Выпуск I - e-edu.kz · PDF fileМақсаты: ... Тілдік бағдар мен картаны толтыру. 3 апта: ... Балалар тәрбиешінің

Электронный сборник статей по актуальным вопросам обучения и воспитания

Выпуск I

1

«Современное образование. Выпуск 1» -Электронный сборник научно- методических материалов по актуальным вопросам

обучения и воспитания

Организация: Интеллектуальный центр «Инновационное образование»

Под редакцией: Минченковой Н. Н. - учитель высшего уровня квалификации, первойкатегории

Корректор: Цуркан О.А.

2

Современное образованиеВыпуск 1

Костанай2017

3

Введение

Электронный сборник «Современное образование» (Выпуск 1) имеет чёткую структуру,простую навигацию, удобен в использовании.

Материалы сгруппированы по языкам (казахский, русский),по разделам: Актуальные вопросы дошкольного, начального и общего среднего образования Реформирование системы образования: опыт, проблемы, пути решения Современный урок- проблемы, подходы, решения

В каждом разделе выделены рубрики: «Критическое мышление», «Диалог»,«Критериальное оценивание», «В помощь учителю», «Методическа копилка» и другие.Рубрики помечены цветом, что облегчает поиск нужного материала.

Все работы авторов являются уникальными, что подтверждает онлайн проверкауникальности (сайты TEXT.ru, ADVEGO). Статьи написаны научным языком, методическиематериалы соответствуют требованиям к оформлению разработок уроков и мероприятий.Тексты иллюстрируются схемами, таблицами и фото, что делает восприятие текста болееполным.

Педагог любой ступени может почерпнуть в сборнике новые идеи преподавания,познакомиться со взглядами коллег на актуальные, часто спорные вопросы образования,изучить опыт применения на практике тех или иных методов и приёмов.

Всё вышеперечисленное позволяет сделать вывод о том, что данный сборник выгодноотличается от аналогичных изданий. Доступен в использовании, эстетически оформлен,логически структурирован, что несомненно делает его настольной книгой педагога.

4

ӘдістемеКостанайская область, город Рудный, КГКПДошкольный центр развития и воспитания«Балдәурен» акимата города РудногоЕсмаханова Эльмира Кудайбергеновна

Әдістемелік нұсқау мекпке дейінгі ұйымдардағы балаларға орыс тілі арналған. Бұләдістемелік нұсқау даярлық тобы балаларының дыбысты дұрыс айтуларын қалыптастырғакөмектеседі.«Дыбыстарды, сөздерді, фразаларды дұрыс айта білуіміз керек.Осыған осылай үйреніп, осының бәрі әдетке айналу үшін – еңбектенуге болады” К.С.СтаниславскийТүсіндірме хатМектепке дейінгі жас – баланың дамуында қайталанбас және маңызды кезеңі, әсіресе оныңтілдік дамуында. Дұрыс және таза сөйлеуді қалыптастырмай, қоршаған ортаменқарым-қатынас жасауды үйрету және байланыс дағдыларын табу мүмкін емес. Мектепкедейінгі балаларда қалыпты даму кезінде дыбыстарды дұрыс айта білу, меңгеру 4-5жастарында аяқталады. Бірақ кейде бірқатар себептерге байланысты бұл процесс ұзаққасозылады.Біздің «жоғары технологиялар» және қоғамды жаһандық компьютерлендіру ғасыры,мектепке дейінгі балаларды коммуникативтік дағдыларға және тілдік даму деңгейіне көңілкөншітерлік.Біз айналадағылар үшін тілдері түсініксіз балаларды жиі байқаймыз: жекеленген дыбыстарайтылмайды, өткізіп жібереді немесе басқалармен алмастырады, бала фразаны дұрыс қойабілмейді, сурет бойынша әңгіме құрастыра алмайды. Өте жиі-жиі тілдік бұзушылықтар,психикалық дамуы жағынан артта қалуына әкеп соғады, бастапқы ақау болып табылады.Тілдік бұзушылық тұстары көмек сұрайды.Қазіргі уақытта әр-түрлі тілдік бұзылушылықтарымен балалардың рақымсыздық саныныңөсуі байқалады. Сондықтан да, тілдік бұзушылықтарды ерте алдын алу және ерте түзетубүгінгі таңда өзекті болып ұсынылады.Бұл бағдарлама балалардың сөйлеу тілінің бұзылыстарын түзету және алдын алусаласындағы әдістемелікпен және заманауи инновациялық технологияларды қолданаотырып құрастырылған.Сабақты жоспарлау негізіне кешенді-тақырыптық қағидалар болуы тиіс, жаттығулар және әртүрлі тілдік ойын арқылы әр бір тақырыпты, өтілген лексикалық мағлұматы бекіту жүзегеасырылады.Жұмыс дысбыстардын дұрыс айтылуларын қалыптастырудан тұрады:* артикуляциялық аппарат органдарының қозғалысын дамыту (артикуляциялықгимнастика);* ана тілі фонетикалық жүйесін меңгеру;* балалардың тілдік бұзушылықтарын жою және алдын алуМақсаты: мектепке дейінгі білім беру ұйымдарында дыбысты айту талаптарын кемелдендіруүшін қолайлы жағдайларды құру.Міндеті:Артикуляциялық, жалпы және ұсақ моториканы, қабылдау және есту назарын, тілдік дем алу,жүйелі жаттығулар ағымындағы фонематикалық естуді дамыту;Денсаулықты сақтайтын технологиялар арқылы балалардың дыбысты айту түзетутиімділігін арттыру;

5

Дыбысты дұрыс айту және дауыс күшін реттей білуді қалыптастыру;Тілдің екпінді мәнерлілігін дамыту (логикалық үзілісті пайдалану, екпінді, өлең сазын,қарқынын, ырғағын, тембрды).Күтілетін нәтиже: Балалардың психофизиологиялық денсаулық сақталады және нығаяды;Жалпы, ұсақ және артикуляциялық моторика, тілдік дем алу, екпінді сөйлеу мәнерлілігі,тілдің біртұтас жағы дамиды;Дыбысты айтуды түзету артады;Балалар екпінді, тілдің мәнерлілігін сақтап, тақпақты мәнерлеп оқуды үйренеді;Сөздің буынды құрылымы қалыптасады;Мерзімділік: аптасына 1 рет, күннің екінші жартысында (сейсенбі). Ұзақтығы: 30 минут.Балаларды ұйымдастыру нысаны: жаппайСабақ біртұтас сюжеттік желі нысанында құрылады. Сабақтың басты қаһарманы жәнебалалардың сүйіктісі – Тілдік құзырет қуыршағыБалаларды сюжетке қатыстыр олар үшін эмоцияналды маңызды, олардың жеке қасиеттерінашуға мүмкіндік береді, тілдік негативті жеңеді, өзара көмектесі сезімін тәрбиелейді.Жиі ауысуы және, тиісінше, жаңа тапсырмалардың артулары, зейінконцентрациясын төмендетеді, бүлдіршіндердің шаршағанын төмендетеді; мағлұматтымеңгеру беріктігі, тапсырмаларды мөлшерлеуге себепші болады.ҰОҚ құрылымына мынандай жұмыстың түрлері қосылған: • Артикуляциялық гимнастика,артикуляциялық органдарының өзін-өзі сылау• Есту қабілетін дамытуға жаттығулар, фонематикалық ағымдар, назар аудару, денсаулықтысақтау технологиясын қолдана отырып жадтар.• Дем алу жаттығулары • қолдың шағын моторикасын дамыту үшін жаттығулар мен ойындар,қолдың шашақтарын өзін-өзі сылау.• Босансуға жаттығулар (релаксация). Балаларды сауықтыру үшін, бұлщық ет және жүйкекернеулерін шешу үшін, дәстүрлі емес әдістер Су-джок терапиясы сияқты эелементтер,саусақты өзін-өзі сылауы, уқалау доптары, ақ қыстырғыштармен ойындар, құрғақ хауызқолданылады.Берілген бағдарлама орыс тілі оқытушысының сабақтарында ғана қолдану үшінұсынылғанымен, балалардың тілдік ақауларын алдын алу мақсатында бағытталған жалпыдамытылған топтардағы тәрбиешілердің жұмыстары үшін де ұсынылады.Сабақтың басты қаһарманы – Тілдік құзырет Тематикалық жоспарлама Қыркүйек 1 апта:Диагностика. Тілдік бағдар мен картаны толтыру.2 апта: Диагностика. Тілдік бағдар мен картаны толтыру. 3 апта: Тақырыбы: «Тіл қалайдостарымен шай ішті». Мақсаты: артикуляциялық аппараттың дамуы. (Н.В.Рыжова 6-7 бет).4 апта: Тақырыбы: «В. В. Емельянов бойынша артикуляциялық уқалау». Мақсаты:артикуляциялық аппараттың дамуыҚазан1 апта: Тақырыбы: «Тіл қалай сүйікті үй жануарларына барып шықты» Мақсаты:артикуляциялық аппараттың дамуы (Н.В.Рыжова 11-12 бет). 2 апта: Тема: «Музикмысығымен ертеңгілік» (тілдік гимнастика). Мақсаты: артикуляциялық аппараттың дамуы3 апта: Тақырыбы: «Тіл қалай досын тапты». Мақсаты: артикуляциялық аппараттың дамуы(Н.В.Рыжова 19-20 бет). 4 апта: Тақырыбы: «Қонжық қалай бал іздеді». Мақсаты:артикуляциялық аппараттың дамуы (Н.В.Рыжова 22-24 бет). Қараша1 апта: Тақырыбы: «Тіл қалай орманда серуендеді» Мақсаты: артикуляциялық аппараттыңдамуы (Н.В.Рыжова 24-25 бет). 2 апта: Тақырыбы: «Тауып ал». Мақсаты: қиялдау (құрғақхауз), қолдын шағын саусақтарының моторикасын дамыту.3 апта: Тақырыбы: «Тіл қалай велосипедте қыдырды». Тақырыбы: артикуляциялықаппараттың дамуы (Н.В.Рыжова 30-31 бет). 4 апта: Тақырыбы: «Тіл қалай үй салды».Мақсаты: артикуляциялық аппараттың дамуы. (Н.В.Рыжова 37-39 бет).

6

Желтоқсан1 апта: Тақырыбы: «Тіл қалай туған күнін тойлады». Мақсаты: артикуляциялық аппараттыңдамуы (Н.В.Рыжова 6-7 бет). 2 апта: Тақырыбы: «Тіл тиінге қалай қонаққа барды». Мақсаты:(Н.В.Рыжова8-9 бет). 3 апта: Тақырыбы: «Тіл қалай саңырауқұлақ сорпасын қайнатты». Мақсаты:артикуляциялық аппараттың дамуы (Н.В.Рыжова 10-11 бет). 4 апта: Тақырыбы: «Тіл қыстақалай достарымен ойнады». Мақсаты: артикуляциялық аппараттың дамуы (Н.В.Рыжова12-13 бет). Қаңтар 1 апта: демалыс 2 апта: Демалыс 3 апта: Тақырыбы: «Тіл қарғанымысықтан қалай құтқарды». Мақсаты: артикуляциялық аппараттың дамуы (Н.В.Рыжова40-41 бет). 4 апта: Тақырыбы: «Дыбыстар [м]-[м`]. Мақсаты: дыбысты дұрыс айтуды дамыту(Н.В.Рыжова 42-43 бет) Ақпан1 апта: Тақырыбы: «Менің қонжығым». Мақсаты: мылқаукесте бойынша тақпақты жаттағанкезде мәнерлілік, дауыс күші ырғақ, ақыл-есін дамыту. (З. Александрова). 2 апта: Тақырыбы:Дыбыстар [п], [п`]. Мақсаты: дыбысты дұрыс айтуды дамыту (Н.В.Рыжова 44-45 бет). 3 апта:Тақырыбы: «Тентек қонжықтар». Мақсаты: өзін-өзі сылау кезіндегі түрдің бұлшық еттерін,ақыл-ойын дамыту (конспект). 4 апта: Тақырыбы: Дыбыстар [б], [б`]. Мақсаты: дыбыстыдұрыс айтуды дамыту (Н.В.Рыжова 46-47 бет). Наурыз1 апта: Тақырыбы: «А.А.Уманский бойынша нүктелі уқалау». Мақсаты: нүктелі уқалауды өзбетімен істей алу, ақыл-ойын дамыту. 2 апта: Тақырыбы: Дыбыстар [д], [д`]. Мақсаты:дыбысты дұрыс айтуды дамыту (Н.В.Рыжова 49 бет). 3 апта: Тақырыбы: «Антошканынкөңіл-күйі». Мақсаты: түрдің мимикалық бұлшық еттерін, назарын, ақыл-есін, моториканыдамыту (қолғап қуыршақ театры). 4 апта: Тақырыбы. Дыбыстар [н], [н`]. Мақсаты: дыбыстыдұрыс айтуды дамыту (Н.В.Рыжова 50-51 бет). Сәуір 1 апта: Тақырыбы «Кірпі мен теңіз».Мақсаты: қиялды, ақыл-есті, ұсақ моториканы, жалпы моториканы, назарды аудару(сказкотерапия по сказке С. Козлованың ертегі желісі бойынша ертегі терапиясы). 2 апта:Тақырыбы: дыбыстар [к], [к`]. Мақсаты: дыбысты дұрыс айтудыдамыту (Н.В.Рыжова 52-53 бет). 3 апта: Тақырыбы «Тіл құзыретінің саяхаты». Мақсаты:қаһарман туралы әңгіменің желісі бойынша қиялдар, қиялау, жалпы моториканы дамыту4 апта: Тақырыбы: «В. В. Емельянов бойынша дыбыс көтергіш уқалауы». Мақсаты: өзбетімен уқалауды орындаған кездегі дауыстар, назарды дамыту. Май 1 апта: Тақырыбы:«Әріптер». Мақсаты: баспа әріптері кезіндегі жадтар, ұсақ моториканы дамыту. (қиыршықтерапиясы). 2 апта: Тақырыбы: «А. Уманской және К. Динейки бойынша шынықтырутерапиясы. Дене қозғалысы әліппесі». Мақсаты: пластика, жалпы моторика, дем алуоргандарын дамыту (конспект). 3 апта: Диагностика. Тілдік бағдар мен картаны толтыру. 4апта: Диагностика. Тілдік бағдар мен картаны толтыру.

Костанайская областьГККП «Тарановский детский сад»Имашева Гульнар КасымхановнаБейсенова Индира Амирбековна

Көңілді саусақтар

Түсініктеме жазба«Көңілді саусақтар» вариативтік жоспарының мазмұны бағдарламалық талаптар мен осыжастағы бүлдіршіндердің психофизиологиялық ерекшеліктеріне сәйкес келеді. Ғажайыпжапсыруды орындай отырып, балалар түс, пішін және көлем жөніндегі білімдерін жетілдіріп,бекіте түседі. Олар түрлері қарапайым және күрделі пішіндерді желімдеуді, құрама бейнелер(бірнеше бөліктер) құрастыруды, қарапайым ырғақты өрнектер жасауды үйренеді. Жапсыру

7

техникасы бойынша шығармашылық жұмыс қоршаған ортаны белсенділікпен танып-білугесептігін тигізеді, қолдың ұсақ қимылдарын жетілдіреді, шығармашылық және эстетикалықтұрғыда дамыған тұлғаны қалыптастырады.3-4 жастағы балаларға қайшымен жұмыс істеу әлі ертерек, сондықтан ересектербөлшектердің барлығын алдын-ала қиып қояды. Әрбір тақырып бойынша жапсыруғаарналған үлгі (А4 пішімі), баланың шығармашылық бейнелеу жұмыстарына арналған аясыбар екі парақша (А5 пішімі) және аталған жапсырудың бөлшектері ұсынылады.Балалардың әртүрлі жас кезеңінде жан-жақты дамыған аса маңызды екені баршаға мәлім.«Көңілді саусақтар» вариативтік жоспары бүлдіршінге ғажайып кескіндеме әліміне бойлайенуіне көмектеседі, оның дүниетанымын кеңейтіп, сурет салуды, өз тәжірибесі арқылымеңгерген білімін зерделеп, қолдана білуді және шығармашылықпен ойлай білуді үйретеді.Баланың эстетикалық талғамы мен ыждағаттылығы қалыптасады, зейінін орнықтыруды, өзіс-әрекетін жоспарлауды және бастаған ісін аяғына дейін аяқтауға үйрету. Ұсынылыпотырған тапсырмалар түрлі материалдармен: гуашь, сулы бояу, жай және түрлі-түстіқарандаштармен сурет салу дағдысын дамытады. Барлық тапсырмалар аталған жастағыбалалардың психофизиологиялық ерекшеліктерін ескере отыра бағдарламалық талаптарғасәйкес таңдап алынды. Ұсынылып отырған тақырыптар әрбір баланың жеке қабілетіне сайшығармашылықпен құрастыруды талап етеді.

ІІ кіші топқа арналған вариативтік жоспар«Көңілді саусақтар»

№ Мазмұны Айы Күні Апта1 Тақырыбы: «Орманды мекендеген

шыбынжұт» Ақ түсті гуашь, қылқалам.Мақсаты: Балаларды саңырауқұлақтыңтүрлерімен таныстыру. Қылқаламның ұшыменнүктелерді, басып салуды үйрету.Саңырауқұлақтардың ерекшеліктерін бере білеотырып,ақ гуашь бояуларымен жұмыс істеумашығын, аңғарымпаздығын дамыту.Танып-білуге құштар болуға тәрбиелеу.

ІХ

2 Тақырыбы: «Сіркіреп жауған күзгіжаңбыр» Акварель бояулар, су құйылғанқұты, қылқалам.Мақсаты:Қылқаламды оң қолдың үшсаусағымен дұрыс ұстауды, бояудықылқаламның ұшымен бір бағытта сілтеп жағуарқылы жаңбыр тамшыларын салуды,артықбояуды бояу құйылған ыдыстың шетіне жағып,іркіп тастауды үйрету.Жыл мезгілдері жайлы білімдерін, қолдың ұсақбұлшық еттерін, зейіндерін дамыту.Түстерді ажырата білу дағдысын бекіту.Суретсалуға аса ықыласты болуға тәрбиелеу.

ІХ

3 Тақырыбы: «Күз мезгіліндегі ағаштардыңбейнесі» Күз бояулары. Әрбір үстелгеарналған екі түсті гуашь (сары және қызғылтсары), екі қырлы істік (қарындашқа байланғангубка тілімі), дымқыл мата сулық.Мақсаты: Губканың көмегімен (батырып алуәдісі) күзгі ағаштың көрінісін бере білуді

Х

8

үйрету. Күз бояулары туралы ұғымдарын,гуашьпен сурет салу дағдысын, одан әрідамыту. Эстетикалық талғамғаыждағаттылыққа,ұқыптылыққа тәрбиелеу.

4 Тақырыбы: «Түрлі-түсті теледидар»Мақсаты: Көлемі әртүрлі бөлшектердіорналастыру және желімдеу арқылытеледидардың суретін салуды үйрету.Геометриялық пішін- шаршыны тани білудадысын қалыптастыру. Көзбен мөлшерлеуді,зейінін, кеңістік пен қағаз бетінде бағдарлайбілу машығын дамыту. Мақсатқаұмтылғыштық пен бастаған ісін аяғына дейінжеткізуге ынталы болуға тәрбиелеу.

Х

5 Тақырыбы: «Трезор есімді күшіккеарналған күрке» көк, қызыл түсті гуашь,қылқалам.Мақсаты: Таныс геометриялық пішіндерденқұралған заттарды сала білу машығын үйрету.Шеңбер салу, дөңгелек және үшбұрышзаттарды бояу дағдысын және қолдың ұсаққимылдарын дамыту.Жан-жануарларға дегенқамқорлық сезімге тәрбиелеу.

ХІ

6 Тақырыбы: «Ертегіден келген бауырсақ»Акварель, қылқалам, қызыл және сарыфломастерлер.Мақсаты: Таныс геометриялықпішіндерденертегі кейіпкерлерінің образдарынсала білуді жәнеолардың көңіл-күйін беребілуге үйрету. Қолдың ұсақ бұлшық еттерін,ой-қиялын дамыту. Сурет салуға ынталыболуға және ұқыптылыққа тәрбиелеу.

ХІ

7 Тақырыбы: «Мерекелік, жасыл шыршаныбезендіреміз»Мақсаты: Балаларға жапсыру әдіс-тәсілдерінқолдана отырып, жаңа жылдық шыршаныойыншықтармен безендіруді үйрету.Жапсыруды орындауға қажетті жабдықтардыңаттарын, геометриялық пішіндерді ажыратабілу дағдысын орнықтыру. Шығармашылықой-өрісімен, көру арқылы қабылдау, ұсақбөлшектермен жұмыс істеу икемін дамыту.Дербестік пен ұқыптылыққа тәрбиелеу.

ХІІ

8 Тақырыбы: «Әдемі қар бүршіктері» Ақ түстігуашь, су құйылған құты, қылқалам, дымқылсулық.Мақсаты: Балаларға бір-бірімен қиылысатынтік сызықтар арқылы қар бүршіктерін салуды

ХІІ

9

үйрету. Қозғалыстың үйлесімділігін, суреттіқылқалам қылдарының бағытымен қозғауарқылы салу, көзбен мөлшерлеу икеміндамыту. Жыл маусымдары туралы түсініктіесте сақтату. Гуашьпен жұмыс істеу дағдысынжетілдіру. Зейінін, эстетикалық талғамынтәрбиелеу.

9 Тақырыбы: «Сүйкімді үш торайға арналғанүйшік»Мақсаты: Балаларға бірнеше бөлшектенқұралған заттарды желімдеуді одан әріжалғастырып, үш торайға арналған үйшіктіжапсыруды үйрету. Геометриялықпішіндердің, түстердің аттарын жадындасақтату. Көзбен мөлшерлеуді, қиял-ғажайыпойларан дамыту. Жапсырумен шұғылдануғаықыласты болуға және еңбек етуге, бастағанісін аяқтай білуге тәрбиелеу.

І

10 Тақырыбы: «Сайықмазаққа арналғаншығыршықтар» Акварель, қылқалам, суқұйылған құты.Мақсаты: Тұйық дөңгелек сызықтар салудыүйрету. Қағаз бетінде бағдарлай білу дағдысындамыту. Негізгі түстерді есінде сақтаудағдысын бекіту. Достық қарым-қатынасқа,бір-біріне көмектесуге ынталы болуғатәрбиелеу.

І

11 Тақырыбы: «Өрнектелген әдемі сулықша»Мақсаты: Шаршы пішінді заттарды дайынбөлшектермен ырғақты композициялықәшекеймен безендіруді үйрету.Шығармашылық көз-қарасты, қағаз парағыбетінде бағдарлауды және клейстерменжұмыс істей білуді, көз мөлшерін дамыту.Ұқыптылықпен мақсаткерлікке тәрбиелеу.

І І

12 Тақырыбы: «Біздің қойдың жүні сақинаданаумайды!» Ақ түсті гуашь, су құйылған құты,қылқалам, дымқыл сулықМақсаты: Гуашьпен сурет салуға үйретудіжалғастыру. Жануардың сыртқы ұсқыныныңөзіне тән ерекшеліктерін көрсете отырып, ұсақбөлшектерін салуды үйрету. Ұсынылғанкеңістікті толтыра отырып, дөңгеленген қисықсызықтар салу машығын дамыту. Жануарғақамқор көрсете білуге тәрбиелеу.

І І

13 Тақырыбы: «Аяулы анама арналған сәндімоншақтар»Мақсаты: Балаларды түстері бойыншакезектесіп келетін бірдей пішіндерден өрнекқұрастыруға үйрету. Геометриялық пішін-

ІІІ

10

шеңберді, түстердің аттарын білу дағдысынбекіту. Көзбен мөлшерлеу, әсемдікті түсінужәне көркемдік түйсігін дамыту.Еңбексүйгіштікке және талғампаздыққатәрбиелеу.

14 Тақырыбы: «Мерекелік құттықтауашықхаты»Мақсаты: Дайын бөлшектерден гүл шоғынқұрастыруды үйрету.Көктемгі гүлдердіңаттарын бекіту. Клейстермен бөлшектердіңүстін түгелдей жабу, сулықты дұрыс қолданабілу икемін дамыту. Шығармашылықыңғайын, жақын адамдарына мейірім менқұрмет көрсете білу сезімдерін тәрбиелеу.

ІІІ

15 Тақырыбы: «Қоңыр түсті дуал» Қоңыргуашь, қылқалам.Мақсаты: Параллель тік сызықтар салудыүйрету. Қоңыр түсті ажырата білу дағдысынбекіту. Гуашь бояулармен және қылқаламменжұмыс істеу машығын дамыту. Көзбенмөлшерлеу, шетті сезіну, қылқаламды жәнебояуларды қолдана білу икемін дамыту.Шығармашылық қызметпен шұғылдануғаынталы болуға тәрбиелеу.

ІV

16 Тақырыбы: «Түрлі-түсті мерекелікжалаушалар»Мақсаты: Балаларға екі бөлшектен тұратынзат- мерекелік жалаушаны желімдеуді үйрету.Көзбен мөлшерлеу, қағаз бетінде бағдарлайбілу машықтарын, қолдың ұсақ бұлшықеттерін дамыту. Геометриялық пішін-шаршыны тани білу, көгілдір, қызыл, жасылжәне қоңыр түстерді ажырата алу дағдысындамыту. Ыждағаттылық пен ұқыптылыққатәрбиелеу.

IV

17 Тақырыбы: «Жайлауда құлпырғанқызғалдақтар»Мақсаты: Көктемгі табиғаттың әдемілігінтамашылап көре білу, жайлаудағықызғалдақтарды жапсыру әдіс-тәсілдеріарқылы үйрету. Қолдың ұсақ қимылдарын,шығармашылық қабілеттерін дамыту.Елестетуді, туған табиғатына сүйіспеншіліктітәрбиелеу.

V

18 Тақырыбы: «Гүлге қонған әсем көбелек»Мақсаты: Балалардыңжәндіктер жайлыбілімдерін пысықтап оларды атап, қағаз бетінетүсіре білуді үйрету.Қолдың ұсаққимлдарын, шығармашылық көзқарастыдамыту. Көркем талғамға және орындалған

V

11

жұмысқа қанағаттана білуге тәрбиелеу.Барлығы 18

Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің технологиялық картасыБілім беру саласы: «Шығармашылық»Кіші сала: «Көңілді саусақтар»Тақырыбы: «Орманда мекендеген шыбынжұт»Мақсаты: Балаларды саңырауқұлақтың түрлерімен таныстыру. Қылқаламның ұшыменнүктелерді, басып салуды үйрету. Саңырауқұлақтардың ерекшеліктерін бере біле отырып,ақ гуашь бояуларымен жұмыс істеу машығын, аңғарымпаздығын дамыту. Танып-білугеқұштар болуға тәрбиелеу.Іс-әрекет кезеңдері Тәрбиешінің қызметі Балалардың іс-әрекетіМотивациялық қозғаушы Топқа қолында

саңырауқұлағы бар тиінкеледі.Ол жұмбақ жасырады:Басымда қалпағым бар,Бір аяқта тұрамын.Көктемдек пайда боламын,Мені же деп алдаймын.

(шыбынжұт)

Балалар тиіннің келгенінеқуаныштарын білдіреді.Жұмбақтың шешуінтәрбиешінің көмегіменшыбынжұт деп шешеді.

Ұйымдастырушылық-ізденушілік

Балалардың назарынсаңырауқұлққааудартып,оның қалпағыдаәдемі, жұқа ақ сираға да бар.Ол белдемше киіп алған,қалпағын ақ ноқаттарменбезендіріп қойған, бірақ оныжеуге болмайды. Ол өте улы,одан тіпті шыбындардықырылып қалады.Онысондықтанда шұбынжұт депатап кеткен.Оқу іс-әрекеттің түрін жәнетақырыбын айту.Тақтаға бірнешесаңырауқұлақ түрінорналастырып, олардыңішінен шұбынжұттытапқызу.Оның қалпағыныңтүсі қандай? Шұбынжұттыңаяғында не бар? Қалпақтағынүктелердің түсі қандай?Нүктелер үлкен бе,әлдекіщкентай ма?Тәрбиеші үлгісін қарапкөру.Жұмысты орындау тәсілінкөрсету.Қылқаламның ұшына

Балалар тәрбиешініңәңгімесінқызығушылықпентыңдайды.

Тақтадағысаңырауқұлақтардыңішінен шыбынжұттытауып, сипаттайды.

-Қызыл.-белдемшелер.

-ақ-кішкентай

12

бояу іліп аламызда, кішкеннүктенің суретін саламыз.Міне былай-былай, көп-көпноқат жасаймыз.Жұмысты орындау тәсілінбекіту.Қылқаламның ұшыменқалай ноқаттар саламыз,көрсетіңдер. Қимылдар ауадақайталанады.Сергіту сәті.Балалардың өз бетіншежұмыс жасауы.Балалардың сұрауы бойыншажеке көмектер көрсету.

Балалар тәрбишініңайтқанын мұқияттыңдайды.

Балалар қылқаламменауады ноқаттарды салыпкөрсетеді.Сергіту сәтінқызығушылықтанытып,қимылдаржасайды.

Рефлексивті түзету Сұрақ-жауап арқылы бүгінгііс-әрекетті қортындылау.Балалардың жұмыстарынталдау және көрмеге қою.Тиінбалалардан шыбынжұттыңулы екенін білгенін айтыпқоштасып кетеді.

Дайын саңырауқұлаққа ақнүктелерді салдық

Күтілетін нәтиже:Түсінеді: Қылқаламның ұшымен нүктелерді, басып салуды.Ұғынады: саңырауқұлақтың түрлерін.Қолдана алады: ақ гуашь бояуларымен жұмыс істеу машығын.

Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің технологиялық картасыБілім беру саласы: «Шығармашылық»Кіші сала: «Көңілді саусақтар»Тақырыбы: «Сіркіреп жауған күзгі жаңбыр»Мақсаты:Қылқаламды оң қолдың үш саусағымен дұрыс ұстауды, бояуды қылқаламныңұшымен бір бағытта сілтеп жағу арқылы жаңбыр тамшыларын салуды, артық бояуды бояуқұйылған ыдыстың шетіне жағып, іркіп тастауды үйрету.Жыл мезгілдері жайлы білімдерін,қолдың ұсақ бұлшық еттерін, зейіндерін дамыту. Түстерді ажырата білу дағдысынбекіту.Сурет салуға аса ықыласты болуға тәрбиелеу.Іс-әрекет кезеңдері Тәрбиешінің іс-әрекеті Балалардың іс-әрекетіМотивациялық қозғаушы Балалардың көңіл күйлерін

сұрап, даладағы болыпжатқан ерекшеліктер жайлықысқаша айтқызу. Жұмбақжасыру:Жауып жаңбыр,Жер сарғайып,Шөп ,жапырақ солады.

Балалар тәрбиешігеқосылып өздерінің көңілкүйлерін, және даладағыерекшеліктерді айтыпбереді.

Күз мезгілі деп жауапбереді.

13

(күз)Ұйымдастырушылық-ізденушілік

Тәрбиеші тақтаға күзмезгілінің суретін іліп, оныңәсемділігі неде екендігінтамашалатады және осытақырыпта әңгіме жүргізеді.-Күзде ауа-райы қандайболады,қандай өзгерістер бар?Оқу іс-әрекеттіңтақырыбымен таныстыру.Тәрбиеші үлгісін қарапкөру.Жұмысты орындау тәсілінкөрсету.Қылқаламның ұшына бояудыіліп алып, сілтеп жағу арқылыжаңбыр тамшыларынсаламыз. Міне былай-былай,көп-көп жаңбыр тамшыларынсаламыз.Жұмысты орындау тәсілінбекіту.Қылқаламның ұшыменжаңбыр тамшыларын салыпкөрсетіңдер.Сергіту сәті:Орнымыздан тұрайық,Қолды белге қойайық.Жоғары-төмен қарайық,Қос аяқтап секіріп,Бойымызды жазайық.Балалардың өз бетіншежұмыс жасауы.Балалардың сұрауы бойыншажеке көмектер көрсету.

Тәрбиешінің күз мезгіліәңгімесін қызығушылықтанытып,қәзір күз мезгіліКүн суытады,жаңбыржауады.

Балалар жұмыс барысыментанысып,тәрбиешініңайтқанын мұқият тыңдап,сіркіреп жауған күзгіжаңбырды бейнелейді.

Сергіту сәтін өлеңніңсөзіне байланыстықимыл-қозғалыстаржасайды.

Рефлексивті түзету Қортындылау:Бүгін ненің суретін салдық?Қандай түсті қолдандық?Қай жыл мезгіліндегіжаңбырды салдық?Дайын жұмыстардан көрмеұйымдастырып, ұнағандарынтаңдату.Мадақтап марапаттау.

-жаңбырдың

-көк

-күз мезгіліндегі

Күтілетін нәтиже:Түсінеді:Жаңбыр тамшыларын салу әдіс-тәсілдерін.Ұғынады:Жыл мезгілдерінің ерекшеліктерін.Қолдана алады: Қылқаламды оң қолдың үш саусағымен дұрыс ұстауды, бір бағытта сілтепжағуды.

14

Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетініңтехнологиялық картасыБілім беру саласы: «Шығармашылық»Кіші сала: «Көңілді саусақтар»Тақырыбы: «Күз мезгіліндегі ағаштардың бейнесі» Күз бояулары.Әрбір үстелге арналғанекі түсті гуашь (сары және қызғылт сары), екі қырлы істік (қарындашқа байланған губкатілімі), дымқыл мата сулық. Мақсаты: Губканың көмегімен(батырып алу әдісі) күзгі ағаштың көрінісін бере білуді үйрету. Күз бояулары туралыұғымдарын, гуашьпен сурет салу дағдысын, одан әрі дамыту. Эстетикалық талғамғаыждағаттылыққа,ұқыптылыққа тәрбиелеу.Іс-әрекет кезеңдері Тәрбиешінің іс-әрекеті Балалардың іс-әрекетіМотивациялық қозғаушы Тірі табиғатта күз келгенде

болатын өзгерістер туралыалдын-ала әңгімеөткізіледі.Күзгі бояулар :қызыл,сары,қызғылт сары,қоңыр түстер жайындағыұғым есте бекітіледі.-Балалар қәзір жылдың қаймезгілі?Ағаштар менбұталардағы жапырақтардыкүз қандай түстерге бояйды?Қараңдаршы күз бізге қандайәдемі суреттер беріпжіберген!

Балалар тәрбиешігеқосылып «Күз»суреттерінқызығушылықпенқарсатырады.

-күз мезгілі

-қызыл,сары,қоңыр,қызыл сары,


Тәрбиеші үлгісін қарапкөру.Ағаштардағы жапырақтыңтүсі қандай? Ағаштар қандайсәнді болып кеткен!Келіңдер күзгежапырақтарды сары жәнеқызғылт сары түске бояуғакөмектесейік.Жұмысты орындау тәсілінкөрсету.Менде сиқырлы таяқша-істікбар.1.Губкамен сары түстібояуды іліп аламында,онымен барлық бұтақтарды«піскілеймін».2.Содан соң істікті екіншіжағынааударамында ,қызғылт сарыбояуды іліп аламын, сөйтіпбарлық бұтақтарға тағыдажапырақтар саламын. Ағашажарланып, сәнді болыпшығады.

Тәрбиешінің үлгісін қарапөз ойларын жеткізугеталасады.Күз келгендеағаштардың жапырақтарысарғайып,жерге түседі.Күн суытады,жылы киінеміздейді балалар.

Балалар жұмыс барысыментанысып,тәрбиешініңайтқанын мұқияттыңдап,ағаштыңбұтақтарына сары жәнеқызғылт сары бояудыңкөмегімен жапырақтарын

15

Жұмысты орындау тәсілінбекіту.Маған қызыл сары және сарыбояуларды көрсетіңдер.Істікті қалай ұстау керек?Сиқырлы таяқшаны жеңілғана басамыз. Қимыл ауадақайталанады.Сергіту сәті:Балалардың өз бетіншежұмыс жасауы.Балалардың сұрауы бойыншажеке көмектеркөрсету.Балаларға бояулардықабаттастырып жағуға рұқсатетіледі.

бейнелейді.

Сергіту сәтін қызығушылықтанытып,қимылдаржасайды.

Рефлексивті түзету Тәрбиеші оқу іс-әрекетінсұрақ-жауап арқылы қортакеле,балаладың жұмысынаталдау жасайды,жақсажұмыс істеген балалардамақтап, мадақтайды.көрме ұйымдастырып,ұнағандарын таңдату.Мадақтап марапаттау.

Балалар не салғандарынәңгімелеп айтып береді.

Күтілетін нәтиже:Түсінеді: Күзгі ағаштың көрінісін.Ұғынады: Күз мезгілінің ерекшеліктерін.Қолдана алады: Губканың және істіктің көмегімен батырып алу әдісін

Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің технологиялық картасыБілім беру саласы: «Шығармашылық»Кіші сала: «Көңілді саусақтар»Тақырыбы: «Түрлі-түсті теледидар»Мақсаты: Көлемі әртүрлі бөлшектерді орналастыру және желімдеу арқылы теледидардыңсуретін салуды үйрету. Геометриялық пішін- шаршыны тани білу дадысын қалыптастыру.Көзбен мөлшерлеуді, зейінін, кеңістік пен қағаз бетінде бағдарлай білу машығын дамыту.Мақсатқа ұмтылғыштық пен бастаған ісін аяғына дейін жеткізуге ынталы болуға тәрбиелеу.Іс-әрекет кезеңдері Тәрбиешінің іс-әрекеті Балалардың іс-әрекетіМотивациялық қозғаушы Балаларға қонаққа ойыншық

келеді. Ол өзінің бөлмесініңсуреті салынған картинаныалып келеді. Кейіпкер өзініңбөлмесі қандай жақсы екенінбалаларға көрсетуге келгенінайтады.

Жұмбақ:Көкшіл айна үйдегі,Көрсетеді киноны

Балалар келген қонақпенамандасады және жақсыкөңіл-күймен қарсы алады.

-теледидар.

16


Тәрбиеші үлгісін қарапкөру.Бөлмеде кішкентай тумбатұр, ал оның үстіндетеледидар қойылған.Кейіпкер балалардыңүйлеріңде осындай теледидарбар жоғын сұрайды?Теледидардан қандаймультфильмдер көресіңдер?Кейіпкер балалардыңәрқайсысына өз бөлмесініңсуреті салынған картинанысыйлайды да, кішкентайтумбаға өз беттеріншетеледидар қойуды ұсынады.Теледидардың түсі қандай?Теледидарды қайда қоюкерек?Жұмысты орындау тәсілінкөрсету.1.Теледидар корпусыныңортасына экрандыжапсырамыз.2.Кішкентай тумбаныңүстінгі жағына дайынтеледидардажапсырамыз.Клейстердіңартығын сулықпен сүртіпаламыз.Жұмысты орындау тәсілінбекіту.Тәрбиеші балалардан қазір неістемекші екенін екенінсұрайды. Әуелі теледидардыжинаймыз, алсодан кейінтумбаға «қоямыз».Балалардың өз бетіншежұмыс жасауы.Қажет болған жағдайда жекекөмек көрсетеді.

Кейіпкердің әңгімесінмұқият тыңдайды.

Балалардың жауаптары:-иә бар.

-«Балапан» бағдарламасын,«Алдар көсе», «Маша менаю» мультфильмдерінкөреміз.

-күміс түстес.

-кішкентай тумбаға, ортаға.

-теледидарды.

Құрал-жабдықтардыңатауын атайды.

Балалар теледидардыңэкранын дайын бөліккежапсырады.

Оны кішкентай тумбаныңүстіңгі жағынаорналастырып жапсырады.

Рефлексивтік-түзету Кейіпкер балалардыңжұмыстарына қуанады,оларға өз бөлмесінің суретісалынған картинаныестелікке сыйлайды.

Балалар өздерінің жасағанжұмыстарын кейіпкергекөрсетеді.

Кейіпкермен қоштасады.

Күтілетін нәтиже:Түсінеді:Теледидардың не үшін қажет екенін

17

Ұғынады: Көлемі әртүрлі бөлшектерді орналастыру және желімдеудіҚолдана алады:Көзбен мөлшерлеуді, кеңістік пен қағаз бетінде бағдарлай білу машығын

Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің технологиялық картасыБілім беру саласы: «Шығармашылық»Кіші сала: «Көңілді саусақтар»Тақырыбы: «Трезор есімді күшікке арналған күрке» көк,қызыл түсті гуашь, қылқалам.Мақсаты: Таныс геометриялық пішіндерден құрылған заттарды сала білу машығындамыту.Шеңбер салу, дөңгелек және үшбұрыш заттарды бояу дағдысын орнықтыру қолдыңұсақ қимылдарын дамыту.Іс-әрекет кезеңдері Тәрбиешінің қызметі. Балалардың іс-әрекетіМотивациялыққозғаушы

Қызығушылық сәт: Есік қағылыптопқа Трезор есімді күшік кіреді.Трезордың күшіктің көңіл-күйіболмай,мұңайып отыра қалады.Тәрбиеші Трезор күшіктен негемұңайып көңілі болмайотырғанын сұрайды.Трезоркүшік менің күркем жоқ,күнболса суытып баражатыр,сондықтан менің көңілімболмай отыр.

Балалар күшікке қараптаңырқап қалады.


Тәрбиеші балаларға Трезорғаарнап күрке салуды ұсынады.Тәрбиеші үлгісін қарап көру.Үйшік адамдардың үйінеұқсас.Оның қабырғалары,шатыры және кіретін есігібар.Сендер тұратын үй үлкенболса,иттің үйшігі кішкентай.Үйшіктің шаршы пішіндес,оныңшатыры үшбұрышты ал кіретінесігі дөңгелек.Жұмысты орындау тәсілінкөрсету.1.Қылқаламды сары түске малыпалап үйдің қабырғасын сызыпаламыз.2.Қызыл түспен үшбұрыштапсызып алып содан кейін үшінбояймыз.3.Трезор үйшіктің ішіне қалайенеді?Дөңгелек пішінмен есіксаламыз(жиектеп сызамыз) да,ішін көк түспен бояймыз.Жұмысты орындау тәсілінбекіту.Үйшік қандай пішіндерден

Күшікке қатты жандары ашыпоған күрке жасап беретіндерінайтады.

Балалар жұмыс барысыментанысып,тәрбиешінің айтқанынмұқият тыңдайды.

Есік арқылы.

18

тұрады?Қандай түстермен боялған?Сергіту сәті:Орнымыздан тұрайық.Боймызды жазайық,Бір отырып, бір тұрып,Біз демалып алайық.Балалардың өз бетінше жұмысжасауы.Қажет болған жағдайдажеке-жеке көмек көрсетіледі.

-Шаршы,үшбұрыш жәнешеңбер.

-Көк,қызыл.

Өлең жолдарына арнапқимылдар жасайды.

Рефлексивті түзету Қорытындылау.Бізге қонаққа не келді?Біз бүгін нені салдық?Трезор есімді күшікқуанады,балалардың жұмысынмақтап,алғысынбілдіріп,балалармен қоштасыпкүркесін алып кетіп қалады.Мадақтап өтемін.

Трезор есімді күшік.Күшікке күрке салдық.

Күтілетін нәтиже:Түсінеді: үй жануарларының атауларын және олардың пайдасын.Ұғынады: Таныс геометриялық пішіндерден құрылған заттарды сала білудіҚолдана алады:Шеңбер салу, дөңгелек және үшбұрыш заттарды бояу дағдысын

Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің технологиялық картасыБілім беру саласы: «Шығармашылық»Кіші сала: «Көңілді саусақтар»Тақырыбы: «Ертегіден келген бауырсақ». Акварель,қылқалам, қызыл және сары фломастер.Мақсаты: Таныс геометриялық пішіндерденертегі кейіпкерлерінің образдарын сала білудіжәне олардың көңіл-күйін бере білуге үйрету. Қолдың ұсақ бұлшық еттерін, ой-қиялындамыту. Сурет салуға ынталы болуға және ұқыптылыққа тәрбиелеу.Іс-әрекет кезеңдері Тәрбиешінің қызметі Балалардың іс-әрекеті.Мотивациялыққозғаушы

Бауырсақтың әніфонограммадан естіледі немесеөлеңі оқылады (ән шырқалады)Тәрбиеші балалардан ән салыптұрған бұл кім екенін сұрайды.Ертегі қалай аталады?Ертегі кейіпкерінің келуіойынмен көрсетіледі.Тәрбеші бауырсақтыңпортретін салуды ұсынады.

Балалар әнді тыңдап,«Бауырсақ» ертегісіндегі әнекенін айтады.

-Бауырсақ.- «Бауырсақ» ертегісі

-Ертегі кейіпкерін көріпқуанады.


Тәрбиешінің үлісіне қарапкөру.Тәрбиеші баларға Бауырсақтымұқият қарап көрудіұсынады.Ол мейірбан жәнеәдемі. Оның күлімдегені сондай

Балалар үлгідегібауырсақтың портретінтамашалайды.

19

тамаша. Сұрақтар беріледі.-Бауырсақтың түсі қандай?-Бауырсақтың пішініқандай?(Бауырсақты көрсеткіштаяшамен міндетті түрдесұлбасы бойынша айналдыракөрсетеді.)Оның көлемі қандай?Бауырсақта не бар?Көзінің пішіні қандай?Тәрбиеші балалардың назарынБауырсақтың астындағы қисықсызыққааударады да:-Сендер қалай ойлайсыңдар,бұл не екен?-деп сұрайды.Жұмыстың орындау тәсілінкөрсету.Парақ көлденеңінен жатыр.1.Қылқаламның сары немесеқызғылт сары түсті бояудымалып аламыз да, шеңбердіңсуретін саламыз.2.Шеңберді ішкіжағыныан,заттың пішінінқайталап отырып бояймыз.3.Қылқаламды суға шаямыз дажәне Бауырсақты кебуіне уақытбереміз.Серіту сәті:Мынау менде бас бармақ,Бар жұмысты басқармақ.Төрт досы бар өзінің,Кәне,кәне санайық,Бір, екі, үш, төрт.4.Бауырсақ кепті. Енді көкфломастерді аламыз да, екідөңелек көзді саламыз.5.қызыл түсті фломастердіалып.жымиып тұрған ауыздысаламыз.Жұмысты орындау тәсілінбекіту.Тәрбиеші балаларға «суретсаламыз» дидакитикалықпантомимо-ойынын ойнаудыұсынамын. Мақсаты: суреттісалудың ретін есте қалдыру.Тәрбиеші балаларға:«Бауырсақтың суретін

-сары-дөңелек

-үлкен-Көздері және аузы бар

-Жол. Бауырсақ соныңбойымен домалап келеді.

-Балалар серіту сәтін ,өлеңнің мағынасын сайқимыл-қозғалыс жасайды.

-Балалар өз беттеріншебауырсақты салуға кіріседі.

20

саламыз» дейді. Балалар жуанқылқаламмен ауада суретсалады. «Бауырсақтыбояймыз», «Көздері жәнеауызды» дейді, сонда балаларауада тиісті қимыл жасайды.Қиындық туғызып жатқанбаларға жеке-жеке көмеккөрсетемін.Көздері менауыздың суреттері кепкенбояудың үстіне салуынқадағалаймын, әйтпесе бояуларараласып кетеді.

-Балалар ойындықызығушылықпен ойнайдыжәне естерінде сақтап қалуғаниеттенеді.

Рефлексивті түзету Қорытындылау.Біз бүгін қандай ертегіні ескетүсірдік?Онда қандай кейіпкерлер барекен?Біз бүгін нені салдық?Салған суреттерден көрмеұйымдастыру.Мадақтап өтемін.

-Бауырсақ ертегісін.

-Қоян,қасқыр,аю,түлкі жәнебауырсақ.-Бауырсқтың суретін салдық.

Күтілетін нәтиже:Түсінеді: ертегілердің түрлерін және олардың мазмұнынҰғынады: ертегі кейіпкерлерінің образдарын сала білуді және олардың көңіл-күйін беребілуді.Қолдана алады: Таныс геометриялық пішіндерденертегі кейіпкерлерінің образдарын салабілуді

Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің технологиялық картасыБілім беру саласы: «Шығармашылық»Кіші сала: «Көңілді саусақтар»Тақырыбы: Мерекелік, жасыл шыршаны безендіремізМақсаты: Балаларға жапсыру әдіс-тәсілдерін қолдана отырып, жаңа жылдық шыршаныойыншықтармен безендіруді үйрету. Жапсыруды орындауға қажетті жабдықтардың аттарын,геометриялық пішіндерді ажырата білу дағдысын орнықтыру. Шығармашылық ой-өрісімен,көру арқылы қабылдау, ұсақ бөлшектермен жұмыс істеу икемін дамыту. Дербестік пенұқыптылыққа тәрбиелеу.Іс-әрекет кезеңдері Тәрбиешінің қызметі Балалардың іс-әрекетіМотивациялыққозғаушы

Жұмбақ жасыру.Қысы-жазы бір түстеБолады мерекеде.Қандай ағаш туралыайтылған?Жұмбақтың шешуінтапқаннан кейін тәрбиешіжаңа-жылдық шыршабейнеленген с/суреттібалалармен бірге қарайды.Ол

Балалар ойланып,жұмбақтың шешуін табуғатырысады.-Шырша.

-Суретті тамашалап, жарыса

21

шыршаның қалай әдемібезендірілгеніне,түрлі-түсті жарқыраған әсемойыншықтардың соншамакөптігіне назар аударады.

өз ойларын айтады.

Ұйымдастырушылықізденушілік

Тәрбиешінің үлісіне қарапкөру.Тәрбиеші өзінің жұмысынкөрсетеді. Шырша неменбезендірілген?Ойыншықтардың түсі,пішіні,мөлшері қандай?Барлық ойыншықтарбұтақшалардың шеттерінеілінген және олармен тығызтүйісіп тұр.Тәрбиешішыршаның төбесі қалайбезендірілгенін сұрайды.Шыршаның астына нежасырады?Үлгіні қарап болғаннан кейін,тәрбиеші балаларданшыршаны өз беттеріншебезендіргілері келе ме депсұрайды.Жұмысты орындаутәсілін бекіту.Тәрбиеші бөлшектер әуелітөселіп, содан кейінжелімделетінін балалардыңесіне салады. Желімніңартығын сүртіп алуғасулықты пайдаланады.Ойыншықтардың барлығымықтап жапсырылуы тиіс,әйтпесе олар құлап түсіп,сынып қалады. Тәрбиешібалаларға шыршаны өздеріқалай қаласа, солайбезендіретінін айтады.Сергіту сәті (өткендіқайталау).Балалардың өз бетіншежұмыс істеуі.Балалар бұдан бұрынорындалған шыршажапсыруын ойыншық-тарменбезендіреді.

-Балалар үлгіні қарайды.

-ойыншықтармен.-Әр түрлі.(әр ойыншықтыңтүсімен пішіні жеке-жекеесте қалдырылады)

-Жұлдызшамен.

-Сыйлықтар

-безендіргіміз келеді.

-Желімді бөлшектергежағып, жапсырып желімніңартығы сулықпен сүртіпалады.

-Сергіту сәтінөызығушылықпен

22

орындайды.-Балалар шыршаны бірденқызығушылықпен кіріседі.

Рефлексивтік түзету Жасаған жұмыстарынкөрмеге қою.Балалар жұмыстарыныңбарлығыда оң бағаалады.Тәрбиешішыршалардың бәрінің әсембезендірілгенінайтады.Жұмысты ұқыпсызбалаларға сыпайы түрдеескертпелер жасалады.Тақпақ айтқызу:Тамаша, тамашаШыршамыз тұр жарасаБасында әсем жұлдызыКөз тоймайды қараса.

Көрмеге қойып, бірініңжұмысын бірі тамашалапмәз болады.

Тақпақты тәрбиешіден кейінқайталап айтуға тырысады.

Күтілетін нәтиже:Түсінеді: жапсыру әдіс-тәсілдерін қолдана отырып, жаңа жылдық шыршаныойыншықтармен безендірудіҰғынады:Жапсыруды орындауға қажетті дағдылардыҚолдана алады: ұсақ бөлшектермен жұмыс істеу икемін, дербестік пен ұқыптылықты

Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің технологиялық картасыБілім беру саласы: «Шығармашылық»Кіші сала: «Көңілді саусақтар»Тақырыбы: «Әдемі қар бүршіктері» Ақ түсті гуашь,су құйылған құты, қылқалам,дымқылсулық.Мақсаты: Балаларға бір-бірімен қиылысатын тік сызықтар арқылы қар бүршіктерін салудыүйрету. Қозғалыстың үйлесімділігін, суретті қылқалам қылдарының бағытымен қозғауарқылы салу, көзбен мөлшерлеу икемін дамыту. Жыл маусымдары туралы түсінікті естесақтату. Гуашьпен жұмыс істеу дағдысын жетілдіру. Зейінін, эстетикалық талғамынтәрбиелеу

Іс-әрекет кезеңдері Тәрбиешінің қызметі Балалардың іс-әрекетіМотивациялыққозғаушы

Сабақтың қарсаңындағысеруенде қарға бақылау жүргізуұсынылады, балалардыңкиіміндегі қар ұшқындарыныңмұқият қарап көру керек.Тәрбиеші көктен жауған қар-табиғаттың өте әдемі құбылысыекеніне назар аударады. Сабақкезінде тәрбиеші балаларғакешегі серуен кезінде қандайәдемі қар ұшқындарынкөргендерін естеріне салады.Ол бүгін қар түйіршіктерінсуретке салатындарын айтып

-Балалар киімдеріндегі қарұшқындарын қарап,сипаттайды

-Қар түйіршіктерін

23

оны қандай түспен саламыз депсұрайды. Тәрбиеші қысқыпейзажды көрсетіп мазмұныбойынша сұрақ-жауапалады.Қар- ол жұлдызшаларғаұқсайтын көптеген әдемітүйіршіктер.

салатындарына қуаныштарынбілдіреді.


Тәрбиешінің үлісіне қарапкөру.Жұмысты орындау тәсілікөрсету.1.Ақ гуашьтықылқаламен іліпаламыз.2.Қиғаш сызықтар саламыз.3. Тағыда қиғаштап екіншісызықты жүргіземіз, сызықтарқиылысуы керек.4.Жоғарыдан-төмен,сызықтардың қилысқаннүктесінен тағы бір сызықжүргіземіз. Сонда әдемі қарқиыршығы шығады.Жұмысты орындау тәсілінбекіту.Тәрбиеші балалардан(екі-үшадамнан) қар қиыршығыныңтүсі қандай екенін сұрайдыжәне оларды қандайқылқаламмен салу керек екенінсұрайдыБалалардың өз бетіншежұмыс істеуі.Қажет жағдайда жеке-жекекөмек көрсетіледі.

-Балалар үгіні қарап өз ойларынжеткізеді.

-Тәрбиешінің соңынан сурет салуәдіс-тәсілін ауада қайталапкөрсетеді.


Қиналған балалар көмек сұрайды.

Рефлексивті түзету Қортындылау:Жасаған жұмыстарынкөрмеге қою.Тәрбиеші балалардың бәрінқатты тырысқанын айтады.Қардың жаууы әдемі болыпшықты.Қыс. (М. Суриков)Үлпілдеген ақша қарЖапалақтап жауады.Айналшықтап ауады,Жерді ақырын жауады.

Көрмеге қойып, бірінің жұмысынбірі тамашалап мәз болады.

Тақпақты тәрбиешіден кейінқайталап айтуға тырысады.

24

Күтілетін нәтиже:Түсінеді: бір-бірімен қиылысатын тік сызықтар арқылы қар бүршіктерін салудыҰғынады:Жыл маусымдары туралы түсінікті, Гуашьпен жұмыс істеу дағдысынҚолдана алады:Қозғалыстың үйлесімділігін, суретті қылқалам қылдарының бағытыменқозғау арқылы салуды, көзбен мөлшерлеу икемін

Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің технологиялық картасыБілім беру саласы: «Шығармашылық»Кіші сала: «Көңілді саусақтар»Тақырыбы: «Сайқымазаққа арналған шығыршықтар»Мақсаты: Тұйық дөңгелек сызықтар салуды үйрету. Қағаз бетінде бағдарлай білу дағдысындамыту. Негізгі түстерді есінде сақтау дағдысын бекіту. Достық қарым-қатынасқа, бір-бірінекөмектесуге ынталы болуға тәрбиелеу.

Іс-әрекет кезеңдері Тәрбиешінің қызметі Балалардың іс-әрекетіМотивациялыққозғаушы

Қызығушылық сәт:Есік қағылып топқа ойыншықкүшік келеді де, балаларғаәңгіме айтады. Ол цирктегіқойылымға барып,Сайқымазақтың суретке түсіріпалғанын айтып балаларғакөрсетеді.

Балалар ойыншықтың келгенінеқуанады.Оны мұқияттыңдайды,әкелген сайқымақақтыңсуретін қызығушылықпентыңдайды.


Тәрбиешінің үлісіне қарапкөру.Онда сайқымазақшығыршықтарды жонглерлікжасай алады. Олшығыршықтарды жоғарыаспандата лақтырып жібередіде,оларды бірінен-бірін,өте-мөтежылдам жерге түсірмей қағыпалады екен.Оныңшығыршықтарының түсі ашық,түрлі түсті(түстердің аттары естеқалдырылады). Ал бүгінсайқымазақ көңілсіз өйткеніоның шығыршықтары жоғалыпкетіпті. Енді ол циркте неменөнер көрсете?Тәрбиеші балаларданСайқымазаққа көмектесіп, оныңойын көрсетуге керектішығыршықтардың суретінсалуды ұсынады.Жұмысты орындау тәсілікөрсету.Міне мынау Сайқымазақ. Қазірмен оған шығыршықтың суретінсалып беремін.


-Көк,қызыл,сары.

Балаллар қолдарына қылқаламұстап ,тәрбиешінің артынан,оныңқимылдарын қайталайды.

25

1.Үш саусағымен қылқаламдыдұрысап ұстаймын.2.Ең әдемі бояуды таңдапаламын.Менің қызыл түстібояуды алғым келеді.Бояудықылқаламмен іліп аламын.3.Шеңбер саламын,жоғарыданбастаймын және екі ұшықосылатындай етіп сызамын.Аленді мында қараңдар,бірқығыршық сыныпқалыпты!(Суреті толық бітпегеншығыршықты көрсетіп сынықтытүзейді) Бізге тек бүтіншығыршықтар ғана керек,Жұмысты орындау тәсілінбекіту.Тәрбиеші балаларданшығыршықтарды қандайтүстермен салғанынсұрайды.Сосын қылқаламдықалай ұстау керек екенін,сақинаны қалайсалатынын көрсетуді талапетеді.Балалар қолдарынақылқалам ұстап тәрбиешініңартынша оның қимылдарынқайталайды.Сызықтың басы менаяғы кездесіп түйісуге тиіс.Балалардың өз бетінше жұмысістеуі.Жеке-жеке көмек көрсетіледі.

Рефлексивті түзету Қорытындылау.Балалардың жұмыстарын талдаужәне көрмеге қою.Күшік енді сайқымазақтыңбалаларға риза болатынынайтады.Ол сайқымазақты қуанту үшінтелефон соғуға жүгіріп кетеді.Мына өлең шумағын оқыпберіп естеріне сақтатуЦиркте жұрт самсағанМәз болса деп жан саламДу күлдірсем оларды,Қуанамын мен соған-депМадақтап өтемін.

-Көрмеге қойып жақсыларын атапкөрсетеді, әңгімелейді.

-Өлеі шумағын естерінде сақтапқалуға ниеттенеді.

Күтілетін нәтиже:

26

Түсінеді: Цирктегі Сайқымазақтің атқаратын қызметінҰғынады: Достық қарым-қатынасқа, бір-біріне көмектесу керектігінҚолдана алады: Тұйық дөңгелек сызықтар салуды, қағаз бетінде бағдарлай білу дағдысын

Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің технологиялық картасыБілім беру саласы:ШығармашылықКіші сала: «Көңілді саусақтар»Тақырыбы: Өрнектелген әдемі сулықшаМақсаты: Шаршы пішінді заттарды дайын бөлшектермен ырғақты композициялықәшекеймен безендіруді үйрету. Шығармашылық көз-қарасты, қағаз парағы бетіндебағдарлауды және клейстермен жұмыс істей білуді, көз мөлшерін дамыту. Ұқыптылықпенмақсаткерлікке тәрбиелеу.Іс-әрекет кезеңдері Тәрбиешінің қызметі Балалардың іс-әрекетіМотивациялыққозғаушы

Тәрбиеші балаларға бірнешесулықты көрсетеді де, олардың неүшін керек екенін сұрайды.Сосын әдемі сулықты тамақ ішукезінде пайдалануға болатынын,онымен дастархан үстін немесесөрелерді безендіруге болатынынтүсіндіреді.Жұмбақ жасыру:Жуынып болғаныңда,Жүреді қолдарыңда.

Балалар тазалық үшін керекекенін айтады.

Тәрбиешінің сөзін мұқияттыңдайды.

Жұмбақтың шешуін сулықдеп табады.

Ұйымдастырушылық ізденушілік

Есік қағылады. Кішкентайүйрек кіреді де үлгідегісулықтарды көріп қызығыпоғанды осындай сулықтар керекекенін айтады. Тәрбиеші сулықтыүйрек үшін безендіріп берудіұсынады.Тәрбиешінің үлгісін қарапкөру:Тәрбиеші өзі жасаған сулықүлгісін көрсетеді.-Сулықтың пішіні қандай?-Сулықтың түсі қандай?-Ол немен әшекейленген?

-Гүл қайда орналасқан?Жұмысты орындау тәсілі:Кішкентай үйрек балаларғақарап, өзінің гүлдеріменшеңбершелерді қайда қою керекекенін сұрайды.(Гүлді сулықтыңортасына, ал әр бұрышқа бір-біршеңбершелерден қою керек.)Тәрбиеші кейіпкерге бөлшектердіжапсыруды ұсынады, оның қалай

Балалар үйректің келгенінеқуанады да оныменамандасады.

Үйрекке көмектесугениеттерін білдіреді.

Тәрбиешінің үлгісін қарап,сұрақтарына таласа жауапбереді.

-тіктөртбұрыш-әртүрлі-гүлдермен,дөңгелектер-мен-сулықтың ортасында.

Балалар үйреккекөмектеседі.

27

жасалатынын өзі көрсетеді.Жұмысты орындау тәсілінбекіту:Балалардың өз бетінше жұмысістеуі. Қиындық туғызып жатқан

балаларға жеке-жеке көмеккөрсетіледі.

Рефлексивтік түзету Сұрақ-жауап арқылы оқуіс-әрекетті қортындылау.Балалардың жұмыстарын көрмегеқою және талдау.Мақал-мәтел айтқызу.Тазалық- денсаулық кепілі.

Балалар бір-бірініңжұмыстарын тамашалап,бір-бірініе баға береді.

Күтілетін нәтиже:Ұғынады: Шаршы пішінді заттарды дайын бөлшектермен ырғақты композициялықәшекеймен безендіруді.Түсінеді:Ұқыптылықпен мақсаткерліктіҚолдана алады: Шығармашылық көз-қарасты, қағаз парағы бетінде бағдарлауды жәнеклейстермен жұмыс істей білуді

Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің технологиялық картасыБілім беру саласы:ШығармашылықКіші сала: «Көңілді саусақтар»Тақырыбы: Аяулы анама арналған сәнді моншақтар.Мақсаты:Балаларды түстері бойынша кезектесіп келетін бірдей пішіндерден өрнекқұрастыруға үйрету. Геометриялық пішін- шеңберді, түстердің аттарын білу дағдысынбекіту. Көзбен мөлшерлеу, әсемдікті түсіну және көркемдік түйсігін дамыту.Еңбексүйгіштікке және талғампаздыққа тәрбиелеу.Іс-әрекет кезеңдері Тәрбиешінің іс-әрекеі Балалардың іс-әрекетіМотивациялыққозғаушы

Жұмбақ жасыру:Күн жылынып,Қар еріп,Сай сала суға толады.Айтыңдаршы балалар, бұлқай кезде болады?

(көктемде)Көктемдегі болатынмерекелерді есімізге түсіріпкөрейік.

Балалар жұмбақтыңшешімін көктем деп шешеді.

8-ші наурыз аналар күні.22-ші наурыз жаңа-жылдеп айтады.


Қызығушылық сәт: Топқакөңілсіз қуыршақ Айгерімкеліп, анасына сыйлықдайындамағанын айтып,балалардан көмексұрайды.Тәрбиеші балаларғаАйгерімнің анасына әдемімоншақты желімдер берудіұсынады.

Балалар қуыршақАйгерімнің келгенінеқуаныштарын білдіріп, оныжұбатып оғанкөмектесетіндерін айтады.

Балалар тәрбишінің үлгісін

28

Тәрбиешінің үлгісін қарапкөру

-Моншақтың пішінімен түсіесте бекітіледі.Түстердің алмасыптұрғанына назар аударылады.Балалармен бірге парақтықалай орналастырған дұрысекенін анықтайды.Жұмысты орындау тәсілінкөрсетуБір баланы шақырып,сонымен бірге магниттітақтаға қағаздан қиылғанмоншақты жапсырыпкөрсетеді.Жұмысты орындау тәсілінбекітуТәрбиеші балалардан қазір неістейтіндерін сұрайды.Қағазпарағына салынған неткенсызық?(жіп)-Моншақтардың түстеріқандай?(Үстелдің үстіндежатқан моншақ топтарыәртүрлі) Балалардыңкөмегімен жапсыру реті ескетүсіріледі:Балалардың өз бетіншежұмыс істеуіҚажет болған жағдайдакөмек көрсетіледі.

қарап өз ойларын айтады.-Моншақтың түстеріәртүрлі.

- Көлденеңінен

-әртүрлі.

- әуелі бөлшектерорналастырылады, содансоң желімделеді.

Рефлексивтік түзету Сұрақ-жауап арқылы оқуіс-әрекетті қортындылау.Тәрбиеші балалардыңжұмыстарының барлығынаоң баға береді,моншақтардың әсем жәнесәнді болып шыққанын атапөтеді.Сосын моншақтардыАйгерімнің анасынасыйлауға береді.

Балалар жұмыстары жайлыәңгімелеп береді.Жасаған жұмыстарын

Айгерім қуанып қоштасыпкетеді.

Күтілетін нәтиже:Ұғынады:Геометриялық пішін- шеңберді, түстердің аттарынТүсінеді: Түстері бойынша кезектесіп келетін бірдей пішіндерден өрнек құрастыруды

29

Қолдана алады: Көзбен мөлшерлеуді, желімдеу әдіс-тәсілдерін, желімдеуге қажетті құралжабдықтарды.

Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің технологиялық картасыБілім беру саласы:ШығармашылықКіші сала: «Көңілді саусақтар»Тақырыбы:Мерекелік құттықтау ашықхатыМақсаты: Дайын бөлшектерден гүл шоғын құрастыруды үйрету.Көктемгі гүлдердіңаттарын бекіту. Клейстермен бөлшектердің үстін түгелдей жабу, сулықты дұрыс қолданабілу икемін дамыту. Шығармашылық ыңғайын, жақын адамдарына мейірім мен құрметкөрсете білу сезімдерін тәрбиелеу.Іс-әрекет кезеңдері Тәрбиешінің іс-әрекеі Балалардың іс-әрекетіМотивациялыққозғаушы

Сабақ қарсаңында тәрбиешібалаларға көктем мезгіліаналар күні мерекесіменбасталытыны жайлыәңгімелейді. Ол 8-шінаурызда атапөтіледі.Тәрбиеші балаларғаөздерінің аналары менәжелеріне, қарындассіңлілеріне сыйлау үшінәдемі мерекелік ашықхатдайындаудыұсынады.Ашықхаттың мәнітүсіндіріледі: оғанқұттықтаулар тілектер немесешақыруларжазылады.Ашықхаткөңіл-күйді көтереді.

Балалар тәрбиешінің айтқанәңгімесін мұқият тыңдайды.

Балалар қуана-қуанакеліседі.


Тәрбиешінің үлгісіне қарапкөруТәрбиеші көрнекті құттықтауашықхатын, оның қалайашылатынын көрсетеді.-Ашықхатта қандай тамашагүлдер бейнеленген,қараңдаршы олар қышқұмырада өсіп тұр,нағызмерекелік гүл шоғы тәріздікөрінеді.-Гүлдің жәнежапырақшаларынаң түстеріқандай?Жұмысты орындау тәсілінкөрсетуАшықхат тігіненорналастырылады.1.Сендердің әр қайсысыңдамынандай топырақ салынған

Тәрбиешінің әңгімесінтыңдап, үлгісінтамашалайды.

-сары,қызыл,көк жәнежасыл.

30

қыш құмыра мен гүл бар.2. Құмыраға гүлді«отырғызамыз»3.Суретті жасылжапырақшаларментолықтырамыз.4 Енді әрбір бөлшектіжеке-жеке аударып желімжағып жапсырамыз.Жұмысты орындау тәсілінбекітуТәрбиеші алдыменбөлшектерді орналастырып,сосын жапсыратынымыздыеске салады.

Тәрбиешінің айтқанынмұқият тыңдап, естеріндесақтайды.

Рефлексивтік түзету Қорытындылау балалардыңжұмыстарын талдау жәнекөрмеге қою.Жұмыстардың барлығына оңбаға береді.

.

Күтілетін нәтиже:Ұғынады:Көктемгі гүлдердің аттарын, жыл мезгілдерінің ерекшеліктерін.Түсінеді:Шығармашылық ыңғайын, жақын адамдарына мейірім мен құрмет көрсете білуді.Қолдана алады:Клейстермен бөлшектердің үстін түгелдей жабуды, сулықты дұрыспайдаланудыҰйымдастырылған оқу іс-әрекетінің технологиялық картасыБілім беру саласы: «Шығармашылық»Кіші сала: «Көңілді саусақтар»Тақырыбы: «Жайлауда құлпырған қызғалдақтар»Мақсаты: Көктемгі табиғаттың әдемілігін көре білу. Жайлаудағы қызғалдақтардыаппликация техникасы арқылы бейнелеуге үйрету. Қолдың ұсақ қимылын шығармашылықдамуын, эстетикалық талғамын тәрбиелеу.Іс-әрекет кезеңдері Тәрбиешінің іс-әрекеті Балалардың іс-әрекетіМотивациялық қозғаушы Топқа қонаққа ертегі

кейіпкері келеді де, бүгінтеледидардан көктемгіжайлаудағы құлпырғанқызғалдақты көргенінайтады. Ол балаларғажайлаудағы құлпырғанқызғалдақтытың қандайәдемі екенін көрсетугеқұмартады. Тәрбиешікөктемгі жайлаудағықұлпырған қызғалдақтыбейнелеп байқаудыұсынады.

Балалар топқа келгенқонақты қуанып қарсыалады.Оның айтқанәңгімесін қызығушылықпентыңдайды.

Тәрбиешінің ұсынысынабірден қабылдайды.


Тәрбиешінің үлгісін қарапкөру

31

Қараңдар менің суретімдегіжайлаудағы құлпырғанқызғалдақтың суреті қандайәдемі. Жердің бәрін шөпжапқан. Шөптің арасындажарқырап гүлдер өсіптұр.Бұларқызғалдақтар.Көрдіңдер ме,міне, алақан тәрізді үлкенекі жапырақша.Ортасында-сабағы, ал оныңұшында- таңғажйып гүл өсіпкеледі.Оның түсі қандай?Жапырақтардың түсіқандай?Шөптің түсі қандай?Тәрбиеші балаларға гүлдіңбөлшегін-қызғалдақтыңгүлшоғын таратып береді.Жұмысты орындау тәсілінкөрсетуҚызғалдақтың әрбіргүлшанағын сабақшағажапсыру керек. Тәрбиеші әргүлшанақты сабақшаныңұшына қоюды өтінеді.Бөлшектердің қалайжапсырылатыны, бояужаққыш қылқаламды жәнесулықты қалай пайдаланукеректігін балалардыңестеріне түсіреді.Жұмысты орындау тәсілінбекітуТәрбиеші балалардыңбірінен гүлшанақты қайдажапсыру қажеттігін түстіқағаз бетінде көрсетуінөтінеді.(Сабақшаныңұшына)Балалардың өз бетіншежұмыс істеуі

Тәрбиешінің үлгісін барлықынта назарларыментыңдайды.

-әртүрлі.-жасыл.-жасыл.

-Балалар тәрбиешінің айтқаніс-әрекеттерін ауадасаусақтарымен қайталайды.

-Жұмысты орындау тәсілінқайталап айтып береді.

Қажет болған жағдайдатәрбиеші балаларға көмеккөрсетеді.

Рефлексивтік түзету Сұрақ-жауап алыпқортындылау.Барлық жұмысбір ортақ композиция-жайлаудағы құлпырғанәдемі қызғалдақтың суретіболып шығады. Ертегі

32

кейіпкері балалармен біргеқуанады.

Күтілетін нәтиже:Ұғынады: көктем мезгілінің ерекшелігін.Түсінеді: гүлдердің атауларын, күтім жасау керектігін.Қолдана алады: ұқыпты, таза жұмыс жасауды.

Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің технологиялық картасыБілім беру саласы: «Шығармашылық»Кіші сала: «Көңілді саусақтар»Тақырыбы: «Түрлі-түсті мерекелік жалаушалар»Мақсаты: балаларға екі бөлшектен тұратын зат- мерекелік жалаушаны желімдеуді үйрету.Көзбен мөлшерлеу, қағаз бетінде бағдарлай білу машықтарын, қолдың ұсақ бұлшық еттеріндамыту. Геометриялық пішін- шаршыны тани білу, көгілдір, қызыл, жасыл, қоңыр түстердіажырата алу дағдысын дамыту. Ыждағатылық пен ұқыптылыққа тәрбиелеу.Іс-әрекет кезеңдері Тәрбиешінің іс-әрекеті Балалардың іс-әрекетіМотивациялық қозғаушы Балаларға түрлі-түсті

жалаушаларды көрсетемін.Бұл заттар қалай аталады?Дұрыс айтасыңдар.

Балалардың жауаптары:

-жалаушалар дейміз.Ұйымдастырушылық-ізденушілік

Балалар жалаушалардыңтүстері әртүрлі жәнекөлемдері де түрлі болуымүмкін. Балаларғамемлекеттік туды көрсетемі.Бұл қандай ту? Түсі қандай?Жарайсыңдар! Балалартуымыз екі бөлшектентұрады: саптан жәнематадан. Сабына матабекітіледі. Туды сабынанқолмен ұстаған ыңғайлыболады. Сабы дегеніміз-мына жер біз онықолымызбен ұстаймыз(таяқшасы). Балалар бізқазір осындай әдемімерекелік жалаушалардытүрлі-түсті қағазданжапсырып үйренеміз.Табақшаларыңда екі бөлшекжатыр: қоңыр түсті жіңішкежолақ және шаршы.(жалаушалардың түсіқандай болатынын балаларөздері таңдайды). Парақтыкөлденеңіненорналастырамыз. Әуелісабын қоңыр түсті қағазданжасалған жолақшаны

Тәрбиешінің мағлұматынтыңдайды.

-мемлекеттік ту.-көгілдір түсті.

Жұмыс жасау жолдарынтыңдайды.

33

қойып, желімменжапсырамыз. Содан кейіншаршыны жапсырамыз.Желімнің қалдығынсулықпен сүртіп аламыз.Жұмысымызды ұқыптыжасап үйренеміз. Мінекей,жалаушамыз дайын болды.Мерекеге баруға дайынбыз.

Парақты көлденеңіненқояды.Қоңыр т үсті жолақшанықағаз бетіне жапсырады.

Содан кейін шаршыныжапсырады.Желімнің қалдығынсулықпен сүртеді.

Рефлексивтік-түзету Балаларға жекелей көмеккөрсету. Түстердіңатауларын бекіту. Мысалы:«Жарайсың, Адина.Балаларға айтып берші сеніңжалаушаңның түсі қандай?»Жасаған жұмыстарын оңбағалау.

Балалар Адинаның жауабынтыңдайды.

Жасаған жұмыстарынкөрмеге қояды.

Күтілетін нәтиже:Түсінеді:Жалаушардың не екенінҰғынады:Түстерін, пішінін, Мемлекеттік туды, екі бөлшектен тұратынынҚолдана алады:Желім арқылы жалаушаны жапсыруды

Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің технологиялық картасыБілім беру саласы: «Шығармашылық»Кіші сала:« Көңілді саусақтар»Тақырыбы: Сүйкімді үш торайға арналған үйшік.Мақсаты:Балаларға бірнеше бөлшектен құралған заттарды желімдеп үйретуді жалғастыру-үш торайға арналған үйшікті желімдету. Геометриялық пішіндердің шаршы, үшбұрыш,түстердің аттарын жадында сақтату. Көзбен мөлшерлеуді, ойлау қабілеттерін дамыту.Аппликациямен шұғылдануға ықыласты болуға тәрбиелеу.Іс-әрекет кезеңдері Тәрбиешінің іс-әрекеті Балалардың іс-әрекетіМотивациялық қозғаушы Дид.ойын: «Үй

жануарларын ата»Ойынды қызыға ойнайды.


Балалар, сендер үйжануарларын жақсы біледіекенсіңдер. Енді үй жануарышошқаға түсініктемеберейік.Шошқаның баласын қалайатаймыз?Ол қалай дыбыстайды? Негеоны үй жануары дейміз?Шошқаның тұратын жері

-торай деп аталады.

-хрю-хрюСебебі, ол ауылдаадамдардың жанында өмір

34

қалай аталады?Үйшік қандай пішіндерденқұралған? Үйшікті неденжасайды?Үйшікті кім жасайды?Дұрысайтасыңдар. Енді біз бүгінүйшікті қағаздан жапсырыпүйренеміз. Алдымен аққағазға үйшіктіорналастырып аламыз.Бірінші қабырғасын яғни,шаршыны, содан кейіншатырын, үшбұрыштықоямыз. Желіммен ұқыптапжапсырамыз.

сүреді.-үйшік немесе қора дейді.-шаршы және үшбұрыштан.Ағаштан жасайды.

Ағаш шебері жасайды.

Ақ қағазға үйшіктіорналастырады.

Алдымен шаршыны, соданкейін үшбұрышты қояды.Желіммен жапсырады.

Рефлексивтік түзету Жасаған жұмыстарынкөрмеге қояды. Күшіктуралы тақпақ айту.

Көрмеге қойып, тақпақайтады.

Күтілетін нәтиже:Ұғынады: үй жануарларының атаулары мен дыбыстары.Түсінеді: үйшік туралы мәліметті, неден жасалатынын т.б.Қолдана алады: пішіндерді пайдалана отырып, үйшікті құрауды.

Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің технологиялық картасыБілім беру саласы: «Шығармашылық»Кіші сала: «Көңілді саусақтар»Тақырыбы: «Гүлге қонған әсем көбелек»Мақсаты: Балалардыңжәндіктер жайлы білімдерін пысықтап оларды атап, қағаз бетінетүсіре білуді үйрету. Қолдың ұсақ қимлдарын, шығармашылық көзқарасты дамыту.Көркем талғамға және орындалған жұмысқа қанағаттана білуге тәрбиелеу.Іс-әрекет кезеңдері Тәрбиешінің іс-әрекеті Балалардың іс-әрекетіМотивациялық қозғаушы Жұмбақ жасыру:

Гүл ұшып гүлге қонады,Гүл бақшам гүлге толады.Дұрыс.

Балалар жұмбақтың шешуінтабуға тырысады.-көбелек.


Балалар, қандай жәндіктүрлерін білесіңдер? Дұрысайтасыңдар.Жәндіктер нелерді жақсыкөреді?Біз жәндіктердә қорғауымызкерек. Оларға тас лақтырмаукерек. Құмырсқаның илеуінбұзбау керек.Көбелек қандай жәндік?Ол не арқылы ұшады?Нені жақсы көреді?Түстері қандай болады?Қане, бізде көбелек секілді

Балалардың жауаптары:-көбелек, маса, ара, шыбын,инелік, құмырсқа.-гүлдерді, жасыл шөптерді.-кішкентай, әдемі жәндік.-қанатымен ұшады.-гүлді.Балалар жерге екі аяқтарынқосып, көбелектің қанатынсалады.

-ақ қағаз, түрлі-түсті қағаз,желім, қылқалам, шүберекқажет.

35

ұшып көрейікші.Ендеше балалар, біз бүгіносы әсем көбелектіңбейнесін жапсырыпүйренеміз. Қажеттіқұрал-жабдықтарымыздыдайындап алайық. Жұмысбарысында таза, ұқыптыболуымыз керек. Желімменабайлап жұмыс жасау қажет.Балалардың алдындаалдын-ала қиылып қойғангүл мен көбелек жатады.Ең алдымен, гүлдіжапсырамыз. Қағаздыңкелесі бетіне желімді жағып,аударамыз да үстіненшүберекпен бастырамыз.Дәл осындай әдіспенкөбелекті жапсырамыз.

Қағаздың бетіне желімдіқылқаламмен жағады,қағазды аударып, үстіншүберекпен басады.

Көбелекті де жапсырады.

Рефлексивтік түзету Балалар біз бүгін қандайжәндікті жапсырыпүйрендік? Енді қане,жапсырған көбелектеріміздісурет көрмесіне қояйық.

Көбелекті жапсырдық.

Жасаған жұмыстарынкөрмеге қояды.

Күтілетін нәтиже:Ұғынады:жәндіктер жайлы, қағаз бетіне түсіре білуді.Түсінеді:Шығармашылық ыңғайын,тәрбиешінің ұсынысын.Қолдана алады: Клейстермен бөлшектердің үстін түгелдей жабуды, сулықты дұрыспайдалануды

Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің технологиялық картасыБілім беру саласы: «Шығармашылық»Кіші сала: «Көңілді саусақтар»Тақырыбы: «Әдемі қар бүршіктері» Ақ түсті гуашь,су құйылған құты, қылқалам,дымқылсулық.Мақсаты: Балаларға бір-бірімен қиылысатын тік сызықтар арқылы қар бүршіктерін салудыүйрету. Қозғалыстың үйлесімділігін, суретті қылқалам қылдарының бағытымен қозғауарқылы салу, көзбен мөлшерлеу икемін дамыту. Жыл маусымдары туралы түсінікті естесақтату. Гуашьпен жұмыс істеу дағдысын жетілдіру. Зейінін, эстетикалық талғамынтәрбиелеу.

Іс-әрекет кезеңдері Тәрбиешінің іс-әрекеті Балалардың іс-әрекетіМотивациялыққозғаушы

Балалардан серуенгешыққанда,далада не жауыптұрғанын сұраймын.Қардың түсі қандай?Қар қалай жауады?

Қар жауады.Ақ.Жапалақтап.


Кіріспе әңгіме:Балалар қарандаршы Балалар үстелдің үстіне назар

36

үстелдің үстінде нелержатыр,бізге олар не үшінкерек?Олай болса балалар солдаладан көрген әдемі қартүйіршіктерінің суретінсалайық.Жұмыс барысы:Балалардың назарын тақтағааударамын.Қар қиыршығынәзік,ол жіңішкесызықтардантұрады,сондақтан оныжіңішке қылқаламменсаламыз.Біз бүгін сурет салуүшін ақ түсті гуашьпенсаламыз.1.Қылқаламмен гуашьтыіліпалып,артық бояудыыдыстыңернеуіне іркіп тастаймыз.2.Қиғаш сызықтар саламызда,қылқаламды тағыдабояуды іліп аламызда,қмғаштап екінші сызықтысызамыз,сызықтар қиылысуыкерек.3.Жоғары-төмен тағы бірсызықтар жүргіземіз.Тәрбиеші балаларға қартүйіршігін ортасына қарайсалу керектігін айтамын.Қажет жағдайжа жеке-жекекөмек көрсетемін.

аударып,суретке керекті заттарекенін айтады.


Рефлексивті түзету Қортындылау:Қыс.Үлпілдеген ақша қарЖапалақтап жауады.Айналшықтап ауады,Жерді ақырын жауады.

Күтілетін нәтиже:Түсінеді:Жыл маусымдары туралы, және олардың ерекшеліктерінҰғынады: бір-бірімен қиылысатын тік сызықтар арқылы қар бүршіктерін салуды, қылқаламқылдарының бағытымен қозғауды.Қолдана алады:Гуашьпен жұмыс істеу дағдысын, көзбен мөлшерлеу икемін

Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің технологиялық картасыБілім беру саласы: «Шығармашылық»Кіші сала: «Көңілді саусақтар»Тақырыбы: «Біздің қойдың жүні сақинадан аумайды» Ақ түсті гуашь,су құйылған құты,қылқалам,дымқыл сулық.

37

Мақсаты:Гуашьпен сурет салуға үйретуді жалғастыру. Жануардың сыртқы ұсқыныныңөзіне тән ерекшеліктерін көрсете отырып, ұсақ бөлшектерін салуды үйрету. Ұсынылғанкеңістікті толтыра отырып, дөңгеленген қисық сызықтар салу машығын дамыту. Жануарғақамқор көрсете білуге тәрбиелеу.

Іс-әрекет кезеңдері Тәрбиешінің іс-әрекеті Балалардың іс-әрекетіМотивациялыққозғаушы Балалар қарандаршы үстелдің

үстінде нелер жатыр,бізгеолар не үшін керек?

Балалар үстелдің үстіне назараударып,суретке керекті заттарекенін айтады.

Ақ парақ,құтыдағы су, қоңыртүсті гуашь


Қызығушылық сәт:Тәрбиеші балаларғаойыншық қойды көрсетеді.Балалар мынау жануардықалай атайды?Ол қайда тұрады?Оны кім күтеді?

Балалар естеріңе түсіріпкөріңдерші қойдың жүніқандай болады?Жұмыс барысы:Балалардың назарын тақтағааударамын. Алдымыздағықағаздың бетіндегі суреттененің суретін көріптұрсыңдар?Қойдың түсі қандай?Қойда не бар?Қойдың денесін не жапқан?Бұйралардың түсі қандай?Біз бүгін бұйраларды салыпүйренеміз.Сендердің әрқайсысыңныңалдарыңдағы парақтардақара қойдың суретісалынған.Жүнді қоңыр түсті гуашьпенсаламыз.1.Қылқаламмен гуашьтыіліпалып,артық бояудыыдыстыңернеуіне іркіптастаймызда,қылқаламныңұшымен, сызықтардыдыңұштарын түйіспейтіндейетіп,жарты сақинаның суретінсаламыз.

-Қой,үй жануары.-Ол ауылда-Ол адамдардың қасындатұрады,оны асырап күтеді.-Жып-жылы,бұйра болады.

-Қойдың-Қоңыр-Бас,дене ,төрт аяқ.-Қалың жүні


38

Қажет жағдайжа жеке-жекекөмек көрсетемін.

Рефлексивті түзету Қортындылау:Біз бүгін ненің суретінсалдық?Қандай баяумен?Жалпы көрмеұйымдастырамын.

-қойдың.-қоңыр.

Күтілетін нәтиже:Түсінеді: Ұсынылған кеңістікті толтыра отырып,дөңгеленген қисық сызықтарды салумашығынҰғынады: Жануарлардың сыртқа ұсқынының өзіне тән ерекшеліктерін көрсете отырып,ұсақ бөлшектерін салудыҚолдана алады:Жануарларға қамқор көрсете білуді, қылқалам,гуашьты,дымқыл матасулықты

Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің технологиялық картасыБілім беру саласы: «Шығармашылық»Кіші сала: «Көңілді саусақтар»Тақырыбы: «Қоңыр түсті дуал»Мақсаты:Параллель тік сызықтар салуды үйрету.Қоңыр түсті білуді бекіту.Гуашьбояуларымен және қылқаламмен жұмыс істеу машығын жетілдіру.Көзбенмөлшерлеуді,шетті сезінуді,қолдың ұсақ қимылдарын дамыту.Сурет салуға ынталы болуғатәрбиелеу.

Іс-әрекет кезеңдері Тәрбиешінің іс-әрекеті Балалардың іс-әрекетіМотивациялыққозғаушы

Балалар қарандаршыүстелдің үстінде нелержатыр,бізге олар не үшінкерек?

Қызығушылық сәт:Балаларға қонаққа ойыншыққой келеді. Балаллар оныжан-жағынан қарайбастайды.Тәрбиешіқойлардың не жегендіұнататынын сұрайды.Сондықтан адамдар олардыжайлауға айдап шығады,солжақта олар тойып шөп жесіндейді.

Балалар үстелдің үстіне назараударып,суретке керекті заттарекенін айтады.Ақ парақ,құтыдағы су, қоңыртүсті гуашьБалалар қоймен амандасады.

-Жасыл шөпті

Тәрбиешінің айтқанын мұқияттыңдайды.


Қой балалардан көмексұрайды, оның тұратынқорасыны бұзылыпқалыпты,соны қалай жөндеукерек екенін сұрайды.Тәрбиеші балалар қойғакөмек көрсетейік мына

Балалар қойды мұқияттыңдап,оған шын көңілдеріменкөмектесетіндерін айтады.

39

алдымыздағы ақ қағазға солбұзылып жатқан қораныңсуретін салып көрсетейік.Жұмыс барысы:Балалардың назарын тақтағааударамын.Тәрбиеші балаларға қораныңұзын және қысқатақтайшалардан жасалғанынкөрсетеді.Қораны жөндепшығу үшін,ұзын тақтайларғақысқаларын қағып шығукерек.Біз бүгін гуашьпенсурет саламыз.Мұны менқалай жасайтынымдақараңдар.1.Қылқаламды қолғадұрыстап ұстаймын да,қоңыртүсті бояуға маламын.2.Жоғары тақтайдан сәлбиігірекке нүкте түсіремде,жоғарыдан төмен,астыңғытақтайшаға қарай түзу сызықжүргіземін.Төменгі жақтамен тақтайшаның сыртынашықпаймын.Тәрбиеші балалардыңназарын қандай біркелкі түзусызық шыққанынааударады.Суреттіқылқаламның барлыққылымен салу керек.3.Енді кішкене шегінеміз де,қайтадан жаңағыдай сызықжүргіземіз.4.Тағы да шегініп,сызықжүргіземіз.Тақтайларарасындағы қашықтықбірдей болуы тиіс.Үлкенсаңылау қалдырмауымызкерек,өйтсек қойларымызтақтайлардың арасынаншығып кетеді.Сергіту сәті:Ал, балалар ,тұрайықАлақанды ұрайық,Жоғары-төмен қарайықОңды,солды бақылап,Бір отырып,бір тұрыпТынығып біз алайық.

Балалар жұмыс барысыментанысып,тәрбиешінің айтқанынтыңдап, қылқаламмен көрсеткенәрбір сызықтары менқимылдарын бойларынасіңіріп,өздері қолдарымен ауадақайталап көрсетеді.

Сергіту сәтін тәрбиешіменбіргеорындайды.

40

Қажет жағдайжа жеке-жекекөмек көрсетемін.

Рефлексивті түзету Қортындылау:Бізге бүгін не келді?Ненің суретін салдық?Қандай баяумен?Жалпы көрмеұйымдастырамын.

-қой

-қора-қоңыр.

Күтілетін нәтиже:Түсінеді: Ұсынылған кеңістікті толтыра отырып, түзу сызықтарды салу машығын,түстердіҰғынады: Параллель тік сызықтарды, және ұсақ бөлшектерді қылқаламмен салу машығынҚолдана алады: Жануарларға қамқор көрсете білуді, суретке керек құрал жабдықтардыдұрыс

Акмолинская областьГККП "Ясли - сад № 1 "Карлыгаш"

Копбаева Жанна Жалабаевна

«В.В.Воскобовичтің әдістемесін қолдана отырып,балалардың білімін арттырғанына сенімдімін»

1.Кіріспе бөлімҚазақстан Республикасының 2011 – 2020 жылға дейінгі «Білім беруді дамытубағдарламасында»: «Бүгінгі білім берудегі басты мақсат – тек білім, біліктілік, дағдыларжүйесі ғана емес, осы білімді өмірде қолдана алу, өз бетімен білім алу, өзгерістер заманындатиімді өмір сүріп, жұмыс істеу дағдыларын дамыту» делініп, осы мақсат негізінде сапалыбілім беру міндеті айтылады. Осы ретте білім беру мекемелері жаңа білім сапасына саймемлекеттік сұраныс пен тапсырысты орындауы талапқа сай жүргізілуі тиіс. Сонымен қатаржоғарыда аталған мемлекеттік бағдарламада кемінде 3 тілді меңгерген, көп мәдениетті жекетұлғаны тәрбиелеу стратегиясы айқындалған. Бұл өз кезегінде педагогтар алдында көп тілдімеңгеру міндетін алға қояды. Осы міндетті жүзеге асыру үшін мектебімізде мультимедиялыққұралдармен жабдықталған кабинет оқушылар мен мұғалімдердің игілігіне қызмет атқарады.Және де «Онлайн тәсілінде оқыту тәжірибесін дамытып, елімізде оқу теледидарын құруқажет» деген Елбасының тапсырмасын жүзеге асыру мақсатында мектебіміздің 15 мұғалімі«Интерактивті тақтамен жұмыс жүргізу» семинарына қатысып, біліктіліктерін арттырады.Мектептегі мультимедия кабинеті заман талабына сай жасақталған. Үйренемін дегеноқушыға да, үйретіп, білім нәрін беремін деген ұстанымы бар мұғалімге де толық мүмкіндіктуғызылған. Барлық пәндер бойынша мазмұны қамтылған сабақтар бойынша практикалықкөмек көрсетілуде. Мектеп жасына дейінгі баланың психикасы толық жетіліпқалыптаспағаны,қоршаған дүниені әлі толық танып-білмегені,сондықтан оның сөздік қорыдейінгі бала заттар мен құбылыстардың шын мазмұны мен қарым-қатынасын толық ашаалмайды.Заттардың мазмұны мен ішкі байланыстарын дұрыс аша алмағандықтан, балакөбінесе заттардың сыртқы көрінісі мен құрылысына қарай бір-бірімен байланыстырақабылдайды» — деген.Бұдан жас бала затты танығанмен,оның қасиетін бірден білеалмайтыны анықталды,олай болса заттың ішкі сырын ашуға тәрбиешінің көмегі керек екеніанықталды.

2.Негізгі бөлім

41

В.Воскобович Запорожье қаласында дүниеге келді. Сосын Санкт- Петербургке кетті.Политехникалық институтты бітірді. 40 астам дамытушылық ойындар мен құралдардышығарды. Воскобовичтің дамытушы ойындары. Дамытушы ойындары – психологиялықжәне педагогикалық технологиялардың интеграциясы, танымдық дамуын ынталандыратынжәне анықталғагн дағды және біліктерін нығайту арқы ыіске асырылады. Дамытуойындарының алдына қойылған әр түрлі міндеттерді шешу барысында олар әлі де қызықтыңбірегей болып қала беруі, бала үшін шығармашылыққа орын қалдыратындыруы, ойыннанойынға қарай өздерінің тартымдылығын жоймауы маңызды. Осы толып жаққаншығармашылық бағыттар, ойындар педагогика дидактикасы бойынша бізге таныс арасынан,ерекше, өздік ерекшелігі бар, шығармашыл өте мейірімді ойындар тобы – Воскобовичтіңдамыту ойындары. Осы ойындарының негізіне салынған негізгі принциптері –қызығушылық - таным – шығармашылық – максималды түрде әрекетте болады, өйткеніойын балаға мейірімді, өзіндік ерекшелігі, көңілді және мұңды ертегі, шымтырық, қызықтыкейіпкер немесе қызықты сапарларға шақыру тілімен берілген. Осы ойындарды ойлап табуғаөзінің балалары себеп болған. Инженер-физик Вячеслав Воскобовичтің балаларыПерестройка кезеңінде туды, ойын дүкендері жас әкені тығырыққа тіреді. Онда баройындарды біздің әжелеріміздің әжелері ойнаған ойындарды ұсынды. Ал еліміздеальтернативті педагогика туралы әңгімелер белсенді жүріп жатты. Сондықтан да ВячеславВалерьевич Воскобович тәрбие берудің алдыңғы қатарлы әдістеріне өзінің лебін қосуды жөнкөрді. Воскобовичтің алғашқы ойындары 90-шы жылдардың басында пайда болды."Геоконт", "Ойын шаршысы" (қазір бұл "Воскобовичтің шаршысы"), "Складушки", "Түссағаттар" бірден өзіне зейін аударды. Жылдан жылға олар көбейе берді - "Мөлдір шаршы","Мөлдір цифр", "Домино", "Көбейту планетасы", "Сиқырлы басқатырғыштар","Математикалық себеттер"сериялары. Бірінші әдістемелік ертегілер де пайда болды.Воскобовичтің практикасыотбасы аясынан тез шықты. Оны тәжіриемен бөлісу үшін әр түрлісеминарларға алдымен өзінің туған қаласы ( онда әлі Ленинград) шақыра бастады, ал соданкейін оның аумағынан да шыға бастады.Ойын ерекшеліктері: Воскобович ойындары несімен қызықты?1.Конструктивтікэлементтерімен.Мысалға алатын болсақ, "Геоконтта" – құрастыру құралы ретіндединамикалық «резеңке", "Воскобович шаршысында" – қаттылық пен иілгіштік бірге,"Мөлдір шаршыда" – мөлдір пластинка мөлдір емес бөлігімен, "Затейник-бауда" – бау жәнет.б. Ойын қатысушыларының жас ерекшеліктерінің кеңдігімен. Біройынүшжастағы да,жетіжастағыбалаларды да, кейде орта мектепоқушылары да қатысаалады. Сәбилерүшін дежәнеересекжастағыбалаларүшін дебір-екіәрекеттентұратынжәнеқиынкөпсатылықміндеттердіорындауғамүмкіндікбереді.2.Көпфункционалдығы. Біройынныңкөмегіменкөптегенбілім беруміндеттеріншешугеболады. Өзісезбей-ақсәбилерцифрлар мен әріптердімеңгеребастайды; түс,пішіндібіледіжәнеесіндесақтайды; қолдыңұсақмоторикасыншынықтырады; тілін, ойын,зейінін, естесақтауын, қиялынжетілдіреді. Ойындароқу, математикалықдағдылар, құрастыру,шығармашылыққабілеттеріндамытутәсілдерінарқылыжүреді."Ура! Мен оқимын" кешені –ойынныңынталандырушыматериалдарыарқылыоқуғаүйрететін,оқуғаүйретудіңавторлықкөзқарасы, зейін менфонетикалық-фонематикалықестуіндамытатынавторлықөлеңдері мен әндеріменбайытылған.Басқадидактикалықкешендерденайырмашылығы материал қарапайымберілген,бұнықосымшаоқусыз-ақата-аналар да, педагогтаржәнетәрбиешілердепайдаланаалады.Шығармашылықмүмкіндігімен.Қандайойынмен бала барлығынанкөбірекойнайды? Әрине,балағаөзойыніскеасыруғамүмкіндікберетінойынменойнайды. «Сиқырлыбасқатырғыштар»,түрлі-түсті «Өрмектермен», «Геоконтпен», «Мәңгіоригамимен», «Воскобовичшаршысымен»нешетүрліқызықтынәрселердіойлапжәнеоларды осыойындардыңбөлшектеріненқұрастыруғаболады: машиналар, ұшақтар, кемелер, көбелектер

42

мен құстар, батырлар мен ханшайымдарды – бүкілертегінәлемінқұрастыраалады!Ойындарересектерге де шығармашылықпенжұмысістеугемүмкіндікбереді. 3.Ертегілік"қоршау". Балаларшаршы, үшбұрышжәнетрапецияларменемес, алАйсКөлініңЕрімейтінМұздарыменжәнеЮкӨрмекшісініңтүрлі-түстіөрмектеріменқызығаойнайды, үлестердізерттемейқоспайды.Қорытынды:Қазақстанның білім саласындағы саясатын айқындайтын «Қазақстан Республикасының2005-2010 жылдарда білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасы», сондай-ақ «Жаңаәлемдегі жаңа Қазақстанды құруда жеке адамдардың, қоғамның және еңбек нарығыныңталаптарын қанағаттандыра алатын, бәсекеге қабілетті білім беру жүйесін қалыптастыруғабағытталған «Білім туралы» заң білім беру жүйесін реформалауды қамтамасыз ететін асамаңызды құжат болып отыр. Ерте дамытудың әдетте екі жолы бар: біреуі – теориялықережелерден практикалық негіздеуге, екіншісі- керісінше – практикалық тәжірибеден, оныжалпылаудан теориялық негіздеуге бағытталған. Ерте дамытудың әдетте екі жолы бар:біреуі – теориялық ережелерден практикалық негіздеуге, екіншісі- керісінше – практикалықтәжірибеден, оны жалпылаудан теориялық негіздеуге бағытталған. Воскобович технолгиясы– практикадан теорияға қарай жүретін жол. Неге технология, әдістеме емес? Негізінде, бұларбір-біріне ұқсас түсініктер. "Педагогикалық технология" термині педагогикада жақындапайда болған термин. Әдістемелерде көбінесе мазмұндық жақтары, ал технологияларда –процессуальдық жақтары берілген.Бала – біздің болашағымыз, олай болса, болашағыныңжарқын, егемен елдің көк байрағы әлемді шарлай берсін. В.В.Воскобовичтің ойындарынқолданамын. Балалардың жылдамдығын, түсін, пішінін, білімін арттыруға қолданамын.Басқа ойындардан материалдардың ерекшелігіне қарай тез баланың есте сақтауынақолданамын. Осы әдістемені қосымша ата-аналар да, тәрбиешілер де пайдалана алады.В.В.Воскобовичтің әдістемесін қолдана отырып, балалардың білімін арттырғанынасенімдімін.IV. Қолданылған әдебиеттер:Нормативтік құжаттар:1.Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы,Астана, 2012 жыл, 27 қаңтар.Негізгі құжаттар:1.«Мектеп жасына дейін балалардың ерте зияткерлік дамуы В.Воскобович ойынтехникаларды арқылы есептеуге және математика негіздеріне үйрету әдістемелері.ГУ «Отдел образования акиматаЖитикаринского района»КГУ «Забеловская средняя школа»Уразбаева Ажаркуль Заркумовнаучитель казахского языка и литературы

Қазақ тілі сабағында мәтінмен жұмысты тиімді қолдана отырып, оқушылардыңкоммуникативтік дағдыларын қалыптастыру.Қазіргі таңда дүние жүзінде қарқынды өзгерістер әлемнің барлық салаларында болыпжатыр.Қазақстан да,әлеммен бірге алға жылжып, халықаралық стандарттарға сәйкесболуына ұмтылып, барлық салаларда өзгерістер енгізуде. Әсіресе, мемлекетіміз білімсаласының дамуына көп назар аударуда, өйткені біздің болашақ өміріміз білімді жастардыңқолында. Қазақстандағы білім беру реформаларының жалпы мақсаты- білім беру жүйесінжаңа әлеуметтік-экономикалық ортаға бейімдеу болып табылады. Осысебептен,мұғалімдердің алдына қойылған талаптар өте зор. Бүгінгі мұғалімнің ең бастымақсаты-XXI ғасырда өмір сүре алатын, мәселелерді шеше алатын, айналасындағы шынайы

43

өмірге белсенді қатынаса алатын, оны жақсартуға ықпал ете алатын, бәсекеге қабілетті жекетұлғаны қалыптастыру болып табылады.Әсіресе, осы өзгерістер қазақ тілі мұғалімдер алдына аса жоғары талаптар қояды,өйткеніқазақ тілі еліміздің -мемлекеттік тілі.Мемлекет тіліміздің байрағын көтеретін –қазақ пәніоқытушылары,сондықтан қазақ тілі сабағы тиімді,қызықты ,жоғары деңгейде,замануиталаптарға сай жүргізілуі тиісті, деп ойлаймын.Бүгіңгі таңда «оқушылар алған білімдерінсабақта ғана шектелмей, оларды сыныптан тыс жерде қолдана білуіне басты назар аудару»болып тұрғандықтан ,сабақтарымызды оқушылардың ерекшеліктеріне және олардыңсұраныстарына сай жоспарлап, тиімді әдіс-тәсілдер қолдануымыз қажет.Менің өзімді- өзім жетілдіру тақырыбым: «Қазақ тілі сабағында мәтінмен жұмысты тиімдіқолдана отырып, оқушылардың коммуникативтік дағдыларын қалыптастыру» болыптабылады. Бұл тақырыпты тандаған себебім :2015-2016 оқу жылғы 9 –шы сыныпоқушыларының воуд қорытындысы.Воуд тан кейінгі оқушылармен өткізілген сұхбаттаншыққан сұраныс: мәтінмен жұмыс,өйткені оларға киыңға түскені мәтіннен кейінгі келгентапсырмалар болыпты.Бұл білім нәтижесін бақылауы балалардың коммуникативтікдағдыларының төмен деңгейде қалыптасқанының көрсеткіші болды. Солсебепті ,оқушылардың коммуникативтік дағдыларын мәтін арқылы қалыптастыру керектігінтүсіндім.Коммуникативтік дағдыларын қалыптастыру-ол оқушылардың тілін дамыту,логикалықойын қамтамасыз ету.Ой-өрісін шындай отырып,өмірге көзқарасынқалыптастыру.Бойындағы мүмкіндіктерін зерттей отырып,оқушыға бағыт-бағдарберу.Оқушыға ойын дәлелдейтін,түсіндіретін, пікірмен келісетін ,келіспейтін,ұсынысенгізетін,сын көзбен қарайтын,бір сөзбен айтқанда ,баланы жан-жақты ойландыратынжұмыстар болу керек. Сондай жұмыстың бірі-мәтінмен жұмыс.Өз сабақтарымда осы мәселе бойынша нақты өзгерістердің іске асырылуы үшін менСинектің конустық метафорысына сүйене отырып мақсатымды анықтадым.Неге?Сабақта мәтінмен жұмыстың түрлерін тиімді қолдана білу,сонымен қатар белсендіәдіс-тәсілдерді ұтымды пайдаланып,жан-жақты сапалы білім беру,ең басты,оқушылардыңтіл байлығын дамыту.Қалай?Стилі мен типіне қарай мәтіндерді негізге ала отырып, интерактивті оқыту әдістерінқолдана отырып,оқушылардың коммуникативтік дағдыларын қалыптастыру.Не?Оқушылардың ой-өрісін,тіл байлығын,өзара сөйлесу,жинақтау қабілеттеріндамыту,сабаққа қызығушылығын арттыру .Осы бағыттарды көздей отырып , қандай әдіс-тәсілдер қолданамын?«Жақсы мұғалім киын сұрақтың өзін де оқушы түсінігіне лайықты оңайлатады, ал жаманмұғалім сол сұрақтың өзіне сұрақ қойып,оқушыны адастырады» - деп ағылшын педагогДайана Халперн айтқандай,оқушыларға сұрақты нақты қоюды да үйрету өте маңызды.Сұраққоя білу оқушының мәдениетті,сауатты болып дамуына,оның ойлау қабілеті,көзқарасыжоғары болуына мүмкіндік береді. Мәтінмен жұмыстың бір түрі-ол сұрақтарқұрастыру .Сондықтан сұрақтарды дұрыс қоюға көп мән беремін.Сұрақтардың екі түрі болады: жұқа сұрақтар(қысқа-Кім?Не?Қашан.Қайда?) және жуансұрақтар (дәлелдеме,түсініктеме,мысал - Қалай ойлайсың?Неге солайойлайсың?Айырмашылығы неде?Не болар еді?)Жіңішке сұрақтарды қалай және қашан қолданамын?Мысалы ,5-ші сыныпта «Зат есім» тақырыбын өткенде, жіңішке сұрақтарды мәтінге қатыстыжаңа есімді сөздерді меңгергенде жиі қолданамын. Ол сөздерді «Мынау не? немесе Мынаукім?» деген модельдік жіңішке сұрақтар арқылы енгіземін .Оқушының жауабы келесі үлгібойынша берілуі тиісті.1-ші сұраққа + болымды түрде2-ші сұраққа + болымды түрде

44

3 сұраққа - + болымсыз,болымды түрде4-ші сұраққа - - + болымсыз,болымсыз,болымды түрде5-ші сұраққа + болымды түрдеМысалы: жаңа сөз- алма.1.Мынау не?-Бұл алма. +2.Мынау алма ма?-Ия,бұл алма. +3. Мынау алмұрт па?Жоқ,бұл алмұрт емес,бұл алма. - +4.Мынау алмұрт па әлде анар ма?-Бұл алмұрт та емес, анар да емес,бұл алма. - - +Бұл не?Бұл алма. +Бұл тәсіл оқушылардың есте сақтау қабілетін дамытуға және лексикалық қорынтолықтыруға зор мүмкіндік береді.Жуан сұрақтарды қолданғанда «Қара жәшік ішіндегі сұрақтар» тәсілін қоданамын. Оныңішіне ой қозғайтын, логикалық ойды дамытатын мәтіндерді жасырамын. Мысалы 6-7-шысыныптарға арналған мәтіндер осындай болып келеді.ДүкендеА дүкенімен Б дүкені бір көшеде орналасқан. Дүкеннің ауласыда сервистері де бірдей.Тіптісатушылары да мейірімді. Бірақ балалар Б дүкенінен үнемі конфеттер сатып алады.Неліктен ?Осындай сұрақтар дәлелдеме, түсініктемелерді қажет етеді.Көбінесе балалар жауаптарында:менің ойымша,менің түсінгенім,бұл туралы менің пікірім деген сөздерді қолдана отырыпой-өрісін кеңейтеді.Жаңа мәліметті түсінудің ең тиімді әдісі-мәтінді талдау.Осы жұмысты жүргізгенде ,мәтінненбелгілі ақпаратты алу үшін оқушыларға алдымен мәтінді оқып шығуды ұсынамын.Содан соңтүсініксіз сөйлем және сөздердің мағынасын сөздік арқылы ашып,оқушыларды мәтіндегінегізді ойды бөлуге үйретемін. Жоспар жасау үшін мәтінді бөліктерге бөліп әр бөлікке атаубереміз. Мұндай жұмыстың мақсаты- мәтінді толық меңгеру ,оған мәтіннің негізгі идеясынұқтыру.Мәтінді мәнді,елеулі мағынасын жоғалтпай, мазмұнды қысқа баяндауға,оқыған мәтін туралыөз ойын қысқа жазуға дайындау мақсатымен келесі дидақтикалық жаттығулардықолданамын:«Перфокарталық мәтін» - мәтіннің мазмұнына сәйкес сөздер немесе сөз тіркестерін орындықою.«Семантикалық карта» арқылы мәтіннен алынған сөздерді құрылысына, мағынасына ,сөзтаптарына қарай ажыратып жазу.«Кім жылдам» дидактикалық ойынының грамматикалық тақырыптарды мәтін арқылыбекіту,жаттықтыру мақсатында қолданамын.Мысалы:зат есімдерді тауып,бірінші дыбысынақарай топтастырып жазу.(ұ-ұршық,ұл,ұран;а-алма,ағаш,алтын) .«Қара,ойлан және жаз» тәсілі мәтіннің мазмұнын есте сақтау қабілетін,оқушыныңой-өрісін,орфографиялық сауаттылығын қалыптастыруға мәні зор.Мысалы: Балризяғдиаы Праа қласыаынң трырнұғдаы уқтытаы тдлдееиар мен рдиаадон еемс,жңбыаыдрң жунғанаыа қраап блдеіі. Сббееі осы қлдааа жңаыбр натқы туліәтікң бірмдзгеілніе ждуааы еекн.Нәтижесінде оқушылар ойлана отырып,мәтіннің дұрыс нұсқасын шығарады:

45

Бразилиядағы Пара қаласының тұрғындары уақытты теледидар мен радиодан емес,жаңбырдың жауғанына қарап біледі. Себебі осы қалада жаңбыр нақты тәуліктің бірмезгілінде жауады екен.Мәтінмен тиімді жұмыс жасау мақсатында ойын әдісіне де жиі жүгінемін.Ойын арқылыоқушылар білім алады,тәрбиеленеді,ынтымақтасып жұмыс істеуге дағдыланады. Оларертегілерден ,аңыздардан, әдеби шығармалардан алынған мәтіндерді рөлдепоқиды ,сахналап ойнайды.«Өрмекші» ойыны арқылы оқушылардың мазмұндау және тыңдау қабілеттерін дамытамын.Мысалы 6-шы сыныпта «Менің отбасым» , «Менің досым», «Менің сүйікті ісім»тақырыптарға арналған мәтіндер арқылы 3-жақта әңгімелеу дағдысын қалыптастырамын.Ойын шарты:Оқушылар жіпті бір-біріне беру керек. Бірінші кезеңде ойыншы өзі туралы әңгімелейбастайды. Әр сөйлем айтқан сайын, жіпті саусағына байлайды, қалғандары тыңдап отырады.Екінші кезеңде ойыншы жіп арқылы көршілес болған адам туралы қандай ақпарат алды,соны 3-жақта мазмұндап береді.Мысалы: 1-кезең: Менің аты-жөнім АхметоваАйгүл.. Мен 12 жастамын. Мен 6-шы сыныптаоқимын.Менің отбасым үлкен Отбасымда 6 адам бар.Әкем-45 жаста.Ол дәрігер.т.б.2-кезең: Бұл менің сыныптасым. Сыныптасымның аты аты-жөні- ..... . Ол- ...... жаста .Оныңәкесі 45 жаста …деп әңгіме құрастырады.Мәтіннің мазмұнын түсіну,есте сақтау үшін жаттығулар жасап , бірнеше әдіс –тәсілдердіқолданғаннан кейін ,оқушылар мазмұнын айтып беруге дайын болғанда «Карусель» аттыойынды өткізуге болады.Ойынның шарты:Оқушылар екі топка бөлініп,ішкі және сыртқы шеңбер құрайды,бір-бірінебетпе-бет тұрып,жұптасып мәтіннің мазмұнын айтуға кіріседі.Бір-біріне мазмұнын айтыпберген соң ,сыртқы шеңбердегі оқушылар сағат тілі бойынша ауысып,жылжиды,жаңа жұптаәңгімесін жалғастырады.Осылай алғашқы жұпта болған оқушымен кездескеншемазмұндамасын қайталап айта береді.Қазіргі заманда кез келген әдіс оқу-тәрбие үрдісінің алдында тұрған міндеттерді дұрысорындау үшін , оқушылардың бірлесіп,ынтымақтастықта жұмыс істеуін талапетеді.Сондықтан жоғарыда айтып кеткен әдіс-тәсілдерді топтық жұмыспен ықпалдастырыпжүргіземінМәтінмен жұмыс –оқытудың тиімді де маңызды әдісі. Нәтижесінде тәжірибе көрсеткендей,осындай тиімді әдіс-тәсілдер білім алушылардың тілдік құзыреттілігін қалыптастырады.Бәсекеге қабілетті,өз ойын ,пікірін ашық жеткізе білетін,кез келген мәселеде өзінің сыникөзқкарасын айта білетін тұлға қалыптасады

ГККП "Ясли-сад"Болашак"Тасболатова Қалима Қайыргелдіқызы

дошкольная организация

Балабақшадағы степ-аэробика.Бүгінгі күні өсіп келе жатқан ұрпақты тәрбелеуде дене тәрбиесінің көптеген

нысандарын арасында фитнес ерекше орын алады. Бірінші орында, балалар фитнесі –еліктіретін іс-шара түрі, және де нәтижелі шынықтыру-сауықтыру әдістемесі.

Сабақтың өткізілу тәжірибесі көрсеткендей, балалар үшін қол жетімді әрі әр түрлі болуыфитнесті тартымды етеді. Біз өз жұмысымызда аэробика, фитбол-аэробика, степ-аэробика,скипинг, черлидинг, спорттық ойындар элементін, әр буын (релаксация) топтарын демалтуғажаттығуларды пайдаланамыз.

Соның ішінде степ-аэробикаға кеңірек тоқтала кетсек деймін.

46

Степ-аэробика тарихы

Степ-аэробика – классикалық аэробиканың жақын туысы, оның сіңілісі деуге болады.Ол 1990 жылдарда дүниеге келді және тез арада әйгілі болды.

Степ-аэробика – америкалық аэробика бойынша нұсқаушы-тренер Джин Миллердіңтамаша өнертабысы. Бұрында ол тізесін жарақаттап алған еді. Тізесін тез арада қалпынакелтіру үшін Джин өз үйінің баспалдағында жаттыға бастады. Баспалдаққа мініп, түсукеремет нәтиже берді. Сонда Джин жаңа жаттығулар кешенін әзірлеуге кірісті, кейін олстеп-аэробика деп аталды. Қазір бұл фитнес-әдіс көптеген табынушыларға ие, өйткені олқарапайым, әрі нәтижелі жаттығулардың түрі.

Степ-аэробика қозғалыстары бір жағынан нақты қадамдарды ұсынады, екіншіжағынан - би сипатын береді, онымен музыкамен орындалатын қиын кешендер – тізбектерәзірлеуге және тәжірибелер жасауға болады.

Сонымен, степ-аэробика жаттығулары – платформаға ритмикалық әуенмен шығу менодан би қимылдарын қатыстыра түсу. Осы тізбекте - жаттығудың керемет әсері: жаттығужүктемесі, тыныс алу жүйесі мен жүрекке жаттығу, қозғалыс үйлесімділігін дамыту,психологиялық және эмоционалдық жағдайын жақсарту.

Бірден барлық қозғалысты еске сақтай алмасаңыз қамықпай –ақ қоюға болады.Бірнеше жаттығудан соң тәжірибе қалыптасады да, степ тек қуаныш силайды.

Степ-аэробикада қозғалыс степте орындалады. Осындай платформа биіктігі- 15см-ден 25 см-ге дейін, ұзындығы 90 см-ден 1,5 м-ге дейін, ені 40 см-дей. Стептің бетіжаттығу кезінде аяқ сырғымау үшін, резинамен жабылған болады. Степ-платформа екінемесе үш деңгейлі болады.

Жаттығудың қарқындығын жоғарылату мен төмендету үшін платформаның биіктігімен музыканын шапшаңдығын ауыстыруға болады. Сондықтан степ-аэробикамен әр түрліфизикалық дайындықтағы адамдар айналыса алады. Салмақты үстемеге жаттықпағандарға,платформаның биіктігі мен музыканын шапшаңдығын ауыстыруға болады. Бұл аэробикатүрімен тиімді дайындалып жүргендерге, максималды биіктік пен шапшаң әуен жарайды.Басқаша айтқанда, степ-аэробика әркімге де болсын қол жетімді.

Киім мен аяқ киім

Степ-аэробикамен айналысу үшін гигиеналық талаптарға жауап беретін киім мен аяқкиім болуы керек.

Киім жеңіл, ыңғайлы, эластикалық матадан болуы керек. табиғи талшықтардысақтаған және қозғалысты еркін ететін заманауи синтетикалық материалдарға айырықшамән беріледі. Көбінде әр түрлі ұзындықтағы шалбарлар немесе шолақ шалбарда немесемайка, не топикте жаттығады.

Степ-аэробикамен айналысуға аяқта нық тұратын кроссовкилер жарайды. Аяқ киімжеңіл, амортизацияланатын, иілгіш табанды болу керек – бұл әр түрлі би қимылдарынаяқпен жасауға ыңғайлы. Кроссовки табаны жұмсақ, еден мен платформада сырғымайтын,теріні қажамайтын болу керек.

Шұлық мақта-мата материалдарынан болу керек, буынның жарақатынан сақтап, денетемпературасын ұстап тұрады.

Степ-платформада жалаң аяқ жаттығуға болмайды.

Степ-аэробикада жарақаттың алдын-алу.

*жаттығулар алдында нұсқаушы спорттық жабдықтың жағдайын тексеруі керек;

47

*Жаттығу алдында барлық әшекей бұйымдарын, сағат пен аксессуарларды шешукерек;

*жаттығу кезінде жаттықтырушы жаттығулардық дұрыс орындалуын бақылауыкерек;

*қысылмай жаттығу үшін, платформа биіктігін дұрыс таңдау керек;*барлық жаттығулар степ-платформаға қарап жасалуы керек;*жаттығуларды байсалды, жұлқымай жасалуы керек;*дұрыс сымбатты ұстанып, сегізкөз тұсында бүгілмеу, тек жеңіл табиғи иілуге

болады.*платформаға аяқты қойғанда тізе буыны бүгілу бұрышы 90* аз болмау керек;*аяқ платформа ортасына соқпай қойылу керек;*өңше платформа шетінен шығып тұрмау керек;* секіру, ырғу кезінде өкше еден мен платформаға тимеуі керек;*платформаға арқаны беріп тұрмау керек;*платформадан секірмеу керек;*платформадан бұрылулар секіре орындалады.

Степ-аэробикадағы музыкаСтеп-аэробика музыкамен орындалады. Музыка қажетті сезімді ғана

қалыптастырмайды, ол қозғалысты үйлесімділігіне, әуенді ұстауға, жаттығу динамикасынсезінуге көмектеседі. Музыканы дұрыс қолдану қозғалыс тәжірибесін дұрыс игеруге ықпалетеді.

Музыкалық ритм соққысы бір ырғақта қимылдауға жетелейді. Әр сауықтыруаэробика түріне белгілі музыка темпі қажет етіледі: степ-аэробика үшін – минутына 118-ден140 –қа дейін соққы. Ширату кезінде музыкалық темп төмендейді, негізгі бөлімді орындаукезінде, ережедегідей жоғарылайды, қорытынды бөлімде темп ерікті болады. Музыка ритмінақты болу керек.

Степ-аэробикаға сабақты ұйымдастыру

Степ-платформа жаттығу бойы қолданылады: дайындық бөлімінде – жүрудің түрлітүрі, жүгіру, секірулер; негізгі бөлімде - базалық адымдарға, комбинацияларға үйрету;қорытынды бөлімде – қозғалыс ойындары кезінде.

Түрлі сапқы тұрыстарда жаттығуды орындау кезінде: сап түзеп тұру (шахматтықтүрде), айналып тұру. Балалармен жұмыс істегенде платформаның бір тізбекте тұрған түріқолданылады.

Жаттығуларды орындау кезінде степ-платформа әр түрлі жақтан қолданылады:алдынан, бұрышынан, жанынан. Степ-платформа мен еденде жасалатын жаттығулардыбіріктіруге де болады.

Үйрету кезеңіЖаттығуға үйрету үдерісі шартты түрде үш кезеңге бөлінуі мүмкін.*Когнитивті. Бұл кезеңде үйретілетін қозғалыстың алдын-ала түсінігі беріледі.

Қозғалыстар үйлесімді орындалмайды, орындаушылар қателестіріп орындайды.*Ассоциативті, жаттығулар тереңдетіле үйретіледі. Жаттығушылар өз кемшіліктерін

анықтап, үйренгендері мен тәжірибесін дамыта түсуге назар салады.*Дамыту, немесе білуі мен машығын автоматтандыру. Негізгі қозғалыстар

автоматтық түрде орындалады, және жаттығушылар қозғалыс бөліктеріне, олардыңүйлесімділігіне, айналада қозғалуда, қозғалыс нақтылығы және т.б. көңіл бөледі.

48

Заманауи білім берудің өзекті мәселелері

Костанайская область, город Рудный,КГКП Дошкольный центр развития ивоспитания «Балдәурен» акиматагорода Рудного

Жарасбаева Эльмира Кудайбергеновна

Әлем таныған ел болу үшін үш тұғырлы тілдің жұлдызын биіктеуіміз керек екен ескертеотырып, шет елдермен қарым-қатынас күшейіп отырған қазіргі кезде балаларымыздың шеттіліне қызығуына,білімге құштарлығын ояту,танымдық белсендігін арттыру, құзыретілігінкөтеру әрбір шет тілі мұғалімінің міндеті. Балаларымыздың ағылшын тілін меңгеруіуақыттың талабы. Шетел тілі қазіргі кезде көптеген мектепке дейінгі дамытуорталығынан бастап жүргізіледі. Біздің орталық ағылшын тілінің дүниежүзілік тіл екенінескере отырып балаларымызды осы тілде бағдарламаға, мектепке дейінгі тәрбие меноқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандартына сәйкесті оқытып, тәрбиелеп жатыр .Балаларымыздың сөйлеу қабілетін жаңа техналогиялар арқылы пайдалана отырыпдамытамыз, өзге ұлттық мәдениетімен таныстырамыз, сөйлеу мәдениетін қалыптастырамыз.Әрбір тәрбиеленіп жатқан баланың дағдыларының жиынтығы білім нәтежелері ретіндеигеруіне бағдарланған. Инновациялық техналогия дамыған заманда ағылшын тілін әр түрліжолмен үйретіп жатырмыз. Чех Амонс Каменский айтқандай ойынды баланың ең қажеттііс әрекетінің табиғатына және бейімділігіне ең жауапты түрі деп санайды». Ағылшын тіліндетеориялық алған білімді бала практикалық жүзінде өмірде қолдана біледі. Заманымыздыңқажеттілігі,бүгінгі күннің талабы - тілді меңгеру. Тіл қастерлі де қасиетті ұғым . Бүгінгіалдымызда отырған кішкентай бүлдіршіндер – еліміздің ертеңі. Олай болса Өз тіліңдіқұрметте , өзге тілдің бәрін біл.

Рахимова Гаухар УразалыевнаМузыка пәнінің мұғалімі

ІІ категорияҚостанай облысы Қостанай ауданы

Мемлекеттік тілде оқытатынЗаречный орта мектебі

[email protected]

ЗАМАНАУИ ОҚЫТУДАҒЫМУЗЫКАЛЫҚ АСПАПТАРДЫҢМАҢЫЗДЫЛЫҒЫН ҮЙРЕТУ ЖОЛДАРЫ

Музыка әлемі – адамзат мәдениетінің байлығы ішіндегі мұхиттай шексіз, ғажайыпдүние. Музыкада адамның асқақ арман мақсаты, ізгі тілектері, асыл ойлары, қуанышы,қайғы – қасіреті мен әр түрлі сезім иірімдері бейнеленеді. Музыканың адам жан дүниесінетигізетін әсері орасан, сондықтан оны шынайы ықылас пен қабылдау арқылы ғана түсінугеболады. Қаншама ғасырлар бойы жинақталған музыкалық қазына – ұшы – қиыры жоқ, асамол мұра.Әбу Насыр әл – Фараби – шығыстың философы, музыка зерттеушісі, ұлы ғұламағалым. Фараби музыка саласында теориялық және тәжірибелік ғылыми тұжырымдар,жасады.Аспаптық, вокаллды музыкалардың тууы, орындалуы және оның адам сезіміне етер

49

әсері, өмірде алатын орны мен маңызы жөніндегі ғылыми пікірлерді түйіндеді. Сондай – ақФараби гармония (үндестік) заңдылығы музыка құрылымының нысандарына , ырғақтық –жылдамдық жүйелеріне терең талдау жасап, «Музыкалық әуендер жақсы мінез – құлықты,адамның қоғамдық мұраттарын қалыптастыруда елеулі рөл атқарады деген... Музыка мен әнэстетикалық сезімдерді туғызу арқылы адамның өзін - өзі тәрбиелеуіне, бойындағы нашарқасиеттерден арылуына ықпал етеді» деп жазады. Ол ежелгі гректердің ізін қуып, музыкатуралы ғылымды математикаға жатқызады. Ол «мұның негізгі себептерінің бірі – тон,интервал, ырғақ, өлшем тәріздес музыка теориясының негізгі ұғымдарын математикалықжолмен, өрнектеуге болатындығында» дейді. Біз музыка аясында өмір сүреміз, еңбек етіпжүргенде тұрмыс тіршілікте, саяхат - сапарларда, жиын кездесулерде, мерекеліксалтанаттарда ол үнемі бізбен бірге. Әлемде музыкасыз ғұмыр кешу мүмкін емес.Сондықтан музыка біздің өмірлік серігіміз.Осы музыканы әлемдік деңгейге жеткізетін –опера да, балет те, халықтық музыкалар да , әскери аспаптар да, вокал да, эстрада да, билерде, ұлттық аспаптарда әуенді жеткізетін музыкалық аспаптар. «Тегінде адам баласы адамбаласынан ақыл, білім, өнер, ар, мінез деген қасиеттерімен озады» деген екен ұлы Абай.Ұлы ақынның осы сөзі еш уақытта өз мәнін жойған емес. Озық ойлы білімдар адамдарзаманның дамуына өз үлесін қосатыны белгілі.

Музыканың шынайлығын, классикасын, жігерлігін көрсете отырып оның өміргеқажеттілігін жеткізетін музыкалық аспаптар десек, оның ішінде қазақ халқының ежелгіаспабы домбыра. Музыканы тыңдап түсіну үшін дұрыс таным мен талғам керек. Қазіргіжастар үшін жарқын әуенді, жастық жалын, құлшынысқа толы, өмірдің қызығы менқуанышын білдіретін жеңіл музыка аса қажет. Себебі күнделікті өмірде бір уақытбайыптылықты ысыра тұрып, жас адамның шаттана көңілденгісі келеді, жеңіл ырғақжелісімен дөңгелене билегісі келетін сәттері де болады. Осындай кезді ескере отырып,музыканы үлкен талғаммен, сауатты түрде талдап тыңдай білуге үйрету керек. Адамдырухани рахаттандыратын, жанын жадыратып, сезімін, ойын қозғайтын, шынайы көркемшығармаларды тыңдап, үйрену – үлкен өнер.

Домбыра заңдылығына қарай музыка құрылымының нысандарын, ырғағын,жылдамдығын, адам мінезіне ұқсас болғандықтан - оны қалыптастыруға қарай үйретуге деболады. Домбыраның естілу биіктіктері бойынша орналасқан музыкалық дыбыстардыңтізбегі халыққа еркін жету үшін негізгі таңбасы ретінде заманауи техникалық үрдістердідомбыраға бірлестіріп қатар қоюға болады.Музыкалық дыбыс қатары әр түрлі биіктіктегіжеті дыбысты қайталаса, бұл жеті дыбыстың аттары – до,ре ми, фа, соль, ля, си арқылыәуен толық құлаққа жетеді. Осы дыбыстар арқылы дыбыс аралығы толық жету үшін октаваарқылы дыбыстың еркін жетуіне жұмыс жасау керек. Домбыраның қос ішегін қағу, шертуарқылы бұрап, құлақ күйін келтіреді.Домбыра кіші октаваның «ре – соль» дыбыстарынаестілуі бойынша келтіріліп, түсіріліп, оқылады да, бірінші октаваның нотасына орындауғаыңғайлы болу үшін «ре - соль» дыбыстарынан бастап жазылады.Мысалы: оң кварта бұрау,үстіңгі ашық ішек теріс квинта бұрау мысалдардағы астыңғы «ре» нотасы домбыраныңүстіңгі ашық ішегін көрсетсе, үстіңгі «соль» ашық ішегін көрсетеді. Мұны халық оң бұраудеп атайды. Кейде домбыраның үстіңгі ішегін кіші октаваның «до» дыбысынан түсіріп тетартуға болады. Мұны теріс бұрау деп атайды. Сондай – ақ бұрын халық арасында бұраудыңтүрлерін қалыс бұрау, шалыс бұрау деп атаған. Дөп бұрау, дәл бұрау, дем бұрау және т.б.

50

сияқты дыбыстарға қатысты бұраулар да болған. Домбыраның қазіргі заманғы ағымға сайжастарды қызықтыру үшін техникалық байланыс пен біріктіре отырып қазақтың дәстүрлімузыкасымен қатар әлемдік деңгейдегі классикалық әуендерді де орындауға болатынындәлелдегім келеді.

Домбыра – қазақтың орындаушылық дәстүріне байланысты қазақ жерінің әрөңіріне орай, былай бөлінеді. Арқа өңірі мен батыс өңірі, солтүстігі мен шығысы, оған қосаоңтүстік аймақтардың өз ерекшеліктерімен музыкалық әуендері әр – түрлі. Кей жерлерде екіішекті болып келетін домбыра, кей өңірде үш ішекті болыпта келеді.Сондықтан домбырааспабының ерекшелігіне орай оның кез келген аспаптар мен бірлесе отырып музыкалықәуендерді орындауға жаңа бағытта заманауи техникада қолдана отырып ән орындауда,музыка ойнағанда, оркестрлік ансамбльдерде, хорда қолдана беруге болады. Мысалы:Америка құрама штатына барып дәстүрлі қазақтың қара домбырасының құдіретін дәлелдепәлемді таң қалдырған «Ұлытау» тобы қазіргі кезде көптеген жастарға үлгі болып отыр.Заманауи музыкалық аспаптардың қазіргі кездегі сұранысы домбырамен бірге жетігенді деайтуға болады. Жетіген көп ішікті музыкалық аспап. Домбырадан айырмашылығы қазақтыңжеті байлық, жеті қазына дегенді білдіретін аңыздар бойынша аспап жеті ішектенқұралған.Ал аспаптан шығатын әуен домбырамен үйлескенде ғажап классиканы естугеболады.

Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев: Ел болашағы өнерлі де, білімді жастардың қолында –деп атап өткендей ХХІ ғасырда жас жеткіншектерді өнерге баулып тәрбиелеуде дәстүрліаспап домбыраның маңыздылығын үнемі тілге тиек етіп отырамын. Домбыраны он саусақтаойнатқанда ішекті қағу әдісі арқылы оң қолдың сұқ саусағымен басбармақтың жоғары -төмен, ерсілі - қарсылы ішекті қағу арқылы дыбыс пайда болатынын үйретемін, көрсетемін.Сол қол саусақтарымен перне басу арқылы ішектің үстінен сол қол саусақпен басыпдыбысты анық шығаруға, дыбысты анық шығару үшін пернені буынды бүгіп басу арқылышынтақты көтермей дыбысты анық таза шығарып осы арқылы әуенде ойнауғаболатындығын көрсетемін. Бұл әдістерді жас жеткіншекке көрсетіп үйрете отырып заманауиәуендерге ілестіріп ойнап, оның кез келген әуенде ойнай алатынын дәлелдеймін.

51

Музыка аспаптарында орындалатын шығармаларды аспаптық музыка домбыраарқылы әуен, саз күйлерді орындағанда белгілі бір бағдарлы мазмұны бар, көркемдігіжоғары аспаптық жанрда жеткізіледі. Мұнда табиғат құбылыстары (Алатау, Саржайлау,Көбікшашқан), тарихи оқиғалар (Жеңіс, Ел айырылған), халық мерекелері (Тойбастар,Балбырауын), жан – жануарлар (Аққу, Қоңырқаз, Көкала - ат), аңыз ертегілер (Мұңлық –зарлық, Қосмүйізді Ескендір), жеке адамдар (Байжұма, Абыл ), адам сезімдері (Қуаныш,Сағыныш,), сияқты түрлі оқиғалар мен құбылыстар домбыра аспабымен суреттеледі.

ХҮІІІ ғасырда музыкалық аспаптардың ішінде қазақтың қара домбырасы, жоғарғыдеңгейге көтерілді. Бұл кезде Байжұма, Балмайсан, Есжан, Байжігіт, Ұзақ, Боғда, Махамбетсияқты күйшілердің атақтары жер жарды, кеңінен мәлім болды. ХІХ ғасырда ежелгікүйшілік өнерді домбыра арқылы одан әрі өрістеткен Құрманғазы, Дәулеткерей, Тәттімбет,Ықылас, Қазанғап, Сүгір сияқты күйшілік өнерде ірі тұлғалар үлес қосты. ХХ ғасырда қарадомбыраның қадірі кете бастады. Енді міне ХХІ ғасырда музыкалық аспап есебінде домбырақайтадан халқына оралды. Ол жай ғана оралған жоқ ол болашағы бар екенін көрсетіп оралды.Заманауи музыкалық аспап ретінде халық тарихының шежіресі адамның күйініш – сүйінішін,қуанышын, тіршілігін қайта алып келген домбыра халық пен бірге жасасып, тарихиәлеуметтік өмірі мен толғаныс тебіренсін үздіксіз баян етіп келе жатқанаспап.Халқымыздың музыкалық рухани қазынасы, мол мұрасы ретінде заманауи музыкалықаспап «Заманауи домбыра» өмірлік болып қала береді және жастар оны сүйіп тыңдап, соласпапта ойнап өздерінің ата – бабадан қалған асыл мұра екенін мақтан ететін болады.

ГККП "Ясли-сад "Раушан" отделаобразования акимата городаАркалыка"Саутбаева Салтанат МуратовнаВоспитатель

Қазіргі таңдағы мектепке дейінгі білім берудің өзекті мәселелері.

Мектепке дейінгі білім берудің заманауи жүйесі өте маңызды және өзекті болып табылады.Қазіргі уақытта, қазіргі заманғы білім беруде қаралатын мәселелер бар. Мектеп жасынадейінгі баланың одан әрі физикалық және психологиялық даму сапасын айқындап алған жөн.Егер дәл осы жаста баланың дамуының ерекшеліктерін дер кезінде ескермесе, бұл баланыңәрі қарай дамуына кері әсерін тигізуі мүмкін.Баланың қарым – қатынасына көіңіл аударайық. Қарым – қатынас ол үлкен мәселе. Қарым –қатынас кезінде балалар, ести және тыңдай білу керек, өз қатарластарымен және

52

үлкендермен араласа білу керек, өз ойын жеткізе білу керек, сөзді түсіне білу керек. Бірақегер кішкентай кезінен сюжетті – рөлді ойындар арқылы дұрыс қатынасқа түсуді дамытпаса,толыққанды қарым – қатынас жасау мүмкін емес. Дегенмен сюжетті – рөлді ойындардыңтиімділігіне қарамастан, тәрбиешілердің бәрі бұл оқыту түріне уақыт бөле бермейді. Жәнеәдетте тәрбиешілер, сюжетті – рөлді ойындарды балалар сұраған жағдайда ғана ойнатады.Сонымен қатар – отбасы тақырыбын қарастыруды ұсынғам келеді.Қазіргі таңда толық емесотбасында тәрбиеленіп жатқан балалар өте көп. Соның себебінен де мәселелер туындайды.Ата – ананың балаға қарайтын уақыты болмаған жағдайда, бала тағдыр тәлкегінде қалады.Көп ата – аналар қолдарының тимейтінін сылтаулатып, МДБМ – мен бірлесіп жұмысжасауға құлықсыздық танытады.Заманауи оқытуда бұндай қиындықтарды көптеп кездестіруге болады, оның ішіне еркін естесақтау, және оқыту мәселелері кіреді. Және барлығы әдістемеге сүйенеді. Жаңатехнологиялар мен әдістемелерді еңгізу керек.Мектеп жасына дейінгі балалардың қарым –қатынас жасауының шешімі.Баланың адамдармен араласуына көңіл аударамыз. Қазіргі таңда біздің елімізде де,шетелдерде де қарым –қатынастың мәселелеріне қатты қызуғышылық танытуда.Тәрбие беруде мектепке дейінгі жас өте маңызды жас болып табылады. Ол баланың тұлғаболып қалыптасуының бірінші сатысы болып табылады. Бұл кезде баланың құрдастарменқарым – қатынас жасауы әлде қайда күрделі мәселелер тудырады.М.И. Лмсмна «Онтагенез бен қарым –қатынас мәселелері» тақырыбында өз кітабында,«Қарым – қатынас баланың психикалық дамуына қажетті құрал» деп жазған.Ерте қарым – қатынас қажеттілігі оның негізгі әлеуметтік қажеттілігі болып табылады.Құрдастарымен араласу мектеп жасына дейінгі баланың өмірінде маңызды рөл атқарады. Олбаланың жеке тұлғалығын білдіру, әлеуметтік қасиеттерін қалыптастыру шарты болыптабылады, және балалардың ұжымдық қарым –қатынастары дами бастады. Әр ойынныңжалпылама жоспары болу керек, онсыз ешқандай ойын ойналмайды.Ойын – мектепке дейінгі жаста жетекші іс –әрекет болып табылады, оның баланың дамуынамаңызы зор. Бала ойын барысында адамдардың іс – әректімен танысады, сол арқылы белгілібір іс –қимылдары түсіне бастайды.Адамдардың араласу үрдісін тани отыра, өмірдегі өзорынын анықтай бастайды. Ойын баланың танымдық қабілетін қалыптастырады.Баланы қоршаған өмірдің шындығы, оның өзіне белгілі бір рөлді таңдау арқылы анықталады.Бала өзіне жүктелген рөлді орындап, ол өзінің тәжірибе арқылы бала сол үлкен адамғанемесе құрдастарына еліктейді.Тәрбиеші – ол тек қана жай мамандық емес, ол білімді жеткізе білу тәсілі. Бұл – адманның өзқасиеттерін тәрбиелеу арқылы тұлға тәрбиелейтін ұлы мамандық. Тәрбиеші балалардыңталантын оятып, ізденуге ынталандырып, еңбекқорлыққа үйретіп, алдына мақсат қоя білугежәне оған жетуге, қайрымдылыққа, сүйіспеншілік пен түсініспешілікке тәрбиелейді,үйретеді. Шын мәнінде, тәрбиеші баланы қоғамдағы өмірмен таныстырады. Сауатты педогог,өзінің кішкентай балақайларын қолдай, жетелей білуі керек. Сондықтан тәрбиешінің жекетұлғасы мінсіз болуы керек.

53

«Затобол мектеп-гимназиясы» ММжоғары біліктілік деңгейінің

бірінші санаттықазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі

Адиятова Ализа ТөлепбергенқызыҚостанай ауданы

e-mail: [email protected]Білекке сенген заманда,Ешкімге есе бермедік.Білімге сенген заманда,Қапы қалып жүрмелік...Абылай хан.

Жаңаша оқыту- уақыт талабы.

Қазіргі кезде «білім беру» ұғымы бұрынғыдай, өзіміз дағдыланғандай, жеткіншекұрпақ деп аталатын балабақша, мектеп және жоғары оқу орны тәрбиеленушілері,оқушылары, студенттері үшін ғана айтылмайды. Бұл күнде «білім беру» ұғымыныңмағынасы да, қолданылу аясы да бұрынғыдан әлдеқайда кеңіді. Неге? Бұрын мектептен некәсіптік-техникалық училищеден соң басқа қандай да сала бойынша жоғары білім алғанадамға сол алған білімі бүкіл өміріне азық болатын еді. Сондықтан да бұл оқу орындарыадамның бүкіл өміріне жететін білім беруге күш салатын. Бұл күнде мәселе мүлде басқаша.Атап айтқанда, қазір қандай мықты оқу орны болсын адамның бүкіл өміріне жететін білімбере алмайды. Оның басты себебі – қоғамның жоғары жылдамдықпен дамуы. [1] Иә, бізерекше қарқынмен дамып келе жатқан заманда өмір сүреміз. Өмірдің өзі бізге, ұстаздарға, әртүрлі жаңа талап қоюда. Жастардың болашағы мектепте сапалы білім алуынатікелей байланысты екені мәлім. Елбасымыз :«Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер –бүгінгі мектеп оқушылары, мұғалім оларды қалай тәрбиелесе, Қазақстан сол деңгейдеболады. Сондықтан ұстазға жүктелетін міндет ауыр» дегені белгілі. Елімізде ұстаздардыңбіліктілігін арттыру саласына әлемдегі озық әрі оңтайлы тәжірибе енгізілуде. Осыған орайҚазақстандық білім беру саласындағы жаңашылдықты сезінгендердің қатарында мен деболдым. Ұлы данышпан Абай:Ғылымды іздеп,Дүниені көздеп,Екі жаққа үңілдім,- деп Шығыс пен Батыстың озық ойлы ғұламаларының еңбектерінеүңілгені баршамызға аян. Сонау он тоғызыншы ғасырдың өзінде данагөйлеріміз алдыңғықатарлы елдердің тәжірибесін меңзегені белгілі. Елімізде білім беру мазмұнын жаңартуғабайланысты жұмыстар атқарылуда. Өзгермейтін нәрсе жоқ. Білім саласындағы болыпжатқан реформалар өмір талабы деп ойлаймын. Деңгейлі курс бағдарламасын меңгеріп,қазіргі уақытта тәжірибеме енгізіп жүрмін деп ауыз толтырып айтуыма болады.Әрине, курстан кейін жеті модульді қолданып қана қоймай, өз ісіме сыни көзбен қарап,тиімді және ұтымсыз жақтарды талдауыма тура келеді. Басында «басқа елдің тәжірибесіннеге біз қолдануымыз керек?» деген ой мазалаған сәттер де болды. Ал қазір заманауитехнологиялар оқушылардың сабаққа деген уәжін арттырып, оқу үдерісіне белсенеқатысуын қамтамасыз ететініне көзім жетті. Мысалы, бесінші сынып оқушылары арасында«Кездесу», «Түрлі түсті алақан» тренингтерін сабағымда қолдану арқылы коллаборативтіорта орнатып, сабаққа деген қызығушылықтары артқанын байқадым. Бұрынғы уақытпенсалыстыратын болсам, балалардың пәнге деген ынта-ықыласы айрықша. Әрбір сабақтаншәкірттерім жаңашылдық пен қызықты күтіп отырады десем артық айтқаным болмас.Өйткені қазіргі уақытта ұялы телефонында заманауи құрылғылары мен гаджеттері бар

54

баланы тақта мен бор қызықтыра қоймайтыны белгілі. Сол себепті жаңартулар менжаңашылдықтар уақыт талабы әрі қоғам мен ортаның өзгеруіне байланыстытуындаған заңдылық деп ойлаймын. Қазіргі қоғамға бәсекеге қабілетті, өз бетімен білімалу, өзін-өзі реттеу дағдыларын қалыптастыруға дайын белсенді азаматтар ауадай қажет.Баланың ынта-ықыласының артуы еңбегінің әділ бағалануына байланысты екені анық.Ата-аналар тарапынан осы мәселеге байланысты наразылық білдіруі, баға үшін «таласып»жүрген жағдайлары соңғы кезде үдеп барады. Енгізіліп жатқан критериалды бағалаужүйесі ата-ана үшін баласының оқудағы табыстылығын бақылауына мүмкіндіктуғызатын болса, мұғалімдер баланың білім деңгейін нақты дәлелдемелер негізіндебағалайтын болады.Қазақ тілі пәні бойынша коммуникативтік дағдыларын дамыту арналған дескрипторларүлгісін сабақтарда қолданып жүрмін.-негізгі және қосымша ақпаратты табуы;-маңызды ақпаратты іріктеуі;- сұрақтар құрастыра алуы;- келісу, келіспеу позициясын түсіндіре алуы;- грамматикалық және лексикалық құрылымдарды жақсы түсінуі, қолдана алуы;

Критериалды бағалау жүйесі бұрынғы бағалауға қарағанда қалыптастырушы жәнежиынтық бағалаумен ерекшеленеді. Қалыптастырушы бағалау оқытуды, әдістерді және осымүмкіндіктерді іске асыру түрлерін жақсарту мүмкіндіктерін анықтауға бағытталған болса,жиынтық бағалау мақсатты баға қою және сертификаттау немесе оқытудың алға жылжуынтіркеу үшін оқыту қорытындысын шығару үшін қажет. [2]Сапалы білім беру – оқыту мен тәрбиелеудің үздіксіз үдерісі. Бұрын оқытуда оқушылар текқана тыңдаушы, орындаушы болып келсе, қазіргі оқушы өздігінен білім іздейтін жекетұлға екендігіне ерекше мән беріп , өмір бойы білім алуға дайын тұлғаны тәрбиелеуімізкерек. Сонда мұғалім бағыт беруші, нұсқаушы болып, шәкірт оқу үдерісінің белсендіқатысушысы болып табылады. «Жаңаша» оқыту бойынша бала сыныптастарынбағалауға, өзін-өзі бағалауға мүмкіндігі алады. Бұндай рольді атқару - білімалушылар үшін қызықты әрі жауапты іс. Басқа сөзбен айтқанда, шәкірт субъект ретіндесабақтың әр кезеңіндегі өз іс-әрекетін салыстырады, бағалайды, қорытынды шығарады.Сәтсіздіктер мен біліміндегі олқылықтарды анықтайды. Одан әрі қарай не істеу керектігінтүсінеді. Мысалы, «Екі жұлдыз, бір тілек» деген рефлексия өткізгенімде бесіншісыныптағы балалардың өзі жетістіктерін атап, тілек ретінде сөздерді жаттау керектігінтүсінеді. Әрине, бұл күнделікті мұғалім жасайтын міндет деп ойлаған соң, бұғанжауапкершілікпен қарап, әділ бағалайтындары көп бола қоймады. Дегенмен, өз ісіне өзіжауап беру, бағалау оқушыларды ойға қалдырды. Ұстаз ретінде байқағаным, кері байланысорнатып, киындық туғызған тапсырмалар мен көңілінен шыққан сәттерді талдаужұмысымды әрі қарай жоспарлау үшін маңызды.

Жастардың мемлекеттік тілді жоғарғы деңгейде меңгеруін қамтамасыз етумақсатында елімізде барлық жағдай жасалған. Дегенмен, тіл мәселесі- «баяғыжартас –сол жартас» күйінде әлі күнге дейін күн тәртібінен түспей жүрген өзектімәселелердің бірі . Енгізіліп жатқан үштілділік оқыту моделі бойынша жекелеген пәндерағылшын тілінде оқытылмақ, ал «Қазақстан тарихы» пәні қазақ тілінде оқытуға қолғаалынуда. Әрине, әрбір жаңашылдықтың тиімді әрі қиындық туғызатын тұстарын саралапболмай, ілгері жылжу мүмкін емес. Мысалы, «Қазақ әдебиеті» пәні бірнеше жылдар бұрынорыс тілінде оқытылған, кейін қасығымыз аузымызға жетіп, әдебиет түпнұсқадаоқытылғанмен, әдістемелік құралдар мен аудио-бейнематериалдардың тапшылығытіл мамандарын әуре-сарсаңға салғаны есімізде. Қазіргі таңда жағдайымыз жақсарып,қазақ тілінде оқытылатын пәндер саны көбеймек. Көптілділік жайында ғалымдар мен тілмамандары да өз ойларын ортаға салуда. Кейбірі жақтап жатса, енді біреулері әлі күнге

55

дейін мемлекеттік тілдің көсегесін көгерте алмай жүргенімізді тілге тиек етіп, ағылшын тіліқасиетті тілімізді одан әрі ығыстырып жібермей ме деген сөздерінің жаны бар сияқты.Меніңше, үйренем, білем деген адамға еш нәрсе кедергі бола алмайды. Өткен ғасырлардабіздің халқымыздың перзенттері бір емес , бірнеше тіл меңгергені ұрпақтарына үлгі емес пе?Дәлірек айтатын болсақ, Абай араб, парсы тілдерін өз бетінше оқып меңгерді, орыс тіліарқылы ғылым әлеміне бойлады. Ғалым Шоқан қырғыз, парсы, араб, орыс тілдерін жетікбілсе, Шәкәрім тіл үйренудің пайдасын:Жасымнан жетiк бiлдiм түрiк тiлiн,Сол тiлге аударылған барлық бiлiм,-деп жырлаған.Осыған қарап, көптілділік біздің жастарымыз үшін келешекте ғылым мен техника жолынайқара ашады деген сенім ұялатады. Алайда өткен ғасырдағы тіліміздің тағдыры, жай-күйіалаңдатпай қоймайды.

Әлемдік тәжірибеде ана тілінің тілдік дағдыларын (ойлау, оқу, сөйлеу, жазу) еркінмеңгергендер екінші, үшінші тілдерді керек, қажетті деңгейде ғана оқиды, үйренеді жәнеұлттық болмысты қалыптастыратын ұлттық тамырдың сақталуына ерекше көңілбөлінеді. Ұлттық тамырды сақтап қалу үшін де әлемдегі ұлттық сипаттағы (унитарлық)мемлекеттерде (Жапония, Германия) шет тілі 12-14 жастан оқытылады. Ал біздегі неасығыстық? Әлі өзінің ана тілінде ойлау, сөйлеу дағдылары толық қалыптасып үлгермегенбүлдіршінге 1- сыныптан ағылшын тілін оқыту, оның сағатын көбейту қандай қажеттіліктентуындап отыр? Осының ғылыми негізделген тұжырымы бар ма? [3]

Осы жасалып жатқан реформалар еліміздің өркендеуіне, басқа мемлекеттермен тереземізтең болуымызға мүмкіндік беріп, бастауыш сыныптан үш тілді меңгерту ұлттықболмысымызға нұқсан келтірмей, мемлекеттік тілдің жаңа ғана қанат жайып , өрістеп кележатқан кезінде бұл өзгерістер ұлттық құндылықтарды түсінетін, әлемдік деңгейде жаңаөзгерістерге бейім, жаңашыл жеке тұлға қалыптастыруға ықпал етсе игі еді.

Білім беруді жаңарту оқушы білімін ғана емес, олардың бойында өзіндік білім алу,талдау, құрастыру, қоғамдық өмірде өзін-өзі жан-жақты таныту үшін білімін пайдалана білудағдыларын қалыптастыру. Тұлғаның ең басты функционалдық сапалары саналатынбелсенділік, шығармашыл тұрғыда ойлауға және шешім қабылдай алуға, кәсіби жолынтаңдай алуға қабілеттілік, өмір бойы білім алуға дайын тұруы болып табылады. Мұндайдағдылар кең ауқымды құзыреттіліктерді меңгеруге жол ашады. Ол белгілі бір жағдайлардадағдылар мен өмірлік ұстанымдарын жұмылдыра отырып, күрделі міндеттерді шешу білуқабілетін қамтиды. Сонымен қатар, тиімді қарым-қатынас құру қабілеті жеке адамның тілбілуіне, ақпараттық технологиялар саласындағы тәжірибелік дағдыларына ықпал етеді.Болашақта өмірде туындайтын жағдайды бағалау дағдысын қалыптастыруда маңызызор екені аян.

56

Мұғалімге көмекҚостанай ауданы әкімдігінің «Білім бөлімі» ММӘдебиет теориясы негіздерінің қолданыс үлгілері

(қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімдеріне әдістемелік көмек)

Әбдіғамидова Р.Н,білім бөлімінің әдіскері

Құрастырған: Әбдіғамидова Р.Н,Қостанай ауданы білім бөлімінің әдіскері

Пікір жазған: Қадіралинова Мәрияш Тілеуғабылқызы,филология ғылымдарыныңдокторы,профессор,Қостанай қаласындағы АхметБайтұрсынов атындағы мемлекеттікуниверситетінің оқытушысы,Қостанай әлеуметтік білім колледжінің директоры

Алғы сөз

Әдебиет теориясы — әдебиеттану ғылымының сөз өнерінің табиғатын, оныңәдістері мен методологиясын, әдеби процесс, рухани-эстетикалық құндылықтарзаңдылықтарy зерттейтін саласы.Әдебиет теориясы көркем әдебиетті барлық қырынанжан-жақты ашып көрсетудің құралы болып табылады. Әлемдік әдебиеттану ғылымындақалыптасқан дәстүр бойынша әдебиет теориясы зерттеу объектісіне байланысты төрт топқабөлінеді. Бірінші топтың зерттеу объектілеріне әдебиеттің адамзат қоғамы өміріндегі рөлі,жалпы өнер, мәдениет жүйесіндегі орны, әдеби шығармашылықтың тұтас болмысы,суреткер дүниетанымының эстетик. қуаты, оның даралық талғамының шығармашылықортақ заңдылықтармен үндесуі, әдеби шығармашылыққа бүтіндей баға беру принциптеріжатса, екіншісі әдебиеттің тарихи дамуы, жанрларының, тек пен түрінің ортақзаңдылықтарының қалыптасуы және әдеби процес (ағым, бағыт, кезең, дәуір, әдебибайланыс), көркем шығарманы талдау, қабылдау заңдылықтарын қамтиды. Қазақғалымдарынан әдебиет теориясы жөнінде ең алғаш құнды пікірлер айтқан Ш. Уәлихановболды. Ол қазақ халық поэзиясының жанрлық түрлерін (жыр, жоқтау өлеңі, қайымөлең, қара өлең, өлең т.б.) жүйелеп берді. А. Байтұрсыновтың “Әдебиет танытқышы” (1926,1989, 1991) осы саладағы іргелі ғылыми еңбек. Алайда бұл құнды мұра алпыс жылдан астамғылыми айналымнан тыс қалып келді. “Әдебиет танытқыш” — қазақ ұлттықәдебиеттануының негізі

Жалпы өз пәнінің даму сапасына (көркемдік, эстетик., стильдік т.б.) қарай әдебиеттеориясы үнемі өзгеріп отырады; көркем әдебиеттің жетістіктері негізінде жаңа бағыттарқалыптасады. 20 ғ-дың 30-жылдары қазақ ғалымдарының бұл салада жаңа туындыларыжарық көрді. Қ. Жұмалиевтің “Әдебиет теориясы” (1938, 1964, 1969) атты еңбегі негізіненорта мектептер мен жоғары оқу орнына арналды. Сондай-ақ, Е. Ысмайыловтың “Әдебиеттеориясының мәселелері” (1940) атты орта мектепке арналған оқулығы жазылды. 1970 ж. З.Қабдоловтың “Әдебиет теориясының негіздері” атты еңбегі жарық көрді. З.Ахметовтың“Қазақ өлеңінің құрылысы” (1970), “Өлең сөздің теориясы” (1973) атты еңбектері — осысалада соны пайымдауларымен көрінген құнды зерттеулер.

Әдеби тіліміздің суреттеу тәсілдерін және көркемдегіш құралдарын, сөз байлығын,олардың қыр-сырын білу– сол әдеби тілде сауатты сөйлей де, жаза да білу; әдеби тілнормаларынан ауытқымау; оны көздің қарашығындай сақтау.

Әдебиеттің теориясының көркемдегіш құралдары

57

Әдебиетте көбінесе суреттеу тәсілдері қолданылады. Суреттеу тәсілдерінемінездеу,портрет,бейнелеу,пейзаж жатады. Суреттеуде көріністі,бет-әлпетті,қимыл-әрекетті,әдеттінақтырақ көз алдымызға келтіре отырып сөзбен баяндайды..Суреттеу әсерлі болса,шығар-ма да тартымды болады.

Портрет-адамның түр-сипатын киген киімі,қылығымен бірге суреттеу.Көркем сөздің шебері Әбіш Кекілбаевтың «Аш бөрі» әңгімесінен жазушы

жасаған портретті алайық:«Кезінде келбетсіз болмаған ақсұр шал. Көк бурыл қабағы,селдiр мұрт,

ұзынша сұйқылт сақалы бет алдын буалдырландырып жiберген. Көзiнiңалдындағы бiрерқыртысы болмаса, жүзiн әжiм алып жарымапты. Ылғи назарын тiктемей, бейтарапқарайтын қоңырқай көзi ештеңе аңғартпайды. Аңда-саңда өзiнен-өзi бiр мырсетiп қояды».

Пейзаж- табиғатты суреттеу.Кей шығармаларда табиғат кейiпкерлердiң қуаныш-қайғысымен байланысты суреттеледi.Әбдiжамал Нүрпейiсовтың “Қан мен тер”трилогиясының бiрiншi кiтабының “Ымырт”депаталуы жайдан-жай емес.Билеушi таптардың уысынан шыға алмай, құрдымға кеткелi тұр-ған балықшының ауыр тағдыры батып келе жатқан ымыртпен қатар суреттеледi. Осы бө-лiмдегi қоңыр күздiң суық бейнесi де балықшылардың өмiрiмен бiртұтас берiледi.

«Кешкі ымырт тез тұтасып,төңірек тұнжырай бастады.Еламан ертең болмаса,аудыбүгін басқа жерге аударып салуға үлгере алмасын білді.Шынында, бұл кездебатыпбара жатқан күн алыстағы жалдың біріне иек сүйеп,еңкейіп қалған еді. Құбылабеттұтас қызарып, жел жыртып дода -додасы шыққан бұлт батар күнніңшапағатынабауырын бояп алаулап атты. «Апырай»...деп Еламан құбыла беттен көз алмай, ұзаққарады. Кезегі келгенде күн басына да зауал төніп,бар әлем тіл тартпай,түн құшағы-на кіріп бара жатқандай...

...Бар әлем бүркеу.Суық жел ызғырып,төңірек шаңытып тұр.Қабағын түйген қы-тымыр күннен қыстың таяу тұрған қаһары сезіледі.Еламан күн мінезін жақтырмай,жүрегі мұздап тұр еді,қасына қауқылдап сөйлесіп бір топ кісі келді.»

Композиция.Оқиғаның басталуы, өрбуi, аяқталуы-барлығы бiртұтас композициянықұ-райды. Тек табиғат немесе адамның көңiл-күйi суреттелсе, бұл да композиция болады.Ай-талық,Мұхтар Әуезовтің “Көксерек” әңгiмесiндегi оқиға былайша өрбидi: Әкесi алдыменқасқырдың iнiнен қасқырдың бөлтiрiгiн ұстап үйiне әкеледi.Оны Құрмаш асырайды.Әже-сi қанша сақтық қылса да,құлақ аспайды,қайта түнде қасына алып жатады.Әуелi Көксерекауыл иттерiнен ығып жүредi. Кейiн үйiрiне қосылып кетедi.Ауыл малына ауыз сала жүрiп,бiр күнi Құрмашқа тап бередi.Құрмаш ақырында өзi кiшкене кезден баққан жыртқыштыңжемтiгi болады. Оқиға соңы Аққасқа ит пен аңшылардың Көксеректi өлтiруiмен тынады.Мiне,бұл - “Көксерек”әнгiмесiнiң композициясы.

Баяндау-жазушының болған,естiген,ойластырған оқиғаны өз шығармасыменжеткiзуi.М.Әуезов“Көксерек”әңгiмесiн баяндап жазды.Әр жазушы шығармасын баяндап жеткізеді.

Сюжет - адамдардың әрекетiнен, қарым-қатынасынан туындайтын оқиғаларбөлшегi.Композицияның әр элементi сюжет болып есептеледi. ”Балықшы мен балық” ертегiсiндегi

58

кемпiрдiң патша боп үлде мен бүлдеге оранып отыруы, сөйтiп жан-жағына қаһарлана әмiрберуi– бiр сюжет.Балықшының алтын балыққа барып,тілек тілеп,кемпірінің теңіз патшасыболғысы келгендігін баяндауы,одан балықтың теңіз түбіне сүңгіп жоқ болуы-бір сюжет.

Экспозиция -оқиғалы шығарма басталмас бұрын сол оқиғаның тууына қандай себептерболғаны туралы алдын-ала түсінік берілуі,яғни әңгіменің басталуы. М.Әуезов «Еңлік –Ке-бек» пьесасында қайғылы оқиғаны алдын-ала сездіріп,абыздың аузына сөз салады.«... Кәрі көңіл ол бір зәр,күні еңкейіп,көлеңке басқан бейуақтай.Самал желді мұздай,көк майсаны сыздай етті.Ызғар сезген бойым бар. Панасыз ел баладай... Аспанда қа-ра бұлт ақ бұлтпен шарпысып,телегей ойнап дауылдатып ол келеді.Соны білмей бұлбала тас ошақтың басында от шашып ойнайды,шашып ойнайды. Қамыққан қамқорқаны...Бағлан қаны.»Еңлік пен Кебек оқиға соңында үстем таптардың құрбаны болып,қанға батады.Абыз сонымеңзеп отыр.Эпиграф-қаламгерлердің жазылған шығармалардың мазмұны мен идеясына қарай алды-

на келтірген нақыл сөздері не өлең жолдары. Әзілхан Нұршайықов «Махаббат,қызық молжылдар»кітабына эпиграф ретінде А.Құнанбаевтың «Махаббат,қызық мол жылдар» өлеңі-нің бір шумағын алып жазады.

Қайда екен,шіркін,сол жылдар,Махаббат,қызық мол жылдар ?Ақырын-ақырын жылыстап,Алыстап кетті-ау құрғырлар!

Егер батырлық туралы жазылған шығарма болса, «Батыр туса, ел ырысы, Жаңбыржауса,жер ырысы» деген мақалды эпиграф ретінде алуға болады.

Эпизод-шығарма сюжетіндегі жеке оқиғалар.« Есін жиып, көзін ашқанда көргені ұлын құшақтап,ботадай боздаған әйелі

менқолын айқастыра телміріп тұрған ақ халатты дәрігер жігіт. Дәрігер жігіт бұған жы-миып қарап,алғаш сұрағаны:Қай жеріңіз ауырады? – деген сөз болды.-Екі аяғымның басы сыздап шыдатпай жатыр,-деді Аспан.Хирург жігіт ұлын құ-шақтап отырған әйелге жалт қарады.-Жүз жасайсыз,- деді де тез-тез басып шыға жөнелді. Әйелі солқылдап жылауынодан әрі үдете түсті. Жанындағы он жасар ұлы кәперсіз, беті қабартып,үсіктің таңба-лары мүлдем өзгертіп жіберген әкесін танымай қалды ма,үрке қарайды.»

Монолог екіге бөлінеді.Ішкі монолог-кейіпкердің іштей өз-өзімен сөйлесуі.Айталық,Спандияр Көбеевтің«Қа-

лың мал» романында Итбай Тұрлығұлдың адамдары қызын айттыруға келгенде іштей қи-ялға беріліп,өз-өзімен ой түрінде сөйлеседі.«...Егер Ғайшажанды айттыра келген болса, он құлынды бие сұрасам ба екен, болма-са таза мың теңге ақша сұрасам ба екен. Қой,ақшадан да он құлынды бие дұрыс бо-лар, бес-алты жылда,құдай бұйырса,жүзге тарта жылқы болмай ма? Жазғы қызығының өзі қандай,үйдің сыртына ұзын желіні құрып, құлындарды шыңғыртып байлапжатқан қандай?... Құдай тілекті берсе,мұратқа жетсем!»Сыртқы монолог – шығармадағы кейіпкердің біреуге не көпшілікке арнап,сөзін бөлмей

ойын жеткізуі.Орта жүздің биі болған Қазыбек қалмақ ханы Қоңтажыға елшілікке барған-да былай дейді: «Біз-қазақ деген елміз. Ешкімге соқтықпай,жай жатқан елміз. Атаданұл туса,құл боламын деп тумайды,анадан қыз туса,күң боламын деп тумайды.Ұл менқызды қаматып отыра алмайтын елміз.Сен-қалмақ,біз-қазақ,қарпысқалы келгенбіз.Табысуға көнбесең,шабысқалы келгенбіз.Сен-қабылан болсаң,мен-арыстан,алысқа-лы келгенбіз...» Бұл – сыртқы монолог

Диалог-екі немесе бірнеше адамның кезектесіп сөйлесуі.Диалог сөздерде ой толық жет-

59

кізілмейді, сөйлем толық айтылмайды. Диалог түріне ашық сабақтан келтірілген үзінді.- Балалар, мына сөз дұрыс жазылған ба?- Дұрыс емес.- Қалай жазылу керек?- Сызықша арқылы- Не себепті?- Қос сөз- Сәкен дұрыс айтты ма?- Иә

Теңеу-заттың,я құбылыстың сыр-сипатын,белгі-бедерін,қадір-қасиетін,сапа-сынын өзгезатпен не құбылыспен салыстыра суреттеу арқылы танытып,айырықша мән-мағына беру.Академик Қажым Жұмалиев теңеулердің жасалу жолын мынадай түрлерге бөледі:

1.-дай,-дей,-тай,-тей,-дайын,-дейін жұрнақтары арқылы;2.-ша,-ше жұрнақтары арқылы;3. секілді,сияқты,тәрізді сөздерінің көмегімен;4. бейне сөзінің көмегімен;5. тең сөзінің көмегімен;6. ұқсас сөзінің көмегімен.

«...Ожымбай қияда қомданған алып бүркітше екі иығын қозғап қойып сөзбастады.Сыбыз-ғыны енді асықпай бозторғайдың үніндей шырылдата бастап, жан-сезімдіқытықтағандай әдемі бұлбұл үніне ауысты.» (Сәкен Жүнісовтың «Ақан сері» романынан )

Жүрегіңде бар жалын,Жыры бейне кең дала

... Тегеште тез көпірген сүтке теңбіз.

( Қ.Бекхожин )Эпитет - заттың не құбылыстың айырықша сипаты мен сапасын анықтап,ерекше

көрік-тендіру үшін қолданылатын айқындаулар. Абайдың өлеңдерінен эпитеті бар бір шумақ.

Кәмшат бөрік,ақ тамақ.қара қастыСұлу қыздың көріп пе ең мұндай түрін?Бұраң бел,бойы сұлу,түзу аяқБолады осындай қыз некен-саяқ.

Метафора-суреттеліп отырған зат не құбылсты айқындай түсу үшін оларды ұқсасөзге затқа не құбылысқа балап айту.Метафораны ауыстыру деп те атайды. Метафоралықтіркестер бейнелеп суреттеуге шеберлікті аңғартады. Айтайын деген ойдың әсемдігі ғанаемес, әсерлігі үшін де құбылту тәсілі керек. «Құбылту – сөздердің тура мағынасында емес,бұрма мағынасында қолдану, шындықты бейнелеп, кейде тіпті перделеп таныту, ойдыөзгертіп, кейде тіпті ойды өңін айналдырып айту.

Фариза Оңғарсынованың «Түн» өлеңінен мысал:Түн.Аспан-жасыл жайма.Жұлдыз-ақық,Бұлақ-қыз,шолпы таққан сылдыратып.Көк- заңғар.Дала-шалқар.Бұл сұлулықТұр менің жүрегімнен жыр құлатып.

Метафоралау түрлеріСөздерді метафоралау процесінде үш түрлі жағдайды байқауға болады.

60

Бірінші жағдайда сөздің сыртқы белгісі алынады. Мысалы, кілт— есіктің кілті,мәселенің кілті; бастау — бұлақтың бастауы, шығармашылық бастау т. б.

Екінші жағдайда метафора жасайтын сөздердің семантикасына, ішкі мазмұнынаүңілуге тура келеді (түлкі — аң, айлакерлік белгісі; қой — мал атауы, адам мінезіндегіынжықтық т. б.).

Метафоралаудың үшінші түрінде белгілі бір белгілер мен қасиеттердің басқа топтағызаттар мен құбылыстарға тән екендігі белгілі бола тұра, басқа топтағы ұғымдарға сіңістіболып кетеді. Мысалы, құрықталды деп жылқыны айтады, бірақ тілшілердің сөзіндеадам құрықталды. Сол сияқты өткір сөзі қатты заттарға қатысты болатын (өткір ұстара),кейінгі кезде өткір мәселе тіркесі қолдынылып жүр.

Метафораның кейбір түрлері теңеуге жақындайды. Мысалы, алау сезім. Бірақ ондатеңеудегідей екі нәрсені салыстырудан гөрі сезім, әсер жақындығын көрсету басым. Көбінеондай екі нәрсенің бірі айтылып, екіншісі емеурінмен білдіріледі.

Метафора – метафоралық ауыс мағына туғызу, сыртқы не ішкі белгілеріндегіұқсастыққа қарап, бір заттың атауы басқа бір затқа атау болуы. Бұл – ұқсасту заңынанегізделеді. 1. Тілдік метафора. 2. Поэтикалық метафора.1.Тұлға ұқсастығы: адамның көзі – бұлақтың көзі, істің көзі2.Қимыл ұқсастығы: тіл – адамның тілі, сағаттың тілі, техниканың тілі3.Заттың қызыметіндегі ұқсастық: адамның басы – ел басы4.Ұғымның бір-біріне қатынасынан туған ұқсастық: жіңішке – жіп, бел

Поэтикалық метафора – ойды әсерлі, әрі айқын етіп жеткізудің бір тәсілі, ой көркемдігі,жалпыхалыққа таныс белгілі суретке негізделген болады: шөл кемесі – түйе, ақ алтын –мақта, сары алтын – бидай, қара алтын – көмір.

Метонимия-зат не құбылыстың қасиет,сапасын,түр-түсін алмастыра суреттеу.Алмас-тырылған заттың белгілеріне қарап,нені сөз еткенін ұғуға болады. Метонимияны алмасты-ру деп те атайды.«Байтал шауып, бәйге алмас»деген мақалдағы байтал әйел бейнесінде.Метонимияда көп сөзді бір сөзбен де жеткізуге болады.

Кейінгі қалған көпеккеҚалай да белін шешті екен?

Көпек- батырмен салыстырғанда бағасы төмен адам. Белін шешті - өзінен төмен адамнанжеңілгенін мойындау,жеңілу.

«Жаманға сырыңды айтпа» деген мақалдағы «жаман» сөзі «сенімсіз адам» деген мағы-наны білдіреді.

Метонимия - өзара іргелестігі, шектестігі нәтижесінде бір заттың екінші бір затқа атауболуы:

1. Қимыл-әрекет және оның нәтижесі: өз үйінде ою оймаған кісі үйінде кесте тігеді: 1.қимыл атауы. 2. зат атауы

2. Зат пен оның ішкі мазмұнының арасындағы шектестік: Қазан піскенше кел, ауылоянды

3. Материал мен одан жасалған зат арасындағы шектестік: Кигені құндыз, жібек бағалыматериалдар.

4. Жалқы есімдер мен олардың арасындағы шектестік: Қожанасыр – аңқау, Асанқайғының күйі – уайымшыл, Қодар, Бекежан – қатігез

5. Сапалық сын есім мен олардың заттануы: қара көрінді – зат, артымда қалар қарамжоқ – адам, қара ниеті – пейіл, қара жамылды – қайғы, қарадан шығып, хан болмас – тек,кедей қызының қалыңы 10-15 қара – мал.

6. Автор мен шығарма арасындағы байланыс: Манасты хатқа түсірген, Абайды сүйсең,менше сүй.

7. Жалқы есімдердің бір-бірімен шектестігі: жеңгемнің қолын сағындым.

61

Синекдоха -бүтіннің орнына бөлшекті,бөлшектің орнына бүтінді пайдалану,яғнибұлсуреттеген құбылыстарға ерекше рең,ажар беріп,айтпақ ойларын аша түсуге мейлінше ық-пал еткен көркемдік тәсілдердің бірі.Синекдоханы меңзеу деп те айтуға болады.

Жығылғанды тұрғызсаң,Жылағанды уатсаң,Қисайғанды түзетсең,Сұлтан ием жасапты.

( Шалгиіз)Мұндағы «жығылған,жылаған,қисайғандар» -жәбір көріп,жапа шеккендер.

Ақ сақалдар мен қара сақалдар тегіс жиналды.Дудар бас шауып келді.Шегір көзәлі отыр екен.«Ақ сақал,қара сақал,дудар бас,шегір көз» деген сөздер сипатына қарайадамдымеңзейді.

«Сәкенді оқыдым» дегенде «Сәкеннің кітаптарын оқыдым» деген ой айғақ болып тұр.Кейіптеу – жансыз заттарды,табиғат құбылыстарын адамға теңеп суреттеу.

Күн жоқта кісімсінер жұлдыз бен ай,Ол қайтсін қара түнде жарқылдамайАзалы ақ көрпесін сілке тастап.Жер күлімдер өзіне беріп шырай.

( Абай )Гипербола – затты,нәрсені өз шамасынан ұлғайтып,асыра суреттеу.

Келбетіне қараса,Омырауы даладай,Жолбарыстай жон түзгенАш күзендей бүгілген,Ор киіктей жүгірген,От басы орны отаудай,Қабырғасы жонсаудайОр қояндай қабақты,Қиғаш қамыс құлақты,Тарланды мінер ме екенбіз?

( Ақтамберді )Литота-затты,нәрсені өз шамасынан төмендетіп,кішірейте суреттеу.

Астына мінген ТарланныңТұрпатына қараса,От орнындай тұяқтанОймақтайы қалыптыЕтектейін еріннің,Екі елісі қалыптыҚиған қамыс құлақтан,Жалбыраған жалыннанЖалғыз қарыс қалыпты.

(«Ер Тарғын»жырынан )Ирония-келеңсіз жайттарды,ұнамағанды жеңіл,астарлы кекесінмен айту.

Дедім мен: «Құтты болсын шекпеніңіз,

62

Артқыға қандай егін еккеніңіз!Жусақ та денемізден кетер емес,Сондағы тұқым шашып сепкеніңіз»

( С.Торайғыров )Сарказм-ащы мысқылмен,мазақ ете суреттеу.

Хан емессің,қасқырсың,Қас албасты басқырсың!Достарың келіп табалап,Дұшпаның сені басқа ұрсын!

( Махамбет )Шендестіру – екі нәрсені не екі құбылысты екі жағдайда бір біріне қарама-қарсы

қойып суреттеу.Сен алтынсың – мен пұлмын,Сен жібексің – мен жүнмін,Сен сұлтансың – мен құлмын,Сен сұңқарсың – мен қумын.

( Шалкиіз )Аллегория – дерексіз нәрселерді деректі түрінде суреттеу,яғни көзге

көрінбейтіндібейнелер арқылы беру. Мысалы, «Түлкі мен ешкі» ертегісінде түлкі қулық,зорлық; ешкі-аңқаулық бейнелерінде берілген.

Анафора – айтпақ ойды,ұқтырар сезімді мұқият сіңіру үшін өлең жолдарыныңба-сында бір сөздің бірнеше қайталанып айтылуы.

Отан – менің ата-анам,Отан – досым,бауырымОтан - өлкем,астанам,Отан – туған,ауылым,- деген өлең

жолдарында «Отан» сөзі әршумақ басында қайталанып келіп тұр.

Эпифора - өлеңнің әр тармақтарының соңында немесе әр ой ағымының аяқжағын-да бір сөздің қайталанып келуі. Ақындар басты назар аударған нәрсенің неболмыстыңбасты қасиетін өлең жолы аяғында бірнеше дүркін қайталап,оқиғаны үдете,дамыта көрсе-теді.

Кетеген болса,түйең жау,Тебеген болса,биең жау,Ұрысқақ болса,ұлың жау,Керіскек болса,келін жау.

(Үмбетей )Егіздеу-екі нәрсені,құбылысты не ұғым мен сезімді қатар

қойып,ұқсата,салыстырасуреттейтін тәсілдер. Махамбеттің «Қызғыш құс» өлеңінде егіздеу тәсілі қолданылған.

...Көл қорыған сен едің,Сен де айырылдың көліңнен

63

Ел қорыған мен едім,Мен де айырылдым елімненАспандап ұщқан,қызғыш құс,Сені көлден айырған-Лашын құстың екпініМені елден айырған-Хан Жәңгірдің тепкіні

( Махамбет )Ассонанс – шумақтың алғашқы дыбыстары бірдей дауысты дыбыстан

келіп,ерекшеүндес табуы ( мазмұнға лайық ). Махамбет өлеңіндегі

Ереуіл атқа ер салмай,Егеулі найза қолға алмай,Еңку-еңку жер шалмай,Ерлердің ісі бітер ме?!- деген жолдар

бірыңғай «е» дыбысынанбасталып,ақынға тән ақтарыла,ағындап,ұрандап тұр.

Аллитерация - өлең жолдарының бірыңғай дауыссыз дыбыстан келіпүндесуі.Да-уыссыз,әсіресе қатаң дауыссыз дыбыстар қайталанып,шегелеп айтар ақыл,нақылды,теп-сініп толғар тегеурінді күш-қуатты өте әсерлі береді.

Көптер көзін тіккендей,Көп соңына түскендей,Көптің несін алыппын?!Көп кісіден анықпын!

( Махамбет)Ақ өлең – ұйқассыз,екпін мен ырғақ үндесіп келген өлең жолдары.Бұл тәсіл

көбіне-се жыраулар мен шешендердің тіліне жақын қалыптасқан.

Қатынасы биік көлдерденҚатар түзеп қу ұшарАлға сап тез оқ ата көрмеңіз,Қандыауыздан сыйлы жебе сайламай,Атаның ұлы ер жігіткеАрту-арту оқ келер,Оңған қатты сөз келер.

Ақ өлеңнің көркемдік табиғаты Еуропа мен орыс поэтикалық дәстүрі жәнеөлеңта-ным құрылымына қатысты бағыттарда жан-жақты қарастырылған.Бұл өлеңнің түрлерінеМ.Әуезов пен М.Мақатаев,З.Қабдоловтар да ғылыми пікірлер айтқан.

Шумақ – бірнеше тармақтардан ұйқасқа құралып, ішкі мазмұнын ашатын өлеңқұ-рылысы.Өлең шумақтарында суреттеу,оқиға,көңіл-күй,сезім т.б.беріледі.Әр қаламгердіңөз тақырыбы мен идеясы болады. Тақырып өздерінің таңдауына байланысты қойылады.Шумақтың тармақтары төрт не одан да көп жолдан,шумақ бірден жоғары саннан тұрады.Мысалы, Жамбыл Жабаев Абайдың сүйікті ұлы Әбдірахман өлгенде үш шумақ өлеңменкөңіл айтып,сәлем жазып жібереді.

Сәлем айт, барсаң Абайға,

64

Кеңесі кеткен талайғаАуырды жеңген қара жер,Сабырлы болсын қалайда!

Бір жұтқан судай дүниесін,Ащысын татып күймесін.Жапанға біткен бәйтерек,Жалғызбын деп жүрмесін.

Кемелге келген асыл-ай,Тасқынды тәңір басуы-ай.Нар көтерген ауырғаАрқасын тоссын жасымай!

Ұйқас – шумақтың соңғы тармақтарындағы дыбыстардың өзараүндесіп келуі,өлең өнерінің мазмұндық,формалық сипаттарының үйлескен негізгі белгісі,бөлігі.Мысалы,Ыбырай Алтынсариннің «Өзен»деген өлеңінде

Таулардан өзен ағар сарқыраған,Айнадай сәуле беріп жарқырағанЖел соқса,ыстық соқса,бір қалыптаАралап тау мен тасты

арқыраған,-деген жолдарда«сарқыраған,жарқыраған, арқыраған» сөздерінің буындары ұқсас келіп, өзара үндесіп,ұйқас жасап тұр.Ұйқастың қара өлең ұйқасы, аралас,,шалыс, ерікті, егіз,шұбыртпалы ұйқас т.б.түрлері бар.

Қара өлең ұйқасы-1,2,4 жолдар бір-бірімен буын,бунақ,дыбыс үндестігі жағынанұй-қасады да,3 жол басқа жолмен беріледі.Сәкен Сейфуллиннің «Көкшетау» өлеңі қа-ра өлең ұйқасымен жазылған.

Арқаның кербез сұлу Көкшетауы,а

Дамылсыз сұлу бетін жуғанжауын а

Жан-жақтан ертелі-кеш бұлттаркеліп, б

Жүреді біліп-кетіп есен-сауына

Егіз ұйқас – қатар тұрған екі тармақтың буын,бунақ,дыбыс үндестігі жағынанөзараұйқасып келуі немесе арасына бір тармақ тастап отырып ұйқасуы.

Алыстан сермеп,а

Жүректен тербеп,а

Шымырлап бойға жайылған.б

Қиуадан шауып,а

Қисынын тауып,а

65

Тағыны жетіпб

Толғауы тоқсан, қызыл тіл,в

Сөйлеймін десең өзің біл.в

(« Сегіз аяқ» Абай.)Шалыс ұйқас – тармақтардың екі жолдан,үш жолдан ұйқасып, келесі

тармақтың ұйқассыз келуі немесе 1- жолы мен соңғы жолының ұйқасып,арасындағытармақтардың ұйқассыз келуі.Бұл тәсілді Сүйінбай Аронұлының мына өлеңінен аңғаруғаболады:

Сүйінбай деген мен едім,Әкем Арон тұқымыКөжеқатық қой сұрап,Дүйсен деген біреугеКеше күндіз кеп едім.

Шұбыртпалы ұйқас - өлеңнің бірнеше тармағы ұйқасып келіп,ара-тұратармақта-рының ұйқаспауы. Исраил Сапарбайдың «Анаңнан асыл бар ма екен?» өлеңінен үзінді:

Босамай ерні күбірлеп,Құдайға құлша жүгінген.Береке іздеп бүгінненЕртеңге ессіз үңілген.Тағдырдан көріп тауқыметТабаны тасқа тілінген.Жүдеген жүзі жан

көрсе,жүрегін ала жүгірген-Анаңнан асыл бар ма екен?

Ерікті ұйқас – ақынның таңдауы бойынша өлең жолдарының қажетті жеріндеұйқаскелуі.Ерікті ұйқас көбіне жыраулардың шығармаларына тән.

Ойыл деген ойындыОтын тапсақ тойындыОйыл көздің жасы еді,Ойылда кеңес қылмадың,Ойылдан елді көшірдің.

( Асан қайғы )Аралас ұйқас-әр түрлі ұйқастың не шумақтың белгілі бір тәртіппен араласып

келуі.Айталық,Қадір Мырзалиевтың «Қазақтарды шетелдік қонақтармен таныстыру» өлеңі ара-лас ұйқасқа құрылған.

Қазақ осы:а

Айтатұғын жерге сырб

О,ағайын,в

66

Халық емес ол кесір. бҚазақ осы:

аАңғал-саңғал,

гЖабусыз,

дҚазақ осы:

аАғыл-тегіл

еКөл-көсір.

бБунақ - өлең жолдарындағы кідіріс не түскен екпіннің әсерінен бөлінген әр жік.

Буын сандарына қарай бунақ та әрқилы болып келеді.Мысалы,Қасым Аманжоловтың« Сарыарқа» өлеңі үш бунаққа бөлінеді.

Сарыарқа // сап-сары алтын // жүзген нұрға,Қоналқы // мекен болған // сан ғасырға.Сайран тау,//самал жайлау,//сырнайлы өзенЛебімен // алар тартып,// шықсаң қырға.

Темірхан Медетбектің « Айтыс» өлеңі екі бунақтан құрылған.Қоймаған соң // қолқалап,Сөзден жасын // ататынШыға келген // ортағаЕкі жақтан // екі ақын

Абай Құнанбаевтың «Сегіз аяқ» өлеңінің егіз ұйқастары бір бунақтантұрады.

Ауырмай тәнім ,//Ауырды жаным,//Қаңғыртты,қысты басымды.Тарылды көкірек,//Қысылды жүрек,//Ағызды сығып жасымды.

Тармақ - өлең жолдары,өлеңнің әр тарамы.Қазақ өлеңдері тармақ жағынан 4-тенжоғары болады.

4 тармақты өлең:Қараңғы қазақ көгінеӨрмелеп шығып күн боламҚараңғылықтың кегінеКүн болмағанда кім болам?( «Шәкірт ойы» С.Торайғыров)

6 тармақты өлең:Жарық дүние-ай,Жаным-ай менің,Ғажапсың!Ғажапсың,шіркін!Амал не,тезсің,Аз-ақсың...

( Мұқағали Мақатаев)9 тармақты өлең:

67

Сен менің өзімді көрсең,Тұрысым осы менің.Ал мендегі ғаламат сезімді көрсеңШошыр едің!...Сен онда ойланар ең,Мен болып сезінер ең,Мен болып көз ілер ең,Жеткізе алмас ең бұныАдамның сөзіменен.

(Төлеген Айбергенов)

Көркемдік теориялық ұғымдар қазақ әдебиеті тіліндегі тәсілдердіңбарлығымен дерлік жасалып,ерекше көркемдік,бейнелік мәнге ие болған.Көркемдік жасаудажоғары эстетикалық талғам,көркем ой орамынан туған бейнелеуіш құралдар сонылығыментаң- дандырмай қоймайды.Бәрі идеялық-эстетикалық мақсатқа қызмет етіп әсем үйлесімтабады.

Темирбаева Мирамкуль Мухтаровнажоғары деңгейдегі жоғары санатты

математика пәні мұғаліміҚостанай ауданы, Затобол кенті

[email protected]

Бағалау - білім сапасын арттырудың маңызды факторы«Бағалау, баға беру – ойлаудың ең жоғары сатысы» деп Бенджамин Блум айтқандай

оқыту үдерісінде бағалаудың орны ерекше. Бәрімізге аян баға оқушылардың білімініңкөрсеткіші. Ата-ана баласының білімін күнделіктен алған бағасы арқылы бағалайды, ал балаше, ол қалай бағалайды? Бала түсініп төрт алғаннан гөрі жаттап немесе көшіріп бесалғысы келеді. Әсіресе, жаратылыстану пәндері бойынша сыныптағы оқушылардың30-35%-ы есеп шығара алатын болса, қалғандары солардың тасасында қалып, көшіріпалатындар. Әсіресе жазба жұмыстарында оқушының қаншалықты меңгергенін анықтап,баға қою қиынға соғады. Дәстүрлі бағалауда бағалаудың әділдігін дәлелдеудің мүмкіндігі азболғандықтан, ата-ана мен мұғалім, мұғалім мен оқушы арасында баға үшінтүсініспеушілік көбейіп барады. «Бағалау не үшін қажет?» деген сұраққа дәстүрлі оқытужүйесінде оқушылардың білімін тексеру үшін деген жауап беріледі, себебі мұғалім оқушығабағаны берілген тақырыпқа қатысты білім деңгейіне қояды. Алайда мұндай бағакөбіне оқушының тақырып бойынша есте сақтау қабілетін ғана анықтайтыны, яғниоқушы мұғалімнің түсіндіргенін қаншалықты есте сақтап, қайталап айтып бергенінеқойылатыны ескеріле бермейді. Ал баға алған оқушы мұндай білімді орынды қолдана білеме, оның біліктілік деңгейі қаншалықты екендігіне көңіл бөліне бермейді. Сондықтаноқушы білімін бағалау өте маңызды екендігін естен шығармаған жөн. Сол себепті қазіргісындарлы оқыту теориясына негізделген оқыту үрдісіне критериалды бағалауды енгізуқазіргі өзгермелі қоғамдағы білім беру жүйесінің маңызды шараларының бірі деп есептеймін.Оқыту - мұғалімдердің оқушыларға жасаған сыйы емес, бұл құзіреттіліктер білім алу үшіноқушылардың өздері де оқу үдерісіне белсенді қатысуын талап етеді. Мұғалімдер, өзкезегінде, өзінің сабақ беруіне емес, оқушылардың оқу ептілігін дамытуға назар аударуытиіс. Осы мақсатта мұғалім оқыту ортасын құру керек [МАН, 2 деңгей, 70 бет] Осығанбайланысты оқушылар арасында өзара түсіністік және ұжымдық қарым-қатынасты орнатып,

mailto:[email protected]

68

оқушылардың сенімсіздіктерін жойып, мүмкіндіктерін арттыруға жол ашатын критериалдыбағалау болып табылады.

Критериалды бағалау – білім берудің мақсаты мен мазмұнына негізделгеноқушының оқу-танымдық құзырлылығын қалыптастыруда алдын-ала белгіленгенжетістіктермен салыстыру үрдісі. Критериалды бағалау оқушының нақты игергенбілім-білік дағдыларын анықтай алады. Критериалды бағалаудың тиімділігі төмендегі №1кестеде көрсетілген.

Кесте №1Критериалды бағалауды пайдаланудың тиімділігі мен берері

Оқушы үшін Мұғалім үшін Ата-ана үшін- Өзінің тақырыпты меңгерудәрежесін анықтайды- Өз жұмысына сараптамажасауға үйренеді- Өзінің білім деңгейіналдын-ала болжайды- Өзінің жәнесыныптаста-рының білімдеңгейіне сын көзіменқарауға үйренеді, сынтұрғысынан ойлау қабілетідамиды- Критерийдің көмегімен өзбілімін бағалауға мүмкіндікалады

- Оқушының білім деңгейінанықтайды, дамуынқадағалайды- Әр оқушының мүмкіндікдеңгейін біліп отырады- Оқушыға оқудың қай тұсықиындық туғызатынынанықтайды- Оқушының кемшіліктеріненазар аударта отырып, оныңдамуына бағыт береді- Мұғалім, оқушы жәнеата-ана арасында керібайланыс орнайды

- Баласының білім деңгейіжайлы объективті дәлелдемеалады- Баласының оқудағыжетістіктерін, оның дамуынқадағалайды, біліп отырады- Критерий көмегіменбаласына оқуда қолдаукөрсете алады- Баласының не үшін бағаалғанын біліп отырады- Ата-ана мен мектепарасында кері байланысорнайды

Өзім деңгейлі курстан алған білім-білік дағдыларымды іс-тәжірибеме қолданубарысында оқушылардың бағалаудың барынша әділ болғаны, не үшін бағаланғанын білуі,олардың білімге деген ұмтылысын, ынтасын арттыратынына көзім жетті. Мектепоқушылары үшін қиын пәндердің қатарына жататын математика пәні бойынша өзім сабақберетін сыныптарда оқушылардың көзқарастары өзгере бастады. Оқушылардың пәнгеқызығушылығы артты, есепті түсініп шығаратын болды. Оған себеп әр тапсырмадакритерийдің болуы. Критерийлер - оқытудың міндеттерін жүзеге асыратын өлшемдер, атапайтқанда, оқушылар жұмыс барысында орындайтын іс-әрекеттер тізбесі. Сондықтан сабақтатақырыпқа сай мақсатты айқындаған соң сабақтың табыс критерийлерін оқушыларменбірігіп анықтаймыз. Сабақ барысында сол табысқа жететіндей іс-әректтер орындау арқылыоқушылар сабақтың соңында табысқа жете алды ма, жоқ па соны анықтайды, оның бәрікері байланысқа жазылады. Сабақ барысындағы орындалған іс-әрекеттерді бағалау үшін, әртапсырманың өз критерийлері көрсетіледі. Яғни, оқушы қаншалықты тапсырманы орындайалды, бағасы да сол деңгейде болады. Бұл бір жағынан оқушыны алға жетелесе, екіншіжағынан мұғалімдің өз жұмысына салғырт қарамай, оқушыға беретін әр тапсырманымұқият дайындауына әкеледі. Оқушыға берілген әр тапсырмаларға критерий қойылса,оқушылар сол критерий бойынша балл жинап, әділ бағасын алады. Мұғалім критерийдідұрыс қоя білсе, және бағалау шкаласына сай келетіндей есеп санын дұрыс алатын болса,баға да әділ шығады деп ойлаймын. Мен өз сабақтарымда оқушылармен бірге бағалаудынақты әрі әділ болуы үшін төмендегідей дескрипторларды пайдаланамын (кесте №2).

Есепті бағалаудескрипторлары Кесте №2

69

Дескрипторлар Ұпай саныЕсептің берілгені талданып, қысқаша шарты жазылса 1Сызбасы сызылған болса 1Есептеуге қажетті формулалар дұрыс жазылған 1Ізделінді шама дұрыс өрнектелген, қажетті түрлендірулер жасалған 2Есептеулер дұрыс жүргізілген, жауабы бар, дұрыс 3

Дұрыс жасақталған бағалау критерийлері оқу материалын түсіну тереңдігінжан-жақты өлшеуге мүмкіндік береді. Критерийлер мен дескрипторлар оқушыға оныңбілімі қалай бағаланатынын және одан не күтілетінін анық көрсетіп береді. Оқушы белгілібір табыс критерийлеріне сәйкес өзін және басқаларды бағалауға үйренеді, бұл істемұғалімдер оларға қолдау көрсетеді. Оқушы есейген сайын, бұл оған жеңіл тиетін болады.[1деңгей, 2 апта, 4 күн]

Б.Блум таксономиясы бойынша тапсырмалар сипаттары да оқушыларға тапсырмаларбергенде және орындалған тапсырмаларды бағалауда маңызы зор, себебі Блум бойынша әрдеңгейге сай тапсырма қаншалықты бағаланатыны анық көрсетілген (кесте 3).Б.Блум таксономиясы бойынша тапсырма сипаттары кесте 3Білу Қай жылы болды? Қайда болды? Қалай болды? Формуласын

жазыңыз. Атап көрсетіңіз.1-2ұпай

Түсіну Сөйлемді аяқтаңыз. Не білдіңіз? Неліктен? Сөйлемді өзгертіңіз.Өзара байланысын түсіндіріңіз. Өз сөзіңізбен айтыңыз.

3-4ұпай

Қолдану Бірнеше тәсілмен шешіңіз. Құбылыстың негізін түсіндіріңіз.Жорамалды тексеріңіз. Қорытынды жасаңыз.

5-6ұпай

Талдау Құрылымы қандай? Топтастырыңыз. Салдары не? Салыстырыңыз.Бөліктерге бөліңіз. Себебін талдаңыз.

7-8ұпай

Топтау Өз шешеміңізді көрсетіңіз. Алгоритм ұсыныңыз. Баламасынтабыңыз. Бөліктерден құраңыз. Жүйелеңіз. Зерттеңіз.

9-10ұпай

Білімдібағалау

Қосынды ойды бағалаңыз. Жетістіктерін атаңыз. Өлшемдерінкөрсетіңіз. Сәйкестігі қандай? Қаншалықты дұрыс? Өз ойыңыз?

11-12ұпай

Блум таксономиясының деңгейлеріне сай тапсырмалар беру арқылы сабақтаоқушылардың тақырыпты түсіну деңгейін анық көруге және білімін бағалауға болады.Мысалы геометрия пәні бойынша 9 сыныптағы «Дөңгелек және оның бөліктерініңауданын есептеу» тақырыбына оқушыларға Блум бойынша төмендегідей тапсырма бердім(кесте 4).

Кесте 4Ойлаудеңгей-лері

Тапсырмалар мен жауаптар Ұпай

Білу Дөңгелек анықтамасын тұжырымда.Дөңгелек бөліктерін ата.Дөңгелек және оның бөліктерінің аудандары формуласын жаз.

111

Түсіну Дөңгелек секторы ұғымына радиус сөзі арқылы анықтама бер.Дөңгелек секторының анықтамасын доға арқылы тұжырымда .

22

Қолдану 1.Шеңбердің ұзындығы 18П. Осы шеңбермен шектелген дөңгелекауданының 0,25 бөлігін табыңдар.2.Ұзындығы 12см хорда 60° доғаға сәйкес сегмент ауданын табыңдар.3.Қабырғасы 6см –ге тең квадратқа сырттай дөңгелек сызылған.

2

23

70

Дөңгелектің квадрат сыртындағы бөліктерінің аудандарыныңқосындысын табыңдар.

Талдау Қабырғасы а-ға тең дұрыс үшбұрышқа сырттай және іштей сызылғандөңгелектердің аудандарының қатынасын табыңдар. Бұл қатынастыңүшбұрыш қабырғасының өлшеміне байланысы қандай екендігін түсіндір.

7

Жинақ-тау

Қабырғасы 4 см дұрыс үшбұрышқа және квадратқа іштей және сырттайсызылған шеңберлермен шектелген сақинаның ауданын табыңдар жәнеоларды салыстырып, қорытынды жаса

9

Бағалау Дөңгелек және оның бөліктерінің ауданын табудың қаншалықтымаңыздылығын бағала (қолдану аясын бағалау)

10

Барлығы: 40 ұпайҰпай санын бағаға айналдыру

Ұпай 1-16 17-27 28-34 35-40% 1-41% 42-69% 70-85% 86-100%бағасы 2 3 4 5

Оқушы жұмыстарын тексеру барысында олардың алған білімдерін өз бетінше талдап, есепшығарудың басқа да жолдарын қарастыра бастауы байқалды. Мұнда тек тақырыпты түсініпқана қоймай, өз түсінгенін іске асыруға, яғни есеп шығаруда қолданады, өзінше ой түйеді,пікір қалыптастырады. Оқушы жұмысын бағалау да қиындық туғызбады. Оқушы өзініңқаншалықты орындағанын білді және соған сай бағасын алуы, олардың «ішкі уәжін»арттыруға себеп болды. Сондықтан біз өз тәжірибемізге мектеп болып критериалдыбағалауды енгізудеміз. Қазіргі таңда жазба жұмыстарына критерийлер мен бағалаудескрипторларын құрастыру үстіндеміз. Бұл тек бізге ғана емес, оқушылар үшін де тиімді:әділ бағалау, біліміңді көрсету мүмкіндігі мол. Сол себепті критериалды бағалау білімсапасын арттырудың маңызды факторы екені анық. Әрине, критериалды бағалауды іскеасыруда мұғалімнің жұмысы артады. Оқушыларға әр түрлі тапсырмалар дайындау, оғанкритерий мен дескрипторлар құрастыру үшін де уақыт керек екендігі рас. Десек те, өзінөзі бағалау және сыныптастарын бағалау оқушыларға ойлайтын және оқитын тұлға ретіндеөзінің білімін, ағымдағы тапсырмаларды түсінуге, оқыту үдерісін жақсартудың жолдарынсезінуге мүмкіндік бере отырып, оқыту үдерісінде жетістікке жетуге жетелейді. Ол оқушыдаөзін өзі сыйлау сезімін, оқу үшін өзінің ынталануы мен жеке жауапкершілігін арттыруғаүлес қосады. Сондықтан, «Ұстаз үздіксіз ізденгенде ғана шәкірт жанына нұр құя алады»деген Ахмет Байтұрсыновтың аталы сөзін есімізде ұстап, шәкірт жүрегіне жол табабілейік.

71

Тәрбие мәселелері

Костанайская область, городРудный, КГКП Дошкольный центрразвития и воспитания«Балдәурен» акимата городаРудного

Кузембаева Жанна Сериковна

Рухани – патриоттық тәрбиеде негізгі теория мектепке дейінгі жастағы балаға өзқаласының тарихи- мәдениетімен таныстыру.

Сөздік қорда «тәрбие» - «жас ұрпаққа қоғамдық-тарихи мұраларды жеткізу»; жоспарлытұрғыдан және мақсатты түрде адам бойында белгілі бір бағыттарды қалыптастыру,түсініктер,қағидалар мақсаттық бағыттаулар,жетілдіру үшін белгілі шарттармен қатамсызету,қоғамдық өмірге дайындау,және еңбек.» Көп жылдар бойы педагоикалық процесәлеуметтік бағытқа бағытталды (қоғам қызығушылығы,мемлекет), жеке тұлғаның қоғамғақызығушылығы. Кеңестік мектепке дейінгі даму балалардың ұжымдық, патриоттық,интерноционалистік тұрғыдан кескіндеді. Біздің заманымызда рухани – патриоттық тәрбиебасты бағытқа алынып отыр.Көпұлтты мемлекет болғандықтан эмоциялық қалыпты қатынасжасау, отанға деген сүйіспеншілік, табиғатқа, қоршаған ортаға рухани – еркін қабылдау,қарым –қатынас мәдениеті, жақындарымен араласу,үлкендерді сыйлау,қатарластарымен,өзіне деген мәдениеттілік.Өз халқының мәдениетін танып білуде бала бойына алар тәрбие мол.Өзі тұрып жатқанжеріне деген сыйластықтың болуы. Сондықтан да өз ата – бабаларының тарихымен танысубалалар үшін көп тәрбие бастауы.Өз тарихын,салт дәстүрлерін біле отырып, өзге ұлтөкілдерін сйылауға олардың мәдениеті мен дәстүрлеріне қызығушылық пен сыйластықтанытары сөзсіз. Осы тұрғыдан рухани – патриоттық тәрбие мектепке дейінгі ұйымныңбасты міндеті болып табылады. Патриоттық тәрбиені қалыптастыруда Отанға дегенсүйіспеншілік , өз қаласы мен отбасы басты құрал болып табылады.Педагогтың міндеті – баланың алған көптеген әсерлерінен таңданысын арттыру. Қолжетімдітәсілдерді өолдана отырып мысалы, табиғат және жануарлар әлемі, балалареңбектері,дәстүрлер, қоғамдық шаралар.Балаларға қолданылатын тәсілдержарқын,түсінікті,нақты, қызығушылықта арттыруы тиіс. Сондықтан, балаға туған өлкесітуралы айтуы үшін педагог өзі сол мәліметтермен толыөөанды таныс болуы міндетті. Өзіайтқалы отырған жерді нақты ,толық жан – жақты зерттеген жөн.Өз қаласына деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу қарапайым жайттардан басталып,күрделенетүседі.Туған қаласының қоршаған орта табиғатына деген сүйіспеншілігіне баулу бөліміпатриоттық – рухани тәрбиенің бастауы болып табылады. Осы мақсатты алға тарта отырыпоны шешу үшін- әңгімелесу,экскурсия,ойындар,презентациялар қарау шараларықарастырылады.Табиғат және адам... Барлық уақытта және барлық халықтар Философтары, ақындары,суретшілері осы бір басты бағытқа қалам тартты. Десек те, қазіргі таңдағыдай қиын мәселегеайналған жоқ. Адамзат баласының басына түсіп отырған экалогиялық күйзеліс, экалогиялықматериалдық және рухани іс әрекет адам баласының өмірлік қажеттілігіне айналды, бірсөзбен айтқанда ортақ үйіміз – Жерді сақтап қалу.Мектеп жасына дейінгі балалардың экалогиялық тәрбие, менің көзқарсым бойынша,ұсынамын:

72

* Табиғатқа деген адамгершілік тәрбие беру (Рухани тәрбие)* Экологиялық білімдерін және ұғымдарын қалыптастыру. (Интелектуальдық дамыту)* Эстетикалық сезімдерін дамыту. (табиғаттың сұлулығын көре білу,оны сақтауға жағдайжасау)* Балалардың өсімдіктер мен жануарларды қорғау шараларына атсалысуы.Экалогиялық тәрбие балалар тұрғысынан қарастырғанда ең бірінші рухани адамгершіліктәрбие деуге болады. Немесе адам баласының қоршаған ортаға деген сүйіспеншілігі,табиғатты қорғау мен сақтау шаралары.Адамгершілікті жаңашылдық және саналы қалыптастыру талаптары мыналар:* Табиғатты қорғау мен сақтау шаралары, соның ішінде адамға рухани –эстетикалық мағынаберетінтүсініктер.* Тәжрибеде және күнделікті өмірде олармен табиғи ортамен сәйкес мінез – құлықстандарттарын әзірлеу.* Нысанның сипатына белсенді көзқарас көрінісі.(қамқорлық жасау,басқалардың табиғатқадеген көзқарасын бағалау )Адамгершілік қатынасты қалыптастыруда, мына мақсаттан шығуымыз қажет: бала табиғатпен адам егіз ұғым екендігін, табиғатқа жасалған қамқорлық адамзат өмірінің қамқорлығыекендігін, табиғатқа жасалған қиянат адам баласына жасалған қиянат екендігін, оғанжасалған әр дұрыс қадам ортақ үйіміздің қауіпсіздігі болып табылады.Балаларда адамгершілік тәрбиені қалай қалыптастыруға болады?Мектеп жасына дейінгі балалар таңқалғыш,әсершіл және эмоциялық тұрғыдан қабылдағыш,уайымшылдығы «басқа өмір сүріп жатқан әлемге кіруі» (В.Сухомлинский), оның жандүниесіндегі ауырсынуларды өз ауыртпашылығы сияқты сезінуі. Ауырсынуларды сезінеотырып оларғакөмек қолын созуы, қамқор болуы, қиындық сәтте көмек беру,өсімдіктерді үнемі күтіпбаптауы,жануарларға қамқор болуы.Табиғат балалар тарапынан көп қамқорлық күтетінін сондықтан,қашанда табиғатқа дегенқамқорлығын аямауға сандай – ақ үлкендер тарапынан жасалып жатқан жақсы немесе басқада жағдаяттарды бағалай отырып өз қатарластарына бағыт жасауға үйрету.Балалардың табиғатқа салғырт қарауы, олардың білімдерінің жетіспеушілігінен туындайды.Міне, сондықтан да мектепке дейінгі ұйымдарда экалогиялық білім беру мақсаттары мынаталаптарды қарастырады:* Жануарлар мен өсімдіктерді табиғаттың қайталанбас сый екендігін, оны қолданыстағыорны мен маңыздылығы туралы* Тірі табиғат және оларды қоршаған ортаның өсімдіктер мен жануарлардың бейімделуарасындағы қарым – қатынасын түсіну.* Жердегі барлық тірі табиғат бір бірімен күрделі байланыста,сонымен қатар әр қайсысыөзіне тән орны бар, және барлығы бір уақытта өмір сүре алады.Әрине, бір ғана білім балалардың табиғат жайлы біліктерін кеңите алмайды, сондықтан даолардың жас ерекшеліктеріне сай тәжрибе жасау жағдайларын тудырған жөн. Албалалардың көңілді эмоционалдық жағдайын қалыптастыру, әрі қарай тәжрибелік жетілдірубарысында анықталады.(орындалған жұмыс нәтижесі, тәрбиешінің мадақтамас,өсімдіктіңгүлдеуі т.б)Балалардың тұрақты табиғатқа деген адамгершілікті тәрбиесі, эстетикалық құндылықтардықалыптастыру барысында ондағы адам баласы сезе бермейтін сұлулықты табиғатқа дегенсүйіспеншілікпен жеткізуге болады.Тек қана табиғатпен үнемі байланыс нәтижесінде ғана емес, балалар сұлулықты бақылап,байқап,қарап үйренуі қажет.Ондағы өсімдіктер мен жануарладың жай күйі мен қажеттілігінеқарап бағдар жасауға үйрету. Бастысы балаларға табағаттағы сұлулықты көру үшін ең

73

алдымен эмоционалды тұрғыдан дамыту қажет, эстетикалық бағытта жүмыс жасау, таңдаужасай білуге субъективті мінез таныта білуге баулу қажет.Ата – ана мен педагогтың басты мақсаты – балаларға бәріміз біріміз үшін, әр қайсымыз Жершары үшін жауапты екендігімізді және әрқайсымыз сақтауға, табиғат сұлулығын артыруғаүлес қосуымыз керектігін ұғындару.

Костанайская область, город Рудный,КГКП Дошкольный центр развития

и воспитания «Балдәурен»акимата города Рудного

Сұлтан Дамдігүл Ғалымқызы

Мектеп жасына дейінгі балаларды рухани – патриоттық тәрбиелеу.

«Туған өлкенің ғажайып табиғаты, ертегілердің нәтижесінде қиял мен шығармашылықтыңдамуында балалардың Отанға деген сүйіспеншілігін оятады.Отанды үлкен сезім ментүсінушілік адам баласына ақырын сіңіріліп, өзіндік сұлулық белгілерімен келеді.» В.АСухамлинскийКіріспе.«Барлығы балалық шақтан басталады» - бұл нақыл сөзді осы тақырыбтың дәлелдемесі деугеболады. Рухани тәрбиенің қайнар көзі балалық шағымыздан бастау алады, балалық шақтағығажайып сәттерді еске аламыз. Сондай –ақ, жас қайыңның жапырақтарының шілтерленежелбірегені, туған жердің әндеткен құрақтары, күннің шығыстан жарқырап шығуы,көктемгіжылғалардан сылдырап аққан мөлдір су. Бала – озінің отбасы және қоршаған ортасы арқылыОтанын таниды. Метепке дейінгі жасөспірімдерді азаматтық тәрбиелеуде нені басшылыққаалуымыз қажет? Бұл мақсатта педагогтар мен ата – аналар арасында қандай байланыс болуықажет?Мектепке дейінгі уақытта бала өз бойына ең үлкен мінездерді сіңіреді, педагогтың күш пентереңділік әсер етуімен тығыз байланысты. Сол себепті баланың осы уақытта жинаған –білімі,жағашылдығы, мінез тәсілдері, қалыптасатын мінез әсері – ерекше тұрақты жәнеболашақ тұлға қалыптасуына ықпал етеді. Баланың болашаққа жасаған қадамындағы әрбаспалдақ оның өмірінде ерекше адамгершілік қасиет қалыптастыратынын естен шығармауқажет. Бала өз жанұясының бөлінбес бір бөлшегі екенін түсінуі керек, содан кейін өз Отаны– Қазақстанның және содан кейін Жер шарының тұрғыны екенін сезінуі қажет.Жақыннаналысқа қарай қадам жасағаны дұрыс. Педагог бала бойына – өзінің кішкентай ғана отаны, өзмекені (ауылы,қаласы),балалық шағының мекенін, одан кейін үлкен ОтаныҚазақстаны,Қазақстан Республикасы туралы ұғымдарды біртіндеп жетілдіре, жеткізе білуітиіс. Отан – сол жерде туып, жерін сүйіп, мәдениеті мен әдебиетін дәріптеп, дамуы менөркендеуіне, баюына үлкен державаға айналуына үлес қосқан адамзат баласында жалғыз.Отанымыздың дамуына үлес қосу үшін білімді,қаблетті болып, балалық шақ оз отбасыныңкөркеюіне, балабақшаның , қаланың, содан кейін өз отанының көркеюі үшін қадамдаржасауы қажет. Кейбір жағдайларға байланысты басқа шет елдерге кетіп,сол жақта жүріп өзОтаны үшін қызмет жасайтын жағдайлар да болып жатады.Бұл өз Отанының патриотыекнінің бір дәлелі.Бірбағытты «рухани- патриоттық» тәрбие болмайды.Рухани – патриоттық тәрбие – сыйымды білім тәжрибесі. Туған өлек табиғатыныңсұлулығын көру, Отанға деген сүйіспеншіліктен бастау алады. Ата – анамен тәрбиеші бірігеотырып балалардың жұмыс әрекетіне топтасуы

74

керек. Қандай да бір қызметті балалар қолға алғанда үлкендердің әсері ерекше. Бір – біріменқарым қатынасында, атқарып жатқан қызметтің рухани тұрғыдан сезінуіне, білімдерінжетілдіруде,білімдерін бекітуде , Отанды сүюге, қоғамдық ортада өздерін ұстауда,адамдарға,еңбекке, өз міндеттерін қалыптастыра білуі қажет.Рухани- патриоттық тәрбиежұмыстары барысында сонымен қатар эстетикалық тұрғыдан да қадағалау қажет.Рухани – патриоттық тәрбиелеу мәселесі бүгінгі таңда жаңалықты және күрделі. Педагогтармен ата- аналар алдындағы басты мәселе қазіргі таңнан бастап туған жерге дегенсүйіспеншілікті, алғашқы қадамдардан бастап бала бойына мінезділікті, адамгершілікті,қоғамдық ортаға бейімділікке тәрбиелеу.Бұл жұмыстың бүгінгі таңдағы жаңашылдығы – баланы дербес өмірге баулу. Баланы адал,әділетті және қай істе де табысты, ерте жастан Отанды сүюге тәрбиелеу. Бұл бағыттабалаларды – туған жердің тарихи, ұлттық,мәдени, географиялық, табиғи – экалогиялықбілімдерімен сусындату. Себебі отанға деген махаббат – өз ауылдары мен қалаларынанбастау алатындығы белгілі.Мақсаты: Туған өлкеге деген сүйіспеншілікті қалыптастыру, қоршаған ортаға деген дұрыскөзқарасты, еңбек адамдарына, өз міндеттерін орындай білуге үйрету.Міндеттері:1. Мектепке дейінгі балалардың құқықтық біліктілігін қалыптастыру.2. Балалардың өз отбасына, үйіне,балабақшасына,көшесіне,қаласына деген сүйіспеншіліккебаулу.3. Еңбек адамдарына құрметпен қарауға тәрбиелеу.4. Балаларда алға ұмтылу,қызмет жасай алу қасиеттерін жетілдіру.Аталған міндеттер кез – келген іс –әрекетте мысалы, оқу қызметінде,ойынбарысында,еңбекте көрініс тауып жатады.Бұл ортада тек патриоттық тәрбие ғана емесүлкендермен қарым- қатынас және өзара түсінушілікке тәрбие көрініс табады.Әдіс – тәсілдері:* Үйрету* Жаттығулар* Үлкендердің үлгілері.Ұйымдастырылған қызмет:* Еңбек* Ойын* Әңгімелесу* Әдеби кітаптар* Әңгімелесу,суреттер қарауРухани – патриоттық тәрбие кешенді тұрғыдан қарастырылуы қажет, балалардың барлыққазметінде көрініс табуы керек. Күнделікті өмірде және оқу қызметінде «біртұтас әлемқұрылымын» сезіне білуге үйрету. Мұндай оқу қызметтері рухани –патриоттықтәрбиелеудің толыққанды кезеңі болып табылады.Патриоттық – рухани тәрбие отбасмен біріге отырып жүргізілгені дұрыс. Бала балабақшадакөргенде басқаша ал үй жағдайында мүлде басқа тұрғыдан қарастыруы мүмкін. Рухани –патриоттық тәрбиеде отбасылық құндылықтар мен дәстүрден тыс шаралар міндетті түрдетұрақты екіжақты келісіммен жүргізілген дұрыс, керісінше жағдайда педагогтың атқарғанқызметі жоққа шығуы мүмкін.Жұмыс жүйесінде сөйлеуді дамыту,қоршаған ортмен таныстыру, қол еңбегі, бейнелеуқызметтері, ұлттық мәдениет және салт дәстүрлер, дидактикалық, сюжетті – рөлдік ойындар,мерекелік іс –шаралар қолданған жөн.Әдіс тәсілдерді таңдау барысында әр түрлі жұмыс түрлерін таңдау қажет.(оқуқызметтері,әңгімесу, танымдық, дидактикалық, сюжетті – рөлдік ойындар, экскурсиялар,серуендер,мерекелік іс – шаралар)

75

Эмоциональды тұрғыдан қабылдау үшін анық,тірі сөздер, әуендер, бейнелеу өнерінқолдануға болады. Туған жер туралы әнді тыңдай отырып, қуанады немесе ән мазмұнынақарай айтылған ерліктерге өз сезімдерін білдіреді. Мәдениет балалардың көзге көрінебермейтін жәйттарды сезіне білуге тәрбиелейді. Сондықтан да адам баласыныңадамгершілік тәрбиесінің іргетасы балалық шақтан қалануы тиіс. Бала сезімдерінқалыптастыру оның өмірге келген күнінен бастап қалыптасады. Бала өмірге жақсы немесежаман, ашулы немесе жұмсақ мінезді болып келмейді. Оның адами тұрғыдан дамуыбіріншіден ата – анасынан, қоршаған ортасынан, педагогтары мен үлкендердің бергентәрбиесімен қалыптасады. Қоршаған ортаның дұрыстығы, қарап – ойлау қабілетін,шығармашылық ойлауын, қоршаған ортадағы адамдарға эмоциялық әсер етуі әсеріненкөрініс табады. Егер осы қасиеттер мектепке дейінгі жастағы бала бойына қалыптаспағанжағдайда ертеңгі күні қиынға соқтыруы мүмкін. Жеке тұлғалық өмірде адамгершілік руханибай болып, адал,әділетті, кез келген істе табысты болуы үшін отанын сүюге баулыған жөн.

Рудный қаласы әкімдігінің«Балдәурен» мектепке дейінгідамыту және тәрбиелеуорталығы»КМҚК

Буздакова БагатжамалБалаларда барлық жақсы балалық шақтан!Мейрімділік көзін қалай ояту керек?!Табиғаты жүрегімен сезіну:Сүю, таңдану, тану!Біз жердің гүлденгенін қалаймыз.балалар гүл сияқты өссін.Олар үшін экология ғылым емес,жанның бір бөлігі болсын.В.А.Сухомлинский1. КіріспеБалаларға экологиялық білім мен тәрбие беру - бүгінгі таңда өте өзекті мәселе:қазіргі өмірсүріп жатқан адамзатты тек экологиялық дүниетанымдылығы, экологиялық мәдениетіапатты жағдайдан алып шығары сөзсіз. Экологиялық білім баланың жеке даму тұрғысынанайтарлықтай өзекті жақсы ұйымдастырылған және жүйелі экологиялық мәдениет барадамдар бақылауымен оқу орындарында жүзеге асырылады, бұл оның ақылына, сезімінеәсер етеді.Табиғат әлемі балалардың толыққанды дамуы үшін үлкен мүмкіндіктер туындаттырады.Ойласқан оқытуды ұйымдастыру, серуен, арнайы бақылау, қоршаған әлемнің үлкен жәнешағын өзгеріс құбылыстарды бақылайды, сезіп білуі мен қоса олардың ойлау қабілетіндамытады. Мектепке дейінгі баланың табиғат туралы ойлау түсінігі ересектердің көмегіменсаналы білімдерін байытып, тіршілікке деген сезімін құрту емес, жасау көзқарасынқалыптастырады. Табиғаттың бала өміріне берер тәрбиесі мол.Табиғатпен қарым - қатынас адамға оң әсерін тигізеді, адамның ғажайып сезімдері оянып,мейірімділігі арта түседі. Әсіресе баланы тәрбиелеуде табиғаттың маңызы зор. Мектепжасына дейінгі мекемелерде балалар табиғаттағы жыл мезгілдерінің өзгерістерімен танысыпүйренеді. Табиғат құбылыстарын, ерекшеліктерін шынайы түсінуі арқылықызығушылықтары, есте сақтау қабілеттілігі, логикалық ойлауы дамып барлық тіршілікәлеміне эстетикалық тұрғыдан қарауы қалыптасады.Табиғатқа деген сүйіспеншілік барлық тіршілікке ұқыпты қарау дағдыларынқалыптастырады.Табиғатпен балаларды таныстыруда бірінші кезекте балабақшадағы

76

табиғат бұрышы көмек тигізеді: бөлме өсімдіктері, табиғи материалдардан қолөнер көрмесі,(Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген туған жердің жануарлары, құстары, жәндіктері) ,терезеалдындағы балалардың өз қолдарымен өсірген көкөністер (жасыл пияз, сарымсақ).Балалардың танымдық қызығушылығы дамиды - олар өздігінен өсімдіктерді қарайды,еркімен бақылауға қатысады, эскиздер жасайды, сұрақтар қояды. Балалар өсірілгенөсімдіктерді жүйелі бақылайды, қамқорлық жасайды. Олар қамқорлығының барысындаөсімдіктердің алуан түрлілігін, өсімдіктер қалай өседі және дамуы туралы, өсімдік әлемініңжойылып кетуі туралы біліп, қалай жағдай жасау керектігін біледі.2. Жобаның мақсаты: туған жер, табиғат әлемі туралы және экологиялық білім беру арқылыдаярлық топ балалардың білімін қалыптастыру.3. Жобаның міндеттері:- Туған жер, табиғат әлем туралы бала білімі мен Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілгенжануар, құс, өсімдік, жәндіктердің әлемінің дамуына оң ықпал жасап, эмоциялық қоршағанортаны құру;- Мектепке дейінгі мекемеде тәрбие алатын баланың туған жер, табиғат әлемі мен жануарларәлемінің экологиялық білім жүйесін, Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген құстар,өсімдіктер, жәндіктер туралы түсінігін қалыптастыру;- Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген жәндіктер, жануарлар, құстар мен өсімдіктердікөркем - өндірістік қызметте зерттей отырып, оларға деген қызығушылықтарын дамытыптабиғатқа деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу.- Ата-аналарды табиғи материалдардан жасалған қолөнер сайысына қатысуға тарту;4. Жобаға қатысушылар: эстетика пәні оқытушысы, мектепалды даярлық тобыныңтәрбиеленушілері және ата-аналары.5. Әдістері:• Әңгімелеу;• Топсеруен;• Бақылау;• Талдау;• Оқу;• Қорытындылау;6. Жобаға қатысушылардың ұйымдастыру қызметі:6.1. Дайындық кезеңі:- тақырыпқа байланысты ғылыми-әйгілі және көркем туындыларды жинақтау;- балалардың мүмкіндіктері мен қажеттіліктеріне негізделген міндеттерді анықтау;- жобаны іске асыруға бағытталған іс-шараларды жоспарлау;- жобаны жетілдіру үшін дидактикалық материалдармен қамтамасыз ету;- дидактикалық ойындарды қолдан дайындау (сатып алу);- балалардың бос уақытында дидактикалық және қимылды ойындарды ойнату;6.2. Негізгі кезең:- оқу-іс әрекетін өткізу, топсеруен;- жобаны таныстыра отырып ата - аналармен қарым-қатынас жасау;6.3. Қорытынды кезеңі:- эстетика пәні оқытышысының ұйымдастырған ашық оқу іс - әрекеттері;- табиғат бұрышын безендіру, терезеде алдындағы балалардың өз қолдарымен өсірілгенкөкөністері;- Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген «Туған өлкенің табиғаты» (жануарлар, құстар,өсімдіктер, жәндіктер) сурет көрмесін ұйымдастыру;- табиғи материалдардан жасалған қолөнер сайысына ата-аналарды тарту;- жұмыс қорытындысы бойынша ата - аналарға арналған ашық іс-шара;

77

7. Қорытынды:Экологиялық тәрбие беру - баланың жан - жақты дамуын қалыптастыратын үлкен ұғым.Дәстүрлі әдіс - тәсілдерге қарағанда экологиялық тәрбие беру жобасы дәстүрден тыс әдіс -тәсілдерді қалыптастырады: мнемотехника, балалардың тәжірибе жасай білу дағдыларынұйымдастыру. Сонымен қатар жоба ҚР МДТмОМЖМС -мен сәйкестендіріліп жасалынған.Эстетикалық білім беру барысында үш жақты бірлесе отырып жұмыс жасалуы балалардыңэкологиялық мәдениетін қалыптастырады. Тек қана толыққанды мына жұмыс түрлерінүйымдастырғанда: Мына әдіс-тәсілдерді қолдана отырып (бақылау, тәжірибе жасау, қолдану,әңгімелесу, экологиялықойындар, экологиялық мазмұндағы әдеби кітаптарды оқу, табиғатты қорғау) мектепкедейінгі тәрбиеленушінің бойында экологиялық мәдениетті қалыптастырамыз. Экологиялықбілім беруде әртүрлі іс-шараларды жүзеге асыра отырып, соның ішінде біріктірілген оқуіс-әрекеттерді қолдану басты жетекші бағыт болып табылады.Балаларды табиғатпен тығызбайланыстыра отырып танымдық әлемін жетілдіруде өсімдіктерді, жануарлар менжәндіктерді қорғай білуге баули отырып шыдамдылыққа, еңбекқорлыққа, жанашырлыққажақсылық жасай білуге тәрбиелейміз. Баланың бойында осы қасиеттерді қалыптастырабілгенде ғана біз табиғатқа және өсіп келе жатқан ұрпаққа сенімділікпен қарай аламыз.Бұл жоба баланың, ата-ананың, эстетика пәні оқытушысының бірлесе отырып зерттеуінебағытталған. Оқытушы баланы ересектердің әрекеттерін бақылай отырып, атқарылғанжұмыстардың бөлімдеріне ат салыса отырып, кейін бірлесе жобаны атқарады. Оқытушытоппен жұмыс жасай отырып жобаға қатысты туындаған жағдаяттарды қарастырып шешеді.Осы зерттеу жобасын іске асыруда оқытушы тарапынан экологиялық білім беру мазмұнынанегізделіп кіріктірілген сабақтар әзірлемесі жасалды.Адамның айналадағы дүниені танып білуі, сезіп - сезіне білу мүшелерінен бастау алады,сезім мүшелерінің бастысының бірі - көз болып табылады. Баланы қоршаған орта әртүрлітүстерді қамтиды. Сондықтан да баланың да табиғатқа қызығушылығы ерте оянады. Осыжоба үшін сабақ жоспарлары барысына ойындар, тәжірибе жасау, бақылау іс-әрекеттерікіргізілген. Маусымдық топ саяхаттарға шығу да жоспарланған. Экологиялық тәрбие беру -ойлауды, еңбектенуді қалыптастыратын іс-әрекет.8. Күтілетін нәтиже және бағамы:Күтілетін нәтиже Бағалау мөлшеріАта-аналардың экологиялық тәрбиегедеген қызығушылығы -Бірлескен іс-әрекетте ата-аналардан сауалнама алу -Ата - аналардыңпікіріБаланың бала бақшадағы -Топта дидактикалық ойындартанымдылық іс-әрекетін толықтыру мазмұнының жинақталуы -Табиғат бұрышыныңжандануы.Табиғатпен танысу үдерісіндебалалардың байқағыштығы дамиды,табиғатқа деген қызығушылығыартады, табиғатқа деген қамқорлығыпайда болады, танымдылығы артып,тірі затқа деген эстетикалық талғамыартады. -балалардың танымдылық іс-әрекеттерінің талдауы -бақылау арқылышығармашылық қабілеттері артады -тірі табиғатқа деген жанашырлығы туады-Ата-аналардың бірлесіп жұмыс істеудегі жобаға деген қызығушылығы сауалнама арқылыанықталады. -оқытушының зерттеу жобаны жүзеге асырудағы белсенділігі артады.9. Қауіптілігі:Балалар мен ата-аналардың қызығушылығының төмендеуі.

78

9.1 Түзету жолдары: Ата-ана мен балалардың бірлесе жұмыс істеуі. Ақпараттық тақталарарқылы ата-аналарды хабардар ету.9.2 Түзету жолдары: Оқу іс-әрекетіне қатыса алмаған тәрбиеленушілермен жеке жұмысжүргізу, ата - аналарға арналған жаднамалар жасау, аптаның қорытындысымен ата-аналарды,балаларды таныстыру.10. Жобаның жаңашылдығы: Экологиялық білім беру барлық білім салаларындақарастырылған. Ата-аналармен тығыз жұмыс істеу жақтары басым.11. Жобаның дамуы мен жаңашылдығы:- Жобаны кеңіту, жаңа тақырыптарды қосу, жұмыс түрлерін түрлендіру.- "Экологиялық тәрбие беру жобалар сайысына" қатысу.- Балабақшаларда жобаны презентациялау.Жобаның күнтізбелік жоспарын іске асыруІс - әрекет түрлеріҚаңтар (Туған өлке құстары және Қызыл кітапқа енген құстар)1. Әңгімелесу:"Біздің өлкенің құстары" Әңгімелесу: "Үй құстары","Қазақстанның қызыл кітабына енген жануарлар"2. Құстар туралы жұмбақтар шешу.3. Дамытушылық бағытта жасалынған суреттерді құрастырту.4. Мәнерлі шығармашылық "Құс дән тауып жеуде"5. Қиылған суреттермен ойындар6. Туған өлкенің құстарын бақылау7. Мәнерлеп оқу "Құстарды қыста тамақтандырайық", "Қарлығаш""Фламинго" өлеңдерін жаттау.8. Дидактикалық ойын: "Құсты таны және тап", "Торғай немен қоректенеді?""Тырналар отбасын тап"9. Еңбек: Құстарды тамақтандыру10. Туған өлкенің құстары, қызыл кітапқа енген құстар фотоальбомын қарау.Ақпан(туған өлкенің үй және дала жануарлары және қызыл кітапқа енгенжануарлар)1. Туған өлкенің үй және дала жануарлары және қызыл кітапқа енгенжануарлар туралы әңгіме жүргізу2. Әңгімелесу: "Мен не үшін жақсы көремін......" өзі ұнатқан құсты сипаттау3. "Ферма" тақырыбында макет безендіру.4. Қостанай облысы төңірегіндегі , Қазақстанның қызыл кітабына енгенжануарларды суреттері арқылы анықтау, өмір сүру ортасы жайлы әңгімелеу.5. "Үй жануарлары" "Орман тұрғындары" "Қызыл кітапқа енген жануарлар"презентация қарау6. Үй, дала жануарлары туралы жұмбақтар7. Дидактикалық ойын: "Кім қайда өмір сүреді?"8. "Біздің сүйікті жануарлар" фотоальбом құрастыру9. Жапсыру: "Әдемі киімді мысық" "Фламингоға біз тәтті тоқаш сыйлаймыз"Сурет салу: "Ақ бөкен", "Әдемі құлыншақтар", "Әдемі мысық"Наурыз (Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген туған жердің өсімдіктері.)1.Әңгімелесу. Алып ағаштардың жерге пайдасы туралы. Өсімдіктердің өсуімен дамуына қажетті жағдайлар туралы әңгіме.2.Сөздік ойын заттардың қасиеттерін табу «Гүл қандай?» «Гүлдің жұбынтабу».3. «Орман» макетін безендіру.4. Бейнелеу: «Менің сүйікті ағашым», «Шырша бұтақтары», «Гүл шоғы».

79

«Қыналар», «Қызғылт Радиола»5. Қостанай облысы және Қазақстан Қызыл кітабына енгізілген өсімдіктер,олардың атауларын анықтау, өсіп келе жатқан әр түрлі ағаштар менбұталардың суретін зерттеу. Зерттеу альбомдар, иллюстрациялар, туғанжердің Қызыл кітабына енгізілген гүлдері туралы энциклопедия.Өсімдіктерді бақылау.6. Топсеруен « Саябақта ағаштарды бақылау»7. «Гүлді ата» ойын8. Логикалық тізбек «Өсімдіктің дамуы».9. Табиғат бұрышында жұмыс (жасыл пияз бен сарымсақ отырғызу).Сәуір( Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген туған өлкенің жәндіктері)1. Әңгімелесу « Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген туған өлкеніңжәндіктері»2. Әңгіме «Жәндіктер қандай ?».3. Д.О. «Жәндікті таны»; «Бұл ұшады, жорғалайды».4.Бейнелеу: ертегіге иллюстрация В. Бианки «Құмырсқаның саяхаты», И.А.Крылов «Шегіртке мен құмырсқа» (кляксография)5. Жапсыру: «Көбелек» (жыртылған қағаз қолдану)6. Мүсіндеу: жәндіктер (балшықтан, табиғи материалдан және кез-келгензаттардан)7. Қолөнер байқауы «Жәндіктер»8. Балабақша алаңынан жапырақтар жинақтау.

Костанайская область, город Рудный, КГКПДошкольный центр развития и воспитания«Балдәурен» акимата города РудногоХужантаева Баян Сарсеновна

Балабақшада қуыршақ театрыТеатр әр балаға қуаныш ұмтылмас әсер сыйлайды, оның көркемдік талғамын, еліктеуі менқиялын дамытады. Балалардың жеке басының қасиеттері бес жасқа дейін қалыптасады екен.Баланың жан-жақты қалыптасуы үшін мектеп жасына дейінгі бүлдіршіндердің бойынажақсы, жағымды қасиеттерді сіңіре білу керек. Балалар әр нәрсеге құмар, қызыққыш, олөзінің айналасында болып жатқан өзгерісті, тамаша құбылыстарды сезінуге тырысады.Балалардың жан-жақты дамып, жеке тұлға болып тәрбиеленуіне, тіл құзретілігінің дамуынтеатрландырылған ойындар арқылы жетілдіруге болады. Балалар театрландырылғанойындарды қызықтап ойнайды.Театр үшін ойыншықтар қағаз, картон, сымдар, және басқа да табиғи материалдан жасалғанболуы мүмкін.Конустарының және цилиндрлер жасалған ойыншықтар.Түрлі диаметрлі трафарет кесілген шеңберлерді пайдалану, олар, желімделген бөлшектердіолардың суретті бұрау арқылы желім конустарының есе желілерінің бойымен кесіп екі,жылы жиылады. ойыншықтар цилиндрлер дайындау үшін қалың қағаз тікбұрышты парақкажет.Қағаз, мата, жіптер, түймелер, моншақтар, моншақ, тігу немесе қолөнер желімделген.Крахмал желім ақ желім ұстануға жақсы желім қағаз, тамаша маталар және картон, түймелер,моншақ, лента ыңғайлы.

80

Магнитті Театр.Қағаз конустардың, цилиндрлер, көбік жасалған ойыншықтар балалар, магниттік театрбейімделген болуы мүмкін. металл бөліктерін қоса берілген конустарының және цилиндрлертөменгі бөліктеріне қағаз жолақтар. Сіз бухталарда тесік металл бөліктерін салып алады.Тірек, содан кейін жасады. жұқа тақтайдан арқылы кестелер қасында екі-ұсынылған Плюснышетіне орнатылған стенд бойынша магнит қозғалысы үшін мата бөлігін желімделген.Саусақ театрындаСаусақ ойынын ойнай отырып, балалар қоршаған ортадағы заттар мен құбылыстарды,жан-жануарларды, құстарды және ағаштарды бейнелей алады. Саусақтарының қозғалысқимылына қарап, бала қуанады шаттанады,сөз айтуға тырысады және өлеңде үйренген сөз шумақтарын қайталап айта отырып, есіндесақтайтын болады.Саусақ театры арқылы баланың сөйлеуге деген талпынысы, қабілетідамып, ынтасы артады және шығармашылық әрекетіне жол ашылады.Қолғап қуыршақтары.Бас бармақ қолғаптар мұрын сипаты бар қолғап, қуыршақ басын бейнелейді болады. дене,оған және басқа да деректемелер тігілген бас - қолғап болады құйрық қолғап, қолғаптаржәне өзі, содан кейін бүкіл аз жануарларды айналдыруға болады. Бұл қуыршақ белсендіқұйрық (бас бармақ) болып табылады. Егер сіз қажетсіз қолғап таба алмасаңыз, сіз ескітрикотаж заттарды немесе мата оларды жасауға болады. Бұл жағдайда, сіз бас бармақ үшінорын қиып мүмкін.Қуыршақтар бишілер.Олар картоннан немесе пластиктен жасалған. Олар содан кейін ағындар бойынша корпусынабекітілген, және сандардың артында - күшті сым. Осы қуыршақ үшін картоннан жасалғанжәне үстел батырмалардың қоса беріледі артқы қабырғасында жұқа көлденең забой, арнайысахна қажет. әр жағынан - кең қанаттары, бұл суретті қояды үшін, сахнада сіз-диск қуыршақжәне бақыланатын би жылжиды, ол ұясы сым өтеді.Қуыршақтар.Таңбалар қуыршақ театры, тым, түрлі материалдардан жасалған. Толығырақ үлгі жұмсақойыншықтар өндіру принципі бойынша байланысты болуы мүмкін, бор қоршалған матағабейбақ көрсетеді үлгісі, тігілген қарапайым егжей қиып. мұндай ойыншықтар операциялықпринципі - бөгеті байланған балық аулау желісі арқасында.Қуыршақтар вертушку.Олар вертушка-ойыншықтар ұқсас жасалған, бірақ егжей-таяқ тіркеледі. белсенді таяқшақуыршақты қозғалтады.Бибибон қуыршақ.Олардың қолданылу режимі олар жағынан киіп болып табылады. саусақ - қуыршақ басшысы,және орта қолдар болып табылады. Олар үшін, толық ақпарат (қалта, белдік) әшекейленген,көйлек тігіп. Қағаз массасынан, тоқыма, папье-маше жасалуы мүмкін.мата басшыларының дайындау үшін қолайлы кез келген трикотаж мата: ескі шұлық,колготки; қажетсіз сүлгі, анилин бояғыш немесе сумен араластырылған түсті гуашь.Басшысы ақырын тартыңыз, ал толық жүн толтырылады тартыңыз, жіп периметрі оныжинап, шеңбер кесіп. мұрын басы бірдей принципі бойынша жасалған шағын шар түріндеболып табылады; жүн шаш, жіп, әр түрлі маталар.Қызықты ойыншықтар, ойыншық біріктіруге-ойнатқыш ойнатқыш және бибибон. Осысияқты оларды жасау: бас мата жолағын құрастыру жиналады және шыбықтың (мойын)және мата (киім) бойынша қоса беріледі, таяққа үшін қоса беріледі, онда үлкен және сұқсаусақтарыңызды кірістіру үшін екі дөңгелек тесік қиылады. Оның қолында жұмысынақатысады ойыншықтар ерекшелігі. Сол жақ таяқшасын ұстап, және оның оң қолыныңсаусақтары саңылаулар кіргізгенде. мұндай қуыршақ және басынан бұрыла алады, жәнеқолдар (т.б., шапалақтау, нысанды сақтауға) еркін жұмыс істеуге.

81

Шарлар қуыршақтары.Басшысы урленген шарының жасалған. Былайша мұрын жасауға болады: нашар үрленгеншарының бір бөлігін бөліп және жіп сүйреңіз, сіз шағын үлкен ыдысқа жету. шар таяқша(Ұзындығы 20-25 см) байланысты. Қуыршақ бірге әрекет. A сол жақ мойын, басқа оң қолынпайдаланады жерде ұстап шыбықтың.Көлеңкелі театр.Көленкелі театр жарық өте жақсы түскен экранда адамдар, жануарлар және құстардыңпішіндерінің қозғалысына қарауды балалар өте жақсы көреді. Көлеңке театрдың сақанасыэкран болады. Экранды ағаштан немесе қалың кардоннан жасайды, ою- өрнекпен өрнектейді.Кейіпкерлерді көрсету үшін – оны экранның арт жағынан ұстайды. Кейіпкерлерді қаратүспен жуқа кардоннан жасайды, жіп арқылы қозғалтады. Бұл көріністер балалардыңшығармашылықтарын арттырады, ой өрістері дамытады.Бетперделер.Тиісті мәліметтерді тігіледі маскалар бас киімдер немесе маска, Қалқалар мөлшерісуретшінің басын, жасалады.Декорациялар.Балалар өз бетінше қорап ағаштар, қолөнер немесе сарайы олардың қағазды жабыстырыпжасауға, және алдыңғы бөлігі шығаруға мөлшерде және нысанда түрлі бірнеше мүмкін;шатырлар үшін жазық шатыры .Театр кестеде декорация жиі өзгертуді талап етеді. Бұл әрекетті орындау үшін, жиынтықтаркартоннан дана жабыстыру керек пьесасы бойынша. .Әмбебап дизайн қайраткерлері барлық түрлері үшін картоннан немесе фанер жасалуымүмкін. Кесетін арка алдында - айна сахна. перде (жұқа дөңгелек шыбық оған қоса беріледі2-3 см қашықтықта)Бұл құрылыс кезеңі декорациялар нысаны экрандарын кетуі мүмкін немесе картон шеңбербойынша лақтыруға. Бұл шеңбер, жұқа шегесіз немесе істікшеде бұрылады көріністі өзгертужәне қозғалыста оларды көрсетеді.Декорация жылдам өзгерту үшін, олар қағаз бас киімсіз ұқсас бұрылмалы табақтың,бойынша күшейту; базалық - ағаш дөңгелек орына допты қалың сым. ойнатқыштар артындакөк немесе көгілдір түске боялған дәке оралған үш зембіл, бір экранды орналастырылған.мөлдір аясында арқылы орындаушылар бүкіл сахна мүсінше қараңыз және сеніммен басқарумүмкіндігіне ие болады.

Костанайская область, городРудный, КГКП Дошкольныйцентр развития и воспитания«Балдәурен» акимата городаРудного

Турмухамбетова ЗибагульБакытжановна

«Балабақша – тәрбие бастауы»

Тәрбие мен білімнің алғашқы дәні балабақшада беріледі. Бұл тәрбиенің еңмаңызды мақсаты – балаға әлемнің көрікті, адами қатынас, рухани абзалдық, жақсылық,бауырмалдық, және өзін тамаша сезіне білуін көрсету. Осы орайда, «Тәрбиесізбілім-адамзаттың қас жауы» деген нақыл сөзді ұстана отыру қажет. Осы таңдабалабақшадағы бүлдіршіндерді тәрбиелеу мен оқыту саласын да заман талабына сай, уақыт

82

сұранысына қанағаттандыралық. Яғни, бала тәрбиесі қиын да жауапты міндет. Ұрпақтәрбиесі заманның бағыт-бағдарымен, тыныс-тіршілігімен бірге жүріп отырады. Осыорайда кез-келген бүлдіршін үшін бала тәрбиесі ата-анасына берілген тәлім-тәрбиеніодан әрі жалғап, жандандыратыны сөзсіз.«Баланың, ата-ананың, педагогтың қызығушылығын оятып қажеттілігін қанағаттандыраотырып, мүмкіндігін жүзеге асырушы кеңістік, дамытушылық ортасы ол балабақша».

«Баланы жастан» деген ұлы сөз баланың бойын адамгершілік қасиеттер отбасындақалыптасатыны баршаға белгілі. Ата-ананың аялы алақаны, сезімі, мейірімі, туған үйдіңжылуы оның көкірегінде өмір бойы есінде сақталады. Дүниеге нәрестені әкелгеннен соңоның болашағын ойлау, адамның өзге тіршілік иесінен айырмашылығы яғни қандайболашағы бар, есейгенде кім болар екен деп, ата-ана толғанады.

Бала туғанынан жеке тұлға, қабілеттері әр түрлі, дамып жетілуі де өзгеше. Өсіп кележатқан баланың тәрбиесі, сөздік қоры әр ата-ананы ойландыратыны сөзсіз. Білімді «Жаңаадамды» тәрбиелеп шығару міндетін жүктеп отыр.С.Сарайидің өсиет сөзінде «Тәрбиесі жаманға жақсы ұстаздан пайда жоқ»- дейді. Болашақтабүлдіршіндерге балабақшада және отбасында тәрбие бере , отырып ең бастысы ата -аналар болып қолға алсақ болашағымыз гүлденер еді. Бүлдіршіндерді Отан сүйгіштікке,отбасын сыйлауға , ата-ананы құрметтеуге дәстүрді сақтай білуге, еліміздің болашақұрпақты тәрбиелеу баршамызға міндет. Осы міндетпен,мен тәрбиеші ретінде тобымдағыбүлдіршіндерімді тәрбиелеп, оқытып жатырмын. Ал, ата – аналарға айтарым: «Бала тәрбиесі– отбасынан басталады. Бөбектерініз сіздерге қарап өседі.».Құрметті, ата – аналар айтқансөзіме құлақ салыңыздар!!!

83

Критическое мышление

Тунжуманов Марат ДаулетовичДиректор КГУ «Большевистская средняяшкола» ГУ «Отдела образования акиматаЖитикаринского района»

Для чего необходимо применять приемы критического мышленияна уроках истории.

Сейчас в системе образования меняются образовательные ценности, где основной фокусделается на ученике. Почему же это происходит? Я думаю причина этого - изменение вобществе. Динамичность происходящих перемен обусловила необходимостьпереосмысления функционирующих мировых систем образования. Перед учителямиставится вопрос: как они смогут подготовить учащихся к 21-му веку, чтобы ученики могликомфортно чувствовать себя, быстро перестраиваться, как этого требует время? Как найтисебя в этом быстро меняющемся мире?

Считаю, что со мной многие согласятся, что сначала лучше поменяться самому,изменить свое видение на обновление образования в целом. Так я решил внедрять на своихуроках такой модуль как «Обучение критическому мышлению».

Если говорить о внедрении стратегий критического мышления, то из опыта моих коллег,моей школы, я узнал, что применение различных приемов на уроках позволяет проводить ихболее продуктивно. А самое главное, ученики на таких занятиях начинают проявлятьинициативу. Не просто списывать информацию или заучивать, а выдавать свои идеи имысли. Конечно, понять все это в полном объеме я смог только во время обучения.

Подача теоретической информации на уроках проводилась через практические тренинги,занятия в совместной групповой и парной работе. Такие уроки значительно изменили моевидение, помогли переосмыслить подходы в преподавании и обучении. Теперь я знаюпреимущества и возможности применения модуля «Обучение критическому мышлению» науроке. Я убедился, что уроки можно будет спланировать так, чтобы ученики внезависимости от мотивации (низкой или высокой) понимали учителя и были в потоке. Еслиученики не будут находиться в потоке, то эффективности работы на уроке не будет. Так, ястал понимать, что на плечи мне как учителю ложится ответственность не просто датьзнания ребятам, а ответственность развить их навыки. Необходимо научить их, какимобразом можно использовать полученные знания в течение своей жизни.

В результате я поставил для себя цель - постараться развивать навыки критическогомышления на каждом уроке. Уходя тем самым от традиционного урока, у меня появиласьвозможность активнее вовлечь в учебный процесс детей, которые вели себя пассивно,безынициативно. А талантливым и одаренным ученикам дать возможность раскрыться ещебольше.

Я понял, что данный модуль тесно переплетается с остальными. Пропуская все модуличерез себя, я уяснил, что очень важно включать в диалоговое обучение задания,направленные на парную, групповую работу в обучении критического мышления в сериипоследовательных уроков. Это позволит мне лучше увидеть конструктивный диалог междуучениками при взаимодействии в парах и группах.

84

При выполнении практической работы учеников в парах или группе происходитоказание помощи друг другу. Отталкиваясь от этого, предполагаю, что учащиеся будутвступать в активный диалог. При планировании уроков хочу обратить особое внимание наоценивание. Именно в нем будет наблюдаться наличие обратной связи с цельюопределения, на каком уровне находится ученик, и как дальше его обучать. Необходимопривлекать учеников к оцениванию, чтоб они видели, что учитель - не единственноеоценивающее лицо. А самое главное, чтоб они могли оценивать друг друга.

Предполагаю, что трудности возникнут при оценивании учениками друг друга путемзавышения оценок. Для этого нужно четко определить критерии, по которым они будутставить отметки. Другой вариант - выбирать спикера из группы, тем самым формируявпоследствии у него лидерские качества. Для быстрой и продуктивной работы нужноиспользовать групповую работу, где сразу надо определить правила, установленныеребятами. Такая работа поможет установить также дружеские отношения в коллективе.

Также я пришел к выводу, что формируя навыки критического мышления у учащихся,необходимо смешивать модули с критическим мышлением. Считаю, что работа будетплодотворной, если удастся взять под управление модуль «Критическое мышление» втесной взаимосвязи с другими. Возможно, у многих учащихся возникнут трудности напервых этапах обучения при высказывании своего мнения. Здесь нужно вступать вконструктивный диалог с учителем или учащимися. Давать обратную связь. Развернуто,обдумано отвечать на вопросы высокого порядка.

Надеюсь, что критическое мышление учащихся будет представлено способностью ксравнению информации и идей, умением делать выбор в отношении своего обучения иставить под сомнение идеи других.

В связи с этим, возможно, процесс обучения критическому мышлению даст мне такиерезультаты, как: вовлечение всех ребят в процесс обучения, конструктивная работа в группеи уважение друг к другу, проявление творческого потенциала, способность выражать своимысли и идеи, умение мыслить критически, находить и указывать недостатки или успехипри оценивании.

А самое главное, как я думаю, будут развиваться навыки мышления и речи. Думаю, чтовпоследствии, развивая навыки критического мышления, я смогу воспитатьсформированную индивидуальную личность. Такая личность сможет предъявлятьдоказательства правоты своей мысли и уметь при этом подвергать сомнению идеи других.

Резюмируя вышеизложенное, необходимо еще раз указать на то, что учителю нужнонаучиться слышать «голос ученика». Крайне важно постоянно заниматьсясамообразованием для развития учебного процесса учащихся, чтобы сформироватьконкурентоспособную и успешную личность в нашем быстро меняющемся веке.

Кажитова Галина РайсовнаУчитель физикиУровня квалификации высшей категориис. Московское Костанайского района

Роль развития критического мышления в формировании личности школьника.

«Человек критического ума, склонный к анализу, умеющий отделить нужное от ненужного,как правило, обладает сильным духом. А тот, кто не размышляет над услышанным иувиденным, не только не приобретает нового, но и теряет старые познания. Дух его слабеет».Абай.

85

Что такое критическое мышление? Определений можно дать великое множество, т.к.оно включает в себя много параметров: различных умений, видов деятельности, ценностей.

Джуди А.Браус и Дэвид Вуд дали такое определение критическому мышлению - эторазумное рефлексивное мышление, сфокусированное на решении того, во что верить и чтоделать; по определению Д.Халперн – это направленное мышление; критическое мышление –дисциплинарный подход к осмыслению, оценке, анализу и синтезу информации, полученнойв результате наблюдения, опыта, размышления или рассуждения, что может в дальнейшемпослужить основанием к действиям.

Изучив литературу по этому вопросу, я сделала вывод, что критическое мышление - этооткрытое мышление, которое дает возможность анализировать, обобщать полученнуюинформацию и проводить рефлексию своих действий. Это мышление самостоятельное,носит индивидуальный характер, каждый учащийся формулирует свои идеи, оценки иубеждения.

Критическое мышление начинается с постановки проблемы, которую надо решить. Арешать проблемы легче те, которые возникли из собственных интересов и потребностей.«Сложность обучения критическому мышлению состоит отчасти в том, чтобы помочьученикам разглядеть бесконечное многообразие окружающих нас проблем» (Джон Бин).

Критическое мышление – мышление социальное. Мыслями надо делиться, тогда можнопочувствовать их ценность. В споре рождается истина, думаю и в простой беседе тоже. Надоорганизовывать групповую работу, проводить дебаты и дискуссии. Диалогическое обучениеявляется коллективным, способствующим взаимообучению и поддерживающим.

Уроки, на которых используется технология критического мышления, построены натрех этапах вызов, осмысление и рефлексия.

На стадии вызова я мотивирую учащихся постановкой проблемного вопроса, используяприем эмоционального стимулирования, можно использовать показ видеофильма обизучаемой проблеме, сопровождая строками стихотворения, или даже мелодии или песни,также можно провести демонстрацию модели какого-либо физического прибора,сопровождая вопросами, побуждающими к действию. Эти методы позволяют вызватьустойчивый интерес к изучаемой теме. Цель урока дети должны поставить сами, что тожесоответствует технологии. Для самостоятельной и удачной постановки цели можноиспользовать прием «прогнозирование по названию», т.е. по формулировке темы вполневозможно поставить цель. Урок предполагает деятельность двух основных участников –учителя и ученика. И мы, учителя, понимаем, что урок получится, если правильно поставитьцели и задачи. Правда, в последнее время стало модным выражать цели «заумными»фразами. Цель должна быть достижимой и понятной. Как часто хорошо подготовленныйурок (с раздаточным материалом и поминутно продуманными этапами урока) не получается.Учащиеся не усваивают материал, т.к. учитель не четко сформулировал им, чем они будутзаниматься на уроке.

Я не задумывалась о том, что в принципе, когда я говорю о цели урока детям, то янавязываю им свою цель, естественно предусмотренную программой. А как же цель ученика?Я разговаривала с учащимися на эту тему и узнала, что в основном дети ходят в школу для«общения», это и есть их основная цель. (A целью моей беседы было - принятие вовнимание мнений учеников, что согласно Джину Раддок является поиском путейсовершенствования обучения.) Наша задача - использовать эту главную для учеников цельдля организации обучения. Пусть в общении познают новое. Та цель, которую поставил длясебя учитель, совсем не обязательно должна сообщаться ученикам. На более конкретныйвопрос – какова ваша цель на уроке? – дети в основном говорят: заработать отметку,желательно хорошую; избежать неприятностей, в случае пропуска уроков; приобрестизнания, которые будут необходимы для экзамена, для ЕНТ, для поступления в ВУЗ. Лишь в

86

последнем случае цель ученика совпадает с моей. Хорошо, что не сказали, что цельюявляется просто просидеть 45 минут, или сорвать урок, или отличиться перед другимиучениками каким-нибудь вызывающим поступком. Цель определяет поведение.

Цель, сформулированная учителем – учебная цель – не должна навязываться ученику.Но надо создать условия, при которых ученик сам выводит цель урока. Правда, она можетзвучать не так красиво и складно, но ведь главное смысл, а правильно сказать поможетучитель. Трудно создать определенные условия, порождающие цель у учащихся. Я такпонимаю, что это и есть вызов. Если же цель ученику навязать, то урок не даст ожидаемогорезультата, потому, что он будет действовать механически, а не обдумано, ему не к чемубудет стремиться, ведь это не его цель прозвучала в начале урока, а к чужой цели стремитьсянеохота. Чтобы учащиеся определяли задачи, я им задаю такие вопросы: что будем изучать?Как это будем делать? А вот воспитательные задачи может ставить сам учитель.

Кроме того, на стадии вызова, дети, по возможности, экспериментируют слабораторным оборудованием, это способствует актуализации имеющихся у учениковзнаний по данной теме. Важно, чтобы каждый смог принять участие в эксперименте,который преследовал цель актуализировать собственный опыт. Немаловажным являетсясистематизация всей информации, которая появилась в результате свободных высказыванийи ответов учащихся на мои вопросы. Моя задача стимулировать учащихся к вспоминаниютого, что они уже знают по данной теме, способствовать бесконфликтному обменумнениями и следить за фиксацией информации, не обязательно в письменном виде, простообратить внимание учащихся, чтобы не было все впустую. Необходимо принимать всевысказывания учеников, я придерживаюсь правила «любое мнение, сказанное учащимсяценно», стараюсь не критиковать ответы учащихся, даже если они неточны илинеправильны. Необходимо следить за реакцией на «неверные» ответы. Также можнофиксировать мнения, ответы на доске, чтобы в течение урока была возможность у детейсоотнести уже известную информацию с новой.

На стадии осмысления учащиеся получают новую информацию, осмысливают ее,соотносят с уже имеющимися знаниями. Для этого, к примеру, я применяю графическуюстратегию, учащиеся, работая в парах, составляют опорный конспект. Здесь применяетсяработа с текстом, просмотр видеоматериала. В помощь для составления ОК должны бытьпредложены вопросы разного порядка (как «толстые», так и «тонкие»).

После просмотра видеоматериала и проработки вопроса, учащиеся делятся своимиидеями, вырабатывают общий ответ и делают запись в ОК. Составленные ОК размещаютсяна доску, далее предлагается детям рассмотреть ОК других групп, затем они повторнообсуждают вопросы для определения того, что именно они хотят добавить, добавляют всвои ОК и защищают своё видение. Это один из методов, также можно применить технику«мозговой штурм». После презентации информации, найденной в интернете сильнымиучениками, группам задаются проблемные вопросы по изучаемой теме или вопросу. Надоколлективно изобрести решение данной проблемы, допускаются даже фантастическиерешения: предложить не менее трех идей, но чем больше, тем лучше.

На этой стадии, можно применять все техники учения из сборника«101 техника учения»,который предложили нам, когда мы обучались составлению заданий по таксономии Блума.Например, можно применить коллективную форму организации, работу в парах. Разработатьучебные задания по таксономии Блума и внести немного изменений, учащиеся могутработать не индивидуально, могут обсуждать вопросы, посоветоваться друг с другом,создать коллективное знание и понимание, т.е. применить исследовательскую беседу, что,по мнению Барнса (1976) и Мерсера (2000), должны развивать учителя в классе.

Я стараюсь не вмешиваться в процесс выполнения заданий, даю возможность ученикамработать в своем ритме и на пределе своего интеллектуального и творческого потенциала.

87

На этапе осмысления учащиеся имеют возможность задуматься о природе изучаемогоявления, учатся формулировать вопросы по мере соотнесения старой и новой информации.Учащиеся самостоятельно продолжают конструировать цели своего учения. Эти целиналагаются на уже имеющиеся знания. Дети находят ответы на возникшие ранее вопросы,которые на первом этапе вызывали затруднение. Моя задача состоит в том, чтобыподдерживать активность учащихся, их интерес и сохранить импульс, полученный на фазевызова, стимулировать учащихся к постановке новых вопросов.

В конце урока надо дать возможность каждому ученику оценить свою работу. Критерииоценивания, разрабатываются на уроке, совместно с учениками. На этом уроке фазаосмысления плавно переходит в фазу рефлексии.

Стадия рефлексии предполагает оценку полученной информации. Должно происходитьприсваивание новых знаний. Необходимо провести детальную рефлексию того, чтополучилось и что не получилось, что было понятно и менее понятно, или непонятно совсем.Но часто здесь встречаются затруднения: не хватает времени, кроме того, дети в основном врефлексии отмечают чисто эмоциональную сторону урока: мне понравился урок, мнепонравилась физминутка. А то, что касается изученного материала, не конкретно: мне быловсе понятно, доступный материал и т.д. Хочется более осмысленных моментов, касаемыхнепосредственно новой информации, по ним можно делать выводы и предприниматькакие-то действия. На стадии рефлексии можно предложить учащимся написать синквейн потеме. Я считаю, что это своего рода итог. Первые три строки выражают понимание смыслатемы. А четвертая и пятая строка – отношение к теме.

Применение теории критического мышления на уроках, позволяет создать в классеатмосферу партнерства, организовать групповую и парную работу на уроке. Трудно молчатьна уроке, но надо научиться слушать и наблюдать за учащимися. Направлять их действия.Эта технология позволяет ученикам открывать для себя новые знания, между нимивозникает взаимоуважение и доверие, пробуждается интерес к учению, что не маловажно.

Ученики умеют формировать цели, задавать вопросы, работать в группах, выслушиватьдруг друга, находить знания самостоятельно, иметь свое мнение, анализировать свои ответы.

Моя основная задача на будущее - научить ребят критически мыслить. Так каккритически мыслящий человек активно воспринимает информацию, решает проблемы,применяет свои знания в различных ситуациях, анализирует, строит выводы, оценивает своичувства и мысли. Именно благодаря критическому мышлению, традиционный процесспознания обретает индивидуальность и становится осмысленным, непрерывным ипродуктивным. Я считаю, что необходимо заменять «накопительное» образование, когдаученик просто воспринимал преподносимые ему знания, на «проблемно-постановочное»образование.

Кузнецова Марина Романовна«Қостанай қаласы әкімдігініңбілім бөлімінің №22 орта мектебі» ММГУ «Средняя школа №22 отделаобразования акимата города Костаная»

Применение технологии развития критического мышления у учащихся начальныхклассов.

«Важнейшая задача цивилизации – научить человека мыслить».Т.Эдисон.

88

Сейчас многие учителя отмечают, что дети не заинтересованы учёбой, не выполняютдомашние задания, на уроках работают не в полную силу. Ни для кого не секрет, чтоснижение мотивации учащихся снижает эффективность всей учебной деятельности. А школапризвана воспитать свободную, развитую и образованную личность, способнуюориентироваться и адекватно воспринимать условия постоянно меняющегося мира. Однимиз решений данной проблемы, по моему мнению, является применение технологии развитиякритического мышления.

Знакомясь с технологией «Развитие критического мышления», я поняла этот процесскак способность учащихся к анализу и синтезу имеющейся информации, продуцированиюидей, умению адекватно судить о достоверности доказательств, умению объективнооценивать, принимать нестандартные рациональные решения. В связи с этим, считаюнеобходимым развивать основы критического мышления, начиная с начальных классов,когда у детей закладываются навыки метапознания.

Применяя данную технологию, я строю задания, основываясь на понятии критическогомышления как «дисциплинарного подхода к осмыслению, оценке, анализу и синтезуинформации, полученной в результате наблюдения, опыта, размышления или рассуждения,что может в дальнейшем послужить основанием к действиям» («Руководство для учителя»АОО «Назарбаев Интеллектуальные школы», 2012 г. стр. 154).

Используя технологию развития критического мышления на уроках, я применяю тристадии организации учебного процесса. Рассмотрим эти стадии на примере урока «Познаниемира» 3 класса по теме: «Скелет и органы движения». Деятельность детей на уроке былаорганизована в групповой форме. Обучающиеся работали в составе смешанных поуспеваемости группах.

На стадии вызова я предложила ребятам составить кластер «Что я знаю о скелетечеловека», таким образом, актуализировала имеющиеся знания по теме и подтолкнулаобучающихся к определению целей урока.

На стадии осмысления ребята работали с текстом учебника применяя методику «+,-,интересно», размечая текст тремя видами значков для оценки значимости и новизныматериала. Далее им было предложено составить вопросы по тексту для других групп,основываясь на своих пометках.

Отвечая на эти вопросы, учащиеся обменивались идеями и мыслями, обсуждали,оценивали, анализировали доказательства на основе собственного опыта, создаваликоллективный продукт. Я поняла, что увеличение времени на размышление повышаеткачество ответов учащихся, позволяет им чётче сформулировать мысли, «отшлифовать»ответы и лучше их аргументировать.

Часто отвечая на вопросы, дети избирали тактику «мозгового штурма», каждый старалсяпредложить идею, а затем выбирали наиболее понравившуюся. Сильные учащиесяопрашивали других учащихся, в случае если идеи не предлагались, сами называли ответ,объясняли его детям. Их ответы отличались оригинальностью, применением разныхспособов решения. Среднеуспевающие ученики, отвечая на вопрос, пользовалисьматериалом иллюстраций, схем, доказывали правильность ответа, опираясь на жизненныйопыт, аналогичные задания. У слабых учащихся ответы иногда противоречили имеющимсядоказательствам, или были односложными, они не всегда могли привести аргументы впользу своего ответа. В таких ситуациях дети в группе объясняли им, почему ответ не можетбыть принят.

На стадии размышления дети получили задание по группам разработать комплексфизических упражнений для развития скелета и мышц и памятку сохранения правильнойосанки для одноклассников. На завершающем этапе выполнения заданий, учащиеся так же

89

проявили разные уровни мышления и обучения. Сильные и средние ученики смоглипроанализировать имеющие доказательства и воспользоваться ими при выполнении задания.Одарённые дети проявили умение делать заключения, выходящие за рамки предложенныхдоказательств, оценивать деятельность других детей, их доводы. Слабые жепродемонстрировали наличие низкого уровня мышления, с заданием справились частично,часто не могли даже применить имеющиеся знания, однако работа в группе, корректировкаребятами их ответов, консультирование сильными учениками помогли им справиться споследующим практическим заданием без ошибок. Формулируя задания урока для наиболееуспешного развития критического мышления, я старалась учитывать не только уровеньспособностей и типы темперамента учащихся, но и различия в ведущих органах чувствдетей. Для кинестетиков я подобрала работу с карточками и разрезным кластером, длявизуалистов электронную презентацию, для аудиалов – устные инструкции, звуковоесопровождение урока.

Опрашивая учащихся, давая им, учебные задания я стараюсь использоватьпоследовательно вопросы, начиная от вопросов низшего уровня, направленных наконтроль ЗУНов к вопросам высшего уровня, направленных на развитие умения мыслитькритически.

Не смотря на то, что моим третьеклассникам пока трудно даются ответы на подобныевопросы, удовольствие от найденного ответа делает такую работу желанной, т.к. для ребятэто возможность проверить свои силы и убедиться в своих способностях. В дальнейшейработе по развитию критического мышления я планирую использовать задания, в которыхучащимся было бы нужно самостоятельно отбирать необходимый материал из общеймассы, пользоваться несколькими источниками информации: учебник, энциклопедия,интернет, беседа со специалистами, находить несколько путей решения проблемы, уметьвыбрать наиболее рациональный способ. Особое внимание при использовании таких занятийпланирую уделить слабым детям, т.к. подобные занятия представляют сложность именнодля них.

Кирчей Иринa НиколaевнaГУ «Амaнкaрагaйскaя средняя школaимени Н. Островскогоотделa образовaнияaкимaтa Аулиекольского районa»учитель биологии

Применение технологии критического мышления на урокaх биологии.

Современные подходы в обучении учaт не на всю жизнь, a учaт учиться всю жизнь. Всвязи с глобализацией и быстро меняющимся миром это является aктуальным. Всовременном мире нам необходимо много знaть, но универсaльного нaбора знаний несуществует. Современные исследовaния предполагaют, что из 100% знаний, только 10-20%будут востребованы через 10-20 лет. Востребованы знания только тогда, когда ониприменимы на практике.

С кaждым годом поток информaции всё возрaстает, и если взрослый человек умеетвыбрать нужное, то у обучaющихся таких навыков нет. Обучaющийся, как губкa, впитываетв себя рaзличные знaния, покa воспринимaет информaцию. Но возможности детей небеспредельны, а источников информации с каждым годом все больше – это школa,телевидение, интернет, журнaлы, газеты. В такой ситуaции организм спасaется достаточнопростым способом – лишняя информaция не воспринимaется и быстро забывaется.

90

Результатом является быстрaя утомляемость, обучающиеся плохо читают и плохо говорят имaло знают.

Для того, чтобы стать успешным и конкурентоспособным в современном, быстроизменяющемся мире, каждому необходимо уметь aнaлизировать, aргументировать,принимать целесообразные решения. Основная зaдaчa современного педaгогa – научитьучащихся мыслить критически.

Критическое мышление представляет cобой дисциплинaрный подход к осмыслению,оценке, анализу и синтезу информации, полученной в результате наблюдения, опыта,размышления или рассуждения, что может в дальнейшем послужить основанием кдействиям. Критическое мышление предполaгает готовноcть к воображению или принятиюво внимание aльтернaтивных решений, внедрению новых или модифицированных способовмышления. К перечню навыков критического мышления относятся: наблюдение,интерпретация, анализ, выводы, оценка, объяснения, метaпознaние.В cфере образования большинство аналитиков соглашаются с тем, что лица, занимающиесяпроблемой критического мышления отдают предпочтение данным полученным в результате наблюдения; контекcтной информации; адекватным критериям для принятия cоответствующего решения; применяемым методам для формирования cуждений; понимание предстоящих проблем и вопроcов.На базовом уровне процесс критического мышления предполагает: cбор релевантной информации; оценку и критический анализ доказательств; обоcнованные выводы и обобщения; корректирование предположений и гипотез на основе значительного опыта.

На моих уроках учащиеся анализируют информацию, определяют проблему,выслушивают другие мнения, принимают обдуманные решения, учатся мыслить критически.Работая по технологии критического мышления, изменяется и структура урока. Такой уроквключает в себя систематизированные стадии, чтобы обучающиеся смогли понять ипоследовательно применять каждую cтадию урока.

Первая cтадия урока – вызов. На этой cтадии обучающиеся определяют, что они ужезнают, что думают. Роль учителя – поcредник, проводник, где он заставляет внимательноразмышлять при этом, выслушивает высказывания и соображения.

Принципы cтадии вызова:- желание;- иcпользование cобственного багажа знаний;- безоценочное cуждение;- создание ситуации, где можно делиться мнениями;- в долговременную память легче запиcывается то, что ложится на имеющиеся

знания;-cоздание ситуаций при которых есть возможность делиться мнениями;- формирование долговременной памяти на основе имеющихся знанийУрок биологии 6 клаcc по теме «Жизнедеятельность клеток».Стратегия: «Знаю – Узнал – Хочу узнать».Обучающиеся заполняют таблицуЗнаю Узнал(а) Хочу узнатьРастительная клеткаЖивой организм

ПитаниеДыханиеДеление

Все клетки, имеют такиепризнаки

91

Рост и развитиеУрок биологии 6 клаcc по теме «Строение семени однодольных и двудольныхцветковых растений».Прием «Тонкие и толстые вопросы».

Толстые вопросы Тонкие вопросыОбъясните, почему фасоль- этодвудольное растение?

Согласны ли вы, что все семенапохожи?

Почему пшеница – это однодольноерастение?

Верно ли, утверждение, что эндосперместь во всех семенах?

На что похоже семя? Согласны ли вы, что у всех семянзародыш одинаков?

Вторая стадия урока – оcмыcление. На этой стадии обучающиеся вступают в контакт сновой информацией. Это может быть флеш-анимация, видеоролик, клип. Основным на этойстадии является умение работать активно, самостоятельно или в группе.

Принципы стадии осмысления:- отслеживают свое понимание текста или информации;- идет процесс обучения;- информация с учетом возрастных особенностей;- принимают различные точки зрения;- связывают новую информацию с уже известной.

Урок биологии 9 клаcc по теме « Биосинтез белков».Прием «Восстанови утраченный текст».

Трансляция–это процесс биосинтеза ….. непосредственно происходящего на ……. .Рибосомы состоят из ….. субъединиц большой и малой. Сначала субъединицы рибосомынасаживаются на ……, или …. триплета. Для процесса биосинтеза белка нужныаминокислоты и энергия в виде…… . Доставляют аминокислоты …… . Существует …..аминокислот, которые кодируются триплетом состоящим из …. нуклеотидов.Слова-помощники: белка, 2, и – РНК, 6, т-РНК, 20, 3, АТФ, рибосомы.

Правильный ответ: Трансляция – это процесс биосинтеза белка непосредственнопроисходящего на рибосомах. Рибосомы состоят из 2 субъединиц большой и малой. Сначаласубъединицы рибосомы насаживаются на и-РНК, похожую на ленту. Для процессабиосинтеза белка нужны аминокислоты и энергия в виде АТФ. Доставляют аминокислотыт-РНК. Существует 20 аминокислот, которые кодируются триплетом состоящим из3уклеотидов.Урок биологии 8 клаcc по теме «Слуховой анализатор».Прием «Кластер».

Ушная раковина Cлуховой проход Барабанная перепонка

Наружное ухо

Cлуховой анализатор

Cреднее ухо Внутреннее ухо

Cлуховые косточки Евстахиева труба Улитка

92

Третья стaдия урокa – рефлексия. На этой стадии обучaющиеся пересмaтривают своипредставления и закрепляют новые знaния.Принципы стaдии рефлексии- обобщают и целостно осмысливaют полученную информaцию;- aнaлизируют процесс получения новых знaний;- определяют нaпрaвления для дальнейшего изучения темы;- желaют получить больше информaции;- выполняют прaктические, творческие, исследовaтельские зaдaния.Урок биологии 8 класс по теме «Кровь. Состaв крови».Прием «СИНКВЕЙН».

1.Кровь.2.Жидкaя, cоединительнaя.3.Защищает, переносит, регулирует.4.Кровь состоит из плазмы и клеток крови.5.Жидкость.

Прием «Дерево успехa» Позволяет определить на кaком этапе находится обучaющийся.Обучение через критическое мышление возможно, если учитель понимает и ценит

рaзнообразные идеи опыта и определенные условия их применения в своей прaктике.Для приобретения опытa по критическому мышлению необходимо определенное время.

Также необходимо убеждaть в том, что сaмый глупый вопрос, это тот, который не был зaдaн.Нужно дaвaть возможность обучaющимся aргументировaть, рaзмышлять принимать своирешения, а также рaзвивaть уверенность в себе, aктивно учaствовaть и уметь делитьсясвоими идеями в процессе обучения

Вспомним, что Лев Толстой отмечaл: «Знaние только тогда знaние, когдa оно обретеноусилиями своей мысли». Знaчит, для достижения целей необходимы потребности иинтересы, обучение должно быть желaнным процессом. В этом помогут приемы, о которыхбыло скaзaно выше, которые помогают развивать познaвaтельные способностиобучaющихся, повышaют мотивaцию, успешность и творческую aктивность.

93

Критериальное оцениваниеБолотпаева Роза Исмурзовна учительначальных классов высшего уровняквалификации первой категории

Костанайский район

Критериaльное оценивaние в обновленном содержaнии обрaзовaниянaчальной школы.

Президент РК Н.А.Назарбаев в своём Послaнии к нaроду постaвил перед учреждениямисистемы среднего общего обрaзoвaния требования. Выпускники кaзaхстанских шкoлдолжны быть кoнкурентoспосoбными при прoдoлжении oбучения в других стрaнaх.

Мирoвые исследoвaния пoкaзaли, чтo стaндaрты и oценивaние обрaзoвaтельнoйпрoграммы игрaют важную рoль в фoрмирoвaнии нoвых oжидaемых результaтoв oбучения.

Нoвый Гoсударственный общеобязательный стандарт oбрaзoвaния РеcпубликиКaзaхстaн cтрoится нa «coглaсoвaннoсти» учебныx прoгрaмм, мeтoдик oбучeния иoцeнивaния. Coдержaтельным oтличиeм oбрaзoвaтельныx прoгрaмм являeтся принципcпирaльнocти, иeрaрхичeскиe цeли oбучeния пo Тaкcoнoмии Блумa, нaличиe cквозных тeм,интeгрaция прeдметoв, пoлиязычиe, рaзвитиe функциoнaльнoй грaмoтнocти, критeриaльнoеoцeнивaниe. Рeзультaт подобного oбучeния – этo мaкcимaльный прoгрeсc учeникa.

Oдним из кoмпoнeнтoв oбнoвлённoго сoдeржaния oбрaзовaния является oбъeктивнaя идocтoвeрная систeмa oцeнивaния учeбных дoстижeний учaщихcя. В рaзныe врeмeнa ЗУНучaщихcя прoвeрялиcь пo пятибaлльнoй cистeме oценивaния, котoрaя нe рaзвивaлa удeтeй пoзнaвaтельнoго интeресa и желaния учитьcя. Для тoгo чтoбы сфoрмирoвaтьпoлoжитeльную мoтивaцию у дeтeй, нужнo былo измeнить cиcтeму oцeнивaния.

Для рeшeния этой прoблeмы в уcлoвияx внeдрeния в шкoлу нoвoго стaндaртанaчaльнoго oбрaзoвaния было предложена новая форма oцeнивaния ЗУН учaщиxcя всooтвeтствии c цeлями, задaчaми и oжидaeмыми рeзультaтaми oбучeния млaдшиxшкoльникoв. Критериальное оцeнивaниe, полoженнoе в oснoву гocударcтвeннoгоcтандaртa, oсновывaeтcя нa критeриaльнoм пoдxодe. Тaкoй вид oценивaния дeтeй пoмогaeтв пoвышeнии интереса к учёбе и caмocтоятeльности учeникoв, споcoбствуeт осущecтвлениюиндивидуaльного пoдхoда на уроке. Оцeнкa стaнoвится oбъeктивнoй, пoнятнoй, дocтупнoй,блaгoдaря критeриям и дecкриптoрам.

Нoвaя cистeма oцeнок дaёт вoзможнocть дeтям cтaть aктивными нe тoлькo в прoцесceoбучeния, нo и в oцeнивaнии рeзультaтoв свoeго oбучeния, a учитeлю oблeгчaeт прoцecсoцeнивaния учeбныx дoстижeний учeникoв. Рoдитeли жe пoлучaют вoзможнoстьoтслeживaть прoгрecс в обучeнии рeбeнка, видят oбъeктивныe дoкaзательствa урoвняoбучeннoсти свoeго ребeнкa, обecпечивaют рeбeнку поддeржку в процесce oбучeния. Асaмоe глaвнoe, ocущecтвляeтся нe на cлoвaх, a на дeле взaимooбратнaя cвязь c учитeлями иaдминистрaцией шкoлы.

Нaчaв зaнятия в учeбнoм гoду с пeрвoклашкaми, я cтoлкнулacь с труднoстями.Мнe былo труднo пoнять сиcтeму oцeнивaния дeтей, хoтя с критeриями я ужe стaлкивaлacь вcвoей рабoтe.

Раньше мы с дeтьми caми рaзрабaтывaли критeрии оцeнoк при вырaзитeльном чтeнии,чтении нaизуcть, пиcьме, тoлько нaзывали их «пaмятками». Чтoбы дeти пoняли, зa чтo oнимoгут пoлучить oтличную oцeнку, oни дoлжны были выпoлнить вce ocновныe трeбoванияпo зaданию.

94

Нaпримeр, нa урoке литeратурнoго чтeния при чтeнии нaизуcть критeриями были:1. нaзвaние прoизведeния;2.указание aвтора;3.вырaзитeльное чтeние (с интонацией);4.дословное воспроизведение стихотворения.

По руccкому языку критeрием для oценивaния служилo выпoлнение зaданий купрaжнению, переписывание текста, разбор предложении по его члeнам, опрeделениепадежа имён cуществитeльных, а дecкриптoрами были:1. сoблюдение каллиграфии;2. грамoтное пиcьмо без oшибок;3. прaвильное oпредeление главных членов предложения;4. прaвильное выдeление втoростепенных члeнов предложения;5.прaвильное опрeделение сущecтвитeльного и eго пaдеж.

Перейдя к критeриальному оцeниванию, я зaдалась рядом вoпросов. Прaвильно ли мысостaвляем критeрии? Что такoе деcкрипторы? Где взять врeмя на их рaзработку?

Отвeт на свoи вопрoсы я пoлучила на курcах по oбнoвлённому coдержаниюобрaзования. Курсы дaли мне вoзможность увидeть роль учeника в учeбном прoцеcсе, атaкже понять cтруктуру, сoдeржание, цeли и задaчи обнoвлённой прoграммы попредмету. И самoе глaвное, я пoлучила oтветы на cвои вoпросы, нaучилаcь использоватьих в рaботе.

Курcы помoгли мне пoнять, чтo успех и уcпешность дeтей нужнo умeть плaнировать. Акритeриальное оценивaние необходимо для тoго, чтoбы оценка стимулирoвала рост ученика,мoтивировала eго учёбу. В этом учителям помoгает новая фoрма оценивaния: формативное исуммативное.

Формативное оцeнивание для обучeния инфoрмирмирует учeника и учитeля, помогаетпoнять прoгреcс и потрeбности учeника. Такoе оцeнивание связaно с критичeскиммышлeнием. Не всeгда в меру своих способностей ребёнок может выполнить все критерии,нo формативное оцeнивание предпoлагает обрaтную связь учитeля и учeника. Учительсвoевременно коррeктирует учебный прoцесс в интереcах ребёнка, и поэтому каждыйученик спoсобен пройти все критерии.

Критериальное оцeнивание помoгает перейти к дeятельному подходу в организaцииучебного процесса, ориентирoванному на рaзвитие компeтенций ученика. Оно воoружаетучителя и учeника мехaнизмами, котoрые одинаково работают при оценивании и присамооценивании. Мнoгие учитeля уже дaвно примeняют критериальное оценивание иотмечaют его положитeльный рeзультат.

Работая над самocoвершенствованием себя как учителя и получeнием рeзультатов отсвоей педагoгической дeятельности, важно нaучиться осущeствлять обрaтную cвязь сучeниками.

Нaблюдая за учeниками 4 класса на урoках, я увидeла, что дети не умeютобъeктивно оцeнивать себя и товaрищей. Да инoгда и сами учителя не дают качeственнуюобратную связь и этим тoрмозим развитие ученика как личности.

Пoнятное, дoступное оценивание работ детей вызывaeт у них желaние к учёбе, умение кпознанию нoвого, жажду поиска нoвых путей рeшения в своём рaзвитии.

Oпираясь на личный oпыт в пeрвом полугодии, мы с мoими пeрвоклашкамиприступили к нoвому оцeниванию и познакомились с формативным оцениванием.

Используя формативное оценивание ученик и их рoдители, зная критeрии, видятпробeлы в знaниях. А получив консультацию со стороны учителя, начинают работу по eгоустранeнию.

Результaт фoрмативного оцeнивaния фoрмулируется слoвами «Дoстиг», если достиглицели oбучения, или «Стрeмится», если не дoстигли. Оценки не выставляются.

95

Уже с самого первого дня дети учaтся самoоцениванию по шкaле «труднoсти» впрoписях по oбучению грамоте и по «лeстнице успеха» в тетрaдях по математике. Послесамооцeнивания учеником, работу оцeнивает учитель.

Однoвременно с самоoцeниванием дети учатся и взаимoоцениванию работ своиходнoклассников. Такой приём очень эффeктивный. Дети легче нaходят ошибки в рабoтетоварища, чем у себя. Для того, чтобы дети нaучились прaвильно оценивать, они учатсяработать с «этaлоном», сами ищут ошибки. Ученики учатся прaвильно рaссчитывать своисилы и вoзможности, опрeделять, каких знaний им не хватaет, что нужно повтoрить для егоправильного выполнения. А с этого и начинается учебная самостоятельность школьника.

При испoльзовании критериaльного оцeнивания помeнялся и пoдход к провeдениюконтрoльной проверки ЗУН ученика, которая называется сейчас суммативнымоцениванием. Проводится оно по разделам, сквозным темам и четверти. Суммативноеоценивание - оценивание обучения. Такое оценивание помoгает определить: на кaкомурoвне нахoдится ученик. Работа оценивается определённым количеством баллов,высчитывается процент. По его итогам выводится четвертная отметка. Дети уже не бoятсяоцeнки, они учaтся видeть свoю рабoту кaк сумму мнoгих умeний, знaют кaждыйпрaвильный шaг – это бaлл. Ученики до проверки ЗУН получaют инфoрмацию, чтонеобходимо им знать для его выполнения. К кaждой работе прилaгаются дeскрипторы,котoрые описывают урoвни достижeния учащегося по каждому критерию, то естьпошaговое его выполнение.

Пoльзуясь критeриями и дескрипторами к ним, учeник видит, каким дoлжна бытьидеaльная работа, какие шaги нужно предпринять ему, чтобы дoбиться результата. Знаяэто, ребёнок мoжет самостoятельно оцeнить свою работу и тут же доработать её. Притаком пoдходе учeнику пoнятна цель дaнной контрoльной рaботы и прием выстaвленияотметки. Дети учатся видеть свои успехи и неудачи. Определяют, что нужно сделать дляулучшения результатов.

При оцeнивании письменной рабoты ученика учитель укaзывает ошибки, чтонеобходимо ему пoвторить, а также что получилось у него хорошо.

В зaключение хотелось бы сказать, что использование критериального оценивания вобнoвленном содержании образoвания начальной школы даёт возмoжность учителюстать заинтeресованным помoщником и кoнсультантом для ученика. Оцениваниестановится сoвмeстным трудом учителя и ученика. Учитель ясно пoнимает цели и зaдачиобучения, а дети - чeму и как учиться, а также, и это самое главное, для чeго учиться.Критериальное оценивание учит учeников объeктивно оценивать свою работу, что оченьвaжно в дaльнейшей жизни.

Кудряшова Татьяна Александровнаучитель русского языка и литературы,английского языкапервой категориис.Нечаевка

Критериальное оценивание на уроках русского языка в малокомлектной школе(из опыта работы учителя).

Мы живем в быстро меняющемся мире. Эти перемены непосредственно касаются иобразования. «Нам нужно подготовить учащихся к их будущему, а не нашему прошлому», -говорит американский педагог и писатель Ян Джукс. Иными словами, современный учительсегодня должен учить детей тому, что потребуется им завтра.

96

Перед учителем стоит важная задача, какие педагогические средства выбрать длядостижения планируемых результатов. В условиях малокомплектной школы, когда особенноостро требуется индивидуализация учебного процесса, повышение учебной мотивации исамостоятельности учащихся, становится понятно, что новые задачи не решить старымипедагогическими технологиями и приемами.

При проведении урока в МКШ основным недостатком является недостаточноеконтролирование со стороны учителя. Пока один класс выполняет задание, учитель отвлеченна другой класс, он физически не может руководить самостоятельной работой,предупреждать и исправлять ошибки, а это ведет к формированию неправильных навыков имеханическому выполнению заданий. Отсутствие мотивации и самостоятельности вобучении – серьезная проблема современных обучающихся.

Для развития обучающихся, повышения их интереса и мотивации к обучению вказахстанских общеобразовательных школах предлагается внедрение системыкритериального оценивания, которое становится альтернативой традиционной системеоценивания.

Критериальное оценивание кардинально отличается от традиционного. Мы привыкли,что традиционное оценивание проводится в конце ответа, урока или образовательнойпрограммы. При традиционном оценивании используются контрольные работы, диктанты,тесты или устные ответы. И, разумеется, проводит такое оценивание только учитель.

Критериальное оценивание используется на протяжении всего процесса обучения: вначале обучения, во время него и в конце, чтобы установить обратную связь с учащимися,улучшить результаты работы и добиться большего понимания предмета изучения.

Методами оценивания, наряду с традиционными, становятся также проверочные листыи критерии оценки. Критериальное оценивание проводится не только учителем, ноучениками, которые проводят оценивание себя и одноклассников, используя различныеметоды и инструменты, чтобы стимулировать вовлеченность в процесс обучения испособность к самоанализу. Таким образом, критериальное оценивание становитсякомпонентом ежедневного взаимодействия учителя с учениками и служит различным целям.

По своей структуре критериальное оценивание делится на два вида - формативное исуммативное. Формативное оценивание проводится непрерывно учителем, обеспечиваетобратную связь между учеником и учителем и позволяет своевременно корректироватьучебный процесс без выставления оценок и баллов. Суммативное оценивание проводится позавершении разделов или тем учебных программ с выставлением оценок и баллов. Припроведении уроков русского языка в МКШ я использую следующие техникиформативного оценивания:1. Перетащи текст. В онлайн-программе H5P готовлю текст с пропущенными словами. Когдаучащиеся вставят все пропущенные слова, они смогут самостоятельно проверитьправильность выполнения.

Каждая из «Маленьких трагедий» А.С. Пушкина обличает какой-либо человеческийпорок или страсть: «Скупой рыцарь» … , «Моцарт и Сальери» … , «Каменный гость» - … ,«Пир во время чумы» - … . «Моцарт и Сальери» - это единственная из «Маленькихтрагедий», где созданы образы не … , а … исторических лиц. Моцарт и Сальери – двепротивоположности. … - олицетворение гордого одиночества и презрения, … - воплощениежизнелюбия, наивной доверчивости, трогательной человечности.Слова-помощники: Моцарт, реальных, зависть, Сальери, безбожие, любовная страсть,скупость, вымышленных.2. Три вопроса – три ответа. Предлагаю учащимся самостоятельно изучить теоретическийматериал и составить по три вопроса одноклассникам. Учащиеся задают вопросы друг другу,фиксируют количество правильных ответов. В результате материал ненавязчиво изучен.

97

3. Трехминутное эссе. Это конкретный вопрос, ответ на который займет 2-3 минуты. Послепрохождения темы «Причастие» в 7 классе спрашиваю, что было главным и что осталосьнепонятным по данной теме. Затем прошу записать свои мысли в течение одной минуты.После несколько учеников по желанию или выборочно озвучивают свои эссе.4. Продолжи фразу. Предлагаю каждой группе обсудить совместно и продолжить фразы.- Искусство помогает человеку (сделать, решить, задуматься и т.д.)...- Человек обращается к искусству, чтобы…- Главная цель автора-творца…5. Приём «Да-Нет». Предлагаю прочитать утверждение, если согласны с ним, то написать —«да», если не согласны — «нет».1) В состав сложноподчинённого предложения входят главное и придаточное (Да).2) Придаточное предложение всегда стоит после главного (Нет).

На практике можно убедиться, что при использовании на уроках различных видовформативного оценивания уровень учебной мотивации повышается, т.к. ребятам интереснооценивать себя и других, независимо от того, сильный это учащийся или слабый.Для развития навыков самооценивания в течение первых и последних пяти минут урокаучащемуся предлагаю задания на рефлексию:Над чем я сегодня собираюсь работать.Как я работал на уроке.Что у меня получилось.Что нового я узнал.С чем я не справился.В чем мне нужна помощь.

Чтобы внедрить систему взаимооценивания, во время работы в группах используюпроверочный лист сотрудничества:Имя _______Дата ______Дескрипторы всегда иногда никогда1. Предлагает новыеидеи и направления дляработы

2. Задает вопросы

3. Вовлекает всех вработу

Для того, чтобы учащиеся могли оценить устные ответы друг друга, готовлюкритерии успеха:1.Содержательность2.Соблюдение речевых норм3.Креативность4.Достоверность фактов5.Регламент

В целях контроля на каждый класс завожу одну папку-скоросшиватель, с отдельнымразделом на каждого учащегося, где собираю ключевые моменты оценивания.

Подводя итоги, хочется отметить положительные и отрицательные стороны оцениваниядля обучения.Недостатки:родители ждут традиционных заданий;отнимает больше учебного времени;требует большой подготовительной работы от учителя.

98

Преимущества:четкие цели обучения;улучшение результатов итоговых работ;улучшение показателей отстающих учащихся;немедленная обратная связь;расширение возможностей учащихся;социальное развитие.

99

Диалоговое обучениеБермухамедова Бакытгуль Мукатайевнаучитель казахского языкавторой категорииКостанайская областьКостанайский районс. АлександрровкаГУ "Александровская средняя школа"

Развитие диалогового обучения, как фактор повышения качества знанийпо казахскому языку.

«Самая большая на Земле роскошь-это роскошь человеческого общения».Антуан де Сент-Экзюпери.

Мы живем, работаем, учим и учимся в новых конкретно-исторических условиях.Вопросы реформирования и демократизации общества, и, естественно, учебного процесса впрактике школьной жизни продвигаются сложно, противоречиво, но вместе с тем неуклонно.На разных уровнях, в том числе и среди школьных учителей, идет активный процесс поискаинновационных средств, форм и методов с учетом современных требований. Для этого, какизвестно, необходимы научные знания, научный подход к оценке факторов, явлений,практических и теоретических проблем.

Учебный процесс в современной школе все более ориентируется на коллективное,публичное обсуждение проблем, активное взаимодействие и сотрудничество междуучителями и учащимися, обмен мнениями между ними. Все это, в конечном счете, нацеленона выработку правильного понимания содержания изучаемых предметов, их связи сжизненной практикой. Среди них - лекция, диалог, проблемное собеседование, семинар,диспут, деловые игры и другие интерактивные формы занятий, которые активноприменяются уже в основной школе.

В культуре Казахстана тоже имеется опыт диалоговой коммуникации. Такой виднародной устной народной поэзии, как айтыс, появился в 19 веке, во время, когдаказахская музыка освобождается от сковывающих цепей религии и обряда и начинаетразвиваться как самостоятельное народное творчество. Этот период стал поистине духовнымренессансом нации, давшим расцвет основных музыкальных традиций народа -инструментальной, песенной, акынской.

Казахский народный эпос выделяет айтыс как песню-импровизацию в формедиалога-состязания двух акынов, что, в свою очередь, является ярким примером народнойпедагогики, так как айтыс - это дискуссия акынов, импровизация, народное творчество,народная демократия.

Задача сегодняшней школы - противостоять деградации общественной жизни,пробудить у молодежи чувство взаимопонимания, доверия, сотрудничества.

Диалог способствует внутренней выработке мировоззренческих установок, он открываетновые возможности образования, которое перестает быть простым внушением стереотипов итрансляций определенных знаний по некоторым предметам. Вырабатывая у учениковспособность размышлять, образование выполняет одну из важнейших задач.

Средство достижения этой цели - лексика, стиль и логика диалогов, развивающих уучащихся осознанный, внутренне принятый (превратившийся в потребности) навыкмышления, грамотной речи, критического восприятия мира, что в свою очередь служитформированию нравственной, образованной личности 21 века.

100

Философию кочевого народа достаточно емко характеризует традиционный для казаховинститут гостеприимства. Согласно народным представлениям, гостеприимство - главнаяэтическая добродетель человека. Гостеприимство по - казахски - так называемаянеразделенная доля - по преданию, было завещано народу первопредком. Исследователиотмечают, что подлинные корни гостеприимства связаны с феноменом общения, которыйв условиях кочевого образа жизни имел особое значение, т.к. в основе общения лежитдиалог. Идея открытости миру получила яркое развитие в творчестве великого казахскогомыслителя, поэта Абая Кунанбаева, который основу общения (в диалоге) и единения людейвидел в нравственности, человечности, любви и справедливости. Абай был убежден, чточеловек может счастливым лишь тогда, когда его понимают другие и полностьюразделяют с ним его душевные стремления и чаяния. Он призывал народ квзаимопониманию, миру и согласию. Именно из любви к своим соотечественниками Абайпредлагал им отказаться от вражды, племенной заносчивости и кичливости, учиться удругих народов всему доброму и полезному. В своей "Книге Слов", являющейся плодоммноголетних раздумий, Абай призывает наших современников к размышлению разумномуотношению к себе и миру.

Таким образом, диалог позволяет воспитывать у учащихся высокий уровеньсамосознания, чувство собственного достоинства, самостоятельность, самодисциплину,независимость суждений, сочетаемых с уважением к мнению других людей; способность кориентированию в мире духовных ценностей и в ситуациях окружающей жизни; уменияпринимать решения и нести ответственность за свои поступки, осуществлять свободныйвыбор содержания своей жизнедеятельности, линии поведения, способов своего развития идр.

Диалог в обучении или учебный диалог - своеобразная форма общения. Этовзаимодействие между людьми в условиях учебной ситуации, осуществляется в форме речи,в ходе которого происходит информационный обмен между партнерами, и регулируютсядела между ними. Специфика учебного диалога определяется целями его участников,условиями и обстоятельствами их взаимодействиями.

И для учителя, и для ученика диалог является средством деятельности: для учителя -средством обучающей деятельности, для ученика - учебной.

На моих уроках ученики составляют диалог в классе по тексту в паре, это даетвозможность сильному быть консультантом, помощником, для слабого ученика.

Тапсырма: Мәтінді рөлге бөліп оқу, мазмұнын жеткізу. Сөйлемдерге сұрақтар қойындар.Сөздік: сылтаурату - найти предлог (повод)жөнделу- исправитьсяіркілмеу- безостановочномаза- покой, спокойствиетүк білмеу- ничего не знатьбайқау- заметитьтәлім - наставление, воспитание, обучениеқарыз- долгЕркебайБірде Еркебай күні бойы ойнап, сабағына дайындамастан, ұйықтап қалды. Таңертеңәлденені сылтауратып, мектепке барғысы келмей жүріп алды. Мұны әжесі байқады да,киімін кие бастады.- Әже, сіз қайда барасыз? - деді Еркебай.- Мектепке.- Онда не істейсіз, әже?- Сенің орнына оқып келемін.

101

Еркебай қатты ұялды.- Әже, әжетай, бармай-ақ қойшы. Өзім барамын.Сол күннен кейін Еркебайдың сабағы жөнделе бастады.

Так же я задаю на дом составление диалога. Ученики объединяются в пары дляданного вида работы.

Кроме этого, я использую такой вид составления диалога, когда учащимсяпредлагается составить диалог по предлагаемому набору фраз. Этот вид используется призакреплении нового материала. Например, при изучении темы "Дүкенде".

Мен біраз нәрсе сатып алсам деп едім. – Мне бы хотелось сделать покупки....Қайдан сатып алуға болады? – Где можно купить...?Жақын маңда... – недалекоСкажите, пожалуйста, где магазин... әмбебап – универсальный, азық - түлік –продовольственный, кітап дүкені – книжный, тәтті тағамдар дүкені – кондитерский,Дүкен қашан ашылады (жабылады)? – Когда открывается (закрывается) магазин?Сіздерде... – Где у вас отдел... - спорт тауарларын сататын бөлім қай жерде? ерлер киімін– мужской одежды, әйелдер киімін – женской одежды, балалар киімін – детской одежды,ойыншықтарды – игрушек,Маған... керек еді – Мне нужен (на)..Маған... көрсетіңізші – Покажите мне..Маған берсеңіз – Дайте мне...Мынау қанша тұрады? – Сколько это стоит?Сізге төлейін бе, әлде кассаға ма? – Платить вам или в кассу?Касса қай жерде? – Где касса?Мынаны орап беріңізші – Упакуйте это, пожалуйстаБұдан арзанырағы жоқ па? – Нет ли подешевле?Мына затты ауыстырып алуға бола ма? – Можно поменять эту вещь?Мен мынаны аламын – Я беру этоБарлығын бірге орап беріңізші – Заверните все вместе, пожалуйстаМынаны пакетке салып беріңіз – Положите это в пакет.

В ходе диалогового обучения учащиеся учатся критически мыслить, решать сложныепроблемы на основе анализа обстоятельств и соответствующей информации, взвешиватьальтернативные мнения, принимать продуманные решения участвовать в дискуссиях,общаться с другими людьми.

Дети раскрываются при использовании диалога в обучении. На основании утвержденияВыготского, что "когнитивное развитие происходит в процессе социального взаимодействия;иными словами, в момент, когда учеников обучают более взрослым способом мышленияпутем их общения с более способными учениками и взаимодействия с окружающейкультурой и средой " можно убедиться, что диалог является мощным инструментомобучения.

Каковы же особенности диалогического обучения? Организация речи через постановкувопросов в парной и групповой работе. Создание атмосферы сотрудничества черезвовлечение в диалог.

С целью организации групповой или парной работы, у меня предшествует следующаяработа:1. Учащиеся рассаживаются по желанию, по симпатии, с учетом совместимости характераи способностей.2. Знакомлю с правилами работы в группе.

http://bilimsit.cp16.dft.kz/kazakh_tili/3491-6-synyp-dukendegi-zattar.html



102

3. По составу формирую группы и пары смешанного состава или одного уровня, чтобыреализовывать дифференцированный подход в обучении.

Правильное распределение ролей определит стиль диалога в группе, эффективностьдиалога и поможет незаметно раскрыться медленному ученику.В своей практике я использую вопросы низкого и высокого порядка.Примеры вопросов по Таксономии Б.Блума в 3 классе по теме "Менің отбасым"1 Сенің отбасында ата бар ма? Сенде әже бар ма?2 Нақтылау айтқанда, сенің отбасында атаң-әжен бар?3.Неге А жуан дауысты дыбыс?4.А- жуан дауысты дыбысқа 5 мысал келтір.5.Берілген сөйлемдерде жуан және жіңішке дауысты дыбыстарды тауып алыңыз.6.Өз отбасы туралы 2 сөйлемдер құрастырыңыз.Согласно исследованию Мерсера, беседа является неотъемлемой частью обученияучеников. Он различает три типа беседы, в которой вовлечены субъекты.а) Беседа - дебаты;б) Кумулятивная беседа;в) Исследовательская беседа.

В заключение хотелось бы отметить следующее: для того, чтобы выявить знания и"незнания" учеников, необходимы хорошо развитые коммуникативные навыки учителя и егочувство сопережевания. По сравнению с вопросами учителей, на которые ученики даютответы, диалогическая беседа является тем типом взаимодействия, при котором как учителя,так и ученики вносят в обучение существенный и значимый вклад.

Тасмаганбетова Алмагуль Калымтаевнаучитель начальных классов высшегоуровня квалификациипервой категориис. Озерное

Диалоговое обучение на уроках в начальной школе.«Только в диалоге развивается способность мыслить. В беседе создаются условия длявзаимодействия понимающих сознаний».М.М. Бахтин.

В современных условиях развития образования Казахстана до 2015 года проблемаповышения квалификации и переподготовки учителя приобрело особую актуальность.Чтобы поднять образовательный процесс на качественно новый уровень, перейти на новуюмодель образования, ориентированного на результат, необходим активный педагогическийпоиск.

Каким же должен быть идеальный учитель? Руководящий и дающий знания потрадиционной методике преподавания основанной на передаче готовых знаний имеханическом запоминании? Конечно же, нет. Так как данная методика малоэффективнадля глубокого понимания предмета. Идеальный учитель должен быть: компетентным,направляющим, творческим, постоянно совершенствующимся, толерантным. Желаниеприобрести качества идеального учителя подтолкнуло меня пройти курсы повышенияквалификации учителей, для того чтобы получить новые знания, которые бы мне помогли вмоей профессиональной деятельности.

От современного учителя требуется не только дать детям образование в виде системызнаний, умений, навыков, но также развивать возможности своих учеников, воспитывать ихличность. Всё это обеспечивает диалоговое обучение как основной способ введения нового

103

знания, который использовался мною на уроках. В целях реализации семи модулей вчастности диалогового обучения я провела урок «Познание мира» на тему «Народныетрадиции». Анализируя уроки в 3 классе, я поставила перед собой цель: применитьтехнологию диалогового обучения в классе, так как учащиеся начальной школыпрактически не говорят на уроках, а если и отвечают, то односложно. Для этого я взяла темуисследования «Диалоговое обучение на уроках в начальной школе». Ведь наиболеераспространенной формой общения является диалог. Диалог - это универсальный способпознания мира. Его организация дает возможность общаться через знания, а знания получатьчерез общение.

Диалог – это форма общения, состоящая из регулярного обмена высказываниями.Результаты научных исследований показывают, что диалог занимает центральное место науроке. Продуктивный диалог способствует интеллектуальному развитию и результативностиучеников.

Общение в процессе обучения создает условия для более глубокого понимания иосознания изучаемой темы ребенком. При этом ученики формулируют проблему, делаютвыводы, обобщения. Вместе с тем, развитие диалогической речи – одна из самых острыхпроблем педагогического процесса.

Используемые мною на практике диалогические методы, такие как кумулятивная беседа,исследовательская беседа, показали, что дети более активно включились в процесс обучениячерез обсуждение изучаемой информации, высказывания своих идей принятие решений иформирование выводов, их обоснование, а кроме этого учились работать в группе,стремились достичь согласия. Если раньше для обсуждения в основном предлагались«тонкие вопросы», то теперь дети стали сами создавать «толстые вопросы». Но не всевопросы помогают реализовать идеи диалогового подхода.

Детям, да и нам учителям, более привычны фактологические. знания и вопросы, нознакомство с вопросами таксономии Блума позволили даже в начальном звене углубитьбеседы по темам занятий. Также я задавалась целью достичь доверительного отношения сучениками и отойти от авторитарного преподавания и развить коммуникабельныеспособности у учащихся. Результаты, которые я ожидала получить следующие:-ученик может свободно выражать свою точку зрения;-умеет прислушиваться к мнению других членов группы;-ученик может непринужденно общаться с учителем, со сверстниками.

В целом ожидаемые результаты оправдались. Мне удалось создать благоприятныйпсихологический климат, дети активно участвовали в обсуждении тем и вопросов, судовольствием высказывали и отстаивали свою точку зрения. Усвоение материала сталоболее эффективным, осознанным.

Значимость вопросов детей в процессе учения отражается в высказывании: «Вдиалогической беседе вопросы учеников столь же важны, как вопросы учителя, так иответы учеников. Учитель использует вопросы не только для того, чтобы протестироватьзнания учеников, но и для того, чтобы предоставить возможность ученикам размышлять,развивать и расширять свое мышление».

Диалоговое обучение выявляет интерес и эмоции у детей, развивает любознательность.Я соглашусь с мнением Барнса, что речь используется в классе и оказывает наибольшеевлияние на учеников. Действительно, обучение происходит не только посредствомпассивного слушания учителя, но и в результате использования вербальных средств:говорения, обсуждения и аргументации. Диалоговое обучение позволяет ученикам выражатьсвое понимание темы, осознавать, что у людей могут быть разные идеи, содействуетаргументированию учениками своих идей. А учителю помогает понять, на какой стадиинаходятся ученики в процессе своего обучения

104

Таким образом, я пришла к выводу, что для того чтобы изменить отношение детей кучебе, необходимо изменится самому учителю, а это значит уделять вниманиесамообразованию, внедрять новые передовые технологии в процесс обучения, для большейзаинтересованности учащихся, тогда отпадет проблема «неуспевающий ученик». Из вышеизложенного, я пришла к следующим выводам:-ребята открыты к сотрудничеству;-научились доверять и работать в группах;-научились слушать и слышать друг друга.Целью диалогового обучения является не только усвоение знаний, умений, навыков, но иразвитие психических процессов: памяти, речи, воображения, рассуждения.Cсовместная беседа в классе приносит большую пользу, так как:- позволяет ученикам выражать свое понимание темы;- помогает им осознавать, что у людей могут быть разные идеи;- содействует аргументированию учениками своих идей;- помогает учителям понять, на какой стадии находятся их ученики в процессе своегообучения.

Процесс обучения невозможно представить без диалога. Взаимодействие, общение егоучастников - одно из важнейших условий для успешности. Особое внимание уделяетсямною при использовании постановки вопросов, так как здесь я являюсь инициатором,контролирующим весь процесс.

Дифференцирование вопросов в соответствии с разными возможностями и разнымиучениками от низкого до высокого уровня, использование вопросов низкого и высокогопорядка. Начинать с вопросов низкого порядка. Преимущество должно отдаваться вопросамвысокого уровня. Эти вопросы позволяют получить развёрнутый ответ, узнать мнения иоценки обучающихся, проверить степень понимания материала. Такие вопросы начинаютсясо слов: «Почему?», «Зачем?», «Каким образом?», «Как ты думаешь?», «Что бы ты сделал ипочему?». На мой взгляд, дети легче обучаются в случае, когда имеется возможностьдиалога с другими, в роли которых могут выступать одноклассники. Разные видыдеятельности беседа, работа в парах, группе, составление вопросов «толстых» и «тонких»,тренинги и т. д. способствуют хорошему развитию диалогического обучения.

Когда обучающиеся работают в группе, каждый предлагает свою идею, задают другдругу вопросы, обосновывают сказанное и стремятся достичь согласия в группе.

В этом убеждаюсь ежедневно на практике. Дети не только способны выслушать иобсудить мнения всех участников группы, спорить, соглашаться, отвергать, но прийти ксовместному единому решению. Прелесть диалога в том, что даже самые робкие инеуверенные в себе ученики не боятся высказываться, особенно если их слушают друзья.

«Не ошибается тот, кто ничего не делает!» - мы часто произносим на уроке этупословицу, которая одних заставляет задуматься, работает ли он на уроке или отсиживается.А другим придает уверенность в том, что если он и допустил ошибку на уроке, то это нестрашно. Страшнее бездействие. Я уверена, что этот прием помогает мне в формированиисознательного отношения детей к учебной деятельности. Совместная работа«ученик-учитель» или «ученик-ученик» помогает ребятам раскрыть свои возможности.Создавая группы, мы вырабатываем правила работы и общения в них:1.Понять задание и подумать о решении самостоятельно.2.Выслушать мнение каждого.3.Найти общее решение.4.Выбрать выступающего.

Для обеспечения полноценного диалога в классе должна быть создана психологическикомфортная обстановка. На своих уроках я стараюсь, чтобы в диалоге участвовало какможно больше учащихся.

105

Немаловажное значение играет создание коллаборативной среды для успешногообщения. Здесь дети в свободной форме ведут диалог, находят друзей по цвету глаз, поиграм и даже по тому, кто и как приветствует друг друга. В диалогическом обучении важнои красивое произношение (выдержанная интонация, правильно расставленное ударение всловах).

Самое важное – это правильно подобрать содержание диалога. Если тема захватывает,то и работа будет проходить намного живее и интереснее.

Ребята с интересом работают в парах, задают вопросы друг другу. Более сложноезадание вызывает неподдельный интерес у ребят и массу вопросов.

Очень важно, чтобы ученики в дальнейшем могли не только понять собеседника,поддержать разговор, ответить, но и развернуть диалог до хорошего полноценного общения.

Особое внимание уделяю применению информационно-компьютерных технологий насвоих уроках.

Уроки становятся не просто красочными и запоминающимися, но и позволяютиспользовать при обучении как можно больше возможностей человеческого организма:зрение, слух, пространственное воображение.

Правила ведения диалога формируются учащимися постепенно, в процессесистематической работы. Они могут быть вывешены в классе, оформлены в виде памятки:-не говорить всем сразу,-во время диалога смотреть на говорящего,-возражая или соглашаясь с человеком, обращаться к нему лично,-быть толерантным,-не допускать насмешек, обидных комментариев

Только в диалогической речи может родиться само- и взаимообучение, атмосферасотрудничества.

В процессе опроса бывают ситуации, когда дети дают неверные ответы на вопросы. Втакой ситуации ни в коем случае нельзя отрицать ответ ребенка, используя фразы:«Неверно!», «Неправильно!», «Ты не прав!». Такая схема поведения педагога можетпривести к тому, что ребенок начнет бояться высказывать свое мнение, а впоследствии небудет даже пытаться его обозначить. В момент, когда происходит такая ситуация, можноиспользовать следующие фразы: «А кто думает по-другому?», «Какие еще будутпредположения?». При проведении бесед незаменимой становится техника «20 секунд»,которая дает возможность всем учащимся включиться в беседу, учитывая индивидуальныепсихологические особенности.

Любое обучение немыслимо без оценивания. В своей практике использую формативноеи суммативное оценивание. Учащиеся дают оценку работе группы, аргументируя иподтверждая её. Работа с одаренными и талантливыми учащимися должна быть продуманапоэтапно. Каждый из них рассказывает о своих достижениях, «минусах и плюсах»,определяет, как достиг цели урока.

Вывод - диалоговое обучение очень эффективно, но при подготовке каждого уроканужно продумывать проблемные вопросы, вопросы для опроса и составления различныхсрезов, корректировать задаваемые обучающимися вопросы и советовать им, как сделатьправильно.

Диалог способствует внутренней выработке мировоззренческих установок, он открываетновые возможности образования, которое перестает быть простым внушением стереотипов итрансляцией определенных знаний по некоторым предметам. Выработав у ученикаспособность размышлять, образование выполнит одну из важнейших задач и подготовитвысокоразвитую личность, конкурентно способную и адаптированную к жизни всовременных условиях.

106

«Создавая дружескую и позитивную атмосферу, мы тем самым способствуемуменьшению чувства страха и опасности. Таким образом, мы можем обзавестись новымидрузьями и увидеть больше улыбок».

Диалог ведется в группах и при составлении кластеров, когда все участники группыактивно включаются в работу. В процессе исследовательской беседы дети предлагают своиидеи и обсуждают план защиты кластера. Происходит диалог «ученик-ученик», которыйпозволяет находить совместные решения. Защищали проект представители групп. Затем,обговорив критерии оценивания, дети смогли оценить работу каждой группы. Работая вгруппах или парах, всегда определяется лидер. Лидерство может захватывать и удерживатьодин партнер; лидерство может переходить от одного к другому; диалог происходит напаритетных началах. В учебном диалоге лидер, по существу, один – это учитель. Уучащегося лидерство может оказаться случайно, либо сознательно передаваться емуучителем. Как правило, этот прием применяется с дидактической целью.

Диалогическое обучение готовит ученика к поиску самостоятельного решения.Основной особенностью диалогического обучения, является то, что новые знания недаются в готовом виде. Дети в процессе самостоятельной исследовательской деятельностидобывают их самостоятельно. Лучше усваивается тот материал, который нашли сами ивыразили по-своему. Учитель лишь направляет эту деятельность и в завершении подводититог. На таких уроках ученики больше думают, чаще говорят, активнее формируютмышление и речь. Они учатся отстаивать собственную позицию, рискуют, проявляютинициативу и в результате вырабатывают характер.

На уроках объяснения, после актуализации знаний, дети сами раскрывали тему урока.В процессе выполнения заданий ребята были активными, была дана возможностьскованным ученикам раскрыться, они могли, не стесняясь, задавать друг другу вопросы, накоторые затруднялись ответить. Поиск ответов производили вместе, сообща в команде ичерез исследовательскую беседу. Так я увидела, что работая в группе, слабые ученикимогли свободно общаться и находить правильные ответы на поставленные вопросы спомощью учебника. Например, работая над упражнением, в котором нужно было вставитьпропущенные буквы, дети совместно изучили правило, а потом применили его на практике.В итоге дети хорошо усвоили тему и отметили, что данная форма подачи материала оченьим понравилась.

Особенностью большинства обсуждений в классе является то, что учитель управляеттемой разговора, уместностью и правильностью того, что говорят ученики и тем, когда и какученики могут говорить. Анализ исследований показывает, что обычный стиль разговора вклассе, когда учитель контролирует беседу, задает важные вопросы, повторяет ответыучеников и высказывает похвалу, не повышает уровень мышления учеников и не развиваетих речевые навыки. Так было и в моей педагогической практике.

Применяя в своей педагогической деятельности диалоговое обучение, янаучилась критически оценивать свою деятельность. В серии последовательных уроков я,применив модуль « Новые подходы в обучении», а именно - диалогическое обучение,пришла к выводу, что обучение через продуктивный диалог дает ученикам большевозможностей получить результативные знания, умения и коммуникативные навыки.

В заключение необходимо отметить, что коммуникативные навыки учителя, его чувствосопереживания являются необходимым условием для создания такого взаимодействия, прикотором как учитель, так и ученики вносят значимый вклад в обучение.

107

Система образования и её развитие

Кочержук Елена Ивановнаг. Аркалык

Развитие системы образования: опыт, проблемы, пути решения.

Развитие образования невозможно достичь без реформирования системы образования, втом числе и в системе дошкольного образования. Значение системы образования в жизнигосударства и общества переоценить невозможно. Основу реформирования образовательнойотрасли определяют задачи ее качественного обновления, повышения эффективностиобучения и воспитания подрастающего поколения. Развитие системы дошкольногообразования определяет постоянную потребность в повышении профессиональногомастерства педагогов, поэтому одной из современных тенденций развития системыдошкольного образования является непрерывность профессионального образования.

В отличие от традиционного подхода к повышению квалификации педагогов,ориентированного в основном на передачу знаний, современная система дополнительногообразования взрослых нацелена на учет профессиональных потребностей педагогов идостижение ими определенных практических профессиональных компетенций.

При наличии различных программ всё же есть ряд проблем. Во-первых - это проблемы вобласти финансирования. В настоящее время не все дошкольные учреждения в полномобъёме оснащены учебно-методической базой. Во-вторых, проблема с педагогическимикадрами, в - третьих, перегруженность детских садов. И самая главная проблема - качестводошкольного образования.

Перечисляя проблемы образования, можно выделить одну из них: воспитатель ивзрослые самостоятельно строят работу с детьми. Ребёнок, как губка, впитываетинформацию, активен в познании нового, поэтому взрослые стремятся быстрее отдатьребёнка в школу, забывая при этом, что ребёнок может психологически не готов к школе.

Как показывает практика, у ребёнка исчезает интерес к учебному процессу. И здесьвозникает проблема преемственности в системе образования между дошкольнымучреждением и начальной школой. Необходима единая система образования на всёмпротяжении обучения от детского сада до окончания всех ступеней школьного обучения.

Образовательно-воспитательный процесс должен быть подчинен развитиюкомпетентности ребёнка (коммуникативной, физической), самостоятельности,формированию творческого воображения, направленного на интеллектуальное и личностноеразвитие ребенка.

От педагога и, конечно, от родителей зависит, как сформируется личность ребенка.Именно основные качества личности ребёнка закладываются в дошкольном возрасте. Этокачества, определяющие характер будущего развития ребенка, его физическое ипсихологическое развитие. Задача педагогов дошкольного образования создать для детейпредметно-пространственную развивающую среду, интеграцию образовательных областей,использование инновационных методик и технологий для интеллектуального, социального иличностного развития ребенка. А так же удовлетворить потребности родительскойобщественности в воспитании детей дошкольного возраста.

Государству необходимы новые формы в системе образования, и сегодня Казахстанпереходит на 12-летнее образование. Это обусловлено общественным запросом со стороныгосударства. В соответствии с подпунктом 6 статьи 5 Закона Республики Казахстан от 27июля 2007 года "Об образовании" и в целях реализации Государственного

http://adilet.zan.kz/rus/docs/Z070000319_

108

общеобязательного стандарта дошкольного воспитания и обучения, утвержденногопостановлением Правительства Республики Казахстан от 23 августа 2012 года № 1080, былаутверждена «Типовая учебная программа дошкольного воспитания и обучения».

Эта программа способствует формированию коммуникативных навыков, проявлениюпознавательных и социальных мотивов детей, развитию увлеченности и интереса кполучению знаний. Так были введены новые разделы «Драма» и «Естествознание»,основным направлением которого является становление и развитие коммуникативнойкомпетентности детей. Это позволит развить у ребёнка выразительность речи, повыситьуровень его интеллектуальной культуры, воспитать эстетически развитую личность, привитьлюбовь к родной культуре, помочь каждому почувствовать уверенность к себе, выработать уребёнка эмоциональную отзывчивость, и при этом иметь ярко выраженныйоздоровительный характер.

Таким образом, в стране в период независимости был сделан большой шаг пореформированию образовательной системы, где главной задачей является развитиесоциально-психологического, личностного, волевого, физического и интеллектуальногобудущего поколения.

109

Актуальные вопросы и проблемы в системеобразования и методике преподавания.

Садвакасова Ляйлим БакитжановнаУчитель биологииВысшего уровня квалификацииПервой категориис.Садовое

Педагогические условия самореализации одаренных детей.«Таланты редки, их надо беречь и сохранять, в них настоящая живая сила нации»,-

сказал академик Вернандский.Бытует мнение, что одаренные дети не нуждаются в помощи взрослых, в особом

внимании и руководстве, они сами пробьют себе дорогу. Но не следует забывать, что в силуличностных особенностей такие дети наиболее чувствительны и ранимы. Следует помнить,что как бы ни был одарен ребенок, его нужно учить. Важно приучить к усидчивости,приучить трудиться, самостоятельно принимать решения. Станет ли малыш впоследствииученым, изобретателем, политиком, изменившим мир к лучшему? Или согнется под грузомнерешенных проблем, так и не развив свои дарования и не найдя форм и способов для ихадекватного применения? Ответ на эти вопросы во многом зависит от того, как пройдутшкольные годы одаренного ребенка.

По подсчетам экспертов в общем объеме национального богатства наиболее успешныхстран примерно 15% приходится на материальные ценности, 15-20% - на природныересурсы, а 65%- это человеческий капитал.

В Казахстане на протяжении многих лет президентом страны огромное вниманиеуделяется образованию. В нашей стране на системную основу поставлен поиск талантливоймолодежи: действует программа «Дарын», начали работу 20 интеллектуальных школбудущего для одаренных детей с углубленных изучением естесственно-математическогоцикла. Инициированная в начале 1990-х годов президентом страны программа «Болашак»,позволила обучить за рубежом в ведущих альма – матер мира целое поколение талантливойказахстанской молодежи. В общей сложности с 1992 по 2010 год в рамках даннойпрограммы завершили обучение сотни молодых, талантливых казахстанцев.

Провозглашение образования основой роста конкурентоспособности страны всовременном мире ставит в центр развитие человеческого потенциала страны и созданиеусловий для удовлетворения потребностей граждан в качественном образовании. Именноодаренные дети составляют его особый ресурс, так как обладают неординарнымиспособностями, проявляющимися в виде высоких достижений в том, или ином видедеятельности.

На сегодняшний день проблема развития и сохранения интеллектуально-творческогопотенциала одаренных детей, несмотря на все усилия науки и практики, не решается.Успешное и устойчивое развитие личности происходит в процессе ее самореализации.Поэтому важной задачей современного образования является создание педагогическихусловий самореализации одаренных детей для их полноценного развития и сохранения вдальнейшем своих выдающихся качеств.

К тому же именно одаренные дети являются уникальной возможностью казахстанскогообщества в условиях экономического кризиса компенсировать потребности в экстенсивном

110

воспроизводстве интеллектуального человеческого ресурса. На первый взгляд личностные исоциальные преимущества одаренного учащегося обеспечивают успешность его развития.

Социальная значимость и актуальность научно обоснованной педагогической работы содаренными детьми, потребность в расширении теоретико-методологической базыопределили выбор темы исследования, проблема которой сформулирована следующимобразом: «Какой должна быть совокупность педагогических условий, обеспечивающаясамореализацию одаренных детей?»

На основе теоретического анализа необходимо обосновать понятие «одаренные дети»как феномен социально-педагогической действительности, раскрыть сущностьсамореализации одаренных детей. Выявить педагогические условия самореализацииодаренных детей. Разработать и реализовать модель самореализации одаренных детей.Определить систему критериев самореализации одаренных детей.

Модель самореализации, включает в себя следующие педагогические условия:- создание культуротворческой развивающей образовательной среды;-целенаправленное обогащение опыта творческой деятельности одаренных детей всовместной деятельности соответственно «направленного» интереса, вида и уровняпроявленной одаренности в социально-значимых областях с другими одаренными детьми испециалистами высокой квалификации;-проведение общественных презентаций достижений одаренных детей;-организация психолого-педагогической диагностики;-выявление критериев и показателей самореализации одаренных детей, позволяющихкорректировать развитие одаренного ребенка в соответствии с особенностями проявленийодаренности.Исходя из вышеизложенного, были определены следующие задачи:-на основе теоретического анализа обосновать понятие «одаренные дети» как феноменсоциально-педагогической действительности, раскрыть сущность самореализацииодаренных детей;-выявить педагогические условия самореализации одаренных детей;-разработать и реализовать модель самореализации одаренных детей;-определить систему критериев самореализации одаренных детей.

Методы исследования: теоретический анализ психолого-педагогической,социально-педагогической и научно-методической литературы по проблематикеисследования; анкетирование; интервьюирование; тестирование учащихся, родителей,педагогов; педагогическое наблюдение; биографический метод; анализ продуктовдеятельности; экспертная оценка; математическая обработка данных исследования;педагогический эксперимент.

Новизна проблемы заключается в том, что:- определены особенности самореализации одаренных детей, заключающиеся в высокойпотребности этих детей в реализации своего «дара» и стремления к значимости собственнойличности;- выявлена совокупность педагогических условий самореализации одаренных детей,обуславливающая реализацию и развитие их возможностей социально-значимойдеятельности соответственно проявленной одаренности и «направленного» интереса(создание культуротворческой развивающей образовательной среды в учрежденияхобразования; целенаправленное обогащение опыта творческой деятельности одаренныхдетей в совместной деятельности соответственно направленного интереса ,вида и уровняпроявленной одаренности в социально-значимых областях с другими одаренными детьми испециалистами высокой квалификации; проведение общественной презентации достиженийодаренных детей; организация психолого–педагогической диагностики, позволяющей

111

корректировать развитие одаренного ребенка в соответствии с особенностями проявленийодаренности).

Теоретическая значимость данного вопроса состоит в том, что:-уточнены особенности проявлений одаренных детей как феноменасоциально-педагогической действительности, состоящие в том, что одаренные детипредставляют собой часть социума, обладающую значимым для прогресса обществатворческим потенциалом, проявляющимся, с одной стороны, в опережении возрастных нормпоказателей развития, выдающихся достижениях в одной или нескольких видахдеятельности, устойчивом стремлении к совершенству, с другой, - врожденной диахронииразвития, низкой эффективности социальной адаптации; и, как следствие, нуждающейся всоответствующей направленной поддержке формирования механизмов эффективнойсамореализации в социуме в целях позитивной социализации в интересах личности,общества, государства;- обосновано определение самореализации одаренных детей как педагогического явления,представляющее собой интеллектуально-творческую активность одаренного ребенка всоциально-значимых видах деятельности, способствующую реализации «направленного»интереса одаренного ребенка в соответствии с видом и уровнем проявленной одаренности истановлению проявленной одаренности как качества личности.Практическая значимость заключается в том, чтобы:- создать модель самореализации одаренных детей, направленную на целенаправленноеобогащение опытом творческой деятельности одаренных детей с другими одареннымидетьми и специалистами высокой квалификации в совместной деятельности, соответственно«направленного» интереса, интереса, вида и уровня проявленной одаренности всоциально-значимых областях;- на основании данной модели разработать и внедрить в практику социально-значимые,интеллектуально-творческие проекты, способствующие реализации одаренными детьми ихвозможностей и стремления к значимости.На рассмотрения выносятся следующие положения:-самореализация одаренных детей способствует реализации одаренными детьми своихвозможностей, осознанию собственной значимости, и, как следствие, позитивнойсоциализации в интересах личности, общества, государства.-трудности самореализации одаренных детей обусловлены противоречивымисоциально-педагогическими особенностями: одаренные дети обладают значимым дляпрогресса общества творческим потенциалом, проявляющимся, с одной стороны, вопережении возрастных норм показателей развития, «направленным» интересом впредпочитаемой деятельности, высокими достижениями в данной деятельности, устойчивомстремлении к совершенству, а с другой, врожденной диахронии развития, пониженнойэффективности социальной адаптации. Это обуславливает соответствующую направленнуюподдержку формирования механизмов эффективной самореализации одаренных детей всоциуме.

Самореализация одаренного ребенка – это интеллектуально-творческая активностьодаренного ребенка в соответствии с уровнем и видом проявленной одаренности,способствующая реализации «направленного» интереса одаренного ребенка всоциально-значимых видах деятельности и становлению проявленной одаренности каккачества личности. Специфика самореализации одаренных детей заключается в высокойпотребности этих детей в «опредмечивании» своих сущностных сил, то есть предъявленииобществу своего «дара», и заинтересованной оценке им же его значимости.

В условиях современного образования, опирающегося на факторы целостного развитияличности одаренного ребенка, эффективная самореализация одаренных детей возможна притаких педагогических условиях, как:

112

- создание культуротворческой развивающей образовательной среды в учрежденияхобразования;-целенаправленное обогащение опыта творческой деятельности одаренных детей всовместной деятельности соответственно «направленного» интереса, вида и уровняпроявленной одаренности в социально-значимых областях с другими одаренными детьми испециалистами высокой квалификации;- проведение общественной презентации достижений одаренных детей;-организация психолого-педагогической диагностики, позволяющей корректироватьразвитие одаренного ребенка в соответствии с особенностями проявлений одаренности.

Критериями самореализации одаренных детей являются:-мотивационный: уровень мотивации успеха и потребности в достижении.-деятельностный: степень интереса к деятельности соответственно проявленнойодаренности и устойчивость высоких достижений в социально-значимых видахдеятельности в динамике возрастного развития.-личностный: позитивная эмоциональная стабильность (уровень тревожности),общительность (коммуникативные склонности) и самооценка.

В заключение необходимо подчеркнуть, что, бесспорно, каждый ребенок должен иметьвозможность получить в школе такое образование, которое позволит ему достигнутьмаксимально возможного для него уровня развития. Поэтому проблема обучения актуальнадля всех детей, и тем более для детей одаренных. По мере повышения качестваобразовательного процесса в массовой школе, роста квалификации педагогов, внедренияразвивающих и личностно-ориентированных методов обучения, использования ресурсовинтернет-технологий, создания обогащенной школьной образовательной среды ит.д.существующие на данный момент варианты «внешней дифференциации», возможно,окажутся сведенными к минимуму.

У большинства людей доминирует определенное полушарие. Это связано сособенностью образовательных систем. С рождения ребенок почти в равной степенигармонично пользуется возможностями, заложенными в разных долях мозга. Затем из-заоднонаправленности современных учебных заведений одно полушарие берет верх.Например, в математических школах мало развивают творческое мышление, хотяматематика- самая творческая наука. А в музыкальных школах или консерваториях редкотренируют логическое мышление. В результате, у многих людей развито только однополушарие.

Мощнейшим тормозом, сдерживающим гармоничное развитие творческих личностей,выступает традиция левополушарного образования, которое распространяется и на всеобщественные «надстройки». Если креативность, которая заложена в каждом из нас, ипроявляется, то на чрезвычайно ограниченных «участках» нашей жизни, вместо того, чтобыбурлить в полную силу по всему жизненному пространству.

Делаем вывод: развить и воспитать в себе способности творчески мыслить можнотолько опираясь на оба полушария. Для гармоничного развития ребенка необходимонаучить его по-разному осмысливать учебный материал (логически, образно, интуитивно,творчески).

В учебной деятельности нам надо активнее задействовать правое полушарие, научитьмыслить детей по-другому – не так, как мыслит логика, рассудок. Поэтому для развитиякреативности одной из основных задач является стимуляция работы правого полушария.Самый простой и естественный путь – те виды деятельности, которые «включают» правуючасть мозга. Это все виды творчества: рисование, пение, танец, другое активноесамовыражение, слушание музыки, восприятие запахов, оперирование символами, образами.Все это мы не так уж часто делаем в учебном процессе.

113

Казахстан хочет быть конкурентно-способной страной, хочет вырастить и сохранитьсвой интеллектуальный потенциал. Поэтому проблема развития одаренного ребенкаприобретает государственный характер: именно с помощью одаренные дети могут раскрытьполностью свои таланты, быть понятыми и принятыми социумом и самореализовываться, втом числе и для социального блага.

Проблема самореализации одаренных детей в последнее время все больше привлекаетвнимание специалистов и общественности. Для решения данной проблемы недостаточнознать явные особенности проявлений одаренности у детей, важно осмыслить основныеаспекты данной проблемы в социально- педагогическом контексте.

Одаренному ребенку необходим выход в иное образовательное поле. Он раньше другиххочет ориентироваться в интеллектуальном образовательном пространстве, видеть и знатьаспекты своей специальности, обусловленной природными способностями направленногоинтереса, быть социально-полезным.

Опережение - его форма, которую надо принять обществу. Позитивное принятиетворческой природы одаренности и построение соответствующих образовательныхпрограмм является основным условием позитивной самореализации одаренного ребенка винтересах социума.

Одаренный ребенок должен быть востребован. Тогда он будет продуктивен. Амогущество Казахстана будет прирастать интеллектуальными ресурсами ее активных иодаренных граждан.

Важнейшим свойством явления одаренности является стремление к достижениюнаивысшего, идеального результата в поставленной цели. Идеальность – важнейшеесвойство индивидуальности, характерная черта, обусловленная социальной природойодаренного человека. Человек, наделенный развитыми способностями – другой и похарактеру, и по восприятию мира, он по-другому строит свои отношения с окружающими,по-другому трудится. Поэтому, чтобы суметь развить его способности, реализовать его дар,необходим личностно-деятельностный подход.

Необходимо учитывать, что формирование стиля мышления, поведения, общения,деятельности одаренных индивидуумов происходит в среде, а именно культуротворческойразвивающей образовательной среде. Данная среда, с одной стороны, является отражениемобъективной пространственно-временной реальности, а с другой, тесно связанна ссубъективными факторами: установками и концепциями образования, ориентированнымина социальные, идеологические и нравственные мотивы организаторов образования(например, возможности изменить материальную базу, приоритеты в содержанииобразования).

Самореализация одаренного ребенка возможна в совместной социально-значимойдеятельности с одаренными детьми разных видов и уровней одаренности и специалистамивысокой квалификации соответственно направленного интереса одаренных детей.Обогащение их опыта творческой деятельности в культуротворческой развивающейобразовательной среде позволяет закрепить проявленную одаренность как качестволичности, увереннее ориентироваться в социальной среде, решать сложные жизненныезадачи, адекватно воспринимать мир и себя в нем, позитивно взаимодействовать сокружающими людьми, сверстниками и взрослыми, активно включаясь в общественнуюжизнь.

«Образование является частью культуры. В ней фундаментальные ценности выступаюткак общечеловеческие, принадлежащие культуре в целом, и лишь принимают различные,даже отрицающие их самих, формы при их реализации в конкретных условиях», -писалВ.В.Краевский.

Одаренный ребенок от рождения личность – открытое существо, реализующее себя вмногообразном, созидательном общении с другими. Осознание самоценности человеческой

114

личности определяет стратегическую цель образования – гуманизацию личности. Будемнадеяться, эпоха информационного скачка унесет нас на просторы Вселенной. Потребностьв научном познании здесь безгранична. И одаренные дети сегодня – исследователи научногознания, а завтра его прирожденные создатели. Они перевернут новую страницу прогрессачеловеческой цивилизации.

Программа развития образования наметила научные аспекты изучения особенностейразвития творческой личности .Это важное условие, непосредственно способствующеесозданию и поддержанию на высоком уровне научно-технического, политического,культурного и управленческого потенциала страны. И одной из задач его на современномэтапе является выработка общественного сознания, предполагающего ответственностьлюдей перед лицом глобальных проблем, от которых зависит выживание человечества, а сразвитием нового мышления в отношениях между людьми –определение приоритетныхцелей и направлений в решении социально значимых проблем. В этом смысле, пониманиенаучно–методологических основ одаренности открывает перед современным образованиемновые грани изучение природы одаренности, а с ними новые перспективы и возможности ворганизации обучении и развития всех детей, научных исследований в этой области.

Никляева ОксанаЮрьевнаСадчиковская СШ

Внедрение программы семи модулей в учебную деятельность начальной школы вусловиях обновления содержания образования

«Кто постигает новое, лелея старое, тот может быть учителем».Конфуций.

Обновление содержания образования требует, прежде всего, больших перемен отсамих нас. Шагая в ногу со временем, современный учитель просто не может сегодняприйти на урок с традиционной методикой обучения. Такое мнение у меня сложилось послетого, как прошла обучение курсов «Эффективное обучение». А уже после внедрения впрактику идею этой программы, я точно убедилась в этом. Старые методы и подходыобучения хороши, они дают знания, но не учат тому, как учиться, не способствуютпрочному усвоению знаний, не развивают глубокое понимание предмета, не решаютпроблему самостоятельного подхода к знаниям. Конечно, несомненно, стержневой фигуройв учебном процессе является учитель, он должен научить ребенка самостоятельно добыватьзнания.

Свою практику я начала с составления среднесрочного планирования. Передпостановкой смарт – цели, я поставила для себя вопрос, как я хочу научить детей?Определила цель серии запланированных уроков. На каждом из последовательных уроковсоответственно была поставлена реализованная цель. Цели всех уроков, я считаю, былидостигнуты, так как обучающиеся на этапе рефлексии могли не только рассказать: чемунаучились, но могли и прописать, что узнали по данной теме, по результатам выполненныхпрактических и самостоятельных работ на уроке на совершенствование знаний и умений,выполненных на хорошем уровне.

Для этого я использовала активные формы и методы обучения для вовлечения всехучащихся в процесс обучения и развития мышления. На мой взгляд, эмоциональный настройв начале урока, является отправной точкой продуктивного урока. Такие приемы«Комплимент», «Подари улыбку другу», «Почувствуй теплое настроение твоеготоварища» сохраняют позитивное настроение на весь урок, помогает снять стрессовую

115

ситуацию в начале урока. Ведь мы - учителя должны предполагать, что каждый ученик идетна урок, чтобы получить хорошую оценку, и чтобы избежать конфликтной ситуации в концеурока мы должны снять это перенапряжение в начале урока.

Для успешного усвоения новой информации помогло мне обучение в диалоге. Язаметила, что слабо мотивированным ученикам легче обучаться, когда есть такаявозможность работы в паре, которая помогает общаться с более успешными обучающимися,выполнять непосильные для них задания.

Групповая работа на уроке, я убедилась, является одной из главной, активной формойобучения, для вовлеченности всех учащихся в процесс развития и мышления. Она позволиласоздать атмосферу сотрудничества, взаимобучения, возможность осознания, что у каждогочлена группы может быть своя идея, что не просматривается во фронтальной работе.

Я заметила, что некоторые ученики, которые раньше хорошо учились, имели хорошиезнания, на уроке просто отсиживались, а в работе по группам проявляли себя лидерами.Умели распределить, организовать, распланировать задания в группе. Слабые обучающиесячувствовали себя более уверенными: у них ушла тревожность быть неуспешными.

Так же этот вид работы учит аргументировать свою точку зрения, умение вести диалог,располагает к благоприятному климату в классе. На уроках я использовала методформативного оценивания, который позволяет стимулировать процесс обучения.

Если на уроке будут выполнены все условия формативного оценивания: пониманиеучащимися целей урока, умение анализировать собственную деятельность, знание ипонимание критериев оценивания, коррекционная работа с учетом результатов оценивания,то это обеспечит результат эффективного обучения. Эффективные техники формативногооценивания, которые я использовала «Светофорик», «Солнышко», «Лесенка успехов».Одним из факторов, влияющим на процесс обучения учеников является роль и место

учителя на уроке. Если раньше у учителя была ведущая роль, то в планировании сериипоследовательных уроков, я учла этот фактор и построила уроки с учетом того, чтоучитель и ученик являются партнерами.

После внедрения изменений я получила неплохой результат. Для учащихсяпоявилась возможность стать более внимательными на уроке, понимающими,доброжелательными, изменить свое отношение друг к другу, благодаря диалоговомуобучению. Работая в команде, ребята сплотились, каждый смог раскрыть в своемоднокласснике положительные качества, которые в обычной деятельности были не заметны.

Я, конечно, сменила авторитарный стиль обучения на демократический. Раньше меняраздражал шум, чрезмерная возня на уроке, то сейчас я на это не обращаю внимания. Детирассуждают, спорят, доказывают, работают, составляют схемы, таблицы. Это значит, чтоурок проходит на хорошем, развивающем уровне. Оказалось, что ученики хорошовоспринимают новое, им становится интересно на уроке, они возбуждены, можно сказатьреактивны, только надо уметь их организовывать. Особенно изменения хорошо сказалисьна учащихся со слабой мотивацией. На практике все модули обучения позволили их неоставлять в стороне. Они работают, соперничают, рассуждают, могут оценивать себя идругих.

Реализация среднесрочного планирования повлияла на моё профессиональноеразвитие. Теперь я умею построить урок согласно теории критического мышления, котораявключает 3 фазы: вызов, осмысление, рефлексию. Уроки выстроить по таксономии Блума:по призме «от простого к сложному». Планировать урок с позиции инклюзивного,коллаборативного, интерактивного обучения, только тогда будет виден результатвовлеченности всех учащихся в процесс обучения и развития мышления.

SMARTирование целей обучения означает, что важно поставить умную, достигаемуюцель. Дифференциация целей решает проблему вышеизложенного – вовлеченности всех в

116

процесс обучения и развития. Невозможно произвести изменения в учебной практике безиспользования методик метапознания.

Данная методика успешно решает проблемы развития навыка тому, как учиться.Вопросы высокого порядка позволяют выяснить владеют ли навыками учащиеся. Умениепрописывать алгоритмы, стратегии тоже позволяют увидеть реальную картину развитиямышления. Раньше мы сталкивались с термином «личностно-ориентированное образование»,но до уровня метапознания его не доводили.

Во время курсов особенно привлек мое внимание вопрос оценивания, потому что яизменила свое отношение к сухой, академичной системе выставления определенной оценкиза урок. Я всегда знала, что все виды оценивания предполагают наблюдение: учительвыясняет, что знают и умеют ученики и с какими сложностями они сталкиваются, а затемвыводит определенный балл. В своей педагогической деятельности я часто использовалаприемы формативного оценивания, не зная, что они так называются.

Проработав во время курсов теоретические аспекты по модулю «Оценивание дляобучения и оценивание обучения», я в достаточной мере усвоила материал из руководствадля учителя. Много времени отвела поиску информации в Интернете, и все полученныемною знания отразила в своих планах. Мне очень понравились различные техникиформативного оценивания: «Одноминутное эссе», «Внутренний и внешний круг»,«Словесная оценка», «Две звезды и пожелание». Особый интерес у меня вызвалокритериальное оценивание, потому что оно в полной степени дает возможность ученику иучителю отследить конечный результат и наметить дальнейшие пути в обучении.

Я считаю большим плюсом, что при критериальном оценивании ученик становитсянастоящим субъектом своего обучения, снижается школьная тревожность ученика, учительот роли “судьи в последней инстанции” переходит к роли консультанта, специалиста,тьютора. Это очередное изменение, повлиявшее на мои подходы в системе оцениванияучащихся. Впервые я стала на каждом уроке применять самооценивание (у ребят былилисты оценивания «Мои достижения на уроке», «Светофор»), взаимооценивание. Критериимы разрабатывали вместе с ребятами. Это позволило мне обеспечить обратную связь,повысить мотивацию многих учеников, указать им на то, как улучшить свое обучение и,наконец, ребята стали активными участниками собственного обучения.

Сейчас я поставила перед собой цель – применять современные виды работы на уроках.Я осознала, что теперь свои уроки буду проводить несколько иначе, и дело не только вформах и методах обучения, но и в содержании уроков. Так как только от содержанияпредложенных мною заданий и от содержания задаваемых вопросов зависит глубинаосмысления и понимания изучаемого материала.

Внедряя новую методику в учебную деятельность, я заметила, что я сама меняюсь влучшую сторону. Чем нравится мне эта методика? Тем, что она учит детей добывать знаниясамостоятельно, уметь делиться своими знаниями, помогать менее успешным ученикам,развивать в детях коллективизм, коммуникабельность, толерантность, уметьсамоорганизовываться, научиться самореализоваться. Надо видеть, как дети судовольствием постигают знания самостоятельно, с каким энтузиазмом они берутся за дело!Групповая работа учит многим качествам, которые мы растеряли. Это взаимовыручка,взаимообучение, коллективизм.

В целом свое обучение на курсах уже сейчас могу назвать успешным, так как произошлонеобходимое изменение в понимании мною необходимости этих изменений. А припроведении уроков мне показались весьма эффективными все применяемые мною идеи семимодулей программы. Что мне дала практика в школе? Прежде всего- уверенность вправильности проводимого реформирования, в том, что стандартные подходы кпреподаванию больше не подходят, так как не гарантируют и не дают именно

117

функционально значимых знаний и умений, а предлагают лишь большой объем информации,не применяемой и на половину в дальнейшей учебе и жизни нашими выпускниками.

Делая вывод из всего вышесказанного, я отмечаю основные приоритеты своейдальнейшей работы в школе. Во-первых, это развитие метакогнитивных знаний учащихся,которые будут направлены на побуждение у них желания самостоятельно обучаться. Ужепроизошло изменение собственного взгляда на критериальное оценивание, поэтомуразработка и применение критериев оценки учащихся на моих уроках будет использоватьсямною систематически. Применять информационно-коммуникативные технологии я буду какзначимый инструмент, помогающий в преподавании, облегчающий объяснение иобеспечивающий понимание учащимися нового материала.

Для себя я определила конкретные действия по развитию собственной практики:-применять групповую работу, где учащиеся могут выражать свои мысли, идеисобственными словами;- внедрять исследовательскую работу, для эффективного развития ребенка;- шире использовать вопросы высокого порядка, пытаться составлять такие вопросы спривлечением учащихся;- разнообразить работы творческого характера;- внедрять технологию критического мышления;- шире использовать формативное оценивание.

Брагинец Рамиля Закировна (автор)специалист высшего уровняквалификации первой категорииАндреева Анна Аркадьевна (соавтор)специалист высшего уровняквалификации первой категории.ГККП "Ясли - сад № 51"

Актуальные вопросы дошкольного воспитания и педагогические идеи в современномобразовании.

Современное образование так далеко ушло в своем развитии, что невозможноопределить истоки, наталкивающие на возрождение чего–то нового. Множествопедагогических идей просто нахлынули в образовательное поприще, которое просто неуспевает реализовывать на должном уровне предлагаемые технологии и инновации. Идеиразвивающего образования целеустремленно пробивают себе путь в современную практикудошкольного воспитания и обучения. Эти идеи исторически всегда были присущипоследовательному. Немецкий выдающийся педагог Ф. Фребель является автором термина«детский сад». Его идеи встречаются в рамках реального педагогического проекта(фребелевское движение имело в России – в 70 – х годов XIX в., где были организованныфребелевские сообщества, курсы по подготовке воспитателей и даже специальный женскийинститут). Кроме того, он являлся одновременно крупнейшим теоретиком и подвижникомразвивающего образования.

Ориентация прослеживается и в Концепции дошкольного воспитания. Попыткиреализации данных идей в программах, программно – методических комплексах,предназначенных для обеспечения целостного педагогического развивающегося процесса вдошкольных образовательных организаций (ДО). Первой из них, можно считать «Типовуюпрограмму обучения и воспитания в детском саду», созданную еще в 70 – х начале 80 – хгодов коллективом сотрудников НИИ дошкольного воспитания АПН СССР и ряда кафедрдошкольной педагогики. Следует отметить, что принцип развития был проведен в ней еще

118

весьма неравномерно и не затрагивал последовательно всех ее разделов. В большей степенион декларировался создателями программы (лучшей для своего времени), нежели получалтам предметный, работающий смысл. Однако, определенные модели развития детскихдеятельностей в этой программе были заданы (особенно в разделах по умственному иотчасти по эстетическому воспитанию). Педагоги разрабатывают и предлагают разныеварианты программ, учебно – методических комплексов которые прошли апробирование вдетских садах в рамках повседневной работы с детьми.

Но значит ли сказанное выше, что сегодня мы переживаем своего рода «бум» идейразвивающего образования? Думаю, что такое утверждение было бы, по меньшей мере,поспешным. Та как развитие образования, а именно дошкольного, претерпело множествоизменений на своем пути к совершенству, но, к сожалению, так и не достигло той самойточки соприкосновения теории и практики. Здесь следует выделить два основных момента.

Первый момент. Названные идеи – особенно если брать массовую практикудошкольного воспитания – у нас не столько «в деле», сколько «на слуху». Их практическоевоплощение носит или локальный и чаще всего фрагментарный характер, и в планетехнологического решения вряд ли может быть признано оптимальным. Достаточно указатьна то, что далеко не все современные программы развития дошкольников в должном объеме«обеспеченны» необходимыми методическими пособиями и рекомендациями, не говоря ужео конкретных сценариях занятия. Это делает затруднительным их использование в ДО.Многие из них приспособлены лишь для работы в «особом» режиме и фактически нерассчитаны на дальнейшее внедрение в широкое образовательное пространство. В такназываемом «особом » режиме работать не смогут детские сады, так как количество детей вгруппах не соответствует заданной цели, так же второй ступенью для продвижения в данномнаправлении является оснащение всеми необходимыми развивающими технологиями идоступной литературой. Еще одна проблема связанна с недостатком средств (в том числематериальных) для создания условий массовой практики такого компонента развивающегообразования, как обогащенная развивающая среда – предметно – игровая. Очевидно, чтоотсутствие специально организованного пространства развития детей ставит под сомнениеэффективность использования самых перспективных инновационных образовательныхтехнологий.

Подчас они не доведены до уровня возможностей и нужд массового пользования, в товремя как система подготовки воспитателей и методистов к их квалифицированномуприменению в нашем городе практически отсутствует. Чаще всего педагоги, которымиразработаны пособия и учебно–методические комплексы, не продолжают дальнейшееразвитие и обобщение своего материала для общего пользования. До сих пор не сложилась исистема информационного обеспечения, которая могла бы способствовать масштабномупроникновению инноваций в дошкольное образование.

Второй момент. Среди специалистов нет единого мнения относительно того, чтопонимать под развитием в тех случаях, когда речь идет об обучении и воспитания детейдошкольного возраста. Едва ли разумно призывать к единомыслию, но вопрос этот – далеконе терминологический. Без выработки согласованных позиций в данной области,проектируемые нормы и критерии возрастного развития, могут иметь лишь весьма«приближенный» или условный вид. Так и обстоит дело в самой действительности.Показатели «продвижения» детей, осваивающих разные развивающие программы, в итогеоказываются плохо сопоставимыми. В таких условиях эффекты развивающей икоррекционной работы не поддаются объективному анализу и фиксации. Сегодня проблемадаже в другом, в том, чтобы преодолеть некритическое, нерефлексивное, слепое обращениес краткосрочными и неапробированными на практике методиками, применение которыхпорой становится самоцельным и беспредметным. Надо ли говорить, что такая слепотаспособна нанести (и, увы, уже наносит) непоправимый и неоправданный вред детям,

119

неминуемо приводит к столкновению идей и дискредитации новых образовательныхтехнологий и диагностических средств? На первый взгляд, из этого нужно исходить приразделении труда между наукой и практикой в целом, так как редко наука может идти в ногус практикой. Мы часто пытаемся реализовать невозможное, интегрировать то, чтоизначально невозможно. Однако, это заблуждение чревато драматическими последствиями.Ведь там, где приступаем к проектированию инновационных образовательных систем (а непросто пытаемся внедрить в практику некие готовые методические рецепты), проблемаразвития теряет сугубо академический смысл, перестает быть чисто «кабинетной» Возможно,распространение развивающих технологий среди дошкольных организаций способствовалобы развитию в совокупности, но чаще всего сами детские сады оснащены на не достаточномуровне, а показ развития уровня детей при помощи некоторых элементов в отдельностирезультативности не даст.

Во всей своей наполняемости и напряженности она упрямо вторгается в реальноеобразовательное пространство. Несмотря на отмеченные выше трудности, благодаряусилиям ученых – психологов, передовых практиков дошкольного воспитания созданысущественные заделы для разработки, апробации и широкомасштабного внедрения данногообеспечения внутри системы образования.

«Типовая учебная программа дошкольного воспитания и обучения» утвержденнаяприказом Министра образования и науки Республики Казахстан от 12 августа 2016 года №499 является ядром инновационного программно – методического обеспечения дошкольнойстепени в системе образования. Цель программы опирается на общенациональные идеи«Мәңгілік Ел», направленные на формирование у детей духовно – нравственных ценностей,знаний, умений и навыков в соответствии с их возрастными и индивидуальнымивозможностями, на воспитание общечеловеческих ценностей, патриотизма и толерантности,а также на социально – психологическую, личностную, волевую, физическую иинтеллектуальную подготовку детей в школе. Программа рекомендована для всех типовыхдошкольных организаций вне зависимости от форм собственности и предшкольных классов.Программа охватывает возрастные периоды развития детей:Ясли – от 1 до 3 лет.Ранний – от 1 до 2 лет (группа раннего возраста)Младший – от 2 до 3 лет (первая младшая группа)Дошкольный – от 3 до 6 (7) летМладший дошкольный – от 3 до 4 лет (вторая младшая группа)Средний дошкольный – от 4 до 5 лет (средняя группа)Старший дошкольный – от 5 до 6 (7) лет (от 5 до 6 лет – старшая группа в ДО, от 6 до 7 лет –класс предшкольной подготовки в общеобразовательной школе, лицее, гимназии).

Каждая возрастная группа, распределенная на два полугодия, в пяти образовательныхобластях (Здоровье, Коммуникация, Познание, Творчество, Социум) имеет общие цели,задачи и ожидаемый результат. Каждая образовательная область разделена на подобласти.Именно «Типовая учебная программа дошкольного воспитания и обучения» задаетключевые ориентиры в ходе разработки, апробации и внедрения других составляющих,которые относятся к конкретным сторонам образовательного процесса. При составленииучебно – методических комплексов, пособий, педагоги опираются на базовую программу,учитывая цели и задачи.

Попытки «осовременивать» содержание и формы дошкольного образования попреимуществу опираются либо на интуицию (что очень сомнительно), либо на здравыйсмысл, как точку опоры для возложения фундамента дошкольного развития на должномуровне, что могло бы развить личность и знания дошкольника. В итоге предлагаютсячастичные, половинчатые меры, направленные на «косметический ремонт» системыдошкольного образования, но фактически не затрагивающие ее фундамента. На этом пути

120

никто не застрахован от неверных шагов, о чем свидетельствуют многочисленные попыткистроить дошкольные программы «в духе времени».

Известно всем, что стоит зародиться какой – либо новой тенденции (или простомодному поверию), как «по велению времени» сразу же приступают к перестройкеинститута образования, в том числе и обучения и воспитания. Однако, в своем стремлении«идти в ногу со временем» взрослые нередко начинают форсировать темпы детскогоразвития, но, обращая внимание на страшные последствия, нить, которая может потянуть засобой множество непонятных и неприемлемых моментов в развитии дошкольноговоспитания и обучения на уровне детских садов. Под видом модернизации содержание этогоразвития не самом деле, как писал основоположник отечественной дошкольной психологииА.В. Запорожец, подвергается упрощению, обеднению. Альтернативой симплификации.Запорожец считал амплификацию детского развития – его обогащение за счет резервов,присущих специфическим видам деятельности ребенка–дошкольника (игре, восприятиюсказок, художественному творчеству).

Взрослые оставляют за подрастающим поколением право участия в процессахобновления общества, выбор зачастую у детей небольшой, так как изначально пунктывыбираемые детьми уже загнаны в определенные рамки, родители связывают это участие споследующими (более «зрелыми») этапами развития. А пока детское словотворчестворасценивается ими лишь как «инфантильная» речь, склонность ребенка к слушанию сказок исочинению историй – небылиц, как наивный уход в мир грез, которому противостоиттрезвый реалистический взгляд на действительность взрослых людей, игра, как досужеевремяпровождение. Взрослые мирятся с этим лишь постольку, поскольку считается, чтомаленький человек пока ни на что другое не способен. Изначально не доверительноеотношение сковывает движения подрастающего поколения. При первой возможностиродители стараются занять его чем – то более «серьезным» и «взрослым», и она тут жереализуется. Причем чем раньше, тем лучше. Новая Типовая учебная программадошкольного воспитания и обучения раскрывает всесторонне ребенка, развивает творческие,здоровьесберегающие, познавательные, социальные, коммуникативные возможностикаждого ребенка. И тут поистине все средства хороши, лишь бы они были доступными дляребенка! «Развивающее образование призвано обеспечивать ребенку развитое детство» (В.В.Давыдов). А развитие детство – категория прежде всего культурно – историческая.

Пышко Галина Григорьевнаучитель истории«ГУ Затобольская школа-гимназия»отдела образования акиматаКостанайского района.

Современный урок истории как фактор формирования функциональной грамотностив условиях обновления содержания образования.

В современном, быстро меняющемся мире, меняется все, в том числе, и системаобразования. Чтобы не отставать от быстро развивающихся стран и легко интегрироваться вмировое образовательное пространство необходимо идти в ногу со временем. Президентстраны Нурсултан Абишевич Назарбаев подчеркивает, что «…одним из ключевых факторовуспеха всего модернизационного процесса является успешность обновления национальнойсистемы образования». В Послании Президента Республики Казахстан Н.Назарбаеванароду Казахстана от 27 января 2012 года «Социально-экономическая модернизация -

121

главный вектор развития Казахстана» отмечено: «Образование должно давать не толькознания, но и умения их использовать в процессе социальной адаптации».

В связи с этим главой государства указана необходимость дальнейшего развитияфункциональной грамотности школьников. Функциональная грамотность - это способностьличности на основе знаний, умений и навыков нормально функционировать в системесоциальных отношений, максимально быстро адаптироваться в конкретной культурнойсреде.

Процесс развития функциональной грамотности осуществляется на основеформирования навыков мышления средствами учебных дисциплин, исходя из предметныхзнаний, умений и навыков.

Средствами формирования и развития навыков мышления являются те же предметныеЗУНы, представленные в виде задания, а формой организации – проблемные ситуации. Приэтом сами навыки мышления служат инструментом перехода ЗУНов в компетенции, т. е. вфункциональную грамотность.

Стержневой фигурой в совершенствовании деятельности школ и обеспеченииуспешного обучения учеников и формированию функциональной грамотности являетсяучитель. Учитель не может не меняться, каков бы ни был стаж его работы. Учительобучает и воспитывает школьников разных возрастов, а значит должен быть компетентен вусловиях меняющегося образовательного пространства. Меняются приоритеты вобразовательной сфере, меняется его содержание, меняется и контент современного урока.

Каков он, современный урок? На мой взгляд, это урок, ориентированный на личностьученика, его потребности и запросы в образовательной сфере, развивающий интеллект,память, носящий творческий, деятельностный характер. Урок, на котором учитель-наставник, создающий условия для успешного освоения учебного материала испособствующий дальнейшему развитию полученных умений и навыков. От творчестваучителя, его способности качественно выстраивать парадигму каждого урока, зависит иконечный результат обучения. Современный урок истории, с точки зрения учителя,прошедшего уровневые курсы Кембриджской Программы это, прежде всего, внедрениеключевых идей семи модулей Программы. Один из модулей «Новые подходы в обучении»позволяет использовать диалоговое обучение для формирования функциональнойграмотности учащихся посредством работы в группе и организации диалога в формате«учитель-ученик», «ученик-ученик», «ученик-группа». Диалог – это особая среда, в которойучащиеся чувствуют себя раскрепощено и комфортно.

На уроках истории, истории Казахстана мною применяются следующие вариантыорганизации работы по формированию функциональной грамотности: организация работы вгруппе, где учащиеся выбирают координаторов групп, распределяя обязанности каждого иперенося ответственность за работу группы в целом. Используя прием «пчелка», где ученикдолжен собрать информацию разного характера из разных источников и представить ее ввиде выводов по изучаемой теме. Одним из приемов является выполнение опережающихзаданий по изучаемой теме. Например, изучая тему в 10 классе «Испания», ученикиготовят презентацию о ходе гражданской войны, включая ее в ход изучения новогоматериала. Таким образом, учитель делегирует часть своих полномочий ученику и темсамым повышает его статус среди учащихся. Изучая тему «Россия. СССР» ученикам былопредложено составить коллаж по теме, используя компьютерные заготовки из плакатовэтого периода, что позволило проявить творчество, смекалку и обобщить знания по теме вграфическом изображении. Наибольший интерес среди учащихся вызывает прием«Репортаж», когда ученик должен выступить в качестве репортера, берущего интервью уучастника исторических событий. Здесь проявляется умение составлять вопросы высокого инизкого порядка, предположить возможный ответ участника событий и умение выстроитьсвязную картину событий в целом, т.е. сделать выводы. Изучая тему «Первая мировая

122

война», ученики вели репортаж с места событий на Сомме, Вердене, Парижской мирнойконференции. Весьма интересным приемом является составление паспорта историческогодеятеля, который составляется по определенной схеме с элементом фантазии в контекстетемы. Все эти приемы позволяют сделать урок более интересным, насыщенным. Оченьважно научить учеников оценивать свою работу. Используя приемы критериальногооценивания на уроках, ученики выступают в роли модераторов этого процесса. Умениечетко формулировать мысли, выбирать главное, позволяет справляться успешно с даннойработой. Ученики учитывают уровень сложности и характер выполняемых заданий дляразных категорий учащихся, и в соответствии с этим подбирают критерии.

Приведя эту работу в систему, можно заметить положительный результат в повышениикачества подготовки к уроку всех учащихся. Само- и взаимооценивание позволяет повыситьстепень мотивации каждого учащегося, поскольку оценивание со стороны учеников классане менее важно, чем оценивание учителем.

Учитель в контексте обновлённого содержания образования должен обладатьвысоким уровнем ряда компетентностей: специальной компетентностью (способностьзаниматься собственно профессиональной деятельностью на достаточно высоком уровне ипроектировать свое дальнейшее профессиональное развитие); социальной компетентностью- совместной (коллективной, групповой) профессиональной деятельностью; образовательнойкомпетентностью (интерес к освоению профессиональных знаний, умений и навыков), атакже информационной, коммуникативной, компетентностью решения проблем.

Учитель должен быть креативен, мобилен, всегда готов воспринимать лучшее впедагогической практике и внедрять в процесс обучения. Вести мониторинг своейпрофессиональной деятельности, предвидеть и прогнозировать, т.е. быть профессионаломсвоего дела. Только в этом случае ученики будут идти на урок с удовольствием, а уходитьс урока с определенным багажом знаний.

Подкалюк Лидия НиколаевнаКостанайский педагогический колледж

Формы организации работы с обучающимися,адекватные новой парадигме образования.

На сегодняшний день образовательная система Республики Казахстан претерпеваетизменения, в которые вовлечены все ее структурные звенья и элементы. Происходит это попричине связанной со стремлением Казахстана сблизиться с мировой практикой иуспешной адаптацией наших выпускников к современным рыночным условиям. Этитенденции касаются и системы ТиПО, что нашло отражение в Законе РК «О внесенииизменении и дополнений в Закон РК «Об образовании»», в программе развитияобразования в Республике Казахстан на 2011-2020 гг. и других основополагающихнормативных документах. Для этого и необходимо уже сегодня формировать базовые иключевые компетентности современного молодого человека как основу функциональнойграмотности.

Формирование конкурентоспособного специалиста в современных условиях возможнотолько при внедрении и включении в образовательный процесс инновационных методоввоспитания и обучения подрастающего поколения.

Работая над этой проблемой, сталкиваешься с многообразием технологий и методов,с информацией о том, как же их применить в учебном процессе, как с их помощью добиться«научения» будущих специалистов практическим компетенциям. По этой причине приподборе методов обучения необходимо придерживаться некоторых критериев их отбора:

123

методы должны соответствовать профессиональной направленности, развиватьпрофессиональное мышление и познавательную деятельность, не иметь одностороннеепреимущество методов.

Для решения воспитательных и учебных задач в своей практике использую различныеинновационные формы работы. Один из таких подходов является групповой.Групповая, т.е. совместная форма обучения есть способ организации совместнойдеятельности учащихся в малых группах при опосредованном руководстве и всотрудничестве с преподавателем.

В ходе серии занятий по психологии данный подход был использован во времялекционных, а так же практически занятий. Организация занятий с использованиемобучения в сотрудничестве, дала возможность увидеть, как обучающиеся могутвзаимодействовать друг с другом, проявлять самостоятельность, творчески подходить квыполнению заданий, показывать свои лидерские навыки.

Так, на первом занятии с использованием данной формы работы для деления наподгруппы обучающимся была предложена детская игра «Камень, ножницы, бумага»,которая помогла им разделиться в свободном порядке. Такой прием ввел их взамешательство, т.к. они распределяются чаще всего по симпатиям и интересам. А вслучае свободного деления им необходимо проявить свои коммуникабельные способностидля совместного взаимодействия, которыми не все обладают. На первом этапе занятияпервоначальной моей задачей являлось ознакомление студентов с правилами работы вподгруппах и умении распределить роли, а так же взаимодействовать друг с другом.Совместная работа начиналась с индивидуальной работы каждого студента надматериалом лекции. С этой работой студенты справились успешно, потому что выполнялиее индивидуально. В процессе второго этапа, когда потребовалось работать в парах и вподгруппах, обучающиеся чувствовали себя скованно, неуверенно. На мой взгляд,это связанно с тем, что студенты не привыкли разговаривать на занятиях, обсуждатьпроблемы, самостоятельно искать выход. Чаще всего они получают информацию в готовомвиде от преподавателя. Постепенно атмосфера стала более открытой для общения,определились явные лидеры в подгруппе, которые координировали всю работу, и мне непришлось прибегнуть к запланированному приему определения лидера для озвучиванияизученного материала. Но при обсуждении говорили наперебой, мало прислушивалиськ «тихим» голосам середнячков. Проработав информацию, предложила студентампроизвести смену состава своих групп и поработать в «гостевой» подгруппе. Этот приемпоказал, что обучающимся в короткий временной интервал сложно дважды менять составподгрупп. Работа в этих подгруппах оказалась не эффективной для получения и усвоениязнаний студентами в силу того, что они никак не могли скоординировать свои действия другс другом.

Планируя последующие занятия, я старалась учесть возникшие барьеры на первомзанятии. На втором, третьем и четвертом занятиях использовала другие приемыраспределение, такие как «Смайлики - эмоции» (учитывая лидерские способностинекоторых студентов), «Мозаика» (целенаправленно распределяя обучающихся по уровнюсложности материала), «Лидеры» (обучающимся предоставлено право самостоятельнонабрать себе команду). Смена приемов, на мой взгляд, оказалась не маловажным факторомактивизации работы подгрупп. Основная работа по осмыслению новых знаний вподгруппах проходила на основе стратегий «Спикер», «Корзина идей» «Ментальныекарты», «Тур по галерее», «Слушающий треугольник». И здесь возникли определенныетрудности. Спикер не всегда правильно распределял обязанности в группе, доверяя толькотем, кого считал «надёжным». Многие старались выходить за счёт более сильныхобучающихся, часто работу группы и свою оценивали по принципу «друзей нельзя обижать».В остальных стратегиях обучающиеся – лидеры не всегда давали возможность проявить

124

себя остальным, считая, что их мнение одно правильное и не подлежит критике. Но отзанятия к занятию я видела происходящие изменения в совместной работе подгруппы. Уобучающихся снижался уровень тревожности, страха оказаться неуспешным,некомпетентным в решении каких-либо вопросов. Многие из них отметили, что работать вгруппе намного легче, так как тебя исправляют, дополняют и страх, что ты ошибешься,постепенно пропадает. Научились самооцениванию и взаимооцениванию, воспитыватьчувство ответственности за работу, повышать учебную и познавательную мотивацию.

Мной были отмечены некоторые барьеры в совместной работе обучающихся вподгруппах: не всегда они могут выделить главную мысль предлагаемого материала, невсегда правильно трактуют материал.

Не смотря на это, можно сказать, что применяемая групповая форма работы научитстудентов разговаривать, думать, мыслить, слушать и слышать, т.е. учиться вместе, а непросто выполнять что-то вместе! А это и является главной идеей использованиясовместной работы.

Следующая форма работы, используемая в педагогической деятельности – этодиалоговое обучение. Использование данной формы работы возникла в связи с тем, что всовременном обществе содержание понятия «общение» претерпело изменения.

Молодые люди не умеют взаимодействовать друг с другом по средствам устной речи, аотдают предпочтение письменной, очень сжатой речи. Это произошло в связи с появлениемновых технологий: компьютеров, Интернета, телефонов. Диалоговая речь стала носитьвопросно–ответный характер, а не межличностный. Студентам педагогическихспециальностей, в силу специфики профессии: постоянное выстраивание диалога со своимивоспитанниками, просто необходимо владеть всеми видами речи, особенно диалоговой, длявыстраивания полноценных взаимоотношений. Поэтому данный педагогический подходочень актуален для использования. Диалогическая речь – это вид речевого общения, вкотором проявляются и существуют межличностные отношения, очень важные вличностном развитии каждого из нас, но и также является одним из важнейшихобщеучебных умений.

Планируя свои уроки по психологии, я следовала модели обучения по Выготскому,которая предполагает, что знания приобретаются в результате вовлечения обучающегося вдиалог: говорения, обсуждения и аргументации. Передо мной стояла цель, заключающаяся вактивном включении и применении диалогового обучения на занятиях.

Для того чтобы диалогическое обучение состоялось в серии проведенных четырехзанятий, мной использовались следующие стратегии и методы диалогового обучения:«Горячий стул», «Представитель», «Спикер», «Корзина идей», «Метод 6 шляп», «Составитьвопрос на ответ», «Тур по галерее», «Толстые – тонкие вопросы», «Слушающийтреугольник», работа над основными понятиями темы занятия, работа в парах и подгруппах,обсуждение видеоматериала. Данные методики, приемы и стратегии были выбраны неслучайно. Каждая из них вовлекает обучающегося в совместный разговор с преподавателем,со своими сокурсниками. Я заметила, что это способствует их эмоциональному,психологическому раскрепощению, снятию тревожного напряжения. На занятиях стараласьнаправлять студентов на правильное формулирование вопросов когнитивного иразвивающего характера с учетом их сложности, давать объективную словесную оценкусвоей деятельности и деятельности товарищей. А так же адекватно воспроизводитьтекстовый учебный материал, уметь давать развернутые ответы на вопросы, самостоятельноизлагать свои суждения – все эти и другие учебные действия требуют достаточного уровняразвития связной речи.

Каждое занятие начинала со стимулирования студентов на дальнейшую деятельность спомощью психологических настроев. Во время которых происходило невербальноедиалоговое общение. На этапе проверки домашнего задания обучающимся предлагались

125

такие стратегии («Горячий стул», «Тур по галереи», «Составь вопрос на ответ»), которыеспособствовали мыслительной и речевой активизации. Было видно, что данная формаопроса импонирует обучающимся. В одном случае они смогли продемонстрировать умениезадавать вопросы, которые заранее подготовили дома, и получить на них ответ. При этомпроверить и закрепить знания как свои, так и товарищей. В других случаях произвестиобмен ответами, где тоже самостоятельно оценили друг друга. Но основная работа подиалоговому обучению, конечно же, происходила на этапе осмысления. Применяемыемной методы были рассчитаны не только на усвоение новых знаний из предлагаемогоматериала, но и на самостоятельное их добывание, осмысление и преподнесение товарищам.А в процессе всей работы происходило непосредственное диалоговое обучение.

На первых двух занятиях я увидела барьеры, с которыми обучающимся было сложносправиться: после распределения ролей они напрочь забывали функциональныеобязанности своей роли, и потому им было сложно скоординировать свою работу; несколькостудентов не участвовали в обсуждении вообще. Но в дальнейшем работа в группах даласвои положительные результаты. Не было ни одного студента, который сидел бы на урокебез дела. Наблюдая за их деятельностью, я увидела интерес сильных студентов к тому,чтобы, студенты с низкой мотивацией не оставались в стороне и тоже принимали участиев обсуждении и презентации своей части задания. Здесь я и увидела преимущество работыстудентов в парах, в подгруппах и как это влияет на развитие коммуникативных навыков.

Самое главное, на стадии внедрения и представления нового материала студентыотошли от традиционного. Старались использовать нетрадиционные формы представленияматериала: с помощью ментальных карт с пояснениями, инсценировали миниатюры,составляли и озвучивали синквейны, с использованием разработанных презентаций.Конечно же, возникали и сложности. В силу того, что студенты все-таки привыкли слушатьпреподавателя и фиксировать информацию, а не самостоятельно ее добывать иперерабатывать, им было сложно грамотно оформить ее с помощью речи. Я думаю, чтопри систематическом диалоговом обучении таких затруднений возникать будет мало.Студенты будут стремиться самостоятельно совершенствовать свои речевые навыки.

На этапе рефлексии каждый имел возможность высказать свое мнение по прохождениюзанятия с помощью «Синквейна», «Хок Ку», «Чемодан, мясорубка, корзина» как вербально,так и не вербально.

По завершению серии занятий меня очень интересовало мнение студентов о том, какоевпечатление сложилось у них о форме взаимодействия друг с другом и предлагаемомспособе общения. На что получила следующие ответы непосредственно от самих студентов:

Татьяна И.: «Во время занятий мы смогли учиться, общаясь друг с другом,обмениваться мнением. Нам как будущим воспитателям необходимо это уметь делать.Мы даем знания своим воспитанникам с помощью речи, наглядности. И вообщепостоянно общаемся с детьми строя диалог». С мнением Татьяны согласилась вся группа.

Именно после этого я поняла, что диалоговое обучение носит практико -ориентированную направленность для студентов. Заключается это в том, что полученныекоммуникативные умения в процессе занятий, в дальнейшем смогут быть апробированы иприменимы в своей практической работе студентами. Ведь развитие речи дошкольниковявляется одной из главных задач, которую решают в детском саду. И именно в этотвозрастной период диалоговая речь - главенствующая. Я сомневалась, что данныестратегии можно использовать с детьми дошкольного возраста, но в процессе проведениязанятий мое мнение изменилось. Конечно же, в чистом виде стратегии и методыдиалогового обучения невозможно использовать с дошкольниками. Они могут бытьиспользованы только после преобразования с учетом возрастных и индивидуальныхособенностей данного возраста. Например, метод «Снежный ком», «Горячий стул»,«Стоп – кадр», «Круг вопросов» и другие методы и стратегии вполне применимы и в

126

работе с детьми старшего дошкольного возраста. В принципе, можно преобразовать ииспользовать любую стратегию, главное чтобы в процессе ее проведения от детей нетребовалось умение читать и писать. В процессе обсуждения использования методовдиалогового обучения на практике с детьми мы со студентами определили на какихконкретно занятиях и в каких видах деятельности возможно их использование. А именно: назанятиях по развитию речи, ознакомлению с окружающим миром, при диагностированиипознавательных процессов, при определении уровня компетентности дошкольников.

В итоге хочу сказать, что эффективность диалогового обучения в том, что его можновнедрять на любом этапе урока. Для меня хоть и все непривычное, новое, но для себя ясделала вывод, что диалоговое обучение есть и будет моим главным инструментом назанятиях.

Приведенные инновационные формы работы являются маленькой долей всехсовременных методов, форм и приемов, используемых преподавателями в своей работе. Мыдолжны помнить о том, что инновационные методов, форм и приемы позволяют педагогамизменить и роль преподавателя, который является не только носителем знания, но инаставником, инициирующим творческие поиски студентов.

Время движется вперёд, и преподаватель тоже должен идти вперед вместе со временем,иначе он потеряет право учить.

Желобецкий Д.Ю.учитель технологииГУ «Школа-лицей № 2

отдела образованияакимата города Костаная»

Индивидуальный подход к обучению школьников навыкам художественноговыпиливания на уроках технологии.

«Одна из причин педагогического барака – боязнь подменного индивидуального обучения».Н.Крылова.

Издавна сложившиеся способы художественного выпиливания в наши дни развиваютхудожники и мастера предприятий народных художественных промыслов. Художественныеизделия, выполненные народными мастерами, служат непременной частью повседневнойжизни человека. Их продуманная форма и пропорции, рисунок орнамента и цвет самогоматериала характеризуют их художественное содержание, превращают обыкновенные вещив произведение искусства.

Повседневная, будничная педагогика включает в себя заботу о нравственномвоспитании наших детей, об их физическом и умственном развитии, о воспитаниитрудолюбия, о расцвете технических способностей и эстетических дарования. Созданиеизделий своими руками – это универсальное образовательное средство, способноеуравновесить одностороннюю интеллектуальную деятельность маленького человека, чтобыон развивался всесторонне. Занятия ручным трудом призваны воздействовать на ум, волю,чувства учащихся, пробуждать их к творческому самовыражению.

Художественному выпиливанию современные школьники обучаются на урокахтехнологии.

Целью обучения раздела «Художественное выпиливание» в программе курса«Технология» является ознакомление учащихся с наследием художественной обработки

127

дерева, привитие любви к данному традиционному ремеслу, обучение практическимнавыкам выпиливания, умению создавать собственные творческие композиции.

В статье представлены некоторые методические требования, обеспечивающиеиндивидуализацию обучения школьников технике выпиливания.

Индивидуализация позволяет реализовать личностно-ориентированное обучение черезобеспечение педагогических условий, способствующих достижению всеми школьникамиобразовательных стандартов.

Хорошим подспорьем в планировании и реализации индивидуального обучения считаюновый шаблон плана урока, который предполагает постановку обучающих целей на уровневсех учащихся, большинства учащихся и некоторых учащихся. Практика показывает, чтоученики по-разному овладевают знаниями и умениями. Это связано с многими факторами:типами темперамента ребенка (холерик, сангвиник, флегматик, меланхолик), видамивосприятия им информации (визуальная, аудио, кинестетическая) и учебной мотивацией.При изучении темы: «Художественное выпиливание» все учащиеся решают следующеезадачи:- эскизная разработка изделия: подбор материала;-столярная подготовка заготовки;-разработка рисунка;-перенос рисунка;-подготовка инструмента;-выполнение выпиливания;-отделка изделия.Обучение данным операциям является важным средством умственного, физического,творческого и эстетического развития на уроках технологии.

В процессе выполнения этих учебных задач педагогу необходимо оказывать содействиекаждому ученику. Важным умением, считаю, является умение учителя конкретизироватьприемы организации учебного процесса с учетом индивидуальных особенностей учеников.Для этого использую различные шаблоны, эскизы будущего изделия.

Также применяю методы педагогического воздействия: похвала, соревновательность,поощрение, индивидуальная беседа, наблюдение, формативное оценивание. Все эти методыиспользуются комплексно в зависимости от особенностей личности ученика и задачобучения. При этом педагог должен быть чутким, внимательным и заинтересованным вуспехе ребенка.

Все это обеспечивает хороший образовательный результат в виде 90% качествауспеваемости школьников 5-7 классов по предмету «Технология».

В статье актуализирована проблема важности индивидуального подхода в обучениишкольников на уроках технологии.

Педагог, знающий личностные особенности и интересы детей, способениндивидуализировать процесс обучения без ограничений.

128

Безлер М. В.Кузнецова М. Р.« Қостанай қаласыныңбілім бөлімінің № 22 орта мектебі» ММГУ « Средняя школа №22

отдела образования акиматагорода Костаная»

Полиязычие – основа формирования функциональной грамотности младшихшкольников в условиях обновления содержания образования.

В условиях государственной стратегии обновления содержания образования,применительно к внедрению полиязычия, нам, как учителям начальных классов, необходимобыло решить первостепенную задачу – определить уровень полиязычной готовностиучащихся и определить его критерии.

Согласовать в учебном процессе уровень владения и применения государственного,межнационального и иностранного языков, минимизировать возможные риски, для чегоопределить их.

На уровне психологической готовности к обучению младших школьников определитьединицу организации процесса обучения. В течение определенного нами времени проводитьцеленаправленное профессиональное наблюдение с целью недопущения возможныхперегрузок и упущения учебного материала.

В соответствии с поставленными выше условиями нами было проведено определенноеисследование и сформулирована проблема полиязычного обучения младших школьников наоснове формирования функциональной грамотности.

Мы пришли к выводу, что полиязычное обучение учащихся основам функциональнойграмотности будет успешным, если:- процесс обучения языкам будет согласован;- будет определено содержание и составляющие этой полиязычной готовности;- будет составлена соответствующая «дорожная» карта процесса обучения в условияхобновления содержания образования.

Нами использовались следующие основополагающие педагогические методы: изучениеи анализ новейшей литературы, профессиональное наблюдение, экспериментальноеориентирование процесса обучения.

Современное педагогическое понятие функциональной грамотности – это способностьчеловека вступать в отношения с внешней средой и максимально быстро адаптироваться ифункционировать в ней. В отличие от элементарной грамотности как способности личностичитать, понимать, составлять простые короткие тексты и осуществлять простейшиеарифметические действия, функциональная грамотность есть начальный уровень знаний,умений и навыков, обеспечивающий нормальное функционирование личности в системесоциальных отношений, который считается минимально необходимым для осуществленияжизнедеятельности личности в конкретной культурной среде.

Таким образом, нашей задачей в новых условиях обновленного образования присогласованном применении трех языков на уроках в младшей школе стало моделированиефункционально грамотной личности, минимально обеспечивающей свое автономноесуществование в социуме.

Для решения поставленной задачи нами использовались следующие педагогическиеформы и приемы работы в урочной и внеурочной деятельности.

129

Создана полиязычная картотека дополнительного раздаточного материала попредметам:-обучение грамоте (темы – гласные звуки дающие мягкость, йотированные гласные,слогоделение и транскрипция слов);-математика (темы - временные понятия, оформление задач, решение уравнений);-познание мира – терминология, названия племен, народов

Все дидактические задания носят функциональный характер, что позволяет нампостоянно связывать дидактический материал с жизненными ситуациями, акцентироватьвнимание учащихся на частном, выстраивая мыслительные цепочки более высокого порядка– синтезировать и оценивать учебную информацию.

Функциональная основа полиязычия прослеживется в заданиях, где необходимовыяснить этимологию слов, терминов, провести родственные связи между лексемами.Обосновать принцип возникновения и применения данного термина в архаических исовременных условиях.

Выбранная нами педагогическая стратегия применения полиязычия на основефункциональной грамотности, дает хорошую положительную динамику качестваобучаемости младших школьников. Прирост качества знаний в пределах 5-7% . каждуючетверть и по итогам независимых контрольных срезов. Наши учащиеся уже на первомэтапе обучения высказывают суждения, анализируют имеющуюся информацию, оцениваютее, делят материал на фактический и подтекстовый (что нам сказал автор? и что нам хотелсказать автор?), что, несомненно, является результатом обновления содержания образованияв начальном звене.

Неоценимую помощь в овладении полиязычным материалом нам оказывают нашиколлеги – учителя английского и казахского языка.

Как педагоги мы постоянно совершенствуемся. У нас есть собственная методическаякопилка новейших педагогических технологий и достижений. В ноябре – декабре 2016 годамы закончили краткосрочные курсы по обновлению содержания образования, благодарячему существенно повысили свой профессиональный уровень и осознали необходимостьпроцесса обновления в образовании.

В текущем учебном году создали творческую группу по функциональному анализутекста, в которой плодотворно работаем, по теме: «Формирование функциональнойграмотности анализа художественного текста в условиях обновления содержанияобразования и преемственности государственных стандартов уровня начального исреднего образования». Результатом работы станет лицензированное обобщениепедагогического опыта на республиканском уровне.

Шинкина Наталья ВасильевнаГУ «Аманкарагайская средняя школа имениН. Островскогоотдела образования акимата Аулиекольскогорайона

«Организация проектной деятельности для реализации творческого потенциалаучащихся».

С каждым годом подрастающее поколение отличается от предыдущего. Для детей ужене так интересны те игры, в которые играли их старшие братья и сестры. Развитиесовременных новых информационных технологий заставляет нас жить по - новому.

130

Практически каждая семья имеет телефоны и компьютеры. Поэтому в первую очередь,нужно постоянно учиться новому и самому педагогу.

Мой многолетний педагогический опыт работы и посещение огромногоколичества интересных уроков у своих коллег, а также преподавателей других школ, далимне возможность определить для своей работы продуктивные методы и приемы, припомощи которых предоставляется возможность достичь хороших результатовповышения качества знаний. Немаловажно, конечно, и развивать творческиеспособности учеников.

Применяя различные методы обучения, я пришла к заключению, что в первуюочередь необходимо сформировать положительную мотивацию обучающихся кпроцессу обучения. Данную проблему можно решить, используя в обучении методпроектов.

Таким образом, главной задачей процесса обучения будет являться формирование ушкольника способности и готовности самостоятельно постигать новые способыдеятельности. Кроме того, самостоятельные учащиеся позволяют развивать какинтеллектуальные, так и творческие способности, мыслительные и исследовательскиеумения.

Одним из способов реализации обучения с помощью технологии, осуществляющийкомпетентностный подход в обучении, который четко направлен на формированиеспособностей, позволяющих эффективно действовать в реальной жизни - является методпроектов. Применение современного метода дает возможность сформировать умладших школьников умение исследовать, которое будет способствовать развитию ихтворческих способностей и исследовательских умений.

Проектная деятельность учащихся в начальных классах имеет и свои особенности,Как утверждает М.В. Романовская, маленькие дети смогут выполнить только проектнесложный и простой. Ребенку необходимо не только представить поставленнуюперед ним задачу, но и найти способы их решения. Среди проектов, используемыхучителями начальных классов, можно отметить: проекты-игры, наблюдения, рассказы,конструктивные и экскурсионные проекты.

Результат своей работы учащиеся оформляют в виде альбома, газеты, гербария,журнала, наглядного пособия, фотоальбома, костюма, макета, плаката, модели,презентации, ролика. Достаточно просты и требования для выполнения проекта.Самостоятельно исследуя, познавая окружающий мир, учащиеся младших классовоткрывают для себя новые знания, а не приобретают их в "готовом виде". Учащиесяначальной школы имеют право на выбор темы, которая им будет интересна. Темы имеютглубокое общечеловеческое значение. Точками соприкосновения разных учебныхпредметов станут существенные этические положения, которые помогут сформироватьмировоззрение ученика, его отношение к окружающему миру, природе, обществу, самомусебе. Темы должны быть конкретны, образны, серьезны, а также просты и несложны.

Успех проекта будет достигнут только при тесном сотрудничестве педагога иобучающего.

Для того чтобы развивать творческие способности учащихся я использую методпроектов не только в урочной деятельности, но и во внеурочной. Это проведение праздников,игр, инсценировок. Немаловажны защита и презентация проектов. Эти проекты даютвозможность участвовать всем учащимся в классе, не акцентируя внимание на ихспособности. Но при подготовке нужно для себя четко определить конечный результат,предвидя трудности, которые могут возникнуть у ребят. Подобрать задания, специальныеметоды и приемы, которые помогут одним детям сократить путь к конечному результату,другим – сделать его более занимательным, третьим – утвердиться в чем-то. Привыполнении мини – проектов в группах, раскрываются даже самые скромные учащиеся.

131

Самое главное заинтересовать и вовлечь учащихся в работу над проектом. Именно в такойработе проявляется индивидуальность ребенка, его способности. Ребенок чувствует себянамного увереннее, что дает возможность повысить мотивацию к обучению. С большимудовольствием дети принимают участие в краткосрочных проектах, как на уроках, так и вовнеурочное время, увлекая за собой своих одноклассников. Именно в этой работепроявляются творческие способности учащихся. Они самостоятельно добываютинформацию из различных источников, отбирают необходимую и презентуют свой проект.

Для достижения положительной динамики обучения, необходимо отслеживатьрезультат. Наиболее эффективным способом является наблюдение и отслеживание качествазнаний с помощью диагностики. Уже в течение 4-х лет, я работаю по данной теме и,конечно, наблюдаю за результатами своей деятельности. В первую очередь хочетсяотметить повышение качества знаний. Причем дети, перешедшие в среднее звено, какутверждают учителя, работающие с ними, отличаются самостоятельностью, активностью,любознательностью, проявлением своих умственных и творческих способностей вразличных конкурсах, в которых занимают призовые места. Также активностью исамостоятельностью обладают и учащиеся 2 – го класса. Это четко выражено в болееразвитой речи, улучшением памяти, более свободном выражении своих мыслей исуждений, улучшением результатами письма сочинений, изложений, кроме тогоповысилось качество пересказа текста, результаты скорости техники чтения. Участвуя вразличных проектах учащиеся, конечно же, в первую очередь учатся самостоятельности,коммуникабельности, достижению поставленных целей.

Эта работа способствует привлечению родителей к учебе и проблемамшкольников, их участию и помощи в совместных мероприятиях, что, несомненно,сближает их, способствует взаимопониманию, что является немаловажным в обучении.

Принимая участие в различных творческих конкурсах, учащиеся испытываютчувство радости и гордости за выполненную работу.

Конечным результатом работы являются сами творческие работы, которыеповышают интерес именно к творческой деятельности, в результате чего повышаетсяпознавательная активность детей.

Таким образом, анализируя все проведенные наблюдения и результатыдиагностики, можно сделать вывод, что проектная деятельность способствует развитиютворческих способностей, повышает мотивацию к обучению, уровень обученности икачество знаний. Учащиеся применяют на практике свои теоретические знания истремятся к достижению новых.

132

Муратова Наталья Владимировнаг. КостанайЯсли-сад №15

«Экологическая компетентность».

«В мире есть не только нужное, полезное, но и красивое. Мир, окружающий ребенка,это, прежде всего, мир природы с безграничным богатством явлений, с неисчерпаемойкрасотой».В.А.Сухомлинский.

Не следует забывать, что все мы дети матушки Природы. И с ранних лет человекдолжен познавать ее, учиться любить, беречь, разумно ею пользоваться, быть толькосозидающей, а не губительной частью мира.

А с чего начинается любовь к Родине? Любовь начинается с любви к природе, родномукраю, к людям, ко всему живому, а воспитание этого должно начинаться с самых малых лет.Ведь потом, когда он станет взрослым, поменять мировоззрение, изменить представления ивзгляды человека на окружающее будет уже сложно. Экологическая компетентность,бережное и сердечное отношение к природе – вот что станет аналогом выживания человекана нашей Земле. На сегодняшний день экологическое образование — самаяпервостепенная задача.

Природоохранное воспитание неосуществимо без чувства созерцания, и успехпедагога находится в зависимости от умения сфокусировать взор ребёнка на красоту.Педагогу нужно помочь понять природу, услышать и разглядеть ее. Говорят, к природенадо прикоснуться сердцем, только через чувственное восприятие ребенок познает природу.Приведу пример: два окна в нашей группе выходят на восток, и мы можем увидеть восходсолнца. Я привлекаю внимание детей к красоте восхода, узнаю, какими краскамипостепенно окрашивается небо и как быстро меняется эта красота. Наблюдая за небом,солнцем, облаками, мы с детьми пришли к выводу, что, чем ярче светит солнце, темморозней денек. Когда мы знакомились с зимними явлениями, рассматривали снежинки, тоотметили, что каждая снежинка неповторима, единственная в своем экземпляре. В уголкеприроды у нас есть фиалка. Она стала вянуть, листики поникли, я ее переставила с уголкаприроды на подоконник поближе к солнцу, поливала ее питательными смесями и фиалка нетолько стала оживать, но даже распустила цветочки.

Обратила внимание детей на то, как растения откликаются на доброту и заботу и радуютнас своим цветением. Следовательно, мы смотрим на природу не только глазами, но идушой. При стремлении воспитывать детей, как хранителей природы, мы обязаны, преждевсего, помочь детям научиться восхищаться красотой природы.

Помните, что нет надобности давать ребятам готовые знания, раскрывать перед нимиистинный ответ, они должны учиться находить его с помощью своих умозаключений. Когдамы изучали тему «Зимующие птицы», я спросила детей: почему птицы улетают в теплыестраны? Ответ практически был у всех один и тот же: из-за холода. Я привела детямпримеры, что бывают случаи, когда утки остаются зимовать в тех местах, где не замерзаетвода, что клест выводит своих птенцов зимой. Таким образом, с помощью дополнительнойинформации и наводящих вопросов я добилась того, что дети пришли к выводу: птицыулетают из-за отсутствия пищи. Следующий вопрос был о пользе зимующих птиц. Так жеразмышляя и отвечая на вопросы, дети нашли правильный ответ. Рассматривая крота, детиотметили, что у него совсем крошечные глазки, удивлялись, как он ими может видеть, нопостепенно в ходе изучения заметили, что у крота интересной формы нос и, получивдополнительную информацию о жизни зверька, пришли к умозаключению, что под землей

133

глаза кроту не так важны, как важно обоняние, ведь под землей - темнота. Главная задача,стоящая перед педагогами, это научить детей мыслить в системе, с пониманием всехпроисходящих процессов в окружающем мире. В этом помогают основные методы работы.

Наблюдения, как за природой, так и за деятельностью человека в ней. Сущностьнаблюдения заключается в чувственном познании природных объектов различнымиформами восприятия (тактильное, зрительное, слуховое, обонятельное, вкусовое).Содержание наблюдений за растениями и животными складывается из следующихмоментов:-выделение самого объекта,-рассматривание внешних особенностей,-наблюдение за способами функционирования отдельных органов или частей тела уживотных (разнообразная форма поведения),-знакомство с компонентами внешней среды,-выявление зависимости состояния живого организма от внешних условий.

Наблюдения проводить лучше в форме циклов, так как это имеет ряд достоинств:информация выдается порциями, что позволяет лучше ее запомнить детям, преобладаетвизуальный источник над словесным, каждый новый цикл постепенно расширяет знанияоб объекте.

Игры « Назови одним словом» (обобщение), «Мешочек с чудесами», «Звучащий мир»(восприятие через чувства), «Что будет, если…» (осмысливание), «До и после»(анализирование).

Формами работы по экологическому воспитанию могут быть самые различные видыактивной деятельности, т.е. не надо заставлять ребёнка играть, а необходимо создаватьусловия, для возникновения интереса к игре:- не сдерживать двигательную активность детей;- вовлекать детей в исследовательскую работу – проведение опытов.

Любая исследовательская работа дает возможность развитию познавательногоинтереса ребёнка, его мышления, умения обобщать и обсуждать ожидаемый результат опыта.Например, когда мы с детьми говорили о воде, я принесла в группу снег в ведерке. Все еговнимательно рассмотрели и убедились, что на вид он белый и чистый, а по мере его таяниястали отмечать, что снег-то оказался не таким уж и чистым, так как в нем проглядывалисьгрязные вкрапления. Чем больше таял снег, тем грязи в ведерке становилось больше.Рассуждая, дети давали различные ответы и, как говорится, в споре родилась истина. Вовремя опыта со льдом, ребята сделали выводы, что он тает в горячей воде быстрее, чем вхолодной.

В экологическом воспитании мне помогают не только наблюдение, игры, различныеопыты, но и чтение художественной литературы, творческая деятельность (созданиерисунков, различных поделок из природного, бросового материала), прослушиваниеклассической музыки, сочинение экологических сказок. Всё это вместе даёт хорошиерезультаты. На занятии я познакомила детей с «Наурзумским заповедником». Это тема такзаинтересовала моих ребятишек, что им захотелось нарисовать животных заповедника,слепить их, создать книжки-малышки с загадками о животных этого заповедника. Вместе смоей воспитанницей сделали проект «Наурзумский заповедник» и на городском конкурсеона получила за него первое место. Мы, воспитатели, обязаны помнить, что у ребёнкавсегда должна быть возможность выразить свои впечатления в игре, творчестве, в слове.

Именно через эту деятельность происходит закрепление знаний и впечатлений,полученных ранее, и ребенок постепенно начинает ощущать связь природы со своей жизнью.Чтобы развивать творческое мышление детей, важно научить их выбирать из всей известнойим информации именно ту, которая нужна для решения данной конкретной задачи. Какими

134

красками будет сиять в будущем наша Земля? Это будет зависеть от того, что сейчас мывложим в души наших детей!«Давайте, дошколята, природу охранять!О ней ни на минуту не надо забывать.Ведь цветы, леса, поля и речки,Это все для нас навечно!»

Мажара Е.Г., учитель биологиивысшей категорииГУ «Аманкарагайскаясредняя школаим. Н. Островского отдела

образования акиматаАулиекольского района»

Непрерывное педагогическое образование – залог успешной работы учителя.Одной из первостепенных целей, поставленных президентом Республики Казахстан Н.

Назарбаевым, является создание эффективной системы образования. В основу модернизацииобразования в Республике Казахстан легло такое понятие, как «непрерывное образование»,т.е. «образование через всю жизнь», которое рассматривается как компонент социальнойинфраструктуры общества, является одним из приоритетных направленийиндустриально-инновационного и социально-экономического развития страны.

В большей степени образование на протяжении всей жизни необходимо тем, кто несетзнания учащимся, передает жизненный опыт подрастающему поколению, учитадаптироваться в социуме, развивает самостоятельность, целеустремленность иответственность у обучающихся. Такая миссия возлагается на учителя. Учитель в постоянноменяющемся обществе должен и сам пополнять свои знания, укреплять свои способности,владеть всеми преобразованиями в экономике, науке, развитии культуры и общества,профессиональной жизни. В настоящее время старинная пословица «век живи - век учись»отражает суть непрерывного образования.

Обучаясь в педагогических учебных заведениях, учитель получает углубленные знанияпо своему предмету, его обучают методическим приемам организации учебного процесса.Приходя в школу, мы применяем это на практике. Но если учитель применяет из года в гододни и те же технологии, приемы и методы преподавания, которые применял, например,двадцать лет назад, когда программа была другая, когда школа выполняла Государственныйзаказ в соответствии с ростом производства того времени, то такая система становитсянеэффективной. Например, по теории Ч. Дарвина долгое время считали, что эволюциячеловека была линейной от австралопитека до кроманьонца, одна форма сменяла другую, икаждая новая по развитию была ближе к современному человеку, чем предыдущая. Послемногочисленных исследований палеонтологических находок останков человека ученыепришли к выводу, что несколько разных видов гоминид, находящихся на разных "уровнях"близости к человеку, сосуществовали одновременно.

Задача современного учителя заключается в том, чтобы все теории изучить, так каккаждая имеет право на существование. Также много вопросов вызывает изучениевозникновения жизни на Земле. За последние годы появилось огромное количество новыхданных и исследований. На сегодняшний день очень много вопросов остаются

135

нерешенными, но общая картина того, как из неживой материи могла зародиться жизнь,очень быстро проясняется, но вместе с тем каждый ответ порождает новые вопросы.

Меняется время - появляются новые профессии, меняются люди – нужнысамодостаточные, конкурентоспособные, творческие личности, меняются программы –нужны умения учителя перестраивать свою работу, меняются требования времени – нужносформировать у обучающихся жизненно важные компетенции. И только тот учитель,который постоянно совершенствует свое мастерство через самообразование, курсыповышения квалификации, обучение в магистратуре, аспирантуре, может добиться хорошихрезультатов в своей педагогической деятельности и состоятся как «Учитель» с большойбуквы.

На стыке дисциплин большое развитие получили новые разделы биологии:микробиология, биотехнология, биофизика, биохимия и др. В связи с этим нужныспециалисты, обладающие знаниями в данных областях, и первоначальные знания они могутполучить с помощью учителя.

Очень важным моментом является то, что учитель, применяя различные способы иприемы обучения, с помощью которых достигает положительных результатов в своей работе,добившись высокого качества обучения, высокого профессионального мастерства, могподелиться с коллегами своими наработками, составить методические рекомендации ипособия по вопросам учебно - воспитательной деятельности. Он преуспевает, еслииспользует новые образовательные технологии, в том числе ИКТ - технологии.

Учитель не должен останавливаться на достигнутом, а постоянно в течение всейпедагогической деятельности совершенствовать свое мастерство. Уровнипрофессионального мастерства учителей неодинаковы. И мы иногда свое нежелание творитьоправдываем многими причинами: это и недостаток новой литературы, и загруженностьнепедагогической работой, и состояние здоровья, неблагоприятные бытовые и семейныеусловия, отсутствие на месте квалифицированных педагогов.

Главным у такого учителя являются: отсутствие чувства новизны, познавательногоинтереса, удовлетворенность достигнутым и самоуспокоенность. На самом деле в векинформационных технологий, компьютеризации, изобилия литературы, таких вопросовперед настоящим учителем не должно возникать.

У учителя есть много возможностей повысить свое мастерство. Например, уровневыекурсы, курсы по обновлению содержания образования, дистанционное обучение, участие всетевом сообществе, семинарах, тренингах, коучингах, онлайн – конференциях и многоедругое. Просто нужно иметь желание работать, творить, приносить радость детям от новогопрожитого дня, и тогда получишь удовлетворение от результатов своего труда.

136

Карпухина Наталья Игоревнаучитель начальных классоввысшей категорииГУ «Аманкарагайскаясредняя школаим. Н. Островского отделаобразования акиматаАулиекольского района»

Путь к совершенству – уважение к личности ученика.

«Людей неинтересных в мире нет.Их судьбы, как истории планет.У каждой всё особое, своё,И нет планет, похожих на неё».Е.А. Евтушенко

Школьник – человек – личность. Изучению человека посвящено огромное количествотрудов. Благодаря им, а также целому ряду современных наук, о ЧЕЛОВЕКЕ известнопрактически всё. Но, несмотря на это, каждый отдельный людской индивид– тайна. Ведь,кроме биометрических данных, каждому человеку присущ нескончаемый рядпсихологических, эмоциональных, мировоззренческих и других характеристик, которыеобразуют его Личность. И неважно, сколько ему лет – 5 или 50, его личностныехарактеристики имеют право на существование и уважение со стороны других людей, будьто старик или младенец, учитель или ученик. Конечно, это не значит, что любую личностьможно считать полноценно сформированной, зрелой. Но наша учительская задачазаключается не в том, чтобы «заклеймить» некоторые имеющиеся личностные недостатки, ав том, чтоб скорректировать их в положительную сторону. И единственно вернымутверждением, которым мы должны руководствоваться в своей воспитательнойдеятельности, которое должны принять как аксиому, не требующую доказательств, являетсято, что каждый человек рождается особенным и неповторимым, несёт в себе потенциал,которому суждено или не суждено раскрыться. И поскольку мы, учителя, безусловно, хотим,чтобы наши дети были счастливы в жизни, смогли полноценно состояться в ней, найти своёместо, любому из нас необходимо внимательно всматриваться во внутренний мир каждогоребёнка и помогать развивать самые лучшие его качества. Но нигде не найти универсальных«рецептов», как это осуществить, и каждый учитель находится в постоянном поиске болеепродуктивных способов своего воспитательного воздействия. Я - не исключение, и мнехотелось бы поделиться своими мыслями по этому поводу.

Начну с терминологии. Понятие ЛИЧНОСТЬ интерпретируется в различных источникахнеодинаково. И я не стану, цитируя, принимать чью-либо сторону, а постараюсь раскрыть,что вкладывается мной в эту формулировку. Для этого достаточно одного маленькогоуравнения: личность = индивидуальность. А дальше, как нельзя лучше, подходит краткий иточный тезис Н.Н. Михайлова и С.М. Юсфина: «Индивидуальность рождается вместе сразвитием рефлексии». Считаю, что только при наличии умения и потребности в рефлексиисобытий, происходящих в совместной или индивидуальной жизни, навыка самоанализа и

137

самооценки возможна работа над совершенствованием своей личности. А посему мыдолжны научить детей задумываться над каждым своим шагом, сделанным или несделанным в жизни. Осознавать ответственность за него перед другими людьми (близкимиили совсем незнакомыми), перед своим народом, перед Родиной, а главное - перед самимсобой. Должны воспитать в них стремление следовать статьям закона, нормам человеческойморали. Для того, чтобы строить свою работу в этом направлении, мы обязаны, какминимум, осознавать два момента: во-первых, помнить, что нельзя научить тому, чем невладеешь сам. Это значит, что учитель сам должен быть носителем долга, совести, чести,добра, справедливости. Во-вторых, принято считать, что школьник подобен пластилину и изнего легко можно «лепить». Но зачастую это не так, и, поступивший в первый класс ребёнок,уже имеет ряд сформированных качеств (не всегда положительных), а наше вмешательстворасценивается как посягательство на его убеждения и вызывает чувство сопротивления иотторжения навязываемых «правил».

А далее поднимаются три извечных вопроса: Как? Когда? Что делать? И тут поравспомнить азы психологии: доброжелательные отношения, основанные на уважении кличности - залог эффективного воспитания. Одним из важнейших проявлений этогоявляется способность к равноправному диалогу, где каждый имеет право на своё мнение. Ине важно, в какой ситуации происходит общение: урок ли это, внеклассное мероприятие,просто неформальный разговор - любой его участник достоин полноценного внимания.

Кроме внутренних ценностей педагога и его умения вести диалог, существует и целыйряд внешних проявлений, позволяющих учителю продемонстрировать свою открытость,дружелюбие и уважение к собеседнику. Выражаться это может в правильно подобранных(согласно обстановке) обращениях, мимике. Когда в положении тела нет «замков»(скрещенных рук или ног, наличия в руках посторонних предметов), нет угрожающих поз,типа «лев перед прыжком» (опора двумя руками о стол, наклон вперёд) и т.д. Самое жеглавное, всё это должно быть искренним. Только при этом условии создаются реальныеблагоприятные предпосылки для успешного решения воспитательных задач. Это и естьконцептуальная основа ответа на вопрос: как? Чтобы ответить на вопрос: когда? - учительдолжен знать тонкости возрастной психологии. Например, не секрет, что младшийшкольный возраст наиболее продуктивен в возможности духовно-нравственного воспитания.Ведь ребёнок этого возраста отличается особой эмоциональностью, доверчивостью,восприимчивостью. Кроме этого, специфика обучения в начальной школе, позволяетклассному руководителю ежедневно в течение нескольких часов находиться внепосредственном контакте со своими воспитанниками, значит, он может добитьсяогромных результатов в становлении их личности, используя каждую минуту как урочного,так и внеурочного времени. И, наконец, вопрос: что делать? Здесь можно было быперечислить огромное количество бесед, классных часов, проектных работ, КТД и т.д. Но япозволю себе лишь напомнить о неразрывности воспитания и обучения, которые ещё К.Ушинский считал одним и тем же процессом. И о том, что в центре этого процесса стоитУЧЕНИК. И какие бы цели и задачи не ставил учитель в тот или иной момент времени,какие бы приёмы, методы и стратегии он не выбирал для их достижения, ему необходимопомнить о высшей своей цели – воспитание полноценной личности, достойного гражданинастраны. Это является непреходящей ценностью всех времён.

Этому отдавали свои силы учителя всех эпох, независимо ни от каких перемен,происходящих в образовании. Поэтому в самых экстренных ситуациях, например, в 1941году, когда нужна была защита Родине, встали все, кто мог держать оружие, кто могпринести ей хоть малейшую пользу. Я верю, что и сейчас, несмотря на частую критику,которая раздаётся в адрес нынешней молодёжи, она обладает достаточно развитымипатриотическими, духовно-нравственными качествами. И наши ученики, которые пока ещё

138

маленькие дети, обязательно вырастут и также станут полноценными личностями. А покаони к этому ещё только готовятся, мы, учителя, обязаны им помочь. И начать нужно ссамого простого и одновременно самого главного: воспитания чувства собственногодостоинства. А для этого ребёнка необходимо, как минимум, уважать.

Подводя итог всему сказанному выше, хочу поделиться образом, который родился уменя в голове при работе над этой статьёй: личность ребёнка – это бабочка, а момент еёвыхода из кокона – становление личности. В некоторых случаях этот процесс происходитлегко, как бы сам по себе, в других же напротив, требует больших эмоциональных затрат. Ив этот момент учителю важно не поддаться болезненному чувству «всезнайства» и желаниюпокровительственно указать «как надо», т.к. своей излишней настойчивостью,навязчивостью он может навредить. Ведь что произойдёт, если человек (из самых добрыхпобуждений) поможет бабочке выйти из кокона, лишив её возможности самой пройти этотсложный процесс? Она никогда не сможет летать. Но он может создать необходимыеусловия, которые будут способствовать более благополучному исходу этого естественногопроцесса. Так и с нашими детьми: мы не должны пытаться «перекроить» их на свой вкус,навязывая свои взгляды и убеждения.

Мы лишь должны создать условия, в которых формирующаяся личность будеториентироваться на свой собственный жизненный выбор, где она выстроит свою«конвенцию морали» и будет следовать ей не по принуждению, а по велению своего сердца.И только тогда души наших детей, словно крылья настоящих бабочек, распахнутся ипозволят им достичь желаемых высот.

139

Методическая копилкаКГУ «Шалкарская средняяшкола»Учитель Изобразительногоискусства и черченияВоронова Анастасия Геннадьевна

Дата:Класс: 6Предмет: Изобразительное искусство

.

Тема урока Использование источников информации о дизайнерахмоды и получение вдохновения от их работ.

Цели обучения, которыедостигаются на данномуроке (ссылка на учебнуюпрограмму)

1H10.8/1M10.6/1H10.7 Самостоятельно представлятьидеи и решать проблемы с большим умением,самостоятельностью и знанием (в том числе из личногонаблюдения), обращая гораздо большее внимание надетали, анализ. Творческие решения и личноеотношение в изображениях, и развитие, как следствие,нового опыта и обучения.

Цели урока Разработать образ (по силуэту) для модели и ее стиляодежду с рекламной целью.

Критерии успеха Ученик:Представляет идеи и решает проблемы.На основе нового опыта и предыдущего обученияанализирует творческие решения, обращая внимание надетали.Разрабатывает образ для модели, принимаеткреативные творческие решения

Языковые цели Использование слов (образ, силуэт, реклама, модель)- Применяя свои знания с предыдущих уроков, …- При исследовании …., я для себя извлек …- В дальнейшем при разработке я буду применять …

Привитие ценностей Способствовать развитию творческих навыков,способствовать патриотическому воспитаниюГГ: экологическое воспитание в создании образамодели из вторичного сырья

Межпредметные связи Информатика, история

Навыки использованияИКТ

Ученики проводят исследование при помощи ИКТ

Предварительные знания Знания, приобретенные на предыдущих урокахискусства

140

Ход урока

Запланированные этапыурока

Запланированная деятельность на уроке Ресурсы

Начало урока5 мин

1. Разминка2.Знакомство с темой урока. Постановкаперед учащимися цели и задачи ихдеятельности на уроке.

РРТ

Середина урока3 мин

20 мин

(К) Дайте учащимся краткое описаниедизайна для работы в команде надсозданием модного предмета одежды дляопределенного сегмента рынка. Онидолжны рассматривать этические вопросыВы должны работать в команде надпроектированием и созданием нового рядаодежды и аксессуаров для подростков дляэко-модного агентства. Ваша работа будетпоказана в модном показе следующегосезона. А для этого нам нужна рекламаобраза, которая будет передаватьэко-тему.(Г) (Ф) Работая в парах, учащиесяпроводят мозговой штурм по стилямодежды, которые могут бытьпредставлены на модном шоу и соединяютсвои идеи с существующими навыками иинтересами.Сыграйте роль директора модногоагентства. Отвечайте на вопросы группы ипредоставьте учащимся возможностьзадавать вам вопросы для уточненияподробностей краткого описания. Этотакже даст вам возможность задатьучащимся вопросы по их идеям,интересам и навыкам. Вы можетеподдержать учащихся в участии в сессиивопросов и ответов, предоставив имглоссарий терминов. Также, вы можетепомочь им, раздав список утверждений ипопросить учащихся сделать из нихвопросы. Например, Утверждение:предмет одежды предназначается дляподростков. Возможный вопрос: может лиэта одежда подойти подросткам вКазахстане? Можем ли мы такжевключать одежду для детей младшеговозраста? Утверждение: срок выполненияпроекта составляет три недели.Возможный вопрос: можно ли увеличить

Цветнаябумага,картон,ленточки,пуговицы,ткани, клейи.т.д

141

сроки? Какая дата сдачи проекта?2. Практическая работа.Учащимся раздаются картинки моделей сразличной одеждой и цветом (возможностилем). Им необходимо найти решениеоформления силуэта девушки, связывая еес картинкой (стиль, цветовое решение).Работа выполняется в паре.

Конец урока10 мин2 мин

В конце учащиеся парами презентуютсвои идеи перед классом.Обсуждение достижения целейучащимися.

РРТ

Дифференциация – какимобразом Вы планируетеоказать большеподдержки?Какие задачи Выпланируете поставитьперед более способнымиучащимися?

Оценивание – как Вы планируетепроверить уровень усвоения материалаучащимися?

Здоровье исоблюдение техникибезопасности

Более способные могутвыполнить зарисовкиодежды, бренда илиаксессуаров в альбомах

Презентация. Метод постановки вопроса

Рефлексия по уроку

Были ли цели урока/целиобученияреалистичными?Все ли учащиеся достиглиЦО?Если нет, то почему?Правильно ли проведенадифференциация науроке?Выдержаны ли быливременные этапы урока?Какие отступления былиот плана урока и почему?

142

Общая оценка

Какие два аспекта урока прошли хорошо (подумайте как о преподавании, так и обобучении)?1:

2:

Что могло бы способствовать улучшению урока (подумайте как о преподавании, так иоб обучении)?1:

2:Что я выявил(а) за время урока о классе или достижениях/трудностях отдельныхучеников, на что необходимо обратить внимание на последующих уроках?

Елена Вильгельмовна ПанасюкСредняя школа № 1,город Лисаковск, Костанайская область

«Свойства геометрических фигур».

ЦЕЛЬ:Распознавать и называть геометрические фигур: точка, прямая, кривая, ломаная, замкнутая инезамкнутая линии, отрезок, луч, угол; различать плоские фигуры (треугольник, круг,квадрат, прямоугольник), пространственные фигуры (куб, шар, цилиндр, конус, пирамида) исоотносить их с предметами окружающего мира.ЗАДАЧИ:1.Систематизировать знания детей о геометрических фигурах.2.Развивать наблюдательность, внимание учащихся.3.Воспитывать в детях чувство товарищества, уважение друг к другу.ОБОРУДОВАНИЕ:Набор геометрических фигур.Чертёж самолета, сделанный из геометрических фигур.Таблички на доску: «Я ЗНАЮ», «Я УЗНАЛ», «ГЕОМЕТРИЯ», «ГЕОМЕТРИЧЕСКИЕФИГУРЫ».Листы с алгоритмом действий для каждой группы учащихся.Чистые листы на столах для выполнения практических работ.ХОД УРОКА: Дети сидят в группах по 4 – 5 человек.I. ОРГАНИЗАЦИОННЫЙМОМЕНТ:Встали, поприветствовали гостей, улыбнулись друг, другу, настроились на работу.II. ВВЕДЕНИЕ В ТЕМУ УРОКА:Дети, вы любите путешествовать? (ответы детей).Мы с вами сегодня тоже отправимся в путешествие. А вот, куда вы узнаете, если правильнорешите выражения и расшифруете название страны.Дети работают в группах. Ответы выражений необходимо поставить в порядке возрастания.

143

Г Е Е9-8 8-6 9-4Р Я О4+3 5+4 8-5М Т И6-2 4+2 5+3Что получилось? Верно, мы отправляемся в страну «ГЕОМЕТРИЯ». Кто из вас знает этустрану?Историческая справка: Геометрия – это наука, изучающая свойства геометрических фигур.Это одна из самых старейших наук в мире. Она возникла в глубокой древности. Начало этойнауке положили Египтяне. Своё дальнейшее развитие геометрия получила в Греции.Первым учёным, который собрал все известные к тому времени знания о фигурах и ихсвойствах, был Евклид.III. АКТУАЛИЗАЦИЯ ЗНАНИЙ:Дети, а на чём люди могут путешествовать? В страну Геометрию мы отправимся нагеометрическом самолете.Подсчитайте сколько и каких фигур использовали конструкторы для проектирования,данного самолета.Идет обсуждение детей в группах.Итак, мы отправляемся в путешествие. А чтобы в пути нам не было скучно, давайтевспомним названия всех геометрических фигур, какие мы уже знаем.IV. РАБОТА ПО ТЕМЕ УРОКА: открывается доска1. Геометрические фигуры (изображения фигур на доске).Посмотрите внимательно, все ли фигуры вы назвали?Дети убеждаются, что точка и прямая – основные геометрические фигуры. На доске подвывеской «Я УЗНАЛ» появляется табличка:

ТОЧКА И ПРЯМАЯ – ОСНОВНЫЕ ГЕОМЕТРИЧЕСКИЕ ФИГУРЫ.2. Исследовательская работа.А сейчас я предлагаю вам провести маленькое исследование по предложенному алгоритму.Дети работают сначала в парах, выводы делают в группах.1. Поставь точку. Проведи через неё прямую. Ещё одну.Можно ли через эту точку провести ещё несколько прямых?Найди правильное утверждение:* Через одну точку можно провести много прямых.* Через одну точку можно провести только одну прямую.2. Поставь любые две точки. Проведи через них прямую. Ёще одну прямую через эти жеточки ты сможешь провести? Попробуй.Найди правильное утверждение:* Через две точки можно провести много прямых.* Через две точки можно провести только одну прямую.Дети находят правильные утверждения, наклеивают их на свои листы бумаги (по одному нагруппу), результаты своей работы вывешивают на доску.

ЧЕРЕЗ ОДНУ ТОЧКУ МОЖНО ПРОВЕСТИ СКОЛЬКО УГОДНО ПРЯМЫХ.ЧЕРЕЗ ДВЕ ТОЧКИ МОЖНО ПРОВЕСТИ ТОЛЬКО ОДНУ ПРЯМУЮ

Аналогичные утверждения появляются на доске под табличкой «Я УЗНАЛ».3. Физминутка.

Если внимательно присмотреться к жителям страны Геометрия, то можно поделитьвсех на две группы. Какие? (замкнутые фигуры и не замкнутые линии).

144

Я предложу вашему вниманию несколько картинок с изображенными на них предметами. Авы должны определить, к какой группе фигур относится изображение. Если видитезамкнутую фигуру – прыгаем на месте, незамкнутую – выполняем наклоны вправо, влево.(детям предлагаются следующие предметные картинки: журнал, бант, линейка, мыло, стол,верёвка, ленточка, пояс, шкаф, звезда и т. д.)4. Практическая работа. На этом этапе урока, дети, работая в группах, определяют свойстваквадрата, треугольника, прямоугольника.а) Ребята, рассмотрите фигуры, лежащие у вас на столах. И попробуйте ответить: можноли любой прямоугольник назвать квадратом и наоборот? А любой четырёхугольник, можноли назвать прямоугольником или квадратом?Идет обсуждение в группах. Вывод вновь вывешивается на доску:

ЛЮБОЙ КВАДРАТ И ПРЯМОУГОЛЬНИК МОЖНО НАЗВАТЬ ЧЕТЫРЁХУГОЛЬНИКОМ,НО НЕ ВСЯКИЙ ЧЕТЫРЁХУГОЛЬНИК, МОЖНО НАЗВАТЬ КВАДРАТОМ ИЛИПРЯМОУГОЛЬНИКОМ.б) Разрежьте квадрат с угла на угол. Что получили? Разрежьте прямоугольник также. Чтополучили? Разделите квадрат пополам путём сгибания бумаги. Что получили? То жепроделайте с прямоугольником.На основе полученных результатов дети приходят к выводу, и этот тезис вывешивается надоску под таблицей «Я УЗНАЛ».

ЛЮБОЙ КВАДРАТ МОЖНО РАЗРЕЗАТЬ НА ДВА ТРЕУГОЛЬНИКА.ИЗ ЛЮБОГО ПРЯМОУГОЛЬНИКА МОЖНО ПОЛУЧИТЬ ХОТЯ БЫ ОДИН КВАДРАТ.

V. ЗАКРЕПЛЕНИЕ МАТЕРИАЛА.Применение полученных знаний на практике.1. Подведение итогов. Что узнали на уроке?2. Творческая работы в группах.Ребятам предлагается, на основе сделанных ранее умозаключений, построить из одинаковыхтреугольников фигуры. Квадрат, прямоугольник, четырёхугольник, пятиугольник.VI. ИТОГ УРОКА:Возьмите цветные листочки и прикрепите их под той таблицей на уроке, котораясоответствует вашему мнению.

«Я УЗНАЛ» - если сегодня на уроке вы узнали что-то новое.«Я ЗНАЛ» - если всё о чем мы говорили, вы уже где-то слышали или знали.

Посмотрите внимательно на наши открытия, подумайте и сделайте свой выбор. Детиприкрепляют свои квадратики. Учитель подводит итог урока.«Обучая других, обучаешься сам», «Ты лучше всего учишь тому, чему тебе самому нужнонаучиться». Ричард Бах.

В 2015 году я прошла уровневые курсы по программе первого (продвинутого) уровня ипоняла, что необходимо изменить свой взгляд на процесс преподавания. Передо мной, какперед учителем-лидером, всегда стоял вопрос: как вовлечь учителей в процесс обновленияпреподавания, как использовать свой потенциал в целях совершенствовании практикипреподавания учителей. Особенно сейчас, когда в рамках обновления содержания среднегообразования в Республике Казахстан, данный вопрос приобретает большую актуальность.Ответ на свой вопрос я нашла во время обучения на курсах для школьных тренеров пообразовательной программе профессионального развития педагогических кадров вобщеобразовательных школах «Рефлексия в практике».

С начала учебного года я как школьный тренер обучаю коллег по данной программе,целью которой является освоение педагогическими кадрами методов и подходов,способствующих развитию у учащихся творческих, исследовательских навыков, навыков

145

критического и логического мышления. Занятия проходят согласно расписанию. 16педагогов школы, не проходивших ранее обучение по уровневым программам, изучают иобсуждают с коллегами педагогические методы, подходы и формы работы,совершенствующие практику преподавания. Курс обучения учителей рассчитан на 25 дней,или 100 часов. Согласно программе, на занятиях мы рассматриваем следующие основныевопросы: диалогическое преподавание, мотивация ученика, обучение критическомумышлению, оценивание для обучения, использование ИКТ в преподавании и учении. Всезанятия с педагогами проходят в интерактивной форме. Каждая встреча начинается супражнения на активизацию внимания, командообразование. В ходе обсуждения ивыполнения заданий в условиях группы каждому педагогу дана возможность длявысказывания своего мнения. Каждое занятие завершается рефлексией дня: «Сегодня явозьму с собой…», «Для меня сегодня самым ценным было…, потому что…», «Надоподумать над.., потому что…», «Сегодня к себе в копилку я возьму… , потому что…»; «Мненеобходимо подумать над…, потому что…», «Я выброшу в мусор… , потому что…»,«Самое ценное приобретение сегодняшнего дня…», «Что бы вы хотели изменить в работеследующих дней…».Реализация полученных знаний даст возможность учителю планировать и проводить уроки сиспользованием изученных методов, подходов и получением конструктивной обратнойсвязи. По окончании обучения, учителя составят рефлексивный отчет и предоставят егомне, как школьному тренеру, и администрации школы для оценивания.

Я знаю, что, обучая коллег, мне самой ещё многому предстоит учиться, ведь «лидер,обучая других, не перестаёт учиться сам!»

Слабкова Таисия ВладимировнаГ. ПавлодарЯсли-сад №111

МАЛЕНЬКАЯ СТРАНА(дополнительная общеразвивающая программа)

Пояснительная записка.

В период дошкольного детства наиболее активно происходит социализация ребенка, аэто, как известно, влияет на дальнейшее развитие дошкольника и включение его в системусоциальных общественных отношений. На основе общественных социальных отношенийформируются взгляды и принципы, происходит овладение знаниями и умениями.

Актуальность дополнительной общеразвивающей программы «Маленькая страна»заключается в том, чтобы как можно больше и эффективней задействовать время каникулдля организации детей в разнообразной деятельности с привлечением родителей дляформирования умения создавать общественные связи, включения родителей в ВОП детскогосада.

Программа разработана на основании Приказа Министра образования и наукиРеспублики Казахстан от 27 июня 2016 года за № 401 «О начале 2016-2017 учебного года ворганизациях среднего образования».

Программа адресована воспитателям подготовительных групп для работы с детьми вдни каникул.

ЦЕЛЬ И ЗАДАЧИ ПРОГРАММЫ

146

Цель: формирование коммуникативно-социальной компетенции детей для умения создаватьпрочные социальные связи.Задачи:1. Развивать умение чувствовать красоту в окружающем, поступках людей, искусстве;2. Воспитывать чувство узнавать прекрасное, потребность следовать ему;3. Способствовать вовлечению в совместную деятельность детей и родителей.

СТРУКТУРА ПРОГРАММЫ

МЕТОДЫ И ПРИЕМЫ РАБОТЫ С ДЕТЬМИ ВДОПОЛНИТЕЛЬНОЙ ОБЩЕРАЗВИВАЮЩЕЙ ПРОГРАММЕ "МАЛЕНЬКАЯ СТРАНА"Ребенок использует многие каналы для получения интересующей его информации

(окружение, литературу, интернет и т.д.). Выбор приемов получения информации и будетвлиять на приемы и методы в программе "Маленькая страна" - наглядные, словесные ипоисково – исследовательские.

Суть методов будет зависеть напрямую от возраста детей. Приобщая воспитанников кпрекрасному, педагог учит его замечать, какие осенью листья, как замечательно, если вкомнате убрано, все лежит на своих местах. Перед старшими дошкольниками ставитсядругая задача - активной «переделки» окружающего мира с помощью взрослого. Детидолжны не только наблюдать, но и уметь создать свой игровой уголок, сделать простейшийгербарий и т. д. Таким образом, на деле применяются методы формированиясамостоятельных действий, наблюдательности, реализации замысла, планирования своейдеятельности. В зависимости от возраста, умений, роста стремлений детей методы могутизменяться (усложнятся).

ОПИСАНИЕ ПРОГРАММЫ

Социализация - это процесс становления личности. Смысл социализации раскрываетсячерез механизмы интеграции, адаптации, самореализации и саморазвития. Социализация -это процесс непрерывный, проходящий в течение всей человеческой жизни.

В качестве показателей и критериев социализации человека обычно используютпоказатели отношения малыша к обществу, степень активности жизненной позиции;социально-значимой деятельности; степень приобретенного социального опыта;направленность личности на предмет социальных отношений.

"Маленькаястрана"

Проект «Жасыл ел»Здоровячки

Акции, работа вмастерских

Взаимодействие сродителями

Музыкальная гостиная,мультзал

147

Обучение и воспитание ребенка в дошкольном возрасте становится новым шагомвхождения в социум. Важная роль в улучшении процессов социальной адаптации малышейпринадлежит разнообразным организациям (детский сад, школы развития и т.д.) в том, чтоименно здесь и происходит активное становление личности ребенка.

Дошкольный возраст - неповторимый, яркий период жизни каждого человека. Именнов этот период начинается процесс становления ребенка, его связи со сферами бытия: миромлюдей, предметным миром, природой. Происходит приобщение к культуре, кобщечеловеческим ценностям. Дополнительная общеразвивающая программа "Маленькаястрана" состоит из следующих блоков:Блок - «Жасыл ел» - проекты о природе.

"Глядя на прекрасное и слушая о прекрасном, человек улучшается", - так говорилидревние греки. Природа, литература, произведения искусства, - все это в разной степени даетнам все необходимое для воспитания малышей.

Необходимо понять, что не воспринятая Красота не работает, она как бы не существует.Но она есть, ее намного больше, чем мы слышим, чем мы видим. Все дело в нашем умениинаблюдать, замечать, чувствовать, понимать Красоту. Можно долго стоять перед картинойили находиться среди природы и при этом не почувствовать Красоту, не обрадоваться, невосхититься ею. В этом случае Красота не подействует на нас, не сделает нас лучше, неспасет. Необходимо научиться ее понимать, осознавать, вводить ее в жизнь. Для этогонужно развивать наблюдательность, внимание. Внимание это основа усиления восприятия,первый шаг к развитию и утончению его.

Программа "Маленькая страна" создает условия для возникновения эстетическихпереживаний, радости, уверенности в качестве нравственных чувств и переживаний. Детипомнят и любят те места и тех людей, где они испытали прекрасные чувства. Туда их будетвсегда тянуть как магнитом - это проверено жизнью.

В этом блоке мы предлагаем использовать оформление и презентации проектовэкологической направленности "Времена года", выставки рисунков и поделок извсевозможного материала, экскурсии в близлежащий парк, составление коллажей.Блок «Здоровячки».

Жизнь ставит перед нами много задач. Самой актуальной среди них является проблемаздоровья маленьких граждан, воспитание у дошкольников привычки к ЗОЖ. Казахстантолько тогда будет конкурентно – способной, сильной и процветающей державой, когда еёподрастающее поколение будет здоровым.

Как же сохранить и укрепить здоровье наших воспитанников? Как сформироватьфизическую культуру ребёнка? Как научить быть здоровым? В какой период это начинать?

Укрепление и сохранение здоровья детей закреплены в законодательных инормативных документах. Это Законы Республики Казахстан "Об образовании", "О правахребенка в Республике Казахстан", Приказ Министра национальной экономики РеспубликиКазахстан от 17 марта 2015 года № 217 Об утверждении Санитарных правил"Санитарно-эпидемиологические требования к объектам дошкольного воспитания иобучения детей" и другие.

Формирование привычки ЗОЖ должно вестись ненавязчиво, легко и незаметно, новсегда с искренней заинтересованностью и удовольствием, поэтому мы стараемсяформировать у малышей сознательную установку на ЗОЖ.

В программе "Маленькая страна" формирование ЗОЖ идет через привлечение родителейв воспитательно - оздоровительный процесс ясли-сада в использовании массовыхмероприятий - "Веселые старты", "День здоровья", "Байгу" и организацию проектовоздоровительного характера "Мое здоровье".Блок «Акции, работа в мастерских»

148

Особое внимание мы уделяем коллективной деятельности детей, она объединяет ихобщей целью, радостями, огорчениями, переживаниями за совместное дело, за конечныйрезультат. В общей деятельности имеет место распределение обязанностей, умениесогласовывать свои действия с действиями других детей. Участвуя в такой деятельности вразличных мастерских ("Мастерская Деда Мороза", "Подарки малышам", "В мастерскойнародных умельцев" и т.д.), дошкольник учится соотносить свои желания желаниямсверстников или обосновывать свою правоту, прилагать старания для достижениянаилучшего результата. К предшкольной группе в коллективной деятельности дети ужеосвоили такие формы сотрудничества как: совместно выполняют одну операцию; чередуюти согласовывают действия; контролируют действия партнера, помогают ему, выполняютчасть работы; исправляют ошибки; принимают замечания партнера.

Очень важно научить дошкольников согласовывать свои действия с действиями другихдля получения хорошего результата, будь то: книжка-малышка в подарок малышам илиновогодний подарок, изготовленный своими руками. В такой совместной творческойдеятельности дети учатся соотносить результаты своего труда с потребностями другихлюдей, учатся делиться материалами для изготовления поделок, помогать друг другу.

Организовывая разнообразные акции, мы ставим перед собой 2 важные задачи:- укрепление детско-родительских отношений;- вовлечение родителей в партнерские отношения с дошкольной организацией.

Мы стараемся создать единое пространство педагогов, детей и родителей, а этовозможно только в гармоничном взаимодополнении друг друга.

Акции разнообразной направленности ("Птичьи домики", "Подарок малышам", "Вмастерской Деда Мороза", "В лесу родилась елочка" и т.д.) сближают друг с другом нетолько детей, но родителей с детьми. Они вместе подбирают бросовый и природныйматериал, обговаривают варианты изготовления поделок, представляют свою работу.Блок «Музыкальная гостиная и мультзал».

В этом блоке мы знакомим детей с эталонами классической музыки и "Золотым фондом"анимации.

Одним из средств формирования духовного мира детей является искусство. Безвоспитания с детских лет уважения к духовным ценностям, умения понимать и ценитьискусство, без пробуждения у детей творческих потребностей невозможно становлениетворческой, гармонически развитой и активной личности.

Музыкально-эстетическое воспитание детей значительно полнее и многостороннее, еслипоэтапно знакомить их с образами музыкальной классики.

В программе используются произведения Моцарта, казахская народная музыка.В этом же блоке мы знакомим детей с мультфильмами входящими в собрание "золотого

фонда" анимации ("Чебурашка и крокодил Гена", "Почему у ласточки хвост рожками","Мақта қыз" и т.д.)

Мультзал "работает" в кабинете "Самопознания", где находится интерактивная доска ибанк-видеотека мультфильмов, которая постоянно пополняется.Блок «Взаимодействие с родителями».

В программе "Маленькая страна" большое внимание уделяется работе с семьей. Так кактолько в тесной взаимосвязи с родителями можно добиться хороших результатов вформирование коммуникативно - социальной компетентности детей. Семья была и будетжизненно важной средой для сохранения и передачи культурных и социальных ценностей,значимым фактором формирования личности ребёнка.

В программе "Маленькая страна" мы предлагаем использовать совместные мероприятия:презентации проектов "Моя семья", "Мое здоровье", участие во всевозможных акциях иразвлечениях.

149

Таким образом, программа "Маленькая страна" на основе нравственных качествнаучит детей строить взаимоотношения с окружающими (на улице, в детском саду);принимать и понимать красоту природы; даст возможность начать ориентироваться вискусстве и определять свое отношение к нему.

Однако мы должны помнить, что окружающий мир встаёт перед ребёнком как единаяцелостная картина. Чтобы это отражение действительности сохранялось, необходимоиспользовать интегрированный подход к его изучению детьми. Мы надеемся, что программа"Маленькая страна" поможет ребенку познать глубже окружающий мир, больше замечать,ярче чувствовать.

Перспективный план работы по дополнительной общеразвивающей программе"Маленькая страна"

Содержание Цель Формапроведения

Ресурсы Исполнители

"Осенние краски"1 "Осень

золотая вгости к нампришла"

Расширять и уточнятьзнания детей опричинно-следственных связях в природе

экскурсия Фотоаппарат,коробки длясбора листьеви семян

ВоспитателиДети

2 "Осенниекраски"

Формировать умениядетей по разработкепроектов о природе

Проект Интернетресурсы

Воспитатели,дети, родители

3 "Дарыосени"

Гармонизациядетско-родительскихотношений

Выставкаподелок

Поделкиизготовленныедетьми вместес родителями


4 Мультзал"КрокодилГена иЧебурашка"

Познакомить детей с"золотым фондом"анимации

Просмотрмультфильма

Интерактивнаядоска,видеозапись,взрослые вкостюмахГены иЧебурашки

Воспитатели

5 "Осенняясказка"

Формировать у детейумение выражатьчерез средстваизодеятельности своичувства

Выставкарисунков

Бумага,цветныекарандаши,краски,пастель и т.д.

Воспитатели,дети

6 "Веселыекраски"

Гармонизациядетско-родительскихотношений,формировать у детейпотребность в ЗОЖ

Соревнование Спортивныеснаряды,оформлениедля зала

7 "Золотаяосень"

Формировать умениевыражать эмпатию кобразам природы

Развлечение Сценарийразвлечения

Музыкальныйруководитель,воспитатели,дети, родители

8 "Деньоткрытых

Гармонизация связейсоциального

Презентациярабочих

Программа"Дня

Администрация дошкольной

150

дверей" окружения,вовлечение родителейввоспитательно-оздоровительный процессдошкольнойорганизации

вариативныхпрограммспециалистамислужбысопровождения, презентацияпроектов"Осенниекраски"

открытыхдверей"(выступленияспециалистовслужбысопровождения,мастер-классы)

организации,педагоги,родители

"Зимние забавы"9 "В лесу

родиласьелочка"

Формировать у детейи взрослыхпотребность беречьприроду

Акция Елочкиизготовленныеиз бросовогоматериала,фотоколлажпредыдущейакции

Воспитатели,родители, дети

10 "Здравствуй, Новыйгод!"

Формировать умениевыражать своеотношение кпразднику, вовлекатьродителей ввоспитательныйпроцесс дошкольнойорганизации

Утренник Сценарийутренника,костюмыперсонажей

Музыкальныйруководитель,воспитатели,дети, родители

11 "ВмастерскойДедаМороза"

Формировать у детейи взрослыхпотребность создатьатмосферу праздника

Акция Мишура,бросовый иприродныйматериал и т.д.


12 "Зимнийпарк"

Формировать у детейумение составлятьпричинно-следственные связи в природе

Экскурсия вближайшийпарк

Фотоаппарат,корм для птиц


13 "Моясемья"

Развивать у детейжелание в разработкепроектов,гармонизациядетско-родительскихотношений

Оформлениепроектов

Семейныефотографии


14 "Яздоровьеберегу -сам себе япомогу"

Формировать у детейпотребность вздоровом образежизни

Развлечение Сценарий,спортивныеснаряды


15 "Рождественскиепосиделки"

Воспитывать у детейчувствотолерантности,развивать интерес ктрадициям

Творческийвечер

Сценарий Музыкальныйруководитель,воспитатели,дети

16 "Почему у Познакомить детей с Просмотр Интерактивная Воспитатели

151

ласточкихвострожками?"

"золотым" фондоманимации

мультфильма доска,видеозапись,взрослый вкостюме әже

17 "Зимушка-зима"

Учить детей работатьсообща, правильновыполнятьпоставленную задачу

Составлениеколлажа

Рулон обоев,старыежурналы,клейстер,кисти, мишура


18 "ДетскийальбомМоцарта"

Воспитыватьустойчивый интерес иэмоциональнуюотзывчивость наклассическиемузыкальныепроизведения

Музыкальнаягостиная

Портреткомпозитора,аудизаписьпроизведений,средства длярисования

Музыкальныйруководитель,воспитатели,дети

19 УМКА(умные,мечтательные,коммуникабельные,активные)

Формированиепознавательной икоммуникативно -речевойкомпетентности детей

Конкурс Сценарий,дидактическийматериал длявыполнениязаданий


20 "Игрушки"А. Бартокнижки вподарокмалышам

Воспитывать чувствозаботы, желаниесделать подарокдрузьям

Акция Листы бумагиА5, средствадля рисования,тексты стихоиз цикла"Игрушки" А.Барто


21 "Прощаниес елкой"

Воспитыватьэмоциональнуюотзывчивость напроведениемероприятийразличнойнаправленности

Развлечение Сценарий,карнавальныекостюмы длядетей

Музыкальныйруководитель,дети,воспитатели

22 "Деньоткрытыхдверей"

Гармонизация связисоциальногоокружения,вовлечение родителейв воспитательныйпроцесс ясли-сада

Презентацияпроектов "Моясемья"

Программа"Дняоткрытыхдверей"


"Маленькая страна"23 "В гостях у

Светофорика"

Формировать у детейпотребностьсоблюдать правиладорожного движения

Развлечение Дорожныезнаки,разметкаавтомобильной развязки,нагрудные


152

знаки сизображениемтранспорта ит.д.

24 "Красный,желтый,зеленый"

Формировать у детейпотребностьсоблюдать правиладорожного движения


Средства длярисования


25 "Минутаславы"

Формировать у детейспособность создаватьсоциальные связи

Конкурсталантов

По запросамдетей


26 "Я имеюправо"

Познакомить детей справами детей вРеспублике Казахстан

Беседа,викторина

Видеоматериалы поиллюстрацииКонвенцииоправахребенка


27 "Веселыестарты"

Гармонизациядетско-родительскихотношений,формирование у детейпотребности вздоровом образежизни

Соревнование Сценарий,спортивныеснаряды


28 "АлдарКосе"

Познакомить детей с"золотым" фондоманимации


Интерактивнаядоска,видеозапись,взрослый вкостюме әже


29 "Мақтақыз"

Воспитывать чувствозаботы, желаниесделать подарокдрузьям

Акция Листы бумагиА5, средствадля рисования,тексты стихоиз цикла"Игрушки" А.Барто


"Наурыз"30 "Весна -

красна"Формировать у детейумение выражатьчерез средстваизодеятельности своичувства


Бумага,средстваизодеятельности


31 "Птичьидомики"

Развивать у детейчувство заботы,гармонизациядетско-родительскихотношений

Акция Положение обакции,сценарийразвлечения


32 "Весенняякапель"

Формировать у детейумения по разработке

Оформлениепроектов

Интернетресурсы,

Родители, дети

153

проектов о природе разработкапроектов сродителями

33 "Наурыз" Формировать у детейумение выражатьэмоциональнуюотзывчивость научастие в массовыхмероприятиях

Развлечение Сценарий,костюмы


34 "Вмастерскойнародныхумельцев"

Познакомить детей сказахскиминароднымипромыслами

Просмотрслайдов,практическаядеятельности

Ткань, клейПВА, лекалаказахскихорнаментов


35 "Легенда озолотойдомбре"

Воспитыватьустойчивый интерес иэмоциональнуюотзывчивость наказахскую народнуюмузыку

Музыкальнаягостиная

Текст легенды,кюи


36 "Очумелыеручки"

Познакомить детей стехнологиейгипсового литья,воспитывать желаниесделать подарок другу

Практическаядеятельностьпо гипсовомулитью

Гипс, формыдля заливки,краски, кисти


37 "Снегурочка"

Познакомить детей с"золотым" фондоманимации


Интерактивнаядоска,видеозапись,взрослый вкостюме әже


38 "Наурызкележатыр"

Развивать умениеработать сообща,правильно выполнятьпоставленную задачу

Составлениеколлажа

Обои,журналы,клейстер,кисти и т.д.


39 "Байга" Формировать у детейпотребность вздоровом образежизни, продолжатьзнакомство сказахскиминародными играми

Развлечение Атрибуты дляказахскихнародных игр,сценарий


40 УМКА Формированиепознавательной икоммуникативно -речевойкомпетентности детей

Конкурс Сценарий,дидактическийматериал длявыполнениязаданий


41 "Огород наокне"

Воспитывать у детейжелание участвовать всовместнойдеятельности

Посев семян Семена,емкости,почвогрунт,лейки и т.д.


42 "Весенние Расширять знания о Экскурсия в фотоаппарат Воспитатели,

154

ручьи" причинно-следственных связях в природе

ближайшийпарк

дети

43 "Деньсмеха"

Формировать у детейспособность создаватьсоциальные связи

Развлечение По запросамдетей


44 "Деньоткрытыхдверей"

Формироватькоммуникативно -языковую ипознавательнуюкомпетентность детей

Презентацияпроектов"Весенняякапель"

Проекты Воспитатели,дети, родители

Кирсанова Алла Николаевнаг. ПавлодарДетский сад Ясли- сад № 111

Музыкальное занятиеТема « Мелодии моей страны – мои мелодии».

Цель: Создать эмоционально – эстетические условия для воспитания и развитияпатриотических чувств на основе казахского музыкального искусства.Задачи:1.Расширить знания детей о музыкальном искусстве казахского народа.2. Показать красоту, выразительность, мелодичность казахских мелодий.3. Углубить знания детей о казахских музыкальных инструментах.4. Развить навыки музыкального восприятия.5. Воспитать патриотические чувства.Оборудование: иллюстрации к произведению « Аксак кулан», домбра, сундучок, ТСО.Методические приёмы: художественное слово, сюрпризный момент, психогимнастика,беседа, вопрос, момент неожиданности.Ход занятияОрганизационный момент.Вход детей в музыкальный зал под грамзапись песни «Казахстан» ( музыка и слова Б.Ахмешева).Круг радости и добра.Дети встают в круг.Музыкальный руководитель. Здравствуйте, дети! Приглашаю всех на круг радости идобра.Кто в дружбу верит горячо,Кто рядом чувствует плечо,Тот никогда не упадёт,В любой беде не пропадёт.А если и споткнётся вдруг,То встать ему поможет друг!Ему протянет руку! (дети пожимают друг другу руки)Музыкальный руководитель. Я вижу, у вас хорошее настроение. Это замечательно!Человек всё время находится в каком – либо настроении: то весёлое, то грустное, то«солнечное», то «пасмурное». Желаю вам всем солнечного, ясного дня и хорошего

155

настроения. И думаю, что музыка, которая будет звучать во время занятия, наполнит вашисердца теплом, добротой, любовью.Основная часть.Голос. Ха – ха – ха! Кто посмел без моего разрешения зайти в этот зал? Кто сейчас слышитменя, превращаю вас в заколдованных кукол. Ха – ха – ха!Дети и музыкальный руководитель замирают. Стоят в позе кукол. Все заколдованы.Звучит тихая музыка. Входит прекрасная Айсулу.Айсулу. Ах, куда это я попала? Кто это? И что с ними случилось? Неужели они всезаколдованы? Это проделки злого колдуна Карышана.Реб. Прекрасная Айсулу ты можешь помочь нашему горю?Реб. Злой волшебник побывал здесь и превратил нас в заколдованных кукол. Помоги нам.Айсулу (произносит волшебные слова):Промчится как вихрь быстроногий жорга,Стучат по такыру копыта.Только с ним ты одолеешь врага,Ведь тулпар – это крылья джигита.Под музыку мчится конь и исчезает.Звучит казахская народная музыка «Камажай».Дети выполняют музыкально – ритмические движения. Все расколдованы.Дети проходят на стульчики.Музыкальный руководитель. Как чудно, мы снова все вместе, мы можем радоваться исмеяться. Спасибо тебе, Айсулу, ты победила этого колдуна. Он больше никогда не посмеетпричинить нам зло. Чары его исчезли.Айсулу: Ребята, а куда это я попала? Что за край такой красивый? Что за край такойбогатый?Ребята: Казахстан – мой дом родной.

Мне всё в нём мило и пригоже.Мой Казахстан – мой край степной,И нет мне родины дороже.

Распевка « Кукушка» Л. Олифировой.Пение «Казахстан» С. Мухамеджанова.Айсулу: Молодцы, ребята! Вижу, как вы много знаете о своей республике. Казахстан – нашобщий дом, большая семья. И мы все должны жить в мире и согласии. Оставляю вамсундучок. До свидания, ребята!Айсулу уходит.Музыкальный руководитель: Ребята, сундучок – то волшебный и с секретом. Но Айсулуушла и забыла сказать, как пользоваться им. Мне кажется, он может принести нам многонеожиданностей.Ребёнок открывает сундучок, дети начинают ссориться и обижать друг друга.Музыкальный руководитель. Что же ты сделал, зачем открыл сундучок! Что творится, вседети перессорились. Мы должны дружить, а не обижать друг друга. Кто же нам поможет? Япридумала. Сейчас научу вас волшебству.Возьмитесь за руки, вы одно целое, вам вместе хорошо. Закройте глаза и представьте, что увас много воздушных шаров и вы ими играете. Откройте глаза и послушайте. Я научу васволшебству. Как только ты почувствуешь, что хочешь кого – то ударить, что- то кинуть,обхвати ладонями локти и сильно прижми руки к груди. Это поза выдержанного человека.Это поможет вам преодолеть ссоры. Помните об этом, не забывайте!Дети садятся.Знакомство с песней « Цветы жизни» (музыка Б. Гизатова).

1. Что вы можете сказать о характере этой песни?

156

2. О чём поётся в этой песне?3. Есть ли припев в этой песни?4. Что такое припев, куплет?

Разучивание припева песни.Музыкальный руководитель: Природа нам дарит много звуков: это шум ветра, пение птиц,журчание ручейков. А музыка может всё это повторить. Сейчас мы вспомним музыкуодного народного кюя. Мы с вами её уже слушали. Давайте послушаем кюй и вспомним то,что представилось на прошлых занятиях.Дети слушают фрагмент кюя и рассказывают свои впечатления.« Сначала, как будто утро…»« Потом, кажется, что кто – то подмигивает…»«Дальше были скачки…»« Битва…»«Музыка плакала, стонала, искала…»« Кто- то рассердился и всех начал убивать…»Музыкальный руководитель: Вы правильно почувствовали. Это народная музыка,сочинённая так давно, что уже никто и не помнит. Кем она была придумана. Но музыка такполюбилась, что её передавали из поколения в поколение. Так она дошла до нас.

1. Как называется народный кюй?2. На каком музыкальном инструменте исполняется кюй?3. Кто осмелился рассказать Чингисхану о гибели его сына?4. Почему домбра красиво звучит?

Музыкальный руководитель: Ребята, а хотите прямо сейчас превратиться в весёлыхтанцоров. Я вас приглашаю на танцевальную площадку.Танец « Тентегим» ( исп. Р. Рымбаева)Музыкальный руководитель: А какой была музыка?Дети. Весёлая, танцевальная, праздничная…Музыкальный руководитель. Вам весело? А хотите поиграть?Приглашаю поиграть.

Игра « Тюбетейка»Ход игры.Дети стоят по кругу. За кругом ребёнок – ведущий, в руках у него тюбетейка. Он двигаетсяза кругом. С тюбетейкой я хожу и в руках её держу. Тюбетейку я кладу, и догнать тебяпрошу. Надевает тюбетейку на того ребёнка, у которого он остановился. Ведущий ребёнок итот, на ком тюбетейка, разбегаются в противоположные стороны. Кто быстрей прибежит насвоё место?Итог.1. Можно с помощью музыки поднять настроение?2. Как вы думаете, надо слушать музыку?

Круг « От сердца к сердцу»

Хорошо, что солнце светит?Хорошо!Хорошо, что дует ветер?Хорошо!Хорошо идти с друзьями?Хорошо!Хорошо прижаться к маме?Хорошо!

157

Хорошо в краю родном?Хорошо!Хорошо там, где наш дом?Хорошо!Хорошо кружиться в танце?Хорошо!Хорошо жить в Казахстане?Хорошо!Ребенок: Счастья, радости, добра,

Всем желает детвора!Музыкальный руководитель:

Дружбой, дети, дорожите,Родину свою любите!

Дети друг за другом выходят из зала.

Documents

Выпуск I - e-edu.kz · PDF fileМақсаты: ... Тілдік бағдар мен картаны толтыру. 3 апта: ... Балалар тәрбиешінің