ពរះរាជាណាចពររមពជា

ជាត សាសនា ពរះមហារសពត

ករសងសខាភបាល

គោលការណណណនាជាត

សតពការពាបាលដោយឱសថបរឆាងនងដេដោគដេដស

ដ ើេនសសដេញវយ

ពនតយឡ ើងវញឡ ើកទ២

ឡៅខែ មករា ឆនា ២០១២

មជឈមណឌ លជាតបរយទឋនងជងអេដស អសើខសបក នងកាមអោគ

1

ម ក ទពរ

រមភកថ ............................................................................................................................................................ 6 

េសចកតែថលងអណរគណ ................................................................................................................................... 7 

ពកយបរពញ ....................................................................................................................................................... 8 

១  េសចកតសេងខប ........................................................................................................................................ 11 

២  េ ករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសជអវ? .................................................... 14 ៣  េគលករណៃនករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស ..................................... 16 ៤  ករចបេផតមពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស .................................................. 18 

៤-១  ករបញជ កអពករឆលងេមេ គេអដស .......................................................................... 18 

៤-២  ករពេរគះជងេលើកដបង (ៃថងែដលបងហ ញខលន) .......................................................... 19 ៤-៣  ករពេរគះជងេលើកទ២ (មនមយសបត ហ) ................................................................ 23 

៤-៤  ករពេរគះជងេលើកទ៣ (មន ២សបត ហ) ................................................................... 26 

៤-៥  ករចបេផតើមពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

េលើអនកជងែដលកពងមនជងឱកសនយមសកមម ...................................................... 27 

៥  ករចបេផតមពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស េ យេរបរបមនត

ជរទ១ ជអវ? ............................................................................................................................................. 30 ៥-១  របមនតពយបលជរទ១ៃនឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស ............................................ 30 ៥-២  អនកជងេអដសែដលមនជងរេបង .............................................................................. 34 ៥-៣  អនកជងេអដសែដលមនជងរ កេថលើមរបេភទ B រមគន .............................................. 36 ៥-៤  រសតមនៃផទេពះ ......................................................................................................... 39 

៦  បនតករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស ............................................................. 41 

៦-១  ករគរទអនកជងេអដស េ យេលបឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស េ យរតមរតវ

េទៀងទត នងជប ប (ARV adherence) ............................................................... 41 

៦-២  គរទករផល សបតរកររបរពតត នងករេបើកចហអព ថ នភពផទកេមេ គេអដស .............. 43 

2

៦-៣  ម នករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស ....................................... 44 ៦-៤  ករេធវើេ គវនចឆយ នងកររគបរគងពយបលជងឱកសនយម ..................................... 46 

៦-៥ ករេធវើេ គវនចឆយ នងកររគបរគងផលបះពលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស 46 

៦.៦   ផល សបដររបមនដពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសេ យ រផលបះពលៈ 48 

៦.៧  ករេធវើេ គវនចឆយ នងកររគបរគងពយបលជងមយចននែដលេកើតេរកយព

េកើនេឡើងវញៃនរបពនធភព (IRIS) ........................................................................ 51 

៧  បនថយជអ បរមនវករេកនេឡងៃនភព របសេមេ គេអដស េទនង

ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសៈ ...................................................................................................... 53 

៨  េ រតវេធវករកណតប ជយៃនករពយបលយងដចេមតច? ..................................................... 54 ៨-១  ប ជយែផនកគលនក (Clinical Failure) .......................................................................... 56 ៨-២  ប ជយែផនករបពនធភព ........................................................................................ 59 ៨-៣  ប ជយែផនកវរស រសត (Virological Failure) ............................................................ 62 

៨-៤  េតើរតវបតរេទេរបើរបមនតពយបលជរទ២ េនេពល ? ............................................... 63 

៩  េ រតវចបេផតមេរបរបមនតពយបលជរទ២ មយ? ................................................................ 66 

១០  េ រតវេធវដចេមតចេនេពលមនករពយបលប ជយេ យរបមនត                   

ពយបលជរទ២? .................................................................................................................................... 67 

១១ ករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស កនង ថ នភពពេសស ............................. 68 

១១-១ អនកជងេអដសេពញវយ ែដលធល បេរបើឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសពមនមក .......... 68 

១១-២ រសតផទកេមេ គេអដសែដលសថតកនងវយែដល ចមនគភ .......................................... 68 ១១-៣ េកមងជទង (Adolescents) ......................................................................................... 70 ១១-៤ ករបងក រករចលងេរកយពមនករបះពលនងេមេ គេអដស

(Post-exposure Prophylaxis) ................................................................................... 72 

ឧបសមពនធ ......................................................................................................................................................... 75 ឯក រេយង .............................................................................................................................................. 126

3

ង

ងទ១: េតើេមេ គេអដសឆលងេ យរេបៀប ? ..................................................... 18 

ងទ២: ករពនតយសខភពរ វរជវរកជងរេបង មយទធ រសត 3Is ..................... 20 ងទ៣: លកខណៈវនចឆយេដើមបចបេផតើមករពយបលេ យឱសថរបឆង

នងេមេ គេអដស* .................................................................................... 24 ងទ៤: អន សនៃនករេធវើេតសតអមេវជជ រសត ម ន មនេពលចបេផតើម

ពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស .......................................... 24 ងទ៥: សេងខបអពករពយបលបងក រជងឱកសនយមេលើអនកផទកេមេ គេអដស

នងអនកជងេអដស ..................................................................................... 25 ងទ៦: េពលេវ ែដលរតវចបេផតើមករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គ

េអដសចេពះអនកជងែដលកពងមនជងឱកសនយម ................................ 28 

ងទ៧: ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសសតង កនងរបមនតពយបលជរទ១ .............. 31 

ងទ៨: ករតដសនមខៃនឱសថ NVP ៃនករពយបលេ យឱសថរបឆងនង

េមេ គេអដស នងធល បពយបលជងរេបង* ................................................ 33 

ងទ៩: អន សនៃនករេធវើេតសតអមេវជជ រសត ជរបចេដើមប ម នកនងេពល

ពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស .......................................... 45 ងទ១០: ផលបះពលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសែដលេកើតេឡើង

ជញកញប ............................................................................................. 46 

ងទ១១: ករផល សបដរឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសេ យ រផលបះពល

(ARV side effect) ..................................................................................... 48 

ងទ១២: ករកណតរក នងវធនករណេ ះរ យមលេហតៃនភពប ជយៃន

ករពយបល ............................................................................................. 55 ងទ១៣ : កររគបរគងពយបលភពប ជយែបបគលនក េរកយពមនរពតតករណគលនក

កនងដ កកលទ៣ នងទ៤ ចេពះអនកជងកពងពយបលេ យឱសថ

របឆងនងេមេ គេអដស .......................................................................... 58 

ងទ១៤: កររគបរគងពយបលភពប ជយែផនករបពនធភព ែដលេកើតេឡើង

ែតឯកឯង ................................................................................................. 60

4

ងទ១៥: លកខណៈវនចឆយស បកណតលកខខណឌ ែដលតរវេ យេធវើេតសត Viral load

(Viral load testing eligibility criteria) ........................................................ 63 

ងទ១៦: ករ យតៃលភពប ជយែផនកវរស រសត េ យពងែផអកេលើករ ម ន

ជរបចេលើអនកជងែដលពមនេ គសញញ .................................................. 65 ងទ១៧: របមនតពយបលសតង េ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសជរទ២* .......... 67 

ងទ១៨: ករតដសៃនឱសថ ARV, របមនតផ , តរវករ នងករេរបើចេពះរកមពេសស .. 90 ងទ១៩: កររគបរគងពយបលផលបះពលសខនៗៃនឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស ....... 97 

ងទ២០: ទរង នងកររគបរគងពយបលៃន រជត ក តកនងឈម ................ 103 

ងទ ២១: អនដរកមមសខនៗរបសឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស NVP, EFV,

នង LPV/r .............................................................................................. 117 

ងទ ២២: ករផល សបដរព Viral copies/មល េទ log .................................................. 119 ងទ ២៣: Karnofsky Performance Scale ............................................................. 121 

ងទ២៤: របមនតពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសចេពះមត យផទកេមេ គ

េអដសនងកនរបសគត ......................................................................... 122 

ងទ២៥: ករេរបើឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស ស បរសតែដលេធវើេ គវនចជយថមនេមេ គេអដសេនេពលកពងស ល ឬ

េរកយេពលស លភល មៗ ...................................................................... 124 របភព

របភពទ១: ទនកទនងរ ង ddI នង កររ កលែពង ............................................ 108 

របភពទ២: កររថយចះរគបឈមរកហមេ យ AZT ............................................ 109 របភពទ៣: ករពលេថលើមេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

(ART-associated liver toxicity) ........................................................... 110 របភពទ៤: គនសបរពញអព ន មកនទលេលើែសបកប ត លមកពករពលឱសថ

រកម NRTIs ........................................................................................ 113 

របភពទ៥: គនសបរពញអពេ គសញញ សរៃសរប ទក ត លប ត លមកពករ

ពលឱសថ EFV .................................................................................. 114 របភពទ៦: ករេធើវេតសត Viral Load ជរបច .......................................................... 120 

5

ឧបសមពនឋ

ឧបសមពនធទ១: ច តថន កដ កកលៃនករឆលងេមេ គេអដស នងជងេអដស

ចេពះមនស េពញវយ នងេកមងជទង ................................................... 75 ឧបសមពនធទ២: ករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស នងផលបះពល

របសឱសថ ......................................................................................... 89 ឧបសមពនឋទ៣: អនដរកមមសខនៗៃនឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

(Important ARV drug interactions) ................................................... 117 

ឧបសមពនឋទ៤: យទធ រសដៃនករេធវើេតសដ Viral Load (Viral Load Testing Strategy) . 118

ឧបសមពនឋទ៥: ករ កពនទេទ មករតកណហវសគ

(Karnofsky Performance Scale) ...................................................... 121 

ឧបសមពនឋទ៦: ករពយបលបងក រេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសចេពះ

រសដមនៃផទេពះ ................................................................................ 122 

~

~

-~;.......I. \ ," \~" ~?""

. .--J7

~~~~~-~~--t

.. ~ {'~~t. 5 ~~ ~1~~~ .,;;~~~~ ~. (. ..~ :\\~ ~:r.

t~~~ _ ,.~' '. \ ,j \

~" ~ Jt~1 / . ",,\ Qi ¥ / .:!.../ i -;;.r' ',-./ ~ ~~ .

"''l>~'''~ 7j'C~'' fi --;p --vJIfr r-ru in hf 130J q,ru b! .... . ~ ~~-, "

GjGOGj !Jt GO 8! ~ ~ ~B! WlJl!;t~UJ!JU

.,

L. J;'J 3u W§['Jrflq ~ u Wlf1j ~ m in 1Du rflru ui Ll1J Wts ~

uWYBDJ SSl DCB81 ~ S1!lJ1J b! OJ;'J Lbl£!11 q~~8 ~ qU1 q~ m~w u1fDJ S B£l11 ~ [:1 H1 g~ru ui UlJ U~ lu1 ~ tP I

q~ ~ ~pU!!;l.n:1 uuuiru [:1!ru ui hf13DJ ~!B UJB~qDJ m ~1 SJ:l ~ Wru ui hf13 DJ IJDJ1 l-S1 ~ Sl

~ UJ 'oS uu; ~! U! ru 1.1:11 t s! U! t~ UJJ;'JLb1011m LH1lJWb!0 q~ fY ~~ S Lb ru Ltl hf 130J q,ruill Ln 10. IN

L. UJBb! DJ 8m~ uu l-S 1ru ui hf13DJ IJDJ1lJ!\;!BUJ I-fdm ~ ~L~ U1

~l!U! qb u WYBDJ £l11 b! O! qfu!~ UJ ~ DJ lJ1J Suru Lt DS uiru [:1! ~ UJdfHq~ ~ UJ Wts ~ b!HJ;'J D!

qD1!} ~ b!lf1j!\;lBfru£J!U!SLBm L[:11 q[81qillq£l \;lDQ1S ui ~ Sl ~ UJ 'oS lf1j!~ nuru 1.1:11

L.DJ[:1H1 .. I

~ U1B1 b! ~m~w lJ1fDJ SBq~ ~ [:lH1 ~ U1B1 qtl!U! q~ 8BBITU nlru [:1!!Jtp G~DJ£l11 In LH~8 ~qU1

~ W1 \;l~ [:l H1 g~ru in Ll1J q~ !LQDCB81 m UJl1 q~l~~l'oS lf1j!~ nuru 1.1:11 UJ ~~ Sl!lJ1J b! 0 I

L.DJ 81 rflq ~ Bl-S 1g ~ ru ui Ll1J q ~~ ~! IJ DJ 1q Id ~ S1 IJDJ1

Du'iJ1D!U! :m !BUJ ,,~ [:l H1 g~ b!Hq~ ~ [:l HW U1 Blb!5b!Hru ui Ll1J q~ ~~! IJDJ 1S uiru 88lJ W

q~B ifl lJ unru ~ WUJ q~ q[8l!f:J rrflrn LH1 QL !J!1 ru I.1:1US £l!1 ~CB 81 ~ ~ ~fullJ1J 8m uiru [:l!

'oS lf1j!~ nuru 1.1:11 q~ m ui un 1eru 1.1:11 ru f~ b!! q ~ ~ru thfH!:l D~ J;'J U£l!;! lf1j \;! S ui ~ U1 BU! g~

q~ ~[:lH1g~ruLbLl1Jq~ ~~! !LQDCB81 ~U1BU!q~ b!fDJH;J1 ~[:lH1g~q~8mDl~UJrut.fuB

fPBJ;'J D!fullJ1J 8m!U! S!J! L. UJ~b!DJ 81D1l-S 1~8 tJ qU1 q~ m~w u1fDJ SB£l11 ~ [:l H1 g~ru ui Ll1J

q~ ~~! u Wlf1j ~ S 81 DCB 81 ~ U1 BU!q~ b!fDJ !f:J1~ [:l H1 gtJ q~ 8 mDl~ uiru L!u BfPBJ;'J D! I

~ 13~ ~ mBb! !J!UJ~ ~ [:lH1 ~ U1B1 qtl!U! q~ 8BBITUDlq~~ [:lH1 ~ U1B1 b! ~ru [:l! ~8 ~ qU1 q~m~ I

WlJ1fDJSBBW1.11 \;lqldBm ~ DJ U! ~ g ~ru Lb Ll1J q~ !LQD!U! ~~ ~ UJ 'oS lf1j!I.~ !U!ru l!j1

4lYRlLH

~

L UJ ~ h! DJ01D1!Jj1Bm ~ DJl!Jg

unru in UU QB!L.QDfB~l QB m$W U1fDJS annDJ ~ H1!1 U1 B1 QB Ql£tD1QDJ 13 m W1 ru in LJb!l!J pC! _ PIQ''''' c-P ~ po-­

I"

UHill Uillh! Q!U!ru !1 LSU lJ1J U! DJQ1IBfru DBui ru ~1 ru in UU fo U1!11 'uflnru D1 DJ01D1 dJ8MlU\f PO I ~ r ~ (" I" I

Qh!1!Jj 1h! ~!J1 ~ D!i BL0J Uo!~ h! B U8UAl irrr P $1!:J1 h! LSU1 ': B1'0£ uu; U).1!U!ru ill1!}DOl!U!Q11 DJo1h!D1DLfh!D1ru!1h!HUJru~1 ue[eJe5uel::::l 4S8JnS "P$1h!LSU1Q18Bf h!LSU1UlJUUillgN P I ("0_

l!t n U t'\. U M !pI n 2

!l!JQH '!11h!UDJDHHJUJDl!U! ~ W1 D !1 U1BU!QB h!1DJ1DJ1 DJ~H1 QP QBOmD1!:! uiruuua I_ 0 _ C"p ~ IP0 P ...,

rn B Bt01 ~ H1 S!} '05 Q!h!~! ~B: BLRBf : B1~ UJ '0£ uu;u,:uuuro ill1!:!Sl DQillQD!}D0 1h! lfU!!} n nu n I ra n 2 ~

BW uiru ~lDJHQ18DJ1h! LSU1-h! LSU1 B!:! 13 h! QB P uu !1!lfUHQQ1 BDJ !:! uiru lfUB1PB (" lOp G (" ...,

L. u LQ{,rl1 UJBh!DJ01D1!Jj1QDJ! ~ UJ

UillB L0J!,U1!:!uJ1m W1 mAWU1fDJ SB!,U1 01 ~H1 S!}ru unlbQ~ '05 Q!!l!JBtC §~tit!!l!J$sru LtD

h! WBuirn W1 Qt11 n ~ m Bru!J 5BDJ UJ!1 ~ B1!:! UJ III uuiuuuuru ill1DW DQillQD!U! I • G ;I "0:;11 "0:;11 1P _ 0 (" ~ I

I N In ~~

L: Sl G0 h!rulDJ ~Hl!1 U1Bl Q£.f!l!J QB g BBffilD1QB DJ~Hl!1 U1B1 unru ~l us P Qh!l IV ru ~ p-~ ("I 0 I

Q~ mAw UlfDJSBBUlfUl!} QYBm ~ DJl!Jg S!}ru ui UU Q~ !L.QD!l!J ~~ ~ UJ '0£ uu; u,:u uuru ill1 II

Qh!lQD!iD 01!l!J QY!;'J 3Uunru L1m W1 Dh!D1~DJ lJ1J S Hr;u !1Bfru D!U! QY fih!DJ Q~ QD1!QD1

a1.1 g Buiru ~l m $WUlfDJS B~ Wl DDJ~ H1unruui UUQB18 auurrufDJD!DJ!l!J Lflh!: uuu SH o_ r-r» O~ /pO _0 roo

ru nDJl!DJ!:!l!Jl!l!J$S QQlBN !1 UlBl!J QB h!fDJlDJl DJ~ Hl QP QB5ln D1!:! uiru L!u BrnB IIV r _ rp ~ IP0 P ...,

LmsnmtJtt~~Bpj~

8

បញជ យនមសមជក

អនគណៈកមមករបេចចកេទស សតពករែថទ នងពយបលជងឱកសនយម

នងករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស ស បមនស េពញវយ េនកមពជ

១ ឯកឧតតមេវជជ មន ឈ វន របធនមជឈមណឌ លជត (NCHADS) របធន ២ េ កេវជជ េសង សភព មរនតមជឈមណឌ លជត (NCHADS) អនរបធន ៣ េ កេវជជ ឈត សផល អនរបធមនទរេពទយមតតភពែខមរសេវៀត សមជក ៤ េ ករសេវជជ របក េ ភណនរ អនរបធនមជឈមណឌ លជត (NMCHC) សមជក ៥ េ កេវជជ សរត សវណណរទធ មរនតមជឈមណឌ លជត (NCHADS) សមជក ៦ េ កេវជជ ឡក បនៃថ មរនតមជឈមណឌ លជត (NCHADS) សមជក ៧ េ ក មម ចនទ មរនតមជឈមណឌ លជត (NCHADS) សមជក ៨ េ កេវជជ សខ បញញ មរនតមជឈមណឌ លជត (NCHADS) សមជក ៩ េ កេវជជ របក រ មរនតមនទរេពទយមតតភពែខមរសេវៀត សមជក ១០ េ ករសេវជជ ែងត ចនទឆយ មរនតមនទរេពទយមតតភពែខមរសេវៀត សមជក ១១ េ កេវជជ លម េរសង េស ឋ មរនតមនទរេពទយកលែមត សមជក ១២ េ កេវជជ បល ប ណ មរនតមនទរេពទយកលែមត សមជក ១៣ េ ករសេវជជ ឯម ថវរ មរនតមនទរេពទយកលែមត សមជក ១៤ េ កេវជជ ឃន គម ម អនរបធនករ.េទស/CENAT សមជក ១៥ េ ករសេវជជ ទន សវ ណ មរនតមជឈមណឌ លជត (NMCHC) សមជក ១៦ េ កេវជជ សម យទធ មរនតមនទរេពទយបែងអកេខតតបតដបង សមជក ១៧ រគេពទយ មល សវ ណ រ មរនតមនទរេពទយបែងអកជយជនះ សមជក ១៨ ត ងអងគករ AHF សមជក ១៩ ត ងអងគករ UNICEF សមជក ២០ ត ងមលនធ CHAI សមជក ២១ ត ងអងគករ FHI សមជក ២២ ត ងអងគករ KHANA សមជក ២៣ ត ងអងគករ WHO សមជក ២៤ ត ងអងគករ US-CDC សមជក ២៥ ត ង Center of Hope សមជក

9

ពកយបរពញ 3TC Lamivudine

ABC Abacavir

AIDS Acquired Immunodeficiency Syndrome

ALT Alanine Transaminase

AST Aspartate Transaminase

ART Antiretroviral therapy

ARV Antiretroviral drug(s)

AZT Zidovudine

BS Birth Spacing

CBC Complete Blood Count

CD4 T-CD4+ Lymphocyte

CMV Cytomegalovirus

CNS Central Nervous System

CK Creatine Kinase

CrCl Creatinine Clearance

d4T Stavudine

ddI Didanosine

DOT Directly Observed Therapy

EC Enteric Coated

EFV Efavirenz

FDC Fixed Dose Combination

HBV Hepatitis B virus

HGC Hard Gelatin Capsules

HIV Human Immunodeficiency Virus

IPT Isoniazid Preventive Therapy

LDH Lactate Dehydrogenase

LDL Low-Density Lipoprotein

LPV Lopinavir

LPV/RTV Lopinavir/Ritonavir

MMM Modul Mith Chouy Mith

MTCT Mother to Child Transmission

NNRTI Non-Nucleoside Reverse Transcriptase Inhibitor

10

NRTI Nucleoside Reverse Transcriptase Inhibitor

NVP Nevirapine

OHL

OI

Oral Hairy Leukoplakia

HIV related Opportunistic Infection

PCP Pneumocystis carinii pneumonia

PEP Post Exposure Prophylaxis

PLHIV Person/People Living with HIV

PI Protease Inhibitor

PITC Provider Initiated Testing and Counseling

PMTCT Prevention of Mother to Child Transmission

PPE Papular Pruritic Eruption

PTB Pulmonary Tuberculosis

R Ritonavir (when given in association with other PIs for boosted dosing)

RLS Resource Limited Settings

RNA Ribonucleic Acid

RTV Ritonavir (when given alone or with other PIs for boosted dosing)

SGC Soft Gelatin Capsules

STI Sexually Transmitted Infection

TB Tuberculosis

TDF Tenofovir

TST Tuberculin Skin Test

ULN Upper Limit of Normal

VCCT Voluntary Centers for Counseling and Testing

VDRL Venereal Diseases Reference Laboratory (refers to a test for syphilis)

WHO World Health Organization

11

១ េសចកតសេងខប េនែខកកក ឆន ២០១០ អងគករសខភពពភពេ ក បន កេចញនវេគលករណែណន

សតពករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស េលើមនស េពញវយនងេកមងជទងែដល

បនែកសរល រជថម។ ករែកសរលេឡើងវញនវេគលករណែណនពយបលេនះ ែផអកេលើ

ភសត ងថមៗែដលរបមលបនពប ត របេទសែដលមនធនធនេរចើន នងប ត របេទសែដលមន

ធនធនខ តេខ យ កនងករចបេផតើមពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស, របមនត

ពយបល, ករពលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស, ករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេម

េ គេអដសចេពះអនកជងេអដសមនជងរេបងសកមម នង/ឬជងរ កេថលើម ៃរ, ករ ម ន, ករ

ពនតយេ យមនទរពេ ធន, ករកណត នងកររគបរគងពយបលភពប ជយៃនករពយបល។

រកមអនកជនញៃនអងគករសខភពពភពេ កបនេរបើរបសវធ រសតជរបពនធ នងមន

ភពចបស សេដើមប យតៃលេលើភសត ង នងេលើកេឡើងជអន សនេ យេរបើរបសវធ

រសត GRADE ែដលបនមកពករពចរ េលើរបសទធភពៃនករពយបល, ភពទទលយកបន

នងភពេរបើរបសេស បន។ េទះបជយង កេ យ អន សនរបសអងគករសខភព

ពភពេ កែដលឈបេ យេរបើឱសថ d4T កនងករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

េនមនទនបនអនវតតេនរបេទសកមពជនេពលបចចបបននេនះេទ។ េនឆន ខងមខេនះ មជឈមណឌ ល

ជតរបយទធនងជងេអដស េសើែសបក នងកមេ គ េ យមនករគរទថវកពមលនធសកល

នងពអងគករៃដគជត នងអនតរជត នងែសវងរកឱសថែដលរតវយកមកជនសឱសថ d4T េ យ

តៃលសមរសប។

ករពនតយេឡើងវញនវេគលករណែណនជត សតពករពយបលេ យឱសថរបឆងនង

េមេ គេអដសេលើមនស េពញវយនងេកមងជទងេនកមពជ េនែតជែផនករមបញច លៃនករេឆលើយតប

ថន កជត មរយៈករផតលេស ែថទពយបលបនត ជនអនកផទកេមេ គេអដសនងអនកជងេអដស

របកបេ យគណភពខពស។ េគលករណែណនពយបលេនះ បនេរៀបចេឡើងជបឋមស ប

មរនតសខភបលែដលចលរមកនងករែថទពយបលអនកផទកេមេ គេអដស នងអនកជងេអដសេលើ

មនស េពញវយ នងេកមងជទង យេលើសព ១៤ឆន ។

េគលករណែណនពយបលេនះ ផតលនវករពនយលយងចបសពមល ឋ នៃនករពយបល

េ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស។ ឯក រេនះ ចនងរតវបនេរបើជឯក រេយង កបែនត

មន ចយកេរបើស បេធវើករបណត ះប ត លែដលមនលកខណៈរគបរជងេរជយ កនងកររគបរគង

នង ម នករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសបនេទ។ ដចគន េនះែដរ មនទន

ចេឆលើយតបេទនងតរវករេនេពលអនវតតចេពះករណសមគ ម ញ ទកទងនងករែថទពយបល

12

ជងេអដសរគបរជងេរជយ េហើយកមន ចេ ះរ យេលើករពយបល ករណពេសសៗបនេន

េឡើងេទ។ បញហ ទងអសេនះ នងរតវបនេលើកេឡើងេនកនង “ រកបខណឌ ែថទ នងពយបលបនត

ស បអនកផទកេមេ គេអដស នងអនកជងេអដស ” នងេ ះរ យជបនតបនទ បេទៀត េនកនង

ឯក រែដលនងរតវេបះពមភេនេពលអនគត។ អនក នឯក រេនះ គរ នឯក រេយង

េផ ងេទៀត ដចជ េគលករណែណនពយបល នងនយមៃនែបបបទស បអនវតតពកពនធនន

េដើមបទទលបនពតមនលអត នងអន សនទកទងនងកមមវធែថទ ពយបលអនកផទកេមេ គ

េអដស នងអនកជងេអដស នងអនកផតលេស កនងសហគមន រមមន PITC នង VCCT, នយម

ៃនែបបបទ ស បអនវតតយទធ រសត 3Is, ករគរទផលវចតតនងសងគម, ករពយបលបងក រ នងករ

ពយបលជងឱកសនយម, PMTCT នងករពយបលបងក រេរកយេពលមនេរគះថន កេ យបះ

ពលឈម ឬ វតថ វៃនសរ ងគ។

េគលករណែណនពយបលឆន ២០១១ បន កបញច លនវទដឋភពថមៗពកពនធនងករ

ពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស េនរបេទសកមពជ មនដចតេទ៖

• ករទទលេស ពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសទលទ យ

េគលករណែណនបចចបបននេនះ បនបេងកើនលកខខណឌ កនងករពយបលេ យឱសថរបឆង

នងេមេ គេអដសដលរគបអនកជងទងអស ែដលសថតកនងដ កកលគលនកទ៣ ៃនអងគករ

សខភពពភពេ ក េ យបនបែនថមពេលើដ កកលទ៤ នងអនកផទកេមេ គេអដស នងអនក

ជងេអដសែដលមនជងរេបងសកមម េ យមនចបចគតពចននេកសក CD4 េទ។ រគបអនកផទក

េមេ គេអដស នងអនកជងេអដសែដលគម នេ គសញញ នងមនលកខណៈវនចឆយរគបរគនកនងករ

ទទលករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស េនេពលមនចននេកសក CD4 េសមើ ឬ

តចជង ៣៥០ េកសក/មម៣។

• េផត តេលើករចបេផតើមពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

េ យបនឆប

គរតវចបេផតើមករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស កនងកឡងេពល២សបត ហ

េរកយពករបងហ ញេ គសញញ គលនក។ េគលករណែណនពយបលេនះ បនេរៀប បលអតព

ជ នសខនៗ េនកនងដ កកលពនតយបេលើកដបង េដើមបចបេផតើមករពយបលេ យឱសថ

របឆងនងេមេ គេអដស េ យបនឆបកនងេគលបណងជរញករ ត ររបពនធភព េឡើងវញ

13

នងករពយបលបងក រជងឱកសនយម េដើមបកតបនថយភពមនជង នងអរ ល បទកទង

នងជងេអដស (សម នជពកទ៤)។

• ករ កបញច លនយមៃនែបបបទយទធ រសត 3Is កនងករ យតៃលគលនក

េរៀង លេលើកៃនករពនតយជង េគលករណែណនពយបលេនះ បនបញជ កព រៈសខន

ៃនករពនតយសខភពរ វរជវរកជងរេបង នងេរៀបចែផនករសកមមភពេដើមបកណតករណជង

រេបង វជជមនែដលមនេ គសញញ ដចបនកណតកនង SOP ៃនយទធ រសត 3Is (សម ន

ជពកទ៤)។

• ផល សបតរករពយបលបងក រជងឱកសនយម

េគលករណែណនពយបលេនះ រតវបនពនតយែកសរលេឡើងវញ េ យរសបនងេគល

ករណែណនេបះពមភេលើកទ១ សតព ករបងក រ នងករពយបលជងឱកសនយម េលើមនស េពញ

វយនងេកមងជទងឆន ២០១១។ ករផល សបតររតវបន កបញច លកនងេគលករណែណនេនះ េដើមប

បញជ កព រៈសខនៃនករចបេផតើមពយបលបងក រេ យ Isoniazid (IPT) េ យបនឆបដចបន

កណតកនងនយមៃនែបបបទយទធ រសត 3Is, ករពយបលបងក រេ យឱសថ cotrimoxazole

េដើមបបងក រជង PCP នង toxoplasmosis, នងេ យឱសថ fluconazole េដើមបបងក រជង

cryptococcal disease (សម នជពកទ៤)។

• កណតរបមនតពយបលជរទ១ កនែតជក ក

ដចបនេរៀប បរចេហើយ គឱសថ d4T នង 3TC េនែតជរបមនតពយបលជរទ១ ៃនរកម

NRTIs កនងរបមនតពយបលសតង ។ ពតមនបែនថមរតវបន កបញច លកនងករផល សបតររបមនត

ពយបលដសមរសប េ យែផអក ម ថ នភពអនកជងែដលមនជងរ កេថលើមរបេភទ B នងចនន

រតមសៃនគភេនេពលចបេផតើមពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស ។

• កររកេឃើញភពប ជយៃនករពយបលេ យបនឆបេ យេធវើេតសត

Viral Load

លកខណៈវនចឆយៃនករេធវើេតសត Viral Load នងរតវបនពរងកយងទលទ យេនេពល

ែដលេគលករណែណនេនះចបេផតើមអនវតត។ គនសបរពញ មជ ននមយៗ(stepwise algo-

rithm) េដើមបកណត នងេ ះរ យបញហ ប ជយៃនករពយបលេ យែផនកគលនក នងែផនកភព

14

រតវបនបញជ កកនែតចបស។ េ យែផអកេលើករប ជយែផនកគលនកនងែផនកភព អនកផតលេស

រតវ ម នលទធផលេតសត Viral Load េដើមប យតៃលភពប ជយៃនករពយបល។ មយងេទៀត

េនឆន ខងមខេនះ ចេពះអនកជងែដលទទលករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

េលើសព ២ឆន រតវេធវើេតសត Viral Load ជរបច (routine)។ េគលករណែណនេនះ បនេរៀប ប

លអត ពជ នសខនៗែដលរតវអនវតតេនេពលែដលរ វរជវរកភពប ជយៃនករពយបល

មរយៈករេធវើេតសត Viral Load ជរបច (សម នជពកទ៨)។

• ករែកែរបរបមនតពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសជរទ២

របមនតពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសជរទ២រតវបនេធវើករែកែរបេ យរសប

មជេរ ើសមនកណតៃនឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសេនរបេទសកមពជ, រមមនភពពលៃន

ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស, នងភព ជមយឱសថែដលេកើតេឡើងកនងរបមនតពយបលជរ

ទ១។ ឱសថ ddI នង 3TC រតវបនជនសេ យ ABC នង 3TC ែដលជជេរ ើសកនងរកម NRTIs

ស បរបមនតពយបលជរទ២។ អនកផតលេស រតវបេញចញ ddI ពកនងសតក នងបតរេទករពយបល

េ យ TDF នង ABC វញ (សម នជពកទ៩)។

២ េ ករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសជអវ? ករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស គសេ េលើករពយបលេ យឱសថ

ទង យ ែដលមនសកមមភពរបឆងនងេមេ គេអដស។ ឱសថទងេនះ មនសកមមភពទប

ក តអងសម (enzymes) ែដលេមេ គេអដសរតវករេដើមបបែបកខលន នងចលងេទេកសក

េផ ងេទៀត។ ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសែដលកពងេរបើេនរបេទសកមពជមនសកមមភព

សេ េលើអងសម ដចខងេរកម៖

• Reverse transcriptase

• Protease

ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស ែដលកពងេរបើេនរបេទសកមពជែចកេចញជ ៣ រកម

សខនៗ ។ ពររកមមនសកមមភពទប ក តអងសម Reverse transcriptase នងមយរកមេទៀត

ទប ក តអងសម Protease ៖

• Nucleoside Reverse Transcriptase Inhibitors (NRTI)

• Non-Nucleoside Reverse Transcriptase Inhibitors (NNRTI)

• Protease Inhibitors (PI)

15

របេទសកមពជបចចបបនន មនទនមនលទធភពទទលបននវឱសថែដលេទើបែតរកេឃើញថម

េហើយធននងភព ដចជ រកម NNRTIs មនឱសថ Etravirine នងរកម PIs ដចជ Darunavir។

មយងេទៀត ករេរបើឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស ចនន៣រកម បនបងហ ញសកមមភពរបឆង

នងេមេ គេអដស រមមន ករេរជ តចល (entry) មនឱសថ Maviroc, integrase មនឱសថ

Raltegravir, នងរបឆងនងករវវតតន (maturation inhibitors) មនឱសថ Bevirimet។ ផទយេទវញ

េនេពលបចចបបននេនះ េន មប ត របេទសែដលធនធនេនមនករតមនទនមនឱសថរបឆង

នងេមេ គេអដសេរបើបនទលទ យេទ េហើយឱសថ ARV មយចនន កពងសថតេនកនងដ ក

កលសក រ វរជវេនេឡើយ។

ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសែដលបនបញច លកនងេគលករណែណនជត គជឱសថ

ទង យ ែដលមនរបសទធភពខពស នងងយរសលកនងករេរបើេហើយ ចទទលយកបន

ស បរបេទសកមពជនេពលបចចបបននេនះ៖

• NRTI: Zidovudine (AZT or ZDV)

Stavudine (d4T)

Lamivudine (3TC)

Didanosine (ddI)

Abacavir (ABC)

Tenofovir (TDF)

• NNRTI: Nevirapine (NVP)

Efavirenz (EFV)

• PI: Lopinavir នង Ritonavir ករតដសទប (LPV/r)

Ritonavir ករតដសទប (RTV/r)

PIs នយមេរបើរមគន ជមយ Ritonavir ។ េទះបជ Ritonavir មនថមពលខល ងរ ប

កេ យ បែនតេ យ រផលបះពលប ត លេ យករេរបើរបស មនករត។ េទះបជយង

កេ យ ក ចេរបើកនងករតដសទបេដើមបបនថយេម បលស (metabolism) ៃនរកម PIs

េផ ងេទៀត នងបនថយចននេពលៃនករេលបឱសថេនះ។ ករបេងកើន PIs (boosted protease

inhibitor) ែដលចលចតតជងេគេនរបេទសកមពជ គ LPV/r ែដលជថន រគបមយ យបញច លគន ។

ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសភគេរចើន ែដលអនញញ តេ យេរបើេនរបេទសកមពជ គជ

ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសែដលរមបញច លគន (fixed dose combinations) េដើមបកតបនថយ

ចននរគបឱសថ ែដលរតវេលប នង បេងកើនជអតបរមនវករេលបថន េ យបនេទៀងទត

16

ជប ប នងរតមរតវ។ ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសទងអសែដលេរបើកនងរបេទសកមពជរតវ

បនទទល គ លេ យអងគករសខភពពភពេ ក រមមន៖

• Zidovudine + Lamivudine (AZT + 3TC) • Stavudine + Lamivudine (d4T + 3TC) • Zidovudine + Lamivudine + Nevirapine (AZT + 3TC + NVP) • Stavudine + Lamivudine + Nevirapine (d4T + 3TC + NVP)

៣ េគលករណៃនករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស េគលបណងៃនករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស គ៖

• ទប ក តេ យបនជអតបរម នងយរអែងវងនវករបែបកខលនរបសេមេ គេអដស

• េធវើេ យមនភពរបេសើរេឡើងវញនវមខងររបពនធភព េដើមបបងក រ នពយបល

ជងឱកសនយម

• េធវើេ យរបេសើរេឡើងនវគណភពៃនជវត

• កតបនថយអរ ឈ នងអរ មរណៈភពែដលប ត លមកពេមេ គេអដស

• កតបនថយជអតបរមនវរពតតករណ រកក (adverse events) នង ថ នភព ៃរ

េ យ រករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសរយៈេពលយរ

• បងក រនវភព របសេមេ គេអដស នងភពប ជយកនងករពយបលេ យឱសថ

របឆងនងេមេ គេអដស

• បងក រករចលងេមេ គេអដសពមត យេទទរក។

ករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស ែដលមនឱសថរបឆងនងេមេ គ

េអដស យងេ ច សរមបញច លគន បមខ ចេ យេយើងសេរចបននវេគលបណងទង

អសខងេលើ។ ករពយបលេ យេរបើឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសរមបញច លគន ែបបេនះ រតវ

បនេគដងថ មនសកមមភពរបឆងនងេមេ គេអដសខពស េនេពលចបេផតើមពយបលបន

ឆបរហស។

ករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសបមខរមបញច លគន ចកតបនថយយង

េលឿននវករបែបកខលនរបសេមេ គេអដសែដលេធវើេ យចននេមេ គេអដសេនកនងឈម (viral

load) ធល កចះេរកមករតែដល ចរកេឃើញេ យេតសត viral load ែដលេយើងមនសពវៃថង។ ច

កតបនថយឥទធពលរបសេមេ គេអដសេទេលើរបពនធភព េហើយនេ យមខងររបសរបពនធ

ភព មនភពរបេសើរេឡើងវញជល ប ែដលេយើង ច សែវង មរយៈករេធវើេតសត បចនន

េកសក CD4។

17

េនេពលែដលមខងររបសរបពនធភព មនភពរបេសើរេឡើងវញ កររបឈមមខនង

េរគះថន កជមយជងេផ ងៗេទៀតទកទងនងេមេ គេអដសថយចះ។ ចេពះអនកជងែដលបន នង

កពងទទលករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស នងមនករថយចះគរេ យកត

សគលនវកររបឈមមខនងជងេផ ងៗ។ េទះបជយង កេ យ ដេណើ រករៃនករេធវើេ យ

របេសើរេឡើងនវរបពនធភព េកើនេឡើងជល បលេ យ កនងរយៈេពលជេរចើនែខ ឬេរចើនឆន

បែនតមន ចរតលបមកលអឥតេខច ះដចេដើមបនេទ។ កររបឈមមខនងេរគះថន កនងជងឱកស

នយម ឬ ជងេផ ងេទៀតទកទងនងេមេ គេអដស ែតងេកើតមនកនងរយៈេពលមយកណត។ ដេចនះ

ករពយបលបងក រជងឱកសនយម នងករ ម ននវករេលចេឡើងជងថមៗទកទងនងេមេ គ

េអដស គមន រៈសខន សចេពះអនកជងេអដសែដលកពងទទលករពយបលេ យឱសថ

របឆងនងេមេ គេអដស។

ករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស មន ចស បេមេ គេអដសេ យ

អសពកនងឈមបនេទ បែនត រគនែតទប ក តករបែបកខលនរបសេមេ គេអដសបេ ណ ះ។ េន

េពលែដលករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស រតវបនបញឈបចននេមេ គេអដស

នងេកើនេឡើងវញដចមនេពលពយបល េហើយចបេផតើមបផល ញរបពនធភព រជថមេទៀត។

េមេ គេអដស ចេធវើេ យមនករលត សនវភព េ យឯកឯង (spontaneous

genetic mutations) កនងករតខពស។ របសទធភពៃនករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គ

េអដស៣មខរមគន ចកតបនថយករលត សនវភព េ យឯកឯងេនះបន េ យបនតទប

ក តនវចននេមេ គេអដសកនងឈមេ យេនកនងករតទបបផត។ របសនេបើ ករពយបលេ យ

ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសមនបនរតមរតវ មនបនេទៀងទត នងមនបនជប បេទេនះ

(ករេរបើឱសថរមបញច លគន មនរតវបញឈប ឬ េរបើឈបៗ) គប ត លេ យេមេ គេអដសេនបនត

បែបកខលន នេ យមនករលត សនវរកមេមេ គេអដសែដល េទនងឱសថទងេនះ។

ជយថេហត រកមេមេ គេអដសែដល នងឱសថ េនែតបនតលត សយងេរចើនេលើសលប

ជពេសស នេ យករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស េ យេរបើឱសថរម

បញច លគន នងែលងមនរបសទធភព។

មយងេទៀត កររ វរជវពភពប ជយៃនករពយបលេ យបនឆប គជករចបច។

កនងករណ មនបនពយបលេមេ គេអដសែដល ជមយឱសថេនះ េមេ គេអដសេនះនងបនត

បែបកខលន បែនថមេរចើនេទៀត េហើយបងកេ យករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

េផ ងេទៀត មនសវមនរបសទធភពផងែដរ នងបនតចលងេមេ គេអដស នងឱសថេទអនកដៃទ

េទៀត (សមេមើល ងទ១)។

18

ងទ១: េតើេមេ គេអដសឆលងេ យរេបៀប ?

េមេ គេអដស ចឆលង មកររមេភទ មឈម មទកកមបរស នងទករអលទវ រមស ។

េមេ គេអដស ចឆលង មករបញច លឈម ករេរបើរបសមជលរមគន ឬ ពមត យេទកនេន

េពលមនៃផទេពះ េពលស ល ឬ េពលបេបេ ះកន ។

េមេ គេអដស ចឆលងមកមរនតសខភបល មរយៈករ មតទលះែសបកេ យមជល

ែដលបងកេ គ ឬ េ យករបះពលឈមែដលបងកេ គរយៈេពលយរ នងមនបរមណេរចើន។

បគគលែដលេទើបឆលងេមេ គេអដសដបង េហើយមនបនពយបល ចចលងេមេ គេអដសខល ង

េ យ រករតេមេ គេអដសច ចរេនកនងឈមខពស។

មនស ែដលឆលងេមេ គេអដស ចមនសខភពលអ ជេរចើនឆន នង ចចលងេមេ គេអដស

េទអនកដៃទេទៀត។

ដេបេនរប បបនតពជ នងជងកមេ គ បេងកើនកររបឈមមខខពស នងករឆលងេមេ គេអដស។

ករតមមនរមេភទ នងករេរបើេរ មអនមយ នងមនេរបើរបសមជលរមគន គជវធ រសតបងក រ

ករចលងេមេ គេអដសដមនរបសទធភពខពស។

េមេ គេអដស មន ចឆលង មរយៈកររបរសយទកទងកនងសងគមធមម ករេថើប បរេភគ

ររមគន ឬ សតវលអតទច ឬ ខេនះេទ។

៤ ករចបេផតមករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

៤-១ បញជ កអពករឆលងេមេ គេអដស

បញជ កថអនកជងរបឈមមខនងករឆលងេមេ គេអដស គេនេពលែដលអនកជងមន៖

• កររបរពតតែដលរបឈមមខនងករឆលងេមេ គេអដស (កររបរពតតផលវេភទជមយ

ៃដគេរចើនេ យគម នសវតថភព ករចកថន េញ ន មសរៃស ឬ ករចកែសបក)

• ៃផទេពះ

• ជងកមេ គ

• ជងរេបង

• ករបងកេ គេ យពពកបកេតរ រចះ រេឡើង

• ករថយចះទងន (ករបតបងទងនខលនេលើសព១០%ៃនទងនខលន)

• េ គសញញ គលនកែដលសង យថ ករបងកជងឱកសនយមេផ ងៗ៖ ចេងក មេ គ

សញញ សរៃសរប ទេ យមនរគនេកត រមមន ជងរ កេរ មខរ នងករថយ

19

ចះសញញ សរៃសរប ទេន មតបន (focal deficits), ជងរ កសតរសចរ វ,

េ គសញញ ជងេសើែសបក (herpes zoster, oral thrush, PPE, etc.)។

• េ គសញញ គលនកែដលសង យថ ឆលងេមេ គេអដសដបងរសចរ វ រមមនរគន

េកត , អសក ងលហតៃលហ, ឈ ចដ, ជងកនកណត រ (lymphadenopathy), ជង

រ កបពង រ, នង ន មកនទលេលើែសបកេកើតេឡើងេលើមនស េពញវយែដល

មនសខភពលអ។

មរនតសខភបលទងអស រតវអនវតតេគលករណែណន សតពករផតចេផតើមេ យមរនត

សខភបលកនងករេធវើេតសតឈមរកេមេ គេអដសនងផតលរបក (PITC) នងផតលពតមន អព

រៈសខនៃនករេធវើេតសតឈមរកេមេ គេអដស នងបញច នអនកជងេ យមនករយលរពមេធវើ

េតសតឈមេទកនេស VCCT (សម នេគលករណែណនអព PITC នងVCCT នងេគល

ករណែណនអពករផតលរបក នងេធវើេតសតឈមរកេមេ គេអដស ឆន ២០០៧)។ េ យបែនថម

េលើសពករផល សបតរកររបរពតត នងករអបរអពជងេអដស អនកជងគរទទលបនផងែដរនវករ

រ វរជវនងករេធវើេតសតអងគបដបក របណរហស េដើមបកណតព ថ នភពផទកេមេ គេអដសមន

នងអនកជងរតវបនបញច នេទេស ែថទ នងពយបលជងេអដសសមរសប។

៤-២ ករពេរគះជងេលើកដបង (ៃថងែដលបងហ ញខលន)

• របមលពតមនទកទងនងរបជ រសតពអនកជង នងសមជករគ រអនកជង

• បញជ កពលទធផលេតសតឈមរកេមេ គេអដស, កណតកលបរេចឆទៃនករេធវើ

េតសត, កែនលងេធវើេតសត

• យតៃលរបវតតជងបចចបបនន រមមន េ គសញញ េកើតមនថមៗ នងករពយបល

• ពនតយសខភពរ វរជវរកសញញ ជងរេបង មយទធ រសត 3Is (សម ន ង

ទ២) នងអនវតត មគនសបរពញអពករណសង យថ មនជងរេបងេបើមន

េ គសញញ វជជមន។

• សររបវតតជងពមន រមមន៖

− ធល បេកើតជងរេបងនងធល បពយបលជងរេបង (កលបរេចឆទៃនករេធវើ

េ គវនចឆយនងករពយបល, កែនលងពយបល, របមនតពយបល នងលទធផល

ៃនករពយបល)។

− របវតតៃនករេកើតជងេឡើងកនកណត រ ៃរ (chronic lymphadenopathy)។

− ករបងកេ គ មផលវដេងហើមែផនកខងេលើ រចះ រេឡើង នងជងរ កសត

,ជងឱកសនយម, ជងកមេ គ នងជងេផ ងេទៀត។

20

− របវតតេកើតេ គរសត, របវតតៃនករស លកន, នងករេរបើរបសមេធយបយ

ពនយកេណើ ត។

− ធល បបនេរបើឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស ដចជ េរបើរបមនតពយបល

មយ នង រយៈេពលៃនករេរបើ ឬ េរបើកនងកមមវធ PMTCT ។

− ធល បពយបលបងក រជងឱកសនយម រមមនករេរបើឱសថ INH, cotrimoxa

zole, នង fluconazole នងផលបះពលែដលពកពនធ។

− ធល បមនរបតកមមឱសថ (Drug allergies) រមមនឱសថអងទបយទក

(antibiotics) ដចជ cotrimoxazole ។

− ឱសថែដលកពងេរបើ។

ងទ២: ករពនតយសខភពរ វរជវរកជងរេបង មយទធ រសត 3Is

ករពនតយសខភពរកេ គសញញ ជងរេបង ករេឆលើយតប រគបរគងពយបល

េនកនងកឡងេពល ៤សបត ហមន: 1) មនរគនេកត , េ យមនគត

ពេពលេវ នងរយៈេពល

2) កអក, េ យមនគតពេពលេវ

នងរយៈេពល

3) មនែបកេញើសេជគខលន

(drenching night sweats) េន

េពលយបរយៈេពលេលើសព ២

សបត ហ

គម នេ គសញញ ចបេផតើមពយបលបងក រ េ យឱសថ INH*

មនេ គសញញ មយ ឬេរចើន

យតៃលេ គសញញ គលនកជងរេបង, ករ ពនតយក ក AFB ចនន ៣ដង េហើយ ែថមទងេធវើករបណត ះ េមេ គរេបង នងករ ថតសតេ យករសមX រសប មយទធ រសត 3Is ។

* ចបេផតើមពយបលបងក រេ យ INH លះរ ែតបនបញជ កថ ករតអងសមេថលើម AST/ALT មនករតតច

ជង៣ដងៃនករតធមម អនកជងមនរតវផកស នងមនធល បមនរបតកមមជមយ INH ។ េធវើេតសតទយែបគល

លនេលើែសបក [Tuberculine Skin Test (TST)] េនេពលពេរគះជងេលើកដបង េបើេតសតេនះ ចអនវតតបន

េនេស OI/ART (សម ននយមៃនែបបបទស បអនវតតយទធ រសត 3Is េនកនងប ត េស ែថទ នង

ពយបលបនតឆន ២០១០)។

• ករ យតៃលពរបវតតសងគម រមមន៖

− ថ នភពរគ រ នងមខរបរ

− ផកស នងេរបើថន េញ ន

21

− ជកបរ

− កររបរពតតែដលរបឈមមខនងសកមមភពផលវេភទខពស

− សមជករគ រេផ ងេទៀតែដលផទកេមេ គេអដស រមមន ករេធវើេតសត

ឈម នងរបវតតៃនករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស នង

ករេបើកចហ ថ នភពផទកេមេ គេអដសដលសមជករគ រ

− ថ នភពកនងករបេពញមខងរ េ យេរបើ Karnofsky Performance Scale

(សម នឧបសមពនធទ៦)។

• ករពនតយ ងគកយ

− េ គសញញ សខនៗ (vital signs), ទងន, កពស

− លកខខណខ ទេទ នង ថ នភពផលវចតត

− េ គសញញ សរៃសរប ទ នងគេហើញ (visual acuity)

− លកខខណឌ ៃនរតេចៀក រចមះ នងបពងក

− េបះដង នងរបពនធឈមរត

− មខងរផលវដេងហើម

− ករពនតយេពះ រមមន េថលើមរកធ អេណតើ ករកធ នងកនកណត រេឡើងធ

− ករេឡើងកនកណត រេនែផនកខងចង (peripheral lymphadenopathy)

− ករេលចេឡើងេ គសញញ េលើែសបក (mucocutaneous manifestations)។

• កររ វរជវ ករ យតៃល នងករពយបលជង មេ គសញញ គលនកែដលកពង

េកើតេឡើង (សម នេគលករណែណនជត សតពករបងក រនងករពយបលជង

ឱកសនយមេលើមនស េពញវយ នងេកមងជទង ឆន ២០១១)។

• ចបេផតើមពយបលបងក រជងរេបងេ យេរបើឱសថ Isoniazid (IPT) របសនេបើករ

រ វរជវ ឬ យតៃលេ គសញញ គលនកជងរេបងមនលទធផលអវជជមន នងេពល

ែដលរងចលទធផលេតសត AST/ALT (សម ននយមៃនែបបបទស បអនវតត

យទធ រសត Three I’s នងេគលករណែណនជត សតពករបងក រ នងករពយបល

ជងឱកសនយមេលើមនស េពញវយ នងេកមងជទង ឆន ២០១១)។

• េបើលទធផលៃនកររ វរជវ នងករ យតៃលេ គសញញ គលនកជងរេបងថ វជជមន

ៃនរេបងសកមម រតវចបេផតើមពយបលបងក រេ យ Cotrimoxazole ។

• ករ យតៃលដ កកលគលនក ែផអក មអន សនរបសអងគករសខភព

ពភពេ ក (សម នឧបសមពនធទ១)

22

− េបើអនកជងសថតកនងដ កកលទ៣ ឬទ៤ រតវចបេផតើមភល មៗនវករផតល

របក អពករេលបថន េ យបនរតមរតវ េទៀងទត នងជប ប (adhe-

rence counseling) ចបេផតើមពយបលបងក រេ យឱសថ cotrimoxazole

នងចបេផតើមពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសេ យបនឆប

បផត មែត ចេធវើេទបន (សម ន ងទ៦ អពេពលែដលរតវចប

េផតើមករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស េ យែផអកេលើេ គ

សញញ គលនក)។

• អនវតតករេធវើេតសតេនមនទរពេ ធនេដើមប ម នជរបច (routine)

− េធវើេតសត បចននេកសក CD4

− េធវើេតសត បចននេកសកឈមទងអស (CBC)

− េតសតរកអងសមេថើលម (AST/ALT) ។

របសនេបើអនកជងសថតេនកនងដ កកលទ៣ ឬទ៤

រតវចបេផតើមពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

េ យបនឆបបផត មែត ចេធវើេទបន (សម ន ងទ៦)

េ យមនចបចរងចលទធផលេតសត បចននេកសក CD4 េលើកដបងេទ។

កនងកឡងេពលពេរគះជងេលើកដបងេនះ អនកផតលេស រតវផតលករគរទរគបរជងេរជយ

(holistic support) ដលអនកជង។ ករផតលែតឱសថ គមនរគបរគនេទ កនងករគរទអនកផទកេមេ គ

េអដស នងអនកជងេអដស។ ករគរទែដលមនលកខណៈរគបរជងេរជយ រមមនៈ

• ផតលករអបរ នងផតលរបក អពេអដស

• ផតលករគរទផលវចតតេ យបនសមរសបកនងកលៈេទសៈដលបក ចទទលបន

លទធផលលអរបេសើរកនងរយៈេពលយរ (longterm outcomes)។

• ផតលករគរទ របតថមភ។ អនកជងជេរចើនែដលទទលករពយបលេ យឱសថ

របឆងនងេមេ គេអដសមនមនលទធភព កនងករបរេភគ របនសមរសប

េទ។ ករបរេភគ រែដលមន រៈជតចញច មរគបរគន (Good nutrition) េធវើ

េ យរបពនធភព បនរបេសើរេឡើង នងជយដលករពយបលេ យឱសថ

របឆងនងេមេ គេអដសបនទទលលទធផលលអ។ រតវផតលករគរទ របតថមភ

ដលអនកជងរគបគន ែដលទទលករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

23

(សម នេគលករណែណនជត សតពករបងក រ នងករពយបលជងឱកស

នយមេលើមនស េពញវយ នងេកមងជទង ឆន ២០១១)។

• ផតលករគរទែផនកសងគមនងហរញញវតថ ចជយអនកផទកេមេ គេអដស នងអនកជង

េអដសេ យមនភពរងមេឡើងវញ។ ករែសវងរករបកចណល (Income

generation) នងករបណត ះប ត ល ចជយេ យពកេគមច សករបនេលើ

េសដឋកចចរគ រ។

ករភជ បទនកទនងគន ជមយនងេស េផ ងៗ គជក ត ដចបងេដើមបេ យករពយបល

ទទលបនេជគជយ ជពេសស ជមយរកមែថទ មផទះ នងរកមគរទរកមរបសអនកផទកេមេ គ

េអដស/អនកជងេអដស (សម ន “ ករែថទ នងពយបលបនតស បអនកផទកេមេ គេអដស នងអនក

ជងេអដស គេ ងរបតបតតករេឆព ះេទករភជ បទនកទនងេស ពយបលេ យឱសថរបឆងនង

េមេ គេអដសជមយវធ រសតែថទពយបលរគបរជងេរជយ)។

៤-៣ ករពេរគះជងេលើកទ២ (មនមយសបត ហ)

• បនត ម ន នងពយបលជងបចចបបនន

• ពនតយសខភពរកេ គសញញ គលនកជងរេបងែផអកេលើយទធ រសត Three I’s (សម

េមើល ងទ២) នងអនវតត មគនសបរពញេបើសង យថ មនជងរេបងេបើករ

រ វរជវមនលទធផលវជជមន។

• ពនតយលទធផលេតសតៃនករ ម នជរបច នង យតៃលេលើលកខណៈវនចឆយ

េដើមបចបេផតើមករពយបល េ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស (សមេមើល

ងទ៣)។

• េធវើេតសតអមេវជជ រសតជរបចមននងចបេផតើមករពយបលេ យឱសថរបឆង

នងេមេ គេអដសៈ េតសត បចននេកសក CD4, CBC, AST/ALT ( សមេមើល

ងទ៤ ) របសនេបើមនទនបនេធវើេទ។

• ចបេផតើមពយបលបងក រជងឱកសនយម ( សមេមើល ងទ៥) របសនេបើមនទន

បនចបេផតើមពយបលេទ។

24

ងទ៣: លកខណៈវនចឆយេដើមបចបេផតើមករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គ

េអដស*

ដ កកលគលនក

ម WHO

មនស េពញវយែដលគម នជងរេបង

បែនត មនជង HIV/HBV

រមគន នងរសតមនៃផទេពះ ១

<៣៥០ េកសក/មម៣

២

មនស េពញវយែដលមន ជងរេបង

៣

ពយបលទងអសគន

៤

ពយបលទងអសគន

* េរកយពបនផតលរបក នង បនេរៀបចេហើយជេរសច

ងទ៤: អន សនៃនករេធវើេតសតអមេវជជ រសត ម ន មនេពលចបេផតើមពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

េតសតអមេវជជ រសតរតវេធវើជចបច

(Essential) េធវើែតកនងករណចបច

(Optional)

េតសតអងគបដបកខ របណ HIV

X

េតសត បចនន េកសក CD4

X

េតសត AST / ALT X

េតសតបញជ កថ មនៃផទេពះ

ចបចេបើេរបើ EFV

េតសត CBC X

ករថតសតេ យ ចបចេដើមបរ វរជវ ករណមន

25

ករសម X រកជងរេបង េ គសញញ គលនក

េតសត viral load មនចបច មនចបច

Creatinine ចបច េបើេរបើ TDF ករណមនេ គសញញ គលនក

Phosphate របសនេរបើ TDF

Amylase ករណមនេ គសញញ គលនក

Lipids របសនេរបើ d4T,

EFV ឬ PI

េតសតរកេមេ គរ កេថលើមរបេភទ B Surface Ag នង េតសតអងគបដរបណ

របសនេបើ AST/ALT>៣ ឬមនេ គសញញ គលនក

របសនេបើ AST/ALT> ៣ ឬមន េ គសញញ គលនក

មនរតវពនយេពលចបេផតើមពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសេទ េទះបជមនទន

បនទទលលទធផលេតសតអមេវជជ រសតែដលចបចទងអសកនងកឡងេពល២សបត ហកេ យ។

ករពយបលបងក រជងឱកសនយមគជែផនករមបញច លគន ៃនកញច បេស ែថទពយបល

រគបរជងេរជយេលើអនកផទកេមេ គេអដស នងអនកជងេអដស។ អនកផទកេមេ គេអដស នងអនកជង

េអដសទងអសរតវទទលបននវពតមន នងសភរៈអបរផ ពវផ យទកទងនងករពយបលបងក រ

េ យឱសថ isoniazid, cotrimoxazole, នង fluconazole។ ងខងេរកមសេងខបពករពយបល

បងក រជងឱកសនយម េហើយពតមនលអតៃនករពយបលបងក រេនះ រមមន ករតដស,

desensitization, នងផលបះពលៃនឱសថ (សម នេគលករណែណនជត សតពករបងក រ

នងករពយបលជងឱកសនយមេលើមនស េពញវយ នងេកមងជទង ឆន ២០១១)។

ងទ៥: សេងខបអពករពយបលបងក រជងឱកសនយមេលើអនកផទកេមេ គេអដស

នង អនកជងេអដស

ពយបលបងក រេ យ លកខណៈវនចឆយ កណតករតដស នងរយៈេពលពយបល

Isoniazid/Pyridoxine (vitamin B6)

អនកជងទងអសែដលផទកេមេ គេអដស នងគម នជងរេបងសកមម

េរបើ INH ៥មរក/គរក ដលករត ដសអតបរម ៣០០មរក/ៃថង

26

េទះបជមនចននេកសក CD4 បនម នកេ យ រមទងរសតមន ៃផទេពះ េទះជសថតេនរតមស ទបនម នកេ យ *

(ចេពះអនកជងទងន < ៤០មរក រតវផតលកនងករត២០០មរក) នង Pyridoxine (vitamin B6) ៥០មរក/ៃថង រយៈេពល ៦ែខ។

Cotrimoxazole អនកផទកេមេ គេអដស នងអនកជងេអដសែដលមនចននេកសក CD4 តចជង២០០ ឬ សថតកនង ដ កកលគលនកទ៣ ឬ ទ៤ េទះបជមនចននេកសក CD4 បនម នកេ យ រមទងរសតមន ៃផទេពះ េទះបជសថតេនកនង រតមសទបនម នកេ យ។

េរបើ ១ double strength (DS; TMP-១៦០មរក, SMX-៨០០មរក) េលប មយៃថងមយរគប លៃថង។ មនសេពញវយរតវទទលករពយបលបងក រេ យ cotrimoxazole រហតដលគម នេ គសញញ នង ចននេកសក CD4 េកើនេឡើង េលើសព ២០០ ម រយៈករេធវើេតសត២ដងេនល ះពគន ៦ែខមតង។

Fluconazole អនកផទកេមេ គេអដស នងអនកជងេអដសទងអសែដលមនចននេកសក CD4 តចជង ១០០ េកសក/មម៣ ។ េលើកែលងែត រសតមនៃផទេពះសថតេនរតមសទ១។

១០០មរក ១ដងកនង១ៃថង (េលប ២០០មរក ១ដងកនង១ៃថង េបើធល បមនជង Cryptococcus )។ មនសេពញវយ រតវទទលករពយបលបងក រេ យ fluconazole រហតដលចននេកសក CD4 េកើនេឡើងេលើសព១០០ មរយៈ ករេធវើ េតសត២ដង ចេនល ះពគន ៦ែខមតង ។

* សម ននយមៃនែបបបទស បអនវតតយទធ រសត 3I’s អពលកខណៈវនចឆយៃនករចបេផតើមនង

ម នករពយបលបងក រេ យឱសថ Isoniazid (IPT)។ េនេស ែដលមនេតសតទយែបគលលន

េលើែសបក េហើយអនកជងែដលមនលទធផលេតសតេនះវជជមន រតវទទលករពយបលបងក រេ យ INH

រយៈេពល ៣៦ែខ។ ចែណកឯ អនកជងែដលមនលទធផលេតសតអវជជមន មនមនលកខណៈវនចឆយរគបរគន

កនងករពយបលបងក រេ យឱសថ INH េទ។

៤-៤ ករពេរគះជងេលើកទ៣ (មន ២សបត ហ)

• បនត ម ន នងពយបលជងបចចបបនន ។

• កសរអពេ គសញញ ថម នងផលបះពលៃនឱសថេ យករពយបលបងក រ។

• ពនតយសខភពរកេ គសញញ ជងរេបងែផអកេលើយទធ រសត 3I’s (សមេមើល ង

ទ២) នងអនវតត មគនសបរពញៃនករេធវើេ គវនចឆយជងរេបង កនងករណែដល

ចេងក មេ គសញញ វជជមន។

27

• ទ បសទងេ គសញញ សខនៗ (vital signs) ថលងទងន នងេធវើករពនតយសខភព

េ យែផអកេលើចេងក មេ គសញញ ជងែដលកពងេកើតេឡើង ។

• យតៃលដ កកលគលនក រជថមេឡើងវញ។

• ម នលទធផលេតសតអមេវជជ រសតជរបច មនេពលចបេផតើមពយបលេ យ

ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស។

• ចបេផតើមពយបលបងក រជងឱកសនយម របសនេបើមនទនបនចបេផតើមARVេទ។

• ទ បសទងករយលដងរបសអនកជង អពជងេអដស នងករពយបលេ យឱសថ

របឆងនងេមេ គេអដស។ េជគជយៃនករពយបលេ យឱសថរបឆងនង

េមេ គេអដស រសយេលើករយលដង នងករយកចតតទក កខពសរបសអនកជង

មន កៗកនងេពលពយបល។ មនែមនជករងយរសលេទ កនងករទយទកជមន

ថ អនកជង មន កនងជបករលបកកនងករេលបថន េ យបនរតមរតវ េទៀងទត

នងជប បេនះ។

• សេរចចតតចបេផតើមពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស។

• េរបើជេរ ើសរបមនតពយបល, ចបេផតើមពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

នងេរៀបចកលវភគ តជប េដើមប ម នករពយបលេ យបនសមរសប

( ល២សបត ហ)។

• ករ តជបេដើមប ម ន ករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

កនងរយៈេពល១ែខេរកយ។ ចេពះអនកជងេអដស ែដលបនេរបើ ARV មយរយៈ

េពលេហើយមនករយលដងខពស េលើករពយបលេនះ នងមន ថ នភពសខភព

របេសើរេហើយេនះ គ ច តជប នងផតលឱសថ ARV េរៀង ល ២ែខ ឬ ៣ែខ

បែនត មនរតវេលើសព៣ែខេទ។

៤-៥ ចបេផតើមពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស េលើអនកជងែដលកពងមនជងឱកសនយមសកមម

ករសក រ វរជវថមៗជេរចើនបងហ ញថ ករចបេផតើមពយបលេ យឱសថរបឆងនង

េមេ គេអដសេ យបនឆបរហស េលើអនកជងែដលមនជងឱកសនយម ចកតបនថយអរ

ឈនងអរ មរណៈភព។ េនេពលេនះ ករផតលអន សនេ យចបេផតើមពយបលេ យ

ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសកនងកឡងេពល ២សបត ហៃនករពយបលជងឱកសនយម េហើយ

ចនងប ត លេ យេលចេឡើង នវចេងក មេ គសញញ ៃនករ ត រេឡើងវញនវរបពនធភព

(immune reconstitution syndrome) (សម នជពកទ៦.៧) េ យេលើកែលងែតចេពះអនកជង

28

រេបងែដលរតវចបេផតើមករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស េរកយពចបេផតើមករ

ពយបលជងរេបងបនរយៈេពល២សបត ហ។

ករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស េធវើេ យរបេសើរេឡើងមខងររបពនធ

ភព នងជយេឆលើយតបនងករបងកជងឱកសនយមបនភល មៗ រពមទងបងក រកេ យជង

ឱកសនយមថមៗេកើតេឡើង។ ចេពះជងឱកសនយមសកមមមយចនន ដចជ ជង cryptosporidio-

sis, progressive multifocal leukoencephalopathy, ករបងកេ គេ យ CMV, នង Kaposi sarcoma

គរតវចបេផតើមពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស េ យបនឆបេដើមបបេងកើនរបសទធ

ភពកនងករពយបលជងឱកសនយមទងអសេនះ។

ជកររបេសើរ រតវចបេផតើមករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស មនេពល

ែដលជងឱកសនយម ល លេរចើនកែនលង ករណែដលអនកជងមនករថយចះរបពនធភព

ខល ងកល នងចននេមេ គេអដសេនកនងឈមមនករតខពស (high viral loads) ។ ងទ៦

ចជយអនកផតលេស កនងករសេរចចតតចបេផតើមពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

ចេពះអនកជងែដលមនជងឱកសនយមមយចនន៖

ងទ៦: េពលេវ ែដលរតវចបេផតើមពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

ចេពះអនកជងែដលកពងមនជងឱកសនយម

ជងឱកសនយម េពលេវ រ ងករចបេផតើមពយបលជងឱកសនយម នងករចបេផតើមពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

ជងរេបង ចបេផតើម ART ភល មៗ េរកយពពយបលជងរេបងបន ២សបត ហកនងដ កកលដបង េ យមនគតពចននេកសក CD4។

ជង Disseminated mycobacterium avium-intracellulare complex

ចបេផតើម ART េ យបនឆបបផត

ជង PCP ចបេផតើម ART េ យបនឆបបផត,េន េពលែដលមនមនរបតកមមជមយឱសថ cotrimoxazole

ជង Toxoplasmosis ចបេផតើម ART េ យបនឆបបផត

ជងរ កេថលើម Hepatitis B នង C ចបេផតើម ART េ យបនឆបបផត

ជង Cytomegalovirus ចបេផតើម ART េ យបនឆបបផត

ជង Varicella-Zoster ចបេផតើម ART េ យបនឆបបផត

ជង Histoplasmosis ចបេផតើម ART េ យបនឆបបផត បនទ បពករេរបើឱសថ amphotericin B

ជង Penicillium ចបេផតើម ART េ យបនឆបបផត បនទ បពករេរបើឱសថ amphotericin B

29

ជង Cryptococcus* ចបេផតើម ART េ យបនឆបបផត បនទ ប ពករេរបើឱសថ amphotericin B

ជង Progressive multifocal leukoencephalopathy

ចបេផតើម ART េ យបនឆបបផត

ជង Kaposi Sarcoma ចបេផតើម ART េ យបនឆបបផត, កនងករណែដលមនបនទទលករពយបល េផ ងេទៀត។

* ចពនយេពលពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសកនងករណមនករេកើនេឡើង

សពធកនងកបល ែដលមន ចរតតពនតយបន ប ត លមកពជងរ កេរ មខរកបលបងកេ យ

Cryptococcus។ រតវចបេផតើមពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស របសនេបើអនកជងរតវបន

ម នេ គសញញ របពនធសរៃសរប ទ (neurological monitoring) នងករបមទកខរឆអងខនងេដើមបសេរងគ ះ

បនទ ន។

ករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស មន ចអនវតតកនងេពលជមយគន នង

ករពយបលជងឱកសនយមែដលមនែមនជជងរេបងនងកនងេពលេរបើឱសថ amphotericin B

ពេរពះ ប ត លេ យមនរបតកមមឱសថដលបកមយចនន (សម នឧបសមពនធទ៣)។ កនង

ករណែដលចេងក មេ គសញញ េឆលើយតបរបសរបពនធភព (IRIS) បនេកើតេឡើង, េហើយេ គ

សញញ នមយៗ (individual symptoms) ចរគបរគងពយបល គមនចបចផអ កករពយបលេ យ

ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសេទ ។

េទះបជយង កេ យ បញហ ជេរចើនបនេកើតេឡើង េរកយេពលចបេផតើម នងេពល

ម នករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស កនងកពងេពលពយបលជងឱកស

នយម៖

• កររជបចលៃនឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសកនងឈមៃនអនកជងមនបនលអ

ប ត លេ យករតថន កនងឈមទបជងករតពយបល(subtherapeutic blood)

េហើយ ចបងកេ យមនភព ជមយឱសថ។

• ជងឱកសនយម ចេធវើេ យបះពលដលមខងរតរងេនម នងមខងរេថលើម នង

ប ត លេ យមនឥទធពលេលើករតឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសេនកនងឈម

• ករបងកេ យមនភពធងនធងរៃនេ គសញញ ជងឱកសនយម ចេធវើេ យរចឡ

ជមយនងករបងកេឡើងនវជងឱកសនយមថម ឬ េកើត IRIS ។

• ចេងក មេ គសញញ ៃន IRIS ចេកើតេឡើងជេរចើនសបត ហ ឬ ជេរចើនែខ មននង

បតបងេទវញ។

30

៥ ចបេផតមពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស េ យេរបរបមនត

ជរទ១ ជអវ? ករសេរចចតតេរបើរបមនតពយបលជរទ១ គមនទនកទនងជបឋមជមយនងករពលេថលើម

ៃនឱសថ រមមន កងវះរគបឈមរកហម (anemia), ជង peripheral neuropathy, ជងរេបង,

ជងរ កេថលើមរបេភទ B (HBV) នងករមនៃផទេពះរបសអនកផទកេមេ គេអដស។

ែផអក មេគលករណែណនពយបលបចចបបនន, NVP បនតេនជឱសថជេរ ើសកនងរបមនត

ពយបលជរទ១ៃនរកម NNRTI។ េពលចបេផតើមេរបើឱសថ NVP េលើអនកជង មន ករតវចប

េផតើមេរបើពករតដសទប កនងរយៈេពល២សបត ហដបងៃនករពយបល េដើមបេចៀស ងករេលើស

ករត ដសឱសថនងបងកេ យេធវើេម បលស (metabolism) ឱសថ NVP េ យ cytochrome

P450 ។ ចេពះអនកជងែដលធល បទទលករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសពមន

េហើយបនផអ កករពយបលេលើសព២សបត ហ មននងចបេផតើមពយបលេ យឱសថរបឆងនងេម

េ គ េអដស រជថម។ របសនេបើមនមនផលបះពលេនេពលចបេផតើមពយបលតបងេ យ

NVP េទេនះ គ ចបេងកើនករតដស NVP េ យេលប ២ដងកនង១ៃថង។ កនងករណែដលអនកជងមន

របតកមមជមយ NVP ករបញឈបករពយបលភល មៗ រសយេលើភពធងនធងរ ៃនផលបះពលេនះ

(សមេមើល ងទ៨ សតពករចបេផតើមករតដសរបស NVP នង នជពកទ ៦.៥ អពករេធវើេ គ

វនចឆយ នងកររគបរគងផលបះពលៃនឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស)។

េនេពលខងមខេនះ ឱសថ d4T នងរតវដកេចញពរបមនតពយបលជរទ១ េ យ រែត

ភពពលេនេពលពយបលរយៈេពលយរ។ េទះបជយងេនះកត េគលករណែណនពយបល

បចចបបននេនែតបនតេ យេរបើឱសថ d4T នង 3TC ែដលជជេរ ើសកនងរកម NRTIs ៃនរបមនត

ពយបលជរទ១ រហតដលមនករធនកនងករផគតផគងឱសថស បជនសែដល ចទទលយកបន

េនេពលអនគត។

ករតដសសតង នងករតរវករតដសៃនឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសទងអសេទ ម

មខងររបសតរងេនម នងមខងរេថលើមមនសរេសរកនងឯក រេយងៃនឧបសមពនធទ២ នង ង

ទ១៨។

៥-១ របមនតពយបលជរទ១ ៃនឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

ងទ៧ សេងខបអពរបមនតពយបលជរទ១សតង ស បពយបលអនកផទកេមេ គេអដស

ែដលបនបេពញលកខណៈវនចឆយ។

31

ងទ៧: ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសសតង កនងរបមនតពយបលជរទ១

(first-line regimen) ថ នភព របមនតពយបល

ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសសតង កនងរបមនតពយបលជរទ១

d4T + 3TC + NVP

ករេរជើសេរ ើសឱសថេ យ រផលបះពល

ជងសរៃសរប ទ (Neuropathy) AZT + 3TC + NVP

ជងសរៃសរប ទ នងេសលក ល ង (anemia) រតវសេយបលពរគេពទយជនញ

AST/ALT > ៥ដងេលើសពតៃលធមម d4T + 3TC + EFV

អនកជងែដលបងកេ គរេបង/េអដសរមគន (HIV/TB Coinfection)

កពងពយបលជងរេបងេ យឱសថ rifampicin បែនតគម នជងសរៃសរប ទ

d4T + 3TC + EFV

កពងពយបលជងរេបងេ យឱសថ rifampicin នងមនជងសរៃសរប ទ

AZT + 3TC + EFV

កពងពយបលជងរេបង េ យឱសថ rifampicin នងមនៃផទេពះ

ចបេផតើមពយបលេនរតមសទ១ េ យ AZT + 3TC +NVP

បនតចបេផតើមពយបលពរតមសទ២ នងទ៣ េ យ AZT + 3TC + EFV

កពងពយបលជងរេបង នងមន ចេរបើ (contraindication) ឬ មន ចរទរទ (intolerance) ជមយ EFV បន

d4T + 3TC + NVP

អនកជងែដលេកើតជងរ កេថលើមរបេភទB នងេអដសរមគន (HIV/HBV Coinfection)

មនរបវតតធល បេកើតជងរ កេថលើមរបេភទ B េហើយឥឡវេនះមនភព (េធវើេតសតអងទែហ នអវជជមន)

d4T + 3TC + NVP

ជងរ កេថលើមរបេភទ B ៃរ មនសកមម (សម នជពក៥.៣)

d4T + 3TC + NVP

ជងរ កេថលើមរបេភទ B ៃរសកមម (សម នជពក៥.៣)

TDF+ 3TC + EFV

រសតមនៃផទេពះ

រសតមនៃផទេពះ AZT + 3TC + NVP

រសតមនៃផទេពះ នងមនភពេសលក ល ង (រតមសទ១ៃនគភ)

d4T + 3TC + NVP

32

រសតមនៃផទេពះ នងមនភពេសលក ល ង នងមនជងសរៃសរប ទ (រតមស ទ១ៃនគភ)

TDF + 3TC + NVP

រសតមនៃផទេពះែដលមន AST/ALT > ៥ដងៃនតៃលធមម (រតមសទ១ៃនគភ)

TDF + 3TC+ AZT (េនរតមសទ១)

បនទ បមកបតរេទ AZT+3TC+EFV

(បនទ បពរតមសទ១)

រសតមនៃផទេពះែដលមន AST/ALT > ៥ដងៃនតៃលធមម (រតមសទ២ នងទ៣ៃនគភ)

AZT + 3TC + EFV

រសតមនៃផទេពះនងមនជងរេបង ដចបនេរៀប បខងេលើ

ធល បពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គ េអដស

រតវសេយបលពរគេពទយជនញ

• េយបលពអនកជនញ

េយបលពអនកជនញ រមមន រកមរគសរបសរលវគគបណត ះប ត លៃនមជឈមណឌ លជត

របយទធនងជងេអដស េសើែសបក នងកមេ គ សមជកអនគណៈកមមករ សតពករពយបលេ យ

ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស នងទរបក អនតរជត។ លសណរនងចងលទងអស សមេលើក

េឡើងជសណរេទកនរគសរបសរលវគគបណត ះប ត ល អពកររគបរគងនងពយបលជងឱកស

នយមនងេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស ែដលកណតេ យមជឈមណឌ លជតរបយទធនង

ជងេអដស េសើែសបក នងកមេ គ។

• ចបេផតើមពយបលេ យេរបើឱសថNVPគជែផនកមយៃនករពយបលេ យ

ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសៈ

ចបេផតើមពយបល ART េ យេរបើឱសថ NVP ចប ត លេ យមនផលបះពល

រមមន ន មកនទលេលើែសបក (Rash) នងជងរ កេថលើម។ ដេចនះ រតវេរបើឱសថេនះកនងករតដស

ទបេដើមបកតបនថយផលបះពលទងេនះេ យេនករតទបបផត។ ករតេឡើងករតដសេឡើងវញ

េ យសវតថភពបនទ បពករពយបល ២សបត ហ េ យ រករបេងកើនសមតថភពេថលើមកនងករេធវើ

េម បលស ឱសថ NVP ។

េបើអនកជងបនផល សបតរពករេរបើឱសថ EFV ៃនរបមនតពយបលដបង ឬ អនកជងធល ប

ទទលករពយបលជងរេបងេ យ rifampicin យងតច ២សបត ហ សមតថភពៃនករេធវើេម

33

បលសរបសេថលើមបនេកើនេឡើង ដេចនះ មនចបចបនថយករតដសនមខ ( Lead in dosing) ចេពះ

ឱសថ NVP េទ។ សមេមើល ងទ៨ អពវធ រសតេរបើករតដសនមខ( Lead in dosing)។

ករកណតករតដសឱសថ NVP កនងកឡង២សបត ហដបង ចមនបញហ េ យ ររតវ

មនថន រគប ចេ យែឡកពគន , ករផ ឱសថរមបញច លគន នងករផ ឱសថបមខបញច លគន ។

ឱសថ NVP ចេរបើកនងករតដសេពញេលញៃនឱសថែដលមនករតដសរមគន (fixed dose

combinations) កនងរយៈេពល២សបត ហេរកយ របសនេបើមនមនរបតកមម ឬ រពតតករណ រកក

បនេកើតេឡើងេនះេទ។ ឱសថែដលមនករតដសរមគន (fixed dose combinations) េនែតជ

ជេរ ើសមយកនងករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសរយៈេពលយរ េដើមបកតបនថយ

ករេលបថន េរចើនរគបេពក (pill burden) នងេធវើេ យរបេសើរេឡើងនវករេលបថន េ យបន

រតមរតវ េទៀងទត នងជប ប (adherence) ។

ឱសថពរមខរមបញច លគន (FDC) ែដលមនេនរបេទសកមពជេយើងគ៖

• Zidovudine + Lamivudine (AZT + 3TC)

• Stavudine + Lamivudine (d4T + 3TC)

ឱសថបមខរមបញច លគន ែដលមនេនរបេទសកមពជគ៖

• Zidovudine + Lamivudine + Nevirapine (AZT + 3TC + NVP)

• Stavudine + Lamivudine + Nevirapine (d4T + 3TC + NVP)

ងទ៨ នងពពណនអពវធ រសតចេពះអនកជងធល បបនពយបលេ យឱសថរបឆង

នងេមេ គេអដស នងធល បពយបលជងរេបងេដើមបកណតករតដសៃនករចបេផតើមពយបលេ យ

េរបើរបមនតពយបលដបងែដលមនឱសថ NVP។

ងទ៨: ករតដសនមខៃនឱសថ NVP ៃនករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គ

េអដស នងធល បពយបលជងរេបង*

របវតតពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស នងពយបលជងរេបង

សបត ហ ០ – ២ េរកយព ២ សបត ហ

ករពយបលេ យឱសថ របឆងនង េមេ គេអដស ចេពះអនកជងពយបល េលើកដបង (ARV Naïve)

រពក NVP ២០០មរករគប សែបត នង ឱសថរកម NRTIs េផ ងេទៀត ែដលជែផនកមយៃន FDC (AZT+3TC ឬd4T+3TC)

NVP ែដលជ ឱសថមយៃន ឱសថរមបញច ល គន ៣មខ (FDC) េ យេលប ២ដងកនង១ៃថង

ង ច ឱសថ២មខ (FDC) (AZT+3TC ឬ

34

d4T+3TC)

បតរពរបមនតកពងពយបល េទេរបើ EFV NVP ែដលជឱសថមយៃនឱសថរម បញច លគន ៣មខ (FDC) េ យេលប ២ដងកនង១ៃថង

NVP ែដលជ ឱសថមយៃន ឱសថរមបញច ល គន ៣មខ (FDC) េ យេលប ២ដងកនង១ៃថង

កពងពយបលជងរេបង េ យេរបើ rifampicin យង េ ច សរយៈេពល ២សបត ហ។

NVP ែដលជឱសថមយៃនឱសថរម បញច លគន ៣មខ (FDC) េ យេលប ២ដងកនង១ៃថង។

NVP ែដលជ ឱសថមយៃន ឱសថរមបញច ល គន ៣មខ (FDC) េ យេលប ២ដងកនង១ៃថង។

* របសនេបើមនមនឱសថរមបញច លគន ២ ឬ៣មខ ស បេរជើសេរ ើសកនងរបមនតពយបលេ យឱសថ

របឆងនងេមេ គេអដសេទេនះ គរតវេរបើឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសមយមខៗវញ (individual ARV

tablets) ។

េ យបែនថមពេលើករតដសឱសថ NVP េនេពលចបេផតើមពយបលេ យបនសមរសប,

អនកជងែដលកពងេរបើឱសថ NVP រតវ ម ននវករេលចេឡើងជងរ កេថលើមកនងកឡងេពល

ពយបលេ យឱសថ NVP រយៈេពល ៤ែខដបង។ រតវ ម នមខងរេថលើម េរៀង ល២សបត ហ

មតងេនកនងែខដបង បនទ បមក១ែខមតងេនែខទ២, ទ៣ នងទ៤ៃនករពយបលេ យឱសថNVP។

របសនេបើ AST/ALT េលើសព ៥ ដងៃនករតតៃលធមម ចេពះអនកជងែដលគម នៃផទេពះ សមេមើល

គនសបរពញទ៣។ របសនេបើ AST/ALT េលើសព ២ ដងៃនករតតៃលធមម ចេពះរសតមនៃផទេពះ

សមសរេយបលពអនកជនញ អពករតដសឱសថ NVP េនេពលមនជងរ កេថលើមេពលកពង

មនៃផទេពះ។

៥-២ អនកជងេអដសែដលមនជងរេបង

• រតវចបេផតើមពយបលជងរេបងភល មៗ បនទ បពករេធវើេ គវនចឆយ ថមនជងរេបង

រមជមយនងករពយបលបងក រេ យឱសថ cotrimoxazole េ យមនគតព

ចននេកសក CD4 ។

• រតវចបេផតើមពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសភល មៗ េរកយពករ

ពយបលជងរេបងបន២សបត ហ។ ករចបេផតើមពយបលកនងរយៈេពលសមរសប

មយេដើមបេធវើករ យតៃលរបតកមមៃនឱសថពយបលជងរេបង នងករពយបល

35

បងក រេ យេរបើឱសថ cotrimoxazole ែដលជយកនងករកតបនថយអរ ឈ នង

អរ មរណៈភព។

ករេរជើសេរ ើសរបមនតពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស គមនភពសមគ ម ញ

េ យ រករេរបើឱសថ Rifampicin កនងករពយបលជងរេបង។ ជបឋម ឱសថ Rifampicin

មនអនតរកមមជមយឱសថកនងរកម NNRTI នងរកម PI បែនត គម នអនតរកមមជមយរកម NRTI េទ។

អនតរកមមរ ង rifampicin នងឱសថរកម NNRTI នងរកម PI ប ត លមកព rifampicin បន

បេងកើនសកមមភពរបសរបពនធអងសមេថលើម cytochrome P450 (3A4) ែដលេធវើេម បលសឱសថ

lopinavir, nevirapine, នង ចេធវើេម បលសដលឱសថ Efavirenz ផងែដរ។ Rifampicin េធវើ

េ យករតឱសថទងអសេនះេនកនងឈមថយចះ។ ផទយេទវញ ឱសថកនងរកម PIs នង NNRTIs

ក ចប ត លេ យមនករែរបរបលរបពនធសកមមភពអងសមេនះ ែដលនេ យមនករែរប

របលករត Rifampicin េនកនងឈមវញែដរ។ សកត នពលៃនអនតរកមមរ ងឱសថេនះ ចប ត ល

េ យមនភពប ជយៃនករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស ឬ ប ជយៃនករ

ពយបលជងរេបង ឬ បេងកើនភពពលឱសថខល ងកល ។

េទះបជ Rifampicin បនបនថយករតដសឱសថ EFV េនកនងឈមកេ យ កករសក

ជេរចើនបនផតលេយបលថ ករតលហរៃនឱសថេនះេនកនងឈម (trough levels) េនែតរក

បនកនងករតពយបល (therapeutic ranges) េ យេរបើ Efavirenz កនងករតដសធមម ។

េ យ រេហតផលេនះ េគមនចបចេធវើករែកែរបករតដស Efavirenz ែដលនេ យ Efavirenz

ជឱសថ ជេរ ើសមយៃនរកម NNRTI កនងករពយបលជងរេបងែដលកពងេរបើឱសថ rifampicin។

មនរតវេរបើឱសថ EFV ចេពះរសតមនៃផទេពះេនរតមសទ១េទ។

របសនេបើេរបើរបមនតពយបលែដលមន LPV/r រតវបេងកើនករតដស LPV ឬ ritonavir

េដើមបរក ករត LPV េ យសថតេនកនងករតពយបល (therapeutic levels)។ េ យ រ Ritonavir

ងអងសម CYP 3A4, គរតវបេងកើនករត lopinavir “boost” េនកនងឈមេនេពល

ែដលេរបើឱសថទងពរេនះជមយគន ។ LPV/r រតវេរបើកនងករតដស ៤០០មរក/៤០០មរក

(េរបើ២រគប ២០០/៥០មរក នងេរបើ ៣រគប RTV ១០០មរក) េលប ២ដងកនង១ៃថង។ កនងករណ

ែដលមនមនឱសថ RTV រគបតច, អនកផតលេស ចេរបើករតដសរបចៃថងេទវដង (double

standard daily dose) ៃន LPV/r នងេរបើកនងករតដស ៨០០មរក/២០០មរក ២ដងកនង១ៃថង។

NVP មនរតវេរបើជទេទកនងករពយបលជងរេបងេទ េរពះ ប ត លេ យពលេថលើមដច

គន នងករពយបលជងរេបងសតង ផងែដរ េរពះ មនអនតរកមមជមយនង Rifampicin។ េទះប

ជយងេនះកត ចេពះអនកជងែដលមន ចេរបើ (contraindication) ឬ រទរទនងឱសថ EFV បន

រតវេរបើរបមនតពយបលែដលមនឱសថ NVP េនេពលកពងពយបលជងរេបង។ រតវេរបើ NVP

36

កនងករតដសសតង េ យមនចបចបនថយករតដសកនងដ កកលដបងេទ (lead in period)

េរពះរបពនធអងសម cytochrome P450 របសេថលើមបនកតបនថយេ យ Rifampicin រចេហើយ

នងរតវ ម នមខងរេថលើមេរៀង ល២សបត ហមតង កនងដ កកលៃនករចបេផតើមពយបលជង

រេបងេ យ Rifampicin។ រតវសេយបលពរគេពទយជនញ េបើអនកផតលេស មនសណរ ឬ អនកជង

មនមខងរេថលើមកនែត រកកេទ។

ចេពះពតមនបែនថម អនកផតលេស រតវ នឧបសមពនធទ៣ នងេគលករណែណនជត

សតពកររគបរគងនងពយបល ករបងករេ គរមគន រ ងជងរេបង/េអដស ឆន ២០០៩ នងករ យតៃល

អនតរកមមរ ងឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស នងឱសថែដលេរបើកនងករពយបលជងឱកសនយម

នងករពយបលជងរេបង។

អនកជងទងអសែដលចបេផតើមពយបលេ យ EFV កនងេពលពយបលជងរេបង រតវបតរមក

េរបើរបមនតពយបលែដលមន NVP វញ េរកយេពលបញច បករពយបលជងរេបង េលើកែលងែត

ករណែដលមន ចេរបើ NVP បន (contraindication)។ អនកជងែដលេរបើ EFV មនបចេរបើករត

ដសទបេនេពលែដលបតរមកេរបើ NVP េទ។ រតវ ម នអនកជងេ យយកចតតទក កេដើមប

ែសវងរករបតកមម hypersensitivity នងេលចេចញ ន មកនទលេលើែសបក ចេកើតេឡើងេនេពល

ផល សបតរឱសថ។

៥-៣ អនកជងេអដសែដលមនជងរ កេថលើមរបេភទ B រមគន

• េមេ គេអដសេធវើេ យមនករផល សបតរករវវតតនជធមមជត ៃនករបងកេ គរ ក

េថលើមរបេភទB ែដលប ត លេ យមនករវវតតនេទរកជងេថលើមធងនធងរកនងអរ ខពស

កនងចេ មអនកផទកេមេ គេអដសែដលមនជងរ កេថលើមរបេភទBរមគន ។ វតតមន

ៃនេមេ គេអដស ជរញេ យករវវតតេទរកជងរកនេថលើម (cirrhosis) នងម រក

េថលើម (hepatocarcinoma) មនអរ ខពស ែដលប ត លមកពេមេ គរ កេថលើម

របេភទ B បនបែបកខលនឆបរហស ។ ផលបះពលៃនេមេ គរ កេថលើមរបេភទ B

មកេលើករវវតតនធមមជតៃនេមេ គេអដសវញមនរតវេគបនដងេទ។

• ករពលេថលើមេ យ រឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសេកើនេឡើងរបែហល៣ដង

េលើអនកជងេអដសែដលមនជងរ កេថលើមរបេភទ B បែនតេ គសញញ ៃនកររ ក

េថលើម មនសវជបរបទះញកញបេទ គរបមណ ១ េទ ២%បេ ណ ះ។

• រតវេចៀស ងករេរបើឱសថ NVP កនងករពយបលអនកជងេអដសែដលមនជង

រ កេថលើមរបេភទ B េនេពលែដល AST/ALT េរចើនជង ៥ ដងៃនករតតៃល

ធមម ។

37

• ឱសថ 3TC នង TDF មនសកមមភពរបឆងនងជងរ កេថលើមរបេភទ B ។ ករ

សក ថមេនះបនបញជ កថ ករេរបើឱសថទងពរេនះរមគន កនងរបមនតពយបលេធើវ

េ យករេឆលើយតបេទនងេមេ គរ កេថលើមរបេភទ B មនភពរបេសើរេឡើងចេពះ

អនកជងរកនេថលើមែដលប ត លមកពេមេ គេនះ។

• េនេពលែដល AST/ALT េរចើនជង ៣ដងៃនករតតៃលធមម នងមនមន

មលេហតបញជ កចបស សថ ប ត លមកពករពលេថលើមេ យឱសថ (flucon-

azol, NVP, ឱសថរបឆងនងេមេ គរេបង…) រតវេធវើេតសតរកករបងកេ គរមគន

ជមយេមេ គរ កេថលើមរបេភទ B េនកែនលងែដល ចេធវើេតសតេនះបន (HBsAg,

anti-HBc, or anti-HBs)។ បចចបបននេនះ មនទរពេ ធនេនវទយ ថ នបសទរ ច

េធវើេតសតរក DNA របសេមេ គរ កេថលើមរបេភទ B បន។ េន មមនទរេពទយបែងអក

ភគេរចើន ចេធវើបនែតេតសតអងទែហ នៃនេមេ គរ កេថលើមរបេភទ B កបែនត

េតសតេនះរគនែត ចបញជ កថ អនកជងមនជងរ កេថលើមរបេភទ ៃរែតបេ ណ ះ។

• េបើេតសតអងទែហ នេមេ គរ កេថលើមរបេភទ B អវជជមន អនកជងមនមនេមេ គ

រ កេថលើមរបេភទ B េទេនះ ឬ អនកជងមនភព របឆងនងេមេ គរ កេថលើម

របេភទ B ដេចនះអនកជង ចទទលករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គ

េអដស មរបមនតពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសសតង

(សម នជពកទ៥)។

ជងរ កេថលើមរបេភទ B ៃរ មនពររបេភទ គជងរ កេថលើមរបេភទ ៃរ អសកមម នង

ជងរ កេថលើមរបេភទ B ៃរ សកមម។

• អនកជងរ កេថលើមរបេភទ B ៃរ អសកមម គមន៖

o េតសតអងទែហ នៃនេមេ គរ កេថលើមរបេភទ B វជជមន នងAST/ALT

តចជង ៣ ដងៃនករតតៃលធមម មរយៈករេធវើេតសតេនេពលមក

ពេរគះជងចនន ២ដង ឃល តពគន ៣ែខមតង េរកយពករចបេផតើមករ

ពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសបន៦ែខ។

o អនកជងទងេនះ រតវករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

មរបមនតសតង េបើចននេកសក CD4 ≤ ៣៥០ េកសក/មម៣ េ យ

កបញច លែតឱសថ 3TC (សម នជពកទ៥)។

• អនកជងរ កេថលើមរបេភទ B ៃរ សកមម គមន៖

o េតសតអងទែហ នៃនេមេ គរ កេថលើមរបេភទ B វជជមន នង AST/ALT

េរចើនជង ៣ ដងៃនករតតៃលធមម មរយៈករេធវើេតសតេនេពលមក

38

ពេរគះជងបនតបនទ បគន ចនន ២ដង ឃល តពគន ៣ែខមតង េរកយពករចប

េផតើមករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសបន ៦ែខ។

o អនកជងទងអស រតវបតររបមនតពយបលេទេរបើឱសថ 3TC+TDF+EFV ។

កនងករណែដលអនកជងមនេតសតអងទែហ ន ៃនេមេ គរ កេថលើមរបេភទ B េហើយេតសត

AST/ALT េរចើនជង ៣ដងៃនករតតៃលធមម

មរយៈករេធវើេតសតេនេពលមកពេរគះជងបនតបនទ បគន ចនន២ដង ឃល តពគន ៣ែខមតង

េរកយរយៈេពល ៦ែខ ៃនករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស គ

អនកជងមនជងរ កេថលើមរបេភទ B សកមម។

អនកជងែដលមនជងរ កេថលើមរបេភទ B អសកមម ឬ សកមម រតវេជៀស ង ឬ កតបនថយ

ករផកស េហើយរតវទទលករផតលរបក អពកររបឈមមខៃនករចលងេមេ គរ កេថលើម

របេភទ B េទអនកដៃទ។

េជៀស ងបញឈបករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស មយ ែដលមន

សកមមភពរបឆងនងជងរ កេថលើមរបេភទ B ពេរពះ ចប ត លេ យមខងររបសេថលើមកន

ែតចះេខ យ (hepatitis flare)។

េនេពលែដលអនកជងេអដសបងកេ គជមយគន ជងរ កេថលើមរបេភទ B ប ត លេ យ

មនករ កេថលើមកនែតខល ង អនកផតលេស រតវសេយបលពរគេពទយជនញ។ អនកជងេអដស

មនជងរ កេថលើមរបេភទ B រមគន ចប ត លមកព៖ • បញឈបករេរបើឱសថកនងរកម NRTI ែដលមនសកមមភពរបឆងនងេមេ គរ ក

េថលើមរបេភទ B (3TC ឬ TDF),

• ភពរបេសើរេឡើងវញនវរបពនធភព េ យ រករពយបលេ យឱសថរបឆង

នងេមេ គេអដស (មន ឬ គម ន 3TC ឬ TDF),

• ភពពលេថលើមបងកេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសឬបងកេ យឱសថពយបល

ជងឱកសនយម (fluconazole, ឱសថពយបលជងរេបង…), ឬ

• េលចេឡើងនវភព ជមយេមេ គរ កេថលើមរបេភទ B ជមយរកមឱសថ NRTI

(ពេសស 3TC )។

39

៥-៤ រសតមនៃផទេពះ

• ចេពះរសតមនៃផទេពះែដលផទកេមេ គេអដស រតវចបេផតើមពយបលេ យឱសថ

របឆងនងេមេ គេអដស េនេពលមនលកខណៈវនចឆយរគបរគន (ចននេកសក

CD4 < ៣៥០ េកសក/មម៣) នងបនតករពយបលេរកយេពលស លកនរច។

• រឯរសតមនៃផទេពះែដលផទកេមេ គេអដស ែដលមនមនលកខណៈវនចឆយរគបរគន

េដើមបចបេផតើមករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស (ចននេកសក

CD4 > ៣៥០ េកសក/មម៣) គរតវផតលករពយបលបងក រេ យឱសថរបឆងនង

េមេ គេអដស េ យេរបើឱសថបមខ “triple drug” ចបពសបត ហទ១៤ ៃនគភ

ដចបនែចងកនងេគលករណែណនជត សតពករបងក រករចលងេមេ គេអដសព

មត យេទកន ឆន ២០១០ (សម នឧបសមពនធទ៧ អពករសេងខបៃនករពយបល

បងក រេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសស បរសតមនៃផទេពះ ែដលមនទន

រគបលកខណៈវនចឆយ កនងករចបេផតើមកពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គ

េអដស)។

អន សនៃនករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស កនងកឡងេពលមន

ៃផទេពះ គ AZT+3TC+ NVP ។ មនករេកើនេឡើងៃនកររបឈមមខៃនកររ កេថលើមេពលេរបើ

NVP (NVP-induced hepatitis) ចេពះរសតមនៃផទេពះែដលមនចននេកសក CD4 ២៥០-៣៥០

េកសក/មម៣ ។ អនកជងទងអសេនះរតវចបេផតើមពយបលេ យេរបើ NVP េហើយ ម នេតសត

មខងរេថលើម េរៀង ល ២សបត ហមតង េនែខទ១ នងេរៀង ល ៤សបត ហមតង េនែខទ២, ទ៣ នងទ៤

ៃនករពយបល។

ឱសថ EFV គជឱសថស បេរបើឆល សគន ជមយនងឱសថ NVP បែនតមនរតវេរបើឱសថ

EFV ចេពះរសតមនៃផទេពះេនរតមសទ១េទ េរពះ ចប ត លេ យបះពលដលរបពនធសរៃស

រប ទទរក (neural tube defects)។ EFV ចេរបើបនេ យសវតថភព េនរត មសទ២ នងទ៣

ៃនគភ។

កនងករណែដលអនកផតលេស មនសណរទកទងនងករេរជើសេរ ើសរបមនតពយបលេ យ

សមរសបស បរសតមនៃផទេពះ រតវពភក ជមយរគេពទយជនញ។ ចណចខងេរកមេនះ គជ

ជេរ ើសមយស បអនកផតលេស េលើកមកពភក ជមយរគេពទយជនញ េនេពលជបរបទះកលៈ

េទសៈពេសសៗេកើតេឡើងកនងេពលពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស ចេពះរសតមន

ៃផទេពះ៖

• េបើ AST/ALT េរចើនជង ៥ដងៃនករតតៃលធមម ៖

40

o រតមសទ១ៃនគភ រតវបតរេទ AZT+3TC+TDF បនទ បមកបតរេទ

AZT+3TC+EFV េនរតមសទ២ៃនគភ

o រតមសទ២ ឬទ៣ បតរេទ AZT+3TC+EFV

• េបើរសតមនៃផទេពះ មន ចេរបើ NVP បន េ យ រ ន មកនទលេលើែសបកកល យ

ជធងនធងរ៖

o រតមសទ១ៃនគភ - បតរេទ AZT+3TC+TDF, បនទ បមកបតរេទ

AZT+3TC+EFV េនរតមសទ២ ៃនគភ

o រតមសទ២ ឬទ៣ៃនគភ – បតរេទ AZT + 3TC + EFV

• េបើរសតមនៃផទេពះមន ចេរបើ (contraindication) EFV នង NVP បនេទេនះ

េទះបជៃផទេពះសថតេនរតមសទបនម នកេ យ រតវបតរេទេរបើរបមនតពយបល

េ យ LPV/r

• េបើរសតមនៃផទេពះមន ចេរបើ AZT នង d4T បន, រតវេរបើ TDF ជនសវញ។

សវតថភពៃន TDF កនងករបបត រធតែរពកនងឆអង (bone demineralization)

របសទរក គសថតេនជរទសតបទេនេឡើយ បចចបបនន េគមនសវេឃើញមនករណ

េនះេកើតេឡើងេនេឡើយេទ។

• រសតែដលកពងទទលករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស បនទ បមក

មនៃផទេពះ រតវបនតពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស បែនត រតវផល ស

របមនតពយបលេ យបនសមរសប មរយៈេពលៃនគភ ដចជ៖

o េបើដងេនកនងកឡង៨សបត ហៃនគត េហើយមត យបនទទលករពយបល

េ យរបមនតពយបលែដលមន EFV រចេហើយ រតវបតរ EFV េទ NVP។

o េបើដងេនចេនល ះព៨េទ១២សបត ហៃនគភ េហើយមត យបនទទលករ

ពយបលេ យរបមនតពយបលែដលមន EFV រចេហើយ មត យរតវបនតករ

ពយបលេ យរបមនតពយបលែដលមនEFV តេទេទៀត។

• ចេពះរសតែដលធល បបនទទលេស PMTCT កលពេពលមនៃផទេពះេលើកមន

កនងកឡងេពល ១២ែខ៖

o រតវចបេផតើមករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស េ យេរបើ

របមនតពយបលកនងរកម NNRTIs េបើរសតមនៃផទេពះេនះធល បទទលេស

PMTCT េនកនងទរងេ យេរបើ NVP ែតមយករតដស ឬ បនតេរបើ 3TC+AZT

រយៈេពលយងតច ៧ៃថង។

41

o េបើរសតមនៃផទេពះទទលេស PMTCT េ យេរបើ NVP ែតមយករតដស ឬ

បនតេរបើ 3TC+AZT រយៈេពលយងតច៧ៃថង គតរតវចបេផតើមេរបើរបមនត

ពយបលែដលមន LPV/r េ យ រែតមនកររបឈមមខខពសនងភព

ជមយឱសថ រកម NNRTIs ែដលបនេរបើកនង PMTCT ។

• រតវយកចតតទក កខពសចេពះករេលបថន េ យបនរតមរតវ េទៀងទត នងជប

ប (adherence) េនេពលកពងនងេរកយេពលមនៃផទេពះ ពេរពះករេលបថន

របឆងនងេមេ គេអដសេ យបនរតមរតវ េទៀងទត នងជប ប ចមនករ

លបកេនកឡងេពលេនះ។ ករេលបថន េ យបនរតមរតវ េទៀងទត នងជប

ប គមន រៈសខន ស ទងស បសខភពមត យ នងជយកតបនថយ

ករចលងេមេ គេអដសពមត យេទទរក ។

• រតវផតលរបក ដលមត យ អពករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

អពជេរ ើសននកនងករចញច មកន ដចមនែចងកនងេគលករណែណនជត សតព

ករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសេលើកមរឆន ២០១១ នងេគល

ករណែណន សតពកមមវធ PMTCT ឆន ២០១០។

o រសតែដលបនទទលករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

េហើយសេរចចតតបេបេ ះកនេ យទកេ ះមត យរតវបនតេរបើឱសថរបឆង

នងេមេ គេអដសតេទេទៀត។

៦ បនតករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

៦-១ ករគរទអនកជងេអដស េ យេលបឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

េ យរតមរតវ េទៀងទត នងជប ប (ARV adherence)

• ករេលបថន របឆងនងេមេ គេអដស េ យបនរតមរតវ េទៀងទត នងជប ប

គជករេលបថន ជបនតរហត-េ យមនេភលចេលប ឬ ពនយេពលេលប នង រតមរតវ

មករតដសឱសថ គជក ត ដសខនកនងករទទលេជគជយៃនករពយបល

េ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស។ ករេលបឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

មនបនរតមរតវ មនេទៀងទត នងមនជប ប (Poor adherence) តចជង ៩០%

គប ត លេ យករពយបលទទលប ជយ ែដលនេ យេមេ គេអដស នង

ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស េហើយកតបនថយនវជេរ ើសេផ ងៗៃនករពយបល

(reduced treatment options) នងបេងកើននវតៃលៃនករពយបលផងែដរ ។ េទះជ

42

យងេនះកត ករេលបឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស េ យបនរតមរតវ េទៀងទត

នងជប បេ យរតវពយបលអសមយជវត ជករងរមយដលបក។ ជកែសតង

គពមនអនកជង មន ក ចេលបឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស េ យបនរតម

រតវ េទៀងទត នងជប ប ១០០% អសមយជវតេនះបនេទ។

• ករ យតៃលពករេលបឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស េ យបនរតមរតវ េទៀង

ទត នងជប បេលើអនកជងេអដសមន កេ យមរនតសខភបល គបងហ ញថ

ជញកញបពសវបនអនវតតេ យសរកតេទ។ ដេចនះ មរនតសខភបលរតវ

ច យេពលេ យបនេរចើនកនងករគរទដលករេលបឱសថរបឆងនងេមេ គ

េអដសេ យបនរតមរតវ េទៀងទត នងជប ប របេសើរជងករ យតៃល។

មេធយបយដលអបផតស បគរទដលករេលបឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

េ យបនរតមរតវ េទៀងទត នងជប ប រតវេផត តេលើករេ ះរ យនវផល

វបករបសអនកជងែដលកពងេលបឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសេនះ។ រតវបញច ន

អនកជងេទចលរកមគរទរកម ឬ មណឌ លមតតជយមតត (MMM) េដើមបេលើកទកចតត

គតេ យែសវងយលពមតតភកត អពបទពេ ធនៃនករេលបឱសថេនះ េ យបន

រតមរតវ េទៀងទត នងជប ប “adherence supporter” េហើយគបបបញច នពក

គតេទរកមែថទអនកជងេអដស មផទះនង មសហគមន ែដលជែផនកមយៃន

គេ ងែថទពយបល បនត។

• េលើកទកចតតអនកជងេអដស ែដលកពងពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គ

េអដស េ យចលរមយងសកមមកនងករែថទសខភពរបសគត មន រៈ

របេយជន កនងករជយពកគត េ យយលដងអពករឆលងេមេ គេអដស នងជង

េអដសនងករពយបល រពមទងេ យគតរកេឃើញនវឧបសគគននែដល ង

ដលករេលបឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស េ យបនរតមរតវ េទៀងទត នង

ជប ប េហើយ ចរកមេធយបយេដើមបជនះ នវ លឧបសគគទងអសេនះ។

រកសងសខភបលពអនញញ តេ យអនវតតវធ រសតដត (ករេលបឱសថរបឆង

នងេមេ គេអដស េរកមករពនតយផទ លែភនក=DOT) េ យចះេទផតលឱសថ

របឆងនងេមេ គេអដសផទ លដលអនកជងេនផទះេនះេទ ពេរពះ ពមននរនតភព

កនងរយៈេពលយរ។ ករែសវងយលពេរគះថន ក នងផលរបេយជនអពករេបើក

ចហព ថ នភពផទកេមេ គេអដសរបសអនកជងមន កៗ នងបងកេ យមនករគរទ

ពមតតភកតនងរកមរគ រ រពមទងកតបនថយករេរ ើសេអើង គជយជរញេ យករ

43

េលបឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសបនរតមរតវ េទៀងទត នងជប បមន

ភពរបេសើរេឡើង ។

• រតវរកេ យេឃើញ នងេ ះរ យបញហ ទកទងនងបញហ សខភពផលវចតត (mental

health issues), ជពេសស ករធល កទកចតត (depression) នងអនកជងែដលេរបើ

របសនវ រធតែដល ចបងកេរគះថន ក (harmful substances) ។

• កតបនថយជអបបបរម នវចននរគបឱសថែដលរតវេ យអនកជងេលប លៃថង។

• ផលបះពលៃនឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស េធវើេ យថយចះនវករេលបឱសថ

េនះេ យរតមរតវ េទៀងទត នងជប ប។ េលើកទកចតតអនកជងែដលកពងេរបើ

ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស េ យ យករណពេ គសញញ ថមៗ ែដលេកើតេឡើង

ចេពះពកគត។ ពនតយេមើលផលបះពលរបសឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

លេពលអនកជងមកពនតយសខភព នងផតលករពយបលេ យបនទនេពល។

ផលបះពលសខនៗេហើយជបរបទះញកញប គករចេងអ រ កអត នង គរស េហើយ

កនងរយៈេពលយរ នងករែរបរបលៃនជតខល ញ (lipoatrophy នង lipodystrophy)។

• បញឈបករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសេ យសមរគចតត មនរតវ

បនផតលជអន សនេ យអនវតតេទ េរពះប ត លេ យេកើតមន seroconver-

sion illness នងេលចេចញនវជងឱកសនយមមយចនន ជពេសស ចេពះអនកជង

ទង យ ែដលមនCD4ទបខល ង នងរបឈមមខខពសជមយនងជងម រក

ែដលមនទកទងនងេមេ គេអដស (non-HIV associa ted cancers)។

• ករេលបឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសេ យបនរតមរតវ េទៀងទត នង

ជប ប គចបចរតវអនវតតកនងរយៈេពលយរ ដេចនះ រតវពភក អពរបធនបទ

េនះ លេពលអនកជងមកពនតយសខភព។

៦-២ គរទករផល សបតរកររបរពតត នងករេបើកចហអព ថ នភពផទកេមេ គេអដស

• េពលេវ ដសមរសប េដើមបែសវងរកនវកររបរពតតែដលរបឈមមខខពស គេន

រយៈេពល ២ ឬ ៣ែខ បនទ បពករចបេផតើមពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គ

េអដស។ រតវផតលករអបរអព រៈសខនៃនករបងក រជវជជមន (positive preven-

tion messages) រសប មនយមៃនែបបបទរបសកមមវធជត េ យ កសរអព

កររបរពតតផលវេភទ ករេរបើរបសេរ មអនមយ ករពនតយនងពយបលជង

កមេ គ ែផនករៃនករមនៃផទេពះ នងករេរបើមធយបយពនយកេណើ ត។ រតវ

គរទ េ យអនវតតសវតថភពផលវេភទជេរៀងរហត។

44

• រតវពរងងករអបរអនកផទកេមេ គេអដស នងអនកជងេអដសេ យេផត តេលើ៖

o មនរតវផតលឈម ឬ រៈធត វៃន រពងគកយេទអនកដៃទ

o មនរតវេ យអនកដៃទេរបើរបសមជល ឬ វតថមតរសចែដលេរបើកនងែផនក

េវជជ រសតស បពយបល ឧបករណ កទលះែសបក ឬមជលចកេរគ ង

េញ នែដលខលនបនេរបើរចេហើយេនះេទ។

• ែសវងរកផលលបក នងផលចេណញេ យ រករេបើកចហព ថ នភពផទក

េមេ គេអដសចេពះនរ មន ក រមទងៃដគរមេភទរបសេគផងែដរ។ ករេបើក

ចហព ថ នភពផទកេមេ គេអដស គជករផតលករគរទដធេធងដលអនកផទក

េមេ គេអដសនងអនកជងេអដស បែនតករណេនះ រតវមនតលយភពជមយនងករ

របឈមមខនងករេរ ើសេអើង ឬ េមើលងយេទៃថងមខ។

៦-៣ ម នករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

អនកជងទងអសែដលចបេផតើម នងកពងពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

រតវមកពភក ជមយរគេពទយអពករេលបឱសថ នងបញហ សខភពទេទ មេពលដចខង

េរកម៖

• ២សបត ហ បនទ បពចបេផតើមពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

• េរៀង លែខ រហតដលអនកជងយលចបស អពឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស នង

ពភក អពករេលបឱសថេ យបនរតមរតវ េទៀងទត នងជប ប នង ថ ន

ភពជងមនលនងែផនកគលនក នងភព ។

• បនទ បមក យងតចេរៀង ល ៣ែខមតង េដើមបមកទទលឱសថ នងពភក អពករ

េលបឱសថេ យបនរតមរតវ េទៀងទត នងជប ប នងពនតយរកេមើលករ

េលចេចញេ គសញញ ថម ។

សមសងកតធងនកនងករពនយលអនកជង ែដលកពងេលបឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

េ យយលព រៈសខនៃនករ យករណអពេ គសញញ ថមៗេ យបនឆបរហស។ រគេពទយ

រតវ កសរ នងពនតយរកេមើលេ គសញញ េកើតមនថមៗ លេពលអនកជងមកពនតយសខភព។

• ពនតយសខភពរ វរជវរកេ គសញញ ជងរេបង លេពលអនកជងមកពនតយសខ

ភពរសប មយទធ រសត 3Is ែដលបនេរៀប បកនងគនសបរពញ សតពករពនតយ

សខភពរ វរជវរកជងរេបង (សម ននយមៃនែបបបទស បអនវតតយទធ

រសត 3Is ) នងអនវតត មគនសបរពញ សតព ករណសង យថមនជងរេបង

ស បករណរកេឃើញថ មនេ គសញញ គលនកវជជមន។

45

កណតបញជ កថ េ គសញញ េកើតេឡើងថមៗេនះ ចប ត លមកព៖

• ជងេកើតមនថម រមមន ជងឱកសនយមថម

• ផលបះពលរបសឱសថ

• ចេងក មេ គសញញ ៃនករ ត រេឡើងវញៃនរបពនធភព (Symptoms of Immune

reconstitution) (សម នជពកទ៦-៧)។

• េធវើេតសតអមវជជ រសតជរបចេដើមប ម ន (សម ន ងទ៩)។ រតវពនតយ

រ វរជវបែនថមេទៀត េនេពលមនេ គសញញ គលនកចបច។

ងទ៩: អន សនៃនករេធវើេតសតអមេវជជ រសត ជរបចេដើមប ម នកនងេពលពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

េតសដអមេវជជ រសដ រតវេធវើជចបច េធវើកនងករណចបច

េតសដ បចនន េកសក CD4

រតវេធវើេតសដ ល ៦ែខមដង ករណមនសញញ គលនក

េតសដ AST/ALAT

េបើេរបើ NVP, INH, ពយបលជងរេបងកនង រយៈេពល២-៤ ែខដបងៃនករពយបល ឬ កពងមនៃផទេពះែដលមនចននេកសក CD4 ចេនល ះព ២៥០-៣៥០ េកសក/មម៣

ករណមនសញញ គលនក

េតសដបញជ ក ថ មនៃថទេពះ

េបើេរបើ EFV

េតសដ CBC េនែខទ១ នង េរៀង ល៣ែខមដង េបើេរបើ AZT

ករណមនសញញ គលនក

ថតសតេ យ X-ray េបើេធវើករ យតៃលកររ វរជវរកជងរេបង (សម ននយមៃនែបបបទៃន យទធ រសដ 3Is)

ករណមនសញញ គលនក

េតសដ Viral Load

េរកយ២៤ែខៃនករពយបលេ យឱសថ របឆងនងេមេ គេអដស, បនទ បមកេរៀង ល ១២ែខមដង ឬ េធវើករ យតៃលភពប ជយ ៃនករពយបល

េតសដ Creatinine េធវើេតសដេរៀង ល ៣-៦ ែខមដង េបើេរបើ TDF ករណមនសញញ គលនក

េតសដ Phosphate

េធវើេតសដេរៀង ល ៣-៦

ែខមដងេបើេរបើTDF (េដើមប

ែសវងរកជង បងហរតរង

េនមឬ ចេងក មេ គ សញញ

46

Fanconi)

េតសដ Amylase ករណមនសញញ គលនក

េតសដ Lipids េធវើេតសដេរៀង ល ១២ ែខមដង របសនេរបើ d4T, EFV ឬ PI

េតសដ Hepatitis B Surface Ag and Antibody

េបើ AST/ALT េរចើនជង ៣ ដងៃនតៃលករត ធមម ឬេដើមប ម ន ករេធវើេតសដ អងទែហ ន HBV ែដលធល បវជជមនពមន ។

េបើ AST/ALT តចជង ៣ដងៃនតៃលករតធមម ឬ ករណមនេ គសញញ គលនក។

៦-៤ ករេធវើេ គវនចឆយ នងកររគបរគងពយបលជងឱកសនយម

េបើេទះបជករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស ទទលបនលទធផលលអក

េ យ កជងឱកសនយមេនែត ចេកើតមន (សម នេគលករណែណនជត សតពករបងក រ

នងករពយបលជងឱកសនយម េលើមនស េពញវយ នងេកមងជទងឆន ២០១១)។ ករេកើតេឡើង

ជងឱកសនយម ចបញជ កថ ករពយបលទទលប ជយ (សម នជពកទ៨) នងរតវេធវើេតសត

បញជ កព ភព នងេតសតវរស រសត។

៦-៥ ករេធវើេ គវនចឆយ នងកររគបរគងផលបះពលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

ផលបះពលេ យឱសថរបឆងេមេ គេអដស ជទេទ ែតងេកើតមនេនកនងរយៈេពលព ២-៣ សបដ ហដបង ជទេទមនសវធងនធងរ នង ចធររ លវញ រយៈេពលរបែហលមយែខ េរកយ។ ផលបះពល ចេកើតមនរគបេពល នង ចមនសភពធងនធងរ ផងែដរ។ សម ន

ងទ១០ អពផលបះពលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសែដលែតងែតជបរបទះជញកញប នង ងទ២០អពករផដលេយបលអពករបងក រនងកររគបរគងផលបះពលេ យឱសថ របឆងនងេមេ គេអដស។

ងទ១០: ផលបះពលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសែដលេកើតេឡើងជញកញប

ឱសថ នង រកមឱសថ

ច តថន កៃនផលបះពលរបសឱសថនមយៗ

ែសបក ឈម រប ប រ យ

រ

របពនឋសរៃសរប ទ េផ ងៗ

47

Zidovudine (ZDV or AZT)

- េសលក ល ង

- ថយចះ

រគបឈមស

ចេងអ រ (ញកញប)

- ឈកបល(ញកញប)

- ជង ចដ

- ជងេបះដង

Stavudine (d4T)

- រ កលែពង (ករ)

- ពលេថលើម

-រ កសរៃសរប ទេសើែសបក

Guillain-Barre like syndrome

- បតបងជតខល ញ

- េឡើងជត សត កទក

Lamivudine (3TC)

ថយចះរគបឈមស (ករ)

រ កលែពង (ករ)

-រ កសរៃសរប ទេសើែសបក (ករ)

-ឈកបល (មនសវញកញប)

មនសវមនផល បះពល

Didanosine (ddI)

រ កលែពងគរស

ចេងអ រ កអត ឈេពះ

រ កសរៃសរប ទេសើែសបក

(Peripheral neuropathy )

សត កទក

Abacavir (ABC)

របតកមម

(Hypersensitivity sd)

Tenofovir (TFV or TDF)

មនសវមនផលបះពលធដេទ, ចមន គរសមដងមក ល,

Tubulolpathy (Fanconisd)

Nevirapine (NVP)

កនទល ែសបក

រ កេថលើម របតកមម (Hypersensitivity sd)

Efavirenz (EFV)

កនទល ែសបក

រ កេថលើម រ ករបពនឋសរៃសរប

ទញកញប *

Teratogenicity

Lopinavir + Ritonavir (LPV/r)

គរស សពក េឡើងជតខល ញ កនងឈម

48

*រមមន ភពធងេធង, ឈកបល, ស នដមនលក, ធល កទកចតដខល ង, បតបងករេផដ ត រមភណ, អនទះអែនទង, សបនដ រកក, ចងេធវើអតដឃត, វែងវងវងវ ន ។

៦.៦ ផល សបដររបមនដពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសេ យ រផល បះពលៈ

ករណជេរចើនែដលរតវផអ ក ឬ បញឈបករេរបើឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសេ យ រ

មន ចរទរទបន (Intolerance) ឬេ យ រផលបះពល មយ។ េនេពលែដលឱសថ

របឆងនងេមេ គេអដស មយរតវបនបញឈប ឬផអ ក េគរតវយកចតដទក កខពសេ យមនរតវ

េ យករតដសៃនឱសថសដតេនេរកមករតពយបល (Sub-Therapeutic Levels) េទ ចប ដ ល

េ យេមេ គេអដសនង ជមយឱសថ ។

• កនងករណចបច រតវបញឈបករពយបលជបេ ដ ះ សនន ឬបដរ NVP ឬ EFV

ែតមយមខ, រតវបនដេរបើឱសថេផ ងេទៀតកនងរកម NRTIs រយៈេពល ៧ ៃថង បនទ បព

NVP ឬ EFV រតវបនបញឈបពេរពះ រយៈេពលែដល NVP/EFV បនដេនកនងឈម

(half-life) មនរយៈេពលែវងជង NRTIs ។ ករអនវតដនវធ រសដេនះ ចជយ

ទប ដ តករបងកភព ជមយនងឱសថកនងរកម NNRTIs េនេពលអនគត។

• ករណមយចនន, ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសទងអសរតវបញឈបរពមគន កនង

េពលែតមយ េនេពលអនកជងេអដសរបឈមមខនងផលបះពលកនងករតទ៣ ឬ

ទ៤ េ យករេរបើឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស ។

• េដើមបេ យយលចបសអពបញហ េនះរតវេមើល ងទ១១ នង ឧបសមពនធទ ២ ។

ងទ១១: ករផល សបដរឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសេ យ រផលបះពល (ARV side effect)

ឱសថ ផលបះពល ដេ ះរ យភល មៗ

ដេ ះរ យេពលអនគត

NRTI ករផល សបដរ-បតបងរសទបខល ញ

(Lipoatrophy)

ពចរ កនងករបដរ NRTIs (d4T ឬ ddI ឬ AZT) េទ TDF

ចេរបើឱសថទងេនះមដងេទៀតបន បែនដ ចនងេធវើ េ យករបតបងរសទបខល ញ កនែតធងនធងរ ។

េឡើងជត សត កទក

(Lactic acidosis)

បញឈប ARV ទងអស, ផដលករគរទអនកជង, នង រតវបដរ NRTIs េទ TDF

ពយយមេជៀស ងេរបើ AZT, d4T ឬ ddI មដងេទៀត ។

AZT - េសលក ល ង រតវបដរ AZT េទ d4T េជៀស ងេរបើ AZT

49

(Hb<៨រក/dl ធល កចះេលើសព ២៥%)

ឬ TDF

- ថយចះរគបឈមស (neutrophils <៧៥០ េកសក/មម៣)

រតវបដរ AZT េទ d4T ឬ TDF

េជៀស ងេរបើ AZT

d4T -រ កសរៃសរប ទេសើែសបកៈ មធយម-ធងនធងរ ( Moderate or Sever Peripheral neuropathy)

រតវបដរ d4T េទ AZT ឬ TDF នងផដលករ ពយបល មេ គ សញញ េ យេរបើ Amitriptyline នង Vitamin B6 ។

េជៀស ងេរបើ d4T

ddI

-េឡើងជត សត កទក

- រ កលែពង -រ កសរៃសរប ទេសើែសបក - បតបងរសទបខល ញ

រតវបញឈបរគប ARV េបើេឡើងជត សត

កទក នងរ កលែពងមធយម (Amylasae>1.5x uln) ។ គរទអនកជងរហតដលមន ថ នភពលនង រចបដរ ddI េទ NRTI េផ ងេទៀត េរកព d4T ដចជ TDF ។ ចេពះផលវបកេផ ងេទៀត សមេមើល

ងទ២០ ឬ របភពទ១

មនរតវេរបើ ddI េទ, រតវពចរ បដរេទNRTIs េផ ងេទៀត ដចជ TDF។

រសដមនៃផទេពះ (បះពលដលទរកកនងៃផទ ៖ Teratogenicity )

រតវពចរ បដរេទ TDF ចចបេផដើមេរបើ ddI េឡើងវញ

េរកយេពលស លកនរច (After Pregnancy) ។

TDF ពលតរងេនម (Renal Tubular Dysfunction)

បដរេទ AZT េជៀស ងេរបើ TDF េនេពលអនគត ។

ABC - របតកមម Hypersensitivity Syndrome

រតវបដរ ABC េទឱសថ ARV េផ ងេទៀត រសយេទ មរបវតដៃនករេរបើ ឱសថ ARV ពមនមក

មនរតវេរបើ ABC មដងេទៀតេទ េរពះ ចមនេរគះថន កធងនធងរ

NVP - កនទលែសបក-សងតៈ No Mucosal Involvement ឬ រគនេកត

បនដេរបើ NVP េ យរក ករតដសដែដល នងពយបលេ យ Antihistamines

របសនេបើ ន មកនទលេលើែសបករលបបតវញ នងអនកជងេរបើ ករតដសទបេលើសព ២ សបដ ហ, បេងកើនមកដលករត

50

ដសសដង វញ េបើ ន មកនទលេលើែសបកេកើតេឡើងវញ រតវបដរេទ EFV ។

- កនទលែសបកៈ មធយម-ធងនធងរ (eg: bullae, “wet”), no mucosal involvement, មន ល ល

រតវបដរ NVP េទ EFV េរកយព េ គសញញ េសើែសបកបនរលបបត

មនរតវេរបើ NVP មដងេទៀតេទ ។

- កនទលែសបកៈ ធងនធងរែដលមនផល វបក ឬ រគន [complicated (mucosal involvement or fever)]

បញឈបេរបើរគបឱសថ ARV នង Cotrimoxazole នងចបេផដើមេរបើេឡើងវញ េនេពល ថ នភពគលនក មនលនង រតវបដរ NVP េទ PI ។

មនរតវេរបើ NVP ឬ EFV មដងេទៀតេទ។

- រ កេថលើម

េបើ AST/ALT េរចើនជង៥ដងៃនករតតៃលធមម រតវបញឈបករពយបលេ យ ART រហតដល ថ នភពជងរតឡបមកធមម វញ, បនទ បមករតវបដរ ព NVP េទ EFV ភល ម។

មនរតវេរបើ NVP មដងេទៀតេទ ។

- រ កេថលើមៈ ធងនធងរ គ មកែហងដលជវត

ផល សបដរ NVP េទ PI មនរតវេរបើ NVP ឬ EFV មដងេទៀតេទ ។

EFV ឥទឋពលេលើរបពនឋសរៃសរប ទ-ធងនធងរ

រតវបដរ EFV េទ NVP េជៀស ងេរបើ EFV

-រសដមនៃផទេពះ (បះពលដលទរកកនងៃផទៈ Teratogenicity )

រតវបដរ EFV េទ NVP េបើអនកជងមនៃផទេពះេទើបបន ៨ សបដ ហ

ចេរបើ EFV មដងេទៀតបន េពលែដលគម នៃផទេពះ ។

- កនទលែសបក-សងតៈ (No Mucosal Involvement ឬរគនេកត )

ពយបលេ យ Antihistamines។

ន មកនទលេលើែសបកបងកេ យ EFV ចបតបងេ យឯកឯង កនងរយៈ េពល ៣-៥ ៃថង េ យមន

មនរតវេរបើ EFV រជថមេទ េបើមន ចរទរទបនជមយ NVP រតវេរបើ PI ករតដសខពស (boosted PI) ។

51

ចបចផល សបតរឱសថេទ។ េបើមនមនភព របេសើរេឡើងេទ រតវបដរេទ NVP ។

- កនទលែសបកៈ មធយម-ធងនធងរ (eg bullae, “wet”), no mucosal involvement, មន ល ល

រតវបដរ EFV េទ NVP

មនរតវេរបើ EFV ជ រជថមេទ េបើមន ចរទរទបនជមយ NVP រតវេរបើ PI ករតដសខពស (boosted PI)។

- កនទលែសបកៈ ធងនធងរែដលមនផលវបក ឬ រគន [complicated (mucosal involvement ឬ រគនេកត )]

រតវបដរ EFV េទ boosted PI

មនរតវេរបើ NVP រ EFV មដងេទៀតេទ ។

LPV ផលវបក Metabolic (េលើសជតសករកនងឈម-េលើសជតខល ញកនងឈមេ យមន ចរគបរគង បន។

រតវបដរ PI េទ non-PI េបើ មន ចរគបរគងបន

េជៀស ងេរបើ PI មដងេទៀត េបើ ចេធវើបន ។

៦.៧ ករេធវើេ គវនចឆយ នងកររគបរគងពយបលជងមយចននែដលេកើតេឡើងេរកយពេកើនេឡើងវញៃនរបពនធភព (IRIS)

ចេងក មេ គសញញ (Symptoms) នងេ គសញញ គលនក (Signs) ៃនជងជេរចើនបនេកើតេឡើងេនេពលកពងពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស គប ដ លមកពរបតកមមរបសរបពនឋភព ។ េនេពលពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស របពនឋភព រតវបនពរងងេដើមបរបឆងេទនងករបងកជងឱកសនយម នងេលចេចញជេ គសញញ ជេរចើនដចជៈ

• ករែរបកល យពមនមនេ គសញញ ៃនជងឱកសនយមពមនមក េទជមនេ គ

សញញ ។

• បងហ ញេ យេឃើញថ េ គសញញ ៃនជងមយចននកល យជធងនធងរ េទះបជករ

ពយបលបនទទលេជគជយកេ យ។

• របតកមម Remnants ឬ អងទែហ នៃនជងឱកសនយមែដលធល បេកើតពមន េរកយ

ពទទលករពយបលរចេហើយ ។

52

ករេលចេឡើងេ គសញញ ទងេនះមនែមនរគនែតជលទឋផលៃនជង ឬរបពនឋភព ែត

ឯកឯងបេ ណ ះេទ បែនដ ជអនដរៈកមមរ ងបញហ ទងពរេនះ។ ជទេទ េរចើនេកើតេឡើងកនង

កឡងេពល ២ េទ ៨សបដ ហដបងេរកយេពលចបេផដើមករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេម

េ គេអដស ។ បែនដ ក ចេកើតេឡើងរគបេពលកនងកឡងេពល៦ែខដបងៃនករពយបល េហើយ

ករេកើតមនេឡើងេរកយរយៈេពលេនះជករណដករ ។ កររបឈមមខនងករេលចេឡើងនវ IRIS

មនករតខពសចពះអនកជងែដលមនចននេកសក CD4 ទបខល ង េនេពលចបេផដើមពយបល

េ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស។ បែនដេ គសញញ ទងអសេនះ ករគ មកែហងដលជវត

ស េហើយកររបឈមមខនងអរ មរណៈភពេ យ រ IRIS មនអរ ទបយងខល ង

េធៀបនងកររបឈមមខនងអរ មរណៈភពែដលប ដ លមកពជងឱកសនយមែដលេកើតេឡើង

េ យ រែត ករយតយវកនងករចបេផដើមពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស ។

ជងរេបង ជជងែដលេកើតមនញកញបបផតប ដ លមកព IRIS។ ជនកលេគេ ថ “របតកមមប ដកសកល (Paradoxical reaction)” ចជបរបទះរបតកមមេនះផងែដរេនេលើអនកគម នេមេ គេអដសែដលកពងពយបលេ យឱសថពយបលជងរេបង។ ជទេទ េ គសញញែដលែតងជបរបទះ រមមន រគនេកដ នងកររក ល លដេបែដលប ដ លមកពជងរេបង ជពេសស ករេឡើងកនកណដ រ ជងរ កសត (Pulmonary infiltrates) ជងរ កទងសត ជងសទះបងហរេនម រ ជងរបពនធសរៃសរប ទ ។

ចណចសខនៃនករេធវើេ គវនចឆយេលើភពខសគន រ ង IRIS ជមយនង ១), ករពលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស ឬ ២), ករប ជយៃនករពយបលជងរេបងែដលប ដ លមកពភព របសឱសថ ឬករេលបឱសថមនបនរតមរតវ មនេទៀងទត នងមនជប បេនះ គជករពបក។

វធ រសដទេទស បកររគបរគងពយបល IRIS គ៖ • បនដពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស ។

• រតវរ វរជវរកជងឱកសនយមថមៗ ឬ ជងឱកសនយមសកមមប ដ លមកព

ភពប ជយៃនករពយបល។ ជទេទ រតវបណដ ះឈម, ថតសត នងបមទកខរ

ឆអងខនង េបើមនេ គសញញ សរៃសរប ទក ដ ល។ េបើមនដេបកនកណដ រ ឬ

ដេបេសើែសបកកនែតធងនធងរ គជេ គសញញ គនលះដសខន នងរតវរចបយក

េកសកេទេធវើករវភគ (biopsied) េបើលទធផលៃនករពនតយឈម នងករពនតយ

ទកខរឆអងខនងមន ចេធវើេ គវនចឆយបនេទ។ អនកជងែដលមនេ គសញញ ជងរេបង

កនែតធងនធងរ រតវយកក ក ឬ ទកែដលបមពកនកណដ រេទបណដ ះ នងេធវើេតសដ

Sensitiviy េដើមប យតៃលភព ជមយនងឱសថេរចើនមខ (multi-drug resistant)

ជមយជងរេបង ឬ MAC ។

• ចបេផដើម រ បនដករពយបលេទ មេ គសញញ ៃនជង ។

53

• ឱសថរបឆងនងកររ ក Non-steroid ចេរបើេដើមបកតបនថយេ គសញញ

ទកទងនងកររ កដចជ កររ កកនកណដ រ នងរគនេកដ ។

• ផដលករពយបលរយៈេពលខលេ យេរបើឱសថកនងរកម Corticosteroids េបើេ គ

សញញ កល យជធងនធងរ ដចជ ហត េ គសញញ របពនឋសរៃសរប ទក ត ល

ករសទះតរងេនម ( renal obstruction) ។

៧ បនថយជអ បរមនវករេកនេឡងៃនភព ៃនេមេ គេអដសជមយ

ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសៈ • ភព ៃនេមេ គេអដសចេពះឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស កតបនថយនវ

របសទធភពៃនករពយបល នងបេងកើនៃថលពយបលេហើយេមេ គេអដសែដល

នងឱសថ ចឆលងេទអនកដៃទ មផលវចលងធមម ។

• ភព ៃនេមេ គេទនងឱសថ េកើតេឡើងចេពះអនកជងែដលេលបថន មនបន

រតមរតវ មនេទៀងទត នងមនជប ប។ ដចេនះ ករផដលករគរទដលករេលប

ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសេ យបនរតមរតវ េទៀងទត នង ជប ប

(adherence) គជមេធយបយដរបេសើរកនងករកតបនថយភព ពេរពះ

Adherence ទបជមលេហតចបងនេ យមនភព ៃនេមេ គេអដសជមយ

ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស (សម នជពកទ៨)។

• រតវេរបើឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសេ យបនរតមរតវ។ ករពយបលេ យ

ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស មនសមរសបេហើយផតលេ យអនកផដលេស ែដល

មនបនបណដ ះប ដ លជនញែផនកេនះ កជមលេហតដសខនៃនភព របស

េមេ គេអដសចេពះឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសេនះផងែដរ។ ឱសថរបឆង

នងេមេ គេអដសរតវែតេចញេវជជបញជ េ យរកមេវជជបណឌ ត ឬរគេពទយែដលបន

បណដ ះប ដ លរចេហើយែតបេ ណ ះ ែដលធនបនយងរតមរតវកនងករេរបើឱសថ

របឆងនងេមេ គេអដសេនះ ដចជ ករេរជើសេរ ើសរបមនដពយបលរតមរតវ ករ

ករតដសឱសថ ករ ម ន ករផដតផដងឱសថ នងករផល សបដររបមនដពយបលដ

បនសមរសប ។

• រកសងសខភបល មនអនញញ តេ យេរបើឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសែដល

មនរបសទធភពតចជងបមខរមគន េទ។ របសនេបើ ឱសថរបឆងនងេមេ គ

េអដស មយរតវបនបញឈបេនះ គរតវបញឈបឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

ទងអសរហតដលេពលែដលករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

54

ទងអសរតវបនចបេផដើមេឡើងវញ។ េគរតវបនដេរបើឱសថរកម NRTIs ៧ៃថង

េរកយេពលបញឈប NVP ឬ EFV ពេរពះរយៈេពលែដល NVP/EFV បនដេន

កនងឈមមនរយៈេពលែវងជងរកម NRTIs ។

• ករកតបនថយកររបរពតដែដលរបឈមមខខពសចេពះអនកជងេអដសែដលកពងពយ

បលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស គជយនដករមយដសខន សកនង

ករកតបនថយកររក ល ល ៃនេមេ គេអដសែដល នងឱសថរបឆងនង

េមេ គេអដសេនះ។ ករេលបឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសេ យបនរតមរតវ

េទៀងទត នងជប ប គជក ដ សខនកនងករកតបនថយនវចននេមេ គេអដស

កនងឈម នងកនង រធត វៃន ងគកយ នងបនថយនវភពេរគះថន កៃនករចលង

េមេ គេអដសផងែដរ ។

៨ េ រតវេធវករកណតប ជយៃនករពយបលយងដចេមតច? ប ជយៃនករពយបល នងករសេរចបតរេទជេរ ើសរបមនតពយបលមយេផ ងេទៀត មនពង

ែផអកេទេលើលទធផលៃនករពនតយែផនកមនទរពេ ធនែតមយមខបេ ណ ះេទ។ េរកយពកណតបន

រកេឃើញភពប ជយែបបគលនក immunological, នង/ឬ virological រចេហើយអនកផតលេស ច

េធវើករសេរចចតតផល សបតរករពយបលេ យពងែផអង េលើលទធភពៃនករេកើតមននវភព េន

េពល ែដលមលេហតទង យដចខងេរកមេនះ រតវបនទតេចល៖

មលេហតញកញបៃនភពប ជយៃនករពយបលែដលពទកទងេទនងករេកើនេឡើងនវ

ភព ៃនេមេ គេអដសមនៈ

• ភពរតមរតវ េទៀងទត នងជប ប (adherence) ៃនករពយបល ដចជៈ

o េភលចេលបឱសថ (Missing doses)

o េលបឱសថមនសមរសប មេពលេវ កណត(inappropriate time)

o ករតដសឱសថមនរតមរតវ (inappropriate dose)

• បរមណឱសថកនងឈមមនករតមនសមរសប (inappropriate drug levels)

o ករតដសឱសថទបជងករតែដលរតវេរបើ ឬមនរគបករតដស (under-

dosing)

o កររសបយកឱសថេ យរប បរ យ រចលេទកនងចរនតឈម

ពបនលអ (េ យ រមនករ គរស)

o ករែរបរបលែផនក pharmacokinetics ៃនឱសថ

o ករផល សបតរេម បលសៃនឱសថ

55

o អនតរកមមរ ងឱសថ

មនរតវេធវើករសនន ឋ នថ របមនតពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស មយ

ទទល ប ជយេទ ដ ប ៈ

• អនកជងបនទទលករពយបលេ យរបមនតពយបលបចចបបនន បនរយៈេពលយង

េ ច ស៦ែខ

• ករ យតៃលៃនករពយបលេ យរតមរតវ េទៀងទត នងជប ប មនលកខណៈ

សមរសប (optimal) (>៩០%)

• មនករពយបលជងឱកសនយម នង

• មនករទតេចលចេងក មេ គសញញ រ កេ យ រករ ត េឡើងវញរបពនធ

ភព IRIS ។

ងទ១២ ែណនដលអនកផតលេស ែថទអពជ ននន កនងករផតេចលនវមល

េហតននៃនភពប ជយកនងករពយបល ែដលមនប ត លមកពករេកើតេឡើងនវភព េទ

នងឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស។

ងទ១២: ករកណតរកនងវធនករណេ ះរ យមលេហតៃនភពប ជយៃនករពយបល

ជ ន វធនករណ

ជ នទ១

• យតៃលប ជយែបបគលនក, immunological, នងvirological េដើមបសេរចថ ប ជយៃនករពយបលទនងជ ចេកើតេឡើង

ជ នទ២

របសនេបើមនក ត ប ជយ មយ កនងក ត ទង យខងេរកម: • រតវបញជ កប ជយែបបគលនក ឬ immunological េ យេធវើេតសត viral load របសនេបើ ចេធវើបន

• សេរចអពមលេហតៃនប ជយៃនករពយបលែដលទនងជេកើតេឡើងៈ o យតៃលករតៃនករពយបលេ យរតមរតវ េទៀងទត នងជប ប:

• រតវពភក អពករពយបលរតមរតវ េទៀងទត នង ជប ប ជមយអនកជង េ យពមនករសតបេនទ ស (non-judgmental)

• សេយបលពអនកផតលរបក នងអនកគរទអនកជង(peer support workers)

• ពនតយេមើលពតមនបែនថមេផ ងៗេទៀតៈ ករមកទទលេស ែថទ, ចេលើយទកទងនងករពយបលរតមរតវ េទៀងទត នងជប ប ែដលបនកតរ កនងឯក រ របវតតអនកជង, ករ បរគបឱសថ។

o បទពេ ធនមនៗ ទកទងនងករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស។

56

o ករតេរបើឱសថ o អនតរកមមៃនឱសថ o កររសបឱសថពរប បរ យ រ េទកនងឈម (ឧទហរណៈ វតតមនៃនភព គរស ៃរ)

o ករ ចឱសថ

ជ នទ៣

• រកវធនករណេ ះរ យមលេហតៃនប ជយៃនករពយបល: o ជយេ ះរ យបញហ ជក កនន ែដលេធវើេ យមនករពបក កនងករទទលករពយបលរតមរតវ េទៀងទត នងជប ប ឧទហរណៈ ករជយគរទបែនថមពរកមែថទ មផទះ, ករបេងកើតរបពនធជយ សេតឿនអនកជង។ល។

• ផល សបតរមខឱសថ/ករតេរបើឱសថ េដើមបេចៀស ងករេរបើ មនរគបករតដស ឬ អនតរកមមរ ងឱសថ។

ជ នទ៤

• េធវើករសេរចចតតអពករផល សបតររបមនតពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដ

ស (េតើរតវេរបើរបមនតពយបលជរទ២ មយ)។

៨-១ ប ជយែផនកគលនក (Clinical Failure)

• ប ជយែបបគលនកចេពះអនកជងេពញវយ ែដលកពងទទលករពយបលេ យ

ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស រតវបនកណតេ យវតតមនៃនរពតតករណគលនក

កនងដ កកល ទ៣ ឬ ទ៤ ថមៗ ឬែដលេកើត រចះ រេឡើង េលើកែលងែតជង

រេបងសតេចញកនងរយៈេពលយងេ ច ស ៦ែខេរកយពករចបេផតើមេរបើ

របសរបមនតពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស។

• រពតតករណគលនកទងេនះ រមមនៈ

o ករេកើតជងឱកសនយម ឬ ជងម រកថមៗ ឬ ករេកើតេឡើងវញ រចះ

រេឡើងៃនករបងកេ គនន ដចជ មនផ តកនងមត (oral candidiasis)

ែដល ពេឆលើយតបេទនងករពយបល ឬ ជងផ តេន មបពង រ

(esophageal candidiasis)។

o ភពេសលក ល ងែដលពមនមលេហតចបស ស (េអមកលបន តចជង ៨

រក/ដល), ករថយចះចននេកសកស របេភទ neutrophil (០,៥ x ១០៩/ល)

, នង/ឬ ករថយចះ ៃរៃនចននបល ែកត (តចជង ៥០ x ១០៩/ល)។

o ករចះសគមេលើសព១០%ៃនទងនខលន ែដលពេឆលើយតបេទនងករពយបល

េ យករផតល របតថមភ

o ភព គរស ៃរ រយៈេពលេលើសព ១ែខ ។

57

• របសនេបើអនកជងេកើតជងថម ែដលទកទងនងករឆលងេមេ គេអដស មន ៦ែខៃនករ

ចបេផតើមពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស េ គសញញ ទងេនះ ទនង

ជមនទកទងេទនងភពប ជយៃនករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គ

េអដសេទ។ ជងទងេនះ ឆលះបញច ងអពករពបកកនងករេរបើឱសថេ យបន

រតមរតវ េទៀងទត នងជប ប ផលបះពលៃនករពយបលេ យឱសថ

របឆងនងេមេ គេអដស ករេកើតជងឱកសនយមរសចរ វ កនង ថ នភពែដល

មនករចះេខ យរបពនធភព យរអែងវង ឬ IRIS េនេពលេកើនេឡើងវញៃន

របពនធភព ។ អនកផតលេស រតវរគបរគងែថទ នងពយបលេ គសញញ ទងេនះ

េហើយរតវបនតករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស។

• អនកជងរេបង ចេកើតេឡើងេនរគបដ កកលៃនករចះេខ យៃនរបពនធភព

។ របសនេបើអនកជងែដល កពងទទលករពយបលេ យឱសថរបឆងនង

េមេ គេអដស បនេកើតជងរេបង អនកផតលេស ែថទ រតវពយបលជងេនះេ យ

បនរតមរតវ។ របសនេបើអនកជងពេឆលើយតបេទនងករពយបលជងរេបងេលើកដបង

េហើយអនកជងបនទទលករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសបន

យងេ ច ស៦ែខរចេហើយ អនកផតលេស ែថទ រតវេធវើេតសត បចននេកសក

CD4 េដើមបកណតរកភពប ជយែបប immunological េហើយរតវេធវើេតសត viral

load ផង។

• េនេពលរកេឃើញ ឬ សង យថ មនប ជយែបបគលនករតវេធវើករ យតៃលភព

ប ជយែបប immunological នង virological បែនថមេទៀត (សម នែផនកទ៨-២ នង

៨-៣)។

• លទធផលៃនករេធវើេតសត បចននេកសក CD4 នង viral load នងបញជ កចបស ឬ

ទតេចលភពប ជយែបបគលនក េហើយរតវេរបើេតសតទងេនះស បេធវើករសេរច

ចតតចងេរកយអពករបតរេទេរបើរបមនតពយបលជរទ២។ ងទ១៣ ពនយលអព

កររគបរគងែថទអនកជងែដលមនភពប ជយែបបគលនក។

58

ងទ១៣ : កររគបរគងពយបលនវករប ជយែបបគលនក េរកយពមនរពតតករណគលនក

កនងដ កកលទ៣ នងទ៤ ចេពះអនកជងកពងពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គ

េអដស

រពតតករណគលនកែដលេកើតេឡើង េរកយពមនករពយបលេ យ ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

ចបព ៦ែខេឡើងេទ

ករ យតៃល នងកររគបរគងែថទពយបលដបង

ករ ម ន ១ េទ ២ សបត ហបនទ បមក

រពតតករណគលនកដ កកល ទ៣ (េលើកែលងជងរេបង)

• ពយបលរពតតករណេ យ បនសមរសប

• យតៃលអពករេលបថន េ យរតមរតវ េទៀងទត នងជប ប នងបេងកើនករផតលរបក

• យតៃល ថ នភពៃនករ ផតល របតថមភ នងភពមនចណ រស ប ទទលទន

• ម នេនកនងរយៈេពល២សបត ហ េដើមប យតៃលករេឆលើយតបេទនងករពយបល

• បចននេកសក CD4 នង/ឬ េធវើេតសត Viral Load

• រតវេធវើេតសត CD4 របសន េបើព ចេធវើេតសត Viral load

• បតរេទរបមនតពយបលជរ ទ២ របសនេបើករ ប ចនន CD4 បញជ កអព ប ជយែផនករបពនធភព

• របសនេបើចនន េកសកCD4 មនករតេលើសព ករតែដលកណតអព ប ជយរបពនធភព រតវេធវើេតសត Viral load

• រតវបតរេទរបមនតពយបល ជរទ២ េបើ Viral load េរចើន ជង ៥០០០ copies/មល

59

រពតតករណគលនក ដ កកល ទ៤

• ពយបលរពតតករណឲយបនសមរសប

• យតៃលអពករេលបថន េ យរតមរតវ េទៀងទត នងជប ប នងបេងកើនករផតលរបក

• យតៃល ថ នភពៃនករ ផតល របតថមភ នង លទធភពរកចណ រ ទទលទន

• ម នមតចត ឬបញច ន េ យស កេពទយ

• បចននេកសក CD4 នង/ឬេធវើេតសត Viral Load

• ចបេផតើមេរៀបចែផនករផល សបតរេទ របមនតពយបល ជរទ២។

• រតវេធវើេតសតចនន CD4 របសនេបើព ចេធវើេតសត Viral load េទេនះ

• បតេទរបមនតពយបល ជរទ២ របសនេបើេកសក CD4 បញជ កពភព ប ជយរបពនធភព

• េបើ CD4 មនករតេលើសព ករតកណតអពប ជយរបពនធភព គរតវេធវើ េតសត Viral Load របសនេបើរបសនេបើ Viral Load េរចើន

ជង ៥០០០េកសក/មល

រតវបតរេទរបមនត ពយបល ជរទ២។

• ម នកនងករេឆលើយតបេទ នងករពយបលកនងរយៈេពល ១េទ២សបត ហ

• របសនេបើ Viral Load

មនករតទបជងករត ែដល មន ចរក េមេ គ េឃើញ មនរតវបតរេទ របមនតពយបលជរទ២េទ។ របសនេបើ Viral Load េរចើន

ជង ៥០០០េកសក/មល

រតវបតរេទរបមនត ពយបលជរទ២។

៨-២ ប ជយែផនករបពនធភព

ប ជយែផនករបពនធភព ចេធវើករ យតៃលបនេរកយពមនករពយបលេ យ

ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស បនរយៈេពល ៦ែខ េហើយរតវកណតេ យៈ

• ករថយចះចននេកសក CD4 េទដលករតមល ឋ នមនេពលចបេផតើមពយបល

ឬ េនករតេរកមេនះ េរកយពមនករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គ

េអដសបន ៦ែខ េ យពមនេកើតជងឱកសនយមែដលប ត លេ យថយចះ

មយរយៈនវចននេកសក CD4 ជបេ ត ះ សនន ឬ

60

• ករធល កចះចននេកសក CD4 ដលករត ៥០% េរប បេធៀបេទនងករតខពសបផត

ៃនចននេកសក CD4 កនងេពលកពងពយបល េ យឱសថរបឆងនងេមេ គ

េអដសេ យពមនករបងកេ គែដលបញជ កអពមលេហតៃនករថយចះចនន

េកសក CD4 េរកយពករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស ៦ែខ ឬ

• ចននេកសក CD4 បនតសថតេនករតេរកម ១០០េកសក/មម៣ េរកយពមនករ

ពយបលបន ១២ែខរចេហើយ។

ករបញជ កលទធភពៃនករប ជយៃនករពយបល ដចបនពពណនខងេលើេនះ គ ច

តរវេ យផល សបតររបមនតពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស។ កបែនតករ បចនន

េកសក CD4 មន រៈរបេយជនបផត ស បែញកេចញ (ruling-out) ជជងេធវើេ គវនចឆយ

កណតបញច ល (ruling-in) ប ជយៃនករពយបលេ យេហតថ មនករថយចះបេ ត ះ សនន

ៃនចននេកសក CD4 េនេពលមនជងេផ ងៗែដលេកើតេឡើងកនងកឡងេពលពយបល។ េ យ

រមលេហតេនះេហើយ េទើបអនកផតលេស ែថទ រតវបញជ កេ យបនចបស ពភពប ជយែផនក

របពនធភព េ យេធវើេតសត បចននេកសក CD4 រជថមរយៈេពល ២សបត ហេរកយ។

េដើមបេធវើេ គវនចឆយភពប ជយៃនករពយបល ែដលប ត លមកពភព ៃនេមេ គេទនងករ

ពយបល េ យបនចបស ស នងបនឆបរហស អនកផតលេស ែថទរតវេធវើេតសត viral load

របសនេបើ ចេធវើបន។ របសនេបើគម នេតសត viral load េទ កនង ថ នភពេនះ តរវេ យមន

ករសេរចចតតសខន នងសមគ ម ញ ចេពះអនកជងែដលគម នេ គសញញ េហើយែដលមនប ជយ

ែផនករបពនធភព ែដលេកើតេឡើងេ យឯកឯងែតមយមខ (ប ជយែផនករបពនធភព េ យព

មនប ជយែបបគលនក ទមទរេ យមនករពេរគះេយបលពអនកឯកេទស។ រតវេធវើករបញជ ក

េ យចបសនវ លករេធវើេ គវនចឆយភពប ជយែផនករបពនធភព ែតមយមខ មរយៈករ ប

ចននេកសក CD4 ជថមេឡើងវញ កនងរយៈេពល ២សបត ហេរកយ េហើយរតវ ពភក ជមយ

អនកឯកេទស ឬ រតវេធវើេតសត viral load ភល ម។

សម ន ងទ១៤ ស បករ យតៃល នងរគបរគងែថទភពប ជយែផនករបពនធ

ភព ែដលេកើតេឡើងេ យែតឯកឯង។

ងទ១៤: កររគបរគងែថទភពប ជយែផនករបពនធភព ែដលេកើតេឡើងែតមយមខ

ថ នភព(Scenario)

រយៈេពលៃនករពយបលេ យឱសថ

ARV

ករេធវើេ គវនចឆយ វធនករណ (Action)

ថយចះចននេកសក CD4 > ៦ែខ • ចប ត លមកពៈ • បចននេកសក

61

ដល ឬ េរកមករត មល ឋ នមនេពលពយបល

េ យឱសថរបឆង នងេមេ គេអដស

o ប ជយៃនករពយបល o េកើតជងេផ ងៗកនងកឡង

េពលពយបល o កហសៃនករេធវើេតសត

អមេវជជ រសត

CD4 េឡើងវញ កនង រយៈេពល ២សបត ហ េរកយ ជពេសស របសនេបើ បចនន CD4 រតវបនេធវើេន េពលេកើតជងេផ ងៗ កនងេពលកពងពយបល

• របសនេបើករ បចននេកសក CD4 ផតល លទធផលបនបញជ កចបស រតវេធវើេតសត viral load របសនជមន ។

ថយចះចននេកសក CD4 ដល ករត ៥០%

េរប បេធៀបនងករតខពសបផតៃនចននេកសក CD4 កនងេពលកពងពយបលេ យឱសថ ARV ឬ

ករតេរកមេនះ

> ៦ែខ

• ចប ត លមកពៈ o ប ជយៃនករពយបល o េកើតជងេផ ងៗ

កនងកឡងេពលពយបល o កហសៃនករេធវើេតសតអម

េវជជ រសត

• បចននេកសក CD4 េឡើងវញ កនង រយៈេពល ២សបត ហ េរកយ ជពេសស របសនេបើករ បចននCD4 រតវបនេធវើេន េពលេកើតជងេផ ង កនងេពលកពងពយបល

• របសករ បចនន េកសក CD4 រតវ ផតលលទធផលបញជ កចបស រតវេធវើេតសត viral load របសនេបើ មន។

ចននេកសក CD4 បនតសថតេនករត េរកម ១០០ េកសក/មម៣

> ១២ែខ

• ចប ត លមកពៈ o ករេឆលើយតបេទនងករ

ពយបល”ធមម ” ជ ពេសសចេពះអនកជង មន យេរចើន

o ប ជយៃនករពយបល

• បចននេកសក CD4 េឡើងវញ កនង រយៈេពល ២សបត ហ េរកយ ជពេសស របសនេបើករ បចននCD4 រតវបនេធវើេន

62

o កហសៃនករេធវើេតសតអម េវជជ រសត

េពលេកើតជងេផ ងៗ កនងេពលកពងពយបល

• របសនេបើករ បចននេកសក CD4 ផតល លទធផលបនបញជ កចបសរតវេធវើេតសត viral load របសនជ មន។

៨-៣ ប ជយែផនកវរស រសត (Virological Failure)

ភពប ជយែផនកវរស រសត គជែផនកសខនមយ ស បកណតភពប ជយៃនករពយ

បល។ ករកណតភពប ជយែផនកវរស រសតេធវើេ យករេធវើេ គវនចឆយភពប ជយៃនករ

ពយបលកនែតមនភពសរកតយ េហើយេចៀស ងផល សបតររបមនតពយបលេ យឱសថរបឆងនង

េមេ គេអដសែដលមនចបច េរពះ ចេនមនរបសទធភពេនេឡើយ។ ដចគន េនះែដរករ

កណតភពប ជយៃនករពយបល ចតរវេ យមនករចតវធនករណ េធវើអនត គមននន

ដចជ ករផតលរបក សតពករពយបលេ យបនរតមរតវ េទៀងទត នងជប ប នងករលប

បបតនវអនតរកមមរ ងឱសថ េដើមបស បេមេ គេ យពចបចផល សបតររបមនតពយបលកនង

ជរទ២។

ប ជយែផនកវរស រសត រតវបនកណតេ យរកេឃើញ RNA ៃនេមេ គេអដស ចបពចនន

េលើសព ៥០០០ copies /មល។

ករេធវើេតសត viral load េ យែផអកេលើភពប ជយែផនកគលនក នងរបពនធភព នងចប

េផតើមអនវតតេនឆន ២០១១ េនះ េហើយករ ម នជរបច កនងរទងរទយតចនងចបេផតើម ក

េ យអនវតតេនេពលែដល ចបេងកើនសមតថភពកនងករេធវើេតសត viral load។ មជឈមណឌ លជត

របយទធនងជងេអដស េសើែសបក នងកមេ គ នងជនដណងដលេស Pre-ART/ART េនេពល

ែដលមនទរពេ ធនមនលទធភពរគបរគនកនងករចបេផតើមេធវើេតសត viral load ជរបច (លកខណៈ

វនចឆយស បករេធវើេតសត viral load ទ៦)។ េនេពលមនករពរងកករេធវើេតសត viral load

កមមវធេនះនងអនវតត ម នយងមតចត េហើយនងមនករពនតយែកលអេឡើងវញជេទៀងទតនវ

ឯក រេគលករណែណនជតេនះេយង មលទធផលៃនករអនវតតន នងកររកចេរ ើនែផនកបេចចក

វទយៃនករេធវើេតសត viral load។ ងទ១៥ សេងខបពលកខណៈវនចឆយ ស បកណតលកខខណឌ

ែដលតរវេ យមនករេធវើេតសត viral load (VL testing eligibility)។

63

ងទ១៥: លកខណៈវនចឆយ ស បកណតលកខខណឌ ែដលតរវេ យមនករេធវើេតសត Viral load (Viral load testing eligibility criteria)

រតវសេធវើេតសត viral load កនងលកខខណឌ មយ កនងប ត លកខខណឌ ទង យ ខងេរកមៈ

១ ប ជយែផនកគលនក ចេពះមនស េពញវយ ែដលទទលកពងករពយបលេ យឱសថ

របឆងនងេមេ គេអដសរតវកណតេ យករេកើតេឡើងនវរពតតករណគលនក មយ កនងដ កកលទ៣ ឬ ទ៤ េលើកែលងែតជងរេបងសត េរកយពចបេផតើមពយបលេ យ ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស រយៈេពលយងតច ៦ែខ ,ឬ

២ ករថយចះចននេកសក CD4 ដលករតមល ឋ នមនេពលពយបល ឬ ករតេរកមេនះ េរកយពមនករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសបន ៦ែខ េ យពមន ជងឱកសនយមេផ ងៗែដលប ត លេ យមនករថយចះចននេកសក CD4 ឬ

៣ ករថយចះចននេកសក CD4 ដលករត ៥០% េរប បេធៀបនងករតខពសបផតៃនចនន េកសក CD4 កនងេពលកពងពយបល េ យពមនករបងកេ គននែដលប ត លេ យមនករថយចះបេ ត ះ សនននវចននេកសក CD4 េរកយពមនករពយបលេ យ ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស បន៦ែខ, ឬ

៤ ចននេកសក CD4 បនតសថតេនករតេរកម១០០េកសក/មម៣ េរកយពមនករពយបល បន ១២ែខ រចេហើយ។, ឬ

៥ ករេធវើេតសត រជថម បនទ បពករេធវើេតសតេលើកមនែដលបញជ កអពករត ច បចននបន (detectable viral load), ឬ

៦ ម នជរបច េរៀង លឆន ែដលរតវចបេផតើមេរកយពមនករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស រយៈេពល ២៤ែខ ។

មជឈមណឌ លជតរបយទធនងជងេអដស េសើែសបក នងកមេ គ នងេធវើករជនដណងដលេស Pre-

ART/ART េនេពលមនទរពេ ធន មនលទធភពរគបរគនកនងករចបេផតើមអនវតតករេធវើេតសត

viral load ជរបច កនងចននកណត មយ (លកខណៈវនចឆយទ៦ ស បករេធវើេតសត viral load)។

៨-៤ េតើរតវបតរេទេរបើរបមនតពយបលជរទ២ េនេពល ?

ករសខន គរតវចងចថ ប ជយែផនកវរស រសត េកើតមនប ជយរបពនធភព ែដល

េកើតមនប ជយែផនកគលនក។ មនរតវផល សបតរេទេរបើរបមនតពយបលជរទ២េទ ចេពះអនកជងែដល

សង យថ ប ជយៃនករពយបលេហើយមន viral load កនងករត undetectable ។

អនកផតលេស ែថទ មនរតវផល សបតរេទេរបើរបមនតពយបលជរទ២ េ យពងែផអកេលើករ

ប ជយ ែបបគលនកែតមយមខេទ េលើកែលងែត អនកជងឈធងនសថតកនងដ កកលទ៤ នងមន

ករែណនពអនកឯកេទស។ ដចគន េនះែដរ មនរតវផល សបតរេទរបមនតពយបលជរទ២ ចេពះអនកជង

64

ែដលពយបលប ជយែផនករបពនធភព េ យគម នករពេរគះេយបលពអនកឯកេទសេទ។

អនកឯកេទសខលះ ចតទកថ ជងសថតកនងដ កកលទ២ ដចជ PPE ជសញញ ដបងៃនករ

ប ជយៃនករពយបល េហើយែណនេ យផល សបតរករពយបលេ យេរបើរបមនតពយបលជរទ២។

អនកផតលេស ែថទ ចជប ថ នភព (scenarios) ែដលេកើតមនញកញបចនន ៣ ែដល

នេ យមនករផល សបតរេទេរបើករពយបលជរទ២:

១ អនកជងែដលប ជយែបបគលនក នងែផនករបពនធភព កនង ថ នភពព ចេធវើ

េតសត viral load ។

២ អនកជងែដលប ជយែបបគលនក នង/ឬ ែផនករបពនធភព ែដលមនលទធផលេតសត

viral load កនងករត េលើសព ៥០០០ copies/មល ឬ

៣ អនកជងែដលមនប ជយែបបគលនក ឬ ែផនករបពនធភព ែដលមនលទធផលេតសត

viral load កនងករតេលើសព ៥០០០ copies/មល េនេពលេធវើេតសត ម ន រ

ជថម។

ថ នភពទ១: កនងេពលមនរពតតករណគលនក កនងដ កកលទ៣ ឬ ទ៤ អនកផតលេស

ែថទរតវេធវើករសេរចចតតផល សបតរេទេរបើរបមនតពយបលជរទ២ េយង ម ថ នភពគលនក នង

របពនធភព របសអនកជង។

ថ នភពទ២: របសនេបើអនកជងែដលប ជយែបបគលនក នងែផនករបពនធភព េហើយ

មនលទធផលេតសត viral load កនងករតេលើសព ៥០០០ copies/មល អនកផតលេស ែថទរតវផល ស

បតរេទេរបើរបមនតពយបលជរទ២។

ថ នភពទ៣: ចេពះអនកជងែដលមនប ជយែបបគលនក ឬ ែផនករបពនធភព េហើយ

មនលកខណៈវនចឆយ ចេធវើេតសត viral load បនេរកយពបន ទទលករពយបលេ យឱសថ

របឆងនងេមេ គេអដសរយៈេពល ២៤ ែខ អនកផតលេស រតវេធវើេតសត viral load ម នេនរយៈ

េពល ២ែខ េរកយពមនកររបងែរបងពរងង (boosting) ករពយបលេ យបនរតមរតវ េទៀង

ទត នងជប ប មននងផល សបតរេទេរបើរបមនតពយបលជរទ២។

បែនត របសនេបើអនកជងប ជយែបបគលនក ឬ ែផនករបពនធភព េនេពល មយកនង

កឡងេពល ម នេ យករេធវើេតសត viral load អនកផតលេស ែថទ ចពចរ អពករផល ស

បតរេទេរបើរបមនតពយបលជរទ២ ភល មេនេពលេតសត viral load ផតលលទធផលេតសត ថមន

េមេ គកនងករត undetectable េ យមនករពេរគះេយបលជមយអនកឯកេទស។ ករ ម

នែបបគលនក នងករពយបលបនរតមរតវ េទៀងទត នងជប ប េរៀង លែខ មន រៈសខន

ជ រវនត ស បករ ម នអនកជងែដលប ជយែផនកវរស រសតែដលេកើតេឡើងែតមយមខ។ កនង

ករណែដលប ជយែផនកវរស រសត ប ត លមកពមនភព ៃនវរសេទនងឱសថ (viral

65

resistance) ថ នភពគលនករបសអនកជង ចធល កចះយងឆបរហសមនេពលេធវើេតសត viral load

បនទ ប។

ងទ១៦ សេងខបអពជ ននន ែដលអនកផតលេស ែថទរតវអនវតត ម កនងករេធវើ

េតសត viral load ជរបច។ បែនថមពេនះ ឧបសមពនធទ៤ ផតលពតមនដចគន េនះ កនងស ឋ នជ

គនសបរពញ ស បែណនអនកផតលេស ែថទកនងករសេរចចតត អពវធនករណែដលពងែផអក

េលើលទធផលៃនករេធវើេតសត viral load។

ងទ១៦: ករ យតៃលភពប ជយែផនកវរស រសត េ យពងែផអកេលើករ ម ន ជរបចេលើអនកជងែដលពមនេ គសញញ

Viral Load កនងបល ម អន សន

មន ចរកេឃើញ (Undetectable)

• េធើវេតសតViral Load រជថម េនរយៈេពល១២ែខេរកយ

<១000 Copies/មល (១,៧ - ៣,០ log)

• េធើវេតសតViral Load រជថម េនរយៈេពល៦ែខ េរកយ១ • យតៃលករេលបថន េ យបនរតមរតវ េទៀងទត

នងជប ប នងបេងកើនករផតលរបក

>១,០០០ – ៥,០០០ Copies /មល (៣,០ – ៣,៧ log)

• េធើវេតសតViral Load រជថម េនរយៈេពល១២ែខេរកយ2

• បេងកើនករផតលរបក េដើមបបេងកើនករេលបថន េ យបនរតមរតវ

េទៀងទត នងជប ប

• រ វរជវរកអនតរកមមរ ងឱសថ ឬ ករតឱសថែដលមន សមរសប

• ពចរ េលើករបតរេទរបមនតពយបលជរទ២ របសនេបើលទធ

ផលេតសតViral Load រជថម សថតេនករតព ១.០០០ ដល

៥.០០០ Copies/មល េហើយមនភសត ង បញជ កអពករ

ពយបលប ជយែផនកគលនក ឬែផនករបពនធភព េហើយករត

ៃនករេលបថន បនរតមរតវ េទៀងទត នងជប ប េលើសព

៩០% េរកយព មនករពភក ជមយអនកឯកេទស

• បតរេទរបមនតពយបលជរទ២ េបើករេធើវេតសតViral Load រជថម

ផតលលទធផល > ៥.០០០ Copies/មល ។

> ៥០០០ Copies/មល (>៣,៧log)

• េធវើេតសត Viral load រជថម កនងរយៈេពល ២ែខេរកយ

• បេងកើនករផតលរបក េដើមបបេងកើនករេលបថន េ យបនរតមរតវ

េទៀងទត នងជប ប

• រ វរជវរកអនតរកមមរ ងឱសថ ឬ ករតឱសថែដលមន សមរសប

66

• បនទ បមករតវបតរេទរបមនតពយបលជរទ២ របសនេបើ

លទធផលៃនេតសត Viral load > ៥០០០ Copies/មល

េហើយករតៃនករេលបឱសថបនរតមរតវ េទៀងទត

នងជប ប េលើសព ៩០% ។

១ របសនេបើករេធវើេតសត Viral load មនលទធផលចេនល ះ ៥០ នង ១០០០ copies/មល េហើយពមន

ភសត ងបញជ កអពប ជយែផនករបពនធភព ឬ ែផនកគលនកេទ រតវេធវើករសេរចចតតអពករបតរេទ

របមនតពយបលជរទ២ េទ ម ថ នភពអនកជងមន កៗ។ រតវពភក ជមយអនកឯកេទស។

៩ េ រតវចបេផតមេរបរបមនតពយបលជរទ២ មយ? របមនតពយបលជរទ២ ែដលសមរសបជងេគ (Preferred) រសយេទ មរបមនតពយបល

ជរទ១ ស បអនកជងមន កែដលបនទទលប ជយរចេហើយ។ េ យមនកងវះខតកនងករេធវើេតសត

genotype នង phenotype របមនតពយបលជរទ២ មនបណងបនថយនវទរងៃនភព ជនគន

(overlapping resistance profiles) ៃនឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសែដលរតវបនយកមកេរបើកនង

របមនតពយបលជរទ១ ស បអនកជង។ េទះបជ ចមនករផល សបតរ ែរបរបលែហ ន (mutations)

ប នកេ យ មនែត mutations ចបងៗ/សខនៗខលះែដលជមល ឋ នកនងករសេរចចតត អព

របមនតពយបលជរទ២ ដចជៈ

• mutations K103N, Y181 I/C/V, នង V106 A/M បនទ បពករេរបើឱសថ ARV រកម

NNRTIs

• mutations ទកទងនង Thymidine analogue េរកយពករេរបើឱសថ d4T នង AZT,

នង

• mutation K65R បនទ បពករេរបើឱសថ TDF, ABC, នង ddI (នង d4T ស ប

របេទសកមពជ)។

ភព េទនងឱសថេនកនងរកម NNRTI េកើតមនញកញបជងេគ កនងប ជយៃនរបមនតពយបលជរទ១។ េហតេនះេហើយេទើបេធវើេ យរបមនតពយបលជរទ២ ទងអស រតវពងែផអកេលើ របមនត ែដល boosted PI (LPV/RTV)។

TDF + 3TC េនែតជឱសថរកម NRTIs ែដលរតវយកមកេរបើលអជងេគ េនកនងរបមនត ពយបលជរទ២ េនរបេទសកមពជេយើង។ អនកជង ចេរបើឱសថ TDF បន េបើគតពធល បមនជងតរងេនមពមនមក េហើយ glomerular filtration rate (GFR) មនករតេលើសព៣០។ ករតដស TDF រតវកណតេ យពងែផអកេលើមខងរេរចះមល ឋ ន របសតរងេនម (៣០០មរក កនង១ៃថង របសនេបើ GFR > ៥០ម.ល/នទ េហើយ៣០០មរក េរៀង ល ២ៃថងមតង របសនេបើ GFR មនករតចេនល ះ ៣០

67

នង ៤៩ ម.ល/នទ)។ របសនេបើអនកជងព ចេរបើ TDF បនេ យ រមនបញហ ទកទងនងមខងរេរចះៃនទរងេនម ABC គជជេរ ើសថមែដលរតវយកមកេរបើ។

ងខងេរកមេនះ សេងខបអពរបមនតពយបលជរទ២ េយងេទ មរបមនតពយបល ជរទ ១ ែដលទទលប ជយរចេហើយៈ

ងទ១៧: របមនតពយបលសតង េ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសជរទ២*

របមនតពយបលែដលរតវ បនែណន េ យេរបើ (Recommended Regimen)

TDF+3TC+LPV/RTV**

ជេរ ើសរបមនតពយបលេផ ងេទៀត (Alternative Regimen)

ABC+3TC + LPV/RTV***

* ចេពះអនកជងែដលកពងេរបើឱសថ rifampicin ស បពយបលជងរេបង រតវបេងកើនករតដសPI

ដលករត LPV៤០០មរក/RTV ៤០០មរក ២ដងកនង១ៃថង មរយៈករផតលឱសថ RTV ១០០មរក ចនន

៣រគប ស បករតដស (dose)នមយៗ។ របសនេបើគម ន RTV ១០០មរក រគប ែត១មខេទ រតវបេងកើន

ករតដស LPV/RTV ២ដង រហតដលករត LPV ៨០០មរក /RTV ២០០មរក ២ដងកនង១ៃថង។ ករបេងកើន

ករតដសឱសថេនះ រតវបនតរហតដល២សបត ហ េរកយពបញច បករពយបលជងរេបងេ យ rifampicin ។

** របមនត Cockcroft-Gault: GFR = (១៤០- យ) x (ទងនជគរក) x(០.៨៥ របសនេបើជរសត)/(៧២ x

creatinine ជ មរក/មល) ។ ករតដស TDF ស ប GFR > ៥០ មល/នទ គ ៣០០មរក ១ដងកនង១ៃថង េហើយ

ស ប GFR ៣០-៤៩ មល/នទ គ ៣០០មរក េរៀង ល ៤៨េមង។ របសនេបើ GFR < ៣០

រតវេរបើជេរ ើសរបមនតពយបលេផ ងេទៀត (alternative regimen)។

*** Atazavavir/Ritonavir (ATV/RTV) គជ PI ែដលេគចលចតតេរបើ ស បជនស LPV/r

េនកនងរបមនតពយបលជរទ២។ ឱសថ ATV/r គជឱសថែដលអនកជង ចរទរទបនលអ នងមនរបសទធភព

ដចឱសថ LPV/r ។ ឱសថ ATV (៣០០មរក) ឱសថ RTV ែដលធននងកេ (១០០មរក) នងឱសថ ATV/r

បញច លគន (៣០០មរក/១០០មរក) នងមនេរបើេនកមពជ េនឆន ២០១២។

១០ េ រតវេធវដចេមតចេនេពលមនករពយបលប ជយៃនរបមនតពយបល

ជរទ២? របេទសកមពជ ពទនមនរបមនតពយបលជរទ៣ េទ នេពលបចចបបននេនះ។ មជឈមណឌ ល

ជតរបយទធនងជងេអដស េសើែសបក នងកមេ គ នងបនតេធវើករ ម នករតៃនករេកើតភព

កនងចេ មអនកជងេអដសែដលេរបើរបមនតពយបលជរទ២។

រហតដលេពលេនះ កររបេសើរបផតគរតវបនតករពយបលេ យេរបើរបមនតពយបល

ជរទ២។ អនកផតលេស ែថទទងអស រតវពេរគះេយបលជមយអនកជនញ េនេពលប ជយ

ៃនរបមនតពយបលជរទ២ ពេរពះ ចមនជេរ ើសរបមនតពយបលេផ ងៗេទៀត ែដលមនឱសថARV

ែដលមនរបសទធភពលអជងកនងករស បេមេ គេអដស។

68

១១ ករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស កនង ថ នភពពេសស

១១-១ អនកជងេអដសេពញវយែដលធល បេរបើឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

ករចបេផតើមពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស ស បអនកជងែដល “មនបទ

ពេ ធន” (ធល ប) កនងករេរបើឱសថេនះពមនមកមនភពសមគ ម ញ េហើយរតវេធវើេឡើងេ យមន

ករពេរគះេយបលជមយរគេពទយឯកេទស ែដលមនបទពេ ធន សតពករពយបលេ យ

ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស។

ករេរបើឱសថ ARV សមរសប ែដលមនរបសទធភព ៣មខបកបញច លគន កនងរយៈេពល

មយនងករបញឈបឱសថទងអស កនងេពលជមយគន មនប ត លេ យមនកររបឈមមខនង

េរគះថន កៃនករេកើតេឡើងនវភព េទ។ រតវ យតៃលថ េតើរតវផតលករពយបលេ យឱសថ

ARV េហើយេបើចបច រតវចបេផតើមករពយបល រជថម េ យេរបើរបមនតឱសថបកបញច លគន

ែដលសមរសប។ រតវេរបើរបមនតពយបលេដើម របសនេបើរបមនតពយបលេនះមនភពសមរសប

េហើយអនកជង ចរទរទបន នងេរបើឱសថទងេនះ បនរតមរតវ ពេពលមនមក។

របសនេបើអនកជងបនេរបើករពយបលែដលមនបញច លឱសថ NNRTI ១មខ េលើសព ២

សបត ហ មនេពលចបេផតើមពយបល ជថម អនកផតលេស រតវអនវតតវធ Leading Dosing េនេពល

ចបេផតើមេរបើរបមនតពយបលែដលមន NVP (សម ន ងទ៨)។

ចេពះអនកជងែដលេរបើឱសថ NRTI ១ ឬ ២មខ ស បរយៈេពលតចជង ២-៣ែខ រតវបតរ

េទឱសថ ARV ៣មខ ែដលមនរបសទធភព។

អនកជងែដលបនេរបើឱសថ NRTI ១ ឬ ២មខ ស បរយៈេពលេលើសព ២-៣ែខ មនករ

របឈមមខខល ងនងករេកើតមន strains េមេ គេអដស ែដល នងឱសថទងេនះ។ កររគប

រគងែថទអនកជងកនងរកមេនះមនភគសមគ ម ញ។ វធមយង គរតវចបេផតើមករពយបលេ យ

េរបើរបមនតពយបលសតង រជរទ១។ របសនេបើករពយបលទទលប ជយ របមនតពយបលែដល

មនរបសទធភពបផតេនះ គរបមនតពយបលែដលមនបញច លឱសថកនងរកម PI ែដលមនឱសថ

កនងរកម NRTI ១មខេផ ងពមន។

កររគបរគងែថទអនកជងែដលបនេរបើរបមនតពយបលេ យឱសថ ARV មនសមរសប

េផ ងៗេទៀត រតវកណតេទ ម ថ នភពអនកជងមន កៗ េ យេយងេទ មរបវតតៃនករពយបល

េលើកមន។ របសនេបើមនដងអពរបវតតេនះេទ ចេរបើរបមនតពយបលជរទ១ េ យមនករ ម

នយងមតចត េលើប ជយៃនករពយបល។

១១-២ រសតផទកេមេ គេអដសែដលសថតកនងវយែដល ចមនគភ

េស ពនយកេណើ តគជែផនក រវនតៃនកញច បសកមមភព បងក រនងែថទៃនអនត គមនបងក រ

ករចលងេមេ គេអដសពមត យេទកន។ ករបងក រភពមនគភ ែដលមនបនេរគងទក

(unwanted pregnancies) កនងចេ មរសតផទកេមេ គេអដស ចកតបនថយមរណភពម នង

69

ទរក េហើយជពេសស គស បរសតែដលមនកររបឈមមខនងេរគះថន កខពស គ ចកតបនថយ

ករណឆលងេមេ គេអដសថមៗ ែដលេកើតេឡើង មរយៈករចលងពមត យេទទរក (vertical transmi-

ssion) ។ របសនេបើេរបើរបសេរ មអនមយបនរតមរតវ នងេទៀងទត គ ចបងក រភពមនគភ

នងជងឆលងនន រមបញច លទងជងរ កេថលើមរបេភទ B ជងកមេ គ នងេមេ គេអដស ផងែដរ។

រតវជរញករបងក រ េ យេរបើមេធយបយបងក រ ពរកនងេពលែត១ (dual protection) មននយថ

ករេរបើរបសេរ មអនមយជមយវធពនយកេណើ តទេនើបមយេទៀត កនងបណងបងក រករឆលងេ គ

នងភពមនគភ។

រតវបញច នរសតផទកេមេ គេអដស ែដលមនមនបណងចងមនគភ េទកនេស ពនយ

កេណើ ត េហើយផតលរបក រសតអពកររបឈមមខនងេរគះថន ក នង ររបេយជនៃនមេធយបយ

ពនយកេណើ តទេនើប េហើយរតវជយរសតទងេនះ េ យេធវើករេរជើសេរ ើសមេធយយបយ ែដលពង

ែផអកេលើករផតលពតមនចបស ស (informed choice) ។ េរកពេរ មអនមយ មនថន រគប

ស បពនយកេណើ ត (pills) នងថន ចក progestogen ស បេរបើេន មេស Pre-ART/ART

ែដលអនញញ តេ យរសតផទកេមេ គេអដស ចទទលយកេស ពនយកេណើ តបនងយរសល

ជងមន។

រតវផតលជនដលរសតផទកេមេ គេអដសែដលមនៃផទេពះ េ យពបនេរគងទកនវពតមន

ពត នងកររបក របកបេ យកត ណត រមទងពតមន សតអពទកែនលង នងេពលេវ ែដល ច

បញឈបគភេ យរសបចបបនងរបកបេ យសវតថភព េហើយរតវបញច នរសតទងេនះ េទកនមនទរ

េពទយបែងអក ឬ មណឌ លែថទែដលមនករអនញញ តេ យផតលេស ពនលតែដលមនសវតថភព នង

មនលកខណៈរគបរជងេរជយ (សម នេគលករណែណនជតស បបងក រករចលងេមេ គ

េអដសពមត យេទកន ឆន ២០១០)។

ចេពះរសតផទកេមេ គេអដស ែដលេរបើថន រគបពនយកេណើ ត អនកជង នងអនកផតលេស

ែថទរតវដងថ ឱសថ NVP នង PI េសទើរែតទងអស េធវើេ យករតឱសថពនយកេណើ តេន

កនងឈមចះទប ជេហតតរវេ យេរបើជេរ ើសពនយកេណើ តេផ ងៗ បែនថមេទៀត (ឧទហរណ

េរ មអនមយ)។ អនតរកមមរ ងឱសថ EFV នងករបងក រភពមនគភេ យេរបើអរមន ឬ

រ ងឱសថ ARV នងករបងក រភពមនគភេ យេរបើករចកអមន េនពទនដងចបសេនេឡើយ។

រតវេរបើវធបងក រភពមនគភបែនថម េផ ងៗេទៀតេនកនង ថ នភពទងេនះ។

រសតផទកេមេ គេអដស រតវទទល គ លអព រៈសខនៃនករ ម នពនតយសខភព នង

េ គរសតជរបច។ អរ ៃនករេកើតជងសរមន (genital warts), cervical dysplasia, នង invasive

cervical carcinoma (ម រកមតសបន) មនករេកើនេឡើងខពស កនងចេ មរសតផទកេមេ គ

េអដស។

70

១១-៣ េកមងជទង (Adolescents)

េគលករណែណនេនះ ចយកមកេរបើរបស ស បកររគបរគង ែថទនងពយបល

េកមងជទង ែដលមន យចបព១៤ឆន េឡើងេទ ែដលមនករវវតតនជតដលដ កកលេពញ

វយ ែផនកផលវេភទ (sexual maturity) (ដ កកលទ IV ឬ េទ V ៃនច តថន ក Tanner)។

ស បពតមន សតពករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស ស បេកមងជទង យ

តចជង១៤ ឆន ឬ េកមងជទងែដលមនទនឈនដលដ កកលេពញវយ ែផនកផលវេភទ (ដ ក

កលទ I, II, ឬ III ៃនច តថន ក Tanner) សមពនតយេគលករណែណនជត សតពករពយបល

េ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសស បកមរ ែដលេទើបនងបនែកសរលថម នឆន ២០១១

េនះ។

េនដ កកលជទង កមរែដលមនសខភពលអទទលនវកររកលត សែផនក ងកយ

ចតត រសត នងផលវេភទ េហើយឈនដលភពេពញវយ។ កមរែដលឆលងេមេ គេអដស ពមត យ

ជេរចើននកេនកនងរបេទសកមពជ បនឈនដលវយ យជទង។ រតវទទល គ លផងែដរ េកមង

ជទងខលះឆលងេមេ គេអដស េ យ រកររបរពតតរបសមនស េពញវយ រមមនកររមេភទ នង

ករចកេរគ ងេញ ន។ កមរជទងែដលឆលងេមេ គេអដសពមត យេហើយ ែដលរតវបនរកេឃើញ

េន យតច មនករវវតតនគលនក នងរបវតតៃនករពយបលខសពកមរែដលឆលងេមេ គេអដសេន

េពលឈនដលវយជទង (teenager)។

រតវយកចតតទក កសខនបផតេនេពលេរបើឱសថកនងរកម NNRTI េលើកមរជទងៈ

• េ យ EFV ចប ត លេ យពលដលទរកកនងៃផទែដលកពងលត ស

(growing fetus) មនរតវេរបើឱសថេនះស បកមរជទង ែដលមនកររបឈមនង

ភព ចមនគភ (មននយថ មនសកមមភពផលវេភទ េហើយមនេរបើមេធយយ

បយបងក រភពមនគភ) ឬ ែដលកពងសថតេនកនងរតមសទ១ៃនគភេទ។

• ភពពលេថលើមែសតងេចញជេ គសញញ ឬ ករេចញកនទលេលើែសបកធងនធងរែដល

ទកទងនងករេរបើ NVP ចងយនងេកើតេឡើងចេពះេកមងរសជទងែដលមន

ចននេកសក CD4 ខពស ( > ២៥០េកសក/មម៣ ) ែដលពធល បបនទទលករ

ពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស េទះបជេ គសញញ ទងេនះ ពសវ

ជបរបទះកត។ ដេចនះ រតវេរបើ NVP ជឱសថស បរបមនតពយបលជរទ១ េ យរបង

របយតនស បកមរជទងែដលមនចននេកសក CD4 េនចេនល ះ ២៥០ នង ៣៥០

េកសក/មម៣ ។

ករេរបើឱសថេ យបនរតមរតវ េទៀងទត នងជប ប កនងរយៈេពលយរអែងវង

ជបករលបកស បេកមងជទង។ មលេហតៃនឧបសគគេនះ រមមនដេណើ រជវត/រេបៀបរសេនមន

េរៀបរយពតរបកដ (unstructured lifestyle) កងវះករគរទែផនកសងគម ករមនដងអព ថ នភពផទក

71

េមេ គេអដសរបសខលន ករបដេសធ ថ នភពផទកេមេ គេអដសរបសខលន នងករមកងយ

(stigma) ។ របមនតពយបលែដលមនលកខណៈ មញញ ចជយបេងកើនករពយបលរតមរតវ

េទៀងទត នងជប ប បនដលករតខពសបផត។ េលើសពេនះេទៀត កររបបេ យកមរ

ជទងដង (disclosure) អព ថ នភពផទកេមេ គេអដសរបសពកេគ ជញកញប ចជយេ យ

េគទទលករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសបនកនែតរតមរតវ េទៀងទត នង

ជប ប េទះបជកររបបេនះ ជបនងករលបកកត។ េ យេហតេនះេហើយ របករសខនគ

រតវធនេ យេកមងជទងៈ

១ ដងអព ថ នភពផទកេមេ គេអដសរបសខលន

២ ទទលបនករអបរអព ថ នភពជង ករពយបល នង រៈសខនៃនករែថទ

នងករពយបលេ យឱសថ ARV បនរតមរតវ េទៀងទត នងជប ប។

៣ មនទនកចតត េលើសមតថភពកនងករពភក អពបញហ េអដសជមយអនកដៃទែដល

ចងដងអព ថ នភពជងរបសពកេគ នង

៤ រតវមនរបពនធផតលករគរទរងម េដើមបេ យពកេគ ចដងអពកែនលងែដលរតវ

ទទលករជយគរទ នងទទលដបនម ននន េនេពលចបច។

ករផតលរបក សតពករបងក រជវជជមន ផតលជនដលេកមងជទងនវចេណះដង នងជនញ

ស បបងក រខលនេគ នងៃដគរមេភទរបសពកេគពករឆលង ឬ ករឆលង ជថមេឡើងវញ នវជងកមេ គ

នងេមេ គេអដស។ អនកផតលរបក នងរគេពទយែផនកកមររតវផតលរបក សតពករបងក រជវជជមន

ជនដលកមរជទងែដលផទកេមេ គេអដស លេពលែដលេគមកទទលករពនតយសខភព ឬក

ចញកញបជងេនះ របសនេបើចបច។ ខលម រៃនករផតលរបក ែរបរបលេទ ម តរវករ

របសបគគលមន កៗ។ ជទេទ អនកផតលរបក រតវពភក ជមយកមរជទង អពបញហ ដចខង

េរកមៈ

• មេធយបយចលងេមេ គេអដស

• ករពនយេពលៃនសកមមភពផលវេភទ

• សវតថភព/កររបឈមមខនងេរគះថន កៃនសកមមភពផលវេភទនន

• ជនញសតពកររបរសយទកទង នងករចរច អពកររមេភទែដលមនសវមន

េរគះថន ក រមបញច លទងករេរបើរបសេរ មអនមយ

• បញហ សតពកររបបេ យៃដគដងអព ថ នភពផទកេមេ គេអដសរបសខលន នង

• េមេ គេអដស នងភពមនគភ មន មបណង (unintended pregnancies) ។

72

១១-៤ ករបងក រករចលងេរកយពមនករបះពលនងេមេ គេអដស (Post-exposure Prophylaxis)

ករផតលបរយកសបេរ ើករងរែដលមនសវតថភព ស បបគគលកសខភបល គជសទធ

មល ឋ ន នងក ត ជ រវនត ស បធនេ យរបពនធែថទសខភពមនដេណើ រករលអ។ េដើមប

កតបនថយកររបឈមមខនងេរគះថន កៃនផលបះពលជងឆលងនន គរតវអនវតតវធន ករណ

បងក រជសកល (universal precautions) េន មេស ែថទសខភព ដចមនពពណនេនកនង

េគលករណែណនជត ែដលរតវបនផ ពវផ យកលពែខ វចឆក ឆន ២០០២ កនលងេទ។ េទះ

បជមនករអនវតតនវធនករណបងក រជសកលកេ យ កេរគះថន កៃនករមតមជល នងេរគះ

ថន កែដលប ត លមកពករបះពលនងេមេ គ េនែត ចេកើតេឡើងែដរ។ បគគលកសខភបល

ែដលផតលករែថទ នងពយបលអនកផទកេមេ គេអដស ែដលមនករបះពលនងេមេ គ ែដលមន

េរគះថន ក ចរបឈមមខនងេរគះថន កនងករឆលងេមេ គេអដស។ ករពយបលេ យឱសថ

ARV េរកយពមនករបះពលេមេ គេអដស ចកតបនថយេរគះថន កៃនករឆលងេមេ គេនះ។

េនេពលមនេរគះថន កេកើតេឡើង សមពនតយ នងអនវតត មេគលករណែណន ជតសតពករ

រគបរគងែថទបគគលកសខភបល ែដលបនបះពលនងេមេ គេអដស េនេពលបេពញករងរ

(ឯក រេបះពមពឆន ២០០៦)។

ជទេទ កររបឈមមខនងេរគះថន កៃនករឆលងេមេ គេអដស េរកយពមនករបះពល

េមេ គ េនេពលកពងបេពញករងរ មនករតរបែហល ០.៣% េរកយពមនករបះពល មករ

មតែសបក (percutaneous exposure), ០.០៩% េរកយពមនករបះពលភន សេសើម នងតចជង

០.០៩% ស បបះពលែសបក ែដលពមន ចរ ត ឬ មនដេប (intact skin)។ ករបះពលវតថ

វកនង ងកយដចខងេរកម មនកររបឈមមខនងករឆលងកនងករតតចតច េទះបជកររបឈម

មខនងេរគះថន កេនះ មនករតទបខល ង េបើេរប បេធៀបេទនងករបះពលឈមកតៈ វតថ វៃនខរ

កបល នងឆអងខនង, វតថ វេនសនល កឆអង, វតថ វេរ មសត, េរ មេពះ, េបះដង នងទកេភល ះ។

ករបះពលទកកម នងវតថ វបេញចញេ យទវ រមស ពែមនជមលេហតៃនករឆលងពអនកជងេទ

អនកផតលេស ែថទេទ េនេពលបេពញករងរែថទ េទះបជវតថ វទងេនះ ប ត លេ យមន

ករឆលង មរយៈកររមេភទកេ យ។ ករបះពលវតថ វដចខងេរកម ពប ត លេ យមនករ

របឈមមខនងករឆលងេទកនបគគលកសខភបល ែដលបនបះពល េទ េលើកែលងែត វតថ វ

ទងេនះ មនឈម ែដលេមើលេឃើញនងែភនក (gross blood): មក, ទកសេបរ, ទកមត,

ក ក, េញើស, ទកេនម នងកអត។

“ ករបពល” (exposure) រតវបនកណតេ យ េរគះថន ក (injury) ែដលេធវើេ យ ច

ែសបក ឬករបះពលផទ លរ ងភន សេសើម ឬ ែសបកែដលពមន ចរ ត ឬមនដេបជមយ

73

ឈម, ជលក ឬ វតថ វៃន ងកយេផ ងៗេទៀត ែដល ចបងកេ យមនករចលងេមេ គខល ង។

បែនថមពជ នទង៣ ដចខងេរកមេនះ គនញបរពញែដលែណនអពជ នននែដលរតវ

អនវតតេរកយពមនករបះពល មនពណនកនងឧបសមពនធទ៣។

• ជ នទ១: កររគបរគងែថទដេប ករផតលរបក នង យតៃលដបង

េរកយពមនរបយករណ អពករបះពលវតថ វកនង ងកយែដល ចមនេរគះថន កឆលង

េមេ គខពស េ យបគគលកសខភបលមក រតវ ងស តកែនលងមត ឬ បះពលេនះ េ យ

េរបើ ប នងទកកនងរយៈេពល ៣នទ។ រតវបញទក ង ភន សេសើម រយៈេពល ១០នទ។

ករេរបើទកមសនស ប ងស ត ជករសមរសប េហើយមនរតវពនយករ ងស តេ យ

រងចរកទកែដលស បេមេ គ ឬ េសរ មៃរបេទ។

របសនេបើពដងអព ថ នភពផទកេមេ គេអដសរបសអនកជង រតវផតលរបក ដលអនកជង

ែដលជរបភពៃនករចលង (source patient) អពករេធវើេតសតឈមរកេមេ គេអដសេ យបន

ឆបរហសបផត េទ មលទធភពែដល ចេធវើបន។ ករផតលរបក រតវផតលជនកនង ថ នភព

រក ករសងត េហើយរតវេគរពសទធផលវចបបរបសអនកជងកនងករបដេសធករេធវើេតសត។ របសន

េបើអនកជងមនបដេសធករេធវើេតសតឈមេនកែនលងេកើតេហតេនះ ឬ របសនេបើ ព ចកណតរក

អនកជងែដលជរបភពៃនករចលង (source patient) បនេទេនះ រតវេរបើរបសពតមនអពក ត

របឈមមខនងេរគះថន កៃនករចលងេមេ គរបសអនកជង ឬ របសសហគមនរបសគតេនេពល

េកើតមនករបះពល េដើមប យតៃលលទធភពៃនករឆលងពអនកជងេមេ គេអដស។ របសនេបើ

អនកជងសេរចេធវើេតសតឈមរកេមេ គេអដស េន មមណឌ លេធវើេតសតឈមេ យសមរគចតតនង

រក ករសងត មយ មនរតវពនយេពលេធវើករសេរចចតតពយបលបគគលកសខភបល ែដល

មនករបះពលេមេ គេអដសេទ។ រតវចបេផតើមករពយបលកនងកឡងេពល ៤េមង េរកយ

ពមនករបះពលេទ មលទធភព ែដល ចេធវើេទបន េហើយមនរតវពនយេពលពយបលហសព

៧២េមងេទ។ ចបញឈបករពយបលបន បនទ បពបនចបេផតើមេហើយ របសនេបើបនទទល

លទធផលបញជ កថ អនកជងពមនផទកេមេ គេអដសេទ។ របសនេបើអនកជងផទកេមេ គេអដស

រតវកណតដ កកលៃនជង នងរបវតតេរបើឱសថ ARV ពអតតកល នងនេពលបចចបបនន។

របសនេបើអនកជងធល បបនទទលករពយបលេ យឱសថ ARV រចេហើយ (highly treatment

experienced) េហើយ ចេ យមនករកេកើតេមេ គែដលមនភព , រតវពេរគះេយបលជ

មយអនកជនញទកទងនងជេរ ើសរបមនតពយបលស បករបងក រករឆលងេមេ គេអដស េរកយ

ពមនេរគះថន កេពលបេពញករងរែថទ (PEP) ។ កបែនត មនរតវពនយេពលករពយបលេទ។

របសនេបើ ព ចសេយបលពរគេពទយជនញបនភល មេទេនះ រតវចបេផតើមេធវើករពយបល

សតង រ េហើយេធវើករបតររបមនតពយបល េរកយពមនករែណនពអនកជនញ។

74

ករ យតៃលបគគលកសខភបល ែដលបនបះពលេមេ គេអដសករតវេធវើកនង ថ នភព

រក ករសងតផងែដរ។ ករេធវើេ គវនចឆយជក ក (work up) រតវេធវើ មករេធវើេតសតរកេមេ គ

េអដស។ របសនេបើបគគលកសខភបល សេរចថេទេធវើេតសតេនមណឌ លេធវើេតសតឈមរកេមេ គ

េអដសេ យសមរគចតត នងរក ករសងត មយ រតវេគរព មករសេរចចតតេនះ េហើយ

មនរតវពនយេពលៃនករពយបលេទ។ របសនេបើបគគលកសខភបល មនលទធផលេតសត

មល ឋ នវជជមន រតវបញឈបករពយបល េហើយបញជ នគតេទេស ែថទ នងពយបលជង

េអដស។

រតវ យតៃលស ឋ ន (nature) ៃនករបះពលផងែដរ។ បគគលកសខភបលែដលមន

ករបះពល ដចបនពពណនលអត េនកនងគនសបរពញ រតវទទលករបងក រករឆលងេមេ គ

េអដស េរកយពមនករបះពលេមេ គ (PEP)។ បគគលកែដលមនករបះពលករតរ លរតវ

ទទលករគរទេលើកទកចតត ថករបះពលេនះ មនករតតចតច េហើយពតរវេ យមនករ

ពយបលេទ។

• ជ នទ២: ករពយបល នងករ ម ន

េនេពលមនករសេរចចតតថ រតវពយបលគ រតវចបេផតើមផតលករពយបលេ យបន

ឆបរហសបផត េហើយរតវេចៀស ងករយតយវែដលប ត លមកពករបេពញែបបបទរដឋបល។

ចេធវើករបេពញែបបបទរដឋបលេរកយពមនករផតលឱសថ១ករតដសដបងរច។ របមនតឱសថ

ពយបលែដលរតវផតលេ យេ យមជឈមណឌ លជតរបយទធនងជងេអដស េសើែសបក នងកមេ គ

រមមនឱសថពរមខបញច លគន គ Zidovudine ៣០០មរក បកនង Lamivudine ១៥០មរក ែដល

រតវេលបេរៀង ល ១២េមងមតង ស បរយៈេពល ២៨ៃថង។

រតវផតលឱសថដបង ស បរយៈេពល ៤ៃថង េហើយរតវេធវើករ តជបកនងរយៈេពល៣-៤ៃថង

េរកយមក ែដលេនេពលេនះ មនករពនតយេមើលេឡើងវញនវ ថ នភពផទកេមេ គេអដសរបស

អនកជង នងបគគលកសខភបល របសនេបើ ពទនដងចបសអពពតមនេនះ េហើយនងមនករ

ពភក អពបញហ ផលបះពលៃនឱសថ នងករតៃនករពយបលេ យរតមរតវ េទៀងទត នង

ជប ប។ របសនេបើ បគគលកសខភបលមន ចរទរទនងឱសថ Zidovudine េហើយតរវេ យ

មនករេរបើជេរ ើសរបមនតពយបលេផ ង រតវេរបើ Stavudine ៣០មរក ជនស Zidovudine បកផ នង

Lamivudine ១៥០មរក ២ដងកនង១ៃថង ស បរយៈេពល ២៨ៃថង។ រតវែណនេ យមនករមក

ពនតយ ម ន កនងរយៈេពល ១០-១២ៃថងេរកយមក េដើមបពភក អពករលបកកនងករេរបើ

របមនតពយបល នងធនេ យមនករពយបលបនរតមរតវ េទៀងទត នងជប ប។ កនងករណ

ែដលដងថ មនករបះពលេមេ គេអដស ែដល ខល ងនងឱសថ ARV រតវេរបើរបមនតពយបល

ែដលបកបញច លឱសថ៣មខ។ ជទេទ របមនតពយបលែដលបកបញច លឱសថ ARV ៣មខ

75

ស បករបងក រករឆលងេមេ គេអដស េរកយពមនករបះពលេមេ គេនះ រមបញច លឱសថ

កនងរកមPI១មខ ដចជ LPV/r ផ ជមយឱសថរកម nucleoside ពរមខបកបញច លគន ។

រតវេធវើករ ម ន មរយៈករេធវើេតសតឈមរកេមេ គេអដស េនែខទ៣ នងទ៦ េរកយ

ពមនករបះពល េហើយរតវផតលរបក ទកទងនងករេចៀស ងករផតលឈម នងករបងក រៃដគ

រមេភទេ យបនសមរសប រហតដលមនករបញជ កចបសថ ពមនករឆលងេមេ គេអដស

េនែខទ៦។

• ជ នទ៣: ករេធវើរបយករណ

រតវេធវើរបយករណ ជនដលេស ែថទ ែដលផតលករបងក រករឆលងេមេ គេអដស េរកយព

មនករបះពលេមេ គ (PEP) ស ប លករណបគគលកសខភបលែដលបនបះពលនង

េមេ គេអដស។ របយករណរមបញច លពតមន អពករបះពលទងអស រមទងករបះពល

ករតរ ល េហើយមនតរវេ យមនករពយបលផងែដរ។ ឯក រចលងៃនរបយករណមយ

ចបប រតវរក ទកេនេស ែថទេហើយមយចបបេទៀត រតវេផញើជនមជឈមណឌ លជតរបយទធនងជង

េអដស េសើែសបក នងកមេ គ។

ឧបសមពនធ

ឧបសមពនធទ១: ច តថន កដ កកលៃនករឆលងេមេ គេអដស នងជងេអដសស បមនស េពញវយ នងេកមងជទង

ដ កកលទ១ (Clinical stage 1)

• ពមនេ គសញញ (Asymptomatic)

• ករេហើមេបងកនកណត រេពញខលនជបជរបច (Persistent generalized

lymphadenopathy)

ដ កកលទ២ (Clinical stage 2)

• រសកទងនមនដងមលេហត ករតមធយម (តចជង ១០% ៃនទងនដងខលន)

• ករបងកេ គេនផលវដេងហើម ចះ េឡើង (រ ក sinus, កររ ក ម ល, កររ ករតេចៀកក ត ល, រ កបពងក)

• ជងេរ ើម (herpeszoster)

• Angular cheilitis

76

• Seborrhoeic dermatitis

• ដេបមត ចះ េឡើង

• Papular pruritic eruptions (PPE)

• ករដះផ តេនរកចក

ដ កកលទ៣ (Clinical stage 3)

• រសកទងន មនដងមលេហត ករតធងនធងរ េលើសព១០%ៃនទងនខលន

• េកត ខលនជបមនដងមលេហត េលើសព១ែខ

• ផ តកនងមត

• រេបងសត

• Oral Hairy Leukoplakia

• ករបងកេ គធងនធងរ (ឧទហរណៈ រ ក ចសត, ខទះកនងសត (empyema), រ កេរ មខរ (meningitis), រ ក នងដេប ចដ (pyomyositis), ករបងកេ គេនឆអង ឬ សនល ក, bacteraemia, ជង pelvic inflammatory ធងនធងរ)

• Acute necrotizing ulcerative stomatitis, gingivitis or periodontitis

• ភពេសលក ល ងមនដងមលេហត (េអមកលបន< ៨រក/មល ), neutropenia (< ០,៥ x ១០៩/ល) នង/ឬ chronic thrombocytopenia (< ៥០ x ១០៩/ល)

ដ កកលទ៤ (Clinical stage 4)

• េ គសញញ ចះសគមខល ង ែដលបញជ កអពករឆលងេមេ គេអដស

• ម រកជលក lymphoid (Lymphoma) (cerebral or B cell non Hodgkin)

• រ ក ចសតបងកេ យ Pneumocystis jivroveci

• រ ក ចសតធងនធងរ បងកេ យបកេតរ ែដលេកើត ចះ េឡើង

• រេបងេរកសត

• មនផ តេនបពង រ (ឬ ផ ត candidiasis េនបពងខយល ទងសតឬ សត )

• Atypical disseminated leishmaniasis

• Central nervous system toxoplasmosis

• Disseminated nontuberculous mycobacteria infection

• Kaposi sarcoma

• HIV encephalopathy

77

• Symptomatic HIV-associated nephropathy or HIV-associated cardiomyopathy

• ករឆលងេ គបងកេ យ herpes simplex (េន មមត, បបរមត រប បបនតពជ ឬតបន រនធគថ រយៈេពលេរចើនជង ១ែខ ឬ េន មសរ ងគកនងេពះ មយ)

• Disseminated mycosis (histoplasmosis, coccidiomycosis)

• Chronic isosporiasis

• ម រកមតសបន ែដល ល លដលជលកដៃទ

• Recurrent septicaemia (including nontyphoidal Salmonella)

• Cytomegalovirus disease (retinitis or infection of other organs, excluding liver, spleen and lymph nodes)

• Extrapulmonar cryptococcosis including meningitis

• Chronic cryptosporidiosis

• Progressive multifocal leukoencephalopathy

លកខណៈវនចឆយរពតតករណគលនកែដលេកើតេនេពលឆលងេមេ គេអដសរបស អងគករសខភពពភពេ ក

រពតតករណគលនក េ គវនចឆយគលនក េ គវនចឆយចបស ស

ចងេរកយ

(Definitive diagnosis)

ដ កកលទ១

ពមនេ គសញញ ពមនេ គសញញ ទកទងនងករ ឆលងេមេ គេអដស នងគម នសញញ

១េនេពលពនតយ

N/A

Persistent generalized

lymphadenopathy

កនកណត ររកមឌ ធជង ១សម ែតពមនករឈចបេនពរកែនលងឬ េលើសពេនះ (េលើកែលងតបនរកេលៀន) េ យពមនមលេហត ចបស េហើយេកើតមន រយៈេពល ចប៣ែខ េឡើងេទ

កររចបយកជលកេទវភគ

ដ កកលទ២

78

កររសកទងនមនដងមលេហត ករតមធយម (តចជង ១០%ៃន ទងនខលន)

យករណ អពកររសកទងន។ ចេពះរសតមនៃផទេពះ ករពេឡើងទងន។

រសកទងន (<១០%ៃនទងន ខលន) ែដលមនភសត ង បញជ ក

ករបងកេ គេនរបពនធដកដេងហើម ែផនកខងេលើ ចះេឡើង (ជងបចចបបនន ឬ បកនងជង១ ឬ េលើសពេនះ កនង រយៈេពល៦ែខចងេរកយ)

េ គសញញ មនភព ញ (ឧទហរណៈ ករឈចប១ចេហៀងមខ មនទងករហរ សេបរ (sinusitis), ករឈចប រក សរតេចៀក (otitis media) កររ កបពងក ែដលពមន លកខណៈជករឆលងេ គេ យវរស (ក ត ស-កអក)

ករវភគមនទរពេ ធន របសន េបើមន ឧទហរណៈ ករបណត ះ េមេ គកនងវតថ វកនងខលននន។

ជងេរ ើម (Herpes zoster)

ករេចញកនទលពងែបកេលើែសបក ែដលមនករឈចប ែដលេចញ ម បេ ត យសរៃសរប ទ ែដលមន លេទែផនកមខ ងេទៀត ៃនដងខលន

េ គវនចឆយែបបគលនក

Angular cheilitis ន មរបះ េនរចែវកមត ែដលមនទក ទងនងកងវះវ មន ឬ កងវះជតែដក េហើយជេរឿយៗ េឆលើយតបេទ នងករ ពយបលេ យ ឱសថរបឆងនងេ គផ ត

េ គវនចឆយែបបគលនក

ដេបមត ចះ េឡើង

(ចបព ២ដងកនងរយៈេពល ៦ែខចងេរកយ)

ដេបពងែបក មនករឈចប ែដលរពនធេ យរងវងែដលមនករ រ ក នងមនភន សពណេលឿង របេផះ (yellow-grey pseudomembrane)

េ គវនចឆយែបបគលនក

Papular pruritic eruption

មនដពករមសេលើែសបក េ យមនករែរបពណជេខម េរកយ េពលមន កររ ក

េ គវនចឆយែបបគលនក

Seborrhoeic dermatitis

ែសបកេឡើងែបករសក នងរមស ជពេសស េន មកែនលងែដលមនេ មេរចើន (កបល េកល ក រទង នងរកេលៀន)

េ គវនចឆយែបបគលនក

79

ដះផ តេនរកចក

(Fungal nail infections)

បត ចរកចកេហើមេបង នង មនករឈចប (Paronychia) ឬ រកចក របតពរមម (onycholysis) (មនេឡើងពណស េនចងរកចក េហើយរកចកេឡើងរកស េហើយរបកព ចរកចក)

ករបណត ះេមេ គផ តេន រកចក (Fungal culture of nail / nail plate material)

ដ កកលទ៣

កររសកទងនធងនធងរ(េលើសព១០%ៃនទងនខលន)

អនកជងរបបពកររសកទងន មនដងមលេហត (េរចើនជង ១០% ៃនទងនខលន) មខេឡើងរជង េមើលេឃើញចបស នងដងខលន អវៈយវៈមនសភពសគមខល ង ឬ body mass index < ១៨,៥។ ចេពះ រសតមនៃផទេពះ កររសក ទងន ចពមនភពចបសេទ

កររសកទងនចបព ១០%ៃន ទងនខលនែដលមនភសត ង បញជ ករតមរតវ

គរស ៃរ មនដងមលេហតមនរយៈេពលេលើសព១ែខ

គរស ៃរ ( មក វ ចបព ៣ដង កនង១ៃថង) រយៈេពលេលើស ព១ែខ

មនចបចេទ បែនតរតវេធវើេ គ វនចឆយបញជ កឲយបនចបស

ស េហើយមន គចប ព៣ដងកនង១ៃថង េហើយ មកមនសភព វ េហើយករេធវើេតសតមនទរពេ ធន េលើ មក ពរកេឃើញមនេមេ គ

រគនេកត មនដងមលេហត េលើស ព១ែខ (េកត បតៗ ឬ េកត ជបេហើយ មនរយៈេពល េលើសព១ែខ)

អនកជងរបបថ មនរគនេកត ឬ ែបកេញើសេពលយបេលើសព១ែខ

ចមនបតៗ ឬ មនជបរហត េហើយពមនករេឆលើយតបេទនង ករពយបលេ យអងទបេយទក ឬ ឱសថពយបលជងរគនចញ េ យពមនជងេនកែនលងដៃទៗ េទៀត របបេ យអនកជង ឬ េពល ពនតយគលនក។ រតវផតេចលជងរគនចញ េនតបន ែដលមនរគន ចញេរចើន

ភសត ងបញជ កថ កេ ខលន េលើសព ៣៧,៦oC េហើយករ បណត ះេមេ គអវជជមន, ករ បពកពណ Ziehl-Nielsen អវជជមន, ករពនតយSlide អវជជមន, ករថតសតធមម ឬ មនមនករផល សបតរ េហើយ ពមនករឆលងេ គេន កែនលងដៃទេទៀត

ផ តកនងមត (Oral candidiasis)

បនទះពណស ដចទកេ ះេគដះ ជប ឬ េកើតបតៗ ែដលរបកេចញេពលេកស (pseudomembranous) ឬ បនទះពណ រកហមេលើអ ត ត រកេឡើត ឬ ៃផទមត

េ គវនចឆយែបបគលនក

80

ខងកនង ជញកញប មនករ ឈចប ឬ ឈេពលបះ (tender) (erythematous form)

Oral hairy leukoplakia

មនដះ ចជសរៃសែខ តចៗ ពណស ឬអងក ញៗ េនែគមអ ត តែដល មន របកេពលេកស

េ គវនចឆយែបបគលនក

រេបងសត េ គសញញ ៃរ (ែដលមនរយៈេពល យងេ ច២េទ៣ សបត ហ) កអក, កអកឈម, ថបដេងហើម, ឈរទង, រសក ទងន, រគនេកត , ែបកេញើសេពល យប បកនងករពនតយក កវជជមន ឬករ ពនតយក ក អវជជមន នងករថតសត បញជ ក អពជងរេបង (ែដលមន infiltrates េនែកលបសតខងេលើ របេ ង pulmonary fibrosis and shrinkage) ពមនភសត ង បញជ កអពជងរេបង េរកសត

កររកេឃើញ M. tuberculosis េនកនងករបណត ះក ក ឬេធវើករពនតយ ចសតែដលរចប(បកផ ជមយេ គសញញ បញជ កថមនជងរេបង)

ករបងកេ គេ យបកេតរធងនធងរ (រ ក ចសត រ កេរ មខរ) empyema, pyomyositis, bone or joint infection, bacteraemia, severe pelvic inflammatory disease)

រគនេកត រមជមយសញញ ឬេ គ សញញ ជក ក ែដលបញជ កអព ទ ងបងកេ គ េហើយមនករេឆលើយេទនងករពយបលេ យអងទបេយទកសមរសប

កររកេឃើញបកេតរ េនកនង ស កវតថវភគសមរសប (ជទេទគ កែនលងែដល ពមនេមេ គ)

Acute necrotizing ulcerative stomatitis, gingivitis or periodontitis

មនករឈចបធងនធងរ រ កចអញច ញេឆមញ រជះេធមញ មត

ហរឈមេ យឯកឯង មនកលនសអយ ករពកឆអង នង/ឬរលយ ជលកទន

េ គវនចឆយែបបគលនក

ភពេសលក ល ងមន ព ចេធវើេ គវនចឆយគលនក េ គវនចឆយរតវេធវើេឡើង

81

ដងមល េហត (េអមកលបន<៨រក/ដល) , neutropenia (<០,៥x ១០៩/ល) នង/ឬ chronic (េលើសព១ែខ) thrombocytopenia (<៥០x ១០៩/ល)

រកមលេហតសង យបនេទ មករពនតយែផនកមនទរពេ ធន េហើយពមនមលេហត ែដលពែមនករឆលងេមេ គេអដស េផ ងៗេទៀត ពេឆលើយតបនង ឱសថ ពយបល កងវះរគប ឈមរកហម, ឱសថពយបល ជងរគនចញ, ឱសថពយបល ជងរពនេពះេវៀន ដចែណន កនងេគលករណែណនជត ឯក រ IMCI របសអងគករសខភពពភពេ ក ឬ េគល ករណែណនជតេផ ងៗេទៀត។

ដ កកលទ៤

េ គសញញ ចះសគមខល ង ែដល បញជ ក ពករឆលងេមេ គ េអដស (HIV wasting syndrome)

អនកជងនយយរបបថ រសក ទងនខលនេ យមនដងមលេហត (េលើសព១០%ៃនទងនខលន) េ យ មនសភពសគមខល ង ឬ body mass index < ១៨,៥ បកនង មនករ គ រស ៃរមនដងមល េហត(បេនទ របង

មកទន ឬ វ េលើសព៣ដងកនង១ៃថង) រយៈេពល េរចើនជង១ែខ ឬ មនរគនេកត ឬ ែបកេញើសេពលយប េរចើនជង១ែខេ យពមនមលេហតេផ ងៗេទៀត េហើយពមនករេឆលើយតបនងកពយបលេ យអងទបេយទក ឬ ឱសថ ពយបលជងរគនចញ។ រតវផតេចល ជងរគនចញ េន តបនែដលេកើតជងរគនចញញកញប

រកេឃើញកររសកទងនេលើសព១០%ៃនទងនខលន បកនង គរសេលើសព២ដង ែដលពមនេមេ គ ឬ រក េឃើញថមនេកត ខលនេលើសព ៣៧,៦oC ែដលពមនេ គសញញ ជងដៃទៗេទៀត ករបណត ះេមេ គ នងករពនតយ slides រកជងរគនចញ ផតល លទធផលអវជជមន នង ថតសតផតលលទធផលធមម ឬ ពមនករផល សបតរព

ថ នភពមន

កររ ក ចសតបងកេ យ Pneumocystis

មនករហតេនេពលរបង ឬ កអកសងត ែដលេទើបចបេផតើមថមៗ (កនងរយៈេពល៣ែខចងេរកយ) ចងវ ក ដេងហើមេដើរញប នងមនរគនេកត នងករថតសតបញជ កព Infiltrates, ពសេពញជលកចេនល ះ

ចសតទងសងខងនងគម នភសត ង

Cytology ឬ ករពនតយវតថ វបនពក ក ឬករ ង ទងសត fluorescent microscopy ករពនតយ ជលកសត

82

បញជ កអព រ ក ចសតបងកេ យ បកេតរ ។ មនសេលង crepitations េនសតទងសងខងេពល ត បសត េ យ មនឬគម នករថយចះខយលកនងសត

រ ក ចសត ធងនធងរបងកេ យ បកេតរ ែដលេកើត

ចះ េឡើង(ជងេកើតេលើកេនះ ឬបកផ នងជងេកើតមនៗចប ពមតងេឡើងកនង រយៈេពល ៦ែខ ចងេរកយ)

ជងេកើតេលើកេនះ ឬបកផ នងជងេកើតមនៗចប ពមតងេឡើង កនងរយៈេពល ៦ែខចងេរកយ។េ គសញញ ចបេផតើមកនងលកខណៈរសច រ វ(<២សបត ហ) (ឧទហរណ រគនេកត , កអក, ពបក ដកដេងហើម នងឈរទង)បកនងេ គ សញញ consolidation េពលពនតយ ឬថតសត។ េឆលើយតបេទនងករពយបលេ យអងទបេយទក។

ករបណត ះេ គរស ឬ រក antigen ស បេមេ គជក

កផតល លទធផលវជជមន

ករបងកេ គ ៃរេយ herpes simplex virus (េនមត បបរ មត រប បបនត ពជ ឬ តបនរនធ គថ) េលើសព១ែខ ឬ េន ម សរ ងគ េផ ងៗេទៀត េ យមនគត ពរយៈេពលេកើត

ដេបេន មរនធគថ ឬ មត នង បបរមត ែដលេកើតេ យសន មៗ េហើយមនករឈចប។ ដេបៃនករេរ ើ េឡើងវញៃនករបងកេ គេ យ HSV ែដលមនរយៈេពល>១ែខ។ មនរបវតតេកើតជងេនះេលើកមន។ ករបងក េ គេ យ HSV េន មសរ ងគ េផ ងៗទមទរឲយមនករេធវើេ គវនចឆយ ចបស ស។

ករបណត ះេមេ គ ឬ េតសត DNA (េ យបេចចកេទសPCR) រក HSV ផតលលទធផលវជជមន ឬ ករពនតយេកសក/ជលក ផតលលទធផលបញជ កព HSV

ផ ត candidia េនបពង រ

ករឈចបតបនេរកយឆអងរទង ឬ ពបកេលប រ ទក កនងរយៈ េពល ថមៗកនលងេទ ែដលេកើតជមយករដះផ តកនងមត

ទដឋភពជងែដលបញជ កេ យករឆលះបពង រ ឬ ឆលះទងសត ឬ វភគេកសក/ជលក(microscopy/histology)

ជងរេបងេរកសត េ គសញញ ទេទ (ឧទហរណ រគនេកត , ែបកេញើសេពលយប, ហត នងរសក ទងន) ភសត ង បញជ ក ពជងរេបង េរកសតឬជង រេបង ល លេពញខលន

រកេឃើញ M. tuberculosis ឬ ករវភគលកពសរ ងគ េផ ងៗបងហ ញថលទធផលថ មនជងរេបង រមផ ជមយ

83

ែរបរបល េទ មកែនលងែដលបះពលៈ ករបះពលដលេរ មសត, េរ មេបះដង, េរ មេពះ, រ កេរ មខរ, េហើមេបងកនកណត រ េនតបន(ចេនល ះ សតទងពរ) នងេពះរ កឆអង។

ជងរេបង Miliary, ថតសតបងហ ញអព micronodules យ បយេសមើ ច េពញ ចសត,េហើមេបងកនកណត រេន តចតច ែដលប ត លមកពករឆលង េមេ គ M. tuberculosis រតវចត ទកថជស ឋ នជងរេបងេរក សតែដលមនសវមនភពធងនធងរ

េ គសញញ នងសញញ បញជ កអព ជងរេបង(របសន េបើមនករបណត ះេមេ គ ឬករវភគជលកពក ក ែដលយកព របពនធផលវដេងហើម រតវមនភសត ងបញជ កពករេកើតជងេផ ងៗេរកពជងសត)

Kaposi sarcoma ករេកើតបនទះ បមនពណក ប ឬ ជដចឈមេលើែសបកបនទះ េនះ ចវវតត េទជបនទះ ឬ ដែដលមនពណ វ យខច

ទដឋភពជងែដលបញជ កេ យ ករឆលះរប បរ យ រ ឬ ទងសត ឬ មករវភគ ជលក (histology)

Cytomegalovirus disease(រ កេរទន ឬករបងកេ គេន សរ ងគដៃទៗេទៀត េលើកែលងែត េថលើម ផល នងកនកណត រ)

ស បកររ កេរទនៈ ចេធវើេ គវនចឆយបនេ យរគេពទយ ែដល មនបទពេ ធន។ េ គសញញ េន ែភនកេពលពនតយបត ែភនកៈ ន មសតច លមម េនេលើ េរទន ែដលមនែគមចបស ល ល ពក ត លេទេរក ម

សរៃសឈម េហើយមនកររ ក សរៃស ករហរឈម នងរលយ

េ គសញញ បញជ ក មករពនតយជលក ឬកររកេឃើញ CMV េនកនងវតថ វេរ មខរ

មករ បណត ះេមេ គ ឬករពនតយជលក

CNS toxoplasmosis

ភពមនរបរកត ៃនរបពនធរប ទបញជ កពករបះពលកែនលងជក ក ែដលេកើត េឡើងកនងេពលថមៗ ឬ ម រតថយ ចះ នងករេឆលើយតបេទនងករពយបល មលេហតជក កកនង រយៈេពល ១០ៃថង។

ករេធវើេតសតរកអងគបដបកខរបណ របស toxoplasmosis មនលទធផលវជជមននង(របសនេបើមន) ករថតឆលះខរកបលបងហ ញអពករដះដ

ចេនកនងខរកបល ១ ឬ េរចើន ( CT ឬ MRI)។

HIV encephalopathy

ករពនតយគលនករកេឃើញមន ភព (ករមន របរកតៃនករចងច ឬ ករេធវើ ចលន ងកយ ែដល បះពលដល

ករេធវើេ គវនចឆយ រតវេធវើេឡើង មករផតេចលជងេផ ងៗេទៀត េហើយករ

84

ករេធវើសកមមភពរសេនរបចៃថង េហើយមនករ វវតតន េទរកភពកនែតធងនធងរ កនងរយៈេពលេរចើនសបត ហ-ែខ េ យ ពមនលកខខណឌ េផ ង េរកពករឆលង េមេ គេអដស

ថតឆលះខរកបល ( CT ឬ MRI) របសនេបើ ចេធវើបន

Extrapulmonary cryptococcosis (including meningitis)

រ កេរ មខរ មនលកខណៈ មនសវ រសចរ វមនរគនេកត នងឈកបលែដលមនសភព ធងនធងរេទៗ សញញ បញជ កពករ រ កេរ មខរ (meningism) វេងវង ម រត (confusion)ករផល ស បតរអកបបករយែដលេឆលើយតបេទនងករពយបលករបងកេ គេ យ cryptococccus

កររកេឃើញ Cryptococcus neoformans េន មកែនលងៃន ដងខលនេផ ងៗ េរកពសត ឬេតសត antigen Cryptococcus េនេលើឈម ឬ វតថ វេរ មខរ (CRAG) ផតលលទធផលវជជមន។

ច តថន កៃនភពពលែដលកណតេ យ េ គសញញ គលនក នងលទធផលេតសតអមេវជជ រសត

ករបន ម នភពធងនធងរ

រ ល

ករតទ១

មធយម

ករតទ២

ធងនធងរ

ករតទ៣

គ មកែហងដល ជវត ករតទ៤

រពតតករណគលនក ែដលមនមនកណត េនកនង ងេនះ

េ គសញញ ែដលពរខនដលករេធវើសកមមភពករងររបចៃថងឬករេធវើ ចលនកេរ ើកខលន

េ គសញញ ែដលរខនដលករេធវើព សកមមភព ធមម របចៃថងឬមន ចលន កេរ ើកខលន

េ គសញញ ែដល ង អនកជង ចេធវើសកមមភព ធមម របចៃថង មនចលន កេរ ើកខលន

េ គសញញ េធវើឲយ អនកជងព

ចេធវើ ករែថទខលនឯង បន ឬអនតរគមន េវជជ រសត ឬ វះ កតែដលរតវ អនវតតេដើមបបងក រ ករចះេខ យ ភពពករជ

ថ ពរ ឬ ល ប

85

Haemoglobin ៨,០-៩,៤រក/ដល ឬ

៨០-៩៤ ដ/ល ឬ

៤,៩-៣៥,៨៣ mmol/ល

៧,០-៧,៩រក/ដល ឬ

៧០-៧៩ ដ/ល ឬ

៤,៣១-៤,៩២ mol/ល

៦,៥-៦,៩រក/ដល ឬ

៦៥-៦៩ ដ/ល ឬ

៤,០៣-៤,៣០ mmol/ល

<៦,៥រក/ដល

ឬ

<៦៥ រក/ល ឬ

<៤,០៣mmol/ល

ចននេកសកAbsolute neutrophil

១០០០-១៥០០/មម៣

ឬ

១,០-១,៥រក/ល*

៧៥០-៩៩៩/មម៣ ឬ

០,៧៥-០,៩៩រក/ល*

៥០០-៧៤៩/មម៣ ឬ

០,៥-០,៧៤៩រក/ល*

<៥០០/មម៣

ឬ

<០,៥រក/ល*

Platelets (បល ែកក)

៧៥០០០- ៩៩០០០/មម៣

ឬ ៧៥-៩៩/រក/ល*

៥០០០០-៧៤៩៩៩/មម៣ ឬ ៥០-៧៤,៩/រក/ល*

២០០០០-៤៩៩៩៩/មម៣ ឬ

២០-៤៩,៩/រក/ល*

<២០០០០/មម៣ ឬ

<២០/រក/ល*

ករវភគគមរសត

រ ល

ករតទ១

មធយម

ករតទ២

ធងនធងរ

ករតទ៣

គ មកែហងដល ជវត ករតទ៤

Hyperbilirubinaemia

>១,០-១,៥xULN >១,៥-២,៥xULN

>២,៥-៥xULN >៥xULN

Glucose (fasting)

១១០-១២៥ មរក/ដល ១២៦-២៥០

មរក/ដល

២៥១-៥០០មរក/ដល >៥០០មរក/ដល

Hypoglycaemia ៥៥-៦៤មរក/ដល ឬ

៣,០១-៣,៥៥ mmol/ល

៤០-៥៤មរក/ដល ឬ

២,១៩-៣.០០ mmol/ល

៣០-៣៩មរក/ដល ឬ

១,៦៧-២,១៨mmol/ល

<៣០មរក/ដលឬ

<១.៦៧ mmol/ល

Hyperglycaemia (nonfasting and no prior diabetes)

១១៦-១៦០ មរក/ដល

ឬ

៦,៤៤-៨,៩០

mmol/ល

១៦១-២៥០មរក/ដល ឬ

៨,៩១-១៣,៨៨

mmol/ល

២៥១-៥០០មរក/ដល ឬ

១៣,៨៩-២៧,៧៦

mmol/ល

>៥០០មរក/ដល ឬ

>២៧,៧៦

mmol/ល

86

Triglycerides - ៤០០-៧៥០

មរក/ដល ឬ

៤,៥២-៨,៤៧

mmol/ល

៧៥១-១២០០

មរក/ដល ឬ

៨,៤៨-១៣,៥៥

mmol/ល

>១២០០មរក/ដល ឬ

>១៣.៥៥

mmol/ល

Creatinine >១,០-១,៥xULN >១,៥-៣,០ x

ULN

>៣,០-៦,០ x ULN >៦,០ x ULN

AST (SGOT ) ១,២៥-២,៥xULN >២,៥-៥,០xULN

>៥,០-១០,០x ULN >១០,០ x

ULN

ALT (AST ) ១,២៥-២,៥xULN >២,៥-៥,០xULN

>៥,០-១០,០xULN >១០,០ x

ULN

GGT ១,២៥-២,៥xULN >២,៥-៥,០xULN

>៥,០-១០,០xULN >១០,០ x

ULN

Alkaline phos.

១,២៥-២,៥xULN >២,៥-៥,០xULN

>៥,០-១០,០xULN >១០,០ x

ULN

Bilirubin ១,១-១,៥xULN ១,៦-២,៥x

ULN

២,៦-៥,០ x ULN >៥ x ULN

Amylase >១,០-១,៥x ULN >១,៥-២,០x ULN

>២,០-៥,០x ULN >៥,០ x ULN

Pancreatic amylase

>១,០-១,៥x ULN >១,៥-២,០x ULN

>២,០-៥,០x ULN >៥,០ x ULN

Lipase >១,០-១,៥x ULN >១,៥-២,០x ULN

>២,០-៥,០x ULN >៥,០ x ULN

Lactate <២,០ x ULN គម ន

acidosis

>២,០ x

ULN

គម ន

acidosis

ករេកើនេឡើងជត lactate ែដលមន pH <៧,៣ ែដលមន ប ត លឲយមនផលវ បក ដល យជវត

ករេកើនេឡើងជត lactate ែដលមន pH <៧,៣ ែដលមន ប ត លឲយមនផលវបកដល យជវត

របពនធរកពះេពះេវៀន

រ ល មធយម ធងនធងរ គ មកែហងដល ជវត

87

ករតទ១ ករតទ២ ករតទ៣ ករតទ៤

ចេងអ រ មនលកខណៈ តចតចឬេកើតរយៈេពលខលេហើយបតេទ វញ ករទទលទន

រ ឬ ទករតវរក ដែដល

ពបករទករ ត មធយម ឬ មន ករថយចះនវករ ទទល

រ ឬ ទក<៣ៃថង

ពបករទ ធងនធងរ ឬមនករទទលទន

រឬ ទកតចតច បផត ស ប រយៈេពល <៣ៃថង

តរវឲយមនករស កេពទយ

កអត មនលកខណៈ តចតចឬេកើត រយៈេពលខលេហើយបតេទ វញកអត ២េទ៣ ដង/ៃថងឬកអតបនតចបនតច<១ សបត ហ

មនករតមធយម ឬ េនែតមនឥតឈប កអត ៤េទ៥ដង/ៃថងឬ កអត>១សបត ហ

កអតធងនធងរបេញចញ រ ទកមកវញអស

កនងរយៈេពល២៤េមង ឬមន ករ ថយចះសពធ ឈម េពល េរកកឈរ ឬតរវឲយមនករពយបល េ យ បញច លជតទក មសរៃសឈម

សភព Shock បងកឲយមនករ ថយចះសមព ធឈម ឬ តរវឲយមន ករ ស កេពទយ េដើមប ពយបលេ យករ បញច លទក

មសរៃស

គរស មនលកខណៈ តចតចឬេកើត បន១រយៈខល េហើយបតេទ វញ កអត ២េទ៣ ដង/ៃថងឬកអតមនរយៈេពល<១ សបត ហ

មនលកខណៈ មធយម ឬេទែតមនឥតឈប គ៥េទ៧ដង/ៃថង ឬ គមន រយៈេពល ≥១សបត ហ

គមនឈម ឬ មនករថយចះ សពធឈមេពលឬ គ>៧ដង/ៃថង ឬទមទរ ឲយមន ករពយបល េ យ

រករបញច លជតទកមសរៃស

សភព Shock បងកឲយមនករ ថយចះសមព ធឈម ឬ តរវឲយមនករស កេពទយេដើមប ពយបលេ យករបញច លទក

មសរៃស

របពនធដកដេងហើម រ ល

ករតទ១

មធយម

ករតទ២

ធងនធងរករតទ៣ គ មកែហងដលជវត ករត

ទ៤

ពបកដក ដេងហើម (dyspnea)

ពបកដកដេងហើម េពលរបង

ពបកដក ដេងហើម

េពលមន ចលន

ពបកដកដេងហើម េពលស ក

ពបកដកដេងហើមទមទរ

ឲយមន ករពយបល

88

ធមម េ យ អកសែហ ន

ករវភគទកេនម

រ ល

ករតទ១

មធយម

ករតទ២

ធងនធងរ

ករតទ៣

គ មកែហងដលជវត ករត

ទ៤

Proteinuria

Spot urine ១+ ២+ ឬ ៣+ ៤+ Nephrotic

Syndrome

ទកេនមកនង២៤េមង

២០០មរក េទ១រក បតព/

ៃថង ឬ <០,៣% ឬ <៣ រក/ល

១រក េទ ២រក បតព/

ៃថង ឬ ០,៣% េទ១.០% ឬ៣រក េទ ១០

រក/ល

២រកេទ៣,៥រក បតព/ៃថង ឬ

>១,០% ឬ

>១០រក/ល

Nephrotic

syndrome OR

>3.5 g loss/day

េនមឈម Microscopic only Gross, no clots

Gross plus clots សទះ

បញហ េផ ងៗ រ ល

ករតទ១

មធយម

ករតទ២

ធងនធងរ

ករតទ៣

គ មកែហងដលជវត ករតទ៤

រគនេកត ៣៧,៧-៣៨,៥ ០C ឬ ១០០,០-១០១,៥ ០F

៣៨,៦-

៣៩,៥ ០C ឬ

១០១,៦-១០២,៩ ០F

៣៩,៦-៤០,៥ ០C ឬ ១០៣-១០៥ ០F

>៤០,៥ ០C ឬ

>១០៥ ០F ស បរយៈ េពល≥12េមង

ឈកបល តចតចមនតរវឲយមនករពយបល

មធយម ឬតរវឲយមនករពយបលេ យ ឱសថnon-narcotic

ធងនធងរ ឬ េឆលើយតបេទនងករពយបលេ យឱសថ narcotic

រទែលងបន

Allergic រមសែតគម នេចញ េចញកនទ េចញកនទ ល រត ក Anaphyla xis

89

reaction កនទល ល រត កេយ កែនលង

េពញខលន(angioedema)

Rash hypersesnitivity

Erythema, pruritus Diffuse maculopa-pular rash OR

dry desquamation

Vesiculation OR moist desquamation OR ulceration

របសនេបើមន ករបះពល ភន សេសើម រតវសង យដល

Stevens-Johnson TEN), erythema multiforme, exfoliative dermatitis

េហវហត កតបនថយសកមម ភពធមម <25%

កតបនថយសកមម ភពធមម 25-50%

កតបនថយសកមម ភពធមម >50%;

មន ចេធវើករបន

មន ចស ត ខលនឯងបន

របភពឯក រៈ Division of AIDS, National Institute of Allergy and Infectious Diseases, version 1.0 December 2004, clarification August 20 09.

កណតសគលៈ ច តថន កេនះមនបញច លភពពលករតទ៥ែដលជករ ល ប។

ស បភពមនរបរកត ែដលពមនេនកនង ងពយបលសមេរបើរបសពតមន សតពករ យតៃល អពករតធងនធងរ េនកនងជរទ១ៃន ង

ឧបសមពនធទ២: ករពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស នងផលបះពល របសឱសថ

• ែសវងយលអពឱសថ ARV: រតវច យេពលែសវងយលអពឱសថ ARV នមយៗ

ជពេសស គផលបះពល នងកររគបរគងពយបលផលបះពលទងេនះ។

• ែផនកេនះមន ងពរៈ ងទ១ ផតលពតមនសេងខបអពលកខណៈសគលៃន

ឱសថ ARV នមយៗ។ ងទ២ ផតលពតមនទេទ អពផលបះពលៃនឱសថ

ARV។ បនទ បព ងទ២េនះ មន ងសតអពផលបះពលែដលប ត លមកព

ឱសថ ARV នមយៗ។

90

ងទ១៨: ករតដសៃនឱសថ ARV, របមនតផ , តរវករ នងករេរបើចេពះរកមពេសស

ឱសថ នង

ច ត ថន កឱសថ

ករតដស របមនតផ

រតវសតកេន កែនលងរតជក

ស បករសតក រយៈេពលយរ

ផលបះពល ជមយ

រ ខចខត េថលើម នង តរងេនម*

មនៃផទេពះ

ជងរេបង-េអដស

NRTI

Zidovu- dine (ZDV or AZT)

៣០០មរក (មយ រគប) ២ដងកនង ១ៃថង; ២៥០មរក ២ដងកនង១ៃថង របសនេបើទងន < ៤០គរក

មនែតកនងទរងរមផ គន (FDC) (៦០ នង ៣០០មរក)

គម ន គម ន គម នករផល សបតរ

ជេរ ើសែដល ចលចតតេរបើ

ជេរ ើសែដល ចលចតតេរបើ

Stavudine (d4T)

៣០មរក (មយ រគប) ២ដងកនង ១ៃថង

មនែតកនងទរង រមផ គន (FDC) (៦, ១២,១៥,នង ៣០មរក FDC)

ស បែតទរង ែដល

យ សលយសយង

ស បផក

គម ន CrCl ១០-៥០មល/នទ: ពក

ក ត លករត ដសនមយៗ

ចេរបើបន (មន រតវេរបើជ មយ ddI េទ)

ចេរបើបន បែនត នងបេងកើនកររបឈម នងជងសរៃសរប ទ

91

Lamivudine (3TC)

១៥០មរក (១រគប) ២ដង កនង១ៃថង

រគប១៥០មរក; ទកសលយសយង ១០មរក/មល

គម ន គម ន CrCl ១០-៥០មល/នទ: ១៥០មរកកនង១ៃថង

ជេរ ើសែដល ចលចតតេរបើ

ជេរ ើសែដល ចលចតតេរបើ

Didanosine (ddI)

ទងន>៦០គរក: ៤០០មរក (មយ រគប) មតងកនង ១ៃថងទងន< ៦០ គរក: ១២៥មរក ២ដង កនង១ៃថង ឬ ២៥០មរក (មយរគប) មតងកនង ១ៃថង

រគបេលខ ១២៥ មរក, ២០០មរក, ២៥០មរក, ៤០០មរក

គម ន

េលបយង តច

៣០នទមនរ ឬ

២េមង េរកយទទល ទន រ

CrCl ១០-៥០មល/នទ: ករត ដសធមម , បែនត េរបើែតមតងគត កនង១ៃថង

មន ចេរបើបន

ចេរបើបន បែនត នងបេងកើនកររបឈមនងជង សរៃសរប ទ(neuropathy)

Abacavir (ABC)

៣០០មរក (មយរគប) ២ដង កនង ១ៃថង

រគបេលខ ៣០០មរក; ទកសលយសយងផក ២០មរក/មល

គម ន គម ន គម នករផល សបតរ មន ចេរបើបន

ចេរបើបន, បែនត ចមនករលបក

កនងករេធវើេ គ វនចឆយ hypersens- itivity ប ត ល មកព ABC ។

NRTI

Tenofovir ៣០០មរក រគបេលខ គម ន េលបជមយ មេរបើេនេលើ មន ច មន ចេរបើបន

92

(TFV or TDF)

(មយរគប) មតងកនង១ៃថង

៣០០មរក រ អនកជងែដលធល បមនជងតរងេនម;៣០០មរក េរៀង លៃថង ស ប GFR>៥០មល /នទ ។ ៣០០មរក េរៀង ល ៤៨េមង ស ប អនកជងមន GFR 40-49។ មនរតវេរបើេលើ អនកជងែដលមន បញហ តរងេនម េទ (CrCl < ៣០មល/នទ)។

េរបើបន

NNRTI

Nevirapine (NVP)

២០០មរក(មយរគប) មតងកនង១ៃថង រយេពល២សបត ហ, បនទ បមក ២០០មរក (មយរគប)២ដង កនង១ៃថង

រគបេលខ ២០០មរក; េម ១០មរក/មល

គម ន គម ន

តរងេនម: គម នករផល សបតរ

េថលើម: េជៀស ងេរបើ

ជេរ ើសែដលចល ចតតេរបើ

េបើ ចេធវើបនរតវេជៀស ង េរពះ ប ត លេ យពលេថលើមសទនគន រឯករត ដសកមនចបស

Efavirenz (EFV)

៦០០មរក(មយ រគប) មតងកនង១ៃថង

រគបេលខ៥០មរក; រគប េលខ២០០មរក; រគបេលខ ៦០០មរក

គម ន

េជៀស ង េលបជមយ

រែដល មនជតខល ញេរចើន

តរងេនម: គម ន ករផល សបតរ

េថលើម: ពចរ េរបើឱសថេផ ង េទៀត

មន ចេរបើបន

ជេរ ើសែដល ចលចតតេរបើ

93

PI

Lopinavir + ritonavir (LPV/r)*

៤០០មរក/១០០មរក (២០០មរក/៥០មរក ២រគប) ២ដងកនង១ៃថង (របមនតផ ជមយគន ); ៤០០មរក /៤០០មរក ២ដងកនង ១ៃថង។ េបើសនជ អនកជងកពងពយបល ជងរេបង េ យ Rifampicin រតវបែនថម RTV ១០០មរក ៣រគប ស បករត ដស នមយៗ។ េបើសនជ គម ន RTV ១០០មរក េទ រតវ តេឡើង ករតដស LPV/r ២ដងេលើស ពករត ដសធមម រហត ដលរយៈេពល ២សបត ហ

រគបេលខ ២០០មរក + ៥០មរក; រគប េលខ ១០០មរក +២៥មរក; ទកសលយសយងផក, ៨០មរក/មល + ២០មរក/មល

រតវសតកេនកែនលងរតជក; ចសតកេន

សតណហ ភព កនងបនទបប

ន រយៈេពល៣

ែខ

េលបជមយ រ

ទរងេនម: គម ន ពតមន

េថលើម: េជៀស ងេរបើ

មន ចេរបើបន

គម ន

94

បនទ បពករពយបលេ យ

Rifampicin ។

Atazanavir+ ritonavir (ATV/r)

៣០០មរក (១រគប) នង ១០០មរក (១ រគប) េលបជមយ គន មតងកនង១ៃថង រេរបើ ATV ៣០០មរក + RTV ១០០មរក ជ រគប យបញច ល គន (Fixed Dose Combination) មយ រគបមតងកនង១ៃថង

ឱសថ ATV ែត ឯង ជរគប ៣០០មរក នង RTV ែតឯងជ រគប ១០០មរក

ឱសថ ATV នង RTV ជ រគប យ បញច លគន ៣០០មរក+ ១០០មរក

គម ន េលបេ យ មន រ

ពមនទនននយ ចេរបើ

បន មន ចេរបើបន

** Atazanavir+ritonavir (ATV/r: ៣០០ មរក/១០០មរក) មនរបសទធភពដចគន នង Lopinavir + ritonavir េហើយមនរគបផ យគន ។ ឱសថ

ATV/r នងមនេរបើរបស េនកមពជ កនងឆន ២០១២។ រតវពេរគះជមយអនកជនញ កនងករណអនកជងទទលករពយបលេ យឱសថ ARV

ជរទ២ មនជងេថលើម នងជងតរងេនម។

95

Combination

Zidovudine + lamivudine (AZT + 3TC)

៣០០មរក/១៥០មរក (មយរគប) ២ដង កនង១ៃថង

៣០០មរក/១៥០មរក នង៦០មរក/៣០មរក

គម ន គម ន េរបើរបមនតេ យែឡក របសនជ CrCl < ៥០មល/នទ

ជេរ ើសែដល ចលចតតេរបើ

ជេរ ើសែដលចលចតតេរបើ

Stavudine + lamivudine (d4T + 3TC)

៣០មរក/១៥០មរក (មយរគប) ២ដង កនង១ៃថង

៣០មរក/១៥០មរក នង១២មរក/៦០មរក

គម ន គម ន េរបើរបមនតេ យែឡក របសនជ CrCl < ៥០មល/នទ

ចេរបើបន ចេរបើបន បែនត នង បេងកើន

កររបឈមនងករេកើត ជង សរៃសរប ទ

Stavudine + lamivudine + nevirapine

(d4T + 3TC + NVP)

បនទ បពចបេផតើម ២ សបត ហ, ឬ ៣០មរក /១៥០មរក/២០០មរក (មយរគប) ២ដង កនង១ៃថង

៣០មរក/១៥០មរក /២០០មរក; ១២មរក /៦០មរក/១០០មរក

គម ន គម ន

តរងេនម : េរបើរបមនតេ យែឡក របសន ជ CrCl < ៥០មល/នទ

េថលើម : េជៀស ងេរបើ

ចេរបើបន

េបើ ចេធវើបនរតវេជៀស ង េរពះករពលេថលើមសទនគន េហើយមនករេកើនេឡើងៃនករ របឈមនងករេកើត ជង សរៃសរប ទ រឯករត ដសកមន ចបស។

Zidovudine +

បនទ បពចបេផតើមបន ២សបត ហ,

៣០០មរក/១៥០មរក/២០០មរក;

គម ន គម ន តរងេនម : េរបើរបមនតេ យ

ជេរ ើសែដលចល េបើ ចេធវើបនរតវេជៀស ង េរពះករពលេថលើមសទនគន

96

lamivudine + nevirapine

(AZT + 3TC + NVP)

៣០០មរក/១៥០មរក/២០០មរក (មយ រគប) ២ដងកនង១ៃថង

៦០មរក/៣០មរក/៥០មរក

ែឡក របសន ជCrCl < ៥០មល/នទ

េថលើម : េជៀស ងេរបើ

ចតតេរបើ រឯករតដសកមនចបស។

* ករតដសៃនឱសថ ARV ទងអស ែផអក មសតង អនតរជត

97

ងទ១៩: កររគបរគងពយបលផលបះពលសខនៗៃនឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

ផលបះពល ឱសថ ARV បងកេហត

េ គសញញ ករបងក រ កររគបរគង ពយបល

ឈចបកនងេពះ

រ កេថលើម: d4T, NVP, EFV, RTV

រ កលែពង: ddI, d4T

ឈចប កនងេពះ

ពនតយ ALT (នងេធវើ េតសត serology រក កររ កេថលើម) េនេពលេធវើ baseline។ រតវេជៀស ងឱសថទងេនះ របសនេបើ មនកររបឈមនងកររ កេថលើម ររ កលែពង

ពនតយ amylase នង ALT ។

ពចរ កនងករពនតយេអកេពះ. សម ជងរ ក

េថលើម’ រ ‘ជង រ កលែពង’ រ ‘

ជង Lactic Acidosis’

េសលក ល ង AZT េខ យ, ធមង,

វលមខ

ពនតយេកសកឈម េពញេលញ(CBC)

េនេពលេធវើ baseline។ េជៀស ងេរបើ AZT េបើ Hb< ៩,៥រក/ដល ។

Hb>៨០រក/ល: ពនតយរកជងឱកសនយម។ ពនតយ Hb មតងេទៀត កនង រយៈេពល ២-៤

សបត ហ

Hb< ៨០រក/ល: បញឈបេរបើ AZT

របពនធរប ទ

ក ត ល* EFV

េ គសញញរបពនធ រប ទ

ក ត ល*

ពចរ េរបើ ARV េផ ងេទៀត េបើសន ជមនជងផលវចតត របនេរបើ រធតេរគះថន ក

េ គសញញ តច តច: បនតេរបើ EFV,

ម ន, ផតល EFV េពលយប េ គសញញ ធងនធងរ: បញឈប EFV

98

គរស ddI, NFV, RTV

គ គម ន

ពនតយមលេហត េផ ងេទៀត។ផតល ករពយបលេ គ សញញ ។ បញឈប ករេរបើឱសថេនះ េបើសនជធងនធងរ រ េនែតបនត គរស ។

ឈកបល AZT, EFV ឈកបល គម ន

ពនតយមលេហត េផ ងេទៀត។ បញឈបឱសថេនះ របសនជធងនធងរ រ េនែតបនតឈ កបល។

រ កេថលើម

d4T, NVP, EFV, ករតដស RTV េពញេលញ

ធមងៗ, ចេងអ រ, កអត, ឈកនងេពះ, េកើតេលឿង

ពនតយ ALT (+/-េតសត serology រកជងរ កេថលើម) េន េពលេធវើ baseline។ េជៀស ងេរបើឱសថទងេនះេបើសនជ មនករ របឈមនងជង រ កេថលើម។

ALT/AST<៥ដងៃនករតធមម : ពនតយ ALT/AST មតងេទៀត កនងរយៈេពល២-៤ សបត ហ។ ALT/AST

>៥ដងៃនករតធមម: បញឈបឱសថ ទងេនះ។

Hyperbilirubinaemia IDV, ATV ខនេលឿង គម ន

បនទ បពរកមល េហតេផ ងេទៀត ែដលប ត លេ យមន Hyperbilirubinaemia ពេឃើញេទ រតវបតរ េទេរបើឱសថ PI េផ ង។

Hyperglycaemia/ diabetes

រគបរកម PIs ទងអស

ធមងៗ, េរសកទក,

េជៀស ងេរបើពក PIs េបើសនជមន

េបើសនជមន ជងទកេនមែផអម

99

េនមេរចើន, បរេភគ េរចើន

កររបឈមមខនងជងទកេនមែផអម។

ចបេផតើមេរបើmetformin។ បេងកើនករេរបើ ឱសថេនះេទ

មភពចបច។ េបើសនជមន ច រគបរគងបនរតវ បញឈប PI ។

ជតខល ញកនងឈម ខពស

រគប PIs ទងអស, ជពេសស RTV

គម ន

េជៀស ងេរបើ PIs េបើ មនកររបឈមមខ នងជតខល ញកនងឈមេឡើងខពស

បនត PI នងបែនថម anti-lipid ។ េបើមន

ចរគបរគងបនរតវបញឈប PI (សម នទពរ ៤១)។

ចេងក មេ គសញញHypersensitivity

ABC, NVP

ន មកនទលែសបក (ជពេសសNVP),រគនេកត, រ កេថលើម, eosinophilia

គម ន

បញឈបឱសថេនះ េហើយមនរតវេរបើមតងេទៀតេទ េរពះ

ចប ត លេ យមនេរគះថន កដលជវត។

រគសកនងតរងេនម IDV

ឈចបរគេលៀន (Loin pain), េនម

ឈម

រក ជតទកកនង ខលន។ ផកទក > ១,៥ល/ៃថង

បញឈប IDV។ រក ជតទកកនង

ខលន នងពយបលបបតករឈចប។ ចបេផតើមេរបើ IDV មតងេទៀត េបើពមនេកើតរគសកនងតរងេនមមតងេទៀតេទ

Lactic acidosis AZT, d4T, ddI ធមងៗ,ចេងអ រ, កអត, គ នងហត.

េជៀស ងេរបើ d4T +ddI (ជពេសស កនងេពលមនៃផទេពះ)

បញឈប ARVsទងអស, ផតលករគរទដល អនកជង, ចបេផតើម ពយបលេឡើងវញ

100

េ យរបមនត ពយបលែដល គម ន d4T រ ddI េនេពលែដលអនក ជងបននងន េហើយ។

Lipodystrophy

រគប ARV ទងអស (ជពេសស AZT, d4T នង ddI ែដលប ត ល េ យ lipoatrophy នង PIs ស ប កររបមលផតខល ញ ។

បតបងជតខល ញេន តបនជវញ, central obesity, របមលផត ជតខល ញេនេពះ(visceral fat accumu-lation), ‘េឡើងបក ដចរកបនងេ ះ េឡើងធ។

ពចរ េរបើឱសថ េផ ងេទៀត េរកព d4T នង PIs ។

បញឈបេរបើ d4T រ AZT

Myopathy AZT

បតបង ចដ

(Proximal muscle wasting) នង េខ យ

គម ន បញឈប AZT

ចេងអ រ/កអត AZT, ddI, RTV ATV/r, LPV/r

ចេងអ រ/កអត គម ន

ពនតយរកមល េហតេផ ងេទៀត។ ផតលករពយបល េ គសញញ ។ បញឈបករេរបើ ឱសថែដលបងករ កនងករណធងនធងរ រេបើេ គសញញ េន

101

ែតមន។

Neutropenia AZT គម ន

ពនតយរគបឈម េពញេលញ (CBC) េនេពលេធវើ baseline។ េជៀសងេរបើ AZT េបើ

ចនន េកសក neutrophil <១x១០៦/ល។ ពនតយរគបឈម េពញេលញ CBC េនរយៈេពល ៤ សបត ហបនទ បពករពយបល។

េកសកNeutrophil >៧៥០x១០៣/ល: ពនតយរគបឈម េពញេលញ (CBC) មតងេទៀត រយៈេពល ២-៤ សបត ហ។ េកសកNeutrophil <៧៥០x១០៣/ល: បញឈប AZT

រ កលែពង ddI, d4T ចេងអ រ, កអត, ឈចប កនងេពះ

េជៀស ងេរបើ ddI, េចៀស ងេរបើ d4T េបើមនកររបឈម នងកររ កលែពង

ពនតយ amylase។ បញឈបឱសថ ARV េបើ amylase > ១,៥ តៃលធមម រ មនេ គសញញ ធងនធងរ រ េ គសញញ េនែត បនត។

ជងរបពនធរប ទ ខងចង

(Peripheral neuropathy)

d4T, ddI សពក, េសក ប, ឈចប រ ចះេខ យ

ពចរ េរបើឱសថ េផ ងេទៀត េរកព d4T, ddI

បញឈបឱសថ ARV េលើក ែលង ែត ករណរ ល េហើយនងនរ

Rash ធងនធងរ ែដល គ មកែហងដល ជវត

NVP (នង ABC ែដរ)

ែសបកេឡើង រកហម(Erythema), ពងទក (bullae), ដេបែសបក (mucosal

ចបេផតើមេ យ ផតល NVP កនងករតដស ទប (low dose) រយៈេពល ២ សបត ហ។

ABC: បញឈប ឱសថេនះ េហើយ មនរតវេរបើមតង េទៀតេទ េរពះ

ចមនេរគះ ថន ក ដលជវត

NVP: បញឈប

102

ulceration) ឱសថទងអស។ មនរតវ កលបង េរបើេឡើងវញេទ។

បះពលដលទរក េពលេកើត

(Teratogenicity)

EFV ផលបះពល ពកេណើ ត

េជៀស ងេរបើ EFV េបើមនកររបឈម នងករមនៃផទេពះ

បញឈប EFV

* រមមនវលមខ, ឈកបល, េដកមនលក, ធល កទកចតត, រមមណមនមល, េឡះឡះ, សបនត រកក, ងងយេគង, ធល កទកចតតធងនធងរ, ចងស បខលន, ឆកតនងអវមយ ឬ ភនភងវញញ ណ ។

ឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសរកម NRTIs

ច តថន កផលបះពលរបសឱសថៈ សត កទក/ករពលេថលើម

• ករេកើនេឡើង ក តកនងឈមេ យគម នេ គសញញ េកើតេឡើងញកញបេនេលើ

អនកជងែដលេរបើជពកឱសថរកម NRTIs បែនដ មនែមនជក ដ កណតនករ

ប ត លេ យមន កទក សតេនះេទ ។

• ករេកើនេឡើង ក តកនងឈមេ យមនេ គសញញ មនសវេកើតមនេទ

េហើយករេកើតេឡើង សត កទកពតរបកដជករណករ បែនដជញកញបមនសភព ធងនធងរ ។

• ក ដ េរគះថន កចេពះ សត កទក គេ យ រេរបើឱសថរកម NRTIs ជពេសស គ d4T នង/ឬ ddI ។ ក ដ េរគះថន កេផ ងេទៀតគ អនកជងេភទរស រសដធត (high body mass index) រសដមនៃផទេពះ នងភពកងវះពពកវ មន Riboflavin នង Thiamin។

• េ គសញញ ទងេនះរមមន ចះេខ យ, សពក, ចេងអ រ, កអត, គរស, នងពបក

ដកដេងហើម ។

• លទធផលៃនករពនតយមនទរពេ ធនបនបងហ ញថ េកើនេឡើង Anion Gap នង

េឡើងជត ក ត, AST/ALT, Creatinine, Kinase, Lactate Dehydrogenase

នង Amylase ។ របសនេបើករ សែវងជត ក តមន ចេធវើេកើត ែផអកេលើ

េ គសញញ ខងេលើជមយករេកើនេឡើង Anion Gap Acidosis នងេកើនេឡើងេតសដ

មខងរេថលើម(AST/ALT] គ ចសនន ឋ នថ េកើត សត កទក (Lactic Acidosis) េហើយ។

103

• ឈបេរបើឱសថកនងរកម NRTIs ជបនទ នកនងករណសង យ។ ករពយបល ម

េ គសញញ េ យបេពញជតទក ជតបកប ត នងជនយកនងករដកដេងហើម។

• ចបេផដើមេរបើឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសមដងេទៀតេ យមនេរបើ d4T ឬ ddI េហើយមនគរេរបើ AZT ឬ 3TC េទ េរពះ ចមនករគ មកែហងដលជវត ឧទហណៈ ករេរបើរមគន រ ង ABC ឬ TFV ជមយនង NNRTI នង PI។

• េកើនេឡើងៃន ALT ឬAST េកើតេឡើងព ៥-១៥% ចេពះអនកជងែដលេរបើឱសថ

រកម NRTIs បែនដករេលចេចញេ គសញញ មនតចជង ១% ។

ងទ២០: ទរង នងកររគបរគងៃន រជត ក តកនងឈម (Hyperlactaemia)

ករត Lactate (mmol/l)

Frequency (%)

កររគបរគង អរ ល ប (%) គម នេ គសញញ មនេ គសញញ

ធងន > ១០ ០,១ បញឈបឱសថរបឆង នងេមេ គេអដស

បញឈបឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស

៨0

មធយម ៥ – ១០ ១ ម ន ែសវងរកមលេហត េផ ងេទៀត នង បញឈបឱសថរបឆង នងេមេ គេអដស

0

រ ល ២ – ៥ ៥ ម ន នង រកេមើលផលវបក Metabolic េផ ងៗ

ែសវងរកមលេហត េផ ងេទៀត នង ពចរ បញឈប ឱសថរបឆងនង េមេ គេអដស

0

ច តថន កផលបះពលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសៈ ករបតបងជតខល ញ

(Lypoatrophy)

• Lipoatrophy គជែផនកមយៃនចេងក មេ គសញញ បតជតខល ញ។ េ គសញញ េនះ

កដចជមនទនកទនងជមយនងករេរបើឱសថរកមNRTIs ជពេសស d4T

នង AZT។ នេ យមនករថយចះជតខល ញេនតបនជវញ (Peripheral) ជពេសសេនេលើៃផទមខ, ៃដ, េជើង នង ចកេបះគថ បងហ ញេចញឆអងថព លមខ នង សរៃសឈមេខម េនចងៃដចងេជើង ។

104

• Lipoatrophy េកើតមនញកញបេហើយជទេទេលចេចញចបសបនទ បពពយបល

បនមយ ឬពរឆន ។ ករសក អេងកតេលើករផល សបដរឱសថេដើមបពយបលករបត

បងជតដខល ញ ជទេទ េនមនទនបនលទធផលដចបណងេឡើយ។ ករផល ស

បដរ d4T ឬ AZT េទ ABCបនបងហ ញករវលរតឡបេទរកភពេដើមៃនករបតបង

ជតខល ញេនតបនជវញ (Peripheral lipoatrophy) មនភពយតយវ។ បចចបបនន ឱសថែដលេរបើេនកនងករពយបលគកពងសថតេនកនងករសក េនេឡើយ ។

Zidovudine (AZT)

• ជងេសលក ល ងនងជងខវះរគបឈមស (neutropenia) គជផលបះពលចបង។

អរ ៃនផលបះពលេនះគមនព៥-១០ភគរយ នងមនអរ ខពសចេពះអនកជង

េអដសដ កកលធងនធងរ។ ករពយបលផលបះពលេនះ គករបនថយករតដស

ឱសថ (របសនេបើមនធងនធងរ), េ យករបញច លឈម នង/ឬផអ កេរបើឱសថ។ • ឈកបល ចេងអ រ វលមខេកើតមនរបែហល ៥េទ ១០ភគរយ ៃនអនកជងេហើយ

េ គសញញ ទងេនះ នងបតបងេទវញ កនងរយៈេពលពរ ឬបសបត ហ។ • ជង ចដេ យមនករឈចប ចដេខ យ នងសវតែដល ចេកើតមនេឡើង

េហើយជទេទនងវលរតឡបេទរកសភពេដើមវញេនេពលឈបេរបើ AZT ។

Stavudine (d4T) • ផលបះពលសខនៗៃន d4T គជងសរៃសរប ទខងចង (Peripheral Neuro-

pathy) ។ ផលបះពលេនះេកើតមនជញកញបនងធងនធងរេនេពលែដលេរបើឱសថ

េនះកនងករតដសខពស នងរយៈេពលយរ ជងេអដសធងនធងររមផ ជមយនងករេរបើ

ឱសថេផ ងេទៀតែដលពលដលសរៃសរប ទ (neurotoxic drugs) ជពេសសគ

ddI ។ េ គសញញ េនះ ចបតេទវញជបនដបនទ បកនងរយៈេពល ២ ឬ ៣សបដ ហ

បនទ បពឈបេរបើ d4T បែនត ចសថតេនរយៈេពលយរ នង ចប ត លេ យ

ចះេខ យ។

• d4T ែដលជឱសថរកម NRTIs ចប ត លេ យមនផលបះពលជងឱសថ

េផ ងេទៀតកនងរកមេនះ។ ផលបះពលទងេនះមនដចជ៖ lactic acidosis ពល

េថលើម នងបតបងជតខល ញ។

105

• d4T ចប ដ លេ យរ កលែពង នងេកើតមនជញកញបេនេពលេរបើ

ជមយ ddI។

• ចេងក មេ គសញញ Guillam-Barre េកើតេឡើងេ យ រករេរបើ d4T។ របសនេបើ

មនសញញ មយេកើតេឡើងជបជនចច ឧទហណ ចដចះេខ យរតវែតឈប

េរបើ d4T។

Lamivudine (3TC) • 3TC នង FTC ងយរសលេរបើ េហើយមនផលបះពលតចតចបផត។

• ផលបះពលមនេ យករ បែនដ ចប ដ លេ យឈកបល អសក ង វលមខ

ចេងអ រ កអត គរស រ កលែពង ជងសរៃសរប ទខងចង (Peripheral

Neuropathy) ជងខវះរគបឈមស (Neuropenia)នងពលេថលើម(Hepatic Toxicity)។

Didanosine (ddI) • ផលបះពលសខនៗៃន ddI គ Peripheral Neuropathy នងរ កលែពង។

Peripheral Neuropathy េកើតមនរបែហល ៦-១៥% ៃនអនកេរបើឱសថេនះ។ ផលបះ

ពលេកើនេឡើងរបសនេបើេរបើេពលជមយគន នង d4T។ បែនដេ គសញញ េនះនង

ចបតេទវញកនងរយៈេពលពរ ឬបសបដ ហេរកយេពលឈបេរបើឱសថេនះជយ

កល ផលបះពល ចសថតេនយរអែងវង នង ប ត លេ យចះេខ យ ។

• កររ កលែពងេកើតមនព ១-៧% ៃនអនកេរបើនងប ដ លេ យ ល ប ១% ។

ក ដ េរគះថន កេកើតេឡើងេនេពលេរបើករតដសឱសថខពស, អនកផកជតស េរចើន,

អនកធតខល ង, អនកេលើសជតខល ញកនងឈម រគសកនងថងទករបមត នងករេរបើ

ឱសថដៃទេទៀតែដលប ដ លេ យរ កលែពង ដចជ d4T ។ រតវែត ឈបេរបើ

ddI របសនជ េបើមនរ កលែពង។

• ddI ចប ដ លេ យ គរស ចេងអ រ កអត ឬ ឈេពះ េកើតមនព ៥-១៨ %

ៃនអនកេរបើ ។

• ddI រតវេរបើេ យរបងរបយតនជមយនង TDF េរពះប ដ លេ យេឡើងករត ddI

ដេចនះ ករតដស ddI រតវបនដយដល ២៥០ មរក កនងមយៃថង។

• ករត ddI ចេកើនេឡើងដលេទ ១០០ ភគរយ េនេពលេរបើជមយនង

Ganciclovir ។ អនកជងេរបើឱសថទងពរេនះរមគន រតវេធវើករ ម នេ យយក

ចតដទក កបផត ។

106

Abacavir (ABC) • ផលបះពលសខនៗ ៃន ABC គ ចេងក មេ គសញញ Hypersensitivity ែដលេកើត

មនេឡើង ៣-៥% ៃនអនកេរបើឱសថេនះែដលមនសមបរែសបកសជជងមនស

េនកនងប ដ របេទស ស េគនយ កបែនដេបើេកើត ចប ដ លេ យ ល បបន។

រយៈេពលជមធយមៃនករេលចេចញជេ គសញញ មនរយៈេពលមយសបដ ហេរក

យេរបើ ABC នង ជង ៩០% ៃនករណេកើតមនេឡើងេន ៦ សបដ ហតបង បែនដ ក

ចេកើតមនរគបេពលៃនករពយបលផងែដរ ។

• េ គសញញ ែដលេកើតមនដចជ៖

- រគនេកដ េកើតមនជញកញប - ន មកនទលេលើែសបក ចេកើតមនញកញប - របពនឋរ យ រៈ ចេងអ រ កអត គរស នង ឈេពះ - របពនឋដកដេងហើមៈ រ កបពងក កអក ថបដេងហើម - ឈសនល កទេទ ឈ ចដ ឈកបល មនរសលខលន - ករពនតយបងហ ញេ យេឃើញថ មនរគនេកដ ន មកនទលេលើែសបក

េឡើងកនកណដ រ នង ដេប Mucosal។ ករពនតយអមគលនក បនបងហ ញថមនករេកើនេឡើងអងសមេថលើម, Creatinine Kinase, Creatinine នងករថយចះ ផល ែកតេនកនងឈម (Thrombocytopenia) ។

• េដើមបែញកេចញពជងដៃទេទៀត គមនករលបក ស ។ លកខណៈជេរចើនរបស

ABC hypersensitivity រមមនៈ

- ករពកពនឋជមយសរ ងគជេរចើន ឧទហណ េ គសញញ របពនឋរ យ រ នង របពនឋដកដេងហើម

- ករេកើតេឡើងភល មៗៃនចេងក មេ គសញញ ដរសចរ វ - េ គសញញ កនែតធងនធងរ េនេពលែដលករតដសឱសថ ABC រតវបនេរបើ

បនដេទៀត ។

• អនកែដលេរបើឱសថ ABC រតវែតពេរគះេយបល ចេពះចេងក មេ គសញញ

hypersensitivity នងផដលេយបលេ យអនកជងរបបពេ គសញញ មយែដល

េកើតមនភល មៗ។ របសនេបើ hypersensitivity រតវបនសង យេ យមរនដ

សខភបលរតវឈបេរបើឱសថ ABC េហើយមនរតវេរបើេឡើងវញេទ ពេរពះ

ចប ដ លេ យ ល បេ យរបតកមមឱសថេនះ។កររគបរគងផលបះពល

107

េនះគករពយបល មេ គសញញ េហើយគម នេហតផល ែដលរតវេរបើ Steroids

េនះេទ ។

Tenofovir (TDF) • TDF រតវបនច តថន កេនកនងរកម NRTIs េហើយមខងររបស NRTIs េនកនង

របមនតពយបល គរសលេរបើនងមនផលបះពលតចតច។ េ គសញញ ៃនផលបះ

ពលរបស TDF ចមនៈ ចេងអ រ, កអត, នង គរស បែនត មនធងនធងរេទ។

មនករណ យករណថ ចេកើតមន ចេងក មេ គសញញ Fanconi Syndrome

នងខចតរងេនមផងែដរ បែនតមលេហតចបស ស មនទន ចកណតបនេទ។

108

របភពទ១: ទនកទនងរ ង ddI នង កររ កលែពង

មន របវតដៃនកររ ក

លែពង

គម ន

ឈេពះេនេពលេរបើ ddI

យតៃលេ យរបងរបយតន,េធវើេតសដេសរ ម Amylase នង

ពនតយេអកេពះ

- បនដករពយបល - មនចបចពនតយ Amylase ជរបចេទ េលើកែលងែតមនឈេពះ

Amylase>១.៥ តៃលធមម ឬ ពនយេអកេពះ ឬ សភពគលនក ទកទងនងកររ កលែពង ឬ

ឈេពះខល ង

គម ន

មន

េធវើេតសត Amylase ល២សបដ ហមដង លះរ ែតេ គសញញ បនធររ ល េហើយ Amylase តចជង ១,២៥

ៃនតៃលធមម

- មនរតវេរបើ ddI េបើ ចេចៀស ងបន - មនរតវេរបើ ddI ជមយ d4T

េ គសញញ បនរបេសើរេឡើង នង Amylase

ថយចះ

មន

គម ន

គម ន

-ឈបេរបើឱសថ ARV- ពយបលជងរ កលែពង - េពលេ គសញញ បន របេសើរេឡើងចបេផតើមពយបល ART េឡើងវញេ យមនេរបើ ddI

មន

109

របភពទ២: កររថយចះរគបឈមរកហមេ យ AZT

-ចបេផតើមេរបើ cotrimoxazole ≥ ១ែខេរកយពេ គសញញ បនធរេសបើយេបើ : - anemia មនែមនប ត លមកព cotrimoxazole នង

- ចេរបើ cotrimoxazole បន

េតសដ Hb មនេរបើករចបេផដើមេរបើ AZT < 8g/dl

មន

អត

ចបេផដើមេរបើAZT

-ឈបេរបើ cotrimoxazole -ពនតយ នងពយបលជងឱកសនយម ជពេសស ជងរេបង -ពចរ ពករបញច លឈម របសនេបើមនេ គសញញ ធងនធងរ

-ពនតយ blood film នង reticulocyte count របសនេបើមន-ផល folic acid

រកចេរ ើនឬេទ?មន

អត

↓Hb អតបនដេរបើ AZT

មន

Hb > 25% ឬ< 80g/l

Hb ធល កេរកម 25% នង Hb ≥ 80g/l

នង មនមនេ គសញញ ធងនធលរ

ឈបេរបើ cotrimoxazole

-ពនតយនងពយបលជងឱកសនយម ជពេសសជងរេបង -ពនតយ blood film នង reticulocyte count របសនេបើមន

-ផល folic acid

-ពចរ ពករបញច លឈម

នង/ឬចលស កេពទយរបសនេបើមនេ គសញញ ធងនធងររ -ពនតយ នងពយបលជងឱកសនយម ជពេសស ជងរេបង -ពនតយ blood film នង reticulocyte count នងផដល folic acid

រកចេរ ើនឬេទ?បនដពនតយរកេមើលមលេហតៃនanemia ជពេសសជងឱកសនយមនងជតពលរបសឱសថ

-បនដពយបលេ យឱសថ ARV

-ពចរ ពករេរបើ AZT ែតមយគតនេពលអនគត របសនេបើមន anemia ែដលប ដ លមកពបញហ េផ ងៗ

-ឈបេរបើ AZT+Cotrimoxazole

-បដរមក d4T (ឬ NRTIេផ ងេទៀតរបសនេបើមនេរបើ d4T)

អតមន

រកចេរ ើនឬេទ?

បនដេរបើ AZT

មន

អត

110

របភពទ៣ ³ ករពលេថលើមេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស (ART-associated liver toxicity)

ម ន៖

-SGPT/ALAT+ សញញ គលនកេរៀង ល៥េទ១៤ៃថង - េ គសញញ គលនក

មន

PI

-SGPT/ALAT<5 ដងៃនតៃលធមម នង គម នេ គសញញ នង គម នេចញេលឿង

-បនតពយបលេ យ ART

- ឈបេរបើ cotrimoxazole, flucoazole នងឱសថេផ ងេទៀត

ែដលប ត លេ យពលេថលើមរមទង ផកស នងឱសថប ណ

ភពមនធមម មៃនេតសតេថលើម ឬេ គសញញ គលនក

រ កេថលើមេ យ NNTRI ឬ PI

-ឈបេរបើS NNRTI/PI, cotrimoxuzole, fluconazole នងឱសថេផ ងេទៀត ែដលប ត លេ យពលេថលើមរមទង ផកស នងឱសថប ណ

- បនតេរបើេ យ NRTI េផ ងេទៀតរយៈេពល៧ៃថង -សង យថរេបង (រមទងរេបង IRS) ជពេសសអនកជងែដលមន CD4 ទប, រសកទងន, ឈ ៃរយរ នង/ឬេឡើងកនកណត រ, -សង យថ ជងរ កេថលើម B (រមទងជងរ កេថលើម B IRS) េបើអងទែហ នជងរ ករបេភទ B វជជមន.

ជងរ កេថលើមែដល ចបះពលដលជវត

- ថយចះ ម រត

- ហរឈម/មនកណកឈមមនធមម

ម ន៖

-SGPT/ALAT+ សញញ គលនកេរៀង ល៥េទ១៤ៃថង - េ គសញញ គលនក

រកចេរ ើនឬេទ?

-ឈបេរបើឱសថទងអស

-ពចរ ចលស កេពទយ - បញច លេសរ ម

-រ វរជវរកជងរេបង

បនតពយបលេ យរកម NNRTI/PI

រ វរជវរកជងៈ -រេបង

-ករ ងសទះ -ករបងតេ គរ កេថលើមេផ ង

មន

-ចបេផតើមពយបលជថមេ យរបមនតពយបលមន EFV

េ គសញញ បនធរេសបើយ + SGPT/ALAT ធមម

មនរតវេរបើ NVP េទៀតេទ

ចបេផតើមពយបលជថមេ យ cotrimoxazole នង fluconazole ≥ ២សបត ហនង ≥

១ែខេរកយេ គសញញ បនធរេសបើយ + SGPT/ALAT ធមម េបើ -ករពលេថលើម ចមនែមនប ត លព ឱសថទងអសេនះេទ

- បនតករពយបលបងក រេ យឱសថទងេនះ

-ចបេផតើមពយបលជថមេ យរបមនតពយបលមនPI

េពលេ គសញញ បនធរេសបើយ + SGPT/ALAT ធមម -មនរតវេរបើឱសថរកម NNRTI ជថមេទ

ចបេផតើមពយបលជថមេ យរបមនតពយបលមន EFV

េពលេ គសញញ បនធរេសបើយ + SGPT/ALAT ធមម

-មនរតវេរបើឱសថ RTV បេងកើន PI ជថមេទ

អត អត

ម ន៖

-SGPT/ALAT េរៀង ល២េទ៣ៃថង

អត

េតើឱសថ មយNNRTI/PIែដលេរបើ?

EFVNVP

-SGPT/ALAT 5-10 ដងៃនតៃលធមម នង មនេ គសញញ នង េចញេលឿង

រកចេរ ើនឬេទ? រកចេរ ើនឬេទ?

េតើឱសថ មយNNRTI/PIែដលេរបើ?

111

ឱសថរកម Non-Nucleoside Reverse Transcriptase Inhibitors (NNRTIs) ច តថន កផលបះពលៈ ន មកនទលេលើែសបក (Rash) នង រ កេថលើម

• ន មកនទលេលើែសបក ចេកើតមនេឡើងេ យករេរបើNVPនងEFV បែនដ ន មកនទលែសបកធងនធងររមមន Stevens-Johnson Syndrome ចេកើតមនចេពះែតករេរបើ NVP េទ ។

• មនមនរបតកមមែខវងគន ែដលប ដ លេ យមន ន មកនទលេលើែសបក រ ង NVP នង EFV េទ។ ដេចនះ ចេរបើ EFV បន របសនេបើ ន មកនទលេលើែសបកេកើតេឡើងេ យករេរបើ NVP នងផទយមកវញ។ េទះជយង កេ យ របសនេបើ ន មកនទលេលើែសបកេ យ រករេរបើ NVP មនភពធងនធងរ ឬរមផ ជមយករបះពល Mucosal កនងករណ េនះមនគរេរបើ EFV េទ។

• ជងរ កេថលើម ចេកើតមនេឡើងេ យ រេរបើ NVP នង EFV បែនដ ជញកញបេកើតេឡើងេ យ រករេរបើ NVP។ េដើមបេ យមនសវតថភពរតវេរបើឱសថេផ ងេទៀត េបើជងរ កេថលើមេកើតេឡើងេ យ រករេរបើ NVP ឬ EFV េលើកែលងែតជងរ កេថលើមមនសភពធងនធងរ ឬ គ មគែហងដលជវត ។

Nevirapine (NVP) • ផលបះពលចបងៗ ៃន NVP គ ន មកនទលេលើែសបក នង ជងរ កេថលើម ។ • ន មកនទលេលើែសបកេកើតមន ១៧% ៃនអនកេរបើេហើយមនសភពធងនធងរប ដ លេ យ

ឈបេរបើឱសថមនព ៦-៨% េហើយបងកេ យមន Stevens-Johnson syndrome ឬ ពលេធវើេ យែសបករលយ (toxic epidermal necrosis) េកើតមន ០,៣% ។

• ន មកនទលេលើែសបកជញកញបេកើតមនេឡើងកនងរយៈេពល២-៤សបដ ហតបងៃនករេរបើ ឱសថ ។ ជធមម ផទ ងែសបកេឡើងរកហម ពងទកេន មផនតែសបកនងេលើដងខលន នងេនៃដ។ រគនេកដ ឈ ចដ រ កេថលើម នង eosinophilia កេកើតមនែដរ ។

• របសនេបើ ន មកនទលេលើែសបកតចតចេ យគម នេ គសញញ េផ ងេទៀត ឬគម នករ ចេ ចដល mucosal េទ NVP ចេរបើបនដេ យរបងរបយតន។ េនេពលែដលេកើតមន

ន មកនទលេលើែសបក រតវេរបើ NVP េ យករតដសទបកនងរយៈេពលដបងមនរតវតេឡើង ករតដស NVP លះរ ែត ន មកនទលេលើែសបកជបតេទវញ។ របសនេបើ ន មកនទលេលើែសបកមនជបតេទវញកនងរយៈេពលមយែខេទ បដរេទ EFV ។

• របសនេបើ ន មកនទលេលើែសបកបនដចបនដច រតវបដរព NVP េទ EFV។ • របសនេបើមនសញញ មយែដលបងហ ញេឡើងដចខងេរកមេនះ

រតវឈបេរបើឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសទងអស រពមទង Cotrimoxazole។ រតវឈបេរបើ NVP ជ ថ ពរេហើយែថមទងមនរតវេរបើ NVP នង EFV េនេពលអនគតេទ (រតវេរបើ PI េពលេ គសញញ បនធរេសបើយ)៖

♦ ន មកនទលេលើែសបកធងនធងរ (severe rash) ♦ ន មកនទលេលើែសបកជមយ ពងទកធៗ ឬ ដេបែសបក

112

♦ ចេ ចដល mucosal ♦ ចេងក មេ គសញញ Hypersensitivity៖ រគនេកដ ឈ ចដ រ កេថលើម នង

Eosinophilia ។ • កររ កេថលើម ចេកើតេឡើងែតឯកឯង ឬជមយ ន មកនទលេលើែសបក ឬ Hypersensitivity

Syndrome។ ភពមនធមម ៃនលទធផលេតសដមខងរេថលើម ចមន ១៥% នងសញញ គលនករ កេថលើមមនព ១-៥% ។ ភពេខ យេថលើម នង ល ប ចេកើតេឡើងេ យករ ។ េសទើែត ២ ភគ ៣ៃនករណេនះ េកើតេឡើងេន ៣ែខដបងៃនករេរបើ NVP េហើយក ចេឡើងរគបេពលែដរ។

• ក ដ េរគះថន ករបស NVP ទកទងនងកររ កេថលើម នង មនភពមនធមម ៃនលទធផលេតសតមខងរេថលើមេនេពលចបេផដើមេរបើថន េនះ, អនកផកស េរចើន, អនកមន យេរចើន, េភទរស, មនជងរ កេថលើមរបេភទ B ឬ C នង ចននេកសកេន CD4 ខពស ។

• េ គសញញ ជទេទមនចបស សៈ មនរសលខលន មនឃល នបយ ចេងអ រ នងកអត ។ គរកតសគលថឈេពះ នងេចញេលឿង មនេកើតមនេនរគបករណេទ។ ដចករបករ យខងេលើជងរ កេថលើមេកើតមនេឡើង ចជែផនកមយៃន Hypersensitivity Syndrome ជមយនង ន មកនទលេលើែសបក រគនេកដ ឈ ចដ នង Eosinophilia។

• េបើរ កេថលើមេកើតមនេ យករេរបើ NVP េនះរតវឈបេរបើឱសថេនះជ ថ ពរ។ ចេរបើ EFV របសនេបើ រ កេថលើមមនសវធងនធងរ ឬគ មកែហងដលជវត ។

Efavirenz (EFV) • ផលបះពលសខនៗ ៃន EFV គ បះពលេលើ របពនឋសរៃសរប ទក ដ ល ។ • ផលបះពលេនះេកើតមន ៣០-៥០% ៃនអនកេរបើឱសថេនះ នងមនេ គសញញ ដចជ

វលមខឈកបល ស នតមនលក ធល កទកចតដ មន ចេផដ ត រមមណ រេវ ើរ យ សបនដ រកក នងងងយស នដេហើយជទេទ េ គសញញ ទងេនះ ចេកើតមនេឡើងេរកយេពល

េរបើ EFV បន ២-៣ សបដ ហ។ តចជង២% ៃនអនកេរបើឱសថេនះ ចេកើតមនជងផលវចតដ ធងនធងរ ដចជករធល កទកចតដខល ង មនបណងចងស បខលន វកលចរត នងវែងវងវងវ ន ។ សញញ ទងេនះ ចេកើតមនេឡើងចេពះអនកែដលមនរបវតដជងខរកបលពមនមក ឬអនកេរបើឱសថមយចនន។

• របសនេបើមនេ គសញញ តចតច EFV ចេរបើបនតបន នងេ យេលបេនេពលយបេដើមបកតបនថយផលបះពលរបស ។ របសនេបើផលបះពលមនសភពធងនធងរ រតវឈបេរបើ EFV ជអចៃរនដយ ។

• ផលបះពលេផ ងៗេទៀត របស EFV គ ន មកនទលេលើែសបក នង រ កេថលើម។ • EFV ក ចប ដ លេ យទរកេកើតមកមនធមម (Teratogenic) ដចេនះមនរតវេរបើ

ឱសថេនះ ចេពះរសដមនៃផទេពះេទ ជពេសស កនងរតមសដបង ។

113

របភពទ៤: គនសបរពញអព ន មកនទលេលើែសបកប ត លមកពករពលឱសថរកម NRTIs

ន មកនទលេលើែសបកប ត លមកពNVP:

(a): ករេរបើ EFV រជថម រតវ ម ន

កមរ េ យយកចតតទក ក

Rash េសើម,ពងទក, បះពលភន ស

Mucous

េ គសញញ ទកទងនង Transaminases

ដចជ រគនេកត

ន មកនទលេលើែសបក

Rash សងត,ដ,របករសករសងត

បនតNVP កនងករតដសដែដល(1/2 dose

េបើសថតកនងដ កកល lead-in) ពនតយ

នងផតល antihistamines

Rash រលបបត Rash សថតេន>១ែខ

បនត NVP បតរេទ EFV

Transaminases ករត១ ឬ ២

គម នេ គសញញ Systemic

បញឈបNVP, ពនតយ,

នងផតល

antihistamines

េរបើEFV មតងេទៀត

េនេពលេ គសញញ ធររ ល

Transaminases ករត៣ ឬ

៤ មន េ គសញញ Systemic

បញឈបករពយបលេ យARV ម ន

នងផតលករពយបលេ គសញញ

េបើ LPV/r មតងេទៀត េនេពលេ គសញញ ធររ ល(a)

Rash គ មកែហងដលជវត: ចេងក មេ គសញញ Stevens

Johnson, Lyell shock

114

របភពទ៥: គនសបរពញអពេ គសញញ សរៃសរប ទក ត លប ត លមកពករពល ឱសថ EFV

ពនយលអនកជងមនចបេផដើមេរបើ EFV ផដល EFV េនេពលយប

សបនត រកក, ស នតមនលក,

វលមខធងេធង, ចរក លកខណៈមនផល សបដរឬេទ ?

អត

មន

េតើអនកជង នងរគ ររបសពកេគ ចរទរទបនឬេទ?

បនដេរបើ EFV

អត

≤១ែខបនទ បពេរបើ EFV

បន

មន មនេ គសញញ CNS ធងនធងរ

អត

េធវើករ យតៃលេឡើងវញបនទ បពពយបល

បនមយែខ

មន អត

-ឈបេរបើ EFV -េរបើ NVP របសនេបើមនមន contra-indicated -េរបើ PI របសនេបើមនេរបើ NVP

115

Protease Inhibitors (PIs) ច តថន កផលបះពលៈ េលើេម បលក (Metabolic)

• រគបឱសថ PIs ទងអស ចប ដ លេ យមនផលបះពលេលើ Metabolic របស ង កយែដលរមមន ករែរបរបលៃនជតខល ញ (Lipodystrophy) ភព ជមយ Insulinនងទកេនមែផអម នងេលើសជតខល ញកនងឈម (Hyperlipidaemia) ។

ច តថន កផលបះពលៈ ករែរបរបលៃនជតខល ញ (Lipodystrophy)

• ចេងក មេ គសញញ ទងេនះរមមន ករបតបងជតខល ញេរកមែសបក (Peripheral lipo atrophy) ែដលេកើតមនេ យករេរបើឱសថរកម NRTIs ជពេសស d4T នងកររបមលផដជតខល ញេនេពះ (ធត ”Central Obesity” កររបមលផដជតខល ញេនកញច ងក “Buffalo Hump៖ បករកប ” នង េឡើងេ ះែដលេកើតេឡើងេ យករេរបើឱសថរកម PIs។ ផលវបកៃនករពយបលេ យឱសថរកម PIs ជញកញប រមផ ជមយ ផលវបកេម បលក េផ ងៗេទៀត ។

• ករែរបរបលៃនជតខល ញ (Lipodystrophy) េកើតមនមយភគធេនេលើអនកជងែដលេរបើ ឱសថរមគន រ ងរកម NRTIs នង PIs។ ជទេទ េកើតមនេរកយពករពយបលបន ១ ឬ ២ ឆន ។ ករសក រ វរជវអពករផល សបដរឱសថេនកនងកររគបរគង lipodystrophy ពសវបនលទឋផលអវេទ ។ ករបដរព PIs េទ Non-PIs មនបនបងហ ញផលចេណញធដ េឡើយ។ ករផល សបដរ d4T ឬ AZT េទ ABC បនបងហ ញថ មនករវលរតឡបេទរកភព េដើមវញយងយតយវៃន Peripheral Lipoatrophy ។ ឱសថែដលកពងេរបើេដើមបពយបលវបតដជតខល ញ គ សថតេនកនងករសក េនេឡើយ ។

ច តថន កផលបះពលៈ ភព ជមយ Insulin នង ជងទកេនមែផអម

• ភព ជមយ Insulin េកើតមនរហតដល ៤០% ៃនអនកេរបើឱសថរកម PIs , េលើសជត សករកនងឈមមនព ៣-១៧% នង ជងទកេនមែផអមែដលមនេ គសញញ គលនកមន ១%។ ជទេទ ចចបេផដើមេកើតមនេឡើង ២ ឬ៣ែខេរកយេពលពយបល។

• េ គសញញ េកើតមនេឡើង គជេ គសញញ ទកេនមែផអម ៖ សពក េរសកទក េនមេរចើន នង ហបេរចើន ។

• PIs ចេរបើបនដជមយឱសថពយបលជងទកេនមែផអម ។ ករសក កពងែតអនវតតជបនដេហើយឱសថ Metformin របែហលជឱសថជរមខៃនករពយបលជងទកេនមែផអម។េបើមនសភពធងនធងរ នងពបករគបរគង រតវឈបេរបើ PIs ។ ករេលើសជតសករកនងឈមជ ធមម បតេទវញ បនទ បពឈបេរបើឱសថ PIs បែនដមនែមនរគបករណទងអសេទ ។

116

ច តថន កផលបះពលៈ ករេឡើងជតខល ញកនងឈម (Hyperlipidaemia)

• ឱសថរកម PIs ទងអស ចប ដ លេ យជតខល ញេកើនេឡើង (Triglycerides) នង Cholesterol េហើយRTV េធវើេ យេកើនេឡើងជតខល ញគរេ យកតសគល េទះជករេកើនេឡើងៃនជតខល ញបេងកើនេ យមនេរគះថន កៃនជងេបះដងគមនទនចបសេនេឡើយ ។

• រតវបនចបេផដើមពយបលជងេលើសជតខល ញកនងឈមេ យេរបើឱសថៈ ករេកើនេឡើង LDL Cholesterol ែតឯងរតវពយបលេ យេរបើឱសថ Statin, ឱសថជជេរ ើសគ Pravastatin េរពះថឱសថេនះមនសវមនអនដរកមមជមយ PIs។ ចបេផដើមេ យករតដសទបនង ម

នេ យរបងរបយតននវករវវតដនេទរកជង ចដេបះដង (Myopathy) ។ ករេកើនេឡើង Triglycerides ែតឯងរតវពយបលជមយ Fibrate ឧទហណ Gemfibrozil ឬFenofibrate។ ករេកើនេឡើងៃន LDL Cholesterol នង Triglycerides ចពយបលេ យេរបើ Statin ឬFibrate។ លទឋផលៃនសក បនបងហ ញថ ករពយបលេនះពមនរបសទឋភពកនងករបនថយជតខល ញេ យទបដលករតធមម បន ទង LDL Cholesterol ឬ Triglycerides េទ។ ករពយបលេ យបញច លរមគន រ ង Statin នង Fibrate របែហលជមនរបសទឋភពខពស បែនដបេងកើនេរគះថន កដលជង ចដេបះដង។ របសនេបើេកើនេឡើងជតខល ញខល ង គរតវផល សបដរព PIs េទឱសថរកមេផ ង បែនដេទះបជយង កេ យ កករែរបរបលជតខល ញមនធមម ចសថតេនជបជរបចែដរ។

ច តថន កផលបះពលៈ ជងរ កេថលើម (Hepatitis)

• ឱសថរកម PIs ជពេសស RTV ចប ដ លេ យេកើនេឡើង Enzyme េថលើម នងមនសញញ គលនកៃនកររ កេថលើម េនេពល មយកនងកឡងេពលពយលរបឱសថ PIs កបែនដយនដកររបស េនមនទនបនដងចបសេនេឡើយេទ។

• ក ដ េរគះថន ករមមន ករេកើនេឡើងៃនលទធផលេតសតមខងរេថលើមេនមនេពលចបេផដើមពយបល, អនកផកស េរចើន, រ កេថលើមរបេភទ B នង/ឬ C នង ករេរបើឱសថែដល ប ដ លឱយពលេថលើម ដចជ d4T។

• ករេកើនេឡើងតចតចៃន Enzyme េថលើម ចនងេកើតមនេឡើងេហើយ ចបនដេរបើ PIs បន។ កនងករណែដលេកើនេឡើងខល ង ឬ មនេ គសញញ គលនកជងរ កេថលើមរតវឈបេរបើ PIs ជ អចៃរនដយ។

ច តថន កផលបះពលៈ ករែរបរបលៃនឆអង (bone disorders)

• របមនដពយបល (Regimens) ែដលមនឱសថរកម PIs កបដចជមនករេកើនេឡើងនវេរគះថន កដលឆអង ដចជ Osteopenia ពកឆអង (Osteoporosis) នង រលយឆអេ យមនមនឈមេទចញវ ម (Avascular Necrosis)។

117

Lopinivir/ritonavir (LPV/r) ផលបះពលដចបងែដលេកើតេឡើងេ យ រករេរបើឱសថេនះរមគន ចប ដ លមកព RTV ដចជ គរស នង េលើសជតខល ញកនងឈម ។ រ កលែពងក ចេកើតមនេឡើងែដរ េហើយេរចើនេកើតេរកយពមនករេកើនេឡើងជតសករេនកនងឈម (Hypertriglyceride) េហើយេ គសពក (Paraethesia) ក ចេកើតមនែដរ ។

ឧបសមពនឋទ៣: អនដរកមមសខនៗៃនឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស (Important ARV drug interactions)

មនអនដរកមម (interactions) ជេរចើនេកើតមនេឡើង រ ងឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស នងឱសថរកមដៃទេទៀត។ ងទ២១ សេងខបពអនដរកមមរបសឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស សខនៗ បែនដេនមនអនដរកមម (Interactions) ជេរចើនេទៀត ដចេនះ រតវពនតយេមើលឯក

រេយងមនេពលេចញេវជជបញជ េ យេរបើឱសថថមេនេគហទពរhttp://www.hiv-druginteractions.org ែដលជរបភពមយដលអកនងករផដលពតមនទងេនះ ។

ងទ ២១: អនដរកមមសខនៗរបសឱសថរបឆងនងេមេ គេអដស NVP, EFV, នងLPV/r

ឱសថែដលមន អនដរកមម

NVP EFV LPV/r

Ketoconazole X +/-

Itraconazole

ចមនបះពលដលកបកនងឈមទង

ឱសថ NVP នង Itracona zole ។ រតវករតដសឱសថទងពរេនះ។

ថយចះេម បលសេធវើ េ យក ប Ketoconazole េកើនេឡើង ។ រតវេរបើ Ketoconazole េ យរបងរបយតនេនេពលករតដស >២០០ មរក/ៃថង។

Fluconazole ចប ដ លេ យេកើនេឡើងករត NVP

គម នបញហ

Rifampicin

ចប ដ លេ យេកើនេឡើងករត NVP ខល ង េ យ រេកើនេឡើង នវេម បលស

ចតេឡើង EFV ដល ៨០០ មរក កនងមយៃថង

េម បលសេកើនខល ង នងថយចះករត PI ខល ង

Clarithromycin ចប ដ យេ យថយចះករត clarithromycin

ចប ដ យេ យថយចះករត clarithromycin

រតវបនថយករតដស clarithromycin េបើេខ យ តរងេនម

Oral contraceptive1 X X X

118

១ រតវេរបើមេធយយបយពនយកេណើ តេផ ងេទៀតៈ Medroxyprogesterone Depot ជទេទ ចមនរបសទធភព បែនដ

រតវរបេ យរបងរបយតន។

២ Pravastatin ឬ Fluvastatin ចេរបើកនងករតដសធមម េហើយមនរតវេរបើ Simvastatin ទលែតេ ះ ។

៣ ករតCarbamazepine េកើនេឡើងេហើយករត Phenytoin ថយចះ។ Valproate ជឱសថជេរ ើសេនកនង ថ នភពេនះ ។

៤ Diazepam នង Midazolam េកើនេឡើងយងខល ង ចប ដ លេ យមនេរគះថន កដលជវត េ យេលើសជត

សណដ (Over-Sedation). រតវេរបើ Lorazepam េបើ ចមនលទធភព ។

ឧបសមពនឋទ៤: យទធ រសដៃនករេធវើេតសដ Viral Load (Viral Load Testing Strategy)

កនងកលៈេទសៈមយចនន, អនក ចេធវើករផល សបដរព copies/មល េទជ log scale េដើមប េ ះរ យនវភពប ជយៃនករពយបល។

Methadone បនថយក ប Methadone ដេចនះរតវបេងកើនករតដស Methadone

បនថយក ប Methadone ដេចនះ រតវបេងកើនករតដស Methadone

បនថយក ប Methadone ដេចនះរតវបេងកើនករតដស Methadone

Statins2 +/- +/- X SSRI Antidepressants

+/- +/- ចប ដ លេ យេកើនេឡើងករត SSRI ចបេផដើមេ យករតដសទប។

Anti-epileptic drugs3

X X X

Benzodiazepines4

X X X

ជពកឱសថដៃទេទៀត ែដលមនរតវេរបើ ជមយគន

បែនថមខទមស Astemizole Terfenadine Cisapride Midazolam Triazolam Ergotamine Dihydro-ergotamine Garlic supplements

Astemizole Terfenadine Cisapride Midazolam Ergotamine Dihydro-ergotamine Garlic supplements Flecanide Pimozide Garlic

េផ ងៗ ចបនថយករត Steroid េ យទប

ម ន Wafarin របសនេបើេរបើជ មយគន

119

ងទ ២២: ករផល សបដរព Viral copies/មល េទ log

Copies/ml Log ៤០០ ២,៦

១,០០០ ៣,០ ១០,០០០ ៤,០ ២០,០០០ ៤,៣ ៣០,០០០ ៤,៥ ៥០,០០០ ៤,៧ ១០០,០០០ ៥,០

មនករែរបរបលយងខល ង រ ងរងវ សេតសដ Viral Load ទងពរេនះ េលើអនកជងែតមន ក េ យកណតថ មនភពខសគន ៣ ដង (+/-0.5 Log) ដចកនងគនសបរពញទ៦ខងេរកម ។

120

ករេធើវេតសតVL ជរបច

រកមនេឃើញេមេ គ រកេឃើញេមេ គ

ម នេ គសញញ គលនកនង

របពនធភព

• ពនតយករពយបល ARV ពមន

• បេងើកនករេលបថន ជប ប េទៀងទត នងរតមរតវ

• េ ះរ យបញហ អនតរកមមឱសថ

• ពយបល លជងរសចរ វ ែដលេកើតេឡើង

រកមនេឃើញេមេ គ រកេឃើញេមេ គ >៥០០០copies/ml

• មនែមនប ជយមកពវរស

• រ វរជវមលេហតេផ ងទងគលនក

ឬរបពនធភព

• េធើវេតសត VL ល១២ែខ

ឱ

<៥០០០copies/ml

• ពនតយករពយបល ARV ពមន

• បេងើកនករេលបថន ជប ប េទៀងទត នងរតមរតវ

• េ ះរ យបញហ អនតរកមមឱសថ

• ពយបល លជងឱកសនយម

េធើវេតសត VLមតងេទៀតកនងរយៈេពល ១២ែខ

ប ជយៃនករពយបល

បតេទជរទ២

VL>១០០០copies/ml

VL: ៥០-១០០០copies/ml

េធើវេតសត VLមតងេទៀតកនង៣ែខ

េធើវេតសត VLមតងេទៀតកនង៦ែខ

VL: ១០០០-៥០០០copies/ml

ប ជយគលនក ឬ របពនធភព ?

េទ

េធើវេតសត VLមតងេទៀតកនង៣ែខ

<១០០០copies/ml

បទ

បទ េទ

VL>៥០០០copies/ml

ប ជយៃនករពយបល

បតេទជរទ២

>១០០០copies/ml រកេឃើញេមេ គ េន

េពលេធើវេតសតVL ៦ែខ

េរកយេពលបតឱសថ

ពភក ជមយអនកជនញ

រកមនេឃើញេមេ គេន

េពលេធើវេតសតVL ៦ែខ

េរកយេពលបតឱសថ

ប ជយគលនក ឬ របពនធភព ?

េធវើេតសត VL ល១២ែខមតង ពនតយVL

េធវើេតសត VL ល១២ែខមតង

របភពទ៦: ករេធើវេតសត Viral Load ជរបច

121

ឧបសមពនឋទ៥: ករ កពនទេទ មករតកណហវសគ (Karnofsky Performance Scale)

ងទ ២៣: Karnofsky Performance Scale

ករតមខងរ ពនទ អធបបយ

មនលទធភពេធវើករងរធមមមនចបចេ យមនករែថទពេសសេទ

១០០ ធមម មនមនករតអញែតអរ មនមនជង មយ

េកើតេឡើង

៩០ មនលទឋភពអនវតដសកមមភពធមម មនេ គសញញ ជងតចតច

៨០ ចេធវើសកមមភពធមម បនេ យខរបង មនេ គសញញ ជងមយចនន

មនមនលទធភពេធវើករងរច ន កេនផទះ នងែថរក ខលន មនករែរបរបលតរវ េ យមនជនយបែនថម

៧០ ែថរក ខលនឯងបន, មនមនលទឋភពអនវតដសកមមភពធមម ឬ េធវើករងរបន

៦០ តរវករេ យមនជនយខលះៗពអនកដៃទ បែនដមន លទឋភពែថរក នវតរវករផទ លខលនមយចននធ

៥០ តរវករេ យមនជនយេរចើនពអនកដៃទ នងករែថទ េវជជ រសដញកញប

មនមនលទធភពែថរក ខលនឯង តរវេ យមនករែថរក ព ថ បន ឬមនទរេពទយ, ជងនងវវតដនេទមខយងឆបបផត

៤០ គម នសមតថភព តរវករែថរក ពេសស នងជនយព អនកដៃទ

៣០ គម នសមតថភពទងរសង តរវករេ យស កេន

មនទរេពទយ េទះបជមនទន ល បកេ យ

២០ ឈធងន ស កេនមនទរេពទយជករចបច នង ករពយបល មេ គសញញ ជករចបច

១០ េសចកដ ល បជតមកដល នងវវតតេទរកេសចកដ ល បយងឆប

០ ល ប

122

េពលេវ ៃនករពយបល ពនតយសខភពមត យមនស ល េពលកពងស ល េរកយេពលស ល

ចេពះមដ យកពងពយបល

ART េហើយមន CD4 ≤ ៣៥០/មម៣

ចេពះមដ យៈ េទះជេរបើ AZT2 + 3TC + NVP3

ឬេរបើ AZT + 3TC + EFV4

ចបេផដើមពយបលបងក រេ យ ARV ភល មេ យមនគតព យៃនគភ

ចេពះមដ យៈេទះជេរបើ AZT + 3TC + NVP ឬេរបើ AZT + 3TC + EFV

ចេពះមដ យៈ

បនដ ART មយជវតស បគរទសខភពគត កនៈ េរបើ NVP លៃថងរយៈេពល៦សបដ ហ (េ យមនគតពរេបៀបចញច មកន)េ យចបេផដើមភល ម េរកយេពលេកើតកនងកឡងេពល៦-១២ េមង។ ករតដសៈ ទងនេពលេកើត ≥ ២៥០០រក ១៥មរក5 oral suspension មយៃថងមយដង ទងនេពលេកើត < ២៥០០រក ១០មរក18 oral suspension មយៃថងមយដង

ចេពះមដ យកពងទទលពយបលបងក រេ យ ARV េ យឱសថបមខរមគន េហើយមន CD4 > ៣៥០/មម៣

ចេពះមដ យៈ

AZT15 + 3TC + EFV17

ចបេផដើមពយបលបងក រេ យ ARV ភល មេនសបដ ហទ១៤ៃនគភ

ចេពះមដ យៈAZT + 3TC + EFV

ចេពះមដ យែដលបេបកនេ យទកេ ះ៖

បនដេរបើ AZT + 3TC + EFV6 រហតដល១សបដ ហេរកយេពលឈបេយកនេបេ ះ ឈបេរបើ EFV េពលឈបេ យកនេបេ ះ បនទ បមកឈបេរបើ AZT + 3TC ១សបដ ហេរកយ 7

ចេពះមដ យែដលមនបេបកនេ ះទកេ ះ៖ ឈបពយបលបងក រេ យ ARV :

ឈបេរបើ EFV េរកយេពលស ល បនទ បមកឈបេរបើ AZT + 3TC ១ សបដ ហេរកយ 20

2 េបើមដ យមនភពេសលក ល ង (Hb ≤ ៧រក/dl)  មេរបើ AZT រតវេរបើ d4T ជនសវញ (ឬេរបើ TDF + 3TC + EFV) នងរតវធនថភពេសលក ល ងរតវបនពយបល។ 3   ជសខនមនរតវចបេផតើមេរបើ NVPចេពះរសតមនៃផទេពះែដលមនចននេកសក CD4 ខពស > ៣៥០ េកសក /មម៣ ែដល ចប ត យេ យេកើនេឡើងនវកររបឈមមខនងពលេថលើមខពស។ 4  មេរបើ EFVេនរតមសទ១ៃនគភេហើយរតវេរបើ NVPជនសវញ ( ចប ត លេ យមនកររបឈមមខនងកនេកើតមកមនធមម  teratogenicity េបើេរបើ EFVេនរតមសទ១ៃនគភ។  5   ១៥មរក Nevirapine suspension = ១.៥មល  , ១០មរក = ១.០ មល 6  រសតរតវទទលករផតលរបក េ យយកចតតទក កអពករេរបើមេធយបយពនយកេណើ តេ យរបសទធភព េដើមបេចៀស ងករបងកកេណើ េតេនេពលេរបើ EFVេរកយេពលស លកនរច។ 7  កតបនថយករបងករជភព ជមយនងឱសថ EFV េ យសថតេនកនងឈមយរ។

ឧបសមពនឋទ៦: ករពយបលបងក រេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសចេពះរសដមនៃថទេពះ

ងទ២៤: របមនតពយបលេ យឱសថរបឆងនងេមេ គេអដសចេពះមត យផទកេមេ គេអដសនងកនរបសគត

123

កនៈ េរបើ NVP លៃថងរយៈេពល៦សបដ ហ (េ យមនគតពរេបៀបចញច មកន)េ យចបេផដើមភល មេរកយេពលេកើត កនងកឡងេពល៦-១២ េមង។ ករតដសៈ ទងនេពលេកើត ≥ ២៥០០រក ១៥ មរក oral suspension មយៃថងមយដង ទងនេពលេកើត < ២៥០០រក ១០ មរក oral suspension មយៃថងមយដង

ករតដស ARV ចេពះមដ យ AZT+3TC + NVP ៣០០មរក /១៥០មរក/២០០មរក (េលប១រគបពរដងកនង១ៃថង)

AZT + 3TC + EFV

AZT + 3TC: ៣០០មរក /១៥០មរក (េលប១រគបពរដងកនង១ៃថង) EFV: ៦០០មរក (េលប១រគប១ដងកនង១ៃថង)

124

ងទ២៥: ករេរបើឱសថARV ស បរសតែដលេធវើេ គវនចជយ HIV េនេពលកពងស ល ឬ េរកយេពលស លភល មៗ

េពលេវ ៃន

ករពយបល

ពនតយសខភព

មត យមនេពល

ស ល

េពលកពង

ស ល េរកយេពលស ល

មត យែដលេធវើេ គវនចជយថ

ផទកHIV េន

េពលឈេពះ

ស លឬមត យ

ទទលករ

ពយបលបងក រ

េ យARV

កពងមនៃផទេពះ

ចេពះមដ យៈ

េរបើែតមយករតដស NVP ២០០មរក េរបើភល មៗេនេពលឈេពះស លកន នងេរបើ AZT + 3TC ពរដងកនង១ៃថង

ចេពះមដ យៈ

បនតេរបើ AZT + 3TC ពរដងកនង១ៃថង81 រយៈេពល៧ៃថងេរកយេពលេកើត

ផតលពតមនដលរកម OI/ART អពមត យែដលេទើបែតបនេធវើេ គវនចជយថផទកេមេ គេអដសនងរតវបមឈមេធវើេតសត

CD492 មននងមត យេនះរតវេចញពមនទរេពទយ។េរៀបចករ តជបស បមត យជមយរកម OI/ART

េន៦សបត ហេរកយេពលស លកន។

កន: ផតលករពយបលេ យ NVP លៃថងយងតច៦សបត ហ103 ចបេផតើមពយបលេ យបនឆបេរកយេពលេកើតកនងកឡងេពល៦េទ១២េមង

ករតដស: ទងនេពលេកើត ≥ ២៥០០រក ១៥មរក oral suspension មតងកនង១ៃថង ទងនេពលេកើត < ២៥០០មរក ១០មរក oral suspension មតងកនង១ៃថង

មត យែដលេធវើេ គវនចជយថ

ផទកHIV

ចេពះមដ យៈ

ផតលពតមនដលរកម OI/ART អពមត យែដលេទើបែតបនេធវើេ គវនចជយថផទកេមេ គេអដសនងរតវបមឈមេធវើេតសត CD4 22 មននងមត យេនះរតវេចញពមនទរេពទយ។េរៀបចករ តជបស បមត យជមយរកម OI/ART េន៦សបត ហេរកយេពលស លកន។

8 កតបនថយករបងករជភព ជមយនងឱសថ NVP 9 េបើ CD4 ≤ ៣៥០ េកសក/មម៣ មត យរតវករពយបលមយជវតេ យ ARTរកមែថទ មផទះរតវធនថមត យបនមកទទលេស  OI/ART េ យបនឆបេដើមបចបេផតើម ART។ េបើ ៣៥០ េកសក/មម៣,រតវបនតផតល NVP 

ដលកមរជេរៀង លៃថងរហតដល១សបត ហេរកយពបញឈបករបេបេ ះកន។ 10 េបើមត យបេបកនេ យទកេ ះរតវបនតករពយបលបងក រដលកនរហតដល១សបត ហេរកយពបញឈបករបេបេ ះកន។េបើមត យមនបេបកនេ យទកេ ះេទករពយបលបងក រ ចបញឈបេន៦សបត ហេរកយពស ល។ 

125

េរកយេពល

ស លភល មៗ

កន: ផតលករពយបលេ យNVP លៃថងយងតច៦សបត ហ23 ចបេផតើមពយបលេ យបនឆបេរកយេពលេកើតកនងកឡងេពល៦េទ១២េមង។

ករតដស: ទងនេពលេកើត ≥ ២៥០០រក ១៥មរក oral suspension មតងកនង១ៃថង ទងនេពលេកើត < ២៥០០រក ១០មរក oral suspension មតងកនង១ៃថង

ករតដស ARV ចេពះមត យ NVP AZT + 3TC

២០០មរក, េលបែត១ករតដសេទ ៣០០មរក/១៥០មរក

(េលប១រគបពរដងកនង១ៃថង)

126

ឯក រេយង Antiretroviral Therapy for HIV Infection in Adults and Adolescents. Recommendations for a public health approach. WHO, 2010 Revision Policy, Strategy and Guidelines for HIV Counseling and Testing, MoH, 2007 National Guidelines for Management of Occupational Exposure of Health Care Workers To HIV/AIDS. First Edition, 2006 National Guidelines for Prevention of Opportunistic Infections, 2003 National Guidelines for the use of Pediatric Antiretroviral Therapy, 2010 Joint Statement of the National Center for HIV/AIDS, Dermatology and STD (NCHADS) And the National Center for Tuberculosis and Leprosy Control (CENAT) on the implementation of intensified TB case finding, Isoniazide preventive therapy and infection control in HIV continuum of care settings ( 'I'hree 1's Strategy), 2010 Standard Operating Procedure (SOP) for Implementing the Three I's in Continuum of Care (CoC) Settings, 2010 Continuum of Care for People Living With HIV/AIDS Operational Framework in Cambodia, 2003