ПРАВИЛА ЗА ТРГУВАЊЕ - mse.mk na berza... · odnosi; - "Nalog" e ... od vrednost i javnosta za denovite vo nedelata vo ... klientot vo vrska so negovoto iskustvo vo

0

МАКЕДОНСКА БЕРЗА НА ХАРТИИ ОД ВРЕДНОСТ

АД СКОПЈЕ

ПРЕЧИСТЕН ТЕКСТ

ПРАВИЛА ЗА ТРГУВАЊЕ

Скопје, Dekemvri 2013 година

2

Vrz osnova na ~len 81 od Zakonot za hartii od vrednost, Statutot na Makedonska berza na hartii od vrednost AD Skopje, Odluka br.02-2426/1 od 30.11.2009 godina za donesuvawe na Pravila za trguvawe na Makedonska berza AD Skopje , Re{enie br.08-5 od 07.12.2009 godina na Komisijata za hartii od vrednost, Odluka br.02-2540 od 24.12.2009 godina za postapuvawe po Re{enieto br. UP1 08-5 od 07.12.2009 godina na Komisijata za hartii od vrednost, Odluka br.02-340/1 od 15.03.2010 godina za postapuvawe po Re{enieto br.07-1/2 od 11.03.2010 godina na Komisijata za re{avawe na àlbi od oblasta na pazarot na hartii od vrednost, Odlukata br.02-1599/1 od 16.12.2010 godina za izmeni i dopolnuvawa na Pravilata za trguvawe na Makedonska berza AD Skopje, Odlukata br.02-16/2 od 10.01.2011 godina za postapuvawe po Re{enieto br.UP1 08-180 od 30.12.2010 godina na Komisijata za hartii od vrednost, Odlukata br.02-650/1 od 14.04.2011 godina za izmeni i dopolnuvawa na Pravilata za trguvawe na Makedonska berza AD Skopje, Odlukata br.02-1110/1 od 30.06.2011 godina za postapuvawe po Re{enieto br.08-UP1-55 od 27.05.2011 godina na Komisijata za hartii od vrednost, Odluka br.02-96/1 od 25.01.2012 godina za izmeni na Pravilata za trguvawe na Makedonska berza AD Skopje, Odlukata br.02-442/1 od 16.03.2012 godina za postapuvawe po Re{enie br.UP1 08-13 od 10.02.2012 godina na Komisija za hartii od vrednost, Odlukata 02-1462/1 od 19.10.2012 godina za postapuvawe

po Re{enie UP1 08-215 na Komisijata za hartii od vrednost, Одлука бр.02-491/1 од

05.04.2013 година за измени и дополнувања на Правилата за тргување, Re{enie UP1 08-

25 од 08.05.2013 година na Komisijata za hartii od vrednost и Одлука бр.02- 862/1 од

27.05.2013 година за постапување по Решение бр.УП1 08-25 на Комисијата за хартии од

вредност, Odlukata br.02-1857/1 od 30.10.2013 godina za izmeni i dopolnuvawa na Pravilata za trguvawe na Makedonska berza AD Skopje i Odlukata br.02-2018/1 od 10.12.2013 godina za postapuvawe po Re{enie br.UP1 08-142 od 30.11.2013 godina na

Komisijata za hartiiod vrednost, Oдборот на директори на Берзата утврди pre~isten tekst na

PRAVILA ZA TRGUVAWE

I. OP[TI ODREDBI

Definicii

^len 1 1) Oddelni izrazi upotrebeni vo ovie pravila go imaat slednovo zna~ewe: - "Akti na Berzata" se: Statut, Pravila za ~lenstvo, Pravila za trguvawe, Pravila za

kotacija, Pravila za arbitraà, Tarifnikot na Berzata, Pravila za odnesuvawe i disciplina, kako i site drugi odluki i akti doneseni vrz osnova na navedenite akti;

- "Anonimno trguvawe" ozna~uva trguvawe so hartii od vrednost na Berzata pri koe

{to ~lenkite na Berzata ne go gledaat identitetot na drugite ~lenki koi izvr{ile vnes na nalozi vo BEST sistemot, a za sklu~enite transakcii, za vreme na trguvaweto gi imaat site informacii, osven podatocite za ~lenkite u~esni~ki vo transakciite;

3

- "Berzanska transakcija" ozna~uva kupuvawe i proda`ba na hartii od vrednost

kotirani na Oficijalniot pazar, odnosno registrirani na Redovniot pazar na Berzata, i site drugi transakcii soglasno Aneks 1, Aneks 2, Aneks 3 i Aneks 4 na ovie Pravila {to bile realizirani od strana na nekoja ~lenka na Berzata ili registrirani od Berzata;

- "BEST sistem" go ozna~uva berzanskiot elektronski sistem za trguvawe, odnosno

informacioniot sistem koj {to, so pomo{ na soodvetna kompjuterska poddr{ka, ovozmoùva vnes, promeni, zadrùvawe, aktivirawe na zadrànite nalozi i povlekuvawe na nalozite za trguvawe, avtomatsko usoglasuvawe na nalozite za trguvawe i sklu~uvawe na berzanski transakcii, nadzor vrz nalozite za trguvawe i sklu~enite berzanski transakcii, kako i pregled na informacii za trguvaweto na kotiranite i registriranite hartii od vrednost;

- "Berza" ozna~uva Makedonska berza na hartii od vrednost AD Skopje; - "Zatvoreno trguvawe" ozna~uva trguvawe so hartii od vrednost na Berzata pri koe

{to ~lenkite imaat uvid samo vo podatocite za sopstvenite nalozi vneseni vo BEST sistemot;

- "Licenciran broker" ozna~uva "Broker so dozvola od Berzata za pristap do BEST

sistemot", odnosno ovlasten broker so dozvola od Berzata za pristap do berzanskiot elektronski sistem za trguvawe i negovo koristewe, koj poseduva dozvola za rabota so hartii od vrednost od Komisijata za hartii od vrednost, soglasno Zakonot za hartii od vrednost i e vraboten vo ~lenka na Berzata soglasno Zakonot za rabotni odnosi;

- "Nalog" e ednostrana instrukcija na klientot so koj na ~lenkata na Berzata i se

naloùva da izvr{i opredelena transakcija so hartii od vrednost za smetka na klientot;

- "Otvoreno trguvawe" ozna~uva trguvawe so hartii od vrednost na Berzata pri koe

{to ~lenkite imaat uvid vo podatocite za koli~inata, cenata i specijalnite uslovi za vnesenite nalozi za kupuvawe i prodavawe na hartii od vrednost vo BEST sistemot;

- "Pazarna neramnoteà" ozna~uva sostojba koga najdobrata kupovna cena e ista ili

pogolema od najdobrata proda`na cena za opredelena hartija od vrednost; - "^lenka" ozna~uva brokerska ku}a, banka ili podru`nica na stranska brokerska

ku}a primena vo ~lenstvo na Berzata soglasno Pravilata za ~lenstvo na Berzata, koja ima dobieno dozvola za rabotewe od Komisijata za hartii od vrednost;

- "Klasi~no trguvawe" pretstavuva vnesuvawe na kupovni i proda`ni nalozi za hartii

od vrednost vo BEST sistemot i sklu~uvawe transakcii vrz osnova na tie nalozi, ne vklu~uvaj}i go trguvaweto vo specijalnite reìmi na trguvawe opi{ani vo Aneks 1, Aneks 2, Aneks 3 i Aneks 4 od Pravilata za trguvawe;

4

- "Poddrùva~ na likvidnost" e ~lenka na Berzata koja so Berzata ima potpi{ano Dogovor za poddrùva~ na likvidnosta i koja sozdava pazar za odredena hartija od vrednost na toj na~in {to vnesuva limitirani kupovni i proda`ni nalozi za hartijata od vrednost vo BEST sistemot i sklu~uva transakcii vrz osnova na tie nalozi vo ramkite na klasi~noto trguvawe vo BEST sistemot, soglasno ovie Pravila.

(2) Za celite na ovie pravila, osven dokolku ne e poinaku definirano, site drugi termini go imaat istoto zna~ewe kako vo Zakonot za hartii od vrednost.

II. TRANSAKCII

Berzanski transakcii ^len 2

Berzanska transakcija e kupuvawe i proda`ba na hartija od vrednost, kotirana odnosno registrirana na nekoj od pazarite na Berzata, realizirana preku BEST sistemot na na~in i pod uslovi definirani so ovie Pravila.

Predmet na trguvawe na Berzata ^len 3

(1) Na Berzata se trguva so instrumenti {to soglasno Zakonot za hartii od vrednost se definirani kako hartii od vrednost, koi se kotirani odnosno registrirani na nekoj od pazarite na Berzata soglasno zakonskite odredbi i aktite na Berzata i za ~ie trguvawe Berzata obezbeduva soodvetna sistemska i organizaciona poddr{ka. (2) Odborot na direktori na Berzata moè, vo dogovor so pooddelni subjekti, da organizira i trguvawe so drug berzanski materijal, so prethodna soglasnost od Komisijata za hartii od vrednost. (3) Na Berzata ne se trguva so hartii od vrednost vo slu~ai koga:

- ne doa|a do zakonska promena na sopstvenosta na hartiite od vrednost; - prenosot na sopstvenosta na hartiite od vrednost e rezultat na nova emisija na

hartii od vrednost koja e vo tek, osven pri trguvaweto soglasno Aneks 3 od ovie Pravila. (4) Vo slu~aj na sklu~uvawe na transakcii od stav 3 od ovoj ~len, istite }e se poni{tat od strana na Glavniot izvr{en direktor na Berzata. (5) Po isklu~ok, stav 3 i stav 4 od ovoj ~len ne se primenuvaat dokolku se raboti za transakcija vo koja i od kupovnata i od proda`nata strana se javuva ista smetka na hartii od vrednost koja vo ovlasten depozitar e registrirana kako zbirna smetka. Vo slu~aj na sklu~uvawe na vakva transakcija, Berzata ja izvestuva Komisijata za hartii od vrednost.

5

Na~in na izrazuvawe na cenite ^len 4

(1) Cenite po koi se trguva na Berzata se izrazuvaat vo vrednosti povisoki od nula (0). (2) Cenite po koi se trguva na Berzata se objavuvaat za 1 (eden) lot i moàt da se izrazuvaat:

- za akcii: vo denari, bez decimalni mesta; - za obvrznici: kako procent od nominalnata vrednost ili kako procent od seu{te

neisplatenata glavnina (anuitetski obvrznici), bez akumuliranata kamata. Procentot se izrazuva so dve decimalni mesta.

- za drugi hartii od vrednost izrazuvaweto na cenite za 1 (eden) lot }e bide opredeleno so Odluka na Odborot na direktori na Berzata.

(3) Po isklu~ok, dokolku stanuva zbor za administratorska blok transakcija, cenata moè da se izrazuva vo denari i deni, so dve decimalni mesta.

(4) Pri trguvaweto so obvrznici, osven cenata izrazena kako procent od nominalnata vrednost ili kako procent od seu{te neisplatenata glavnina na obvrznicite, kupuva~ot na obvrznicite e dolèn na prodava~ot na obvrznicite da mu ja plati akumuliranata, no seu{te nenaplatena kamata, presmetana do denot na trguvawe, soglasno uslovite za presmetka na kamata navedeni vo prospektot za izdavawe. Presmetkata na akumuliranata kamata ja vr{i ovlasten depozitar.

Koli~ina na hartii od vrednost so koi se trguva ^len 5

(1) Trguvaweto so hartii od vrednost vo BEST sistemot se vr{i vo lotovi. Eden (1) lot e edinica merka vo trguvaweto so hartii od vrednost. (2) Koli~inata na hartii od vrednost so koi se trguva mora da bide izrazena kako priroden broj.

(3) Kaj akciite eden (1) lot e edna (1) akcija. (4) Kaj obvrznicite eden (1) lot e edna (1) obvrznica. (5) Odborot na direktori na Berzata ja opredeluva merkata i goleminata na eden lot za drugite hartii od vrednost koi se trguvaat na Berzata.

Vreme na realizacija na berzanska transakcija ^len 6

Vreme na realizacija na berzanska transakcija e momentot koga BEST sistemot gi usoglasil kupovnite i proda`nite nalozi, soglasno ovie Pravila. Vreme na realizacija

6

na berzanska transakcija e vremeto {to e evidentirano od strana na BEST sistemot za soodvetnata transakcija.

Denovi na trguvawe ^len 7

(1) Trguvaweto na Berzata se odviva vo denovi i vreme koi gi opredeluva Odborot na direktori na Berzata.

2) Berzata e dol`na navremeno da gi izvesti ~lenkite na Berzata, Komisijata za hartii

od vrednost i javnosta za denovite vo nedelata vo koi }e se odviva trguvaweto na

Berzata.

(3) Vo denovi na dràvni praznici, drugi nerabotni denovi i vo posebni okolnosti, na Berzata ne se trguva so hartii od vrednost.

(4) Berzata, najdocna do po~etokot na godinata, gi objavuva netrgovskite denovi soglasno

zakonskite propisi za netrgovski denovi i sekoja promena na objavenite netrgovski

denovi.

Mesto na realizacija na berzanska transakcija ^len 8

Berzanska transakcija }e se smeta za sklu~ena vo registriranite prostorii na sedi{teto na Berzata.

Pravo na u~estvo vo trguvaweto so hartii od vrednost

^len 9 Vo trguvaweto na BEST sistemot u~estvuvaat samo licencirani brokeri. Vo eden moment licenciran broker moè da trguva preku BEST sistemot samo vo ime na edna ~lenka na Berzata.

III. NALOZI ZA TRGUVAWE

Formular za nov klient ^len 10

(1) Pri sklu~uvaweto na dogovor so klient za vr{ewe uslugi so hartii od vrednost, ~lenkata na Berzata e dol`na da se obide da gi dobie site potrebni informacii od klientot vo vrska so negovoto iskustvo vo vloùvawe vo hartii od vrednost i negovite finansiski mo`nosti i celi zna~ajni za za{tita na negovite interesi, po pat na popolnuvawe obrazec "Formular za nov klient". (2) Formularot za nov klient gi sodrì najmalku slednite informacii:

7

- iskustvoto na klientot vo vloùvawe vo hartii od vrednost; - poznavawa na klientot od zakonskata regulativa vo vrska so hartiite od

vrednost i/ili aktite na Berzata; - finansiskite mo`nosti na klientot; - o~ekuvawata na klientot od investiraweto vo hartii od vrednost; - celite od investiraweto vo hartii od vrednost na klientot; - stepenot na poznavaweto na klientot za potencijanite rizici od vloùvaweto

vo hartii od vrednost; - potpis na klientot.

Na~in na primawe na nalozite od klientite

^len 11 (1) Na~inot na koj klientot go dava nalogot na ~lenkata na Berzata se ureduva so dogovorot pome|u ~lenkata na Berzata i klientot. (2) ^lenkite na Berzata moàt da primat nalog za trguvawe od svoite klienti direktno vo nivnite delovni prostorii, po telefon, po po{ta ili telefaks, ili po elektronski pat so upotreba na elektronski medium za komunikacija. (3) ^lenkite na Berzata koi primaat telefonski nalozi mora vo poseben akt da go uredat na~inot i postapkata na rabotewe so telefonski nalozi vo smisla na precizno registrirawe na site elementi na nalogot za trguvawe neophodni za negovo evidentirawe vo knigata na nalozi. (4) ^lenkite zadolìtelno gi snimaat razgovorite povrzani so telefonskite nalozi ili ja odbivaat realizacijata na telefonski nalozi. (5) Vo aktot naveden vo stav 3 na ovoj ~len, ~lenkite osobeno treba da go reguliraat na~inot na utvrduvawe na identitetot na klientot, redosledot na zborovi pri primawe, menuvawe, odnosno povlekuvawe na nalogot i evidentiraweto na vremeto koga e primen, smenet, odnosno povle~en nalogot. (6) ^lenkite na Berzata moàt da primaat nalozi za trguvawe od klienti i vo drugi svoi delovni prostorii - ekspozituri, od kade {to ne se vr{i realizacija na nalozite vo BEST sistemot. Vo dogovorot so klientot mora da bide nazna~eno vo koj vremenski period nalogot }e bide dostaven do registriranata delovna prostorija od kade {to se vr{i realizacija na nalozite vo BEST sistemot. Klientot mora eksplicitno da bide predupreden za ovaa odredba od dogovorot vo momentot na davaweto na nalogot. Nalogot na klientot se smeta za prifaten koga istiot }e bide primen vo registriranata delovna prostorija na ~lenkite na Berzata od kade {to se vr{i realizacija na nalozite vo BEST sistemot i zaveden vo knigata na nalozi. (7) ^lenkite treba da ja izvestat Berzata od koi drugi svoi delovni prostorii vr{at priem na nalozi za trguvawe i da dostavat podatoci za licata koi vr{at priem na nalozi i notarski zaverena izjava od navedenite lica vo koja tie pod celosna moralna, materijalna i krivi~na odgovornost izjavuvaat deka vr{at isklu~ivo samo priem na nalozi za trguvawe, odnosno deka na klientite ne im davaat investiciski soveti.

8

(8) Vo slu~aj na primawe na nalozi po elektronski pat so upotreba na elektronski medium za komunikacija primenite nalozi treba da se potpi{ani so validen elektronski potpis vo smisla na Zakonot za elektronski potpis. ^lenkite na Berzata koi primaat nalozi po elektronski pat mora vo poseben akt da go uredat na~inot i postapkata na rabotewe so elektronski nalozi. (9) Vo slu~aj na primawe na nalozi od maloletno lice, delovno nesposobno lice ili lice na koe mu e delumno ograni~ena delovnata sposobnost, nalogot go dava zakonskiot zastapnik (roditel, staratel, posvoitel) na maloletnoto lice, odnosno na delovno nesposobno lice ili lice na koe mu e delumno ograni~ena delovnata sposobnost.

Primawe na nalozite od klientite ^len 12

(1) ^lenkite na Berzata se dol`ni na poseben obrazec da go evidentiraat sekoj nalog za kupuvawe ili prodavawe na hartii od vrednost dobien od svoite klienti. (2) Obrazecot gi sodrì najmalku slednite podatoci:

- ime i prezime (za fizi~ko lice), odnosno naziv (za pravno lice) na klientot; - mati~en broj na klientot; - smetka za hartii od vrednost na klientot vo ovlasten depozitar; - tip na nalog (kupuva ili prodava); - naziv i opis na hartijata od vrednost; - {ifra na hartijata od vrednost; - koli~ina na hartii od vrednost; - cena po koja treba da se izvr{i nalogot (osven za pazarniot nalog); - datumot do koga vaì nalogot; - datum, ~as i minuta na priem na nalogot; - specijalni uslovi za realizacija na koli~inata (dokolku gi ima); - dopolnitelni uslovi za realizacija (dokolku gi ima); - potpis na klientot.

(3) So upisot na nalogot vo knigata na nalozi na ~lenkata na Berzata se dodeluva broj na nalogot i se smeta deka ~lenkata go prifatila nalogot. (4) ^lenkata na Berzata e dol`na da go potvrdi prifa}aweto na nalogot za trguvawe na na~in i uslovi propi{ani so Zakonot za hartii od vrednost. (5) ^lenkite na Berzata vodat kniga na nalozi na na~in i so sodrìna propi{ani od Komisijata za hartii od vrednost, vo koja se evidentiraat site kupovni i proda`ni nalozi, osven nalozite {to se vodat vo posebnata kniga na nalozi. (6) Vo posebnata kniga na nalozi, koja {to se vodi soglasno ovie Pravila, se vodat nalozite za trguvawe so hartii od vrednost vo vrska so realizacija na blok transakcii i drugi nalozi soglasno aneksite na ovie Pravila.

9

(7) ^lenkite na Berzata se dol`ni da ja ~uvaat dokumentacijata za site primeni nalozi i sklu~eni berzanski transakcii najmalku 5 godini, smetano od krajot na kalendarskata godina vo koja nalogot e primen, odnosno e sklu~ena transakcijata.

Trguvawe vo svoe ime i za svoja smetka ^len 13

Dokolku ~lenkata na Berzata trguva vo svoe ime i za svoja smetka (principal), ~lenkata

treba da go popolni soodvetniot obrazec od ~len 12 od ovie Pravila, potpi{an od

strana na ovlasteno lice na ~lenkata i toj nalog da go vnese vo knigata na nalozi.

Menuvawe na nalog od strana na klientot ^len 14

Dokolku klientot izvr{i promena na nalogot zadolìtelno se izgotvuva obrazecot od ~len 12 od ovie Pravila.

Odbivawe na nalozi od klientite ^len 15

Dokolku ~lenkata na Berzata odbie da go prifati nalogot na klientot, klientot mora da bide pismeno izvesten za toa vedna{ po davaweto na nalogot od strana na klientot. Vo izvestuvaweto mora da bidat navedeni pri~inite poradi koi e odbien nalogot.

Va`nost na nalozite dobieni od klientite ^len 16

(1) ^lenkite na Berzata moàt da primaat nalozi za kupuvawe ili prodavawe od klientite so va`nost za realizacija do odnapred predviden datum, pri {to rokot na va`nost na nalozite ne moè da bide pogolem od 90 (devedeset) kalendarski denovi. (2) Rokot za izvr{uvawe na nalogot dobien od klientot po~nuva da te~e od denot na priem na nalogot.

Povlekuvawe na nalog dobien od klient ^len 17

(1) Klientite imaat pravo da go povle~at nalogot. Transakciite koi se sklu~eni pred povlekuvaweto na nalogot vo BEST sistemot se polnova`ni. (2) Povlekuvaweto na nalogot se vr{i na eden od na~inite na priem na nalozi opi{ani vo ~len 11, stav 2 od ovie Pravila.

10

(3) Pri povlekuvaweto na nalogot treba da se precizira brojot na nalogot koj se povlekuva i datumot, ~asot i minutata na povlekuvawe na nalogot. (4) ^lenkata e dol`na vedna{ po baraweto za povlekuvawe na nalogot od klientot da go povle~e nalogot od BEST sistemot. Vedna{ potoa ~lenkata e dol`na povlekuvaweto da go evidentira vo knigata na nalozi.

Zadolìtelni elementi pri vnes na nalozite vo BEST sistemot ^len 18

(1) Pri vnes na nalozite vo BEST sistemot slednive podatoci se zadolìtelni elementi: - tip na nalog (kupuvawe ili prodavawe); - {ifra na hartijata od vrednost; - koli~ina na hartii od vrednost {to treba da se kupat i/ili prodadat; - broj na nalog od knigata na nalozi; - vid na smetka; - broj na smetka vo depozitarot.

(2) BEST sistemot }e gi otfrli/odbie nalozite {to ne gi sodràt site zadolìteni elementi.

Opcioni elementi pri vnes na nalozite vo BEST sistemot ^len 19

(1) Slednite podatoci se opcioni elementi pri vnes na nalozite vo BEST sistemot: - cena na hartijata od vrednost; - dopolnitelni uslovi za realizacija na nalogot; - dopolnitelni uslovi za vremeto na realizacija na nalogot; - specijalni uslovi za realizacija; (2) Dokolku pri vnes na nalogot vo BEST sistemot ne bidat vneseni opcioni elementi, BEST sistemot }e go raspoznae takviot nalog kako dneven pazaren nalog bez skriena koli~ina ili specijalni uslovi za realizacija. Ovaa odredba soodvetno se primenuva i za slu~aite kade poedine~en opcionen element ne e vnesen pri vnesot na nalogot vo BEST sistemot, iako postoi vo knigata na nalozi. (3) BEST sistemot nema da gi prifa}a nalozite {to sodràt nedozvoleni opcioni elementi.

Podreduvawe na nalozite vo BEST sistemot ^len 20

(1) Pri vnes na nalogot vo BEST sistemot istiot dobiva vremenska oznaka koja {to e

11

istovetna so sistemskoto vreme na BEST sistemot. (2) Nalozite vo BEST sistemot se podreduvaat soglasno slednite kriteriumi, koi se primenuvaat posledovatelno:

- Pazarnite nalozi imaat prioritet nad limitiranite nalozi; - Limitiranite nalozi se podreduvaat taka {to pri izvr{uvaweto na

kupovnite nalozi prioritet dobiva kupovniot nalog so povisoka cena, dodeka pri izvr{uvaweto na proda`nite nalozi prioritet dobiva proda`niot nalog so poniska cena;

- Dokolku postojat pove}e nalozi so ista cena ili pove}e pazarni nalozi, tie }e bidat podredeni taka {to prioritet dobiva nalog {to e vnesen porano (koj ima postara vremenska oznaka).

- Pri podreduvawe na nalozite ne se zemaat predvid zadrànite nalozi.

(3) Podreduvaweto na nalozite za trguvawe, {to e sprotivno na na~inot na podreduvawe opi{an vo stav 2 na ovoj ~len ne e dozvoleno. (4) Vo slu~aj na promeni vo nalogot - promena na cenata; dokolku se zgolemi vkupnata koli~ina na hartii od vrednost vo nalogot (osven kaj nalozite so skriena koli~ina); dokolku vidlivata koli~ina na nalogot so skriena koli~ina bide celosno izvr{ena ili bide zgolemena; dokolku pazaren nalog bide promenet vo limitiran nalog i obratno; dokolku se promeni brojot na nalogot, ili dokolku se aktivira zadràniot nalog BEST sistemot mu dodeluva na nalogot za trguvawe nova vremenska oznaka, istovetna so vremeto na izvr{enata promena na nalogot.

Sostojba na nalozite vo BEST sistemot ^len 21

(1) Vo BEST sistemot, nalogot za trguvawe se nao|a vo edna od slednive sistemski sostojbi:

- aktivna sostojba: nalogot e vo ramkite na cenovnite ograni~uvawa od ~len 55 od ovie Pravila;

- neaktivna sostojba: nalogot e von ramkite na cenovnite ograni~uvawa od ~len 55 od ovie Pravila. Vo BEST sistemot ne e mo`no izvr{uvawe na nalozi vo neaktivna sostojba;

- zadràna sostojba: nalozite ne moàt da bidat izvr{eni. Soglasno ovie Pravila, nalozite za trguvawe moàt da se zadràt od strana na ~lenkata na Berzata ili od samata Berza. Zadrànite nalozi moàt povtorno da se aktiviraat vo BEST sistemot samo od strana na ~lenkata na Berzata. Po reaktiviraweto, nalozite dobivaat nova vremenska oznaka i, vo zavisnost od ograni~uvawata od ~len 55 od ovie Pravila vleguvaat vo aktivna ili neaktivna sostojba;

- otstraneta sostojba: nalozi se otstraneti od BEST sistemot poradi toa {to se izvr{eni, iste~eni od aspekt na rokot na va`nost ili povle~eni od strana na ~lenkata na Berzata ili Berzata.

12

(2) Adekvatno na promenite na cenovnite ograni~uvawa od ~len 55 od ovie Pravila, BEST sistemot gi prefrla nalozite za trguvawe vo soodvetna aktivna ili neaktivna sostojba, pri {to vremenskata oznaka na nalozite ostanuva nepromeneta. (3) Posle oficijalizirawe na denot na trguvawe, site nalozi koi {to se iste~eni od aspekt na rokot na va`nost BEST sistemot gi prefrla vo otstraneta sostojba. (4) Vo slu~aj na ukinuvawe na posebni tipovi na nalozi ili vo slu~aj na promena vo na~inot na funkcionirawe na nalozite, Glavniot izvr{en direktor na Berzata moè, pri vr{eweto na promenata, da gi otstrani od BEST sistemot nalozite koi bi bile zasegnati so promenata na sistemot za trguvawe. Za takvata aktivnost Berzata prethodno gi izvestuva ~lenkite. (5) Za vnesen vo BEST sistemot }e se smeta nalog za trguvawe dokolku istiot e vo aktivna sostojba ili vo neaktivna sostojba.

Redosled na izvr{uvawe na nalozite na klientite ^len 22

(1) ^lenkata na Berzata e dol`na da go zapazi sledniot redosled na izvr{uvawe na dobienite nalozi za trguvawe: 1) nalozi od klienti; 2) nalozi na vrabotenite vo ~lenkata, koi se zavedeni vo knigata na nalozi kako klienti na ~lenkata; 3) nalozi na samata ~lenka kako principal. (2) Nalozite na klientite za ista hartija od vrednost i so isti uslovi za realizacija, ~lenkata e dol`na da gi izvr{uva spored vremenskiot redosled po koi {to se primeni i aùrno evidentirani (hronolo{ki). (3) ^lenkata na Berzata ne smee da kupi ili prodade hartii od vrednost kako principal ili za smetka na svoj vraboten, dokolku kako posledica od toa, istata nema da moè da go realizira nalogot na klientot ili dokolku nalogot na klientot poradi toa }e se izvr{i po ponepovolni uslovi.

Izvr{uvawe na nalozite na klientite ^len 23

(1) ^lenkata na Berzata moè da pristapi kon realizacija na nalozite za kupuvawe ili prodavawe samo preku BEST sistemot, so isklu~ok na administratorskite blok transakcii. (2) ^lenkata na Berzata e dol`na da go realizira nalogot soglasno uslovite pod koi toj nalog bil daden, odnosno vo najdobar interes na klientot i bez nepotrebno odloùvawe na realizacijata na nalogot, dokolku uslovite na pazarot i uslovite vo nalogot dozvoluvaat sklu~uvawe na transakcija. (3) Osven nalozite so specijalni uslovi za realizacija na koli~inata (se ili ni{to), site ostanati vidovi na nalozi moàt delumno da se vnesuvaat vo BEST sistemot od aspekt na koli~inata na koja glasat. Vo takov slu~aj, vo nitu eden moment vo BEST

13

sistemot ne smee istovremeno da figuriraat pove}e nalozi koi proizleguvaat od eden ist nalog registriran vo knigata na nalozi. (4) Dokolku stanuva zbor za nalog za prodavawe na hartii od vrednost, ~lenkata na Berzata ne smee da zapo~ne so izvr{uvawe na nalogot, dokolku hartiite od vrednost {to se predmet na proda`ba ne se soodvetno rezervirani od strana na ~lenkata vo ovlasten depozitar i/ili dokolku, ~lenkata vnimatelno ne proverila dali klientot e ovlasten da raspolaga so tie hartii od vrednost, odnosno dali postojat nekakvi ograni~uvawa za raspolagawe so istite od strana na klientot. (5) ^lenkite na Berzata se celosno odgovorni za neispolnetite obvrski sprema drugite ~lenki na Berzata, koi {to moàt da proizlezat poradi neispolnuvawe na obvrskite od strana na klientite po osnov na dadenite nalozi za trguvawe, pri {to }e se smeta deka vo taa transakcija ~lenkata nastapuvala vo svoe ime i za svoja smetka. (6) ^lenkata na Berzata e dol`na na klientot da mu dostavi izve{taj za sklu~uvawe i poramnuvawe na sekoja transakcija so hartii od vrednost, na na~in i pod uslovi opredeleni vo Zakonot za hartii od vrednsot.

Izvr{uvawe na nalozite za smetka na pove}e klienti

^len 24 (1) Dokolku ~lenkata na Berzata ima pove}e od 5 (pet) nalozi za kupuvawe ili prodavawe na hartii od vrednost pod istovetni uslovi, ~lenkata na Berzata moè da pristapi kon izvr{uvawe na nalozite vo BEST sistemot istovremeno (vo ponatamo{niot tekst: "nalozi za grupna smetka"). (2) Dokolku koristi nalozi za grupna smetka, nalozi za grupna smetka za upravuvawe so portfolio na hartii od vrednost ili nalozi za grupna smetka so polnomo{no ~lenkata na Berzata e dol`na najdocna do oficijalizirawe na denot na trguvawe do Berzata da dostavi spisok, vo koj {to za klientite za koi e daden nalog za grupna smetka, od knigata na nalozi, }e gi navede slednite podatoci: {ifra na hartija od vrednost, koli~ina, cena (dokolku postoi), broj na smetka vo depozitarot i broj na nalogot od knigata na nalozi. (3) Dokolku, pri koristewe na nalog za grupna smetka, se sklu~at edna ili pove}e transakcii, ~lenkata na Berzata treba da gi rasporedi transakciite na soodvetenite klienti soglasno slednive kriteriumi:

- dokolku transakcijata/transakciite se sklu~eni po ista cena, a koli~inata na hartii od vrednost ne e dovolna da gi zadovoli poedine~nite nalozi na site klienti za koi e daden nalog za grupna smetka, prviot poedine~en nalog {to }e se realizira vo celost e nalogot koj e vremenski dobien pred nalogot od sledniot klient itn.;

- dokolku transakcijata/transakciite se sklu~eni po razli~ni ceni, prviot poedine~en nalog {to }e se realizira po najpovolnata cena (najvisokata proda`na ili najniskata kupovna) e nalogot koj e vremenski dobien pred nalogot od sledniot klient itn.;

14

(4) Odredbite od stavovite 1, 2, 3 i 4 od ovoj ~len vaàt i za klienti so koi ~lenkata ima sklu~eno dogovor za upravuvawe so portfolio na hartii od vrednost, edinstveno dokolku vo momentot na formirawe na grupnata smetka za poedine~na hartija od vrednost vo knigata na nalozi postoi nalog od samo eden klient so koj ~lenkata ima sklu~eno dogovor za upravuvawe so portfolio na hartii od vrednost. (5) Po isklu~ok od stavovite 1, 2 ,3 i 4 od ovoj ~len, dokolku vo daden moment ~lenkata na

Berzata ima nalozi za kupuvawe ili prodavawe na edna ista hartija od vrednost pod

istovetni uslovi od minimum 2 (dvajca) klienti so koi ima sklu~eno dogovor za

upravuvawe so portfolio na hartii od vrednost, ~lenkata moè da pristapi kon

izvr{uvawe na ovie nalozi vo BEST sistemot istovremeno preku koristewe na nalozi

za grupna smetka za upravuvawe so portfolio na hartii od vrednost. Pri koristewe na

nalog za grupna smetka za upravuvawe so portfolio na hartii od vrednost ~lenkata na

Berzata treba da ima prethodno doneseni pravila za rasporeduvawe na transakciite na

soodvetnite klienti koi obezbeduvaat ednakov tretman na klientite pri alokacija na

hartiite od vrednost i da gi dostavat tie pravila do Berzata. Pri raboteweto so nalog

za grupna smetka za upravuvawe so portfolio na hartii od vrednost ~lenkata ne smee da

go istrguva istiot so sopstven nalog kako principal, nitu so nalog daden od strana na

vraboten vo ~lenkata na Berzata.

(6) Dokolku klientot na ~lenkata e polnomo{nik koj zastapuva pove}e od eden prodava~ ili kupuva~, a koi so polnomo{no imaat dadeno istovetni instrukcii za proda`ba ili kupuvawe na opredelena hartija od vrednost, ~lenkata na Berzata moè da upotrebi grupna smetka so polnomo{no. Vo knigata na nalozi se evidentira nalogot daden od strana na polnomo{nikot, koj glasi na vkupnata koli~ina na akcii. ^lenkata vo svojata dokumentacija treba da poseduva uredni polnomo{na vrz osnova na koi deluva polnomo{nikot. Pri raboteweto so nalog za grupna smetka so polnomo{no ~lenkata ne smee da go istrguva istiot so sopstven nalog kako principal, nitu so nalog daden od strana na vraboten vo ~lenkata na Berzata. ^lenkata na Berzata treba da gi rasporedi transakciite na soodvetenite klienti soglasno instrukciite dadeni od polnomo{nikot.

Osnovni vidovi nalozi za trguvawe ^len 25

Od aspekt na specificirawe na cenata na opredelena hartija od vrednost, nalozite za trguvawe moàt da se podelat vo dva osnovni vida:

- pazaren nalog - klientot ne utvrduva ograni~uvawa vo cena, odnosno ja prifa}a najdobrata cena na pazarot;

- limitiran nalog - klientot ja definira prifatlivata cena za kupuvawe (najvisokata cena) ili za prodavawe (najniskata cena);

Pazaren nalog ^len 26

Pazaren nalog e dneven nalog bez utvrdena cena. BEST sistemot go ozna~uva pazarniot

nalog so oznakata “pazarna”. Vnesot na pazarniot nalog treba da bide vo soglasnost so

15

ograni~uvawata za vnes i izvr{uvawe na nalozite soglasno reìmot na trguvawe i fazata na pazarot utvrdeni so ~len 35 od ovie Pravila.

Limitiran nalog ^len 27

(1) Limitiran nalog e nalog so vnesena, odnosno utvrdena cena koj dozvoluva

sklu~uvawe na transakcija odnosno transakcii do cenovniot limit utvrden pri

vnesuvaweto na nalogot. Limitiraniot nalog za kupuvawe ja utvrduva najvisokata cena

po koja moè da se kupi hartija od vrednost. Limitiraniot nalog za kupuvawe moè da se

realizira po utvrdenata cena ili po poniska cena. Limitiraniot nalog za prodavawe ja

utvrduva najniskata cena po koja moè da se prodade hartija od vrednost. Limitiraniot

nalog za prodavawe moè da se realizira po utvrdenata cena ili po povisoka cena.

(2) BEST sistemot gi prifa}a slednite vidovi limitirani nalozi za trguvawe:

- nalozi bez dopolnitelni ili specijalni uslovi; - nalozi so dopolnitelni uslovi za realizacija; - nalozi so dopolnitelni uslovi za rokot na va`nost; - nalozi so specijalni uslovi za realizacija na koli~inata. (3) Pri vnes na limitiran nalog vo BEST sistemot, dozvoleni se specifi~ni kombinacii na dva ili pove}e razli~ni vidovi na limitirani nalozi, vo soglasnost so ograni~uvawata za vnes i izvr{uvawe na nalozite soglasno reìmot na trguvawe i fazata na pazarot utvrdeni so ~len 35 od ovie Pravila.

Nalozi so dopolnitelni uslovi za realizacija ^len 28

(1) Nalozite so dopolnitelni uslovi za realizacija se nalozi vo koi, pokraj zadolìtelnite elementi pri vnes na nalogot, se vnesuvaat dopolnitelni elementi vo BEST sistemot {to zna~at dopolnitelni uslovi spored koi se sklu~uvaat transakciite. Dozvoleni se slednive nalozi so dopolnitelni uslovi za realizacija: - nalog so dopolnitelen uslov za realizacija - izvr{i ili otkaì - nalog so skriena koli~ina (2) Nalog so dopolnitelen uslov za realizacija - izvr{i ili otkaì, se izvr{uva vo soglasnost so ograni~uvawata za vnes i izvr{uvawe na nalozite soglasno reìmot na trguvawe i fazata na pazarot utvrdeni so ~len 35 od ovie Pravila. Nerealizirana koli~ina od nalogot avtomatski se otstranuva od BEST sistemot. Upotrebata na drugi dopolnitelni ili specijalni uslovi pri vnes na nalogot izvr{i ili otkaì ne e dozvolena. (3) Nalog so skriena koli~ina e nalog koj ne ja prikaùva celokupnata koli~ina na nalogot vnesen vo BEST sistemot. Na pazarot e prikaàna samo vidlivata koli~ina/del na nalogot, a ostatokot od nalogot e vnesen vo sistemot kako skriena koli~ina. Upotrebata na drugi dopolnitelni uslovi pri vnes na nalogot so skriena koli~ina ne e

16

dozvolena. So odluka na Odborot na direktori na Berzata }e se opredeli minimalna vrednost na nalogot so skriena koli~ina, soodnost me|u vidlivata i skrienata koli~ina i drugite uslovi za izvr{uvawe na nalogot so skriena koli~ina.

(4) Nalogot so skriena koli~ina vo BEST sistemot e pretstaven kako limitiran nalog, pri {to sistemot go prikaùva samo vidliviot del na nalogot.

(5) Izvr{uvaweto na nalogot so skriena koli~ina se vr{i na sledniot na~in:

- nalogot so skriena koli~ina se izvr{uva postepeno: kako {to }e se izvr{i vidliviot del od nalogot, vidlivata koli~ina kontinuirano, avtomatski se nadopolnuva od skrienata koli~ina na nalogot, se dodeka ne se izvr{i vkupnata skriena koli~ina na nalogot i vkupniot nalog;

- otkako }e se realizira vidlivata koli~ina na nalogot, nova vidliva koli~ina avtomatski se pojavuva na pazarot, pri {to nalogot dobiva nova vremenska oznaka;

- otkako celata skriena koli~ina na nalogot e realizirana, ostatokot od nalogot se transformira vo limitiran nalog bez skriena koli~ina, pri {to nalogot dobiva nova vremenska oznaka;

- pri otvoraweto na pazarot i vo tekot na prekinuva~ki aukcii, nalogot so skriena koli~ina se zema vo predvid so negovata celosna koli~ina (vidliva i skriena).

Nalozi so dopolnitelni uslovi za rokot na va`nost

^len 29 (1) Nalozi so dopolnitelni uslovi za rokot na va`nost se nalozi vo koi, pokraj zadolìtelnite elementi na nalogot, se vnesuvaat i dopolnitelni uslovi za rokot na va`nost na nalogot. Dokolku pri vnesot na nalogot vo BEST sistemot ne se ozna~i poinaku, nalogot se tretira kako dneven nalog. Upotrebata na dopolnitelen uslovi za skriena koli~ina e dozvolena kaj ovie nalozi. Dozvoleni se slednive nalozi so dopolnitelni uslovi za rokot na va`nost: - dneven nalog - nalog so va`nost do odreden datum (2) Dneven nalog vaì samo na denot na vnes na nalogot vo BEST sistemot. Pri vnesuvawe na dneven nalog vo BEST sistemot poleto uslovi vo maskata za vnes na

nalozi ne se popolnuva ili se vnesuva "D". Nerealiziranite dnevni nalozi avtomatski se otstranuvaat od BEST sistemot posle oficijalizirawe na denot na trguvawe; (3) Nalog so va`nost do odreden datum vaì od momentot na vnes vo BEST sistemot, pa se dodeka ne se realizira ili do odreden datum. Ovoj nalog e validen najmnogu devedeset (90) kalendarski denovi od denot na negovoto vnesuvawe. BEST sistemot dava pregled na nalozite {to }e bidat otstraneti vo definiran iden period.

17

Nalog so specijalen uslov za realizacija na koli~inata“se ili ni{to” ^len 30

(1) Nalogot so specijalen uslov za realizacija na koli~inata "se ili ni{to" ovozmoùva kupuvawe ili proda`ba na hartija od vrednost so edno vnesuvawe do utvrdena cena, a vo ramkite na limitite utvrdeni so ~len 56 od ovie Pravila, pri {to nalogot mora da bide celosno izvr{en preku edna ili pove}e istovremeni transakcii. Dokolku nalogot ne gi sodrì site elementi za ovoj vid nalog pri negovoto vnesuvawe, istiot }e bide izbri{an od BEST sistemot. Upotrebata na dopolnitelni uslovi za realizacija na nalogot ne e dozvoleno. (2) Nalogot so specijalen uslovi za realizacija na koli~inata "se ili ni{to" e dneven nalog i pri negovo koristewe ne e dozvolena upotreba na grupni smetki definirani vo ~len 24 od ovie Pravila. (3) BEST sistemot ne dozvoluva vnes na nalog so specijalen uslovi za realizacija na koli~inata "se ili ni{to" dokolku na sprotivnata strana nema drug nalog ili dokolku nalozite na sprotivnata strana ne go ispolnuvaat celosno uslovot za "se ili ni{to".

Na~in na izvr{uvawe i rakuvawe so nalozite ^len 31

(1) ̂ lenka na Berzata }e gi izvr{i dobienite kupovni ili proda`ni nalozi od klientite preku nivno vnesuvawe vo BEST sistemot i nivno ponatamo{no rakuvawe. (2) Rakuvaweto so nalozite podrazbira: vnes, menuvawe, zadrùvawe, aktivirawe ili povlekuvawe na nalog. (3) Vo BEST sistemot ne moè da se vnese nalog bez prethodno istiot da bide vnesen vo

knigata na nalozi na ~lenkata.

Vreme na vnes na nalogot vo BEST sistemot ^len 32

Vremeto na vnes na nalogot vo BEST sistemot e vremeto dodeleno na toj nalog od strana na BEST sistemot pri negovoto vnesuvawe. Pri rakuvawe so nalozite }e se evidentira vremeto na BEST sistemot.

Minimalna korekcija na cena ^len 33

(1) Minimalnata korekcija na cena pretstavuva najmalata dozvolena promena na cenata na hartijata od vrednost, po vnesuvaweto na nalogot vo sistemot. (2) Korekciite na vnesenite kupovni, odnosno proda`ni ceni za akciite vo BEST sistemot moàt da se vr{at vo visina od najmalku 1 denar.

18

(3) Korekciite na vnesenite kupovni, odnosno proda`ni ceni za obvrznicite vo BEST sistemot moàt da se vr{at vo visina od najmalku 0,1%. (4) Za drugi hartii od vrednost Odborot na direktori na Berzata moè so odluka da utvrdi minimalen iznos na dozvolenata korekcija na cenite, razli~en od minimalnite iznosi utvrdeni vo stav 2 i 3 od ovoj ~len.

Vidovi smetki ^len 34

(1) So cel obezbeduvawe uslovi za podobra kontrola vrz raboteweto na ~lenkite na

Berzata, pri vnesot na nalozite za trguvawe vo BEST sistemot, ~lenkite na Berzata se

dol`ni da go identifikuvaat vidot na smetkata na klientot. BEST sistemot dozvoluva

koristewe na slednite vidovi smetki na klienti:

- principal smetka;

- smetka na klient ;

- smetka na vraboteno lice vo ovlastenoto pravno lice ;

- grupna smetka na klient;

- grupna smetka za upravuvawe so portfolio na hartii od vrednost;

- grupna smetka so polnomo{no;

- smetka za upravuvawe so portfolio na hartii od vrednost;

- izdava~ smetka.

(2) Principal smetka (P)

Principal smetka e smetka koja se koristi od strana na ~lenkata na Berzata, pri

vnesuvawe na nalozi vo BEST sistemot koga ~lenkata na Berzata trguva vo svoe ime i za

svoja smetka. ^lenkata na Berzata moè da ima samo edna principal smetka. ^lenkata na

Berzata moè da raboti za svoe ime i za svoja smetka samo preku principal smetkata.

(3) Smetka na klient (K)

Smetka na klient e smetka koja se koristi od strana na ~lenkata na Berzata, pri

vnesuvawe na nalozi vo BEST koga ~lenkata na Berzata trguva vo svoe ime i za tu|a

smetka (klienti na ~lenkata). Koga ~lenkata na Berzata trguva vo svoe ime i tu|a

smetka, istata e dol`na pri vnesuvawe na sekoj nalog vo BEST sistemot da ja vnese

smetkata na klientot vo depozitarot.

(4) Smetka na vraboteno lice vo ovlastenoto pravno lice (V)

Smetka na vraboteno lice vo ovlastenoto pravno lice e smetka koja se koristi od strana

na ~lenkata na Berzata, pri vnesuvawe na nalozi vo BEST koga ~lenkata na Berzata

trguva vo svoe ime i za smetka na vraboteno lice vo ~lenkata. Pod vraboteno lice vo

~lenka se podrazbira vraboteno lice vo brokerska ku}a, vraboteno lice vo podru`nica

na stranska brokerska ku}a i vraboteno lice vo direkcija za rabota so hartii od

vrednost na banka. Koga ~lenkata na Berzata trguva vo svoe ime i za smetka na vraboteno

19

lice vo ~lenkata, istata e dol`na pri vnesuvawe na sekoj nalog vo BEST sistemot da ja

vnese smetkata na vrabotenoto lice vo depozitarot.

(5) Grupna smetka na klient (G)

Grupna smetka na klient e smetka koja se koristi od strana na ~lenkata na Berzata, pri

vnesuvawe na nalozi vo BEST koga ~lenkata na Berzata trguva vo svoe ime i za tu|a

smetka soglasno ~len 24, stav 1 od ovie Pravila. Vo slu~aj na koristewe na grupna

smetka na klient, ~lenkata pri vnes na nalogot vo BEST sistemot ne gi vnesuva

smetkata na klientot vo depozitarot i brojot na nalogot od knigata na nalozi, odnosno

postapuva soglasno instrukciite koi Glavniot izvr{en direktor na Berzata gi

propi{uva za vnes na nalozi so ovoj vid na smetka.

(6) Grupna smetka za upravuvawe so portfolio na hartii od vrednost (M)

Grupna smetka za upravuvawe so portfolio na hartii od vrednost e smetka koja se

koristi od strana na ~lenkata na Berzata, pri vnesuvawe na nalozi vo BEST koga

~lenkata na Berzata trguva vo svoe ime i za tu|a smetka soglasno ~len 24, stav 6 od ovie

Pravila. Vo slu~aj na koristewe na grupna smetka za upravuvawe so portfolio na

hartii od vrednost, ~lenkata pri vnes na nalogot vo BEST sistemot ne gi vnesuva




(7) Grupna smetka so polnomo{no (Z)

Grupna smetka so polnomo{no e smetka koja se koristi od strana na ~lenkata na Berzata,

pri vnesuvawe na nalozi vo BEST koga ~lenkata na Berzata trguva vo svoe ime i za tu|a

smetka soglasno ~len 24, stav 7 od ovie Pravila. Vo slu~aj na koristewe na grupna

smetka so polnomo{no, ~lenkata pri vnes na nalogot vo BEST sistemot ne gi vnesuva




(8) Smetka za upravuvawe so portfolio na hartii od vrednost (F)

Smetka za upravuvawe so portfolio na hartii od vrednost e smetka koja se koristi od

strana na ~lenkata na Berzata, pri vnesuvawe na nalozi vo BEST sistemot koga

~lenkata na Berzata trguva vo svoe ime i za tu|a smetka, pri {to ~lenkata i klientot

imaat potpi{ano dogovor za upravuvawe so portfolio na hartii od vrednost.

(9) Izdava~ smetka (I)

Dokolku ~lenkite na Berzata imaat nalozi za kupuvawe ili prodavawe na opredeleni

hartii od vrednost dadeni od strana na samiot izdava~ na tie hartii od vrednost,

~lenkite na Berzata se dol`ni da upotrebat specijalen vid smetka - izdava~ smetka.

Ovaa smetka ~lenkite na Berzata mora da ja upotrebuvaat bez razlika dali emitentot

ima sklu~eno so niv dogovor za brokersko-posredni~ki raboti ili dogovor za

upravuvawe so portfolio na hartii od vrednost.

20

Dozvolen vnes na nalozi vo BEST sistemot soglasno fazite na pazarot

^len 35

(1) Limitiranite nalozi bez dopolnitelni ili specijalni uslovi i limitiranite nalozi so dopolnitelen uslov za rokot na va`nost moàt da se vnesuvaat vo fazata pred trguvawe i vo glavnata trgovska faza vo reìmot na kontinuirano trguvawe i vo fazata pred trguvawe vo reìmot na aukcisko trguvawe.

(2) Pazarnite nalozi i nalozite so skriena koli~ina moàt da se vnesuvaat vo reìmot

na kontinuirano trguvawe vo fazata pred trguvawe i vo glavnata trgovska faza (3) Nalozite so dopolnitelni uslovi za realizacija- izvr{i ili otkaì moàt da se

vnesuvaat vo fazata na dopolnitelno trguvawe vo reìmot na aukcisko trguvawe, pri {to cenata na nalogot mora da bide ednakva na aukciskata cena.

(4) Nalozite so specijalen uslovi za realizacija na koli~inata "se ili ni{to" moàt da

se vnesuvaat vo tekot na glavnata trgovska faza vo reìmot na kontinuirano trguvawe. Ovie nalozi moàt da se vnesat samo po ceni vo ramkite na dinami~kite limiti. Nadvor od dinami~kite limiti, ovie nalozi }e bidat avtomatski odbieni od BEST sistemot.

(5) Mo`nost za vnesuvawe na nalozi vo BEST sistem so pregled na fazite na pazarot e

daden vo Prilog 1, {to e sostaven del na ovie Pravila.

IV. TRGUVAWE

IV.1. ОПШТИ ПРАВИЛА ЗА ТРГУВАЊЕ

Na~in na trguvawe na Berzata ^len 36

(1) ^lenkite na Berzata moàt da pristapat kon realizacija na nalozite za kupuvawe ili prodavawe na hartii od vrednost kotirani, odnosno registrirani za trguvawe na pazarite na Berzata edinstveno preku BEST sistemot. (2) BEST sistemot se bazira na sistemot na nalozi, soglasno modelot na kontinuirano naddavawe i upotreba na metodot na kompjutersko usoglasuvawe na cenite na hartiite od vrednost. (3) Trguvaweto so site hartii od vrednost na Berzata e otvoreno i anonimno. (4) Po isklu~ok od stav 1 na ovoj ~len, administratorskite blok transakcii soglasno Aneks 1 na ovie Pravila se registriraat vo BEST sistemot.

21

Obvrski za realizacija na berzanska transakcija ^len 37

(1) Sklu~uvawe na berzanski transakcii pretstavuva usoglasuvawe na kupovni i

proda`ni nalozi vo BEST sistemot na na~in i pod uslovi propi{ani so ovie Pravila.

^lenkite na Berzata se obvrzani da gi ispolnat obvrskite vo soglasnost so uslovite pod

koi {to se sklu~eni transakciite (predmet, koli~ina, cena i period na poramnuvawe).

(2) Predmet na berzanska transakcija se hartiite od vrednost navedeni vo nalozite za

trguvawe vneseni vo BEST sistemot vo pomala ili ednakva koli~ina od dvata naloga za

trguvawe vrz osnova na koi e sklu~ena transakcijata.

(3) Cena na berzanskata transakcija e cenata koja dvete ~lenki na Berzata ja prifatile

vo procesot na trguvaweto preku BEST sistemot, soglasno ovie Pravila i aktite na

Berzata.

(4) Kompjuterskata evidencija na nalozite i transakciite {to ja vodi Berzata

pretstavuva pravosilen dokaz za transakciite na ~lenkite.

Na~in na upotreba na BEST sistemot od strana na licenciranite brokeri ^len 38

(1) Licenciranite brokeri, preku svoite rabotni stanici ili preku koristewe na

mo`nosta za integralen pristap vo BEST sistemot (FIX GATEWAY), se priklu~uvaat vo BEST sistemot. Sekoj licenciran broker ima svoi posebni identifikacioni elementi (korisni~ko ime i lozinka) {to mu ovozmoùvaat pristap vo BEST sistemot, izvr{uvawe na aktivnosti vo BEST sistemot i pristap do podatocite za koi {to ima ovlastuvawe. (2) Licenciranite brokeri se odgovorni za vistinitosta i to~nosta na podatocite {to gi vnesuvaat vo BEST sistemot. (3) Posebnite identifikacioni elementi moàt da se koristat samo od strana na licenciraniot broker na kogo istite mu se dodeleni. (4) Licenciraniot broker e odgovoren za bilo kakva zloupotreba na svoite posebni identifikacioni elementi nasproti Berzata.

Odgovornost na Berzata i na ~lenkite na Berzata ^len 39

(1) Berzata ne odgovara za bilo kakva direktna ili indirektna {teta i/ili izgubena dobivka {to }e nastane kako posledica od koristeweto na BEST sistemot poradi gre{ka vo funkcioniraweto na BEST sistemot, ili poradi neispravno funkcionirawe na opremata, odnosno drugi pri~ini na koi {to Berzata ne moèla da vlijae (elementarni nepogodi, merki na dràvni organi, podolgotraen prekin na elektri~na energija itn.).

22

(2) ^lenkite na Berzata imaat obvrska da ja proveruvaat to~nosta i kompletnosta na podatocite vo vrska so trguvaweto {to gi objavuva Berzata preku BEST sistemot.

Trgovski status na ~lenkite ^len 40

(1) ^lenka na Berzata moè da go ima sledniot trgovski status vo BEST sistemot: - aktiven - ~lenkata moè da sklu~uva transakcii i da rakuva so nalozi vo BEST sistemot; ili - neaktiven - ~lenkata ne moè da sklu~uva transakcii i ne moè da rakuva so nalozi vo BEST sistemot. (2) Statusot na ~lenka na Berzata moè da se promeni so soodvetna odluka na Odborot na direktori na Berzata, na Glavniot izvr{en direktor na Berzata, na Komisijata za hartii od vrednost ili na druga nadle`nna institucija, koga }e se ispolnat uslovi propi{ani so aktite na Berzata. Dokolku statusot na ~lenkata se promeni vo

neaktiven, sostojbata na site nalozi na ~lenkata vneseni vo BEST sistemot }e bide

promeneta vo zadràna sostojba.

Sostojba na hartiite od vrednost vo BEST sistemot ^len 41

(1) Sekoja hartija od vrednost vnesena vo BEST sistemot vo sekoj moment se nao|a vo edna od slednite sistemski sostojbi:

- trguva: so hartijata od vrednost moè da se trguva vo BEST sistemot vo soglasnost so ovie Pravila, a rakuvaweto so nalozite za taa hartija od vrednost vo BEST sistemot e dozvoleno;

- zadràna: BEST sistemot ne dozvoluva usoglasuvawe na nalozite za opredelena hartija od vrednost (sklu~uvawe na transakcii), a rakuvaweto so nalozite za taa hartija od vrednost vo BEST sistemot e dozvoleno;

- suspendirana: BEST sistemot ne dozvoluva usoglasuvawe na nalozite za opredelena hartija od vrednost (sklu~uvawe na transakcii). Rakuvaweto so nalozite za taa hartija od vrednost vo BEST sistemot ne e dozvoleno. Hartijata od vrednost moè da bide suspendirana privremeno ili trajno;

- dinami~ki zadràna: koga za vreme na trguvaweto so nekoja hartija od vrednost vo BEST sistemot se ispolnat uslovite za otpo~nuvawe na prekinuva~ka aukcija soglasno ovie Pravila, istata preminuva od sostojba "trguva" vo sostojba "dinami~ki zadràna". Koga hartijata od vrednost e vo vakva sistemska sostojba vaàt odredbite od ~len 56 od ovie Pravila;

- otstraneta: koga hartijata od vrednost e vo ovaa sistemska sostojba, istata pove}e nema da se trguva vo BEST sistemot. BEST sistemot ne dozvoluva rakuvawe so nalozite, nitu nivno usoglasuvawe

(2) Sostojbata na opredelena hartija od vrednost vo BEST sistemot moè da se promeni vrz osnova na odluka na Odborot na direktori na Berzata ili dokolku prethodno se ispolneti uslovite od ovie Pravila, aktite na Berzata i zakonskite propisi.

23

IV. 2. PRAVILA ZA IZVR[UVAWE NA BERZANSKI TRANSAKCII

Видови рeìmи na trguvawe ^len 42

(1) BEST sistemot ovozmoùva hartiite od vrednost da se trguvaat vo reìm na kontinuirano trguvawe ili vo reìm na aukcisko trguvawe. (2) Reìmot na kontinuirano trguvawe se sostoi od faza pred trguvawe i glavna trgovska faza. Glavnata trgovska faza ovozmoùva momentalno izvr{uvawe na transakcii vrz osnova na nalozite vneseni vo BEST sistemot, so usoglasuvawe na nivnite uslovi soglasno ovie Pravila, pri {to, cenata na sklu~enata transakcija e rezultat na momentalno najdobrata kupovna i proda`na cena i e opredelena od onoj nalog {to bil vnesen vo BEST sistemot porano.

(3) Vo reìmot na aukcisko trguvawe, hartijata od vrednost se trguva vo aukcija, pri {to site transakcii se sklu~uvaat vo ist moment i po ista cena. Cenata se formira vrz osnova na nalozite {to se vneseni vo BEST sistemot, so usoglasuvawe na nivnite uslovi, soglasno ovie Pravila, taka {to se izbira cenata po koja moè da se istrguva najgolema koli~ina na hartii od vrednost i najmal ostatok. (4) Kriteriumite za rasporeduvawe na hartiite od vrednost vo eden od dvata reìmi na

trguvawe od stav 1 na ovoj ~len }e zavisat od karakteristikite na trguvaweto so hartijata od vrednost. Pritoa, }e bidat zemeni vo predvid slednite kriteriumi:

- prose~niot dneven broj na transakcii; - prose~en broj na denovi na trguvawe; - obem na trguvawe; - dlabo~ina na pazar;

(5) Utvrduvaweto na kriteriumite za rasporeduvawe na hartiite od vrednost vo eden od dvata reìmi na trguvawe od stav 1 na ovoj ~len i soodvetniot metod za klasifikacija }e bidat podetalno uredeni so odluka donesena od Odborot na direktori na Berzata.

(6) Po isklu~ok od stav 1 od ovoj ~len, hartiite od vrednost koi {to se trguvaat soglasno Aneks 1, Aneks 2, Aneks 3 i Aneks 4 se trguvaat preku specijalni reìmi na trguvawe.

Fazi na pazarot i vremetraewe na trguvaweto ^len 43

(1) Pazarot moè da minuva niz slednite fazi:

- zatvoren pazar - rakuvawe so nalozite vo BEST sistemot i izvr{uvawe na transakcii ne e dozvoleno;

24

- faza pred trguvawe - rakuvawe so nalozite vo BEST sistemot e dozvoleno na na~in i pod uslovi opi{ani vo ~len 44 od ovie Pravila. Izvr{uvawe na transakcii ne e dozvoleno,

- otvoren pazar, glavna trgovska faza - rakuvawe so nalozite vo BEST sistemot i izvr{uvawe na transakcii e dozvoleno;

- faza na dopolnitelno trguvawe - dozvoleni se ograni~eni aktivnosti za rakuvawe so nalozite vo BEST sistemot i izvr{uvawe na transakcii, dozvoleno e povlekuvawe na nalozi i vnes na limitirani nalozi so dopolnitelni uslovi za realizacija - izvr{i ili otkaì po aukciska cena.

(2) Vo reìmot na kontinuiranoto trguvawe, pazarot minuva niz slednite fazi:

- zatvoren pazar; - faza pred trguvawe; - otvoren pazar, glavna trgovska faza; - zatvoren pazar;

(3) Vo reìmot na aukciskoto trguvawe, pazarot minuva niz slednite fazi:

- zatvoren pazar; - faza pred trguvawe; - faza na dopolnitelno trguvawe; - zatvoren pazar;

(4) So odluka na Odborot na direktori na Berzata }e se opredeli vremetraeweto na trguvaweto vo reìmot na kontinuirano trguvawe i vo reìmot na aukcisko trguvawe, kako i vremenskiot raspored za otvoraweto na pazarot za individualni hartii od vrednost vo reìmot na aukcisko trguvawe.

(5) Po isklu~ok od stav 4 na ovoj ~len, zaradi obezbeduvawe minimalno nivo na funkcionalnost na elektronskiot trgovski sistem, Odborot na direktori na Berzata moè da odlu~i da go prodolì ili da go skrati vremeto i na~inot na trguvawe.

(6) Rakuvaweto so nalozite i izvr{uvaweto na transakciite od strana na ~lenkite zavisi od fazata vo koja se nao|a pazarot, reìmot na trguvawe i sostojbata na hartijata od vrednost, kako i sostojbata na nalozite i trgovskiot status na ~lenkata.

Faza pred trguvawe ^len 44

(1) Fazata pred trguvawe vo reìmot na kontinuirano i aukcisko trguvawe se sostoi od slednive podfazi:

- podfaza so fiksno vremetraewe; - podfaza so vremetraewe opredeleno po slu~aen izbor (podfaza random)

(2) Vo podfazata so fiksno vremetraewe vo smisla na ovoj ~len, licenciranite brokeri moàt da rakuvaat so nalozite za trguvawe. Vo podfazata so fiksno vremetraewe ne doa|a do sklu~uvawe na berzanski transakcii i pokraj eventualnata usoglasenost na

25

vnesenite nalozi vo BEST sistemot od aspekt na cenata i drugite uslovi za realizacija. (3) Vo podfazata random vo smisla na ovoj ~len, licenciranite brokeri moàt da vr{at zadrùvawe, promena ili otstranuvawe na sopstvenite nalozi. Vo ovoj period ne moè da se vnesuvaat novi nalozi vo BEST sistemot i da se aktiviraat zadrànite nalozi. (4) Minimalnoto vremetraewe na podfazata random vo smisla na ovoj ~len e 1 (edna) sekunda, a maksimalnoto vremetraewe vo sekundi go opredeluva Odborot na direktori na Berzata. BEST sistemot po slu~aen izbor, so upotreba na posebna kompjuterska funkcija (random funkcija), izbira moment koj e pome|u minimalnoto i maksimalnoto vremetraewe na ovaa podfaza.

Otvorawe na pazarot ^len 45

(1) Otvoraweto na pazarot e tranzicionen proces, kratok vremenski interval, pome|u fazata pred trguvawe i glavnata trgovska faza vo reìmot na kontinuirano trguvawe, i pome|u fazata pred trguvawe i fazata na dopolnitelno trguvawe vo reìmot na aukcisko trguvawe. Ovoj proces ne dozvoluva rakuvawe so nalozite, i BEST sistemot go sproveduva na sledniot na~in: - otvoraweto na pazarot zapo~nuva vo slu~ajno odbran moment vo ramkite na prethodno definiran period, soglasno ~len 44, stav 4 od ovie Pravila; - se sproveduva otvorawe na pazarot (2) Pri otvoraweto na pazarot mo`ni se slednite situacii: - dokolku najdobrata proda`na cena e pogolema od najdobrata kupovna cena: nalozite ne se usoglaseni i ne se sklu~uvaat transakcii;

- dokolku najdobrata kupovna cena e ista ili pogolema od najdobrata proda`na cena, ili dokolku edinstveni aktivni nalozi vo BEST sistemot se pazarni nalozi, nalozite se usoglasuvaat i se sklu~uvaat berzanski transakcii po aukciska cena

soglasno ~len 46 od ovie Pravila.

(3) Vedna{ po otvoraweto na pazarot vo reìmot na kontinuirano trguvawe, pazarot }e se nao|a vo glavnata trgovska faza, dodeka vo reìmot na aukcisko trguvawe pazarot }e se nao|a vo fazata na dopolnitelno trguvawe.

(4) Vremeto na otvoraweto na pazarot moè da se razlikuva za hartiite od vrednost {to se trguvaat vo razli~ni reìmi na trguvawe i za hartiite od vrednost koi se trguvaat vo razli~ni rasporedi vo reìmot na aukcisko trguvawe.

26

Aukciska cena ^len 46

(1) Aukciska cena e cena po koja se usoglasuvaat nalozite pri otvoraweto na pazarot, soglasno ~len 45 od ovie Pravila. Aukciskata cena se formira taka {to za sekoja hartija od vrednost se izbira cena po koja moè da se istrguva najgolema koli~ina i koja }e obezbedi najmal ostatok od koli~inite na koi glasele nalozite {to u~estvuvale vo aukcijata. (2) Dokolku postojat pove}e ceni po koi moè da se istrguva najgolema koli~ina i koja }e obezbedi najmal ostatok od koli~inite na koi glasele nalozite {to u~estvuvale vo aukcijata, se primenuva slednoto: - Dokolku postoi ostatok edinstveno na kupovnata strana, aukciskata cena }e bide

najvisokata cena od mo`nite ceni; - Dokolku postoi ostatok edinstveno na proda`nata strana, aukciskata cena }e bide

najniskata cena od mo`nite ceni; - Dokolku postoi ist ostatok i od kupovnata i od proda`nata strana, ili dokolku nema

ostatok nitu od kupovnata nitu od proda`nata strana, aukciskata cena }e bide prosta aritmeti~ka sredina me|u najvisokata i najniskata cena zaokruèna na minimalnata cenovna korekcija;

(3)Dokolku vo BEST sistemot se aktivni samo pazarni nalozi, izvr{uvaweto na nalozite pri otvoraweto na pazarot }e se izvr{i po referentna cena. (4) Formirawe na aukciska cena e dadeno vo Prilog 2 {to e sostaven del na ovie Pravila

Na~in na izvr{uvawe na transakcii ^len 47

Izvr{uvaweto na transakcii vo BEST sistemot se sproveduva na na~in {to za sekoj kupoven i prodaèn nalog na pazarot }e obezbedi primenuvawe na podreduvawe na nalozite vo BEST sistemot uredeno so ~len 20, stav 2 od ovie Pravila.

Uslovi za izvr{uvawe na nalozite ^len 48

(1) Vo glavnata trgovska faza vo reìmot na kontinuirano trguvawe, BEST sistemot avtomatski }e gi izvr{uva aktivnite nalozi so me|usebno usoglasuvawe na nivnite uslovi. (2) Vo reìmot na aukcisko trguvawe na hartii od vrednost izvr{uvaweto na transakciite e mo`no vo fazata pred trguvawe ili vo fazata na dopolnitelno trguvawe, vo zavisnost od usoglasuvaweto na uslovite na aktivnite nalozi.

27

Opredeluvawe na ceni na izvr{enite transakcii ^len 49

(1) Vo reìmot na kontinuirano trguvawe, transakciite se sklu~uvaat pri otvorawe na pazarot i vo tekot na glavnata trgovska faza. Pri otvorawe na pazarot, transakciite se sklu~uvaat po aukciska cena soglasno ~len 46 od ovie Pravila, a vo tekot na glavnata trgovska faza transakciite }e bidat izvr{eni po cenata na nalogot so postara vremenska oznaka. Za izvr{uvawe na transakcija so pazaren nalog se primenuvaat slednite pravila:

- dokolku se usoglasuvaat pazaren nalog i limitiran nalog, transakcijata }e bide izvr{ena po cenata na limitiraniot nalog;

- dokolku se usoglasuvaat dva pazarni nalozi, transakcijata }e bide izvr{ena po referentnata cena,

osven dokolku: - postoi najdobar kupoven limitiran nalog, no ne postoi najdobar prodaèn

limitiran nalog vo BEST sistemot, a postoi najmalku eden kupoven pazaren nalog, i potoa vo BEST sistemot bide vnesen prodaèn pazaren ili limitiran nalog po cena poniska ili ednakva na najdobrata kupovna cena od limitiranite nalozi; ili dokolku se slu~i sprotivnoto na proda`nata strana - vo takov slu~aj, transakcijata }e bide izvr{ena po cena podobra za minimalniot iznos na dozvolenata korekcija na cenite od ~len 33 od ovie Pravila od najdobrata kupovna ili najdobrata proda`na cena od limitiranite nalozi. Dokolku cenata na vaka izvr{enata transakcija bi gi nadminala ograni~uvawata od ~len 55 od ovie Pravila, transakcijata }e bide izvr{ena po cena ednakva na najdobrata kupovna ili najdobrata proda`na cena od limitiranite nalozi.

(2) Vo reìmot na aukcisko trguvawe, sekoja transakcija sklu~ena vo fazata pred trguvawe ili vo fazata na dopolnitelno trguvawe }e bide izvr{ena po aukciska cena.

Vkrsteni transakcii

^len 50 (1) Vkrstena transakcija e transakcija vo koja ista ~lenka nastapuva i na kupovna i na proda`na strana vo transakcijata.

(2) Vo faza na otvoren pazar vo reìm na kontinuirano trguvawe, ~lenkata na Berzata

moè da izvr{i vkrstena transakcija vo BEST sistemot edinstveno dokolku prethodno

go vnese (izloì) vo BEST sistemot ili nalogot za prodavawe ili nalogot za kupuvawe

od potencijalnata vkrstena transakcija vo period od najmalku 2 (dve) minuti smetaj}i od

vremeto na vnes ili promena na cenata na navedeniot nalog vo BEST sistemot, osven kaj

nalozite so skriena koli~ina kaj koi se smeta vremeto od prvoto vnesuvawe ili promena

na cena na nalogot vo BEST sistemot od strana na brokerot, a ne i pri avtomatskoto

nadopolnuvawe na nova vidliva koli~ina na nalogot ili pri avtomatskata

transformacija na nalogot vo limitiran vo slu~aj koga e realizirana celata skriena

koli~ina.

28

Posebni vidovi transakcii ^len 51

(1) Preku BEST sistemot moàt da se sklu~uvaat i posebni vidovi traksakcii preku specijalni reìmi na trguvawe opi{ani vo Aneks 1, Aneks 2, Aneks 3 i Aneks 4 na ovie Pravila. (2) Aneksot 1, Aneksot 2, Aneksot 3 i Aneksot 4 pretstavuvaat sostaven del na ovie pravila. (3) Osven dokolku poinaku ne e uredeno vo Aneksot 1, Aneksot 2, Aneksot 3 i Aneksot 4 od ovie Pravila, za tie transakcii se primenuvaat odredbite od ovie Pravila i aktite na Berzata.

IV 1 PODDR@UVAÎ NA LIKVIDNOST

Definicija i steknuvawe na status

poddrùva~ na likvidnost

~len 51 a

(1) Poddrùva~ite na likvidnost sozdavaat pazar za odredena hartija od vrednost na toj

na~in {to vnesuvaat limitirani kupovni i proda`ni nalozi za hartijata od vrednost vo

BEST sistemot i sklu~uvaat transakcii vrz osnova na tie nalozi vo ramkite na

klasi~noto trguvawe vo BEST sistemot, soglasno ovie Pravila.

(2) Samo ~lenka na Berzata koja ima ovlastuvawe da trguva vo svoe ime i za svoja smetka

(principal) ima pravo da se prijavi za steknuvawe na status na poddrùva~ na

likvidnost za hartija od vrednost. Prijavuvaweto za steknuvawe na status poddrùva~

na likvidnost se vr{i so podnesuvawe na barawe do Berzata, vo koe e navedeno za koja

hartija od vrednost se odnesuva baraweto. Sodrìnata na baraweto za steknuvawe na

status na poddrùva~ na likvidnost e propi{ana od strana na Berzata.

(3) ^lenka na Berzata ne moè da se prijavi za steknuvawe na status na poddrùva~ na

likvidnost za hartija od vrednost ~ij izdava~ e samata ~lenka.

(4) Berzata dodeluva status na poddrùva~ na likvidnost na ~lenka koja gi ispolnuva

uslovite propi{ani so odluka od strana na Odborot na direktori na Berzata. Odlukata

za dodeluvawe na status na poddrùva~ na likvidnost ja donesuva Glavniot izvr{en

direktor na Berzata.

(5) Po donesuvaweto na odluka za dodeluvawe na status na poddrùva~ na likvidnost,

Berzata i ~lenkata na Berzata na koja se odnesuva odlukata potpi{uvaat dogovor za

regulirawe na me|usebnite prava i obvrski vo vrska so izvr{uvawe na rabotite na

poddrùvawe na likvidnost za opredelena hartija od vrednost (vo ponatamo{niot tekst:

Dogovor za poddrùvawe na likvidnost), ~ija sodrìna e opredelena od strana na

Berzata.

29

(6) ^lenkata }e zapo~ne aktivno da go koristi statusot na poddrùva~ na likvidnost za

opredelenata hartija od vrednost od po~etokot na primena na dogovorot od stav 5 na ovoj

~len.

(7) Poddrùva~ite na likvidnost izvr{uvaweto na rabotata za poddrùvawe na

likvidnosta za opredelena hartija od vrednost ja vr{at vo svoe ime i za svoja smetka so

koristewe na svojata principal smetka, pri {to e zabraneto koristewe na grupni

smetki definirani vo ~len 24 od ovie Pravila.

(8) Dokolku hartijata od vrednost za koja e podneseno barawe za steknuvawe na status

poddrùva~ na likvidnost vo momentot na donesuvaweto na odlukata od stav 4 na ovoj

~len se trguva vo reìmot na aukcisko trguvawe, ~lenkata }e zapo~ne aktivno da go

koristi statusot na poddrùva~ na likvidnost od denot koga hartijata od vrednost }e

premine da se trguva od reìmot na aukcisko vo reìmot na kontinuirano trguvawe.

(9) Statusot na poddrùva~ na likvidnost se dodeluva za period od najmalku edna godina,

no ne podolgo od dve godini, so mo`nost za prodolùvawe na dogovorot.

(10) Za dodeluvaweto na status na poddrùva~ na likvidnost na ~lenka na Berzata,

Berzata gi izvestuva Komisijata za hartii od vrednost, ~lenkite na Berzata i javnosta.

(11) Berzata na svojata veb stranica ja objavuva listata na poddrùva~i na likvidnost za

sekoja hartija od vrednost.

Opredeluvawe na poddrùva~i na

likvidnost za opredelena hartija od vrednost

~len 51 b

(1) Berzata moè da im dodeli status na poddrùva~i na likvidnost za odredena hartija

od vrednost na pove}e ~lenki istovremeno.

(2) Berzata moè da dodeli status na poddrùva~ na likvidnost na edna ~lenka za pove}e

hartii od vrednost istovremeno. Vo takov slu~aj, Berzata i ~lenkata na Berzata

potpi{uvaat dogovori za poddrùvawe na likvidnost za sekoja hartija od vrednost

poedine~no.

(3) Berzata moè da go opredeli maksimalniot broj na hartii od vrednost za koi edna

~lenka moè da bide poddrùva~ na likvidnost, so posebna odluka na Odborot na

direktori na Berzata.

Predmet na rabota na poddrùva~ite na likvidnost

~len 51 v

Rabotata za poddrùvawe na likvidnosta se izvr{uva samo za akcii od izdava~i so koi

se trguva na pazarnite segmenti na Berzata (Oficijalen i Redoven pazar) i pripa|aat na

edno od likvidnite nivo utvrdeni vrz osnova na kriteriumite utvrdeni vo ~len 51 g od

ovie Pravila.

30

Kriteriumi za utvrduvawe na likvidnite

nivoa na hartiite od vrednost i klasifikacija

po grupi

~len 51 g

(1) Za utvrduvawe na likvidnite nivoa za raspredelba na hartiite od vrednost po grupi

se utvrduvaat slednive kriteriumi:

1) prose~en dneven promet vo poslednite {est meseci

2) prose~en dneven broj na transakcii vo poslednite {est meseci


vo predvid se zema samo prometot ostvaren od klasi~no trguvawe vo BEST sistemot.


vo predvid se zemaat samo transakciite sklu~eni od klasi~no trguvawe vo BEST

sistemot.

(4) Likvidnoto nivo za odredena hartijata od vrednost se utvrduva vrz osnova na zbirot

na rangovite od poednie~nite kriteriumi od stav 1 od ovoj ~len.

(5) Utvrduvawe na likvidnite nivoa za raspredelba na hartiite od vrednost po grupi se

vr{i dva pati godi{no vrz osnova na podatocite od trguvaweto vo prethodnite {est

meseci.

(6) Utvrduvaweto na kriteriumite i likvidnite nivoa za raspredelba na hartiite od

vrednost po grupi od stav 1 od ovoj ~len go vr{i Odborot na direktori na Berzata so

odluka.

Uslovi koi poddrùva~ite na likvidnost treba

da gi ispolnuvaat

~len 51 d

(1) Vo zavisnost od utvrdenoto likvidno nivo na hartijata od vrednost koja {to e

predmet na Dogovorot za poddrùvawe na likvidnost, rabotata na poddrùva~ot na

likvidnosta se izvr{uva so ispolnuvawe na slednite uslovi:

1. razlikata pome|u proda`nata i kupovnata cena (raspon) vo nalozite na

poddrùva~ot na likvidnost da e ednakva ili pomala od propi{aniot maksimum;

2. vrednosta na nalozite na poddrùva~ot na likvidnost za hartijata od vrednost na

kupovna i na proda`na strana da e ednakva ili pogolema od minimalno

propi{anata vrednost;

3. rabotata na poddrùvawe na likvidnosta se obavuva i za kupovna i za proda`na

strana istovremeno.

(2) Poddrùva~ot na likvidnosta e dolèn sekoj den da ja po~ituva minimalnata

vremenska zastapenost (minimalen period za izloùvawe na nalozite vo BEST

sistemot) pri izvr{uvawe na rabotata za poddrùvawe na likvidnost.

31

(3) Obvrskata na poddrùva~ot na likvidnost se ispolnuva taka {to vo ramkite na

propi{anata minimalna vremenska zastapenost uredena so stav 2 na ovoj ~len se

ispolnuvaat site tri navedeni uslovi od stav 1 na ovoj ~len.

(4) Odborot na direktori na Berzata so odluka gi utvrduva maksimalata razlika pome|u

kupovnata i proda`nata cena (maksimalen raspon), minimalnata vrednost na nalozite na

kupovna i proda`na strana i minimalnata vremenska zastapenost pri izvr{uvawe na

rabotata na poddrùva~ na likvidnost.

(5) Poddrùva~ na likvidnost vo eden ist moment ne smee da ima pove}e od eden kupoven

nalog i pove}e od eden prodaèn nalog za edna ista hartija od vrednost za koja izvr{uva

raboti na poddrùvawe na likvidnost.

(6) Poddrùva~ na likvidnost moè da vnesuva samo limitirani kupovni i proda`ni

nalozi bez dopolnitelni uslovi za realizacija n analog ili specijalni uslovi za

realizacija na koli~inata.

Prestanok na dnevnata obvrska na poddrùva~ot

na likvidnosta

~len 51 |

(1) Rabotata na poddrùva~ot na likvidnosta za poedine~na hartija od vrednost za

odreden trgovski den se smeta deka e ispolneta so ispolnuvawe na uslovite od ~len 51 d

stav 3.

(2) Po isklu~ok od stavot 1 od ovoj ~len, ispolnuvaweto na obvrskata na poddrùva~ot

na likvidnosta za poedine~na hartija od vrednost se smeta deka e realizirana i pred

istekot na minimalnata vremenska zastapenost, vo slu~aj koga poddrùva~ot na

likvidnosta do toj moment ostvaril dneven promet so hartijata od vrednost koja e

predmet na Dogovorot za poddrùvawe na likvidnost pogolem od odreden procent od

prose~niot dneven promet za soodvetnata hartija od vrednost vo poslednite {est

meseci.

(3) Utvrduvaweto na procentot od prose~niot dneven promet za soodvetnata hartija od

vrednost vo poslednite {est meseci za koj rabotata na poddrùva~ot na likvidnosta za

poedine~na hartija od vrednost se smeta deka e ispolneta i pred istekot na minimalnata

vremenska zastapenost go vr{i Odborot na direktori na Berzata so odluka.

Sledewe na ispolnuvaweto na uslovite

od strana na poddrùva~ite na likvidnost

~len 51 e

(1) Berzata go sledi ispolnuvaweto na uslovite za obezbeduvawe na likvidnost na sekoj

poddrùva~ na likvidnost i za sekoja hartija od vrednost poedine~no, na dnevna i mese~na

osnova.

32

(2) Vo tekot na eden mesec poddrùva~ot na likvidnosta ne smee da ima:

1. pove}e od opredelen broj trgovski denovi vo koi ne gi ispolnil uslovite za

izvr{uvawe na likvidnosta;

2. pomalo istovremeno ispolnuvawe na uslovite za odrùvawe na likvidnosta od ~len

51 d stav 3, od opredelen procent za ispolnuvawe vo odnos na vkupnoto traewe na

trguvaweto vo toj mesec.

(3) Utvrduvaweto na brojot na neposledovatelni trgovski denovi vo eden mesec i

procentot za ispolnuvawe vo odnos na vkupnoto traewe na trguvaweto vo toj mesec od

stav 2 na ovoj ~len go vr{i Odborot na direktori na Berzata so odluka.

(4) Dokolku vo tekot na mesecot ~lenkata za prv pat se steknala so status poddrùva~ na

likvidnost, ispolnuvaweto na obvrskite kaj taa ~lenka }e se smeta proporcionalno vo

zavisnost od brojot na denovi vo mesecot od koga zapo~nal da se primenuva Dogovorot za

poddrùvawe na likvidnost.

Prestanuvawe i otkaùvawe na

statusot na poddrùva~ na likvidnost

~len 51 `

(1) Statusot na poddrùva~ na likvidnost prestanuva:

so istekot na Dogovorot za poddrùvawe na likvidnost sklu~en pome|u Berzata i

~lenkata na Berzata koja steknala status na poddrùva~ na likvidnost vrz osnova

na toj Dogovor;

vo slu~aj na suspendirawe od trguvawe ili isklu~uvawe od ~lenstvo vo Berzata na

poddrùva~ot na likvidnost vo period podolg od 60 kalendarski dena.

vo slu~aj na priem na akt na Komisijata za hartii od vrednost ili donesuvawe na

akt od Berzata so koj na ~lenkata – poddrùva~ na likvidnost i se zabranuva

izvr{uvawe na site aktivnosti povrzani so trguvaweto so hartii od vrednost ili

nastapuvawe vo trguvaweto so hartii od vrednost na Berzata vo svoe ime i za svoja

smetka (principal) vo period podolg od 60 kalendarski dena.

dokolku nastanat promeni vo dozvolata za rabota izdadena od Komisijata za

hartii od vrednost na ~lenkata – poddrùva~ na likvidnost taka {to pove}e

istata nema da obavuva dejnost trguvawe vo svoe ime i za svoja smetka (principal).

(2) Glavniot izvr{en direktor na Berzata moè ednostrano da go otkaè Dogovorot za

poddrùvawe na likvidnost vo bilo koe vreme i bez otkazen rok dokolku poddrùva~ot

na likvidnost gi prekr{i obvrskite propi{ani vo ~len 51 d stav 1 i 2 i vo ~len 51 e stav 2,

vo koj slu~aj poddrùva~ot na likvidnost e dolèn da i plati na Berzata dogovorna kazna

vo iznos na razlikata od provizijata za poddrùva~i na likvidnost do vkupnata redovna

provizija za trguvawe so akcii za prometot koj go ostvaril kako poddrùva~ na likvidnost

vo prethodnite 20 trgovski denovi, no ne pomalku od 20.000 denari.

(3) Poddrùva~ot na likvidnost moè ednostrano da go otkaè Dogovorot za

poddrùvawe na likvidnost bez obvrska za pla}awe na dogovornata kazna od stav 2 na

ovoj ~len, no samo po istekot na tri meseci od negovoto sklu~uvawe i so pismeno

33

izvestuvawe na Berzata dadeno najmalku 20 dena pred datumot na prestanokot na

Dogovorot.

(4) Poddrùva~ot na likvidnost moè ednostrano da go otkaè Dogovorot za poddrùvawe

na likvidnost vo bilo koe vreme i bez obvrska za pla}awe na dogovornata kazna od stav 2

na ovoj ~len, dokolku vo tekot na traeweto na Dogovorot, hartijata od vrednost koja e

predmet na Dogovorot bide raspredelena vo druga povisoka likvidnosna grupa, kako

rezultat na promena na nejzinoto likvidno nivo, pri {to poddrùva~ot na likvidnost

treba pismeno ja izvesti Berzata za otkaùvaweto na Dogovorot za poddrùvawe na

likvidnost najdocna vo rok od 10 trgovski dena od denot na nastanuvaweto na okolnosta.

(5) ^lenka na Berzata na koja i prestanal statusot na poddrùva~ na likvidnost

soglasno:

stav 1 alineja 2, 3 i 4 od ovoj ~len moè povtorno da aplicira za steknuvawe na

statusot poddrùva~ na likvidnost za bilo koja hartija od vrednost vedna{

otkako povtorno }e se stekne so status na ~lenka na Berzata, odnosno }e stekne

pravo da nastapuva vo trguvaweto so hartii od vrednost na Berzata vo svoe ime i

za svoja smetka (principal);

stav 2 od ovoj ~len moè povtorno da aplicira za steknuvawe na statusot

poddrùva~ na likvidnost za istata hartija od vrednost posle istekot na edna

godina, odnosno da aplicira za bilo koja druga hartija od vrednost posle istekot

na {est meseci, po prestanokot na takviot status;


poddrùva~ na likvidnost za bilo koja hartija od vrednost posle istekot na {est

meseci od denot na prestanokot na takviot status;


poddrùva~ na likvidnost za istata hartija od vrednost posle istekot na {est

meseci od denot na prestanokot na takviot status.

(6) Vo isklu~itelni situacii, Glavniot izvr{en direktor na Berzata moè vremeno da

ja suspendira primenata na Dogovorot za poddrùvawe na likvidnost vo slu~aj na

vonredni okolnosti. Suspendiraweto na primenata na Dogovorot }e se primenuva po

hartija od vrednost i za site poddrùva~i na likvidnost za taa hartija od vrednost.

Miruvawe na statusot na poddrùva~ na likvidnost

~len 51 z

(1) Statusot na poddrùva~ na likvidnost miruva vo slu~aj na nastanuvawe na bilo koj od

slu~aite definirani vo stav 1 alineja 2, 3 i 4 od ~len 51 ` vo period ednakov ili pomal

od 60 kalendarski dena.

(2) Miruvaweto na statusot na poddrùva~ na likvidnost trae se dodeka traat

okolnostite od stav 1 na ovoj ~len.

(3) Po prestanokot na miruvaweto na statusot na poddrùva~ na likvidnost, pravata i

obvrskite na ~lenkata koi za nea proizleguvaat od statusot na poddrùva~ na

likvidnost avtomatski prodolùvaat da vaàt vo poln kapacitet.

34

(4) Vo slu~aj na miruvawe na statusot na poddrùva~ na likvidnost, ispolnuvaweto na

obvrskite kaj taa ~lenka }e se smeta proporcionalno vo zavisnost od brojot na denovi vo

mesecot koga ~lenkata imala aktiven status na poddrùva~ na likvidnost.

V. ZAVR[NA OBRABOTKA NA BERZANSKITE TRANSAKCII

Oficijalna dnevna prose~na cena i dnevna prose~na cena

^len 52 (1) Oficijalna dnevna prose~na cena na opredelena hartija od vrednost e ponderirana aritmeti~ka sredina na site ceni od site transakcii so taa hartija od vrednost vo eden den na trguvawe. Kako ponder se zema koli~inata na hartii od vrednost kaj sekoja transakcija. Oficijalnata dnevna prose~na cena se formira na krajot na denot na trguvawe. (2) Oficijalnata dnevna prose~na cena za opredelena hartija od vrednost se objavuva vo

oficijalnata dnevna lista na Berzata.

(3) Dokolku na opredelen den na trguvawe nema transakcii, oficijalna dnevna prose~na

cena e oficijalnata dnevna prose~na cena od prethodniot den na trguvawe.

(4) Oficijalnata dnevna prose~na cena za opredelena hartija od vrednost se presmetuva

sekoj den na trguvawe. Pri presmetkata na oficijalnata dnevna prose~na cena, kako

po~etna cena na denot na trguvawe se zema prvata cena {to }e se postigne na denot na

trguvawe, so isklu~ok na cenite od transakciite definirani vo ~len 51 od ovie

Pravila.

(5) Cenite od transakciite definirani vo ~len 51 od ovie Pravila ne se vklu~uvaat vo

presmetkata na oficijalnata dnevna prose~na cena i dnevnata prose~na cena.

Indikativni ceni na hartiite od vrednost ^len 53

(1) Indikativna aukciska cena na hartijata od vrednost e ednakva na aukciskata cena {to bi se formirala vo odreden moment dokolku otvoraweto na pazarot se slu~i vo toj moment. (2) Po~etna cena na hartijata od vrednost na eden den na trguvawe e cenata {to }e se postigne na prvata transakcija so taa hartija od vrednost na toj den na trguvawe.

(3) Najdobra kupovna cena e cenata na najdobriot limitiran kupoven nalog, so primena na redosledot na podreduvawe na nalozite vo BEST sistemot soglasno ~len 20 od ovie Pravila.

(4) Najdobra proda`na cena e cenata na najdobriot limitiran prodaèn nalog, so primena na redosledot na podreduvawe na nalozite vo BEST sistemot soglasno ~len 20 od ovie Pravila.

35

(5) Cena na zatvorawe na opredelena hartija od vrednost vo eden den na trguvawe e prose~nata cena od site transakcii sklu~eni so taa hartija od vrednost vo poslednite trieset (30) minuti pred zatvoraweto na pazarot na toj den na trguvawe. Dokolku vo tekot na poslednite trieset (30) minuti pred zatvoraweto na pazarot ne e sklu~ena nitu edna transakcija so taa hartija od vrednost, toga{, cenata na zatvorawe e ednakva na cenata na poslednata transakcija realizirana na toj den na trguvawe so taa hartija od vrednost. Za hartiite od vrednost za koi vo opredelen den ne se realizirani transakcii nema da se presmetuva cena na zatvorawe.

(6) Referentna cena e poslednata oficijalna dnevna prose~na cena za hartija od vrednost, ili, vo slu~aj da se slu~ila najmalku edna prekinuva~ka aukcija od ~len 56 toj den, {to posluìla kako osnova za formirawe na aukciska cena, referentnata cena }e bide ednakva na poslednata aukciska cena.

(7) Dnevna prose~na cena na opredelena hartija od vrednost se formira soglasno ~len 52, stav 1 od ovie Pravila, pri {to taa se formira permanentno vo tekot na celiot den na trguvawe.

(8) Pri presmetkata na cenite od ovoj ~len ne se zemaat predvid cenite od transakciite definirani vo ~len 51 od ovie Pravila.

Zavr{na obrabotka na berzanskite transakcii

^len 54

(1) Zavr{nata obrabotka na berzanskite transakcii podrazbira: identifikacija na

~lenkite u~esni~ki vo transakciite realizirani na Berzata, identifikacija na

hartiite od vrednost so koi se trguvalo, koli~inata na hartii od vrednost so koi se

trguvalo i cenite po koi se sklu~eni transakciite.

(2)Podatocite za transakciite sklu~eni vo BEST sistemot se ispra}aat vo elektronska

forma do ovlasten depozitar na ponatamo{na obrabotka, po istekot na rokot za

poni{tuvawe.

(3) Po zavr{uvaweto na denot na trguvawe izve{tajot za sklu~enite transakcii

^lenkite na Berzata moè da go prezemat direktno od BEST sistemot.

VI. CENOVNI OGRANIÛVAWA I PREKINI NA TRGUVAWETO SO HARTII OD VREDNOST

Cenovni ograni~uvawa (stati~ki limiti) ^len 55

(1) Transakcii so opredelena hartija od vrednost moàt da se izvr{uvaat po ceni {to ne otstapuvaat za pove}e od utvrden procent (stati~ki limiti) vo odnos na oficijalnata prose~na cena za taa hartija od vrednost od prethodniot den na trguvawe.

36

Dozvoleniot procent na otstapuvawe se utvrduva so odluka na Odborot na direktori na Berzata. (2) Dokolku Odborot postapi soglasno stav 1 na ovoj ~len, Berzata za toa gi izvestuva site ~lenki na Berzata, Komisijata za hartii od vrednost i javnosta vo najkratok moèn rok. (3) Cenata na opredelena hartija od vrednost na prviot den na trguvawe ili do formirawe na oficijalna prose~na cena na taa hartija od vrednost se formira slobodno, bez cenovni ograni~uvawa. (4) Po isklu~ok od ograni~uvawata od stavot 1 na ovoj ~len, Odborot na direktori na Berzata moè, vo slu~aj na golemi pazarni neramnoteì, dolgotrajna nelikvidnost ili vo vonredni okolnosti povrzani so odredena hartija od vrednost, vremeno da gi otstrani ili promeni cenovnite ograni~uvawa, i za toa gi izvestuva Komisijata za hartii od vrednost, ~lenkite na Berzata i javnosta. (5) Nalozite za trguvawe so hartii od vrednost koi glasat na ceni pogolemi ili pomali od dozvolenite cenovni ograni~uvawa vo tekot na denot, BEST sistemot avtomatski gi stava vo neaktivna sostojba.

Prekini na trguvaweto poradi cenovni fluktuacii

(prekinuva~ki aukcii i dinami~ki limiti) ^len 56

(1) Zaradi za{tita od pogolemi cenovni fluktuacii, BEST sistemot moè da inicira prekinuva~ki aukcii. (2) Prekinuva~ka aukcija se primenuva pri trguvaweto so hartii od vrednost koi se vo

reìm na kontinuirano ili aukcisko trguvawe pri slednite uslovi:

- dokolku bi se sklu~ila transakcija ~ija cena se razlikuva od referentnata

cena za pove}e od procentot opredelen od Odborot na direktori na Berzata

zaokruèn na iznosot na minimalnata korekcija na cenata (dinami~ki

limiti); ili

-dokolku se sozdadat uslovi koi bi predizvikale vkrstena transakcija ~ija

vrednost bi bila pogolema ili ednakva od opredelen minimalen iznos, koj go

opredeluva Odborot na direktori na Berzata osven vo fazata na dopolnitelno

trguvawe vo reìmot na aukcisko trguvawe. (3) Pri prekinuva~ka aukcija:

- uslovite za predizvikuvawe prekinuva~ka aukcija se otstranuvaat, a hartijata od vrednost preminuva od sostojba"trguva" vo sostojba "dinami~ki zadràna";

- po zavr{uvaweto na prekinuva~kata aukcija se formira nova referentna cena soglasno ~len 53 od ovie Pravila, a hartijata od vrednost povtorno ja menuva svojata sostojba, vo soglasnost so rasporedot na trguvawe;

37

(4) So inicirawe na prekinuva~ka aukcija se onevozmoùva prethodno izvr{uvawe i na potencijalnite transakcii koi se vo ramkite na dinami~kite limiti. (5) Prekinuva~kata aukcija se sostoi od edna faza pred trguvawe vo smisla na ~len 44 od ovie Pravila, po {to sledi otvorawe na pazarot soglasno ~len 45 od ovie Pravila. (6) Po isklu~ok od ~len 44, stav 3 od ovie Pravila, vo podfazata random vo prekinuva~ka aukcija ve}e vnesenite nalozi za taa hartija od vrednost moè da se menuvaat samo vo pogled na cenata i toa: kupovnite nalozi samo vo nasoka na zgolemuvawe na cenata, a proda`nite nalozi samo vo nasoka na namaluvawe na cenata. Vo ovaa podfaza ne e dozvoleno menuvawe na nalozite vo pogled na koli~inata. Vo ovaa podfaza ne moè da se vr{i vnes na novi nalozi, zadrùvawe ili povlekuvawe na ve}e vnesenite nalozi, nitu aktivirawe na zadrànite nalozi. (7) Odborot na direktori na Berzata so odluka ja opredeluva dolìnata na podfazata so fiksno vremetraewe, kako i maksimalnata dolìna vo sekundi na podfazata random vo smisla na ovoj ~len. (8) Dokolku za opredelena hartija od vrednost e vo tek prekinuva~ka aukcija, a treba da nastapi fazata na zatvorawe na pazarot, fazata na zatvorawe na pazarot za taa hartija od vrednost se prodolùva do zavr{uvaweto na prekinuva~kata aukcija.

Vremeno prekinuvawe na trguvaweto so opredelena hartija od vrednost ^len 57

(1) Berzata moè vremeno da go prekine trguvaweto so opredelena hartija od vrednost vo

slednive slu~ai:

- golemi cenovni fluktuacii ili drugi nevoobi~aeni okolnosti pri trguvaweto (golema koli~ina na istrguvani hartii od vrednost, golema pazarna neramnoteà itn.);

- zna~ajni poremetuvawa vo raboteweto na izdava~ot na hartiite od vrednost; - neto~no navedeni podatoci vo Prospektot za kotacija; - objavuvawe na cenovno ~uvstvitelni informacii; - manipulacii so informaciite ili cenite; - onevozmoùvawe na transferot na sopstvenosta na hartiite od vrednost; - naru{uvawe na doverbata vo trguvaweto so hartii od vrednost; - nastanuvawe na okolnosti koi moàt da dovedat do naru{uvawe na fer

trguvaweto so hartiite od vrednost; - mo`no nastanuvawe {teti za ~lenkite, investitorite i Berzata; - vo drugi okolnosti, ako toa go nalaga op{tiot princip na za{titata na

investitorite. (2) Vo slu~aj koga Berzata privremeno }e go prekine trguvaweto so opredelena hartija od vrednost, istata ja menuva svojata sostojba od "trguva" vo "suspendirana". (3) Za prekinuvaweto na trguvaweto i vremetraeweto na prekinuvaweto so opredelena hartija od vrednost odlu~uva Odborot na direktori na Berzata ili po negovo

38

ovlastuvawe Glavniot izvr{en direktor na Berzata i za istoto gi izvestuvaat site ~lenki na Berzata, Komisijata za hartii od vrednost i javnosta. (4) ^lenkite na Berzata se dol`ni da ja izvestat Berzata vo najkratok moèn rok

dokolku dobijat informacija deka nastanale okolnostite navedeni vo stav 1 od ovoj

~len.

(5) Pri prekinuvaweto vo trguvaweto so nekoja hartija od vrednost, Berzata gi zadrùva site prethodno vneseni nalozi za kupuvawe i prodavawe vo BEST sistemot, za taa hartija od vrednost. Isto taka, Glavniot izvr{en direktor na Berzata moè da gi poni{ti site dotoga{ realizirani transakcii so taa hartija od vrednost na toj den na trguvawe. (6) Dokolku do prestanok na odlukata za vremeno prekinuvawe na trguvaweto so opredelena hartija od vrednost dojde vo tekot na vremeto za trguvawe so taa hartija od vrednost, }e im se ovozmoì na ~lenkite odreden vremenski period, ne pokratok od 15 minuti, da rakuvaat so nalozite za soodvetnata hartija od vrednost, bez pritoa da ima mo`nost za sklu~uvawe na transakcii (hartijata od vrednost ja menuva svojata sostojba

od “suspendirana” vo “zadràna” za opredelen vremenski period). (7) Dokolku Odborot na direktori na Berzata ili po negovo ovlastuvawe Glavniot izvr{en direktor na Berzata donese odluka za prestanok na odlukata za vremeno prekinuvawe na trguvaweto so opredelena hartija od vrednost, Berzata gi izvestuva site ~lenki, Komisijata za hartii od vrednost i javnosta.

(8) Vo odredeni slu~ai (na primer: pri otstranuvawe na hartija od vrednost od BEST sistemot; korporativni aktivnosti {to rezultiraat so promeneti karakteristiki na hartiite od vrednost, kako {to e podelbata ili spojuvaweto na akcii; pri isklu~uvawe na ~lenka od ~lenstvo na Berzata; pri promena na {ifrata na hartija od vrednost i vo drugi slu~ai), Berzata moè site nalozi za taa hartija od vrednost {to se nao|aat vo BEST sistemot pred prekinot na trguvaweto da gi otstrani od BEST sistemot pri prodolùvaweto na trguvaweto so taa hartija od vrednost, odnosno dokolku hartijata od vrednost bide otstraneta od BEST sistemot.

Vremena zabrana za koristewe na odredeni vidovi nalozi ^len 58

(1) So cel da se obezbedi normalno funkcionirawe na pazarot na hartii od vrednost vo slu~aj na pogolemi pazarni neramnoteì, Odborot na direktori na Berzata moè da odlu~i vremeno da go ograni~i, odnosno vremeno da go zabrani koristeweto na odredeni vidovi nalozi za trguvawe.

(2) Vo slu~ajot od stav 1 na ovoj ~len, Berzata za odlukata i za nejzinoto vremetraewe gi izvestuva site ~lenki, Komisijata za hartii od vrednost i javnosta.

39

VII. UTVRDUVAWE I PORAMNUVAWE

Utvrduvawe i poramnuvawe ^len 59

(1) Utvrduvaweto i izvestuvaweto za sklu~enite transakcii so hartii od vrednost na

Berzata go vr{i Berzata.

(2) Poramnuvaweto na sklu~enite transakcii so hartii od vrednost na Berzata, soglasno

zakon, go vr{i ovlasten depozitar. Na~inot i postapkata na poramnuvawe e uredena

soglasno aktite na ovlasteniot depozitar.

(3) Obvrskite na ~lenkite na Berzata {to proizleguvaat od sklu~enite berzanski transakcii so hartii od vrednost moàt da se izvr{uvaat edinstveno preku ovlasteniot depozitar. (4) Obvrskite {to se odnesuvaat na prenos na hartiite od vrednost od sklu~enite berzanski transakcii so hartii od vrednost se izvr{uvaat po pat na istovremeno pla}awe na realiziranata cena za tie hartii od vrednost na Berzata (princip "isporaka nasproti pla}awe"). (5) Poramnuvaweto na transakciite so hartii od vrednost na site pazari na Berzata se vr{i na tretiot raboten den (T+3) od denot na sklu~uvaweto na transakcijata, osven vo posebniot slu~aj na aukciite od to~ka 11.3. od Aneksot 2 na ovie Pravila. (6) Dokolku od dvete ~lenki u~esni~ki vo transakcijata postoi soglasnost, poramnuvaweto na transakciite so hartii od vrednost na site pazari na Berzata moè da se vr{i i vo specijalni denovi na poramnuvawe (T+1 i T+2), na na~in propi{an od strana na Berzata, osven za transakciite vo koi se javuva zbirna smetka. (7) Trgovskite transakcii se smetaat za kone~ni po poramnuvawe na istite vo ovlasten Depozitar. (8) Podatocite za sklu~enite berzanski transakcii Berzata gi dostavuva do ovlasteniot depozitar vo elektronska forma na denot koga istite se sklu~eni. (9) Dokolku na odreden den na trguvawe Berzata dobie izvestuvawe od ovlasten depozitar deka nekoja nejzina ~lenka e vremeno isklu~ena od ~lenstvo vo depozitarot zaradi toa {to ne izvr{ila poramnuvawe na transakcija pri {to bil aktiviran Garantniot fond na depozitarot, ~lenkata }e bide vremeno isklu~ena od ~lenstvo vo Berzata. (10) Dokolku Berzata dobie izvestuvawe od ovlasten depozitar deka nekoja nejzina ~lenka e trajno isklu~ena od ~lenstvo vo depozitarot zaradi toa {to istata ne gi vratila sredstvata vo Garantniot fond, ~lenkata }e bide trajno isklu~ena od ~lenstvo vo Berzata.

40

VIII. PONI[TUVAWA I REVIDIRAWA NA SKLUÊNI TRANSAKCII

Poni{tuvawe na sklu~ena transakcija

^len 60

(1) Site sklu~eni berzanski transakcii se smetaat za kone~ni posle nivnoto poramnuvawe vo ovlasten depozitar.

(2) Na Berzata moè da bide poni{tena transakcija dokolku e sklu~ena po gre{ka od

strana na nekoja ~lenka na Berzata i dokolku postoi soglasnost od dvete ~lenki na

Berzata - u~esni~ki vo transakcijata. Transakcijata }e bide poni{tena od strana na

Berzata dokolku ~lenkata {to go inicira poni{tuvaweto dostavi do Berzata barawe za

poni{tuvawe na transakcijata na na~in i vo vreme opredeleni so odluka na Odborot na

direktori na Berzata.

(3) ^lenkata koja podnela barawe za poni{tuvawe na transakcijata dostavuva do Berzata

kopija od nalogot od transakcijata za koja se bara poni{tuvawe, kopija od knigata na

nalozi i druga dokumentacija povrzana so transakcijata i so koja se dokaùva

napravenata gre{ka, na na~in i vo vreme opredeleni so odluka na Odborot na direktori

na Berzata.

(4) Vo soglasnost so stavovite 2 i 3 na ovoj ~len, ~lenka na Berzata moè da pobara

sklu~ena transakcija da bide poni{tena vo slednive slu~ai na gre{ki pri vnesuvawe na

nalozite vo BEST sistemot:

1. vnes na pogre{na hartija od vrednost;

2. vnes na pogolema koli~ina;

3. vnes na pogre{na cena (limitiran nalog);

4. vnes na prodaèn namesto kupoven nalog i obratno;

5. povtoreno vnesuvawe na istiot nalog;

6. drugi slu~ai na operativni gre{ki pri izvr{uvawe na nalozite i vo slu~aj na

sklu~uvawe na transakcii sprotivno na odredbite od ovie Pravila.

(5) Transakcijata se poni{tuva so dostavuvawe na soovetna potvrda do Berzata za postignatata soglasnost deka dvete ~lenki - u~esni~ki vo transakcijata se slo`ni za poni{tuvaweto i so prifa}awe na argumentite od strana na Berzata za napravenata gre{ka. (6) Dokolku od priloènata dokumentacija ne moè da se konstatira deka ~lenkata ja dokaàla gre{kata, baraweto za poni{tuvawe na transakcija }e se odbie i nema da se izvr{i poni{tuvawe na soodvetnata transakcija. (7) Poni{tuvaweto na sklu~enata transakcija ne gi osloboduva ~lenkite na Berzata, u~esnici vo taa transakcija, od nadomestok za poni{tenata transakcija. Iznosot na nadomestok koj ~lenkata treba da go plati pri poni{tuvawe na transakcija e odreden vo Tarifnikot za visinata na nadomestocite na Makedonskata berza AD Skopje. (8) Odredbite od stav 7 od ovoj ~len ne vaàt pri trguvawe so hartii od vrednost definirano vo ~len 3, stav 3 od ovie Pravila.

41

Revidirawe na sklu~ena transakcija

^len 61

(1) Revidirawe na sklu~enata transakcija, so cel preevidentirawe na broj na smetka so

drug kaj ve}e sklu~ena transakcija odnosno preevidentirawe na transakcijata od smetka na eden klient na smetka na ~lenkata kako principal, moè da se napravi edinstveno vo slu~aj na gre{ka napravena pri vnes na podatocite za klientot vo nalogot za trguvawe vo BEST sistemot ili zaradi ispolnuvawe na ~len 23, stav 5 od ovie Pravila. (2) ^lenkata na Berzata koja pobarala revidirawe na transakcijata, so cel preevidentirawe od edna smetka na druga, mora do Berzata da dostavi soodvetna kopija od knigata na nalozi povrzana so transakcijata za koja se bara revidirawe, zaedno so

druga dokumentacija povrzana so transakcijata koja ja dokaùva gre{kata.

(3) Na~inot na dostavuvawe na dokumentacijata za revidirawe i izvr{uvaweto na

promenata, kako i vremenskite ramki za revidiraweto detalno se reguliraat so odluka

na Odborot na direktori na Berzata. So odlukata se opredeluva i vremeto za prifa}awe na baraweto za revidirawe na transakcii. (4) Odredbite od stavovite 1 i 2 od ovoj ~len vaàt i dokolku se bara revidirawe na transakciite so cel preevidentirawe na transakcijata po osnov na promena na vneseniot broj na nalog ili vid na smetka vo BEST sistemot. (5) Pri revidirawe na transakciite poradi promena na vneseniot vid na smetka, smetka na klientot vo depozitarot ili vneseniot broj na nalog, Berzata moè da gi popravi pogre{nite podatoci za transakcijata, odnosno vrz osnova na dobienata dokumentacija da ja vnese povtorno transakcijata so to~ni podatoci vo BEST sistemot. (6) Dokolku od priloènata dokumentacija ne moè da se konstatira deka ~lenkata ja dokaàla gre{kata, baraweto za revidirawe na transakcija }e se odbie i nema da se izvr{i revidirawe na soodvetnata transakcija. (7) Za sekoe podneseno barawe za revidirawe na transakcija, ~lenkite na Berzata se dol`ni da platat soodveten nadomestok, soglasno Tarifnikot za visinata na nadomestocite na Berzata.

IX. OFICIJALIZACIJA NA DENOT NA TRGUVAWE I PODATOCI OD

TRGUVAWETO

Oficijalizacija na denot na trguvawe, sopstvenost i raspolagawe so podatocite za

trguvaweto

^len 62

(1) Oficijalizacija na denot na trguvawe zna~i objavuvawe na site sklu~eni

transakcii, kako i eventualno objavuvawe na drugi transakcii definirani vo ~len 51 od

Pravilata za trguvawe.

42

(2) Oficijalizacijata na denot na trguvawe se vr{i po utvrduvaweto na trgovskite

transakcii od trgovskiot den. Oficijalizacijata na denot na trguvawe se vr{i najrano

po istekot na 30 (trieset) minuti od poslednata faza vo smisla na ~len 43 od ovie

Pravila.

(3) Dokolku na denot na trguvawe se odvivaat i drugi trgovski sesii definirani so ovie

Pravila ili drugi akti na Berzata, a istite zavr{uvaat po fazite vo smisla na ~len 43,

oficijalizacijata na denot na trguvawe se vr{i najrano 30 (trieset) minuti po

sklu~uvaweto na poslednata transakcija.

(4) Vremeto na oficijalizacija na denot na trguvawe se opredeluva so odluka na

Odborot na direktori na Berzata i istoto se objavuva do site ~lenki na Berzata.

(5) Berzata e edinstveniot sopstvenik na celokupnite informacii za trguvaweto i

statisti~kite podatoci {to proizleguvaat ottamu.

(6) ^lenkata na Berzata i nejzin klient ne moàt da prigovaraat za koristewe na

podatoci od strana na Berzata vo vrska so izvr{enite transakcii.

(7) Osven podatocite od ~len 84, stav 1 od Zakonot za hartii od vrednost, za koi Berzata

redovno ja izvestuva javnosta, Berzata moè na komercijalna osnova da distribuira i

drugi sobrani podatoci za trguvaweto, po cena {to }e ja opredeli Odborot na direktori

na Berzata.

Oficijalna dnevna lista na Berzata

^len 63

Oficijalnata dnevna lista na Berzata se izgotvuva sekoj den na trguvawe. Listata se

proveruva i potpi{uva od lice ovlasteno od strana na Glavniot Izvr{en direktor na

Berzata. Soodveteni korekcii vo listata mora da se napravat vo slu~aj na gre{ka vo

registriraweto i presmetkata na cenite, indeksite, odnosno vo slu~aj na pe~atarska

gre{ka. Dokolku e napravena gre{ka vo objavenata oficijalna dnevna prose~na cena za

opredelena hartija od vrednost, za istoto treba da se izvesti Komisijata za hartii od

vrednost i javnosta.

Berzanski indeksi

^len 64

1) Odborot na direktori na Berzata ja opredeluva sodrìnata, strukturata i

metodologijata na presmetka na opredeleni indeksi so posebni odluki.

2) Vo oficijalnata dnevna lista na Berzata, pokraj cenite na hartiite od vrednost, se

objavuvaat i soodvetni berzanski indeksi.

43

X. POSTAPKA VO SLUÂJ NA DEFEKT NA FUNKCIONIRAWE NA BEST

SISTEMOT

Nefunkcionirawe na komunikaciskite vodovi pome|u ~lenkite i Berzata

^len 65

(1) Osnovnata komunikacija pome|u ~lenkite na Berzata i Berzata vo BEST sistemot se

obezbeduva preku soodveten telekomunikaciski medium za neprekinato povrzuvawe.

(2) Berzata vo ramki na svoite mo`nosti vo sekoe vreme obezbeduva soodveten broj na

rezervni linii za pristap do Berzata.

(3) Telekomunikaciski medium za neprekinato povrzuvawe i/ili rezervni linii za

pristap do Berzata go pretstavuvaat sistemot na komunikaciski vod pome|u ~lenkite na

Berzata i Berzata preku koj funkcionira BEST sistemot. Sekoja ~lenka na Berzata vo

ramkite na svojata delovna politika odlu~uva dali }e obezbedi sopstvena rezervna

linija za pristap do Berzata.

(4) Dokolku ne funkcionira komunikaciskiot vod pome|u nekoja ~lenka na Berzata i

Berzata ili dokolku ~lenkata ne moè da se priklu~i vo BEST sistemot poradi drugi

pri~ini, Berzata vo svoite delovni prostorii obezbeduva rabotni stanici za najmalku

edna tretina od ~lenkite na Berzata, pri {to sekoja ~lenka na Berzata ima pravo da

upotrebi edna rabotna stanica. Vo vakov slu~aj, ~lenkata mora da ja izvesti Berzata vo

najkratok moèn rok i moè da pobara zadrùvawe na site svoi nalozi vneseni vo BEST

sistemot.

(5) Dokolku ~lenkata ima registrirano pove}e razli~ni lokacii preku koi vr{i

realizacija na nalozi vo BEST sistemot i istite se povrzani so posebni razli~ni

komunikaciski vodovi i site ne se vo prekin, odredbite od stav 4 na ovoj ~len vaàt

samo vo slu~aj koga na Berzata ima slobodna rabotna stanica i dokolku ~lenkite koi

nemaat registrirano pove}e razli~ni lokacii od koi trguvaat nemaat potreba od

rabotna stanica vo prostoriite na Berzata.

(6) Za vreme na koristewe na rabotnata stanica na Berzata, ovlastenite brokeri na

~lenkata na Berzata se dol`ni da gi upotrebuvaat svoite posebni identifikacioni

elementi (korisni~ko ime i lozinka) za pristap vo BEST sistemot, da gi primenuvaat

site voobi~aeni merki na za{tita pri trguvaweto i da gi koristat sopstvenite

telefonski linii za komunikacija so klientite (mobilni telefoni).

(7) Otkako ~lenkata }e zavr{i so trguvaweto na rabotnata stanica na Berzata od stav 4

na ovoj ~len, istata mora pravilno da se odjavi od BEST sistemot.

(8) Dokolku site rabotni stanici na Berzata od stav 4 na ovoj ~len se ve}e zafateni od

nekoi ~lenki na Berzata, a se pojavi potreba istite da se koristat od druga ~lenka na

Berzata, Glavniot izvr{en dirketor na Berzata moè, dokolku oceni deka se naru{eni

normalnite pazarni uslovi, da go zapre trguvaweto vo BEST sistemot. Pritoa, Berzata

gi zadrùva nalozite na site ~lenki na Berzata vneseni vo BEST sistemot. Za vreme na

prekinot na raboteweto na BEST sistemot, ovlastenite brokeri na Berzata se dol`ni

da ~ekaat instrukcii od Berzata, odnosno da gi prifatat i sprovedat istite. Za

44

povtornoto prodolùvawe na trguvaweto, Berzata blagovremeno gi izvestuva site

~lenki preku telefon ili telefaks.

Prekin na rabotata na edna ~lenka

^len 66

(1) Dokolku ~lenkata na Berzata ne moè da pristapi vo BEST sistemot poradi drugi

pri~ini {to ne se utvrdeni vo ovie Pravila, istata mora vo najkratok moèn rok da ja

izvesti Berzata za toa.

(2) Vo slu~aj od prethodniot stav, ~lenkata moè da gi koristi rabotnite stanici od

~len 65, stav 4 od ovie Pravila.

(3) Vo slu~aj od stav 1 na ovoj ~len, ~lenkata moè da pobara zadrùvawe na site svoi

nalozi vneseni vo BEST sistemot.

Aktivirawe na zadrànite nalozi

^len 67

Site zadràni nalozi za trguvawe od strana na Berzata od ~len 65, stav 4 i stav 8 i ~len 66, stav 3 od ovie Pravila, ~lenkite na Berzata moàt selektivno da gi aktiviraat otkako }e go prodolàt trguvaweto vo BEST sistemot.

Defekt na kompjuterskata oprema na Berzata na koja raboti BEST sistemot i drugi

nepredvidlivi okolnosti

^len 68

Dokolku, spored ocenka na Glavniot izvr{en direktor na Berzata, dojde do defekt na

kompjuterskata oprema na koja raboti BEST sistemot i drugi nepredvidlivi okolnosti,

trguvaweto vo BEST sistemot za site ~lenki na Berzata se odloùva ili zapira. Za

zapo~nuvaweto ili prodolùvaweto na trguvaweto Berzata blagovremeno gi izvestuva

site ~lenki i Komisijata za hartii od vrednost preku telefon ili telefaks.

Merki pri podolg prekin na trguvaweto

^len 69

Dokolku nastanatite okolnosti od ~len 68 ne moàt da se otstranat vo rok od dva (2)

~asa, Berzata gi izvestuva site ~lenki za eventualnoto prodolùvawe na vremeto za

trguvawe preku telefon ili telefaks.

Prijavuvawe na gre{ki vo BEST sistemot

^len 70

Zaradi brzo i efikasno prezemawe na merki od strana na Berzata, site tehni~ki

problemi povrzani so funkcioniraweto na BEST sistemot se prijavuvaat do Berzata

45

preku telefon ili telefaks. ^lenkite na Berzata se dol`ni vo najkratok rok da

dostavat podetalen opis na voo~eniot problem vo pismena forma i da sorabotuvaat so

Berzata vo otstranuvaweto na problemot.

Nepravilno funkcionirawe na BEST sistemot

^len 71

(1) Dokolku dojde do sklu~uvawe na berzanska transakcija so opredelena hartija od

vrednost poradi nepravilno funkcionirawe na BEST sistemot, istata se poni{tuva od

strana na Glavniot izvr{en direktor na Berzata. Za ova Berzata gi izvestuva ~lenkite

~ii nalozi bile predmet na pogre{no sklu~enata transakcija. Berzata za ova gi

izvestuva i site ostanati ~lenki na Berzata, soodvetnata institucija koja gi vr{i

rabotite na poramnuvawe na transakciite so hartii od vrednost i Komisijata za hartii

od vrednost.

(2) ^lenkite na Berzata ~ii nalozi za trguvawe bile predmet na pogre{eno sklu~enata

transakcija se dol`ni, po dobivaweto na izvestuvaweto za poni{tuvawe na istata,

samite da gi vnesat nalozite vo BEST sistemot i da ja aùriraat svojata evidencija za

nalozite.

(3) Dokolku poradi nepravilno funkcionirawe na BEST sistemot ne dojde do

sklu~uvawe na berzanska transakcija so opredelena hartija od vrednost na na~in utvrden

so ovie Pravila, Berzata }e prezeme aktivnosti za nadminuvawe na nastanatata

sostojba, imaj}i ja predvid prirodata na istata. Berzata za ova gi izvestuva site ~lenki

na Berzata, soodvetnata institucija koja gi vr{i rabotite na poramnuvawe na

transakciite so hartii od vrednost i Komisijata za hartii od vrednost.

XI. PREODNI I ZAVR[NI ODREDBI

Tolkuvawe na pravilata

^len 72

(1) Tolkuvawe na ovie pravila dava Odborot na direktori na Berzata so zaklu~ok. (2) Glavniot izvr{en direktor na Berzata moè so op{to izvestuvawe odnosno upatstva do ~lenkite da dava pojasnuvawe, doprecizirawe ili upatstva i instrukcii za postapuvawe soglasno ovie Pravila. (3) Vo slu~aj na tolkuvawe na ovie pravila, zaklu~okot na Odborot se dostavuva do site ~lenki na Berzata, do Komisijata za hartii od vrednost i se objavuva na veb stranicata na Berzata

Odluki doneseni od strana na Odborot na direktori

^len 73

(1) Odlukite koi {to soglasno ovie Pravila gi donesuva Odborot na direktori, se donesuvaat so mnozinstvo glasovi od vkupniot broj na ~lenovi na Odborot.

46

(2) Odlukite koi {to soglasno ovie Pravila gi donesuva Odborot na direktori na Berzata i Glavniot izvr{en direktor na Berzata se dostavuvaat do Komisijata za hartii od vrednost.

Stapuvawe vo sila na pravilata

^len 74

(1) Ovie Pravila za trguvawe zapo~nuvaat da se primenuvaat po dobivawe na soglasnost

od Komisijata za hartii od vrednost i otkako }e se ispolnat site tehni~ki i sistemski

uslovi za nepre~eno funkcionirawe na sistemot za trguvawe so hartii od vrednost na

Berzata, vo soglasnost so novite Pravila za trguvawe.

(2) Makedonska berza AD Skopje e dol`na najdocna 5 (pet) dena pred otpo~nuvaweto so

primena na ovie Pravila za toa da gi izvesti Komisijata za hartii od vrednost,

~lenkite na Makedonska berza i javnosta.

(3) Posle priemot na soglasnost od Komisijata za hartii od vrednost, Odborot na

direktori na Berzata }e donese Odluka za raspored na hartiite od vrednost vo

soodveten reìm na trguvawe soglasno ~len 42 i vremenskiot raspored za otvoraweto na

pazarot za individualni hartii od vrednost soglasno ~len 43 od ovie Pravila. Berzata

}e go objavi rasporedot na hartiite od vrednost vo soodveten reìm na trguvawe i

vremenskiot raspored za otvoraweto na pazarot za individualni hartii od vrednost

najdocna 5 (pet) dena na trguvawe pred otpo~nuvaweto so primena na ovie Pravila.

(4) So otpo~nuvawe na primenata na ovie Pravila za trguvawe, prestanuva da vaì

pre~isteniot tekst na Pravilata za trguvawe broj 09-862/2 od 27.05.2013 godina.

^len 75

Одредбите од Анекс 1, точка 2, подточка 2.1, став 7 од овие Правила за тргување важат

за склучување администраторски блок трансакции со акции издадени и од друштвата за

кои во моментот на стапување во сила на Одлуката бр.02-491/1 од 05.04.2013 година за

измени и дополнувања на Правилата за тргување постои одлука на Владата на Република

Македонија со која се определени како друштва од особено значење за економијата на

Република Македонија, согласно член 95-а, став 2 од Законот за трансформација на

претпријатијата со општествен капитал.

Odbor na direktori

Pretsedatel

Лидија Трајковиќ

47

Aneks 1 Pravila za realizacija na blok transakcii

1. Op{ti odredbi (1) Blok transakcija e transakcija so hartii od vrednost koja se sklu~uva so posredstvo na edna ili pove}e ~lenki na Berzata, na eden od slednite na~ini:

- Kako administratorska blok transakcija, so vnesuvawe na transakcijata od strana na Berzata, von redovnoto trguvawe na BEST sistemot, so prethodno prijavuvawe na transakcijata od strana na ~lenka/i na Berzata; ili

- Kako sistemska blok transakcija, so vnesuvawe na blok nalozi vo ramkite na redovnoto trguvawe so hartii od vrednost vo BEST sistemot od strana na ~lenka/i na Berzata.

(2) Izborot na na~inot na realizacija na blok transakcijata, preku administratorska blok transakcija ili preku sistemska blok transakcija go vr{at klientite-u~esnici vo transakcijata. (3) Blok transakcija moè da se sklu~i samo so akcii. (4) Na~inot na realizacija na blok transakciite e ednakov za site akcii, bez razlika dali istite se trguvaat vo reìmot na kontinuirano trguvawe ili vo reìmot na aukcisko trguvawe. (5) Blok transakcija moàt da sklu~at site ~lenki na Berzata. (6) ^lenkite na Berzata vodat posebna kniga na nalozi vrz osnova na koja {to se sklu~uvaat blok transakcii. Numeracijata na nalozite vo ovaa kniga na nalozi e nezavisna od numeracijata na nalozite vo redovnata kniga na nalozi na ~lenkata. (7) Za administratorskite blok transakcii ne vaàt cenovnite organi~uvawa predvideni vo ~len 55 od ovie Pravila.

(8) Cenata na blok transakciite nema da se zeme predvid pri presmetuvawe na oficijalnata prose~na cena i prose~nata cena za soodvetnata hartija od vrednost {to Berzata gi presmetuva soglasno ovie Pravila. Berzata ne presmetuva oficijalna prose~na i prose~na cena za blok transakcii. (9) Vo slu~aj na revidirawe i poni{tuvawe na blok transakcii se primenuvaat odredbite od ovie Pravila.

48

2. Administratorska blok transakcija

2.1. Uslovi za sklu~uvawe na administratorska blok transakcija (1) Administratorska blok transakcija e transakcija so hartii od vrednost koja se sklu~uva so posredstvo na edna ili pove}e ~lenki na Berzata, so vnesuvawe na transakcijata od strana na Berzata, von redovnoto trguvawe na BEST sistemot. (2) ^lenkite na Berzata moàt da sklu~at administratorska blok transakcija edinstveno dokolku vrednosta na blok transakcijata iznesuva najmalku 5.000.000,00 denari. (3) Isto pravno i/ili fizi~ko lice (vo li~no svojstvo ili kako zastapnik po zakon na pravno lice) ne moè istovremeno da se javi i kako kupuva~ i kako prodava~ na hartii od vrednost vo ista administratorska blok transakcija, nitu kako istovremen zastapnik na kupuva~/i i prodava~/i na hartii od vrednost vo ista administratorska blok transakcija. (4) Cenata na prijavenata administratorska blok transakcija za akciite so koi se trguva na Oficijalniot i Redovniot pazar na Berzata ne smee da otstapuva pove}e od

- 20% od ponderiranata prose~na cena na site transakcii so tie akcii na Berzata vo poslednite 15 kalendarski denovi, vklu~uvaj}i go i denot na trguvawe vo koj se prijavuva blok transakcijata. Dokolku so akciite so koi se trguva na Oficijalniot i Redovniot pazar na Berzata, predmet na administratorskata blok transakcijata, ne se trguvalo vo

poslednite 15 kalendarski denovi, vklu~uvaj}i go i denot na trguvawe vo koj se prijavuva blok transakcijata, cenata na akciite vo administratorskata blok transakcija se formira slobodno. (5) Na denot na trguvawe na koj opredelena akcija se uvrstuva na kotacija, odnosno po~nuva da se trguva na Berzata, bez razlika dali e toa za prv pat ili stanuva zbor za promena na sostojbata na akcijata vo BEST sistemot, ne moè da se objavi sklu~ena administratorska blok transakcija.

(6) Одредбите од став 2 и 4 на оваа подточка не се применуваат при склучување на

администраторска блок трансакција преку која се продаваат акции во сопственост на

Република Македонија и органите на државната власт, како и акциите во сопственост на

Фондот на пензиско и инвалидско осигурување на Македонија во случај кога се

продаваат во пакет со акции во сопственост на Република Македонија и органите на

државната власт, во друштва кои со одлука на Владата на Република Македонија се

определени како друштва од особено значење за економијата на Република Македонија,

согласно член 95-а, став 2 од Законот за трансформација на претпријатијата со

општествен капитал.

49

2.2. Na~in i postapka za prijavuvawe na administratorska blok transakcija

(1) Otkako krajnite kupuva~i i prodava~i na hartii od vrednost, ili nivnite zastapnici }e sklu~at dogovor za kupoproda`ba na akcii, vo knigata na nalozi za blok transakcii zadolìtelno }e se vnesat opredelen broj na nalozi vrz osnova na koi moè da se sklu~i administratorska blok transakcija. (2) Krajnite kupuva~i i prodava~i na hartii od vrednost, ili nivnite zastapnici, zadolìtelno potpi{uvaat nalozi za trguvawe koi se vnesuvaat vo posebnata kniga na nalozi. Vo slu~aj da kako kupuva~i ili kako prodava~i se javat najmalku dve lica, vaàt pravilata za koristewe na grupna smetka.

(3) ^lenkata na Berzata koja {to sklu~ila administratorska blok transakcija e dol`na da ja prijavi taa transakcija na Berzata na poseben obrazec, propi{an od strana na Glavniot izvr{en direktor na Berzata. Obrazecot se popolnuva otkako site detali za transakcijata }e i bidat poznati na ~lenkata na Berzata. ^lenkata na Berzata zadolìtelno go overuva obrazecot so svojot pe~at i so potpis na odgovornoto lice vo ~lenkata na Berzata. Obrazecot se popolnuva vo najmalku 2 (dva) primeroci. Vakvi obrasci popolnuvaat i ~lenkata-prodava~ i ~lenkata-kupuva~ koi sklu~ile administratorska blok transakcija i gi dostavuvaat do Berzata. Berzata i dostavuva na ~lenkata dokaz za priemot na obrazecot za prijavuvawe na administratorska blok

transakcija. При склучување на администраторска блок трансакција согласно точка 2,

подточка 2.1, став 7 од овој Анекс, членката на Берзата е должна до Берзата да ја достави

и одлуката на Владата на Република Македонија со која друштвото чии акции се предмет

на продажба е утврдено како друштво од особено значење за економијата на Република

Македонија. (4) ^lenkata na Berzata mora da dostavi do Berzata pismena izjava so koja ovlastuva lice/lica za potpi{uvawe na obrascite za prijavuvawe na administratorski blok transakcii. (5) Sklu~enata administratorska blok transakcija, zaedno so potrebnata dokumentacija, se prijavuva na Berzata vo denovi na trguvawe, po oficijalizirawe na denot na trguvawe, vo vreme opredeleno od Odborot na direktori na Berzata za prijavuvawe na administratorski blok transakcii. (6) ^lenkata na Berzata, zaedno so obrazecot za administratorska blok transakcija od stav 3 na ovaa to~ka, zadolìtelno dostavuva do Berzata i kopija od dogovorot za kupoproda`ba od stav 1 na ovaa to~ka. Dokolku dogovorot od koja bilo strana e potpi{an od strana na zastapnik na pove}e lica, do Berzata zadolìtelno se dostavuva i kopija od zaverenoto polnomo{no /polnomo{na vrz osnova na koe/koi {to deluva zastapnikot, kako i lista na krajnite kupuva~i, odnosno prodava~i vo taa blok transakcija. Ovaa lista gi sodrì najmalku slednite elementi: 1) ime i prezime (za fizi~ko lice) ili naziv (za pravno lice); 2) mati~en broj ili broj na paso{ (za doma{no ili stransko fizi~ko lice), odnosno mati~en broj ili drug registerski broj, so zabele{ka za kakov registerski broj stanuva zbor (za doma{no ili stransko pravno lice); 3) broj na smetka vo CDHV i 4) koli~ina na akcii.

50

(7) Berzata vr{i proverka na dostavenata dokumentacija za prijavenata administratorska blok transakcija, a osobeno proveruva dali se ispolneti uslovite za sklu~uvawe i prijavuvawe na administratorska blok transakcija. (8) Dokolku pri proverkata Berzata konstatira potreba od dopolnitelna proverka ili dopolnuvawe na dokumentacija so drugi dokumenti, ima pravo od ~lenkata na Berzata {to ja prijavuva administratorskata blok transakcija da pobara takvo dopolnuvawe ili da izvr{i dopolnitelna proverka.

2.3. Objavuvawe na administratorska blok transakcija

(1) Berzata ja objavuva prijavenata administratorska blok transakcija vo denovite na trguvawe, so soodveten vnes na blok transakcijata vo BEST sistemot, sledniot den na trguvawe po denot na trguvawe vo koj e prijavena administratorskata blok transakcija, vo vreme {to }e go opredeli Odborot na direktori na Berzata. (2) Berzata ja objavuva administratorskata blok transakcijata vo BEST sistemot, vnesuvaj}i gi soodvetnite podatoci od obrazecot za prijavuvawe na administratorska blok transakcija od stav 3 to~ka 2.2. Berzata ja objavuva administratorskata blok transakcija na na~in na koj podatocite za blok transakcijata im se dostapni na site ~lenki na Berzata. (3) Po isklu~ok od stav 2 na ovaa to~ka, Berzata moè da ne ja objavi prijavenata administratorska blok transakcija, dokolku utvrdi deka moàt da bidat povredeni zakonskite propisi i aktite na Berzata. Vo toj slu~aj, Berzata ja vra}a dobienata dokumentacija do ~lenkata/~lenkite, zaedno so pismeno obrazloènie za pri~inite poradi koi e postapeno na takov na~in. Pismenoto obrazloènie se dostavuva do ~lenkata/~lenkite najdocna do krajot na sledniot raboten den po denot na prijavuvawe na administratorskata blok transakcija. Vo ovoj slu~aj, Berzata ja izvestuva i Komisijata za hartii od vrednost, so naveduvawe na pri~inite za neobjavuvawe na administratorskata blok transakcija. (4) Vo slu~aj poradi dopolnitelni proverki na dostavenata dokumentacija za administratorska blok transakcija Berzata da ne moè da izvr{i objavuvawe na ovaa transakcija naredniot den od denot na nejzinoto prijavuvawe, Berzata ima pravo po izvr{uvaweto na dopolnitelnite proverki da ja objavi administratorskata blok transakcija naredniot den na trguvawe.

(5) Poramnuvaweto na administratorskite blok transakcii sklu~eni na site pazari na Berzata se vr{i soglasno dogovorot pome|u kupuva~ot/kupuva~ite i prodava~ot/prodava~ite na hartiite od vrednost, soglasno principot isporaka nasproti pla}awe, no ne podolgo od tri rabotni dena od denot na objavuvawe na

administratorskata blok transakcija od strana na Berzata. Poramnuvaweto ne moè da se izvr{i so odloèno pla}awe. (6) Sekoj den na trguvawe, Berzata gi objavuva slednive podatoci za objavenit administratorski blok transakcii so opredelena akcija:

broj na administratorski blok transakcii so opredelena akcija;

51

vkupnata koli~ina na akcii {to bila predmet na blok transakcijata/transakciite;

najvisokata i najniskata cena na blok transakciite; i

promet vo denari od objavenite blok transakcii. (7) Berzata ja izvestuva Komisijata za hartii od vrednost za objavenite administratorski blok transakcii na krajot na sekoj den na trguvawe. (8) Berzata po objavuvaweto na administratorskata blok transakcija gi overuva dobienite obrasci za blok transakcijata, zadrùva eden primerok, a ostanatite primeroci gi vra}a na ~lenkite {to ja prijavile administratorskata blok transakcija.

3. Sistemska blok transakcija

3.1. Uslovi za sklu~uvawe na sistemska blok transakcija (1) Sistemska blok transakcija e transakcija so hartii od vrednost koja se sklu~uva so posredstvo na edna ili pove}e ~lenki na Berzata, so vnesuvawe na blok nalozi vo ramkite na redovnoto trguvawe so hartii od vrednost vo BEST sistemot od strana na ~lenkite na Berzata. (2) ^lenkite na Berzata moàt da sklu~at sistemska blok transakcija edinstveno dokolku vrednosta na blok transakcijata iznesuva najmalku 1.000.000 denari.

3.2. Nalozi za sistemski blok transakcii (1) Nalozite za sistemski blok transakcii koi se vnesuvaat vo BEST sistemot se soodvetno ozna~eni i izdvoeni, za da se razlikuvaat od drugite nalozi vo BEST sistemot. (2) Blok nalozite se razlikuvaat od drugite nalozi vo BEST sistemot spored specijalnata oznaka koja go ozna~uva blok nalogot i go opredeluva periodot na poramnuvawe. (3) Nalogot za sistemska blok transakcija e limitiran nalog so dopolnitelni uslovi vo odnos na rokot na va`nost. Drugi kombinacii na razli~ni vidovi na nalozi definirani so ovie Pravila ne se dozvoleni.

(4) Dokolku ~lenkata na Berzata ima nalozi za sistemska blok transakcija za kupuvawe ili prodavawe pod istovetni uslovi od najmalku dve lica, vaàt pravilata za koristewe na grupna smetka. (5) Zadolìtelni elementi za vnes na nalogot za sistemska blok transakcija se

slednite:

- vid na nalog (kupoven ili prodaèn);

52

- {ifra; - cena na nalogot; - koli~ina na akcii; - period na poramnuvawe; - vid na smetka; - broj na smetka; - broj na nalog.

(6) Nalogot za blok koj vo BEST sistemot e vnesen bez uslovi vo odnos na vremeto na realizacija }e se smeta za dneven nalog (poleto uslovi vo maskata za vnes na nalozi ne se

popolnuva ili se vnesuva “D”). (7) BEST sistemot }e go odbie sekoj nalog za blok koj ne gi sodrì zadolìtelnite elementi i sekoj nalog za blok ~ija vrednost e pomala od minimalnata vrednost odredena za sistemski blok transakcii. (8) Po vnesuvaweto na nalog za sistemska blok transakcija vo BEST sistemot, BEST sistemot }e mu dodeli vremenska oznaka ednakva na vremeto na vnesuvaweto na nalogot. Po sekoe menuvawe na nalogot, BEST sistemot }e mu dodeluva nova vremenska oznaka na soodvetniot nalog koja odgovara na vremeto na menuvawe na nalogot. (9) Rakuvawe so blok nalog e mo`no do momentot koga nalogot e prifaten za sklu~uvawe na transakcija.

3.3. Na~in i postapka za sklu~uvawe na sistemska blok transakcija (1) Sistemska blok transakcija se inicira so pooddelno vnesuvawe nalozi za blok transakcija vo BEST sistemot i preku soodvetno odbirawe i prifa}awe na takvite nalozi. (2) Sistemski blok transakcii ne se sklu~uvaat avtomatski, tuku preku odbirawe na nekoj nalog za blok transakcii, i toa na sledniot na~in:

- koga cenata na izbraniot nalog za blok transakcii e vo ramkite na dinami~kite limiti, transakcijata }e bide sklu~ena vedna{ otkako ~lenkata }e go izbere i potvrdi soodvetniot nalog;

- koga cenata na izbraniot nalog za sistemski blok transakcii e nadvor od dinami~kite limiti, na kone~nata konfirmacija na transakcijata }e i prethodi faza na podobruvawe na ponudata, vo koja e dozvoleno podobruvawe na cenata na transakcijata. Po zavr{uvawe na fazata na podobruvawe na ponudata, transakcijata }e se sklu~i po najdobrata ponudena cena.

(3) Za sistemskite blok transakcii ne se primenuvaat pravilata za podreduvawe na nalozite vo BEST sistemot od ~len 20 na ovie Pravila.

(4) Potencijalna sistemska blok transakcija ne moè da predizvika prekinuva~ka aukcija. (5) Za vreme na prekinuva~ka aukcija so opredelena hartija od vrednost, ne e dozvolen vnes i prifa}awe na blok nalozi za soodvetnata hartija od vrednost.

53

3.4. Sklu~uvawe na blok transakcii nadvor od dinami~kite limiti

(1) Soglasno stav 2, alineja 2 od to~ka 3.3. od ovoj Aneks, koga cenata na nekoj nalog za sistemski blok transakcii e nadvor od dinami~kite limiti, na kone~noto prifa}awe na transakcijata od sprotiven nalog }e prethodi faza na podobruvawe na ponudata, vo koja edinstveno se ovozmoùva podobruvawe na cenata na izloèniot nalog, dodeka ostanatite komponenti na potencijalnata transakcijata ostanuvaat isti na komponentite na odbraniot nalog. Prifa}awe na sistemska blok transakcija od sprotiven nalog von dinami~ki limiti e mo`no samo dokolku vremeto koe e preostanato do nastapuvaweto na fazata na zatvoren pazar e pogolemo od maksimalnoto vremetraewe na fazata na podobruvawe na ponudata. (2) Dokolku cenata na prifatenata blok transakcija e nadvor od dinami~kite limiti, BEST sistemot ja ozna~uva takvata transakcija kako potencijalna transakcija i ja smestuva na posebno mesto na koe se prikaàni site potencijalni sistemski blok transakcii. (3) Od dvata nalozi koi ja so~inuvaat potencijalnata transakcija, sistemot go selektira izloèniot nalog za koj }e se sobiraat sprotivni ponudi koi moàt da ja podobrat cenata na transakcijata. (4) Vo slu~aj koga cenata na transakcijata bi bila nad gornata granica na dinami~kite limiti, postoi mo`nost za podobruvawe na cenata samo kaj nalogot za prodavawe. Vo toj slu~aj, cenata na sistemskata blok transakcija moè da se podobruva dodeka ne se postigne gornata granica na dinami~kite limiti. Vo slu~aj koga cenata na transakcijata bi bila pod dolnata granica na dinami~kite limiti, postoi mo`nost za podobruvawe na cenata samo kaj nalogot za kupuvawe. Vo toj slu~aj, cenata na sistemskata blok transakcija moè da se podobruva dodeka ne se postigne dolnata granica na dinami~kite limiti. (5) Otkako }e bide selektiran izloèniot nalog, zapo~nuva fazata na podobruvawe na ponudata, vo tekot na koja se sobiraat ponudi od ~lenkite na Berzata. (6) Za vremetraewe na fazata na podobruvawe na ponudata moàt da bidat vneseni samo onie sprotivni nalozi koi imaat podobra cena od cenata na izloèniot nalog i koi odgovaraat na sprotivniot nalog po koli~inata i po periodot na poramnuvawe na izloèniot nalog.

(7) Za vremetraewe na fazata na podobruvawe na ponudata ne moè da se rakuva so nalozite koi ja so~inuvaat potencijalnata transakcija. (8) Po zavr{uvaweto na fazata na podobruvawe na ponudata, transakcija }e bide sklu~ena po najdobrata ponudena cena, bez potreba od dopolnitelna konfirmacija. Dokolku vo fazata na podobruvawe na ponudata ne bide vnesen nalog koj }e ja promeni potencijalnata cena na blok transakcijata, transakcijata }e bide sklu~ena po prvi~nata cena. (9) Dokolku vo fazata na podobruvawe na ponudata bide vnesen nalog koj }e ja promeni potencijalnata cena na blok transakcijata, fazata na podobruvawe na ponudata se prodolùva za dopolnitelen vremenski interval. Sekoja naredna promena na cenata

54

vo ramkite na dopolnitelniot interval predizvikuva ovaa faza da bide povtorno prodolèna za nov dopolnitelen vremenski interval, pri {to vkupnoto vremetraewe na ovaa faza ne moè da go nadmine maksimalnoto vremetraewe na istata. Maksimalnoto vremetraewe na fazata na podobruvawe na ponudata zavr{uva koga kone~noto sklu~uvawe na transakcijata e potvrdeno vo slu~ajno odbran moment vo ramkite na posledniot dopolnitelen vremenski interval od fazata. (10) Vo slu~aj za vremetraewe na fazata na podobruvawe na ponudata vo BEST sistemot da se vnese blok nalog po cena koja e vo ramkite na dinami~kite limiti, fazata za podobruvawe na ponudata zavr{uva vedna{ i kone~no, so sklu~uvawe na transakcija. (11) So odluka na Odborot na direktori na Berzata se propi{uvaat maksimalnoto i minimalnoto vremetraewe na fazata za podobruvawe na ponudata, dopolnitelniot interval za taa faza, kako i drugi trgovski parametri povrzani so podobuvawe na ponudite nadvor od dinami~kite limiti. (12) Dokolku za vreme na fazata na podobruvawe na ponudata, trguvaweto so soodvetnata hartija od vrednost e zadràno, hartijata od vrednost e suspendirana od trguvawe ili e vo faza na prekinuva~ka aukcija, fazata za podobruvawe na ponudata }e bide prekinata i nalozite na sistemskite blok transakcii }e bidat otstraneti od BEST sistemot.

55

ANEKS 2

PRAVILA

za organizirawe javna berzanska aukcija na akcii

vo sopstvenost na dràvata

I. OP[TI ODREDBI

1. Javna berzanska aukcija

1.1. Javna berzanska aukcija vo smisla na ovie Pravila (vo ponatamo{niot

tekst: aukcija) e postapka vo koja prodava~ot spored

odnapred utvrdeni uslovi dava ponuda za proda`ba na akcii koi se predmet na

aukcijata, pri {to u~esnicite vo aukcijata soglasno pravilata na aukcijata

me|usebno se naddavaat za kupuvawe na akciite.

1.2. Aukciite se odvivaat na poseben berzanski segment vo ramkite na

elektronskiot sistem na trguvawe na Berzata (vo ponatamo{niot tekst: BEST

sistem)

1.3. Kupoproda`bata na akcii po pat na javni berzanski aukcii se vr{i preku dva

modeli, i toa:

Model “s# ili ni{to” pri {to akciite se prodavaat isklu~ivo vo paket preku

edna transakcija; i

Model “na par~e” pri {to akciite se prodavaat poedine~no vo koli~ini pomali

od vkupno ponudenata koli~ina akcii, preku pove}e transakcii.

2. Predmet na aukcijata

2.1. Predmet na aukcijata e dràvniot kapital vo forma na akcii vo akcionerskite

dru{tva vo Republika Makedonija vo sopstvenost na Republika Makedonija i organite

na dràvnata vlast, koi gi prodavaat ovlasteni dràvni organi, kako i akciite vo

sopstvenost na Fondot na penzisko i invalidsko osiguruvawe na Makedonija.

2.2. Predmet na aukcijata moàt da bidat i akcii ponudeni od strana na Narodna Banka

na Republika Makedonija na na~in i uslovi definirani so zakon.

3. U~esnici vo aukcijata

3.1. U~esnici vo aukcijata od proda`na strana se ovlasteni dràvni organi, Fondot na

penzisko i invalidsko osiguruvawe na Makedonija i Narodnata Banka na Republika

Makedonija (vo ponatamo{niot tekst: prodava~i).

56

3.2. U~esnici vo aukcijata od kupovna strana se site zainteresirani doma{ni i stranski

pravni i fizi~ki lica, soglasno zakonskite propisi na Republika Makedonija ( vo

ponatamo{niot tekst: kupuva~i).

3.3. U~esnicite na aukcijata od proda`na strana gi zastapuva Berzata.

3.4. U~esnicite na aukcijata od kupovna strana gi zastapuvaat ~lenkite na Berzata,

u~esnici vo trguvaweto.

3.5. Javnata berzanska aukcija }e se smeta za uspe{na dokolku na istata od kupovna

strana se javat najmalku dvajca zainteresirani doma{ni i stranski pravni i fizi~ki

lica, soglasno zakonskite propisi na Republika Makedonija.

Vo slu~aite koga Narodna banka na Republika Makedonija, drug ovlasten dràven

organ ili regulatoren organ (telo) se javuva kako prodava~, javnata berzanska aukcija }e

se smeta za uspe{na ako na nea kako kupuva~ se javuva najmalku edno lice koe dobilo

prethodna soglasnost od Narodna banka na Republika Makedonija, drug ovlasten

dràven organ ili regulatoren organ (telo) vo soglasnost so zakon.

3.6. Vo eden den na odrùvawe na edna ista aukcija, ~lenkite na Berzata od kupovna

strana za ista akcija ne smeat za eden ist klient da upotrebuvaat pove}e od edna

smetka na hartii od vrednost vo CDHV.

4. Izrazuvawe na cenite, koli~inata i modelot za proda`ba na akciite

4.1. Pri aukcijata cenata se izrazuva po edinica akcija vo akcionerskoto dru{tvo.

4.2. Cenata na akciite se izrazuva vo denari, bez decimalni mesta.

4.3. Minimalnite korekcii na cenite na akciite se vr{at vo visina od 1 denar po

akcija.

4.4. Koli~inata na akcii koi se nudat na proda`ba na javnata berzanska

aukcija ja utvrduvaat prodava~ite i istata se izrazuva kako priroden broj.

4.5. Modelot za proda`ba na akciite preku javnata berzanska aukcija go utvrduvaat

prodava~ite.

4.6. Za ovie transakcii ne vaàt op{tite cenovni ograni~uvawa utvrdeni vo ~len 55 od

ovie Pravila.

5. Odrùvawe i vremetraewe na aukcijata

5.1. Javnata berzanska aukcija se odrùva vo denovi na trguvawe na Berzata, soglasno

baraweto na prodava~ot.

5.2. Vremetraeweto na odrùvaweto na aukcijata go odreduva Glavniot izvr{en


57

6. Podgotovka na aukcijata

6.1. Prodava~ite na akcii ja objavuvaat listata na akcii koi }e bidat predmet na

aukcijata vo sredstvata za javno informirawe, pri {to se objavuva to~niot datum koga

akciite }e se ponudat na proda`ba na aukcijata, koli~inata, modelot za proda`ba,

po~etnata proda`na cena, na~inot na pla}awe na akciite i brojot na denovi kolku {to

}e trae ponudata za proda`ba.

6.2. Najdocna tri rabotni dena pred odrùvawe na aukcijata do 15:00

~asot, prodava~ite na akciite proveruvaat vo Centralniot Depozitar za hartii od

vrednost (vo natamo{niot tekst: CDHV) dali istite se slobodni za proda`ba i

dostavuvaat do Berzata vo pismena forma, lista na slobodnite akcii koi treba da bidat

predmet na proda`ba na slednata aukcija.

6.3. Listata od to~ka 6.2. mora da gi sodrì site potrebni elementi za

vnes na proda`nite nalozi za soodvetnite akcii vo BEST sistemot

na Berzata i toa:

• naziv na izdava~ot na akciite;

• model za proda`ba na akciite;

• koli~ina na ponudenite akcii;

• po~etna proda`na cena na akciite;

• smetka na prodava~ot vo Centralniot depozitar na hartii od

vrednost;

• na~in na pla}awe na akciite;

• ISIN broj na akciite;

• denot odnosno vremenskiot period vo koj }e se dade ponudata za proda`ba na akcii.

6.4. Berzata opredeluva {ifri na akciite koi se predmet na aukcija.

6.5. Berzata gi izvestuva svoite ~lenki za akciite {to }e se ponudat na

proda`ba, za to~niot vremenski redosled na aukcijata i modelot za proda`ba na

akciite, najdocna dva dena pred odrùvaweto na aukcijata, preku BEST sistemot.

6.6. [ifrite na akciite {to se nudat na aukcijata se razlikuvaat me|u

sebe vo zavisnost od na~inot na pla}awe i toa:

• pla}awe vo gotovo - na krajot od {ifrata se dodava "1";

• pla}awe so hartii od vrednost izdadeni od Republika Makedonija -

na krajot od {ifrata se dodava "2".

II. POSTAPKA NA ODVIVAWE NA JAVNA BERZANSKA AUKCIJA PRI

PRODA@BA NA PAKETI („SE’ ILI NI[TO”)

7.1. Na samiot den na odrùvawe na aukcijata, Berzata kako zastapnik na

prodava~ite na akciite, gi vnesuva proda`nite ceni i koli~inite za opredeleni

58

akcii vo BEST sistemot.

7.2. Aukcijata na akcii se odviva vo dve fazi i toa:

1) faza na indikacija na interes, vo traewe od 5 minuti;

2) faza na naddavawe, vo traewe od najmalku 5 minuti, pri {to, dokolku vo poslednata

minuta ne dojde do podobruvawe na najdobrata kupovna cena (najvisokata cena), se

sklu~uva transakcija. Vo sprotivno, dokolku vo tekot na poslednata minuta od 5-te

minuti naddavawe dojde do promena na najdobrata kupovna cena, naddavaweto prodolùva

so novi 5 minuti po istekot na prethodnite 5 minuti. Dokolku dojde do promena na

najdobrata kupovna cena vo tekot na poslednata minuta od novite 5 minuti, naddavaweto

prodolùva za dopolnitelni 5 minuti. Vakviot na~in na prodolùvawe na naddavaweto

moè da se slu~uva najmnogu vo 10 intervali (10 pati po 5 minuti). Dokolku vo tekot na

bilo koj interval od po 5 minuti ne dojde do promena na najdobrata kupovna cena vo tekot

na poslednata minuta od 5-te minuti, BEST sistemot sklu~uva transakcija po poslednata

najdobra kupovna cena. Vo slu~aj na naddavawe vo 10 intervali, BEST sistemot sklu~uva

transakcija po najdobrata kupovna cena vo desettiot interval.

7.3. I vo fazata na indikacija na interes i vo fazata na naddavawe BEST sistemot gi

podreduva vnesenite kupovni nalozi od strana na ~lenkite na Berzata spored sledniot

prioritet:

a) povisoka cena i

b) porano vreme na vnesuvawe na nalogot.

7.4. Vo tekot na aukcijata, ~lenkite na Berzata moàt da ja vidat proda`nata cena za

opredelena akcija vnesena od strana na Berzata i kupovnite nalozi vneseni od

drugite ~lenki na Berzata.

7.5. Vo fazata na indikacija na interes vaàt slednive pravila:

moàt da u~estvuvaat site ~lenki na Berzata;

BEST sistemot gi prifa}a samo kupovnite nalozi so ceni koi se ednakvi ili

povisoki od ponudenata proda`na cena za opredelena akcija;

pri vnesot na kupovnite nalozi od strana na ~lenkite na Berzata ne smeat da se

upotrebuvaat drugi dopolnitelni i/ili specijalni uslovi koi se utvrdeni vo

Pravilata za trguvawe na Berzata;

povlekuvaweto i menuvaweto na kupovnite nalozi vo BEST sistemot vo pravec

na namaluvawe na cenata e dozvoleno samo vo period od 1 (edna) minuta po

vnesuvaweto na nalogot;

vo eden den na odrùvawe na edna ista aukcija, ~lenkite na Berzata od kupovna

strana za ista akcija ne smeat da vnesuvaat pove}e od eden nalog za eden ist

klient;

BEST sistemot }e vr{i avtomatsko odbivawe na vnes odnosno menuvawe na

kupovni nalozi za ista akcija za ista smetka na hartii od vrednost vo CDHV od

strana na edna ili pove}e ~lenki na Berzata dokolku vo BEST sistemot ve}e

postoi kupoven nalog za taa smetka na hartii od vrednost;

59

site kupovni nalozi moraat da glasat na koli~inata na akcii na koja {to glasi

vneseniot prodaèn nalog od strana na Berzata;

site kupovni nalozi zadolìtelno da bidat vneseni kako dnevni nalozi

(poleto uslovi vo maskata za vnes na nalozi ne se popolnuva ili se vnesuva"D");

moè da se upotrebuvaat kupovni nalozi za grupna smetka (so minimum 2 kupuva~i).

7.6. Vo fazata na naddavawe vaàt slednive pravila:

moàt da u~estvuvaat samo onie ~lenki na Berzata koi vnele kupovni nalozi vo

fazata na indikacija na interes;

cenite na vnesenite kupovni nalozi vo BEST sistemot moè samo da se

zgolemuvaat;

vo fazata na naddavawe ne moàt da se vnesuvaat novi kupovni nalozi.

8. Zatvorawe na aukcijata i izbor na najdobra ponuda za kupuvawe

8.1. Zatvoraweto na aukcijata se slu~uva avtomatski pri {to BEST sistemot avtomatski

sklu~uva transakcija so nalogot koj e prvorangiran soglasno kriteriumite za prioritet

navedeni vo to~ka 7.3. i soglasno na~inot na sklu~uvawe transakcija od to~ka 7.2,

podto~ka 2.

III. POSTAPKA NA ODVIVAWE NA JAVNA BERZANSKA AUKCIJA PRI

PRODA@BA NA AKCII SO MO@NOST ZA KUPUVAWE NA PARÊ

9.1. Na samiot den na odrùvawe na aukcijata, Berzata kako zastapnik na



9.2. Vo ist den ne moè da se realizira pove}e od edna aukcija po par~e za ista akcija izdadena od ist

izdava~ na hartii od vrednost.

9.3.Sekoja aukcija se sostoi od dve fazi:

- faza na vnes na kupovni nalozi i

- faza na sklu~uvawe na transakcii.

9.4.Fazata na vnes na kupovni nalozi od strana na ~lenkite na Berzata za

opredeleni akcii trae od 30 minuti do 240 minuti vo zavisnost od koli~inata na

ponudenite akcii, soglasno vremetraewe {to }e go utvrdi Glavniot izvr{en direktor

na Berzata.

9.5.Po zavr{uvaweto na fazata na vnes na kupovni nalozi sleduva fazata na sklu~uvawe

na transakcii, koga BEST sistemot vr{i podreduvawe na vnesenite kupovni nalozi i

sklu~uvawe na transakcii.

9.6.BEST sistemot gi podreduva vnesenite kupovni nalozi od strana na ~lenkite na

Berzata spored sledniot prioritet:

60

a) povisoka cena;

b) pomala koli~ina;

v) porano vreme na vnesuvawe na nalogot.

9.7.Vo tekot na aukcijata, ~lenkite na Berzata moàt da ja vidat proda`nata cena za



9.8. Vo fazata na vnes na kupovnite nalozi vo BEST sistemot vaàt slednite pravila:

• moàt da u~estvuvaat site ~lenki na Berzata;

• BEST sistemot gi prifa}a samo kupovnite nalozi so ceni koi se ednakvi ili


• pri vnesot na kupovnite nalozi od strana na ~lenkite na Berzata ne

smeaat da se upotrebuvaat drugi dopolnitelni i/ili specijalni uslovi

koi se utvrdeni vo Pravilata za trguvawe na Berzata;

• za ista hartija od vrednost, vo eden den na odrùvawe na aukcija, ~lenkite na

Berzata moàt da vnesuvaat pove}e od eden nalog za eden ist klient;

• ~lenkite na Berzata moàt da vr{at menuvawe i povlekuvawe na vnesenite kupovni

nalozi;

• vo kupovniot nalog zadolìtelno treba da bide opredelena koli~inata na akcii;

• nalozite moraat zadolìtelno da bidat vneseni kako dnevni nalozi (poleto

uslovi vo maskata za vnes na nalozi ne se popolnuva ili se vnesuva "D").

9.9. Pri aukcija na akciite na par~e, ponudata za proda`ba na akcii na par~e moè da

trae eden ili nekolku dena, pri {to dokolku rokot za proda`ba e nekolku dena

aukcijata trae pokratko od objaveniot rok samo dokolku vo toj rok se istrguva

celokupnata ponudena koli~ina.

10. Zatvorawe na aukcijata i sklu~uvawe na transakcii

10.1. Vo fazata na sklu~uvawe na transakcii BEST sistemot avtomatski sklu~uva

transakcii, soglasno redosledot na vnesenite kupovni nalozi formiran spored

kriteriumi za prioritet navedeni vo to~ka 9.6. Cenata po koja se sklu~uva sekoja

poedine~na transakcija e cenata na kupovniot nalog od strana na ~lenkata na Berzata na

krajot od fazata na vnes na nalozi.

10.2 Sklu~uvaweto na transakcii koga aukcijata na akcii trae pove}e od eden den se

slu~uva na krajot na sekoj den od trguvaweto

61

IV. PORAMNUVAWE I PREGLED NA SKLUÊNI TRANSAKCII

11. Poramnuvawe na transakciite

11.1. Poramnuvaweto na transakciite so hartii od vrednost vo sopstvenost na

dràvata se vr{i soglasno uslovite koi }e gi odredat instituciite nadle`ni za

proda`ba na ovie hartii od vrednost i kupuva~ot/kupuva~ite.

11.2. Poramnuvaweto na transakciite so akcii na javnata

berzanska aukcija, se izvr{uva soglasno Pravilata na Centralniot depozitar na

hartii od vrednost i Dogovorot za sorabotka pome|u Berzata i Centralniot

depozitar na hartii od vrednost.

11.3. Periodot na poramnuvawe na transakciite so akcii na javnata

berzanska aukcija koi se pla}aat vo gotovo e T+3 (tri rabotni dena po denot na

sklu~uvawe na transakcijata), a za akcii koi se pla}aat so hartii od vrednost

izdadeni od Republika Makedonija e T+7 (sedum rabotni dena po denot na sklu~uvawe

na transakcijata).

12. Pregled na sklu~eni transakcii

12.1. Po zavr{uvaweto na aukcijata site ~lenki na Berzata moàt da go vidat pregledot

na sklu~enite transakcii vo BEST sistemot.

62

Aneks 3

PRAVILA

za regulirawe na na~inot na zapi{uvawe na javno ponudeni hartii od vrednost preku

berza

1. Zapi{uvawe na javno ponudeni hartii od vrednost 1.1. Za potrebite na ovoj Aneks, poimot Javna ponuda opfa}a izdavawe na hartii od vrednost na primarniot pazar po pat na javna ponuda i proda`ba na sopstveni akcii. 1.2. Zapi{uvawe na javno ponudeni hartii od vrednost se vr{i vo postapkata na realizirawe na Javna ponuda. 1.3. Za site pra{awa {to ne se regulirani so ovoj Aneks vaàt odredbite od aktite na Berzata, Zakonot za hartii od vrednost, Zakonot za trgovski dru{tva i drugi relevantni pozitivni zakonski i podzakonski propisi.

2. Preduslovi za zapi{uvawe na javno ponudeni hartii od vrednost preku berza 2.1 Preduslovi za izdava~ot na hartii od vrednost 2.1.1 Za zapi{uvawe na javno ponudeni hartii od vrednost preku berza potrebno e da bidat ispolneti slednive uslovi od strana na izdava~ot:

Nadleèn organ na izdava~ot da ima doneseno akt za izdavawe na hartii od

vrednost, odnosno za otu|uvawe na sopstveni akcii (vo ponatamo{niot tekst: akt za izdavawe), vo koj akt, pokraj ostanatite zadolìtelni zakonski i podzakonski obvrski za sodrìnata na istiot, }e bide predvideno slednoto:

o pla}aweto na hartiite od vrednost da bide isklu~ivo vo pari o modelot i na~inot na zapi{uvaweto na javno ponudeni hartii od vrednost

preku berza, soglasno to~ka 8 od ovoj Aneks.

Izdava~ot na hartiite od vrednost da ima potpi{ano dogovor za zapi{uvawe na

javno ponudeni hartii od vrednost so Berzata so koj, me|u drugoto, se regulira deka zapi{uvaweto }e se sprovede vo soglasnost so zakon, podzakonskite akti na Komisijata za hartii od vrednost, Aktot za izdavawe, prospektot i aktite na Berzata.

Javnata ponuda da e odobrena od Komisijata za hartii od vrednost i Re{enieto na

Komisijata so koe se dava odobrenie za Javnata ponuda da e pravosilno ili kone~no.

Izdava~ot na hartiite od vrednost da ima potpi{ano dogovor za sorabotka so

~lenka na Berzata (vo ponatamo{niot tekst: ~lenka zastapnik na izdava~ot) so koj dogovor izdava~ot }e ja ovlasti ~lenkata na Berzata da go zastapuva vo postapkata na zapi{uvawe na javno ponudeni hartii od vrednost preku berza.

63

Vo ovlasten depozitar da e evidentiran privremen ISIN za javno ponudenite hartii od vrednost {to se zapi{uvaat preku berza (osven vo slu~aj na proda`ba na sopstveni akcii).

Izdava~ot da ima otvoreno posebna smetka vo banka (vo ponatamo{niot tekst:

akumulaciona smetka), koja ne moè da bide koristena od strana na izdava~ot s# dodeka Javnata ponuda ne bide uspe{no zavr{ena soglasno so ~lenot 23 od Zakonot za hartii od vrednost.

3.2 Preduslovi za ~lenkite na Berzata na kupovna i proda`na strana 3.2.1 Za u~estvo na ~lenka na Berzata vo zapi{uvawe na javno ponudeni hartii od vrednost na proda`na strana, potrebno e da bidat ispolneti slednive uslovi: ~lenkata na Berzata da ima sklu~eno dogovor za sorabotka so izdava~ot, soglasno to~ka

2.1.1 alineja 4 od ovoj Aneks

~lenkata na Berzata da ima pravo aktivno da gi koristi svoite prava od ~lenstvo, odnosno da ima pravo da go koristi BEST sistemot, da u~estvuva vo trguvaweto i preku svoite brokeri so dozvola od Berzata za pristap do BEST sistemot da sklu~uva berzanski transakcii

3.2.2 Za u~estvo na ~lenka na Berzata vo zapi{uvawe na javno ponudeni hartii od vrednost na kupovna strana, potrebno e da bidat ispolneti slednite uslovi: ~lenkata na Berzata da ima pravo aktivno da gi koristi svoite prava od ~lenstvo,

odnosno da ima pravo da go koristi BEST sistemot, da u~estvuva vo trguvaweto i preku svoite brokeri so dozvola od Berzata za pristap do BEST sistemot da sklu~uva berzanski transakcii.

~lenkata na Berzata da obezbedi dovolen broj na primeroci od Prospektot {to se koristi vo Javnata ponuda vo pismena forma i da gi stavi na raspolagawe na site zainteresirani lica vo prostoriite na ~lenkata kade {to se vr{i priem na kupovnite nalozi(nalozi za zapi{uvawe).

3.3 Preduslovi za Berzata

3.3.1 Za realizirawe na zapi{uvawe na javno ponudeni hartii od vrednost preku berza, potrebno e Berzata i ovlasten depozitar da imaat potpi{ano protokol vo koj podetalno }e se reguliraat postapkite za nepre~eno i efikasno funkcionirawe na poramnuvaweto na transakciite vo Javna ponuda, vo soglasnost so zakon i aktite na Berzata i depozitarot. 3.3.2 Berzata e dol`na da go obezbedi Prospektot od izdava~ot {to se koristi vo Javnata ponuda vo elektronska forma.

4. U~esnici vo zapi{uvawe na javno ponudeni hartii od vrednost preku berza 4.1. U~esnici vo zapi{uvaweto na javno ponudeni hartii od vrednost preku berza od proda`na strana se izdava~ite na hartiite od vrednost vo postapkata na Javna ponuda (vo ponatamo{niot tekst: izdava~i). 4.2. U~esnici vo zapi{uvaweto na javno ponudeni hartii od vrednost preku berza od kupovna strana se site zainteresirani doma{ni i stranski pravni i fizi~ki lica,

64

soglasno zakonskite propisi na Republika Makedonija ( vo ponatamo{niot tekst: kupuva~i). 4.3. Zastapnici na kupuva~ite vo postapkata na zapi{uvawe na javno ponudeni hartii od vrednost preku berza se ~lenkite na Berzata. 4.4. Zastapnici na izdava~ite vo postapkata na zapi{uvawe na javno ponudeni hartii od vrednost preku berza, se ~lenkite na Berzata. 4.5. ^lenkite na Berzata od to~ka 4.3 i 4.4 go realiziraat zapi{uvaweto na javno ponudeni hartii od vrednost preku berza za svoite klienti vo soglasnost so zakon, podzakonskite akti na Komisijata za hartii od vrednost, aktite na Berzata i aktite na Centralniot depozitar za hartii od vrednost. 4.6. Berzata go organizira zapi{uvaweto na javno ponudeni hartii od vrednost preku berza vo soglasnost so zakon, podzakonskite akti na Komisijata za hartii od vrednost i aktite na Berzata.

5. Izrazuvawe na cenata i koli~inata na javno ponudeni hartii od vrednost preku berza 5.1. Za izrazuvaweto na cenata i koli~inata na javno ponudeni hartii od vrednost {to se zapi{uvaat preku berza vaàt pravilata od ~len 4, ~len 5 i ~len 33 od Pravilata za trguvawe na Berzata. 5.2. Po isklu~ok od to~ka 5.1, soglasno aktot za izdavawe, moè da se opredeli deka koli~inata na hartii od vrednost na koja glasi 1 (eden) lot moè da bide pogolema od 1 (eden). 5.3. Koli~inata na javno ponudeni hartii od vrednost {to se zapi{uvaat preku berza se izrazuva kako priroden broj. 5.4. Za ovie transakcii ne vaàt op{tite cenovni ograni~uvawa utvrdeni vo ~len 55 od ovie Pravila.

6. Odrùvawe i vremetraewe na zapi{uvaweto na javno ponudeni hartii od vrednost preku berza

6.1. Zapi{uvaweto na javno ponudeni hartii od vrednost preku berza se odrùva vo denovi na trguvawe na Berzata. 6.2. Vremetraeweto na odrùvaweto na aukcijata za zapi{uvawe na javno ponudeni hartii od vrednost preku berza go odreduva Glavniot izvr{en direktor na Berzata.

7. Podgotovki za zapi{uvawe na javno ponudeni hartii od vrednost preku berza 7.1 Izdava~ot koj ima namera da podnese barawe za registracija na javno ponudenite hartii od vrednost {to se zapi{uvaat preku berza, e dolèn da go sklu~i dogovorot od to~ka 2.1.1 alineja 2 od ovoj Aneks so Berzata, koj dogovor stapuva vo sila po odlu~uvaweto za registrirawe, soglasno to~ka 7.5 od ovoj Aneks.

65

7.2. Za registracija na javno ponudenite hartii od vrednost {to se zapi{uvaat preku berza barawe podnesuva ~lenkata na Berzata zastapnik na izdava~ot koja e soodvetno za toa ovlastena od izdava~ot. Baraweto go podnesuva samiot izdava~ na hartiite od vrednost dokolku istiot e ~lenka na Berzata. 7.3. Kon baraweto za registracija na hartii od vrednost {to se zapi{uvaat preku berza se priloùvaat:

o kopija od Aktot za izdavawe o kopija od re{enie na Komisijata za hartii od vrednost za davawe odobrenie

za Javnata ponuda; o primerok od pokanata za zapi{uvawe i uplata na hartii od vrednost vo

elektronska forma; o prospekt, vo elektronska forma; o Berzata moè da pobara i drugi dokumenti i podatoci so cel da se dokaè

ispolnuvawe na barawata od ovoj Aneks. 7.4. Berzata gi proveruva podnesenoto barawe i priloènata dokumentacija od

aspekt na ispolnuvaweto na uslovite propi{ani so ovoj Aneks, po {to odlu~uva za baraweto.

7.5. Berzata }e odlu~i za registrirawe na javno ponudenite hartii od vrednost {to se zapi{uvaat preku berza, po ispolnuvaweto na site uslovi od ovoj Aneks. 7.6. Berzata }e gi objavi informaciite za registracijata na javno ponudenite hartii od vrednost {to se zapi{uvaat preku berza, prospektot, pokanata za zapi{uvawe i uplata na hartii od vrednost i uslovite na zapi{uvaweto na svojata veb stranica i preku svojot elektronski sistem, 14 kalendarski dena pred po~etokot na zapi{uvaweto. 7.7. Informaciite za registracijata na javno ponudenite hartii od vrednost {to se zapi{uvaat preku berza sodràt najmalku: o naziv na izdava~ot na hartiite od vrednost; o {ifra na javno ponudenite hartii od vrednost {to se zapi{uvaat preku berza; o broj na javno ponudenite hartii od vrednost {to se zapi{uvaat preku berza; o koli~inata na hartii od vrednost na koja glasi eden lot (dokolku vo aktot za

izdavawe e utvrdena koli~ina na hartii od vrednost na koja glasi eden lot koja e razli~na od 1);

o proda`nata cena po edinica hartija od vrednost; o inicijalniot datum na zapi{uvaweto; o posledniot datum do koga e otvorena ponudata za zapi{uvawe javno ponudenite

hartii od vrednost preku berza; o modelot i na~inot na zapi{uvawe na javno ponudenite hartii od vrednost preku

berza. 7.8. Berzata }e go dostavi Prospektot vo elektronska forma do site ~lenki na Berzata. ^lenkite na Berzata koi }e u~estvuvaat vo zapi{uvaweto na javno ponudeni hartii od vrednost preku berza se dol`ni da postapat vo soglasnost so to~ka 3.2.2 alineja 2 od ovoj Aneks najdocna 14 kalendarski dena pred po~etokot na zapi{uvaweto.

66

7.9. Berzata vedna{, no ne pokasno vo rok od 1 (eden) den }e go informira Depozitarot za dodelenata berzanska {ifra na javno ponudenite hartii od vrednost, za inicijalniot datum na zapi{uvaweto kako i za posledniot datum koga e otvorena ponudata za zapi{uvawe javno ponudenite hartii od vrednost preku berza.

8. Na~in i uslovi na odvivawe na zapi{uvaweto na javno ponudeni hartii od vrednost preku berza 8.1. Pri realizacijata na zapi{uvaweto na javno ponudeni hartii od vrednost preku berza, ~lenkite na Berzata preku koi }e se vr{i zapi{uvaweto se dol`ni da postapuvaat vo soglasnost so ovie Pravila i drugite akti na Berzata. 8.2. Nalozite za zapi{uvawe na hartii od vrednost vo postapkata na zapi{uvawe na javno ponudeni hartii od vrednost preku berza se vodat vo redovnata kniga na nalozi na ~lenkata. 8.3. Vo tekot na zapi{uvaweto na javno ponudeni hartii od vrednost preku berza, ~lenkite na Berzata moàt da ja vidat koli~inata i cenata na vneseniot prodaèn nalog, kako i koli~inite i cenite na vnesenite kupovni nalozi.

POSTAPKA NA ODVIVAWE NA ZAPI[UVAWETO NA JAVNO PONUDENI HARTII OD VREDNOST PREKU BERZA PO MODEL NA FIKSNA CENA 8.4. Zapi{uvaweto na javno ponudeni hartii od vrednost preku berza pri koe izdava~ot definira fiksna cena, moè da se odviva na eden od slednite tri na~ini vo zavisnost od prioritetot pri podreduvaweto na nalozite, koj{to go izbira izdava~ot vo aktot za izdavawe: - davawe prioritet na nalozi so porano vreme na vnes na nalog,

- davawe prioritet na nalozi so pomala koli~ina i porano vreme na vnes na nalog,

- davawe prioritet na nalozi so pogolema koli~ina i porano vreme na vnes na nalog.

VNES NA PRODA@EN NALOG 8.5. Zapi{uvaweto na javno ponudeni hartii od vrednost preku berza zapo~nuva so vnesuvawe na prodaèn nalog od strana na ~lenkata na Berzata zastapnik na izdava~ot, na inicijalniot den na zapi{uvaweto na javno ponudeni hartii od vrednost preku berza, vo fazata na vnes na prodaèn nalog. 8.6. Nitu edna druga ~lenka na Berzata osven ~lenkata na Berzata zastapnik na izdava~ot, vo nitu eden moment ne smee da vnese prodaèn nalog za zapi{uvaweto na javno ponudenite hartii od vrednost preku berza. VNES NA KUPOVNI NALOZI I PODREDUVAWE NA NALOZITE 8.7. Fazata na vnes na kupovni nalozi trae od 30 minuti do 240 minuti, vo zavisnost od koli~inata na ponudenite hartii od vrednost, soglasno vremetraewe {to }e go utvrdi Glavniot izvr{en direktorna Berzata.

67

8.8. Za fazata na vnes na kupovnite nalozi vo BEST sistemot vaàt slednite pravila: o moàt da u~estvuvaat site ~lenki na Berzata; o BEST sistemot gi prifa}a samo kupovnite nalozi so ceni koi se ednakvi na

ponudenata proda`na cena za opredelena hartija od vrednost; o ~lenkite na Berzata kupovnite nalozi gi vnesuvaat samo kako dnevni nalozi

(poleto uslovi vo maskata za vnes na nalozi ne se popolnuva ili se

vnesuva"D"); o pri vnesot na kupovnite nalozi od strana na ~lenkite na Berzata ne smeaat da se

upotrebuvaat drugi dopolnitelni i/ili specijalni uslovi koi se utvrdeni vo Pravilata za trguvawe na Berzata;

o ~lenkite na Berzata moàt da vr{at menuvawe i povlekuvawe na vnesenite kupovni nalozi;

o vo kupovnite nalozi zadolìtelno treba da bide opredelena koli~inata na hartii od vrednost {to se predmet na zapi{uvawe.

8.9. Pri davawe prioritet na nalozi so porano vreme na vnes na nalog BEST sistemot gi podreduva vnesenite kupovni nalozi od strana na ~lenkite na Berzata na toj na~in {to prioritet dobiva nalogot koj ima porano vreme na vnesuvawe. 8.10 Pri davawe prioritet na nalozi so pomala koli~ina i porano vreme na vnes na nalog BEST sistemot gi podreduva vnesenite kupovni nalozi od strana na ~lenkite na Berzata na toj na~in {to prioritet dobiva nalogot koj ima pomala koli~ina, a pri ednakva koli~ina prioritet dobiva nalogot so porano vreme na vnesuvawe. 8.11. Pri davawe prioritet na nalozi so pogolema koli~ina i porano vreme na vnes na nalog BEST sistemot gi podreduva vnesenite kupovni nalozi od strana na ~lenkite na Berzata na toj na~in {to prioritet dobiva nalogot koj ima pogolema koli~ina, a pri ednakva koli~ina prioritet dobiva nalogot so porano vreme na vnesuvawe. SKLUÛVAWE NA TRANSAKCII 8.12. Sklu~uvaweto na transakcii se slu~uva po cena od proda`niot nalog, vedna{ po istekot na vremeto za vnes na kupovni nalozi, pri {to BEST sistemot sklu~uva transakcii spored izvr{enoto podreduvawe na nalozite, s# dodeka ne se istro{i koli~inata na kupovnite nalozi ili na proda`niot nalog. 8.13. Sistemot za trguvawe }e registrira transakcii vo fazata na sklu~uvawe transakcii, na krajot od sekoj trgovski den, s# do istro{uvaweto na ponudenata koli~ina. Po zavr{uvaweto na zapi{uvaweto vo tekovniot den, nezapi{anata koli~ina od nalogot za proda`ba }e bide prenesena za zapi{uvawe vo naredniot trgovski den, s# do istekot na rokot na Javnata ponuda ili do kompletnoto realizirawe na Javnata ponuda.

POSTAPKA NA ODVIVAWE NA ZAPI[UVAWETO NA JAVNO PONUDENI HARTII OD VREDNOST PREKU BERZA PO MODEL NA ODREDUVAWE NA MINIMALNA CENA

68

8.14. Zapi{uvaweto na javno ponudeni hartii od vrednost preku berza pri koja izdava~ot definira minimalna cena, moè da se odviva na eden od slednite tri na~ini vo zavisnost od prioritetot pri podreduvaweto na nalozite, koj{to go izbira izdava~ot vo aktot za izdavawe: - davawe prioritet na nalozi so povisoka cena i porano vreme na vnes na nalog;

- davawe prioritet na nalozi so povisoka cena, pomala koli~ina i porano vreme na vnes na nalog;

- davawe prioritet na nalozi so povisoka cena, pogolema koli~ina i porano vreme na vnes na nalog.

VNES NA PRODA@EN NALOG 8.15. Zapi{uvaweto na javno ponudeni hartii od vrednost preku berza zapo~nuva so vnesuvawe na prodaèn nalog od strana na ~lenkata na Berzata zastapnik na izdava~ot, na inicijalniot den na zapi{uvaweto na javno ponudeni hartii od vrednost preku berza, vo fazata na vnes na prodaèn nalog. 8.16. Nitu edna druga ~lenka na Berzata osven ~lenkata na Berzata zastapnik na izdava~ot, vo nitu eden moment ne smee da vnese prodaèn nalog za zapi{uvaweto na javno ponudenite hartii od vrednost preku berza. VNES NA KUPOVNI NALOZI I PODREDUVAWE NA NALOZITE 8.17. Fazata na vnes na kupovni nalozi trae od 30 minuti do 240 minuti vo zavisnost od koli~inata na ponudenite hartii od vrednost, soglasno vremetraewe {to }e go utvrdi Glavniot izvr{en direktor na Berzata. 8.18. Za fazata na vnes na kupovnite nalozi vo BEST sistemot vaàt slednite pravila: o moàt da u~estvuvaat site ~lenki na Berzata; o BEST sistemot gi prifa}a samo kupovnite nalozi so ceni koi se ednakvi ili

povisoki od ponudenata proda`na cena za opredelena hartija od vrednost; o ~lenkite na Berzata kupovnite nalozi gi vnesuvaat samo kako dnevni nalozi

(poleto uslovi vo maskata za vnes na nalozi ne se popolnuva ili se

vnesuva"D");; o pri vnesot na kupovnite nalozi od strana na ~lenkite na Berzata ne smeaat da se

upotrebuvaat drugi dopolnitelni i/ili specijalni uslovi koi se utvrdeni vo Pravilata za trguvawe na Berzata;

o ~lenkite na Berzata moàt da vr{at menuvawe i povlekuvawe na vnesenite kupovni nalozi;

o vo kupovnite nalozi zadolìtelno treba da bide opredelena koli~inata na hartii od vrednost {to se predmet na zapi{uvawe.

8.19. Pri davawe prioritet na nalozi so povisoka cena i porano vreme na vnes na nalog BEST sistemot gi podreduva vnesenite kupovni nalozi od strana na ~lenkite na Berzata na toj na~in {to prioritet dobiva nalogot koj ima povisoka cena, a pri ednakva cena prioritet dobiva nalogot so porano vreme na vnesuvawe. 8.20 Pri davawe prioritet na nalozi so povisoka cena, pomala koli~ina i porano vreme na vnes na nalogot, BEST sistemot gi podreduva vnesenite kupovni nalozi od

69

strana na ~lenkite na Berzata na toj na~in {to prioritet dobiva nalogot koj ima povisoka cena, pri ednakva cena prioritet dobiva nalogot so pomala koli~ina, a pri ednakva cena i koli~ina prioritet dobiva nalogot so porano vreme na vnesuvawe. 8.21. Pri davawe prioritet na nalozi so povisoka cena, pogolema koli~ina i porano vreme na vnes na nalogot, BEST sistemot gi podreduva vnesenite kupovni nalozi od strana na ~lenkite na Berzata na toj na~in {to prioritet dobiva nalogot koj ima povisoka cena, pri ednakva cena prioritet dobiva nalogot so pogolema koli~ina, a pri ednakva cena i koli~ina prioritet dobiva nalogot so porano vreme na vnesuvawe. SKLUÛVAWE NA TRANSAKCII 8.22. Sklu~uvaweto na transakcii se slu~uva po cena od vnesenite kupovni nalozi, vedna{ po istekot na vremeto za vnes na kupovni nalozi, pri {to BEST sistemot sklu~uva transakcii spored izvr{enoto podreduvawe na nalozite, s# dodeka ne se istro{i koli~inata na kupovnite nalozi ili na proda`niot nalog. 8.23. Sistemot za trguvawe }e registrira transakcii vo fazata na sklu~uvawe transakcii, na krajot od sekoj trgovski den, s# do istro{uvaweto na ponudenata koli~ina. Po zavr{uvaweto na zapi{uvaweto vo tekovniot den, nezapi{anata koli~ina od nalogot za proda`ba }e bide prenesena za zapi{uvawe vo naredniot trgovski den, s# do istekot na rokot na Javnata ponuda ili do kompletnoto realizirawe na Javnata ponuda.

9. Utvrduvawe, objavuvawe i ispra}awe na podatoci za poramnuvawe na transakciite 9.1. Berzata vr{i utvrduvawe na transakciite, pri {to pod utvrduvawe, za sekoja transakcija se podrazbira identifikacija na ~lenkite koi ja sklu~ile transakcijata, identifikacija na hartijata od vrednost koja bila predmet na transakcijata, koli~inata na hartii od vrednost vo transakcijata i cenata po koja e sklu~ena transakcijata. 9.2. Berzata objavuva dnevno izvestuvawe za realizirani koli~ini i ceni na zapi{ani hartii od vrednost vo postapkata na zapi{uvawe na javno ponudeni hartii od vrednost preku berza. 9.3. Po registriraweto na transakciite vo BEST sistemot i nivnoto utvrduvawe, Berzata na ovlasteniot depozitar mu dostavuva izve{taj na sklu~eni transakcii pri zapi{uvawe na javno ponudeni hartii od vrednost preku berza, vo koj se naveduva i planiraniot datum na poramnuvawe za site transakcii od odredena Javna ponuda. 9.4. ^lenkite na Berzata od to~ka 4.3 odgovaraat za site nalozi za kupuvawe na hartii od vrednost vo postapkata na zapi{uvawe na javno ponudeni hartii od vrednost preku berza, za koi klientite vo utvrdeniot rok nema da gi uplatat potrebnite pari~ni sredstva.

70

ANEKS 4

PRAVILA

za organizirawe javna berzanska aukcija na akcii

pri proda`ba na golemi paketi na akcii

1. Javna berzanska aukcija

1.1. Javna berzanska aukcija vo smisla na pravilata od ovoj Aneks (vo

ponatamo{niot tekst: aukcija) e postapka vo koja prodava~ot spored odnapred

utvrdeni uslovi dava ponuda za proda`ba na akcii koi se predmet na aukcijata, pri

{to u~esnicite vo aukcijata soglasno pravilata na aukcijata me|usebno se naddavaat

za kupuvawe na akciite.

1.2. Aukciite se odvivaat na poseben berzanski segment vo ramkite na

elektronskiot sistem na trguvawe na Berzata “Segment za paketi na akcii” .

1.3. Kupoproda`bata na akcii po pat na javni berzanski aukcii na Segmentot za paketi

na akcii se vr{i:

preku modelot “proda`ba na par~e” pri {to akciite se prodavaat poedine~no vo

koli~ini pomali ili ednakavi na vkupno ponudenata koli~ina akcii, preku edna

ili pove}e transakcii ili

preku modelot “s# ili ni{to” pri {to celata ponudena koli~ina na akcii se

prodavaat vo paket, preku edna transakcija.

2. Predmet na aukcijata

2.1. Predmet na aukcijata se akcii koi gi prodava eden sopstvenik ili pove}e

sopstvenici koi zaedni~i gi nudat akciite, pri {to uslov za organizirawe na aukcija e

po~etnata proda`na vrednost na nalogot za proda`ba na akciite da iznesuva najmalku

5.000.000 denari.

2.2. Vo slu~aj na proda`ba na akcii od pove}e prodava~i potrebno e nivniot zaedni~ki

nastap da e ureden so dogovor, pri {to vo dogovorot treba da se definira kako }e se

vr{i raspredelbata na sredstvata od prodadenite akcii i raspredelbata na

neprodadenata koli~ina na akcii dokolku ne se prodade celokupnata ponudena

koli~ina.

2.3. Predmet na aukcija moàt da bidat hartii od vrednost kotirani na Oficijalniot

Pazar ili registrirani na Redovniot Pazar na Berzata.

71

3. U~esnici vo aukcijata.

3.1. U~esnici vo aukcijata od proda`na strana se eden ili pove}e sopstvenici na

hartii od vrednost koi se opredelile akciite da gi ponudat za proda`ba po pat na

aukcija (vo ponatamo{niot tekst: prodava~i).

3.2. U~esnici vo aukcijata od kupovna strana se site zainteresirani doma{ni i stranski

pravni i fizi~ki lica, soglasno zakonskite propisi na Republika Makedonija (vo

ponatamo{niot tekst: kupuva~i).

3.3. U~esnicite na aukcijata od kupovna i proda`na strana gi zastapuvaat ~lenkite na

Berzata.

4. Izrazuvawe na cenata i koli~inata

4.1. Pri aukcijata cenata se izrazuva po edinica akcija.

4.2. Cenata na akciite se izrazuva vo denari, bez decimalni mesta.

4.3. Minimalnite korekcii na cenite na akciite se vr{at vo visina od 1 denar po

akcija.

4.4. Koli~inata na akcii koi se nudat na proda`ba na javnata berzanska

aukcija ja utvrduvaat prodava~ite i istata se izrazuva kako priroden broj.

4.5. Za transakciite so ovie akcii ne vaàt op{tite cenovni ograni~uvawa utvrdeni vo

~len 55 od ovie Pravila.

5. Odrùvawe i vremetraewe na aukcijata

5.1. Javnata berzanska aukcija se odrùva vo denovi na trguvawe na Berzata.

5.1. Vremetraeweto na odrùvaweto na aukcijata go odreduva Glavniot izvr{en


6. Podgotovka na aukcijata

6.1. ^lenkata na Berzata koja gi zastapuva prodava~ite na akcii dostavuva barawe do

Berzata za organizirawe aukcija.

6.2. Vo baraweto se navedeni slednite podatoci:

akciite koi }e bidat predmet na aukcijata;

{ifra za trguvawe na akciite koi }e bidat predmet na trguvawe na aukcijata;

imeto na ~lenkata na Berzata koja gi zastapuva prodava~ite na akcii;

{ifrata na ~lenkata na Berzata koja gi zastapuva prodava~ite na akcii;

72

imiwa na prodava~ite na akcii (zadolìtelno dokolku ~lenkata na berzata se

javuva kako prodava~ na akciite-principal, a opciono za site ostanati prodava~i

na akcii);

datumot koga akciite }e se ponudat na proda`ba na aukcijata, koj e najrano

pettiot den na trguvawe od denot na podnesuvaweto na baraweto;

koli~inata na ponudenite akcii;

po~etnata proda`na cena na edna akcija;

procentot od osnovnata glavnina na dru{tvoto {to e predmet na proda`ba;

izbraniot model za proda`ba na akciite.

6.3. Dokolku po~etnata proda`na cena na akciite navedena vo podnesenoto barawe

otstapuva za pove}e ili pomalku od 10% od poslednata prose~nata cena na trguvawe na

redovnoto trguvawe, vo prilog kon baraweto, ~lenkata na Berzata koja gi zastapuva

prodava~ite na akcii zadolìtelno go dostavuva i nalogot za proda`ba na akciite daden

od prodava~ite na akciite, kako i izjava od prodava~ite na akciite vo koja tie izjavuvaat

deka se zapoznaeni deka cenata navedena vo nalogot za proda`ba na akciite otstapuva za

pove}e ili pomalku od 10% od poslednata prose~nata cena na trguvawe so predmetnite

akcii.

6.4. Berzata go proveruva podnesenoto barawe za proda`ba na akciite, a osobeno

proveruva dali se ispolneti uslovite za organizirawe na aukcijata od to~kata 2.1. na

ovoj Aneks.

6.5. Dokolku se ispolneti uslovite od to~kata 2.1., Berzata opredeluva {ifra za akciite

koi }e bidat predmet na aukcija i gi izvestuva svoite ~lenki i javnosta za nazivot i

{ifrata na akciite {to }e se ponudat na proda`ba i za drugi informacii navedeni vo

baraweto, najdocna dva dena pred odrùvaweto na aukcijata, preku BEST sistemot i

na internet stranicata na Berzata.

6.6. Povlekuvawe na podnesenoto barawe za proda`ba na akcii, po pravilo, moè

da se izvr{i najdocna vtoriot den posle denot na podnesuvawe na baraweto. Vo toj

slu~aj Berzata gi izvestuva svoite ~lenki i javnosta za otkaùvaweto na

proda`bata i dostavuva fotokopii od celokupnata dokumentacija do Komisijata za

hartii od vrednost.

7. Postapka na odvivawe na javnata berzanska aukcija pri modelot “proda`ba na par~e”

7.1. Na samiot den na odrùvawe na aukcijata, ~lenkata na Berzata - zastapnik na

prodava~ite na akciite, gi vnesuva proda`nite ceni i koli~inite za opredelenite


7.2. Vo ist den ne moè da se realizira pove}e od edna aukcija po par~e za ista akcija izdadena od ist

izdava~ na hartii od vrednost.

7.3. Sekoja aukcija se sostoi od dve fazi:

- faza na vnes na kupovni nalozi i

- faza na sklu~uvawe na transakcii.

73

7.4. Fazata na vnes na kupovni nalozi od strana na ~lenkite na Berzata za

opredeleni akcii trae od 30 minuti do 240 minuti vo zavisnost od koli~inata na

ponudenite akcii, soglasno vremetraewe {to }e go utvrdi Glavniot izvr{en direktor na

Berzata.

7.5. Po zavr{uvaweto na fazata na vnes na kupovni nalozi sleduva fazata na sklu~uvawe

na transakcii, koga BEST sistemot vr{i podreduvawe na vnesenite kupovni nalozi i

sklu~uvawe na transakcii.

7.6. BEST sistemot gi podreduva vnesenite kupovni nalozi od strana na ~lenkite na

Berzata spored sledniot prioritet:

a) povisoka cena;

b) vo ramkite na ista cena, porano vreme na vnesuvawe na nalogot.


akciite {to se predmet na aukcija i kupovnite nalozi vneseni od drugite ~lenki na

Berzata.

7.8. Vo fazata na vnes na kupovnite nalozi vo BEST sistemot vaàt slednite pravila:

• moàt da u~estvuvaat site ~lenki na Berzata;

• BEST sistemot gi prifa}a samo kupovnite nalozi so ceni koi se ednakvi ili


• pri vnesot na kupovnite nalozi od strana na ~lenkite na Berzata ne

smeaat da se upotrebuvaat drugi dopolnitelni i/ili specijalni uslovi

koi se utvrdeni vo ovie Pravila;

• ~lenkite na Berzata moàt da vr{at menuvawe i povlekuvawe na vnesenite kupovni

nalozi;

• vo kupovniot nalog zadolìtelno treba da bide opredelena koli~inata na akcii;

• nalozite moraat zadolìtelno da bidat vneseni kako dnevni nalozi (poleto

uslovi vo maskata za vnes na nalozi ne se popolnuva ili se vnesuva "D").

7.9. Vo fazata na sklu~uvawe na transakcii BEST sistemot avtomatski sklu~uva

transakcii, soglasno redosledot na vnesenite kupovni nalozi formiran spored

kriteriumi za prioritet navedeni vo to~ka 7.6. Cenata po koja se sklu~uva sekoja

poedine~na transakcija e cenata na kupovniot nalog od strana na ~lenkata na Berzata na

krajot od fazata na vnes na nalozi.

8. Postapka na odvivawe na javnata berzanska aukcija pri modelot “s# ili ni{to”

8.1 Na samiot den na odrùvawe na aukcijata, ~lenkata na Berzata - zastapnik na



8.2 Aukcijata na akcii se odviva vo dve fazi i toa:

1) faza na indikacija na interes, vo traewe od 5 minuti;

74

2) faza na naddavawe, vo traewe od najmalku 5 minuti, pri {to, dokolku vo poslednata

minuta ne dojde do podobruvawe na najdobrata kupovna cena (najvisokata cena), se

sklu~uva transakcija. Vo sprotivno, dokolku vo tekot na poslednata minuta od 5-te

minuti naddavawe dojde do promena na najdobrata kupovna cena, naddavaweto prodolùva

so novi 5 minuti po istekot na prethodnite 5 minuti. Dokolku dojde do promena na

najdobrata kupovna cena vo tekot na poslednata minuta od novite 5 minuti, naddavaweto

prodolùva za dopolnitelni 5 minuti. Vakviot na~in na prodolùvawe na naddavaweto

moè da se slu~uva najmnogu vo 10 intervali (10 pati po 5 minuti). Dokolku vo tekot na

bilo koj interval od po 5 minuti ne dojde do promena na najdobrata kupovna cena vo tekot

na poslednata minuta od 5-te minuti, BEST sistemot sklu~uva transakcija po poslednata

najdobra kupovna cena. Vo slu~aj na naddavawe vo 10 intervali, BEST sistemot sklu~uva

transakcija po najdobrata kupovna cena vo desettiot interval.

8.3. I vo fazata na indikacija na interes i vo fazata na naddavawe BEST sistemot gi

podreduva vnesenite kupovni nalozi od strana na ~lenkite na Berzata spored sledniot

prioritet:

a) povisoka cena i

b) porano vreme na vnesuvawe na nalogot.




8.5. Vo fazata na indikacija na interes vaàt slednive pravila:

moàt da u~estvuvaat site ~lenki na Berzata;

BEST sistemot gi prifa}a samo kupovnite nalozi so ceni koi se ednakvi ili


pri vnesot na kupovnite nalozi od strana na ~lenkite na Berzata ne smeat da se

upotrebuvaat drugi dopolnitelni i/ili specijalni uslovi koi se utvrdeni vo

ovie Pravila;

povlekuvaweto i menuvaweto na kupovnite nalozi vo BEST sistemot vo pravec

na namaluvawe na cenata e dozvoleno samo vo period od 1 (edna) minuta po

vnesuvaweto na nalogot;

vo eden den na odrùvawe na edna ista aukcija, ~lenkite na Berzata od kupovna

strana za ista akcija ne smeat da vnesuvaat pove}e od eden nalog za eden ist

klient;

BEST sistemot }e vr{i avtomatsko odbivawe na vnes odnosno menuvawe na

kupovni nalozi za ista akcija za ista smetka na hartii od vrednost vo CDHV od

strana na edna ili pove}e ~lenki na Berzata dokolku vo BEST sistemot ve}e

postoi kupoven nalog za taa smetka na hartii od vrednost;

site kupovni nalozi moraat da glasat na koli~inata na akcii na koja {to glasi

vneseniot prodaèn nalog od strana na Berzata;

site kupovni nalozi zadolìtelno da bidat vneseni kako dnevni nalozi

(poleto uslovi vo maskata za vnes na nalozi ne se popolnuva ili se vnesuva"D");

moè da se upotrebuvaat kupovni nalozi za grupna smetka (so minimum 2 kupuva~i).

75

8.6. Vo fazata na naddavawe vaàt slednive pravila:

moàt da u~estvuvaat samo onie ~lenki na Berzata koi vnele kupovni nalozi vo

fazata na indikacija na interes;

cenite na vnesenite kupovni nalozi vo BEST sistemot moè samo da se

zgolemuvaat;

vo fazata na naddavawe ne moàt da se vnesuvaat novi kupovni nalozi.

8.7. Zatvoraweto na aukcijata se slu~uva avtomatski pri {to BEST sistemot avtomatski

sklu~uva transakcija so nalogot koj e prvorangiran soglasno kriteriumite za prioritet

navedeni vo to~ka 8.3. i soglasno na~inot na sklu~uvawe transakcija od to~ka 8.2,

podto~ka 2.

9. Utvrduvawe i poramnuvawe na transakciite

9.1. Utvrduvaweto i poramnuvaweto na transakciite so akcii na javnata

berzanska aukcija, se izvr{uva soglasno Zakonot za hartii od vrednost i pravilata

na ovlasteniot depozitar na hartii od vrednost.

10. Pregled na sklu~eni transakcii, ceni i cenovni ograni~uvawa

10.1. Po zavr{uvaweto na aukcijata site ~lenki na Berzata moàt da go vidat pregledot

na sklu~enite transakcii vo BEST sistemot.

76

PRILOZI

Prilog 1: Mo`nost za vnesuvawe na nalozi vo BEST sistem so pregled na fazite na pazarot

ВИД НА НАЛОГ

РЕЖИМ НА КОНТИНУИРАНО ТРГУВАЊЕ РЕЖИМ НА АУКЦИСКО ТРГУВАЊЕ

ЗАТВОРЕН ПАЗАР

ФАЗА ПРЕД

ТРГУВАЊЕ

ГЛАВНА ТРГОВСКА

ФАЗА



ФАЗА ПРЕД

ТРГУВАЊЕ

ФАЗА НА ДОПОЛНИТЕЛНО

ТРГУВАЊЕ


ПАЗАРЕН + +

ЛИМИТИРАН + + +

ИЗВРШИ ИЛИ ОТКАЖИ +

НАЛОГ СО СКРИЕНА КОЛИЧИНА + +

СЕ ИЛИ НИШТО

+

77

Prilog 2: Formirawe na aukciska cena

ОТВOРА ПО ЕДИНСТВЕНАТА ЦЕНА

само една

цена

остаток само на куповна страна ОТВOРА ПО НАЈВИСОКАТА

МОЖНА ЦЕНА

остаток

остаток само на продажна

страна ОТВOРА ПО НАЈНИСКАТА МОЖНА ЦЕНА

НАЈГОЛЕМА КОЛИЧИНА КОЈА ШТО МОЖЕ ДА РЕАЛИЗИРА СО

НАЈМАЛ ОСТАТОК

ист остаток и на продажна и на куповна страна

ОТВOРА ПО ЦЕНА КОЈА ШТО Е ПРОСТА АРИТМЕТИЧКА

СРЕДИНА МЕЃУ НАЈВИСОКАТА И НАЈНИСКАТА ЦЕНА

ЗАОКРУЖЕНА НА ЦЕНОВНАТА КОРЕКЦИЈА

повеќе цени

ОТВOРА ПО ЦЕНА КОЈА ШТО Е

ПРОСТА АРИТМЕТИЧКА СРЕДИНА МЕЃУ НАЈВИСОКАТА И

НАЈНИСКАТА ЦЕНА ЗАОКРУЖЕНА НА ЦЕНОВНАТА

КОРЕКЦИЈА

нема остаток

само пазарни налози

ОТВOРА ПО РЕФЕРЕНТНА ЦЕНА

нема цена

неизвршливи налози

НЕМА ТРАНСАКЦИЈА

78

IZBOR NA PAZARNI SITUACII

Промена на временската ознака на налогот

Пример # 01: Промена на цена на налог (намалување на цена)

Почетна состојба

СУ КУП. ПРО. СУ

#N СУ КОЛ. ЦЕН

А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

a 50 101

b 20 100

Промени налог “a” – Налог “a”: Купи 50 по цена од 100.

Крајна состојба



А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

b 20 100

a 50 100

ТРАНСАКЦИ

И КОЛИЧИНА ЦЕНА

Пример # 02: Промена на цена на налог (зголемување на цена)




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

b 50 101

a 20 100





А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

b 50 101

a 20 101

ТРАНСАКЦИ

И

КОЛИЧИН

А ЦЕНА

79

Пример # 03: Промена на вид на налог (од лимитиран во пазарен)




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

a 50 101

b 20 100

Промени налог “a” – Налог “a”: Купи 50 по пазарна цена.




А #N КОЛ. ЦЕНА

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

a 50 пазарн

а

b 20 100

ТРАНСАКЦИ


Пример # 04: Промена на вид на налог (од пазарен во лимитиран)





ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

a 50 пазарн

а

b 20 100





А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

b 20 100

a 50 100

ТРАНСАКЦИ

И

КОЛИЧИН

А ЦЕНА

80

Пример # 05: Промена на количина на налог (зголемување)




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

a 1,000 100

b 500 100

Промени налог “a” – Налог “a”: Купи 50,000 по цена од 100.




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

b 500 100

a 50,000 100

ТРАНСАКЦИ


Пример # 06: Промена на количина на налог (намалување)




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

a 10,000 99

b 5,000 99





А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

a 200 99

b 5,000 99

ТРАНСАКЦИИ КОЛИЧИН

А ЦЕНА

81

Пример # 07: Промена на количина на налог (од видлива во скриена)





ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

a 90h240 100

b 500 100

Промени налог “a” – Налог “a”: Купи 80h250 по цена од 100.




А #N КОЛ. КУП. ПРО. КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

a 80h250 100

b 500 100

ТРАНСАКЦИ

И

КОЛИЧИН

А ЦЕНА

Пример # 08: Промена на количина на налог (од скриена во видлива)





ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

a 800h10.00

0 100

b 500 100

Промени налог “a” – Налог “a”: Купи 1.800h9.000 по цена од 100.




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

b 500 100

a 1.800h9.00

0 100

ТРАНСАКЦИ

И

КОЛИЧИН

А ЦЕНА

82

Пример # 09: Промена на дополнителни услови за време на извршување




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

a 100

100

b 500 100

Промени налог “a” – Налог “a”: Купи 100 по цена од 100 на 15/09/2008.




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

a 100

100

b 500 100

ТРАНСАКЦИ

И

КОЛИЧИН

А ЦЕНА

Пример # 10: Промена на број на налог




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

a 10.000 99

b 5.000 99

Промени налог – Налог “a”: Купи 10.000 по цена од 99, промена на број на налог.




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

b 5.000 99

a 10.000 99

ТРАНСАКЦИ

И

КОЛИЧИН

А ЦЕНА

83

Пример # 11: Промена на специјални услови за извршување (е додаден)




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

a 900 101

b 10.000 100

Промени налог – Налог “b”: Купи 10.000 по цена од 100 – СН.




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

a 900 101


А ЦЕНА

Пример # 12: Промена на статус на налог

Ако статусот на налогот е променет од страна на системот (од активен во неактивен, или обратно), налогот не

добива нова временска ознака.

Пример # 13: Пуштање на налог

Кога налогот е пуштен, тој добива нова временска ознака.

Извршување на трансакции со пазарен налог

Пример # 01: На пазарот има само пазарен налог

Почетна состојба Референтна цена = 100




ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

a 10 пазарн

а

Налог “b”: Продај 10 по пазарна цена.



#N СУ КОЛ. ЦЕНА #N КОЛ. ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

84

ТРАНСАКЦИ

И

КОЛИЧИ

НА ЦЕНА

a b 10 100

Пример# 02: Пазарен налог и лимитиран налог





ЦЕ

НА КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

a 10 пазарн

а

b 10 100

Налог “c”: Продај 10 по пазарна цена.




А #N КОЛ.

ЦЕ

НА

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

b 10 100

ТРАНСАКЦИ


a c 10 101

Пример# 03: Пазарен налог и лимитиран налог




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

пазарн

а 10 a

100 10 b

Налог “c”: Купи 10 по пазарна цена.




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

100 10 b

85

ТРАНСАКЦИИ КОЛИЧИНА ЦЕНА

c a 10 99

Пример # 04: Лимитиран налог




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

a 10 100





А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

ТРАНСАКЦИ


a b 10 100

Пример # 05: Нема налози на спротивната страна




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

Налог “a”: Продај 10 по пазарна цена.




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

пазарн

а 10 a


86

Пример # 06: Нема налози на спротивната страна (референтната цена не е формирана)




А #N КОЛ.

ЦЕ

НА

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

Налог “a”: Купи 10 по пазарна цена.

Прикажано во логот: Откажано е извршувањето на барањето. Референтната цена не е наведена. Внес на налогот не

е дозволен(цената мора да биде наведена).




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

ТРАНСАКЦИ

И

КОЛИЧИН

А ЦЕНА






ЦЕН

А

КО

Л. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

a 10 пазарн

а

Налог “b”: Продај 10 по цена од 100 – СН.




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

ТРАНСАКЦИ

И

КОЛИЧИН

А ЦЕНА

a b 10 100

87

Пример # 08: Налог со скриена количина





ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

a 80h160 100





А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

a 60h80 100

ТРАНСАКЦИ

И

КОЛИЧИН

А ЦЕНА

a b 80 100

a b 20 100

Извршување на трансакции со лимитирани налози






ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

a 10 пазарн

а

Налог “b”: Продај 10 по цена од 100.




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

ТРАНСАКЦИ

И

КОЛИЧИН

А ЦЕНА

a b 10 100

88

Пример # 02: На пазарот има само лимитиран налог (Нај. Куп. Цена ≥ Нај. Прод. Цена)




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

a 10 102





А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

ТРАНСАКЦИ

И

КОЛИЧИН

А ЦЕНА

a b 10 102

Пример # 03: На пазарот има само лимитиран налог (Нај. Куп. Цена < Нај. Прод. Цена)




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

a 10 100





А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

a 10 100 102 10 b

ТРАНСАКЦИ

И

КОЛИЧИН

А ЦЕНА

89

Пример # 04: На пазарот има пазарен и лимитиран налог (цената на внесениот продажен налог ≤ Нај. Куп.

Цена)




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

b 10 пазарн

а

a 10 100

Налог “c”: Продај 10 по цена од 99.




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

a 10 100

ТРАНСАКЦИ

И

КОЛИЧИН

А ЦЕНА

b c 10 101

Пример # 05: На пазарот има пазарен и лимитиран налог (цена на внесениот продажен налог > Нај. Куп.

Цена)




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

b 10 пазарн

а

a 10 100

Налог “c”: Продај 10 по цена од 102.




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

a 10 100

ТРАНСАКЦИ

И

КОЛИЧИН

А ЦЕНА

b c 10 102

90

Пример# 06: На пазарот има пазарни и лимитирани налози (цена на внесениот куповен налог < Нај. Прод.

Цена)




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

пазарн

а 10 b

100 10 a

Налог “c”: Купи 10 по цена од 98.




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

100 10 a

ТРАНСАКЦИ

И

КОЛИЧИН

А ЦЕНА

b c 10 98

Пример # 07: На пазарот има пазарни и лимитирани налози (цената на внесениот куповен лимитиран налог

≥ Нај. Прод. Цена)




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

пазарн

а 10 b

100 10 a

Налог “c”: Купи 10 по цена од 101.




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

100 10 a

ТРАНСАКЦИ

И

КОЛИЧИН

А ЦЕНА

c b 10 99

91

Пример # 08: Нема налог на спротивната страна




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ПРО

. КОЛ. СУ #N

Налог “a”: Продај 20 по цена од 100.




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

100 20 a

ТРАНСАКЦИ

И

КОЛИЧИН

А ЦЕНА

Формирање на аукциска цена

Пример #01: Најголема количина и најмал остаток


КУП. ПРО.

#N КОЛ. ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

a 200 202 197 400 d

b 200 201 198 200 e

c 300 200 200 100 f

Формирање на цена

КУП.

ЦЕНА

ПРО.

КОЛИЧИНА

ПРИФАТЛИВ

А

КОЛИЧИНА

ОСТАТОК ОСТАТОК

ПРИФАТЛИВ

А

КОЛИЧИНА

КОЛИЧИ

НА

200 200 202 500 700

200 400 201 300 700

300 700 200 700 100

700 100 198 600 200

700 300 197 400 400

Аукциската цена е 200, по која се извршува најголема количина (700).

92


КУП. ПРО.

#N КОЛ. ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ТРАНСАКЦИ


a d 200 200

b d 200 200

c e 200 200

c f 100 200



КУП. ПРО.

#N КОЛ. ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

a 200 202 197 400 e

b 200 201 198 200 f

c 200 200 200 80 g

d 50 198 201 50 h


КУП.

ЦЕНА

ПРО.

КОЛИЧИН

А

ПРИФАТЛИВА

КОЛИЧИНА ОСТАТОК ОСТАТОК


КОЛИЧИНА

КОЛИЧИН

А

200 200 202 530 730

200 400 201 330 730 50

200 600 200 80 680 80

50 650 50 198 600 200

650 250 197 400 400

Најголемата истргувана количина (600) се добива на две цени – на 200 и на 198. Аукциската цена се формира

според критериумот на најмал остаток, што се значи дека аукциска цена е 198.


КУП. ПРО.

#N КОЛ. ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

d 50 198 200 80 g

201 50 h


А ЦЕНА

a e 200 198

b e 200 198

c f 200 198

93



КУП. ПРО.

#N КОЛ. ЦЕНА ЦЕН

А КОЛ. #N

a 400 203 198 200 d

b 200 202 199 400 e

c 200 201


КУП.

ЦЕНА

ПРО.

КОЛИЧИНА

ПРИФАТЛИВ

А

КОЛИЧИНА


ПРИФАТЛИВ

А

КОЛИЧИНА

КОЛИЧИН

А

400 400 203 200 600

200 600 202 600

200 800 200 201 600

800 200 199 600 400

800 600 198 200 200

Најголемата истргувана количина (600) се добива на цени од 199,201 и 202. Бидејќи најмалиот остаток се добива по

цена од 202, затоа 202 претставува аукциска цена.


КУП. ПРО.

#N КОЛ. ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

c 200 201

ТРАНСАКЦИИ КОЛИЧИ

НА ЦЕНА

a d 200 202

a e 200 202

b e 200 202

Пример #04: Остаток само на Куповна страна


КУП. ПРО.

#N КОЛ. ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

a 400 202 198 200 c

b 200 201 200 300 d

94


КУП.

ЦЕНА

ПРО.

КОЛИЧИНА

ПРИФАТЛИВ

А

КОЛИЧИНА

ОСТАТО

К ОСТАТОК

ПРИФАТЛИВ

А

КОЛИЧИНА

КОЛИЧИ

НА

400 400 202 100 500

200 600 100 201 500

600 100 200 500 300

600 400 198 200 200

Најголемата истргувана количина (500) се добива на цени од 200 и 201. Тука, аукциската цена не може да се

определи по најмалиот остаток, бидејќи е идентична на двете страни. Бидејќи остатокот со можните цени се јавува

само на куповна страна, аукциската цена станува поголемата од двете можни цени (201).


КУП. ПРО.

#N КОЛ. ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

b 100 201


a c 200 201

a d 200 201

b d 100 201

Пример #05: Остаток само на продажна страна


КУП. ПРО.

#N КОЛ. ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

a 300 202 198 200 c

b 200 201 199 400 d


КУП.

ЦЕНА

ПРО.

КОЛИЧИН

А

ПРИФАТЛ

ИВА

КОЛИЧИН

А


ПРИФАТЛ

ИВА

КОЛИЧИН

А

КОЛИЧИН

А

300 300 202 300 600

200 500 201 100 600

500 199 100 600 400

500 300 198 200 200

95

Најголемата истргувана количина (500) се добива на цени од 199 и 201. Тука, аукциската цена не може да се


само на продажна страна, аукциската цена се формира од помалата од двете можни цени (199).


КУП. ПРО.

#N КОЛ. ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

199 100 d

ТРАНСАКЦИ

И

КОЛИЧИ

НА ЦЕНА

a c 200 199

a d 100 199

b d 200 199

Пример #06: Остаток на продажна и на куповна страна


КУП. ПРО.

#N КОЛ. ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

a 100 201 198 100 c

b 100 199 201 100 d


КУП.

ЦЕНА

ПРО.

КОЛИЧИНА

ПРИФАТЛИВ

А

КОЛИЧИНА

ОСТАТОК ОСТАТО

К

ПРИФАТЛИВ

А КОЛИЧИНА КОЛИЧИНА

100 100 201 100 200 100

100 200 100 199 100

200 100 198 100 100

Најголемата истргувана количина (100) се добива на цени од 198, 199 и 201. Тука, аукциската цена не може да се


на двете страни и на продажна страна и на куповна , аукциската цена се пресметува како прост аритметички просек

од највисоката и најниска можна цена [(201 + 198) / 2 = 199.5 по заокружување се добива 200].


КУП. ПРО.

#N КОЛ. ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

b 100 199 201 100 d

ТРАНСАКЦИ

И

КОЛИЧИ

НА ЦЕНА

a c 100 200

96

Пример #07: Без остаток


КУП. ПРО.

#N КОЛ. ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

a 300 202 198 200 c

b 200 201 199 300 d


КУП.

ЦЕНА

ПРО.

КОЛИЧИНА

ПРИФАТЛИВ

А

КОЛИЧИНА

ОСТАТО

К ОСТАТОК


КОЛИЧИНА

КОЛИ

ЧИНА

300 300 202 200 500

200 500 201 500

500 199 500 300

500 300 198 200 200

Најголемата истргувана количина (500) се добива на две цени - 199 и 201. Тука, аукциската цена не може да се

определи по најмалиот остаток. Бидејќи трансакциите на дадените цени резултираат без остаток, аукциската цена

се пресметува како прост аритметички просек од двете можни цени, заокружени на ценовна корекција [(201 + 199) /

2 = 200].


КУП. ПРО.

#N КОЛ. ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N


a c 200 200

a d 100 200

b d 200 200

Пример #08: Налози кои не може да се извршат


КУП. ПРО.

#N КОЛ. ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

a 80 200 201 80 b

97


КУП.

ЦЕНА

ПРО.

КОЛИЧИНА ПРИФАТЛИВА

КОЛИЧИНА

ОСТАТО

К

ОСТАТО

К


КОЛИЧИНА

КОЛИЧИН

А

201 80 80 80

80 80 80 200

Во согласност со временска важност, налозите се префрлени понатаму, при што сите внесени параметри остануваат

исти.


КУП. ПРО.

#N КОЛ. ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

a 80 200 201 80 b

ТРАНСАКЦИИ КОЛИЧИ

НА ЦЕНА

Предизвикување на прекинувачки аукции

Пример #01: Опсегот помеѓу налозите надминува 3%, со налози што остануваат во рамките на границите

динамичките лимити




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

98 10 a

Налог “b”: Купи 10 по цена од 102.

Меѓу состојба: не е предизвикана прекинувачка аукција– потенцијалната цена не е надвор од динамичките лимити.

Крајна состојба: Трансакцијата е склучена по цена од 98.

ТРАНСАКЦИ

И

КОЛИЧИН

А ЦЕНА

b a 10 98

Пример #02: Првиот налог е внесен во рамките на 3% во однос на референтната цена. Агресивниот налог е

надвор од 3% во однос на референтната цена

98




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

a 10 100


Меѓу состојба: не е предизвикана прекинувачка аукција – потенцијалната цена не надвор од динамичките лимити

Крајна состојба: Трансакцијата е склучена по цена од 100.

ТРАНСАКЦИ

И

КОЛИЧИН

А ЦЕНА

a b 10 100

Пример #03: Првиот налог е надвор од 3% интервалот во однос на референтната цена. Агресивниот налог е

надвор од 3% интервалот во однос на референтната цена




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

95 10 a

Налог “b”: Купи 10 по цена од 105.

Меѓу состојба Предизвикана е прекинувачка аукција – потенцијалната цена е надвор од динамичките лимити

КУП.

ЦЕНА

ПРО.

КОЛИЧИНА

ПРИФАТЛИВ

А

КОЛИЧИНА


ПРИФАТЛИВ

А

КОЛИЧИНА

КОЛИЧИ

НА

10 10 105 10

10 95 10 10

Новата референтна цена се формира на 100 и се изедначува со поранешната референта цена.


ТРАНСАКЦИ

И

КОЛИЧИН

А ЦЕНА

b a 10 100

Пример #04: Предизвикување на прекинувачка аукција со лимитиран налог


99



А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

100 10 a

102 10 b

104 10 c

106 10 d

Налог “e”: Купи 20 по цена од 106.

Меѓу состојба не е предизвикана прекинувачка аукција – потенцијалната цена не надвор од динамичките лимити..




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

104 10 c

106 10 d


e a 10 100

e b 10 102

Пример #05: Предизвикување на прекинувачка аукција со лимитиран налог




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

100 10 a

102 10 b

104 10 c

106 10 d

Налог “e”: Купи 30 по цена од 106.

Меѓу состојба Предизвикана е прекинувачка аукција– потенцијалната цена е надвор од динамичките лимити.

Лимитираниот налог ќе се исполни, заедно со налозите што се наоѓаат во рамките на динамичкиот лимит,

налогот надвор од динамичките лимити (налог “c”).

КУП.

ЦЕНА

ПРО.


КОЛИЧИНА

ОСТАТО

К

ОСТАТО

К


КОЛИЧИНА КОЛИЧИНА

30 30 106 10 40 10

30 104 30 10

30 10 102 20 10

30 20 100 10 10

Новата Референтна цена е 104.


100



А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

106 10 d


e a 10 104

e b 10 104

e c 10 104

Пример #06: Предизвикување на прекинувачка аукција со пазарен налог




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

100 10 a

102 10 b

104 10 c

106 10 d

Налог “e”: Купи 20 по пазарна цена.

Меѓу состојба не е предизвикана прекинувачка аукција – потенцијалната цена не е надвор од динамичките лимити.




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N ЦЕНА КОЛ. СУ #N

104 10 c

106 10 d

ТРАНСАКЦИ

И

КОЛИЧИН

А ЦЕНА

e a 10 100

e b 10 102

Пример#07: Предизвикување на прекинувачка аукција со пазарен налог




А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

100 10 a

102 10 b

104 10 c

106 10 d

101

Налог “e”: Купи 30 по пазарна цена.

Меѓу состојба Предизвикана е прекинувачка аукција – потенцијалната цена е надвор од динамичките лимити.

Заедно со налозите во рамките на динамичките лимити, пазарниот налог исто ќе ги изврши налозите надвор од

динамичките лимити. (налог “c”).

КУП.

ЦЕНА

ПРО.


КОЛИЧИНА

ОСТАТО

К ОСТАТОК

ПРИФАТЛИВ

А

КОЛИЧИНА

КОЛИЧИНА

30 30 пазарна 10 40

30 106 10 40 10

30 104 30 10

30 10 102 20 10

30 20 100 10 10





А #N КОЛ.

ЦЕН

А

ЦЕН

А КОЛ. #N

ЦЕН

А КОЛ. СУ #N

106 10 d

ТРАНСАКЦИ

И

КОЛИЧИН

А ЦЕНА

e a 10 104

e b 10 104

e c 10 104

Пример #08: Предизвикување на прекинувачка аукција со пазарен налог





ЦЕН

А КОЛ. #N ЦЕНА КОЛ. СУ #N

a 30 пазарн

а


Меѓу состојба Предизвикана е прекинувачка аукција – потенцијалната цена е надвор од динамичките лимити.

КУП.

ЦЕНА

ПРО.

КОЛИЧИНА

ПРИФАТЛИВ

А

КОЛИЧИНА


ПРИФАТЛИВ

А

КОЛИЧИНА

КОЛИЧИНА

30 30 пазарна 30

30 105 30 30


102


ТРАНСАКЦИ

И

КОЛИЧИН

А ЦЕНА

a b 30 105

Documents

ПРАВИЛА ЗА ТРГУВАЊЕ - mse.mk na berza... · odnosi; - "Nalog" e ... od vrednost i javnosta za denovite vo nedelata vo ... klientot vo vrska so negovoto iskustvo vo