วชาสขศกษาเรอง

เรยนรรอบตวเราอาจารยรงสรรค คงเพชรศกด....ผสอน

สาระส าคญ

อวยวะทกสวนในรางกายของคนเราท างานสมพนธกนเปนระบบ ทกระบบตางมความส าคญตอรางกายทงสน หากระบบใดท างานผดปกตกจะสงผลกระทบตอระบบอน ๆ ดวย เราจงควรรจกปองกน บ ารงรกษาอวยวะตาง ๆ ในทกระบบ ใหสมบรณแขงแรง ท างานไดตามปกตอยเสมอ จะชวยใหเรามสขภาพด ระบบประสาท ระบบสบพนธ และระบบตอมไรทอ ตางกมความส าคญตอรางกาย โดยระบบประสาทชวยควบคมการท างานและรบความรสกของอวยวะทกสวน ชวยใหรางกายท างานไดตามทตองการ ระบบสบพนธชวยในการสบทอดเผาพนธใหคงอยตอไป และระบบตอมไรทอผลตฮอรโมนไปตามกระแสเลอดสอวยวะเปาหมาย

เพอท าหนาทควบคมการท างานของระบบตาง ๆ

รางกายของมนษยประกอบดวยเซลล มรปรางและขนาดทแตกตางกนเปนจ านวนมากนบลาน ๆ เซลล กลมเซลลทรวมกนท าหนาทเฉพาะอยาง เรยกวา เนอเยอ เนอเยอชนดเดยวกนหรอตางชนดกน เมอรวมกนท าหนาทอยางใดอยางหนง เรยกวา อวยวะ อวยวะหลาย ๆ อวยวะท างานประสานกนเกดเปน ระบบ ทส าคญตาง ๆ ในรางกาย เชน ระบบขบถายปสสาวะ ประกอบดวยไต ทอไต กระเพาะปสสาวะ และทอปสสาวะ เปนตน ระบบตาง ๆ ในรางกายท าหนาทแตกตาง แตตองท างานสอดคลองสมพนธกบรางกายจงจะสามารถด ารงอยไดอยางปกต ดงนนเราจงควรดแลรกษาสขภาพรางกายเพอใหอวยวะแตละระบบท าหนาทไดตามปกตจะชวยใหเรามสขภาพทด

ระบบประสาท (Nervous System)

ระบบประสาท คอ ระบบทประกอบดวยสมอง ไขสนหลง และเสนประสาททวรางกาย ซงจะท าหนาทรวมกนในการควบคมการท างานและการรบความรสกของอวยวะทกสวน รวมถงความรสก

นกคด อารมณ และความทรงจ าตาง ๆ

องคประกอบของระบบประสาทแบงออกเปน 2 สวนใหญ ๆ คอ

1. ระบบประสาทสวนกลาง

ร ะบบป ร ะส าทส ว นกลา ง ประกอบดวยสมอง (brain) และไขสนหลง (spinal card)ซงเปนศนยกลางควบคมและประสานการท างานของรางกายทงหมด

2. ระบบประสาทสวนปลาย

ร ะบบประสาทส วนปลาย ประกอบดวย เสนประสาทสมอง เสนประสาทไขสนหลง และประสาทระบบอตโนมต ระบบประสาทสวนปลายจะท าหนาทน าความรสกจากสวนตาง ๆ ของรางกายเขาสระบบประสาทสวนกลางไปยงอวยวะปฏบตงาน

ระบบประสาทสวนกลาง

ระบบประสาทสวนกลาง ประกอบดวยสมอง (brain) และไขสนหลง (spinal card)ซงเปนศนยกลางควบคมและประสานการท างานของรางกายทงหมด

สมองสมอง เปนอวยวะทส าคญและมขนาดใหญกวาสวนอน ๆ ของ

ระบบประสาท บรรจอยภายในกะโหลกศรษะมน าหนกโดยเฉล ยประมาณ 1.4 กโลกรม หรอ 3 ปอนด สมองแบงออกเปน 2 ชน คอ ชนนอกมสเทา เรยกวา เกรยแมตเตอร ซงเปนทรวมของเซลลประสาท และแอกซอนชนดทไมมเยอหม สวนชนในมสขาว เรยกวา ไวท แมตเตอรเปนสวนของใยประสาททออกจากเซลลประสาทสมองของสตวชนสงจะเปนทรวมของใยประสาทควบคมอวยวะตาง ๆ ทบรเวณศรษะท าหนาทเ กยวกบความคด ความจ า ความฉลาดนอกจากนยงเปนศนยกลางควบคมระบบประสาททงหมด

สวนประกอบของสมอง การท าหนาท1.สมองสวนหนา (forebrain)ประกอบดวย- ซรบรม (cerebrum)

-เปนสมองสวนหนาสดทมขนาดใหญทสด ท าหนาทเกยวกบความจ า ความนกคด ไหวพรบ และความรสกผดชอบ นอกจากนยงเปนศนยกลางควบคมการท างานของสวนตางๆ ของรางกายทอยใตอ านาจจตใจ เชน ศนยควบคมการท างานของกลามเนอ การรบสมผส การพด การมองเหน เปนตน

- ทาลามส (thalamus) -เปนสวนทอยดานหนาของสมองสวนกลางหรออยขาง ๆ โพรงสมอง ท าหนาทเปนสถานถอยทอดกระแสประสาททรบความรสก กอนทจะสงไปยงสมองทเกยวของกบกระแสประสาทนน

สวนประกอบของสมอง การท าหนาท- ไฮโพทาลามส (hypothalamus) -สมองสวนนอย ใ ตสวนทาลามส ซงอย ดาน

ลา งสดของสมองส วนหนา ท าห นา ท เ ปนศนยกลางควบคมอณหภมของรางกาย การเตนของหวใจ การนอนหลบ ความดนเลอด ความหว ฯลฯ นอกจากนยงเปนศนยควบคมอารมณและความรสกตาง ๆ เชน อารมณเศราโศกเสยใจ เปนตน

2.สมองสวนกลาง (Midbrain) -เปนสวนทตอจากสมองสวนหนา ท าหนาทเกยวกบการเคลอนไหวของลกตาและมานตา เชน ท าใหลกตากลอกไปมาได ปดเปดมานตาขณะทมแสงเขามามากหรอนอย

สวนประกอบของสมอง การท าหนาท3. สมองสวนทาย (hindbrain)ประกอบดวย -ซรเบลลม (cerebellum)

-อยใตสวนลางของซรบรม ท าหนาทในการดแลการท างานของสวนตาง ๆ ของรางกาย และระบบกลามเนอตาง ๆ ใหประสานสมพนธกนอยางเหมาะสมและราบรน อกทงยงเปนตวรบกระแสประสาทจากอวยวะควบคมการทรงตว ซงอยในหชนใน และจากขอตอและกลามเนอตาง ๆ ซรเบลลมจงเปนสวนส าคญในการควบคมการทรงตวของรางกาย

-พอนส (pons) -เปนสวนของกานสมองทอยดานหนาของซรเบลลมตดกบสมองสวนกลาง ท าหนาทควบคมการท างานบางอยาง เชน การเคยวอาหาร การหลงน าลาย การเคลอนไหวของกลามเนอบรเวณใบหนา ควบคมการหายใจ การฟง

สวนประกอบของสมอง การท าหนาท-เมดลลา ออบลองกาตา -เปนสมองสวนทายสด ซงตอนปลายของสมอง

สวนนตอกบไขสนหลง จงเปนทางผานของกระแสประสาทระหวางสมองกบไขสนหลง นอกจากนเมดลลา ออบลองกาตายงท าหนาทเปนศนยควบคมกจกรรมของระบบประสาทอตโนมต เชน การเตนของหวใจ การหายใจ การหมนเวยนเลอด การกลน การไอ การจาม เปนตน

สมองสวนกลาง พอนส และ เมดลลา ออบลองกาตา สมองทง 3 สวนนรวมเรยกวา กานสมอง (brain stem)

ไขสนหลง เปนสวนทตอจากสมองลงไปตามแนวชองกระดกสนหลง โดยเรมจากกระดกสนหลงขอแรกไปจนถงกระดกบนเอวขอท 2 ซงมความยาวประมาณ 2 ใน 3 ของความยาวของกระดกสนหลง และมแขนงเสนประสาทแตกออกจากขอสนหลงมากมาย ไขสนหลงจะมเยอหม 3 ชน และมของเหลวบรรจอยในเยอห มสมอง ดงนนเมอมการเจาะน าเลยงสมองและไขสนหลงหรอการฉดเขาเสนสนหลง แพทยจะฉดต ากวากระดกบนเอวขอท 2 ลงไปเพราะบรเวณทตอลงไปจะเปนมดของเสนประสาทไขสนหลง จะไมมไขสนหลงปรากฏอยโอกาสทจะเกดอนตรายกบไขสนหลงมนอยกวาการฉดเขาไปบรเวณอน

2.ระบบประสาทสวนปลาย (peripheral nervous system)ระบบประสาทสวนปลาย ประกอบดวย เสนประสาทสมอง

เสนประสาทไขสนหลง และประสาทระบบอตโนมต ระบบประสาทสวนปลายจะท าหนาทน าความรสกจากสวนตาง ๆ ของรางกายเขาสระบบประสาทสวนกลางไปยงอวยวะปฏบตงาน

• เสนประสาทสมอง มอย 12 ค ทอดมาจากสมองผานรตาง ๆ ของกะโหลกศรษะไปเลยงบรเวณศรษะและล าคอเปนสวนใหญ

• เสนประสาทไขสนหลง มอย 31 ค ออกจากไขสนหลงเปนชวง ๆ ผานรระหวางกระดกสนหลงไปสรางกาย แขน และขา

โดยปกตแลวเสนประสาทสมอง และเสนประสาทไขสนหลงจะประกอบดวยใยประสาท 2 จ าพวก คอ ใยประสาทรบ ซงจะน าสญญาณจากหนวยรบความรสกไปยงสมองหรอไขสนหลงพวกหนง อกพวกจะน าค าสงจากระบบประสาทสวนกลางไปยงกลามเนอลายตาง ๆ ทยดตดกบกระดกใหท างาน ซ งท าใหเราแสดงอรยาบถตาง ๆ ได

ประสาทระบบอตโนมต (autonomic nervous system) ประสาทระบบอตโนมต เปนระบบประสามทควบคมการท างานของอวยวะทอยภายนอกอ านาจของจตใจโดยไมรสกตว เชน การเตนของหวใจ การเคลอนไหวของอวยวะภายใน ผนงของหลอดเลอด และตอมตาง ๆ ศนยกลางการควบคมของระบบประสาทอตโนมตจะอยในกานสมอง และสวนทอยลกลงไปในสมองทเรยกวา ไฮโพทาลามส ระบบประสาทอตโนมตท างานโดยการประสานของเสนประสาทคหนงซงมการประสานงานอยางใกลชดกบฮอรโมนจากระบบตอมไรทอ

การท างานของระบบประสาทระบบประสาทเปนระบบทท างานประสานกนกบระบบกลามเนอ เชน ขณะท

นกเรยนอานเนอหาของบทเรยนนอยนน ระบบประสาทในรางกายของนกเรยนก าลงแยกการท างานอยางหลากหลาย โดยใชเวลาเพยงเสยววนาท เรมจากการควบคมกลามเนอตาใหกลอกไปมา ซาย-ขวา จอภาพของตากจะสงขอมลไปเรยบเรยงทสมองและเกบบางสวนไวในหนวยความจ า พรอมทงสมองยงสามารถเรยกความทรงจ าเกา ๆ ออกมาใช เพอใหรบรขอมลใหม ๆ ไดดยงขน ขณะเดยวกนระบบประสาทจะสงค าสงไปยงกลามเนอลายทยดกระดกใหเรานงตวตรงหรอยกหนงสอขนอานได และยงควบคมกลามเนอตาใหกะพรบราว 25 ครงตอนาทดวย นอกจากนนระบบประสาทยงรบกระแสประสาทจากอวยวะภายในตาง ๆ และสงค าสงกลบไปควบคมการ เตนของหวใจ ความดนเลอด อตราการหายใจ อณหภมในรางกาย การยอยอาหาร และระบบอน ๆ ใหท างานตามปกต การทนกเรยนสามารถเคลอนไหวรางกายเพอท ากจกรรมหลาย ๆ อยางในเวลาเดยวกนไดนน เพราะมการประสานงานกนอยา งดระหวางกลามเนอกบประสาททเกยวของ

การบ ารงรกษาระบบประสาท• ระวงไมใหเกดการกระทบกระเทอนบรเวณศรษะ

• ระมดระวงปองกนไมใหเกดโรคทางสมอง

• หลกเลยงยาชนดตาง ๆ ทมผลตอสมอง รวมทงยาเสพตดและเครองดมทมแอลกฮอล

• พยายามผอนคลายความเครยด หากปลอยใหความเครยดสะสมเปนเวลานาน

• รบประทานอาหารทมประโยชนตอรางกาย โดยเฉพาะอาหารทใหวตามนบ 1 สง ไดแกอาหารพวกขาวกลอง ขาวซอมมอ ถวลสง เครองในสตว เมลดทานตะวน เปนตน