πελοπίου υπήρχε ο αρχαίος βωμός του Δία.

Σύμφωνα με το μύθο τη θέση του βωμού όρισε ο

ίδιος ο Δίας με κεραυνό που έριξε από τον Όλυμπο.

Στο βωμό βρέθηκαν πολυάριθμα χάλκινα ειδώλια

κάτω από παχύ στρώμα στάχτης. Ο βωμός ήταν

κυκλικός ελλειψοειδής και διαμορφωνόταν σε δύο

επίπεδα τα οποία είναι τα εξής, την πρόθεση και

τον κυρίως βωμό. Στην πρόθεση μπορούσαν να

ανεβούν και γυναίκες, στον κυρίως βωμό όμως

όπου γινόταν οι θυσίες στο Δία ήταν μόνο ιερείς

και άνδρες. Η καταστροφή του πιθανότατα έγινε

στα χρόνια του Θεοδοσίου Α’ που κατάργησε τους

αγώνες.

16

Συνοψίζοντας αντιλαμβανόμαστε ότι στην

αρχαία Ολυμπία εκτός από την μεγαλειώδης

κληρονομία στον αθλητικό τομέα άφησε εξαίσια

πολιτιστική διαθήκη τόσο με τα αχανή στάδια και

τους εκθαμβωτικούς ναούς αλλά και τα

μεγαλοπρεπή αγάλματα.

Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΟΛΥΜΠΙΑΚΩΝ ΑΓΩΝΩΝ

Η οργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων ήταν

έργο των Ηλείων, οι οποίοι αναλάμβαναν την

τεράστια ευθύνη να οργανώνουν τους αθλητικούς

αγώνες και τις ιεροτελεστίες. Να συντηρούν τους

χώρους, όπου θα διεξάγονταν οι Ολυμπιακοί

Αγώνες και να φροντίζουν για την ομαλή

μετάβαση αλλά και την άνετη εγκατάσταση του

τεράστιου πλήθους των προσκυνητών που

κατέκλυζε το ιερό.

Ακόμα οι Ηλείοι ήθελαν να διατηρούν

αναλλοίωτο το ενδιαφέρον όλων των Ελλήνων για 17

τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Αυτό το κατάφεραν

χάρης σε ένα σύνολο από κανόνες που θέσπισαν,

ώστε να μπορούν να ρυθμίζουν την οργάνωση, τη

συμμετοχή και την εκγύμναση κατά τη διάρκεια

των αγώνων. Οι σημαντικότεροι από αυτούς ήταν

οι εξής:

• Επιβολή εκεχειρίας

• Δικαίωμα συμμετοχής μόνο στους Έλληνες πολίτες

• Ειδικοί κανόνες για τις διαδικασίες προπόνησης

και διεξαγωγής των αγώνων.

Η συμμετοχή στους Ολυμπιακούς Αγώνες καθώς

και σε όλους τους άλλους Πανελλήνιους ή

τοπικούς αγώνες, δεν ήταν ελεύθερη ανεξάρτητη,

αντιθέτως υπήρχαν περιορισμοί, τους οποίους

έπρεπε να τηρούν με μεγάλη αυστηρότητα. Ως

κύρια προϋπόθεση για τους αγώνες ήταν ότι οι

αγωνιστές έπρεπε να είναι Έλληνες, ενώ στους

Βαρβάρους απαγορευόταν η συμμετοχή. Ακόμα

ούτε οι δούλοι επιτρεπόταν να πάρουν μέρος. Όσοι 18

είχαν διαπράξει φόνο ή είχαν κλέψει από ναό, όσοι

είχαν παραβιάσει την εκεχειρία είτε ήταν άτομα

είτε πολίτες αποκλείονταν από τους Ολυμπιακούς

Αγώνες, παρ’ όλο που μπορεί να είχαν όλες τις

προαπαιτούμενες προϋποθέσεις.

Μια διάταξη την οποία τηρούσαν οι Ηλείοι

αυστηρά ήταν ότι οι αθλητές έπρεπε να πάνε ένα

μήνα πριν την έναρξη των αγώνων, στην Ολυμπία,

για να προπονηθούν κάτω από την επίβλεψη των

Ηλείων κριτών, ώστε να αποδείξουν πως είχαν

προπονηθεί σκληρά τους τελευταίους μήνες. Σε

περίπτωση που κάποιος αθλητής δεν έφτανε

έγκαιρα στην Ολυμπία, έπρεπε να δικαιολογήσει

την αργοπορία του, με σημαντικό εύπιστο λόγο.

Κάθε αθλητής έπρεπε να δηλώνει την

προέλευσή του, ώστε να καταγραφεί. Όμως οι

αθλητές είχαν το δικαίωμα να δηλωθούν σαν

πολίτες μιας άλλης πόλης. Αυτό το έκαναν, όταν

ήθελαν να τιμήσουν τον άρχοντα μιας άλλης

19

πόλης, με τον οποίο είχαν φιλία ή είχαν κάποια

υποχρέωση απέναντί του ή όταν κάποια άλλη πόλη

τους πρόσφερε δώρα και τιμές ενώ η πατρίδα

τους, τους είχε διώξει κάποτε ώστε να τους

τιμωρήσει ή να τους εκδικηθεί.

Ελλανοδίκης ονομαζόταν καθένας από τους

άρχοντες που οριζόταν να επιβλέπουν τους

Ολυμπιακούς Αγώνες, να κρίνουν τους

αγωνιζόμενους και να αναγορεύουν τους νικητές.

Οι ελλανοδίκες ήταν δηλαδή οι δικαστές, οι κριτές

των αγώνων. Αρχικά η θέση τους ήταν

κληρονομική και ισόβια. Όταν όμως οι ελλανοδίκες

έγιναν περισσότεροι λόγο ότι αυξήθηκε ο αριθμός

των αγωνιζόμενων και των αγωνισμάτων, τότε η

εκλογή τους γινόταν με κλήρο ανάμεσα σε όλους

τους πολίτες της Ήλιδας. Στην αρχή υπήρχε ένας

ελλανοδίκης. Ο αριθμός αυξήθηκε σιγά-σιγά. Μόνο

στην 50η ολυμπιάδα έγιναν δυο και αργότερα

έγιναν εννιά Ελλανοδίκες. Από αυτούς τρεις

20

απέβλεπαν τους ιππικούς αγώνες, τρεις το

πένταθλο και οι υπόλοιποι τα άλλα αγωνίσματα.

Από τότε ο αριθμός τους αυξανόταν ή μειωνόταν

ανάλογα με την αυξομείωση του κράτους των

Ηλείων. Στην 103η Ολυμπιάδα οι ελλανοδίκες

αυτοί έγιναν 12, όσες ήταν και οι φυλές των

Ηλείων. Όμως μετά τον πόλεμο έγιναν 8, ενώ

οριστικά έγιναν 10 από την 108η Ολυμπιάδα αφού

οι πιο πρόσφατες πηγές αναφέρουν τόσες.

Οι ελλανοδίκες εκλέγονταν για μια μόνο

Ολυμπιάδα και η εκπαίδευσή τους διαρκούσε 10

μήνες. Το διάστημα που έμεναν στην Ήλιδα

κατοικούσαν στον Ελλανοδικαιώνα, που ήταν

κατοικία ειδικά γι’ αυτούς στην αγορά της Ήλιδας

και η θητεία τους έληγε μαζί με το τέλος της

Ολυμπιάδας. Διδάσκονταν από τους νομοφύλακες

πώς να είναι σωστοί απέναντί στα καθήκοντά

τους, καθώς και προς τις διατάξεις που όριζαν τη

διεξαγωγή των αγωνισμάτων .

21

Τον τελευταίο μήνα πριν από τους αγώνες

παρακολουθούσαν τις προπονήσεις των αθλητών

και έκαναν την τελική επιλογή, σύμφωνα με τα

ειδικά βιβλία τους, στα οποία κατέγραφαν

καθημερινά επί 10 μήνες τις επιδώσεις των

αθλητών καθώς επίσης και την ηλικία και το

αγώνισμά τους.

Οι ελλανοδίκες μπορούσαν να επιβάλουν σε

κάποιο αθλητή ποινές, χρηματικές και σωματικές,

έως και να αποκλείσουν κάποιον από τους αγώνες.

Όμως αν κάποιος αθλητής δεν μπορούσε να

πληρώσει το πρόστιμο που έλαβε από κάποιο

ελλανοδίκη, το κατέβαλε η πόλη του,ώστε να μην

αποκλειστεί από τους αγώνες. Τα έσοδα από τα

πρόστιμα χρησιμοποιούνταν για να κατασκευάσουν

αγάλματα του Δία, τις Ζάνες οι οποίες

τοποθετούνταν στο χώρο του ιερού .Ένα από τα

πιο σημαντικά τους έργα ήταν η απονομή των

βραβείων. Η απόφασή τους ήταν σεβαστή και

22

ανέκκλητη από όλους. Παράλληλα όλοι είχαν

εμπιστοσύνη στην κρίση και την αμεροληψία τους.

Αν κάποιος αθλητής είχε την εντύπωση ότι είχε

αδικηθεί, μπορούσε να καταφύγει στη Βουλή των

Ηλείων. Όταν συνέβαινε αυτό η Βουλή συνεδρίαζε

κατά τη διάρκεια των αγώνων, στην Ολυμπία. Είχε

το δικαίωμα να τιμωρήσει τον συγκεκριμένο

ελλανοδίκη, αν όντως είχε αδικήσει τον αθλητή με

λανθασμένη απόφαση,όμως δεν είχε το δικαίωμα

να ακυρώσει την απόφασή τους

Με την άφιξη τους στην Ήλιδα οι αθλητές

συνέχιζαν την προπόνηση. Εκεί υπήρχαν δυο

Γυμνάσια που οι αθλητές μπορούσαν να

χρησιμοποιήσουν για την προπόνησή τους πριν από

τους αγώνες. Το Γυμνάσιο Ξυστό ήταν για τους

δρομείς και τους πενταθλητές και το Τετράγωνο

για τους παλαιστές και τους πυγμάχους. Το

Γυμνάσιο που προοριζόταν για την προπόνηση των

παίδων ονομαζόταν Μυρτώ. Ακόμα για την

23

εκγύμναση των αθλητών υπήρχε στην Ήλιδα και

μια παλαίστρα.

Επιπλέον ένα από τα κύρια καθήκοντα των

ελλανοδικών ήταν να κρίνουν την ηλικία των

αθλητών που θα συμμετείχαν στους αγώνες και

ανάλογα με αυτή να τους κατατάξουν σε ομάδες.

Οι πολύ μικροί δεν γινόταν δεκτοί, ενω όσοι

ενηλικιωθεί μπορούσαν να συμμετείχαν σε αγώνες

ανδρών και παίδες στα ειδικά αγωνίσματα που

διεξαγόταν τη δεύτερη μέρα των αγώνων .

Όσοι ήθελαν να λάβουν μέρος και γινόταν

δεκτοί δεν μπορούσαν να παραιτηθούν ή να

αποσυρθούν. Επίσης, χάρης στον κανόνα της

εφεδρείας. Οι αθλητές που έμεναν χωρίς αντίπαλο

είχαν δικαίωμα να αγωνιστούν με τον νικητή του

δεύτερου γύρου. Έτσι λοιπόν ο έφεδρος, δηλαδή

αυτός που έμενε χωρίς αντίπαλο και που περίμενε

είχε την ευκαιρία να συμμετάσχει στους αγώνες.

24

ΦΗΜΙΣΜΕΝΟΙ ΑΘΛΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Οι σημερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες αποτελούν

συνέχεια των αγώνων που αναβιώθηκαν τον

περασμένο αιώνα, παρά τις ουσιαστικές αλλαγές,

στόχων αξίων και περιεχομένου που συνέβησαν

μέσα στον 20 αιώνα. Στη σημερινή επιφυλλίδα θα

ήθελα να επικεντρώσω το ενδιαφέρων σ’ αυτούς

τους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες και να

φωτίσω την ιστορική σημασία της αναβίωσης. Ο

αθλητισμός ως θεσμός που απέβλεπε σε

ανώτερους σκοπούς αγωγής και παιδείας άνθισε

στην αρχαία Ελλάδα. Έγινε στοιχείο αναπόσπαστο

τη»ς κοινωνικής ζωής, συνδέθηκε με την θρησκεία

με τις τελετές, τα πανηγύρια. Οι αγώνες στην

αρχαιότητα έγιναν συνεκτικός κρίκος των

«πανελλήνιων» (οι αγώνες Ολυμπία, Πύθια, Νεμέα

και ίσθμια, αφού όπου γινόταν, ερχόταν οι Έλληνες

25

και ξεχνούσαν πρόσκαιρα έστω τις φυλετικές,

πολιτειακές ή άλλες διαφορές.

Οι πρώτοι επίσημοι Ολυμπιακοί Αγώνες έγιναν

στην Ολυμπία της Ηλίδας και διοργανώθηκαν το

766 π.χ. Οι νικητές των αγώνων ονομάζοντας

Ολυμπιονίκες, που αγωνίζονταν ευγενικά για να

κερδίσουν ένα στεφάνι αγριελιάς του « κότινου »

και δόξα απ’ τους συμπατριώτες τους. Ο

αθλητισμός και οι αγώνες ήταν σφιχτά δεμένοι με

την αγωγή των νέων και την κοινωνική ζωή στην

αρχαία Ελλάδα. Με τους αγώνες και την

καθημερινή άσκηση οι αρχαίοι Έλληνες

καλλιεργούσαν το πλάσμα που λέγεται άνθρωπος,

για να το αναδείξουν σε προσωπικότητα χρήσιμη

στην πολιτεία. Ισχύει το «νους υγιής εν σώματι

υγιή» και όσοι θεώρησαν ως αυτοσκοπό τη

μονόπλευρη καλλιέργεια του σώματος,

κατακρίθηκαν από τους σοφούς της αρχαιότητας

Σόλων, Πλάτων, Ιπποκράτης, Συριπίδης

26

Φημισμένοι αθλητές στην αρχαία Ελλάδα. Οι

ολυμπιακοί αγώνες κράτησαν περισσότερο από

δώδεκα αιώνες και μέσα σ’ αυτά τα χρόνια, που

τέσσερα - τέσσερα δινόταν σε Ολυμπιάδες,

πέρασαν αθλητές μεγάλης περιωπής, οι οποίοι

συγκλόνιζαν τα πλήθη με τα επιτεύγματα τους. Οι

πολυδοξασμένοι αυτοί άντρες, τους φτερωτούς

στα σταδιοδρόμους, διαυλοδρόμους και

δολιχοδρόμους τους δυνατούς παλαιστές και

πυγμάχους, τους καλλλίκορμους πένταθλους και

τους ακατάβλητους παγκρατιστές, θα

προσφέρουμε τώρα μερικές μορφές, από τις πιο

εντυπωσιακές του αρχαίου κόσμου, από εκείνες

που με τα κατορθώματα τους έγιναν θρυλικές.

ΘΕΑΓΕΝΗΣ Ο ΘΑΣΙΟΣ (ΠΑΓΚΡΑΤΙΑΣΤΗΣ)

Ο Θεαγένης, μικρός μόλις εννιά χρονών

ξεκόλλησε μια μέρα από το βάθρο του το χάλκινο

άγαλμα ενός θεού που βρισκόταν στην πλατεία

της Θάσου, το φορτώθηκε στους ώμους και το

27

έφερε στο σπίτι του. Ο Θεαγένης νίκησε για πρώτη

φορά στην πυγμή στην 75η Ολυμπιάδα (480 πχ) και

για πρώτη φορά στο παγκράτιο στην 76η (476

πχ) .Ο συνολικός αριθμός των στεφάνων που είχε

κερδίσει σε αγώνες έφταναν στους 1.400.Κάποτε

ο Θεαγένης βρέθηκε στην Φθία για τους αγώνες

δεν πήρε μέρος ούτε στην πυγμή, ούτε στο

παγκράτιο γιατί ήξερε πως οπωσδήποτε σ’ αυτά

τα αγωνίσματα θα νικούσε, αλλά στο δόλιχο όπου

και νίκησε. Αυτό το έκανε γιατί φιλοδοξούσε να

κερδίσει μια νίκη στο αγώνισμα δρόμου, μέσα στην

ίδια την πατρίδα του Αχιλλέα, του πιο γρήγορου

ανάμεσα στους ήρωες. Ένας άντρας, που όσο

ζούσε ο Θεαγένης ήταν εχθρός του και καθώς λένε

ήταν και αυτός αθλητής, αλλά δεν μπορούσε ποτέ

να αναδειχτεί νικητής, έχοντας να αντιμετωπίσει

τον ανίκητο Θεαγένη, πήγαινε κάθε νύχτα και

μαστίγωνε το χάλκινο άγαλμα, σαν να έδερνε

αλύπητα τον ίδιο τον μεγάλο αθλητή .Φαίνεται

28

πως το άγαλμα κουνήθηκε από τη βάση του και μια

νύχτα εκεί που ο μανιακός το χτυπούσε, έπεσε

επάνω του και τον σκότωσε, δίνοντας τέλος στον

ανόσιο του φέρσιμο.

ΛΕΩΝΙΔΑΣ Ο ΡΟΔΙΟΣ (ΔΡΟΜΕΑΣ)

Ο Λεωνίδας σε τέσσερις Ολυμπιάδες συνέχεια

κατέκτησε από τρεις νίκες κάθε φορά σε τρία

αγωνίσματα δρόμου: στο στάδιο, στον δίαυλο και

στον οπλίτη .Άλλοι φημισμένοι δρομείς, ο Φάνας

από την Πελλήνη, πιο σπουδαίος ήταν ο Πολίτης

από την Κέραμο .Ο Λεωνίδας για πρώτη φορά

νίκησε και στα τρία αγωνίσματα δρόμου στην

154η Ολυμπιάδα (164 πχ ). Ευτυχισμένοι οι Ρόδιοι

τον υποδέχτηκαν και του τίμησαν.Ύστερα από

τέσσερα χρόνια, στην 155η Ολυμπιάδα (160 πχ )

κερδίζει και πάλι τρία στεφάνια επαναλαμβάνει

την ασύγκριτη νίκη κατά την 156η Ολυμπιάδα

(156 πχ). Όταν όμως στα 36 του χρόνια, για

τέταρτη φορά νικάει, έχοντας έτσι συνολικά

29

χαρίσει στην πατρίδα του 12 Ολυμπιακά στεφάνια,

οι συμπατριώτες του αποθεώνουν .Ο Λεωνίδας ο

Ρόδιος έγινε τρισόλβιος.

ΜΙΛΩΝ Ο ΚΡΟΤΩΝΙΑΤΗΣ(ΠΑΛΑΙΣΤΗΣ)

Πρώτη φορά στην Ολυμπία νίκησε στην πάλη

παίδων και άλλες πέντε φορές ανά κηρύχθηκε

νικητής στην πόλη ανδρών. Επτά φορές νικητής

στα πύθια,εννιά στα Νεμέα, δέκα στα ίσθμια .

Περίοδο νίκης. Αμέτρητα είναι τα στεφάνια που

μάζεψε κατά τη διάρκεια της αθλητικής του

σταδιοδρομίας από τους αγώνες στους οποίους

έλαβε μέρος σε όλη την Ελλάδα Μια φορά σε

συμπόσιο Πυθαγορείων κλονίστηκε η στέγη της

αίθουσας και θα καταπλάκωνε όλους, αν ο Μίλων

δεν προλάβαινε να κρατήσει τον κεντρικό στύλο,

ώσπου να βγουν και να απομακρυνθούν οι φίκοι

τους .Αλλά και ο Μίλων πρόλαβε να πεταχτεί έξω

πριν καταρρεύσει η στέγη. Ο Μίλων νικήθηκε από

τον συμπατριώτη του Τιμασίθεο, όταν και για

30

έβδομη φορά παρουσιάστηκε στην Ολυμπία για να

διεκδικήσει τη νίκη.Ήταν κατά την 67η Ολυμπιάδα

(512 πχ ). Ήταν 39-40 χρονών Αντίπαλος του ο

Τιμασίθεος, καλοκαμωμένος και καλό γυμνασμένος

νέος στα 28 του χρόνια και δεν νίκησε με τη

δύναμη του τον σιδερένιο Μίλων, αλλά με την

εξυπνάδα. Προσπαθούσε να δαμάσει με την

κούραση τον ατρόμητο γέροντα. Ο αγώνας

κράτησε πολλή ώρα, ο Μίλων καταπονήθηκε και

υπέκυψε. Ανάμεσα σ’ αυτούς που τον

επευφημούσαν ήταν και ο ίδιος ο νικητής, ο

Τιμασίθεος. Ο Μίλων είχε βγει κάποτε στο δάσος

και εκεί είδε να έχουν βάλει σφήνες σε έναν

μεγάλο φρεσκοκομμένο κορμό δένδρου για να του

ανοίξουν. Θέλησε τότε να ανοίξει τον κορμό με τη

δύναμη του. Έχωσε τα χέρια και τον τράβηξε προς

τα έξω,πετάχτηκαν όμως οι σφήνες, έκλεισε ο

κορμός, του έδεσε, του έσφιξε τα χέρια. Έτσι

παγιδευμένος έμεινε στη ερημιά. Δεν μπόρεσε να

31

ελευθερωθεί και σαν ήρθε η νύχτα, του

κατασπάραξαν τα αγρίμια.

ΔΙΑΓΟΡΑΣ Ο ΡΟΔΙΟΣ (ΠΥΓΜΑΧΟΣ)

Περιλάλητος αθλητής της πυγμαχίας,

ολυμπιονίκης και περίοδο νίκης ήταν ο Διαγόρας ο

γιο του Δαμάγητου από την Ρόδο. Ο Διαγόρας

καταγόταν από βασιλικό γένος, γιατί ο πατέρας

του Δαμάγητος ήταν εγγονός του βασιλιά της

Ιαλυσού Δαμάγη του. Ο Διαγόρας ήταν ένας

γιγαντόσωμος άντρας με ωραίο πρόσωπο και το

περήφανο περπάτημα και η αγαλματένια στάση

του προκαλούσαν το θαυμασμό Το ανάστημα του

πρέπει να ήταν γύρω στα 2,20μ. Στο αγώνισμα της

πυγμής είχε νικήσει 79η Ολυμπιάδα (464 π.Χ) δύο

φορές στην Νεμέα, τέσσερις στα Ίσθμια, πολλές

φορές στην Ρόδο και σε πολλούς αγώνες μ’ στην

Αθήνα, στο Αργος, στο Λυκαίο, στην Αίγινα, στην

Πλλήνη, Πλαταιές, Θήβα, Μέγαρο και αλλού. Τον

έλεγαν Ευθήμαχα, γιατί όταν αγωνιζόταν δεν

32

έστρεψε ποτέ στα πλάγια, δεν έσκυβε και δεν

απέφευγε ποτέ τον αντίπαλο. Διπλά στο δικό του

άγαλμα ήταν στημένο το άγαλμα του πρώτου γιου

του Δαμάγη του από την άλλη πλευρά το άγαλμα

του δεύτερου γιου του Ακουσίλαου πιο κει το

άγαλμα του πιο άξιου του μικρότερου γιου του

Δωριέα. Έπειτα ήταν στημένα τα αγάλματα των

εγγονών του Ευκλή και Πεισίροδου. Το 448 π.Χ ο

Διαγόρας μέσα στο στάδιο παρακολουθούσε τους

τρανούς γιούς του που αγωνίζονταν. Ο κόσμος τον

τριγύριζε, του αγκάλιαζε και τον συνέχαιρε, όταν

για δεύτερη φορά το όνομα του αντιλαλούσε χάρη

στη νίκη των γιων του από το στόμα του

βροντόφωνου Κήρυκα. Παίρνουν τα στεφάνια τους

τα σεμνά παλικάρια, λάμπουν τα αρρενωπά τους

πρόσωπα από την ασυγκράτητη χαρά. Τρέχουν .

Ξέχασαν τον ιερό μόχθο που τους κόστισαν οι

πολυπόθητες νίκες. ΟΙ νέοι στον ενθουσιασμό τους

σηκώνουν τον πατέρα στα χέρια τον κρατούν

33

στους ώμους,προχωρούν στο στίβο. Τα πλήθη

επευφημούν τους ραίνουν με λουλούδια και με

δάφνες. Είναι ο θρίαμβος της ζωής του Διαγόρα

Και τότε, μέσα από το πλήθος ακούγεται μια

φωνή .είναι ένας Σπαρτιάτης που λέει: «Πέθανε πια

Διαγόρα. Άλλο δεν σου μένει παρά να ανεβείς στον

Όλυμπο!».

ΠΟΛΥΔΑΜΑΣ Ο ΣΚΟΤΟΥΣΣΑΙΟΣ (ΠΑΓΚΡΑΤΙΑΣΤΗΣ)

Ο Πολυδάμας δεν έγινε πασίγνωστος μόνο από

την ολυμπιακή του νίκη στο παγκράτιο στην 93η

Ολυμπιάδα το 408 π.Χ. Σύμφωνα με την αφήγηση

του Παυσανία, όλη η ζωή του μεγάλου αθλητή

ήταν τίποτε άλλο από συνεχείς άθλους. Ο Δάρειος

Ωχρός νόθος γιος του Αρταξέρξη έχοντας ακούσει

για τα θαυμαστά κατορθώματα του Πολυδάμα του

έστειλε πλούσια δώρα και τον κάλεσε να

παρουσιαστής στην αυλή του για να του γνωρίσει.

Ο μεγάλος αθλητής πήγε και τότε του έκανε ο

Δαρείος ο Ωχρός την πρόταση να μονομαχήσει με

34

τρεις εκλεκτούς Πέρσες της ακολουθίας που τους

έλεγαν «αθάνατους». Ο Πολυδάμας δεν δίστασε

ούτε στιγμή και μονομάχησε και με τους τρεις

μπροστά στο Δαρείο. Αυτοί κατέβηκαν οπλισμένοι

με τις μακριές περσικές σάρισες και με ξίφη, ενώ ο

Πολυδάμας κρατούσε μόνο ρόπαλο. Τους σκότωσε

και τους τρεις το τέλος όμως του ανίκητου

Πολυδάμα στάθηκε τραγικότατο. Τον κατέστρεψε

η ίδια η μεγάλη του δύναμη. Κάποιο καλοκαίρι

έτυχε να διασκεδάζει με φίλους του στο ύπαιθρο

και επειδή ο καύσωνας ήταν ανυπόφορος

κατέφυγαν όλοι μαζί σε μια σπηλιά. Όμως η

ομορφιά της ήταν φανερό πως δεν θα βαστούσε

πολύ ακόμη Μπροστά στον θανάσιμο κίνδυνο οι

άλλοι πετάχτηκαν έξω και σώθηκαν. Ο Πολυδάμας

όμως έχοντας εμπιστοσύνη στη δύναμη του έμεινε

σήκωσε τα χέρια προς την οροφή της σπηλιάς

βέβαιος πως θα μπορούσε να την στηρίξει. Αυτό

φυσικά στάθηκε μοιραίο γιατί τα πελώρια βράχια

35

τον καταπλάκωσαν και μέσα στην σκοτεινή σπηλιά

ο ξακουσμένος Πολυδάμας βρήκε άδοξο θάνατο.

ΜΕΛΑΓΚΟΜΑΣ Ο ΚΑΡΙΟΣ (ΠΥΓΜΑΧΟΣ)

Πολυδιαφημισμένοι αθλητές της πυγμής

αγωνίστηκαν στα Ολυμπία, στα Πύθια, στα

Ίσθμια,στα Νεμέα όπως ο ξακουστός Διαγόρας, ο

περίφημος Γλαύκος. Καταπληκτικός πυγμάχος

ήταν ο Μελαγκόμας ο οποίος νίκησε πολλές φορές

χωρίς να τραυματιστεί και χωρίς να τραυματίσει

αντίπαλο. O Μεγαλκόμου ήταν απαράμιλλος στην

τέχνη της πυγμαχίας .Οι κινήσεις του ήταν

αέρινες, ελεύθερες, ανεπιτήδευτες .Κινούσε τα

χέρια του για να προστατευτεί από τα χτυπήματα

του αντιπάλου και μετατοπίζονταν, τις βιαιότητες

και τις σκληρότητες του αγωνίσματος. Είχε

πετύχει να μετατρέψει το σκληρό και βίαιο άθλημα

της πυγμαχίας σε άθλημα πραγματικά ευγενικό. Ο

Μεγαλκόμας μπορούσε επί δύο μέρες να

αγωνίζεται έχοντας τα δύο χέρια τεντωμένα

36

μπροστά και κανένας δεν τον είδε να αλλάζει θέση

ή να ξεκουράζεται. Ο Μελαγκόμας πέτυχε την

πρώτη ολυμπιακή του νίκη κατά την 206η

Ολυμπιάδα (45 π.Χ ) και από τότε κέρδισε σε

πολλές νίκες στα περισσότερα στάδια της

Ελλάδας

ΑΣΤΥΛΟΣ Ο ΚΡΟΤΩΝΙΑΤΗΣ (ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΟΣ)

Ο Αστύλος, από τον κρότωνα, έγινε πολλές

φορές ολυμπιονίκης μα δεν είναι τόσο από τις

πολλές του νίκες που έμεινε το όνομα του στην

ιστορία όσο από την κακή του μοίρα. Ο Αστύλος

είχε κερδίσει σε τρείς κατά σειρά νίκες σταδίου

και διαύλου στην Ολυμπία. Επειδή στης δύο

τελευταίες Ολυμπιάδες δήλωσε ότι θα αγωνιζόταν

σαν πολίτης της Συρακούσας για να τιμήσει τον

τύραννο ιέρωνα γιο του Δεινομένη, οι κροτωνιάτες

τον τιμώρησαν παίρνοντας την απόφαση να

μετατραπεί το σπίτι του σε δεσμωτήριο και ακόμη

να ρίχτει κάτω ο ανδριάντας του, που τον είχαν

37

στημένο στην πόλη τους, έξω από το ιερό της

Ήρας Λακινίας. Στάθηκε ένας από τους πιο

φημισμένους ολυμπιονίκες με έξι στεφάνια σε

τρείς Ολυμπιάδες ( 73 στα 488 π.Χ, 74η στα 484

και 75η στα 480 π.Χ ).

ΗΡΟΔΩΡΟΣ Ο ΜΕΓΑΡΕΥΣ (ΣΑΛΠΙΓΚΤΗΣ)

Παράδειγμα διάσημου σαλπιγκτή ήταν ο

Ηρόδωρος από τα Μέγαρα .Ήταν ένας άνδρας με

πελώριες διαστάσεις, υπερβολικά ψηλός και με

πλευρά τεράστια και ισχυρά. Κέρδισε επί δέκα

συνεχείς Ολυμπιάδες τον αγώνα σαλπιγκτών .Την

πρώτη του νίκη πέτυχε κατά τη 113η Ολυμπιάδα (

328 π.Χ ) και την τελευταία στην 122α (292

π.Χ ) .Απίθανο πραγματικά κατορθώματα, αφού επί

40 σχεδόν χρόνια σάλπιζε αυτός ο θεόρατος

άνδρας στους αγώνες της Ολυμπιάδας. Κατά το Β΄

έτος της 119ης Ολυμπιάδας, δηλαδή το 303 π.Χ ο

γιγαντόσωμος αυτός σαλπιγκτής βοήθησε ο

βασιλιάς Δημήτριο ο Πολιορκητής να καταλάβει

38

το Άργος, σαλπίζοντας τόσο δυνατά με δύο

ταυτοχρόνους σάλπιγγες, ώστε να εγκαρδιώσει

τους στρατιώτες να πολεμήσουν με γενναιότητα

Στη συνέχεια θα αναφέρουμε μερικά αθλήματα

για τα οποία ήταν και είναι ακόμα γνωστά όπως

τα ιππικά αγωνίσματα ο δίσκος, το πένταθλο κ.α.

ΤΑ ΑΘΛΗΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Ο ΔΙΣΚΟΣ

Προέλευση και μυθολογία

Ο δίσκος ήταν από τα αγωνίσματα που δεν

είχαν άμεση σχέση με τις στρατιωτικές, ασκήσεις

τις αγροτικές εργασίες και δεν φαίνεται να

προήλθε από αυτά. Στη μυθολογία ο δίσκος και η

δισκοβολία είναι συνδεμένοι με φόνους και

ατυχήματα.

Ο Δίσκος : Η δισκοβολία απαιτούσε ρυθμό,

ακρίβεια και δύναμη και ήταν αγώνισμα που

αγαπούσαν ιδιαίτερα οι Έλληνες αργότερα έγινε 39

ένα από τα αγωνίσματα του πεντάθλου. Ο δίσκος,

όπως και σήμερα ήταν στρογγυλός, αμφίκυρτος σε

τομή, και κατέληγε σε πλατιά περιφέρεια. Στους

αγώνες οι δισκοβόλοι πρέπει να έριχναν τον ίδιο

δίσκο, γιατί μόνο τότε θα αγωνιζόταν με ίσους

όρους και η κρίση θα μπορούσε να είναι δίκαιη και

αμερόληπτη. Ήταν συνηθισμένο στους αρχαίους

δίσκους να βρίσκουμε εγχάρακτες παραστάσεις

αθλητών, όπως ακονιστές, άλτες κ.α., πολλές

φορές και καθαρά διακοσμητικές με δελφίνια ,

πουλιά κ.α. Ακόμη πάνω στους δίσκους χάραζαν

επιγραφές και ωδές

.Η διεξαγωγή του αθλήματος : Ο τρόπος που

έριχναν το δίσκο στην αρχαιότητα δεν πρέπει να

διέφερε και πολύ από τον σημερινό, μια και η ίδια

η φύση οδηγεί τον άνθρωπο να κάνει τις

κατάλληλες κινήσεις σαν το δίσκο άγαλμα του

δισκοβόλου του Μύρωνος προκάλεσε σύγχυση

επειδή ακριβώς δίνει μια φάση στιγμιαία από

40

ολόκληρη τη σειρά των κινήσεων. Έτσι πολλοί

μελετητές ερμήνευσαν λάθος τη στάση του

αγάλματος και οδηγήθηκε σε μια θεωρία που

περιγράφει την αρχαία δισκοβολία σαν μια σειρά

από αφύσικες και υποχρεωτικές κινήσεις, που την

ονόμασαν μάλιστα «ελληνική δισκοβολία». Ο

δισκοβόλος που ρίχνει με το δεξί χέρι, στέκεται με

το αριστερό πόδι μπροστά έχοντας το βάρος του

σώματος πάνω στο δεξί πόδι που είναι πίσω.

Κράτα το δίσκο με το δεξί χέρι και κάνει μερικές

αιωρήσεις προς το επάνω και κάτω. Όταν ο δίσκος

έρχεται ψηλά πάνω από το κεφάλι του, τον

υποστηρίζει με το αριστερό χέρι. Όταν έρχεται

κάτω και πίσω, στέφει λίγο τον κορμό του προς τα

δεξιά. Μετά από μερικές προπαρασκευαστικές

αιωρήσεις, χαμηλώνει λίγο περισσότερο τα γόνατα

τη στιγμή που ο δίσκος βρίσκεται πίσω σε

μεγαλύτερες έκταση και τεντώνοντας τα γόνατα

μεταφέρει το βάρος του σώματος από το δεξί στο

41

μπροστινό αριστερό πόδι και με ζωηρή

επιταχυνόμενη κίνηση εκσφενδονίζει το δίσκο από

κάτω προς τα επάνω και εμπρός. Οι επιδόσεις των

δισκοβόλων σημειώνοντας με τα «σήματα», μικρά

ξύλινα σημάδια, και μετριόταν με κοντάρια.

TΟ ΠΕΝΤΑΘΛΟ

Το πένταθλο ήταν αγώνισμα σύνθετο από τις δύο

κατηγορίες αγωνισμάτων που υπήρχαν, από τα

ελαφρά και τα βαριά. Τα ελαφρά αγωνίσματα του

πεντάθλου ήταν το άλμα, ο δρόμος (στάδιο) και το

ακόντιο και τα βαριά ο δίσκος και η πάλη.

Σύμφωνα με τη μυθολογία, το πένταθλο το έφερε ο

Ιάσων .Πριν από αυτόν το άλμα ήταν ιδιαίτερο

αγώνισμα με δικό του βραβείο, καθώς και ο δίσκος

και το ακόντιο. Το πένταθλο για πρώτη φορά

περιλήφθηκε στους ολυμπιακούς αγώνες στη 18η

Ολυμπιάδα το 708 π.Χ Οι αρχαίοι Έλληνες

θεωρούσαν το πένταθλο σπουδαίο αγώνισμα γιατί

όσοι αγωνίζονταν σ’ αυτόν συνδύαζαν όλα τα

42

προτερήματα και τα σωματικά προσόντα καθώς

και το ψυχικά χαρίσματα που έπρεπε να έχει ένας

αθλητής όπως την ταχύτητα, τη δύναμη, την

τέχνη, την αντοχή και την καρτερία, που δεν

βρίσκονται όμως συνήθως συγκεντρωμένα στον

αθλητή του καθενός αθλήματος. Το τελευταίο

αγώνισμα του πεντάθλου ήταν η πάλη και σ’ αυτό

δεν υπάρχει αμφισβήτηση. Οι πένταθλοι άρχιζαν

με το άλμα συνεχίζουν με το δίσκο, το δρόμο και

το ακόντιο και τελείωναν με την πάλη, που

ανάδειχνε και οριστικά το νικητή. Στο πένταθλο ο

ίδιος αθλητής δεν μπορούσε να νικήσει και στα

πέντε αθλήματα .Για να ανακηρυχθεί ένας αθλητής

του πένταθλου ήταν αρκετό να νικήσει σε τρία

τουλάχιστον αθλήματα όπως δείχνει ο όρος

τριακτήρ και πολλές σχετικές αρχαίες μαρτυρίες.

ΙΠΠΙΚΑ ΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ

Παραδόσεις: Προστάτης των ιππικών αγώνων

ήταν ο θεός Ποσειδώνας, γι’ αυτό και τον είχαν

43

δώσει το επίθετο ίππος. Ο πρώτος αγώνας

αρματοδρομίας που αναφέρει η παράδοση ήταν

αυτός που έγινε μεταξύ του Πέλοπα και του

βασιλιά της Πίσας Οινομάου

Ο ιππόδρομος : Αρχικά ο ιππόδρομος αλλά και ως

την κλασική εποχή ήταν ένας επίπεδος χώρος

πλατύς και ανοιχτός με δύο στύλους στα άκρα

ορίζονταν ο ένας την αφετηρία και το τέρμα και ο

άλλος το σημείο όπου έκαναν στροφή τα άρματα

και οι ίπποι. Το μήκος από τη μία η την άλλη νύσσα

φαίνεται πως διαφέρει από τόπο σε τόπο ανάλογα

με τη διαμόρφωση του εδάφους. Το

εντυπωσιακότερο σημείο στον ιππόδρομο της

Ολυμπίας ήταν η ιππάφεσις, δηλαδή η αφετηρία

των αρματοδρομικών και των ιππικών

αγωνισμάτων. Τα άρματα και οι ίπποι δεν έμπαιναν

στην ίδια γραμμή αλλά το καθένα πλάι και πίσω

από το άλλο και έτσι η ιππάφεση σχημάτιζε ένα

τρίγωνο που έμοιαζε με πλώρη πλοίου. Σε κάθε

44

Ολυμπιάδα έκτιζαν ένα βωμό από ωμούς πλίνθους,

σοβαντισμένο από έξω, περίπου στη μέση της

πλώρη. Τα άλογα ξεκινούσαν και μόλις έφταναν

στα άλογα των αρμάτων ,που ήταν ακριβώς

μπροστά τους και, έπεφταν και από εκεί τα σχοινιά

και ξεκινούσαν και αυτά το ίδιο γινόταν ώσπου να

πέσουν τα σκοινιά και από τα άλογα των δύο

αρμάτων που ήταν πρώτα στην κορυφή του

τριγώνου Τα αρματοδρομικά.

ΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ: Τα αγωνίσματα αυτά που όπως

είδαμε έχουν τη ρίζα τους στην πολεμική ζωή των

Αχαιών διατηρήσουν τον αριστοκρατικό

χαρακτήρα τους και στα ιστορικά χρόνια. Ο

ιππόδρομος έγινε χώρος επιδείξεως πλούτου και

πολιτικής δυνάμεως και στις αρματοδρομίες

τεθρίππων στον εντυπωσιακότερο από όλα τα

αγωνίσματα συναγωνίστηκαν οι επιφανέστεροι

άνδρες της ελληνικής ιστορίας. Το τέθριππο η

απήνη άρμα που το έσερναν δύο ημίονοι η

45

συνωρίδα αλόγων, άρμα που το έσερναν δύο

άλογα, το τέθριππο πωλών και η συνωρίδα πωλών.

Η απήνη μπήκε κατά την 70η Ολυμπιάδα (444 π.Χ )

την κατάργησαν. Τα άρματα ήταν ένα μικρό ξύλινο

σχήμα ανοικτό από την πίσω πλευρά που

στηριζόταν πάνω σε άξονα, στις άκρες του οποίου

προσαρμόζονταν δύο γερές ξύλινες ρόδες. Τα

άλογα τα σημάδευαν με καυτό σίδερο επάνω στις

οπλές ή στους μηρούς είτε με το γράμμα «κόππα»

και τότε τα έλεγαν

ΤΟ ΑΚΟΝΤΙΟ

Το ακόντιο ήταν από τα αθλήματα που είχαν

άμεση σχέση με την καθημερινή ζωή και χωρίς

αμφιβολία προήλθε από τη χρησιμοποίηση του

ακόντιου στον πόλεμο και στο κυνήγι.

Το ακόντιο σαν αγώνισμα ήταν δυο ειδών o

εκηβολος ακοντισμός δηλαδή βολή σε μήκος, και

στοχαστικός ακοντισμός δηλαδή βολή σε

προκαθορισμένο στόχο

46

Το ακόντιο των αθλητών ήταν συνήθως ένα

κοντάρι ξύλινο, μακρύ όσο περίπου το ύψος του

ανθρώπου, μυτερό στη μία άκρη και πιο ελαφρύ

από το ακόντιό των πολεμιστών.

Στις περιπτώσεις που το ακόντιο δεν είχε

πρόσθεση αιχμή προσαρμοζόταν στην άκρη του

μία σιδερένια στεφάνη.

Αντίθετα, όταν το κέντρο βάρους βρισκόταν

προς τα πίσω η βολή του ακόντιου κέρδισε σε

μήκος, αλλά δεν ήταν σταθερή και το ακόντιο

κινδύνευε να λοξοδρόμηση.

Το διάστημα από την άκρη του στίβου ως τη

βαλβίδα ήταν αρκετό για τα λίγα βήματα που

χρειαζόταν να κάνει ο αθλητής, πριν ρίξει το

ακόντιο.

Η αγκύλη βοηθούσε σε δύο πράγματα από τη

μια αύξανε τη δύναμη εκτοξεύσεως γιατί

σταθεροποιούσε τη λαβή, και από την άλλη έδινε

στο ακόντιο μια περιστροφική κίνηση γύρω από

47

τον άξονα του που σταθεροποιούσε την πτήση του

ακόντιου ώστε να πάει μακρύτερα.

Ο στοχαστικός ακοντισμός περιλαμβανόταν

στις βασικές ασκήσεις που διδασκόταν οι Αθηναίοι

έφηβοι.

Ο εφικτός στοχαστικός ακοντισμός ήταν

αγώνισμα στους παναθηναϊκούς αγώνες.

Ενώ το άλογο κάλπαζε, ο αναβάτης του έπρεπε σ'

ένα ορισμένο σημείο της διαδρομής του , δηλαδή

από μια ορισμένη απόσταση να ρίξει το ακόντιο

και να χτυπήσει το στόχο.

Ιδιαίτερα τιμήθηκε ο ακοντισμός εφίππων στο

Αργος. Από την ασπίδα - στόχο, που δινόταν

συνάμα και σαν βραβείο στο νικητή μαζί με ένα

στεφάνι μυρτιάς, το αγώνισμα ονομαζόταν ασπίς η

άγων χάλκειος και αποτελούσε την κύρια

αγωνιστική εκδήλωση της γιορτής των Ηραίων.

Η ΠΑΛΗ

H κόρη του Ερμή η Παλαίστρα εφηύρε την

48

πάλη και η γη όλη χαίρει για το εύρημα, επειδή τα

σιδερένια πολεμικά όπλα θα πεταχτούν μακριά από

τα χέρια των ανθρώπων, και τα στάδια θα πάρουν

γλυκύτερη δόξα από τα πολεμικά στρατόπεδα, οι

δε άνθρωποι θα αγωνίζονται γυμνοί.

Tην τέχνη της πάλης πίστευαν πως την

εφηύρε ο Θησέας, όταν πάλεψε και σκότωσε τον

Κερκύονα, η θεά Αθηνά δίδαξε στον Θησέα την

πάλη.

Η πάλη σαν άθλημα είναι το πιο παλιό και το

διαδεδομένο σε όλο τον κόσμο . Είναι τη πρώτη

μορφή του αγώνα χωρίς όπλα γι ' αυτό είχε άμεσα

σχέση με τον πόλεμο .

Είδη πάλης : Η πάλη απαιτεί συνδυασμό τέχνης,

ευκινησίας και δύναμης. Αποτελούσε μέρος του

πεντάθλου, αλλά ήταν και αγώνισμα ανεξάρτητο

στους πανελλήνιους αγώνες. Τα είδη της πάλης

είναι δυο, η όρθια πάλη η ορθοπάλη, σταδία πάλη

και αλυνδίσης η κύλισης η κάτω. Στη δεύτερη δεν

49

ήταν αρκετή η πτώση. Ο αγώνας εξακολουθούσε

ώσπου να αναγκαστεί ο ένας από τους δυο

αντιπάλους να παραδεχτεί την ήττα του.

Ο αθλητής ύψωνε το χέρι του με τον δείκτη η

τον δείκτη και τον μέσο τεντωμένο, για να τον δει

ο κριτής .

Η όρθια πάλη γινόταν στην άμμο πάνω στο

σκάμμα, ενώ η αλίνδησις γινόταν συνήθως σε

χώμα βρεγμένο. Με την όρθια πάλη γυμναζόταν το

επάνω μέρος του σώματος (κεφαλή, τράχηλος,

ώμοι, χέρια, θώρακας, οσφύς), ενώ με την

αλινδίσιν το κάτω μέρος του σώματος

Η Διεξαγωγή του αγωνίσματος

Για να ανακηρυχθεί κάποιος νικητής στην

όρθια πάλη έπρεπε να ρίξει κάτω τρεις φορές τον

αντίπαλο του όποτε λεγόταν τριετή.

Η αρχική στάση του παλαιστή ήταν ανάλογη

με την τωρινή. Τα τεχνάσματα είχαν πολλά

ονόματα, ανάλογα με το σημείο του σώματος όπου

50

γινόταν η λαβή.

Μερικά από αυτά είναι άμα, άγχη, αγκιριζειν,

ρασσειν, δράττει, έλκει, διαλαμβάνει, περισφίγγει .

Συχνή και πολύ εντυπωσιακή είναι η λαβή που

ονομάζεται ανίστασαι εις ύψος ανάλογη με την

σημερινή.

Ο αθλητής για να κερδίσει μια πτώση έπρεπε

να ρίξει τον αντίπαλο του κάτω και ο ίδιος να

μείνει όρθιος η να πέσει επάνω του. Οποιοδήποτε

μέρος του κορμού του κι αν ακουμπούσε στο χώμα,

ακόμα κι ένα γόνατο μονό , καταλογιζόταν στον

παλαιστή μια πτώση εις βάρος του .

Τα προσόντα του καλού παλαιστή. Ο

παλαιστής πρέπει να έχει καλό ανάστημα και

συμμετρική κατασκευή σε όλο το κορμί.

Κανόνες πάλης: Υπήρχαν κανόνες στην πάλη ,

που έπρεπε οι αγωνιστές να τους τηρούν. Να

συνοψίσουμε τις κυριότερες απαγορευτικές

διατάξεις της πάλης. Δεν επιτρέπονταν τα

51

χτυπήματα, γιατί αυτά θεωρούνταν βασικό

στοιχειό της πυγμαχίας. Απαγορευόταν οι λαβες

στα γεννητικά όργανα. Απαγορευόταν το δάγκωμα

και ο αγώνας έξω από τα όρια του σκάμματος.

Ο Λεόντισκος από τη Μεσσήνη της Σικελίας

κερδίσει μια νίκη στα Πυθία και δυο στην Ολυμπία.

Καταβλητικά αγωνίσματα, ήταν και η πάλη .

Οι παλαιστές διεκδικούσαν με πείσμα τη νίκη . Ο

Πλούταρχος ονομάζει την πάλη τεχνικοτήτων και

πανουργότατων των αθλημάτων.

Ήταν γνωστές η θεσσαλική πάλη, η σικελική, η

λακωνική.

Περίφημοι παλαιστές :Αναφέρονται ονόματα

παλαιστών, οι οποίοι έγιναν διάσημοι από τις

ιερούς αγώνες. ΜΙΛΩΝΑ, ΚΡΟΤΩΝΑΚΗ. Τιμασίθεος

ο Κρωτονιάτης,που νίκησε τον Μίλωνα ,όταν για

έκτη φορά θέλησε να διεκδικήσει το βραβείο στην

Ολυμπία.Επίσης ο σπαρτιάτης Ιπποσθένης, έξι

φορές ολυμπιονίκης, ο γιος του Ετοιμοκλής, πέντε

52

φορές νικητής,ο Αμισίνας, ο Βάρκαιος , που πάλευε

με ταύρο στις προπονήσεις του, ο Ηλείος ο

Αριστόδημος , πόθε ποτέ κανένας αντίπαλος δεν

μπορούσε να του κάμει λαβή στη μέση, και ο

Ισίδωρος από την Αλεξάνδρεια που, κατά τον

Φλέγοντα τον Τραλλιανό, ουδέποτε έπεσε.

ΤΟ ΠΑΓΚΡΑΤΙΟ

Όπως πίστευαν οι Έλληνες για όλα τα

αγωνίσματα ότι ένας θεός η ήρωας ήταν ο

ευρετής η δημιουργός τους, έτσι και για το

παγκρατίων έλεγαν πως το δημιούργησε ο

μεγάλος ήρωας και εκπολιτιστείς της Αττικής

Θησέας ο όποιος ενώνοντας την πάλη με την

πυγμή μπόρεσε να νικήσει

τον άγριο Μινώταυρο,μόνος μέσα στο Λαβύρινθο.

Το παγκράτιο πιθανόν να αποτελεί εξέλιξη του

πρωτογόνου τρόπου που χρησιμοποίησε ο

άνθρωπος σε συμπλοκή με εχθρό του ,είτε

άνθρωπος ήταν αυτός είτε ζώο. Σαν αγώνισμα το

53

παγκράτιο ήταν ένας συνδυασμός πάλης και

πυγμής Φιλόστρατος θεώρει το παγκράτιο σαν το

καλύτερο και πιο άξιο για άντρες αγώνισμα. Το

λακωνικό παγκράτιο δεν ήταν το ίδιο με των

Ηλείων και των άλλων ελλήνων.

Οι κανόνες και οι τέχνη του αγωνίσματος:

Είχε και το παγκράτιο όπως και τα άλλα

αγωνίσματα , τους κανόνες και τις απαγορευτικές

τους διατάξεις. Όπως αναφέραμε ποιο πάνω, όλες

οι λαβές της πάλης και όλα τα χτυπήματα της

πυγμής επιτρέπονταν ( με γυμνά όμως χέρια ) και

το μόνο που απαγορευόταν ήταν να χρησιμοποιούν

οι αθλητές εναντίον τον αντίπαλων τα νύχια και

τα δόντια του. Έτσι το παγκράτιο ήταν το ποιο

επικίνδυνο και το ποιο σκληρό από όλα από Ύλα

τα αγωνίσματα, και οι τραυματισμοί του

αναπόφευκτοι .

Το διέκριναν σε κάτω παγκράτιο,οπότε όποτε

ο αγώνας συνεχιζόταν και όταν οι αντίπαλοι

54

έπεφταν κάτω, και σε άνω η ορθοστάτη παγκράτιο

, όταν ο αγώνας γινόταν με όρθιους τους

αθλητές . Τα χτυπήματα που έδιναν οι

παγκρατιαστές ήταν πιο ήταν ποιο ανώδυνα από

των πυγμάχων.

Η θέση του αθλητή που θα έπεφτε πρώτος

κάτω ήταν δύσκολη, γιατί ο αντίπαλος που έπεφτε

επάνω του,τον ακινητοποιούσε με τα πόδια του και

έχοντας τα χέρια του ελευθέρα τον χτυπούσε η

του έκανε αποπνικτική λαβή. Όταν μάλιστα οι

αθλητές ήταν μικρόσωμοι έπεφταν ανάσκελα

θεληματικά. αυτό το τέχνασμα το έλεγαν

υπτιασμών. Η αποπνικτική λαβή, ο αποπνιγμός

,πολύ συχνά εφαρμοζόταν ως εξής ο αθλητής

πηδούσε στην πλάτη του αντιπάλου, του έσφιγγε

τον κορμό εφαρμόζοντας τη λαβή που λέμε

σήμερα κορμοψαλίδα στην ελεύθερη πάλη

σύγχρονος περνούσε το βραχίονα του στο λαιμό

κάτω από το σαγόνι και τον πίεζε βοηθώντας με

55

το άλλο χέρι. Αυτή η λαβή λέγονταν αποπτερίζειν .

Στους αγώνες χρησιμοποιούσαν το κάτω

παγκράτιο. Το ορθοστατών σαν πιο ελαφρό και

λιγότερο επικίνδυνο συνηθιζόταν στις

προπονήσεις η στους προαγωγές. Το παγκράτιο,

επίπονο και σκληρό αγώνισμα, σχεδόν απάνθρωπο,

πρόσφερε ωστόσο στους θεατές δυνατές

συγκινήσεις αν λογαριάσει κάνεις πόσο

ακατάβλητες σωματικές και ψυχικές δυνάμεις

έπρεπε να έχουν. Αλλά και οι ψυχικές αρετές, το

θάρρος και η καρτέρια, έπαιζαν εξίσου σημαντικό

ρολό.

Ξακουσμένος παγκρατιαστής ήταν ο

συρακούσιος Λυγδαμης. Ήταν ο πρώτος νικητής

που φορούσε το στεφάνι του παγκρατίου, όταν

πρώτο έγινε το αγώνισμα κατά την 33η Ολυμπιάδα

( 648 π.χ. ) Ο Λυγδαμης χρωστούσε τη φήμη του

στην σωματική του διάπλαση ήταν σωστός

γίγαντας.

56

Αλλά ακουσμένος παγκρατιαστής ήταν ο γιος

του Διαγόρα, Δωριέας, και ο ανιψιός του Ευκλεής,

ο γιος της Φρενικής. Αλλά και ο Σωστρατος ο

Σικυωνιος ο ακροχερσιτης δεν ήταν λιγότερο

ξακουστός.

Πολλοί έγιναν, διάσημοι γιατί κατόρθωσαν να

κερδίσουν στα καταβλητικά αγωνίσματα. Πιο

δύσκολη ήταν η νίκη στην πάλη και στο

παγκράτιο στην ιδία Ολυμπιάδα και αυτό το είχαν

πετύχει, μετά τον ημίθεο Ηρακλή που

λογαριαζόταν ο πρώτος , επτά φημισμένη αθλητές

ο Κάπρος Ηλείος, ο Αριστομένης ρόδιος, ο

Πρωτοφανής Μάγνης , ο Στρατών Αλεξάνδρους, ο

Μύριων Αλεξάνδρους,ο Αριστέας Μαίανδρος και ο

Νικόστρατος από την Κιλικία. Τέλος ξακουστός

και αθάνατος έμεινε στην ιστορία των αγώνων ο

Αρριχιων από την Φιγαλία, άρπαξε το πόδι του και

με τις τελευταίες δυνάμεις που του απόμεναν, το

συνέθλιψε και του εξάρθρωσε τον αστράγαλο. Από

57

τον αβάσταχτο πόνο ο αντίπαλος του ''

απαγόρευσε '' ενώ την ίδια στιγμή ο Αρρίχεων

ξεψυχούσε. Κρισέ τη νίκη, όχι γιατί πέθανε, αλλά

γιατί ο αντίπαλος του ''απαγόρευσε ''.

Η ΠYΓΜΗ

Η πυγμή είναι ένα από τα παλιότερα

αθλήματα. Μια πρώιμη μορφή της είναι γνωστή

στην μινωική περίοδο, στη Κρήτη ενώ οι βαθιές

καταβολές που είχε το άθλημα στην ελληνική

προϊστορία επιβεβαιώνονται και από την

τοιχογραφία της Θήρας με τους νεαρούς πτυκτές .

Κατά την Μυθολογία, ευρετής του αγωνίσματος

της πυγμής είναι ο Απόλλων, αλλά και ο Ηρακλής,

Θησέας κ.α.. Ωστόσο ο Απόλλων ήταν ο

κυριότερος προστάτης του αγωνίσματος.

Στην αρχαιότητα το μυθικό πρότυπο αγώνα

πυγμής ήταν ο αγώνας ανάμεσα στον Πολυδεύκη

και στον Άμυκο.

Οι πυγμάχοι γύρω στα χέρια τους ιμάντες,

58

δηλαδή λουρίδες από μαλακό δέρμα βοδιού, που

χρησίμευαν για να κάνουν άρθρωση του καρπού

στερεή και να σταθεροποιούν τα δάκτυλα

αφήνοντας έξω τον αντίχειρα. Οι ιμάντες

βαθμιαία εξελίχτηκαν και για να είναι τα

χτυπήματα αποτελεσματικά πρόσθεταν πάνω από

τους ιμάντες, στο σημείο που αντιστοιχεί στην

πρώτη φάλαγγα των δάκτυλων, λουρίδες από

σκληρότερο δέρμα και εσωτερικό μαλλί.

Αυτού του είδους τους ιμάντες

χρησιμοποιούσαν οι πηκτές στην Ελλάδα ως τα

τέλη του 2ου αιώνα μΧ. Στα ρωμαϊκά η πυγμάχοι

χρησιμοποιούσαν τον castes , πυγμαχικό γάντι ,

ενισχυμένο από με σίδερο και μολύβι.

Κάθε αλλαγή στους ιμάντες είχε σαν

αποτέλεσμα και σοβαρές αλλαγές στην τεχνική

του αγωνίσματος. Ορισμένοι μάλιστα ερευνητές

χωρίζουν την Ελληνική πυγμή σε περιόδους,

ανάλογα με τους ιμάντες που χρησιμοποιούσαν οι

59

πυγμάχοι. Την εποχή που οι ιμάντες ήταν μαλακοί

η πυγμή απαιτούσε ευκινησία, επιδεξιότητα

ευλυγισία και τέχνη. Με την εισαγωγή όμως τον

οξέων ιμάντων, όποτε τα χτυπήματα ήταν

ισχυρότερα, οι πυγμάχοι έδωσαν μεγάλο βάρος

στην άμυνα και εστί ο αγώνας έγινε πιο αργός και

πιο βαρύς , λιγότερο τεχνικός και πιο βίαιος.

H Αρχαία πυγμή διέφερε σε αρκετά σημεία από

την σημερινή. Πρώτον δεν ήταν γνωστό ποια

μορφή είχε ο χώρος όπου διεξαγόταν το αγώνισμα.

Ακόμα δεν υπήρχε κανένας χρονικός περιορισμός

στη διάρκεια του αγώνα. Οι αντίπαλοι

αγωνίζονταν ώσπου ο ένας ο ένας από τους δυο να

πέσει χάμω αναίσθητος η να απαγόρευση ,δηλαδή

να υψώσει με το ένα η με τα δυο του δάκτυλα,

σημάδι πως παραδεχόταν την ήττα του.

Τέλος ήταν άγνωστη η κατάληξη των

αθλητών κατά κατηγορίες βαρών. Η αρχική στάση

του πυγμάχου φαίνεται στις παραστάσεις των

60

αγγείων .Φαίνετε ότι οι Έλληνες πυγμάχοι

προτιμούσαν να χτυπούν τον αντίπαλο στο κεφάλι,

γιατί αυτά τα χτυπήματα ήταν πιο

αποτελεσματικά.

Από τον 4ο αι πχ την επικράτηση τω οξέων

ιμάντων άλλαξε και το στυλ της πυγμής.ΟΙ

επιθετικές κινήσεις περιορίστηκαν και ο ρυθμός

έγινε βραδύτερος.

Στον αγώνα της πυγμαχίας σημασία είχε και η

θέση του πυγμάχου σχετικά με τον ήλιο. Όποιος

κατόρθωνε να φέρνει συχνά τον αντίπαλο του

απέναντι στον ήλιο πλεονεκτούσε γιατί ο άλλος,

τυφλωμένος από τις ηλιακές ακτίνες, δεν ήταν

δυνατό να διακρίνει καθαρά τις κινήσεις του

αντιπάλου του.

Όταν ο αγώνας συνεχιζόταν αμφίρροπα επί πολύ

χρονικό διάστημα οι δυο αντίπαλοι μπορούσαν να

ζητήσουν να εφαρμοστεί η κλίμαξ. Συμφωνά με

αυτήν, καθένας θα στεκόταν ακίνητος να δεχτεί

61

ένα χτύπημα από το αντίπαλο του χωρίς να κάνει

την παραμικρή προσπάθεια για να το αποφύγει

τελικά όποιος άντεχε στο χτύπημα ανακηρυσσόταν

νικητής.

Ποιοι ακριβώς ήταν οι κανόνες της πυγμής

στην αρχαιότητα δεν είναι γνωστό σήμερα.

Σύμφωνα με αυτούς απαγορεύονταν οι λαβες που

ήταν γνώρισμα της πάλης και τα χτυπήματα στα

γενετικά όργανα ο οπλισμός των ιμάντων με

περισσότερα εξογκώματα από λουριά και τη χρήση

χοιρινού δέρματος.

Παρ' όλα αυτά οι τραυματισμοί των πυγμάχων

ήταν συχνοί και κάποτε τόσο σοβαροί, ώστε

επέφεραν τον θάνατο.

Οι πυγμάχοι για να μην τραυματίζονται κατά

την προπόνηση φορούσαν αμφοτίδες η επωτίδες.

Ήταν δυο στρογγυλά κομμάτια από χοντρό δέρμα .

Μερικές φόρες οι αμφωτίδες κατασκευάζονταν

από μέταλλο. Απαγορευόταν όμως να φορούν

62

στους αγώνες. Ο πυγμάχος έπρεπε ακόμα να έχει

επιμονή, υπομονή,αντοχή, ψυχικό σθένος, καρτερία

, θέληση μεγάλη και δύναμη για να αντέχει στους

πόνους, στα χτυπήματα και στα τραύματα.

ΑΛΜΑ ΕΙΣ ΜΗΚΟΣ

Δεν είναι γνωστό τι άλμα πηδούσαν οι αρχαίοι

πενταθλητές. Απλό άλμα εις μήκος η τριπλούν.

Γι' αυτό πολλοί σύγχρονοι ερευνητές υπέθεσαν

ότι το άλμα του πεντάθλου ήταν τριπλούν. Την

άποψη αυτή ενισχύουν ορισμένες γραπτές

μαρτυρίες από τις οποίες η σπουδαιότερη είναι

ένα σχόλιο του Θεμίστιου στα ''Φυσικά'' του

Αριστοτέλη, που αναφέρει ότι οι άλτες του

πεντάθλου κινούνται συνεχώς όπως τα άλογα όταν

διαγωνίζονται. Αυτή η διατύπωση δεν θα είχε

νόημα αν το άλμα ήταν απλό . Ένα άλλο

επιχείρημα είναι ότι η παράδοση του άλματος εις

τριπλούν επέζησε στα μεσαιωνικά και στα

νεώτερα χρόνια στην Ελλάδα και κυρίως στην

63

Κύπρο.

Μια ολόκληρη ωστόσο σειρά από

επιχειρήματα χρησιμοποιήθηκαν και εναντίον των

παραπάνω απόψεων . Αναφέρουμε μερικά από αυτά

ο Φιλόστρατος πουθενά δεν μνημονεύει ότι

υπήρχαν δυο είδη άλματος. Στην ελληνική γλώσσα

δεν υπάρχει λέξη για το άλμα εις τριπλούν. Καμία

από τις παραστάσεις άλματος σε αγγεία δεν

απεικονίζει πολλαπλό άλμα.

Και αυτό είναι ακόμη μια απόδειξη για την

αγάπη και τον θαυμασμό που είχαν οι αρχαίοι για

τους αθλητές τους. Υπάρχουν μαρτυρίες και για

έναν άλλο τόπο άλματος που μοιάζει με τον

σύγχρονο άλμα επί κοντό. Φαίνεται ότι ήταν ένα

άλμα πάντα πάνω από άλογα.

Πιθανόν να υπήρχε ένα ανάλογο αγώνισμα,

γιατί σε ένα παναθηναϊκό αμφορέα παριστάνονται

αθλητές που πηδούν οι κάνουν άλλες ασκήσεις

πάνω από τα άλογα προς θεατές. Και το γεγονός

64

ότι πρόκειται για παναθηναϊκό αμφορέα, που όπως

ξέρουμε παριστάνει πάντα το αγώνισμα για το

όποιο προορίζετε να δοθεί σαν έπαθλο, συνηγορεί

σ' αυτή την υπόθεση. Ο αμφορέας αυτός

παρουσιάζει ενδιαφέρον και για την επιγραφή του

καλώς το κυβιστάτο. Λέξη που χαρακτήριζε τους

αθλητές που εκτελούσαν ακροβατικά πηδήματα

πάνω από ταύρους στην Κρήτη.

65

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• ΝΙΚΟΣ ΓΙΑΛΟΥΡΗΣ, ΑΡΧΑΙΟΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ

• ΟΙ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΓΕΡΟΛΥΜΑΤΟΣ

Πηγές

• http://www.hoc.gr/

• http://www.taxidologio.gr/

• http://vickytoxotis.blogspot.com/2010/10/blog-post_2844.html

• http://figalos.blogspot.gr/p/1.html• http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9F%CE%BB%CF

%85%CE%BC%CF%80%CE%AF%CE%B1• http://www.fhw.gr/olympics/ancient/gr/204b.html

• http://el.wikipedia.org/wiki

• http://www.livepedia.gr/index.php

• (http://giannisserfanto.blogspot.gr/2012/07/blo

g-post_6666.html)

• (http://lyk-

soufl.evr.sch.gr/ergasies/olympic2.htm)

• (http://el.wikipedia.org/wiki/)

66

ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΟΜΑΔΑ 1

ΘΕΜΑ: Καταγωγή και ιστορία

Παρασύρη Μαρία

Σωπασή Φωτεινή

Νύκταρης Δημήτρης

Νικηφόρος Κωνσταντίνος

ΟΜΑΔΑ 2

ΘΕΜΑ: Τα Ιερά της Ολυμπίας

Σαλούστρος Ιωάννης

Σμπώκος Γεώργιος

Σαλούστρου Μαρία

Σταυρακάκη Ιωάννα

Παρασύρη Κωνσταντίνα

ΟΜΑΔΑ 3

ΘΕΜΑ: Οργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων

Σφακιανάκη Ειρήνη

Σαλούστρου Χαρά

Σουλτάτος Νίκος

Πατελάρος Βασίλης

67

ΟΜΑΔΑ 4

ΘΕΜΑ: Φημισμένοι Αθλητές και τα Αθλήματα στην Αρχαία Ελλάδα

Σταυρακάκης Γεώργιος

Μακρυπόδης Γεώργιος

Σουλτάτος Γεώργιος

Ξυλούρης Νικόλαος

68