แนวการสอน รหสวชา 01-220-001 บทเรยนท 1.1-1.3 หนวยท 1

ชอหนวย ความรพนฐานทางจตวทยา เวลา 150 นาท จดประสงค 1.1 เขาใจความหมายและขอบขายของวชาจตวทยา

1.1.1 บอกความหมายของวชาจตวทยา 1.1.2 บอกความหมายของพฤตกรรม 1.1.3 อธบายประเภทตาง ๆ ของพฤตกรรม 1.1.4 เลาความเปนมาของจตวทยา

1.2 เขาใจแนวความคดทางจตวทยา 1.2.1 อธบายแนวความคดทางจตวทยา : แนวคดอดต

1.2.2 อธบายแนวความคดทางจตวทยา : แนวคดปจจบน 1.3 เขาใจสาขาของวชาจตวทยาและวธการศกษาทางจตวทยา 1.3.1 อธบายขอบขายของแตละสาขาของวชาจตวทยา

1.3.2 อธบายวธการศกษาตาง ๆ ทางจตวทยา

ความรพนฐานทางจตวทยา

21

จตวทยามบทบาทส าคญตอการด าเนนชวตของมนษยมาก ในสงคมทก าลงเจรญกาวหนาและ มปญหาซบซอน จตวทยามสวนชวยแกปญหาตาง ๆ ได เชนการเลยงดเดกใหมสขภาพกายและ จตดควรท าอยางไร การครองชวตคควรเขาใจซงกนและกนหรอปฏบตตอกนอยางไร ดานการบรหาร การดแลผใตบงคบบญชา การคาขาย การโฆษณา ประชาสมพนธ การผลตสนคาออกมาใหตรงกบความตองการของผบรโภค การปองกนปญหาอาชญากรรม ไมใหเยาวชนมพฤตกรรมเบยงเบน กาวราวและท าลาย แมแตการจดรายการวทยและโทรทศน การจดหลกสตรการเรยนการสอน กใชจตวทยาเขาไปชวยเปนพนฐานในการจดการทงสน

จตวทยามบทบาทตอชวตมนษยหลายดาน จงถอวามความส าคญและมประโยชนตอทกคน แมวาจะไมศกษาเพอเปนผเชยวชาญหรอประกอบอาชพในสาขาน กควรมความรพนฐานทาง จตวทยาไวบาง เพอชวยใหเขาใจดขนถงทศนคต ปฏกรยาของตนเองและพฤตกรรมของบคคลอนในสงคมวา ท าไมเขาจงท าเชนนน ตลอดจนเปนแนวทางในการประเมนเหตการณ และขาวตาง ๆ ปจจบนหลกสตรการศกษาระดบต ากวาปรญญา และระดบปรญญาตรขนไปทกสาขามก บรรจวชาจตวทยาเอาไวใหศกษา เพอเปนความรพนฐานในการศกษาวชาการดานน และดานอนตอไป

1. ความหมายของจตวทยา จตวทยาตรงกบค าภาษาองกฤษวา Psychology ซงมาจากรากศพทภาษากรก 2 ค า (โยธน

ศนสนยทธ,2533,น.3) คอ Psyche และ logos psyche ตรงกบค าวา soul หรอวญญาณ logos ตรงกบค าวา study หรอการศกษา เมอรวมค า 2 ค านเขาดวยกน จตวทยาจงหมายถง การศกษาเกยวกบวญญาณ (A study of the soul) (Kolesnik ,1963) ค าวาวญญาณทใชในทางจตวทยา มความหมายแตกตางจากในแงของศาสนา Psyche ไซค เปนชอเทพธดาผเลอโฉมในนยายปรมปราของกรกไดอภเษกกบ

กามเทพ (Cupid) รกกนมากไมเคยแยกหางจากกนเลย ชาวกรกจงถอเสมอนวาไซค เปนวญญาณกามเทพเปนรางกายซงตองอยดวยกนเสมอ ไมอาจแยกจากกนได

วญญาณหมายถง สงทอยภายในรางกาย ซงท าหนาทบงการใหรางกายกระท าสงตาง ๆ ตอมาไดมการเปลยนความหมายของจตวทยาเปนการศกษาเกยวกบจต (a study of the mind) และทายสดไดน าเอาวทยาศาสตรเขามาชวยในการศกษาจตวทยา จงไดพบวาจตวทยาเปนการศกษา

ความรพนฐานทางจตวทยา

22

ถงดานตาง ๆ ของมนษยทงการกระท า แนวความคด และความปรารถนาตาง ๆ เชน ความจ า ความคดรเรม การเรยนร บคลกภาพ อารมณ สตปญญา การรบร ความเครยด และอน ๆ ปจจบนจตวทยา คอ วทยาศาสตรแขนงหนงทศกษา เกยวกบพฤตกรรมของมนษยและสตว (Psychology is the Scientific study of Human and Animal behavior) (Coon,1989, p.3)

การทวชาจตวทยา หนมาศกษาพฤตกรรม ซงเปนกระบวนการทางกายภาพแทนวญญาณหรอความรสกตว ซงเปนกระบวนการทางจตนน เขาใจวาเปนเพราะพฤตกรรมเปนสงทสงเกตไดโดยผคนทวไป ขอความตาง ๆ เกยวกบพฤตกรรมมกทดสอบไดวา “ถก” หรอ “ผด” ความรเรองพฤตกรรมจง กาวหนาไปมาก สวนเรองของจตซงสงเกตกนไมได แตโดยทวไปผทรสภาวะของจตกคอผทมสภาวะทางจตนน ๆ แตเพยงคนเดยว นกจตวทยาหลายทานเชอวา จตหรอกระบวนการทางจต นนคอพฤตกรรม หรออธบายไดในรปของพฤตกรรม เชน ความรสกตาง ๆ ทเกดขนในตวบคคล คอ การเคลอนไหว (พฤตกรรม) ของเซลลประสาท ความคดเปนพฤตกรรมทผคดพดกบ ตนเอง

โดยสรป จตวทยา คอ การศกษาเกยวกบพฤตกรรมของมนษยและสตวดวยวธการทาง วทยาศาสตร เพอวดและพรรณาลกษณะพฤตกรรม และพยากรณพฤตกรรม ควบคมหรอปรบ พฤตกรรมและในทสดเพอสามารถอธบายพฤตกรรมของคนเราได เนอหาสาระทนกจตวทยาพยายามศกษานน มงศกษาพฤตกรรมของมนษย แตในบางโอกาสตองศกษาสตวเพราะไมสามารถ ศกษาทดลองกบมนษยได โดยตรง จงศกษาจากสตวแลวเปรยบเทยบกบมนษย วธการทางวทยาศาสตรทน ามาใชในการศกษาทางดานจตวทยา หมายถงขนตอน การหาความร ความจรง ทางวทยาศาสตร ซงไดแก การตงปญหา การตงสมมตฐาน การรวบรวมขอมล การทดลองและการวเคราะหขอมล การประเมนผลและสรปการ ท าผลทไดไปใช การศกษาเชงวทยาศาสตรของจตวทยา เปนการศกษาดวยการสงเกต การพรรณนา การทดลองเพอทจะรวบรวมความร แลวจดความรนน ๆ ใหเปนระบบเพอน าไปใช อธบายพฤตกรรมและแกปญหาตาง ๆ พฤตกรรม (Behavior) หมายถง กจกรรมหรอสงตาง ๆ ทงหมดทรางกายหรออนทรยเปน ผกระท า (จรรจา สวรรณทต, 2531, น.253) พฤตกรรมจะเกดขนไดจะตองประกอบดวยสงเรา (stimulus) อนทรย (organism) และการตอบสนอง (response) องคประกอบทง 3 นจะกอใหเกดพฤตกรรมมากมาย สรปไดเปน 2 ประเภท คอ

ความรพนฐานทางจตวทยา

23

1. พฤตกรรมภายนอก (Overt Behavior) เปนพฤตกรรมทสงเกตได ซงสามารถแยกได เปนพฤตกรรมทสงเกตไดโดยตรง (Molar behavior) เชนการเคลอนไหวของรางกาย การนง การนอน การยน การเดน เปนตน และพฤตกรรมทสงเกตไดโดยอาศยเครองมอบางอยางชวย(Molecular behavior) เชน การเปลยนแปลงไฟฟาทผวหนง ความดนโลหต กระแสประสาทในสมอง การเตนของ หวใจ เปนตน

2. พฤตกรรมภายใน (Covert Behavior) เปนความในใจทเจาตวเทานนทร หากไมบอก หรอไมแสดงออกมาคนอนกไมทราบ นอกจากคาดคะเนการกระท าบางประการ ไดแก ความรสก (Feeling) การรบร (Perceiving) การคด (Thinking) การตดสนใจ (Decision Making) และการจ า (Remembering) ประวตความเปนมาของจตวทยา รากฐานของจตวทยานนมมานาน ตงแตเรมมการจดบนทกทางประวตศาสตรโดยนกปราชญชาวกรก ในระยะแรกถอวาจตวทยาเปนสวนหนงของวชาปรชญา จตวทยาเพงจะเปนทยอมรบกนวาเปนสาขาวชาหนงเมอศตวรรษท 19 นเอง (Rubin & Mcneil ,1981)

จตวทยาไดเรมมมาตงแตสมยกรกโบราณในรปของวชาปรชญา ซงศกษากนในสถาบนการศกษาชนสงของชาวกรกในสมยนน คนในสมยนนเชอวาจตหรอวญญาณเปนเรองสงและเปนสงทอาจควบคมการประพฤตปฏบตสงตาง ๆ ของมนษย นกปราชญกรกทมชอเสยง ทศกษาเรองของจต ไดแก เพลโต (Plato) และอรสโตเตล (Aristotle) ชาวกรกโบราณเชอวา วญญาณเปนตวการท าใหเกดมนษย จงมอทธพลเหนอมนษย สามารถสงการใหรางกายของคนกระท าสงตาง ๆ และ เชอวาตราบใดทคนเรามชวตอย ตราบนนวญญาณกจะสงอยในราง แตเมอเสยชวตแลววญญาณกจะออกจากรางไปนอกจากนยงมความเชอตอไปอกวาวญญาณจะลองลอยไปชวระยะเวลาหนงและอาจมโอกาสกลบคนเขาสรางเดม ซงจะท าใหคนตายแลวกลบฟนคนชวตขนอกได ดวยเหตนจงม ผพยายามคดคนหาวธการปองกนไมใหศพของผตายเปอยเนา โดยท าเปน มมมไว เพอจะไดสามารถรอคอยวญญาณทจะกลบเขามาสรางนนไดอก แตการศกษาเรองวญญาณไมอาจพสจนใหเหนจรงได ความสนใจในเรองวญญาณจงลดลงและเปลยนไปสนใจเรองจตใจแทน การทคนหนไปสนใจเรองของจตใจแทนวญญาณนน ดวยความเชอทวาอาจหาค าอธบายไดมากกวา และผทศกษาเรองนทมชอเสยง ไดแก นกปราชญชาวองกฤษ ชอ จอหน ลอค (John Locke) ลอคกลาววา จต คอ การทคนรสกตว ซงเราเรยกวา จตส านก (Conscious mind) ลอคเชอวามนษยเรานนประกอบดวย กายและจต (body and mind) เขาแบงจตออกเปนสวน ๆ เชน สวนทเปน

ความรพนฐานทางจตวทยา

24

ความคด ความรสก การรบรและการจ า นอกจากนยงมสวนทส าคญยงอกสวนหนงของจตทสามารถควบคมหรอสงการใหรางกายเกดการกระท า เกดการเคลอนไหวได ตอจากสมยทคนใหความสนใจในการศกษาเรองจต กเปลยนมาเปนสมยของพฤตกรรม เพราะเรองของจตกยงยากตอการพสจน อกทงคนกเรมมความคดกวางขวางและลกซงขน ไดมการทดสอบทฤษฎตาง ๆ เชงวทยาศาสตรมากขน และไดรบอทธพลทางความคดทกาวหนาของ ชารล ดารวน (Charles Darwin) ผเปนเจาของทฤษฎววฒนาการของสงมชวตและความรสกทาง สรรวทยาซงชวยสามารถอธบายการแสดงออกทางกาย และพฤตกรรมของสงมชวตมากขนสามารถชใหเหนถงสาเหตของการแสดงพฤตกรรมของมนษยและสตวได ในป ค.ศ. 1879 วลเฮลม วนดท (Wilhelm Wundt) นกสรระและปรชญาชาวเยอรมนไดเปดหองปฏบตการทางจตวทยาอยางเปนทางการขนทเมองไลปซก (Leipzig) ประเทศเยอรมน เพอศกษาคนควาธรรมชาตของจตส านก (Consciousness) ผรบการทดลองถกใหบรรยายความรสกและจนตภาพขณะทไดรบประสบการณตาง ๆ ดวยเหตผลทเปดหองทดลองและวทยาศาสตรเขามาชวยในการศกษาคนควานเอง นกจตวทยาสวนใหญถอวาวนดทเปน “บดาของจตวทยาเชงวทยาศาสตร”

ตอจากทวนดท เปดหองทดลองจตวทยาขนครงแรกของโลกแลวไดมศษยหลายคนทมาศกษากบวนดทไดเปดหองทดลองขนตามทตาง ๆ และท าการศกษาจตวทยาในดานตาง ๆ เชน จ สแตนเลย ฮอลล (G. Stanley Hall) เปดหองทดลองทสหรฐอเมรกา ศกษาในเรองพฒนาการของมนษยและ น าเอาหลกจตวทยาไปประยกตใชในการเรยนการสอนเปนคนแรก การศกษาจตวทยาในประเทศไทย การเรยนการสอนจตวทยาในประเทศไทยนนปรากฏหลกฐานวา มการสอนจตวทยาใน โรงเรยนฝกหดครปฐมกอนป พ.ศ. 2473 ไมนานนก ตอมาป พ.ศ. 2473 ไดมการสอนจตวทยาเปนวชาหนงใน 5 วชาของการสอนวชาครศาสตร ของจฬาลงกรณมหาวทยาลย (ตย ชมสาย, 2504, น.64-65) พ.ศ. 2489 กระทรวงศกษาธการดวยความชวยเหลอขององคการการศกษาวทยาศาสตรและวฒนธรรมแหงสหประชาชาต (UNESCO) ไดจดตงสถาบนระหวางชาตส าหรบการคนควาเรองเดกขนในบรเวณวทยาลยวชาการศกษาประสานมตร (มหาลยศรนครนทรวโรฒ วทยาเขตประสานมตรในปจจบน)ตอมา พ.ศ. 2518 ไดเปลยนชอเปนสถาบนวจยพฤตกรรมศาสตร ไดขยายงานดานคนควาวจย และการสอนเกยวกบจตวทยาใหกวางขวางยงขนในประเทศไทย ความสนใจในวชาจตวทยามมากขน ในสถาบนการศกษาแทบทกแหง ไดจดการเรยนการสอนวชาจตวทยาอยางกวางขวางและในหลายสาขาดวยกนทงในระดบต ากวาปรญญา ปรญญาตรจนถงปรญญาเอก

ความรพนฐานทางจตวทยา

25

วตถประสงคการศกษาพฤตกรรมทางจตวทยา

นกจตวทยาศกษาพฤตกรรมของคนดวยวตถประสงคส าคญ 4 ประการ (Coon,1989,p.7) คอ 1. เพอพรรณาลกษณะพฤตกรรม (describe) 2. เพอเขาใจพฤตกรรมและอธบายได (understanding) 3. เพอพยากรณพฤตกรรม (predict) 4. เพอควบคมหรอปรบพฤตกรรม (control) 1. การศกษาเพอพรรณาลกษณะพฤตกรรม กอนทอธบายพยากรณและควบคมพฤตกรรมไดควรบรรยายหรอพรรณนาถงลกษณะของพฤตกรรมทเกดขนใหไดเสยกอน เชน ความวตกกงวล ความไมสบายใจ เปนอยางไร 2. การศกษาเพอความเขาใจและอธบายพฤตกรรมของมนษยนน ท าใหนกจตวทยาสราง ทฤษฎขนมาอธบายเหตการณ หรอปรากฏการณตาง ๆ อธบายถงสาเหตของพฤตกรรมตาง ๆ เชน ท าไมเขาจงท า เชนนน หรอท าไมจงไมมใครชวยเหลอคนทประสบอบตเหต 3. การศกษาเพอพยากรณพฤตกรรมนน เกดขนเมอแตละคนเขาใจพฤตกรรมของบคคลอนแลววา พฤตกรรมนนเกดไดอยางไร ฉะนนจงสามารถคาดหมายหรอท างานหรอพยากรณเหตการณลวงหนาไดวาเมอมเหตการณเชนเดมเกดขน พฤตกรรมทเกดขนจะเปนเชนใด เชน เมอมการทดสอบนกศกษาจะเกดความรสกวตกกงวลมากกวาการเขาเรยนตามปกต (Sarason,1975 อางใน Coon,1989,p.7) 4. การศกษาเพอการควบคมหรอปรบพฤตกรรมเปลยนแปลงพฤตกรรม เมอสามารถคาดหมายท านาย หรอพยากรณเหตการณลวงหนาไดจากเหตผลตาง ๆ จากเหตการณตาง ๆ นกจตวทยาเชอวาจะสามารถหาทางปองกนหรอควบคมไมใหเกดเหตการณหรอพฤตกรรมตาง ๆ ทอาจกอใหเกดปญหาไดรวมทงอาจจะปรบปรงหรอเปลยนแปลงพฤตกรรมไปในทางทไมกอใหเกดปญหาได โดยสรปแลว การศกษาพฤตกรรมในทางจตวทยานนมจดมงหมายเพอทจะเขาใจถงสาเหตของพฤตกรรม นน ๆ เพอจะอธบายพฤตกรรมนน ๆ ได เพอคาดหมายหรอท านายพฤตกรรม ตาง ๆ รวมทงสามารถควบคมและปองกนไมใหเกดพฤตกรรมทมปญหานนเอง

ความรพนฐานทางจตวทยา

26

ประโยชนของจตวทยา จตวทยาเปนศาสตรทใหม เพงแยกตวออกจากปรชญาเมอไมนานมาน แตกเจรญกาวหนา อยางรวดเรว เพราะมผน าเอาความรเรองจตวทยาไปใชอยางกวางขวางและแทรกซมไปทวแทบทกวงการ เพราะจตวทยาเปนวชาทศกษาเกยวกบพฤตกรรมของมนษยและสตว ตราบใดทยงมมนษยอยจตวทยากสามารถเขาไปเกยวของเสมอ อาทเชน ในการเรยนการสอน ในการอบรมเลยงดเดกการประกอบอาชพ การท างาน การโฆษณา ประชาสมพนธ และอน ๆ โดยความจรง จตวทยาตองการใหผเรยน ไดรบประโยชนในเรองตาง ๆ เหลาน คอ

1. ท าใหเกดความรความเขาใจเกยวกบธรรมชาตของมนษย เชน รความตองการพนฐาน ของมนษย วธการแกปญหาและการปรบตวของมนษยกบสงแวดลอม รถงสาเหตทเปนแรงผลกดนท าใหมนษยแสดงพฤตกรรม เปนตน

2. ท าใหแกปญหาทางจตใจของตนเองได รจกวธการรกษาสขภาพจตของตนเอง สามารถ เอาชนะปมดอย และแกปญหาการขดแยงในใจ รวมทงขจดความวตกกงวลตาง ๆ ได

3. ท าใหเขาใจพฤตกรรมของผอน รวมทงเขาใจตวผอนดวยโดยน าตนเองเปรยบเทยบกบผอน

4. ท าใหตดสนใจเกยวกบตนเองและผอนไดดขน เขาใจและปรบตนใหเขากบเพอนฝง ครอบครว ผบงคบบญชา ผใตบงคบบญชา และบคคลอน ๆ ทเกยวของ

5. ท าใหสามารถวางโครงการในอนาคตไดอยางเหมาะสม รจกเลอกสายการเรยน เลอกอาชพทตรงกบความรความสามารถ ความถนดของตน

2. กลมแนวความคดทางจตวทยา นบตงแตปลายครสตศตวรรษท 19 หลงจากทวลเฮลม วนดทวางรากฐานการทดลองทางจตวทยาแลว วชาจตวทยาเรมไดรบความสนใจอยางแพรหลายในวงการตาง ๆ เชน แพทย การศกษา การปกครอง อตสาหกรรม และธรกจ การคนควาทางจตวทยาเจรญขนอยางรวดเรว มผสนใจมาก แนวคดจงกวางขวาง มการคนควา ทดลองกนอยางมากมาย ซงกอใหเกดความ คดเหน แนวทศนะตาง ๆ หลายแนว ตางคนตางมงหนาคนควาตามแนวทตนสนใจ สรางเปน แนวคด กฎเกณฑ เปนความเชอ และทฤษฎขนมา นกจตวทยาทมแนวคดคลายกนกไดรวบรวมหลกการ ความคดเหนขนเปนกลม เปนส านก หรอแนวความคด (School of Thought) ไดดงน

2.1 แนวความคดอดต 2.1.1 แนวคดโครงสรางทางจต (Structuralism) เกดขนในประเทศเยอรมน เมอ ค.ศ. 1879 โดยนกจตวทยาและนกสรรวทยาชาวเยอรมนชอ

ความรพนฐานทางจตวทยา

27

วลเฮลม วนดท (Wilhelm Wundt) วนดทไดน าเอาหลกการวเคราะหทางวทยาศาสตรมาใชกบ จตวทยา เชนสารประกอบตาง ๆ อาจวเคราะห ไดวามธาตอะไรบางฉะนนเขาจงคดวาจตของคนเรานาจะวเคราะหออกมาไดวาประกอบดวยอะไรบางเชนกนแนวคดนอธบายวา จตมนษยมโครงสราง ทประกอบดวยลกษณะทเปนหนวยยอยเรยกวาจตธาต (Mental element) ซงแยกออกเปน 1.การสมผส (Sensation) คอการท างานของอวยวะรบสมผส 2. การรสก (Feeling) คอการตความหมายของการสมผสจากอวยวะนน ๆ และ 3. จนตภาพ (Image) คอการคด วเคราะห ตลอดจนการจดจ าประสบการณตาง ๆ ทไดจากการสมผสและรสก โดยใชการศกษาทเรยกวา การพนจภายใน (Introspection)

Wilhelm Wundt,1832-1920. Wundt is credited with making psychology an independent science, separate from philosophy. Wundt’s original training was in medicine ,but he became depply interested in psychology. In his laboratory, Wundt investigated how sensations, imges, and feelings combine to make up personal experience.

รปท 1.1 วลเฮลม วนดท (Coon, 2003, p.17)

เมอใดกตามทจตธาตทงสามท างานรวมกนในสภาวะแวดลอมทเหมาะสม กจะกอใหเกดเปนความคด อารมณ ความจ า การหาเหตผล ฯลฯ ซงทงหมดคอจต หรอพฤตกรรมภายในของบคคลนนเอง การพนจภายใน (Introspection) เปนการทดลองโดยใหผรบการทดลองพจารณา ประสบการณทางจตของเขา ขณะไดรบสงเราทางประสาทสมผสบางอยาง เชน การไดยน การเหน เปนตน แลววเคราะหประสบการณเหลานน พรอมทงรายงาน ความรสกและการรบรออกมาใหทราบ

ความรพนฐานทางจตวทยา

29

2.1.3 แนวคดพฤตกรรมนยม (Behaviorism) ผน าของกลมนไดแก จอหน บ วตสน (John B. Watson) ซงมความเหนวาการศกษาจตหรอ

พฤตกรรมของมนษยดวยวธการยอนตรวจสอบจตตนเอง (Introspection) ดงทกลมโครงสรางทางจตศกษานน ไมสามารถไดผลทชดเจนแนนอน ตรงกบความเปนจรง เพราะเปนการพรรณนาถงความรสกของตนเองซงอาจเกดอคตสวนตวขนได จงไดเสนอใหมการศกษาพฤตกรรมของมนษยในดานทสงเกตได พสจนได โดยการใชวทยาศาสตรเขาชวยอยางจรงจง เขาเนนวา พฤตกรรมเกดขนจากความสมพนธระหวาง สงเราและการตอบสนองพฤตกรรมทกชนดยอมมสาเหต ซงอาจเกดจากสงเราทงภายในและภายนอกรางกายของคนกลมน มความคดเหนสอดคลองกบกลมหนาทของจตวา การปรบตวของคนนน ยอมเกดจากพฤตกรรมทมการเปลยนแปลง ซงเกดจากการเรยนร และถอวาการเรยนรจะท าใหอนทรยพฒนาไปอยางมประสทธภาพ ในการปรบปรงเปลยนแปลงตนเอง และสงแวดลอม วธการศกษาทกลมนใช คอ การทดลอง การสงเกตและจดบนทก นกคดกลมพฤตกรรมนยมสมยตอ ๆ มา ไดขยายแนวคดของวตสนออกไป จนกลายเปนกลมพฤตกรรมนยมสมยใหม ผน ากลมพฤตกรรมนยมสมยใหม ไดแก สกนเนอร (B.F. Skinner)

John B. Watson, 1878-1958. Watson’s intense interest in observable behavior began with his doctoral studies in biology and neurology. Watson became a psychology professor at Johns Hopkins University in 1908 and advanced his theory of behaviorism. He remained at Johns Hopkins until 1920, when he left for a carrerr in the advertising industry.

รปท 1.3 จอหน บ วตสน (Coon, 2003, p.18)

2.1.4 แนวคดจตวทยาเกสตอลท (Gestalt Psychology) แนวความคดนเกดขนใกลเคยงกบกลมพฤตกรรมนยม ผน ากลมไดแก แมกซ เวอรทไฮเมอร

Max Wertheimer) รวมกบเคอรท เลอวน (Kurt Lewin) เคอรท คอฟฟกา (Kurt Koffka) และ วลฟกง โคหเลอร (Wolfgang Kohler) ค าวา เกสตอลท (gestalt) เปนภาษาเยอรมน หมายความวา แบบ (Form หรอ pattern) หรอ สวนรวมทงหมด (whole) นกจตวทยาในกลมน เชอวา “สวนรวมม

ความรพนฐานทางจตวทยา

30

ความส าคญมากกวาสวนยอยทมารวมกน” การศกษาพฤตกรรมของคนควรศกษาพฤตกรรมโดยสวนรวมไมควรแยกศกษาเปนรายยอย ๆ ทฤษฎนตอมาไดเปลยนชอเปน ทฤษฎสนาม (Field Theory) แตใชหลกการศกษา คอ การเรยนร (ศกษา) ของบคคลจะเปนไปดวยดและสรางสรรค ถาเขาไดมการเกบภาพรวมของทงหมด เสยกอน เมอเกดภาพรวมแลวกเปนการงายตอการทจะเรยนสงทปลกยอยตอไป หลกการส าคญของเกสตอลท คอตองใหบคคลเกดการรบร (Perception) ในสงทเรยนมาเสยกอนและเกดการหยงเหน (Insight) ตามมาภายหลง

Max Wertheimer, 1880-1941. Wertheimer first proposed the Gestalt viewpoint to help explain perceptual illusions. He later promoted Gestalt psychology as a way to understand not only perception, problem solving, thinking, and social behavior, but also art, logic, philosophy, and politics.

รปท 1.4 แมกซ เวอรทไฮเมอร (Coon, 2003, p.20)

การรบร (perception) มองคประกอบส าคญ ไดแก ภาพหรอขอมลท ส าคญซงตองการใหเรยนรภาพ (figure) และพน (ground) หรอสวนประกอบ พนฐานทรองรบภาพหรอขอมลนน การหยงร (insight) คอการเรยนรหรอการแกปญหา โดยอาศยประสบการณ ของบคคลทเคยมมากอน ซงมลกษณะใกลเคยงกบปญหานน ๆ

2.2 แนวความคดปจจบน 2.2.1 แนวคดจตวเคราะห (Psychoanalysis)

ผน าแนวคดนไดแก ซกมนด ฟรอยด (Sigmund Freud) จตแพทยชาวออสเตรย เนนความ ส าคญของจตไรส านก (Unconsious) มากกวาจตส านก (Conscious) ของกลมโครงสรางทางจต เขามความเชอวาพฤตกรรมทกชนดของมนษยเกดจากจตไรส านกและความตองการทางเพศ ฟรอยด

ความรพนฐานทางจตวทยา

31

แบงการท างานของจตเปน 3 ระดบ คอ จตส านก (Conscious) จตกอนส านก (Preconscious) และ จตไรส านก (Unconscious)

Sigmund Freud, 1856-1939. For over 50 years, Freud probed the unconscious mind. In doing so, he altered modern views of human nature. His early experimentation with a “talking cure” for hysteria is regarded as the beginning of psychoanalysis. Through psychoanalysis, Freud added psychological treatment methods to psychiatry.

รปท 1.5 ซกมนด ฟรอยด (Coon, 2003, p.21) ฟรอยดเปรยบพลงงานทางจตเหมอนกอนน าแขงทลอยอยในทะเล สวนทโผลพนผวน าขนมามจ านวนนอยมาก เปนสวนของจตรส านก (conscious) สวนใหญนนอยในน า แบงเปน 2 สวน คอสวนของจตกอนส านก (preconscious) ซงเปนความจ าทบคคลเกบสะสมไว เชน วนเกด สถานทเกด ชอคนทเราคนเคย ซงอาจนกไมออกขณะนน แตไมชากจะเรยกความจ านนกลบมาได สวนลางสดเปนสวนทใหญทสดและมอทธพลมากตอพฤตกรรมของมนษยคอจตไรส านก (unconscious) จตไรส านกนไดแก ความคด ความตองการ ความปรารถนาและประสบการณทผเปนเจาของจตไมตองการทจะจ า จงเกบกดความรสกนกคดตาง ๆ เหลานไวทจตไรส านกน แตสงทเกบกดไวทงหมดนยงมพลงอย เมอมสงใดมากระตนพลงนกจะแสดงอทธพลท าใหบคคลกระท าพฤตกรรมบางอยางทไมรสกตว เชน ออกมาเปนรปของความฝน การพลงปาก หรอในอาการของโรคประสาท หรออาจเปนรปพฤตกรรมทสงคมยอมรบ เชนทางดานศลป วรรณคด กจกรรมทางวทยาศาสตรทบคคลสรางสรรคขนมา ความคดของฟรอยดไดรบการตอตานมากในระยะแรก ตอมาจตวทยาวเคราะหไดรบการยอมรบและถกน าไปใชในวงการทางจตเวช เพอบ าบดรกษาอาการทผดปกตทางอารมณและจตใจ

2.2.2 แนวคดพฤตกรรมนยม (Behavioral approach) แนวคดนเชอวา พฤตกรรมมนษยเกดจากการเรยนร ความสามารถในการเรยนรของมนษยมมาตงแตก าเนด และเปนพฤตกรรมทเหนไดชดเจน “การเรยนร คอ การทบคคลสามารถท าสงใด ๆ โดยเพม

ความรพนฐานทางจตวทยา

33

2.2.4 กลมจตวทยาแนวมนษย (Humanistic Psychology) แนวคดกลมจตวทยาแนวมนษยหรอมนษยนยม เนนถงความส าคญของประสบการณสวน

ตวของบคคล และมงจดสนใจไปท “ปรากฏการณทเปนของบคคลนน” พยายามทจะเขาใจถงปรากฏการณหรอเหตการณทบคคลประสบมาขณะนนเทานน ประสบการณทงหมดของมนษยไดแก ความรก ความเกลยด ความกลว ความหวง ความสข อารมณขน ความออนโยน ความรบผดชอบ และความหมาย

ของชวตทงหมดนเปนลกษณะของชวตของเราทไมสามารถศกษาเชงวทยาศาสตร และพบวาลกษณะเหลานไมสามารถถกนยามถกจดกระท าและถกวดได

(Scinutz,1981 อางในโยธน ศนสนยทธ และคณะ , 2533,น.11) นกจตวทยากลมนเชอวา เราจะสามารถเขาใจถงธรรมชาตของมนษยไดดขน ดวยการศกษาถงการรบรของบคคลทเกยวกบตนเอง ความคดสวนตวทเขามตอบคคลอน และโลกทเขาอาศยอย ถอวาประสบการณทเกดขนทนททนใดนนเปนสงส าคญมากกวาการสงเกตพฤตกรรม นอกจากนยงเชอวามนษยเรามคณลกษณะส าคญทแตกตางไปจากสตว มความมงมนอยากจะเปนอสระ (free will) มความโนมเอยงทจะพฒนาตนเองใหไปสระดบทสงขนจนสดความสามารถของตน นกจตวทยามนษยนยมทมชอเสยงของกลมน ไดแก อบราฮม มาสโลว (Abraham Maslow ,1970) และคารล รอเจอร (Carl Roger,1970) ถอวาพลงจงใจทส าคญของบคคล คอ แนวโนมทจะพฒนาตนเองไปสขนทสมบรณ มความตองการพนฐานทจะพฒนาศกยภาพของตนใหสงกวาปจจบน เพอบรรลถงความส าเรจขนสงสด ทกคนมความสามารถและแรงผลกดนทจะพฒนาตนเองอยแลว แตทบางคนไมสามารถบรรลได เนองจากมอปสรรคจากสงแวดลอมและวฒนธรรมเขามาขดขวาง

2.2.5 แนวคดเชงประสาทและชวภาพ (Neurobiological Approach) แนวคดนมหลกการวา กระบวนการทางจตทกประเภทของมนษยมศนยบญชาการอยท

สมองและระบบประสาท ดงนนการศกษาพฤตกรรมของบคคล ตองศกษาการท างานของสมองและระบบประสาท เมอนกจตวทยากลมนศกษาเรองพฤตกรรมการเรยนร เขาจะใหความสนใจวาขณะทมการเรยนรเกดขน สมองและระบบประสาทท างานอยางไร สวนใดของรางกายมการเปลยนแปลงการท างานของสมองและระบบประสาท มความสมพนธกบพฤตกรรมของมนษยทกประเภททง

ความรพนฐานทางจตวทยา

34

กระบวนความคด ความรสก และการกระท า การอธบายพฤตกรรมของมนษยในมมมองน คอนขางมขดจ ากดเพราะไมสามารถน าบคคลมาศกษาสมองและระบบประสาทไดมากมายนก ท าไดเพยงศกษาจากสตวและเปรยบเทยบมาถงมนษย

2.2.6 แนวคดดานการประมวลขอมลขาวสาร (Information processing model) แนวคดนเปนแนวคดใหมสดของจตวทยา ซงก าลงศกษาคนควาอยางไมหยดยงนกจตวทยา

กลมนมความเหนวา กระบวนการคดเปน “ผลพวง” มาจากกระบวนการท างานในตวบคคล กระบวนการตาง ๆ อาท ความสนใจ การจ า การกวาดสายตาศกษาสงแวดลอม การรบร การเรยนร การสมผสรตาง ๆ การท างานของกระบวนการตาง ๆ เหลานอยางตอเนอง ท าใหบคคลประมวล ขอมลและดงมาใชโดยเพมปรมาณและคณภาพตางไปตามวยและประสบการณ

ตามหลกการขอมลตาง ๆ จะไหลผานประสาทสมผสทงหา (ห ตา จมก ปาก (ลน) และกาย (ผวหนง) ) ประสาทสมผสเหลาน เปนสวนหนงของการรบรในสมอง ขอมลเหลานจะผานไปสหนวยความจ าระยะสน แปลรหส จดภาพ ทบทวนซ าไปมา และถกน าเขาสหนวยความจ าระยะยาว จากนนเราสามารถดงขอมลออกมาใชในการพดคย วางแผน หรอแสดงออกไดตลอดเวลา

การพฒนาประสทธภาพในการประมวลขอมลขาวสาร มกลวธทแตกตางไปในรายบคคล วธทไดรบความนยม คอ การปรบตน (Self-modification) คลายกบหลกการดดซม/ซมซบ (Assimilation) และการดดแปลง(Accomodation)ของเพยเจทและวธการอตโนมต (Automatization) การฝกฝนใหจ าขอมลและเรยกมาใชไดโดยอตโนมต เชนการอานหนงสอ การขบรถ การคดเลข เปนตน

3. สาขาของจตวทยา จากประวตของวชาจตวทยา พบวานกจตวทยาแตละคนแตละกลมมความคดความเชอทตางกนเดมจตวทยามรากฐานจากวชาปรชญาสนใจศกษาจตดวยการสงเกตและส ารวจประสบการณของตนเอง ตอมาศกษาพฤตกรรมของคนเฉพาะทสงเกตและวดไดเทานน ในสมยหลง ๆ ไดน าเอาวทยาศาสตรเขาไปชวยในการศกษามากขน ขอบเขตการศกษาจตวทยาขยายกวางมากขน พฒนามากขน จตวทยาจงแบงเปนแขนงตาง ๆ ดงน 1. จตวทยาการทดลอง (Experimental Psychology) นกจตวทยาในสาขานจะใชระเบยบวธการทดลองเพอศกษาปรากฏการณพนฐานทางจตวทยา เชนการตอบสนองตอสงเรา การรบร สงรอบ ๆ ตว การเรยนร ความจ า และการจงใจ สวนใหญนกจตวทยาสาขานจะใชสตวเปนตวทดลอง แลวน ามาเปรยบเทยบกบมนษย

ความรพนฐานทางจตวทยา

35

2. จตวทยาสรระ (Physiological Psychology) จตวทยาสาขานมความเกยวของกบจตวทยาการทดลองนกจตวทยาสาขานมงศกษาถงความสมพนธระหวางขบวนการทางรางกายกบพฤตกรรม เชน สมองสวนใดควบคมการพด หรอเมอไดรบแอลกอฮอลเขาไปจะมปฏกรยาเชนไรเปนตน 3. จตวทยาพฒนาการ (Developmental Psychology) นกจตวทยาพฒนาการสนใจศกษา เกยวกบพฒนาการของมนษยทง 4 ดาน คอ ดานรางกาย ดานอารมณ ดานสงคม และดานสตปญญา ตงแตแรกเกดจนถงวยชรา ในจตวทยาสาขาน ยงแยกออกเปนสาขายอย ๆ ไดอก เชน จตวทยาเดก จตวทยาวยรน เปนตน 4. จตวทยาสงคม (Social Psychology) นกจตวทยาสงคมสนใจศกษาเรองพฤตกรรมของกลมชน วธการตาง ๆ ทการปฏสมพนธกนระหวางบคคลซงมอทธพลตอทศนคตและพฤตกรรม เชน การส ารวจประชามต ส ารวจทศนคต ประเมนผลผฟง วจยตลาด หรอท าวจยเกยวกบเรองการโฆษณาชวนเชอ ความขดแยง และพฤตกรรมกาวราว

5. จตวทยาบคลกภาพ (Personality Psychology) จตวทยาสาขานมงศกษาพฒนาการทาง พฤตกรรมของบคคลทงภายในและภายนอก ความแตกตางระหวางบคคล ปจจยหรอองคประกอบทมสวนสงเสรมหรออปสรรคตาง ๆ ตอการพฒนาบคลกภาพของบคคล จตวทยา 3 สาขาน พฒนาการ สงคมและบคลกภาพ มความเกยวของกนอยางใกลชด นนคอ จตวทยาพฒนาการศกษาพฒนาการของมนษยในแงตาง ๆ มนษยทกคนมพฒนาการในวยตาง ๆ ซงจะเกยวของหรออาศยบคคลตาง ๆ รอบตว จงกอใหเกดจตวทยาสงคม การเขาสงคมการปรบ พฤตกรรมของคนเพออยรวมกนในสงคม ท าใหเกดมจตวทยาบคลกภาพนนเอง เชนเดยวกบจตวทยาการทดลอง จตวทยาสรระจะเกยวของกน ผลของจตวทยา 2 สาขา ดงกลาวกอใหเกด จตวทยาเปรยบเทยบนนเอง 6. จตวทยาคลนก (Clinical Psychology) นกจตวทยาสาขานมงคนควาหาสาเหตของการเกดปญหาทางจต และหาทางปองกนรกษา โดยน าเอาหลกการทางจตวทยาไปประยกตใชในการวนจฉยโรคและใหบรการบ าบดรกษา เชนการท าผดกฎหมาย การประกอบอาชญากรรม การตดยาเสพตด หาวธการชวยเขาเหลานนเขาใจปญหาและแกไขปญหาชวต 7. จตวทยาการปรกษา (Counseling Psychology) จตวทยาสาขานมลกษณะคลายคลงกบจตวทยาคลนก แตนกจตวทยาในสาขานจะท างานแกปญหาทไมรนแรงหรอรนแรงนอยกวา จตวทยาคลนค สวนใหญมกจะท างานกบนกเรยนนกศกษา ชวยเหลอแกปญหาในการปรบตวในสงคม ปญหาทางการเรยน และอาชพ 8. จตวทยาโรงเรยน (School Psychology) นกจตวทยาสาขานท างานในโรงเรยนชวยแกปญหาดานการปรบตว อารมณ ปญหาการเรยน การประเมนผลใหกบนกเรยนบางครงอาจพบปะ

ความรพนฐานทางจตวทยา

36

กบผปกครอง คร เพอรวมมอในการชวยเหลอเดกทงทางโรงเรยนและทางบาน หรออาจท าหนาทคลายนกจตวทยาคลนกในการทดสอบสตปญญา ความสมฤทธผลทางการเรยน และบคลกภาพ 9. จตวทยาการศกษา (Educational Psychology) นกจตวทยาการศกษาจะท างานเกยวของกบปญหาตาง ๆ ทางการศกษา ไมเกยวของกบนกเรยนแตละคน เปนผช านาญเกยวกบเรองการเรยนการสอน ปญหาการบรหารโรงเรยน ท าการประเมนผลความสมฤทธผลทางการศกษา พฒนาการสอนแบบใหม และใหการฝกอบรมคร เปนตน จตวทยาการศกษามงปรบปรงประสทธผลของการศกษา ซงรวมเรองการฝกหดคร การผลตต าราเรยน การสรางหลกสตร เปนตน 10. จตวทยาดานการวดและทดสอบ (Psychometric Psychology)จตวทยาสาขานมงทการสรางทฤษฎและพฒนาแบบทดสอบและการวดดานตาง ๆ เชน บคลกภาพและความถนดทมความเชอถอไดและเทยงตรงซงมประโยชนมากตอการศกษาวจยทางจตวทยา นกจตวทยาสาขานจะตองมความสามารถในดานคอมพวเตอร ค านวณและสถตดวย

11. จตวทยาอตสาหกรรม (Industrial Psychology) ปจจบนนอาจเรยกวา จตวทยาองคการ (Organization Psychology) จตวทยาสาขานเปนจตวทยาประยกตทเกดขนเนองจากสงคมโลกเปลยนแปลงจากเกษตรกรรมเปนอตสาหกรรมมากขน การใชวทยาการและเทคโนโลยใหม ๆ โดยไมถกตอง จงกอใหเกดความเสยหายมากขน เชน ปญหามลพษทงหลาย นกจตวทยาสาขานอาจท างานในบรษท หรอเปนทปรกษาองคการธรกจตาง ๆ เพอชวยแกปญหาการคดเลอกคนใหเหมาะกบงาน การพฒนาโปรแกรมการฝกอบรมชวยวางแผน ชวยบรหาร ชวยสรางขวญและก าลงใจพนกงาน สรางและตรวจสอบทฤษฎการท างานเปนกลม เพอหาทางปรบปรงแกไขสถานการณการท างาน และเพมผลผลตนอกจากนยงมจตวทยาอกสาขาแทรกอยในจตวทยาสาขานดวยคอจตวทยา ผบรโภค (Consumer Psychology) ซงเนนศกษาเรองการส ารวจเจตคตและความชอบของ ประชาชนทมตอผลผลตทางดานอปโภคและบรโภค 12. จตวทยาวศวกรรม (Engineering Psychology) จตวทยาสาขานจะศกษาวจยถงความสมพนธระหวางคนกบเครองจกร เพราะความกาวหนาทางเทคโนโลยมมาก นกจตวทยาสาขานจงคดคนทดลองสรางเครองมอ เครองจกรทมประสทธผลมากทสด ปลอดภยตอการใช ลดอบตเหต อนเกดจากความผดพลาดของผใช ประหยดแรงงาน เปาหมายหลกคอ ท าใหเกดความแนใจวาเครองมอตาง ๆ ถกสรางขนเพอสอดคลองกบความสามารถของคน นอกจากนนกจตวทยาสาขานยงท างานรวมกบนกจตวทยาสาขาอน ๆ ในการวางแผนอนาคตเกยวกบการใชทรพยากร การแกปญหาสงแวดลอม ปญหามลพษตาง ๆ ทมอทธพลตอการด ารงชวตของมนษย จงท าใหเกดจตวทยาสาขาใหมอกสาขาหนง คอ จตวทยาสงแวดลอม (Environment Psychology) ซงก าลงไดรบความสนใจอยางมากขณะน

ความรพนฐานทางจตวทยา

37

ความสมพนธระหวางจตวทยากบศาสตรอน ๆ

จากประวตของวชาจตวทยาไดกลาวแลววาจตวทยาแยกตวออกมาจากปรชญา ซงเปนตนก าเนดของศาสตรหลายสาขาดวยกน จตวทยาจงมการเกยวของหรอซ าซอนกบศาสตรอน ๆ ทงเนอหาและวธการศกษาในบางสวน จตวทยามความสมพนธแนนแฟนกบศาสตรทางชววทยาอยางมาก และปจจบนกมความเชอมโยงกบสงคมวทยาและมานษยวทยา จตวทยามความสมพนธอยางมากกบสรระวทยา ดงจะเหนไดจากการทดลองสวนใหญมกเปนการทดลองดานการรสกสมผส ซงมความสมพนธกบอวยวะรบสมผส และโครงสรางทางระบบประสาท การเคลอนไหวของรางกาย นอกจากจตวทยาจะมความสมพนธกบสรระวทยาแลวยงสมพนธกบชววทยาในแงของการศกษาเรองพฒนาการของมนษย การถายทอดทางพนธกรรม การปรบตวใหเขากบสงแวดลอม หรอการศกษาเรองอน ๆ เชน ภาวะการดอยา ผลของการฉดฮอรโมนตาง ๆ ตองอาศยวธการศกษาของเคมวเคราะหเขาชวย จตวทยายงสมพนธกบศาสตรทางสงคมอก เชน มานษยวทยาและสงคมวทยา เพราะในการศกษาพฤตกรรมของมนษยและสตวทางจตวทยา ตองใหความสนใจตอสงแวดลอมทางสงคม เชน วฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณดวย เพราะวฒนธรรมและประเพณตาง ๆ มสวนเกยวของกบแสดงออกของพฤตกรรมของมนษยแตละกลม ส าหรบสงคมวทยาศกษามนษยในกลมตาง ๆ สงคมวทยาเนนศกษากลมมากกวาตวบคคล จตวทยาสงคมศกษาการปะทะสงสรรคของ แตละบคคลในกลม ศกษาอทธพลของกลมทมตอแตละบคคลจะเหนไดวาไมสามารถแยกจตวทยาสงคมออกจากสงคมวทยาได จงมแนวโนมวาในอนาคตความสมพนธระหวางจตวทยา สงคมวทยา มานษยวทยาจะเพมขนอยางมาก การเปรยบเทยบจตวทยาและศาสตรทเกยวของ (Coon,1989,p.3) มานษยวทยา : ศาสตรทศกษาเกยวกบตนก าเนดของคน การววฒนาการและ

วฒนธรรม ชววทยา : ศาสตรทศกษาเกยวกบการมชวตของอนทรยทงหลาย สตว พช

และมนษย จตวทยา : ศาสตรทศกษาเกยวกบพฤตกรรมของมนษยและสตว สงคมวทยา : ศาสตรทศกษาเกยวกบแบบแผน หนาท บทบาทของกลมชน

ความรพนฐานทางจตวทยา

38

นอกจากจตวทยาจะมความสมพนธกบศาสตรตางๆ ทกลาวมาขางตนแลวยงพบวามความสมพนธกบการศกษาดวย กลาวคอ การศกษามหนาทส าคญในการชวยดแลใหคนปรบตวไดอยางดทสดในสงคม และพยายามทจะแสวงหาวธการตาง ๆ เพอชวยใหบคคลทกวยโดยเฉพาะในวยเรยนสามารถปรบตวไดอยางเหมาะสมกบสภาพแวดลอมโดยทวไป ขณะเดยวกนจตวทยาซงเปนวชาทวาดวยพฤตกรรมของมนษยกเนนกระบวนการปรบตวของมนษยตอสงแวดลอม จะเหนไดวา จตวทยากบการศกษามความสมพนธกน จนเกดเปนจตวทยาสาขาหนง คอจตวทยาการศกษานนเอง

ความสมพนธระหวางจตวทยากบศาสตรอน ๆ

(Daniel : 1965 น.35 อางใน กนยา สวรรณแสง,2532,น.23)

ความรพนฐานทางจตวทยา

39

วธการศกษาทางจตวทยา

เนองจากจตวทยาเปนวชาทศกษาเกยวกบวทยาศาสตรแหงพฤตกรรม ฉะนนวธการท นกจตวทยาใชศกษาขอเทจจรงจาง ๆ จงเปนวธการทางวทยาศาสตร แตในขณะเดยวกนวธการท นกจตวทยาใชศกษามบางวธทเปนวธการทนกสงคมวทยาใชเชนกน ขอน ามากลาวไวดงน

1. วธการทางวทยาศาสตร เปนวธการหนงทนกจตวทยาใชศกษาปญหาหรอแกปญหาหรอสถานการณตาง ๆ เพอกอใหเกดความเขาใจสงนน ๆ ซงประกอบดวยขนตอนตอไปน

ก. การตงปญหา (Problem) ผศกษาตองตงวตถประสงควาตองการศกษาเรองใด คนควาเรองอะไร ตองตงปญหาไวใหชดเจน ข. การตงสมมตฐาน (Hypothesis) เพอแกปญหานน ๆ หลงจากตงปญหาแลว

ผศกษาตองคาดการณลวงหนาหรอพยากรณลวงหนาวาค าตอบของปญหานนจะเปนอยางไร และตองมเหตผลสนบสนนความคดความเชอนน ๆ

ค. การรวบรวมขอมล (Collecting the data) เปนการเสาะแสวงหาขอมล และ รวบรวมขอมลตาง ๆ ขอเทจจรงตาง ๆ ทเกยวของปญหานน ๆ ใหไดมากทสด เพอมาสนบสนนสมมตฐานทตงไว

ง. ปฏบตการทดลองและวเคราะหขอมล (Testing and Analysis the data) เมอหา ขอมล ขอเทจจรงและทดสอบตามสมมตฐานทตงไววาเปนจรงหรอไม

จ. การสรปผล (Conclusion)ประเมนผลและสรปผลทไดเปนกฎเกณฑเปนทฤษฎ เพอน าผลนนไปใชตอไป

2. วธการสงเกต เปนวธการเรมตนศกษาสงตาง ๆ ในวชาจตวทยา ซงมกจะเปนการสงเกต พฤตกรรมตาง ๆ การสงเกตนนแยกไดเปน 2 แบบ หรอประเภท คอสงเกตอยางมแบบแผน และสงเกตอยางไมมแบบแผน หรอสงเกตโดยทว ๆ ไป การสงเกตอยางมแบบแผนนน ผสงเกตควรไดรบการฝกฝนเพอจดบนทกเฉพาะพฤตกรรมตามสภาพความเปนจรงโดยไมเอาความคดเหนสวนตวบนทกลงไปดวย และไมตความอยางล าเอยง การสงเกตแบบนจะมหลกเกณฑและเหตผลในการสงเกต นนคอสงเกตอะไร ใคร ทไหน และท าไม ซงตางจากการสงเกตโดยทว ๆ ไป ทไมมเหตผลในการสงเกต ไมมการจดบนทกพฤตกรรมทสงเกตได อปสรรคของการสงเกต คอ การทผถกสงเกตรตววาก าลงถกสงเกต ฉะนนจะไมแสดงพฤตกรรมทตองการสงเกตออกมา นกจตวทยาจงใชการลอบสงเกตโดยผานทางกระจกดานเดยว (One-way miror) หรอ การเขาไปรวมอยในสถานการณนน ๆ ดวยการบนทกเทป เปนตน

ความรพนฐานทางจตวทยา

40

3. วธการทดลอง เปนวธการศกษาคนควาทางจตวทยาทแพรหลายและเชอถอไดมากทสด เปนวธทจะพสจนขอเทจจรงตาง ๆ ทตองการทราบไดเปนอยางด วธการทดลอง คอ การจดสถานการณใหมการสงเกตไดอยางดทสด ยตธรรม และสามารถสรปผลไดเปนอยางด และสามารถตรวจสอบผลไดอกตามตองการ

การทดลองเปนการศกษาหาความสมพนธระหวางสถานการณ 2 อยาง ซงเปนเหตเปนผลตอกน สถานการณหรอเหตการณเหลาน เรยกวา ตวแปร (Variables) การศกษาในหองทดลองนนตองสามารถควบคมตวแปรทเกดขนใหได เมอนกจตวทยาสรางการทดลองขนกจะสรางสถานการณตาง ๆ ใหมความสมพนธกบผลทออกมาหรอท าใหผลทไดรบสมพนธกบตวแปรตาง ๆ ตวแปรนแบงเปน 3 ชนด (ปรยาพร วงคอนตรโรจน,2535,น.30) คอ

3.1 ตวแปรตนหรอตวแปรอสระ (Independent variables) เปนตวแปรทท าใหสงท เกยวของอยดวยเปลยนแปลงลกษณะหรอสภาพไปบางทเรยก ตวแปรทดลอง

3.2 ตวแปรตาม (Dependent variables) เปนตวแปรทเปนผลอนเกดจากสาเหต หรอการสอบวดจากการทดลอง

3.3 ตวแปรแทรกซอน (Extraneous variables) เปนตวแปรทเกดขน ซงอยภายนอก สถานการณทดลอง อาจมผลตอการทดลองนน ๆ ในการวจยเชงทดลอง ผวจยตอง พยายามควบคมตวแปรแทรกซอนใหหมด เพอผลทไดเกดเนองจากตวแปรอสระเทานน

นอกจากนการทดลองมกแบงการทดลองออกเปน 2 กลม คอ กลมควบคม (Control group) และกลมทดลอง (Experimental group) เพอเปรยบเทยบผลทไดรบ เชน อยากทราบวาความหวมผลตอการจ าไดหรอไม โดยแบงกลมผเรยนออกเปน 2 กลม กลมแรกท าขอสอบขณะหว อกกลมหนงท าขอสอบหลงจากอมอาหารแลว การทดลองม 2 ลกษณะ คอการทดลองในสภาพธรรมชาต (Field experiment) และการทดลองในหองปฏบตการ 4. วธการส ารวจ การศกษาคนควาทางจตวทยาบางเรองไมสามารถใชการทดลองหรอการสงเกตได นกจตวทยาจงหนมาใชวธการส ารวจแทน วธการส ารวจนใชกนบอยมากทสดวธหนง เพราะเปนวธการทผศกษาหรอผวจยจะสามารถไดขอมลมาเปนจ านวนมาก โดยการสมภาษณ (interview) การใชแบบสอบถาม (questionnaires) หรอใชทง 2 อยาง กบบคคลกลมใหญ และ หลาย ๆ กลมในเวลาเดยวกน ปกตแลวจะมการถามบคคลโดยตรงเพอทราบความคดเหน ความรสกตอเรองใดเรองหนงทนกวจยตองการทราบ เชน พฤตกรรมกาวราว พฤตกรรมทางเพศในสถานศกษา การบรหารงานของผบรหาร เปนตน แบบสอบถามทน ามาใชในการส ารวจความ

ความรพนฐานทางจตวทยา

41

คดเหนตองเปนแบบสอบถามทผานการทดลอง ปรบปรงแกไขขอความ ค าถามมาแลว เปนอยางด มความเชอถอไดสง ผน าแบบสอบถามไปใชตองเปนผทมความช านาญสามารถรไดวาผทก าลงตอบนนใหขอมลทเปนจรงหรอไมดวย วธการนเปนวธการทนกสงคมศาสตรใชกนมาก 5. วธการทางคลนก เปนวธการศกษาแบบลก และศกษาเฉพาะบคคลหรอศกษารายกรณ (Case study) นกจตวทยาคลนคจะใชวธการนเพอพยายามแกปญหาใหกบผมปญหา ทางดานจตใจ ชวยใหผมปญหามสขภาพจตด สามารถอยในสงคมได วธการนจะอาศยวธการศกษาอยางอนเขาชวยดวยทงทางวทยาศาสตรและสงคมศาสตร เชน ถานกเรยนมปญหาอาจใชวธการสมภาษณบคคลตาง ๆ พอ แม เพอน คร พจารณาจากบนทกหรอรายงานของทางโรงเรยนและแพทย เพอดภมหลงทางสงคมและพฤตกรรมใหท าแบบทดสอบและสงเกตปฏกรยาของเขา ใหตอบค าถามตาง ๆ เพอน าผลเหลานนมาชวยวนจฉย หาสาเหตของพฤตกรรมทมปญหา และหาวธการแกไขใหเหมาะสม หลกการส าคญทางจตวทยาเพอการประยกต เมอจตวทยาไดรบการพฒนาขนจนเปนทยอมรบในปจจบน มการประมวลขอเทจจรงและหลกการตาง ๆ จากการคนควาวจยประกอบในการศกษามากขน จงมผเหนคณคาหรอประโยชนของจตวทยามากขนเปนส าคญ และน าไปใชในดานตาง ๆ มากมาย เชน การพฒนาเครองมอทดสอบทางสตปญญา ครงแรกในระหวางสงครามโลกครงท 1 เพอมอบหมายงานในกองทพใหกบทหารทเกณฑเขาไป กสามารถน ามาใชคดเลอกแยกเดกออนและเดกเกงได เมอเปนเชนนจะเหนไดวาหลกการ กฎเกณฑ และทฤษฎตาง ๆ ทางจตวทยาสามารถน าไปประยกตใชประโยชนในดาน ตาง ๆ มากมาย ดงน 1. ดานการแนะแนว และการใหค าปรกษา (Guidance and Counseling) บรการใหการแนะแนวและค าปรกษาในสถาบนตาง ๆ โดยเฉพาะสถาบนการศกษา เชน โรงเรยน วทยาลย มหาวทยาลย เปนตน สถาบนครอบครว และสถาบนอาชพ นบวนจะมความส าคญมากขน ผใหบรการในดานนคอ นกจตวทยาแนะแนวและนกจตวทยาการใหค าปรกษา ซงจะใชความรและหลกการทางจตวทยาชวยคลคลายปญหาตาง ๆ ของผมารบบรการ ปจจบนสถาบนการศกษา ทกระดบเหนความส าคญและความจ าเปนทจะตองมครแนะแนวและใหค าปรกษาในสถานศกษาของตน ในวทยาลยและมหาวทยาลยจะมการตงศนยบรการแนะแนวหรอจตวทยาคลนกขนเพอชวยใหนกศกษาและอาจารยเขาใจปญหาตาง ๆ และแกปญหาไดอยางมประสทธภาพ ในหนวยงานทาง อตสาหกรรม ผบรหารกเหนความส าคญของนกจตวทยาเชนกน โดยจะใหดแลปญหาทางจตใจและอารมณของคนงาน การสอบคดเลอกบคคลเขาท างานตามความเหมาะสม การใหแนวคดในการสรางบรรยากาศ สภาพแวดลอมทเออตอการท างาน เปนตน การเปดศนยบรการสายดวน (hot line)

ความรพนฐานทางจตวทยา

42

รบปรกษาปญหา ใหระบายความทกขทางโทรศพทกบนกจตวทยา ทงนเพอขจดปญหา ปองกนปญหาทางสงคมทอาจเกดขน หลกการทางจตวทยาทสามารถน าไปใชไดกคอ การพยายามเขาใจพฤตกรรมของบคคลภายใตสงคม และวฒนธรรมทเขาด ารงชวตอย ความแตกตางระหวางบคคล ท าใหคนเรามความสามารถในการเรยน การแกปญหาทตรงกน การวจยและการน าผลการวจยทางจตวทยาไปใช ไปอางองไดถกตองจะชวยใหผท างานดานนสามารถประเมนและเขาใจบคคลตาง ๆ ทมารบบรการ และสามารถใหบรการไดอยางมประสทธผล 2. ดานการศกษา โดยเฉพาะทเกยวกบการศกษาและฝกอบรมทงในระบบโรงเรยนและนอกระบบ โรงเรยนจะพบวานกการศกษาทท าหนาทฝกอบรมสามารถน าความรทางจตวทยาไปใชประโยชนได เชน ชวยใหครรวาจะสอนอะไร เมอไหร ดวยวธใด จงจะเหมาะกบพฒนาการและความสามารถของเดก การวจยทางจตวทยา เกยวกบการเรยนรและประสทธผลของวธสอนแบบตาง ๆ จะสามารถน าไปประยกตใชในการเขยนต าราเรยน และหาวธสอนในชนเรยนทเหมาะสม การคดเลอกนกศกษาระดบวทยาลยและมหาวทยาลยโดยการทดสอบความถนดและความสามารถพเศษนนจ าเปนตองอาศยความรความสามารถของนกจตวทยาทไดรบการฝกฝนมาเปนอยางด หลกการทส าคญทจะน าไปใชคอ หลกความแตกตางระหวางบคคลทงความแตกตาง ทางสตปญญา ความถนด ความสนใจ และบคลกภาพ หลกการตอมาไดแก กระบวนการการพฒนาของมนษยทเปนกระบวนการตอเนอง พนธกรรม สงแวดลอม ความพรอมในการเรยนร การใหการเสรมแรงและคาบเวลาทเหมาะสมในการฝกอบรม 3. ดานการท างานและงานดานอตสาหกรรม ปจจบนมการคนควาวจยมากมายเกดขน ทงในดานทฤษฎและหลกการทางจตวทยาอตสาหกรรมซงสามารถน าไปใชประโยชนไดเชนเดยวกบจตวทยาคลนก จตวทยาการแนะแนวและการใหค าปรกษา และจตวทยาการศกษา การประยกตใชจตวทยาในวงการอตสาหกรรม เรมจากการน าแบบทดสอบทางสตปญญาและความถนดไปใช เพอคดเลอกบคคลเขาท างานตามต าแหนงตาง ๆ ซงมกใชการทดสอบทางจตวทยาเขาชวย นอกจากนยงน าเอาความรทางจตวทยาไปใชในการปรบปรงแกไขปญหาในการฝกอบรม ผปฏบตงานในระดบตาง ๆ ในการนเทศบคลากรในการสอสาร ในการใหค าปรกษาแกลกจาง นกจตวทยาอตสาหกรรมเปนทยอมรบและยกยองใหความส าคญมาก เพราะมบทบาทในการชวยสรางโปรแกรมการคดเลอกผทจะเขาท างาน ประเมนผลงานของผท างาน ส ารวจความพอใจและไมพอใจในการท างาน ศกษาสาเหตของความขดแยงหรอกรณพพาทระหวางนายจางกบลกจางและระหวางลกจางดวยกน ส ารวจปญหาการนเทศ

ความรพนฐานทางจตวทยา

43

งานและมนษยสมพนธในการท างาน ส ารวจเจตคตของผบรโภค ทมตอสนคา หรอผลการโฆษณาของบรษท เปนตน หลกการทส าคญทจะน าไปใชไดแก ความรความเขาใจในเรองกระบวนการกลมและพลวตของกลมการทดสอบบคคลในเรองความถนดและสตปญญา เพอมอบหมายงานไดตรงความสามารถหรอการคดเลอกเพอใหด ารงต าแหนงตาง ๆ หลกการจงใจเพอสรางประสทธภาพในการท างาน และประสทธผลในการผลตนน การสรางและก าลงใจ การประเมนผลและการนเทศงานของบคลาการ 4. งานของภาครฐ ในหนวยงานของรฐมขาราชการมากมายและมการเปลยนแปลงโยกยายขาราชการในระดบ ตาง ๆ รวมทงการรบบคคลเขาท างานในต าแหนงใหม ๆ ทงขาราชการและลกจางตลอดเวลา ซงตองมการคดเลอกอยางดจากหนวยงานตาง ๆ หนวยงานของรฐเหลานนจงตองพฒนาวธการ คดเลอกบคคลและวางตวบคคลส าหรบท างานในหนาททเหมาะสม หลงสงครามโลกครงท 2 มการน าจตวทยาไปใชแกปญหากนมากทงภาครฐและภาคเอกชน โดยเฉพาะอยางยงในองคกรของรฐ จงท าใหเกดจตวทยาแขนงใหมเรยกวา จตวทยาวศวกรรมมนษย (Human Engineering or Engineering Psychology) ซงมบทบาทส าคญในการออกแบบเครองมอและงาน (ลกษณะงาน) ของบคคลทตองท างานกบเครองมอนน ๆ ยงท างานเกยวกบการออกแบบทท างานของกปตนในเครองบนตามโครงการทดลอง การควบคมบงคบดวยปน และอาวธยทโธปกรณตาง ๆ หลกการทางจตวทยาทจะน าไปใช คอ การรบร การเรยนร วธการทดลอง การวดทางจตวทยา การคดเลอกบคลากร 5. ดานงานทเกยวของกบปญหาสงคม จตวทยาสามารถใชชวยแกปญหาทางสงคมและเศรษฐกจได ปจจบนนมการใชขอเทจจรงและหลกการทางจตวทยาใหเปนประโยชนตอการท างานของบคคล และหนวยงานอยางกวางขวาง ในภาคเอกชนบางแหงมอบหมายใหนกจตวทยาศกษา คนควาและวจยเกยวกบอคตของคนทม ตอกน ทมตองาน และหนวยงาน และขอใหนกจตวทยาหาวธแกปญหานใหดวย สวนองคกรของรฐทดแลเรองการกระท าผดและการกออาชญากรรมของเดกและเยาวชน กอาศยความสามารถทกษะและความช านาญของนกจตวทยาชวยตอส ปองกนปญหาสงคมทเกยวของกบจรยธรรมและศลธรรม เพอชวยใหสงคมสงบและบคคลในสงคม มความเปนอยดขน นอกจากปญหาสงคมในเรองอคตและการกออาชญากรรมแลว นกจตวทยายงมสวนชวยในการส ารวจความคดเหนของประชาชนในเรองราวตาง ๆ ทส าคญ และยงสามารถใชขอมลตาง ๆ จากการส ารวจมาควบคมความประพฤตของผใตบงคบบญชาตอไป

ความรพนฐานทางจตวทยา

44

หลกการตาง ๆ ทจะน ามาใชตองดงจากจตวทยาหลายแขนง เชน จตวทยาสงคม โดยเนนพฤตกรรมระหวางบคคลระหวางกลม จตวทยาวศวกรรมมนษย เนนความสามารถในการใชเครองมอ เครองจกรตาง ๆ ไดอยางถกตอง และมประสทธภาพ หลกจตวทยาชมชน เนนเรองความตองการและความรสกของแตละบคคลในชมชน

ความรพนฐานทางจตวทยา

45

วธสอนและกจกรรม 1. การอธบายและการซกถามนกศกษาประกอบแผนโปรงใส 2. การอภปรายรวมกนระหวางนกศกษาและผสอน 3. ใหนกศกษาศกษาหวขอบางหวขอและสรปใหเพอนนกศกษาฟงและ ตอบค าถามเมอเพอนในหองสงสย โดยผสอนเพมเตมบางประเดน

สอการสอน

หนงสออางอง หมายเลข 1,2,4,8,9,10,11,30,38,54

เอกสารประกอบ เอกสารประกอบการสอน หนวยท 1 เรอง ความรพนฐานทางจตวทยา

วสดโสตทศน แผนโปรงใสประกอบหนวยท 1 งานทมอบหมาย 1. ใหนกศกษาคนควาประวตของวชาจตวทยาเพมเตมจากในเอกสาร

2. ใหนกศกษาอานเอกสารประกอบการสอนหนวยท 1 เพอทบทวน 3. ใหนกศกษาอานเอกสารประกอบการสอน หนวยท 2 ลวงหนา

การวดผล 1. การสงเกต 2. การตอบค าถามและการซกถามของนกศกษา 3. การอภปรายในหวขอตาง ๆ ของนกศกษา 4. การทดสอบยอย (ในครงตอไป)