2019.10.14, даваа ~ №177 (1229) YНЭ: 1000₮~ МоНгол хүН бүр баяжигтуН ~

ЗГМ

Ли Шауки #40$22.7 тэрбум

Сурагчид сурах бичиггүй хичээллэсээр нэгдүгээр улирлаа дуусгаж байна

Хариуцлагагүй ганц үгний төлөөсийг улсаараа төлдөг

Хонконгийн бизнесмен, Henderson Land Development-ийн үүсгэн байгуулагч.

Найм, есдүгээр ангийнхны сурах бичгийн гэрээг дөнгөж өнгөрсөн баасан гарагт байгуулжээ.

Монголбанкны ерөнхийлөгчийн мэдэгдлийн дараа ам.долларын ханш 500 төгрөгөөр өссөн түүх бий.

онцЛоХ

улс төрЛ.Энх-Амгалан оУПХ-ноос С.Зоригийн хэргийг улс төрд ашиглахгүй байхыг зөвлөсөн гэв. Жилд 25 тонн алт, 50 тонн мөнгө цэвэршүүлэх үйлдвэр байгуу-лахад Казахстан дэмжлэг үзүүлнэ.

эдийн засагцайрын экспортын орлого ес дүгээр сарын байдлаар зургаан хувиар буурч, $145 саяд хүрэв. Ираны тээвэрлэгч онгоц дэлбэрснээр WTI болон Brent-ийн ханш хоёр хувиар тус тус өслөө.

нийгэмнийслэлийн өрхүүдийн 90 гаруй хувьд нь шахмал түлшний зөвлөгөөг хүргүүлээд байна.

дэлхийХятадын 250 тэрбум импортын бараанд татвар нэмж оноохоо Цагаан ордон түр зогсоов. Дэлхийн газрын тосны судлагд-сан нөөцийг BP 1.7 их наяд баррелиар тооцлоо.

Мөнгийг илүү их мөнгө олох арга хэрэгсэл болгож ашигла

FULL ENGLISH PAGE INSIDE > 7> 4> 3

ubinfo.mnбүрэлдэхүүнкомпани

The official gazeTTe

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

2,669.96 376.07 41.59

АЛТ ЗЭС 10-ЧИНГИС БОНД ХУРАЛДАй БОНД

110.700.12%

98.7000.13%

5,684.008.50%

ГЭРЭГЭ БОНД

99.3300.12%

1,507.630.14%

Ли Шауки

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©0 1 2 2 9

Улс орнуудын уналт доройтол, засаглал болон өрийн хямралаас шалтгаалж байна. Манай улсад өрийн эрсдэл хэдийн биеллээ олжээ. 12

Ж.Гэрэлчулуун / ЗГМ©

УНАЛТ ДОРОйТЛыН ИРМЭГ ДЭЭР МОНГОЛ УЛС БАйНА

Улс төр

2 ЗасгийН гаЗрыН МЭдЭЭ соНиН 2019.10.14, даваа ~ №177 (1229)

Эрх баригч намын 2016 оны сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрөөс...

1.4.14. Өрх толгойлсон эх (эцэг)-ийн нийгмийн хамгааллын хуулийг батлан хэрэгжүүлнэ.

ЗГМ ТОвЧХОН» ЕрөнХИйЛөгчМонгол Улсын Ерөнхийлөгчийн ивээл дор зохион байгуулагдсан “Богд хаан 150: Түүх, соёл, өв” сэдэвт олон улсын эрдэм шинжилгээний хуралд оролцохоор ирсэн монголч эрдэмтдийг Төрийн тэргүүн Х.Баттулга хүлээн авч уулзлаа. Тус уулзалтад Япон улсын профессор Наками Татсуо, Герман улсын иргэн, монголч эрдэмтэн Упо Б.Баркманн зэрэг дөрвөн улсын эрдэмтэд төлөөлөн оролцжээ.

» ПАрЛАмЕнтУИХ-ын чуулганаар Ёс зүйн дэд хорооны гишүүдийг өөрчлөх тогтоолын төслийг хэлэлцэв. Тус хорооноос Х.Баделхан, Д.Сарангэрэл, Б.Наранхүү нарыг чөлөөлж, Б.Баттөмөр, Д.Тогтохсүрэн, Б.Пүрэвдорж нарыг оруулахаар тогтоолд тусгасныг гишүүн Д.Оюунхорол, Ц.Цогзолмаа нар эсэргүүцэж эмэгтэй гишүүнийг Ёс зүйн хорооноос хасаж жендерийн ялгаварлал гаргалаа хэмээн тогтоолын төслийг дэмжихгүй байхыг уриалж санасандаа хүрчээ.

» ЗАСгИйн гАЗАрЕрөнхий сайд У.Хүрэлсүх Казак улсад хийж буй айлчлалынхаа хүрээнд манай хоёр орны худалдааны байдлыг танилцуулжээ. Манай улсаас 3.5 сая ам.долларын үнэ бүхий адуу, хонь, ямааны мах болон ноолууран бүтээгдэхүүн экспортолсон бол Казахстанаас 32.1 сая ам.долларын үнэ бүхий цагаан будаа, янжуур тамхи, жимс жимсгэнэ, ургамлын тос болон тоног төхөөрөмж худалдан авсан байна.

» тоо

41Ерөнхийлөгчийн зарлигаар Өмнөд Суданд энхийг сахиулах UN-MISS ажиллагаанд үүрэг гүйцэтгэсэн Зэвсэгт хүчний наймдугаар ээлжийн мотобуудлагын батальоны бие бүрэлдэхүүнд шагнал гардууллаа. Тус баталоны Цэргийн гавьяаны улаан тугийн одонгоор нэг, Цэргийн гавьяаны одонгоор ес, Цэргийн хүндэт медалиар 10, Энхийн төлөө медалиар 21 албан хаагчийг шагнажээ.

Ц.Даваасүрэн: Бид түлшний хувьсгал хийж байнаГишүүд сайжруулсан түлшинд эргэлзэж байгаагаа илэрхийлэв

П.БатбөхЗГМ

Ерөнхий сайд у.хүрэлсүхийн Казахстан улсад хийж буй айлчлалын хүрээнд Монгол, Казахстаны бизнес форумыг тус улсын нийслэл Нур-султан хотод зохион байгуулав. Форумд Ерөнхий сайд у.хүрэлсүх, бНКу-ын Ерөнхий сайд а.у.Мамин нар оролцсон бөгөөд Монголын 60 гаруй бизнес эрхлэгч Казахстан улсын 160 орчим бизнесийн төлөөлөгч оролцжээ. Форумын үеэр Ерөнхий сайд у.хүрэлсүх “Монгол улс, бүгд Найрамдах Казахстан улс 1992 онд дипломат харилцаа тогтоож, 1993 онд Найрсаг харилцаа, хамтын ажиллагааны гэрээ

байгуулснаас хойш харилцаа, хамтын ажиллагаа хөгжсөөр ирлээ. Энэ харилцааг улс төр, аюулгүй байдал, батлан хамгаалах, худалдаа, эдийн засаг, хөрөнгө оруулалт, уул уурхай, мал аж ахуй, газар тариалан, соёл, боловсрол, олон нийт, хүмүүнлэг гээд бүх салбарт эрчимжүүлэн гүнзгийрүүлэхээр боллоо” хэмээн тодотгожээ.

хоёр орны бизнес эрхлэгчид “алт мөнгө цэвэршүүлэх үйлдвэр барих”, “Нүүрсний ордуудаас ферросолицион үйлдвэрлэх үйлдвэр барих”, “агаарын техникийн ачаа тээврийн нислэгийн инженер, техникийн үйлчилгээний мэргэжилтэн бэлтгэх”, “хорио цээрийн бэлдмэл үйлдвэрлэх, мэргэжилтнүүдийг сургах сургалтын төв байгуулах” зэрэг найман гэрээ байгуулсан. тэдгээрээс хамгийн их анхаарал татаж буй гэрээ нь Монголд үнэт металл цэвэршүүлэх үйлдвэр барих зорилт юм. алт

цэвэршүүлэх үйлдвэр барих, ашиглалтад оруулах тухай гэрээнд “Эрдэнэс алт ресурс” ххКийн гүйцэтгэх захирал б.ачитсайхан, “сымбат инженеринг” ххН-ийн захирал т.М.Шопшекбаевич нар гарын үсэг зурсан. тус гэрээний хүрээнд Казахстаны талаас

олон зүйл байдаг. Өргөн уудам газар нутагтай, эрдэс баялгийн арвин их нөөцтэй улсууд билээ. иймээс хоёр орны уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн салбарт олсон амжилт, туршлагыг хуваалцан энэ салбарт эдийн засгийн хамтын ажиллагааг харилцан ашигтайгаар хөгжүүлэх асар их

боломж бий” гэсэн юм.Мөн Монгол, Казахстаны

бизнес форумд оролцогчид Нур-султанд 2013 онд ашиглалтад оруулсан “тау-Кен алтын” алт цэвэршүүлэх үйлдвэрийн үйл ажиллагаатай танилцлаа. Казахстан улс жилд 70 тонн алт үйлдвэрлэх зорилтынхоо хүрээнд нийслэл “тау-Кен алтын” алт цэвэршүүлэх үйлдвэр байгуулж ашиглалтад оруулснаар алтыг 99,99 хувь хүртэл цэвэршүүлдэг, жилд 25 тонн алт, 50 тонн мөнгө цэвэршүүлэх боломжтой олон улсын стандарт шаардлага хангасан үйлдвэртэй болжээ. ингэснээр илүү зардлыг хэмнэж чадсан байна. Монголчуудын ху вьд а лтаа гадаадад цэвэршүүлж, байршуулдаг, түүнээс улбаалан төдий хэмжээний зардал гаргадаг аж. харин дотооддоо үнэт металл цэвэршүүлэх үйлдвэр барьснаар зардал хэмнэх боломжтойг салбарын сайд онцлов.

АйЛЧЛАЛ

Монголд алт цэвэршүүлэх үйлдвэр байгуулахаар боллоо

уих-ын баасан гарагийн нэгдсэн чуулганы хуралдаанаар уих-ын гишүүн с.бямбацогтын Эрчим хүчний сайдад тавьсан сайжруулсан шахмал түлшний нийлүүлэлт, чанар, түүнд тавих хяналтын талаарх асуулгын хариуг сонслоо.

хуралдаанд Монгол улсын Шадар сайд Ө.Энхтүвшин улаанбаатар хотод сайжруулсан түлш хэрэглэсэнтэй холбогдон үүссэн нөхцөл байдлын мэдээлэл хийв. тэрбээр “ухаа худгийн нүүрс баяжуулах үйлдвэрээс гарсан завсрын бүтээгдэхүүн буюу боловсруулсан нүүр-сээр шахмал түлш хийх туршилтыг Шуа-ын Эрдэс боловсруулалтын хүрээлэн 2014 онд хийж, хямд өртөгтэй, стандартын шаардлага бүрэн хангасан сайж руулсан шахмал түлш үйлд вэрлэх боломжтойг нотолсон. “тавантолгой түлш” ххК-ийн үйлдвэрлэлд ухаа худгийн угааж баяжуулсан эрчим хүчний нүүрсийг хэрэглэж байгаа” гэсэн юм. Мөн “тавантолгой түлш” ххК-ийн түлшнээс 23 дээж авч аМгтг, гЕг, геологийн төв лабораторид тус тус шинжлү үлэхэд техникийн болон стандартын шаардлага хангасан гэсэн дүгнэлт гарсан. Мөн түлшний дээжийг бНхау, бНсу, оху, япон улсад шинжлүүлэхээр хүргүүлсэн гэж танилцуулав.

Шадар сайдын мэдээлэлтэй холбогдуулан уих-ын гишүүд тавантолгойн өндөр илчлэгтэй нүүрсээр сайжруулсан түлш хийх болсон шалтгаан, шахмал түлш утаагүй ч их хортой гэсэн мэдээлэл үнэн эсэх, өндөр илчлэгтэй түлш гэр хорооллын зуух, пийшинд таарна гэдгийг хэрхэн тогтоосон, нүүрсийг хэдий хугацаанд туршиж, шин жилсэн талаар тодруулж байлаа.

Д.Эрдэнэбат:

-сүүлийн өдрүүдэд 174 хүн угаартаж эрүүл мэндээрээ хохирч, зур гаан хүн амь насаа алдлаа. Шахмал түлшийг хэрэглэснээр ийм ноцтой үр дагавар гарсан. улаан-баатарынхан нийтдээ айдастай амьдарч байна. яагаад тавантолгойн н ү ү рсийг сонгосон юм бэ. Энэ илчлэг өндөр нүүрс айлуудын зууханд таарах уу?

ЭХ-ний сайд Ц.Даваасүрэн:-сайжруулсан түлш хортой

гэдэгтэй санал нийлэхгүй байна. Нүүрсийг шатаахад бензол, неполин зэрэг нэгдлүүд үүсдэг. Энэ хар утаа хорт хавдрын гол эх үүсвэр болдог. харин шахмал түлшинд ийм зүйл байхгүй. сайжруулсан түлшийг хүрэн нүүрс, коксжсон нүүрсний завсрын бүтээгдэхүүнээр хийж байгаа. гэр хорооллын айлуудын зуух түлшнээс болж дэлбэрсэн юм байхгүй. саяхан нэг айлын зуух дэлбэрсэн нь усны банк байсан.

О.Баасанхүү:-гадаадад явуулсан шин-

жилгээний хариу ирээгүй байхад хоргүй гэж яаж хэлж чадаж байгаа юм бэ?

ЭХ-ний сайд Ц.Даваасүрэн:-бид тусгаар улс юм чинь

үндэснийхээ лабораторид итгэх ёстой. бид дотоодын дөрвөн лабораторид итгэж байгаа. баталгаажуулах үүднээс олон улсын лабораторид шинжилгээ

явуулсан.НМХГ-ын дарга Л.Эрдэнэ-

чулуун:-“ таван тол гой ” т үл ш

компанийг байгуулсан цагаас эхлэн аМгтг-ын харьяа лаборатори, гЕг-ын лаборатори, геологийн төв, хими, хими технологийн лабораторид тас-ралтгүй дээжийн шинжилгээ өгч ирсэн. Өнгөрсөн хугацаанд 44 дээжээс техникийн үзүүлэлт, барьцалдуулагчийн бүтцийн чанар, химийн элементүүдийг шалгах шинжилгээнүүд хийхэд стандартын шаардлага хангасан гэж дүгнэсэн. иргэд угаартсан, хордсон гэх нөхцөл байдалтай холбогдуулан 23 дээж авч дээрх лабораторид шинжлүүлсэн хоёрынх нь хариу стандартад нийцсэн гэж гарсан. хими, хими технологийн лабораторийн хариу гараагүй байна.

З.Нарантуяа: -би саяхан гэр бүлээрээ

угаартаж нас барсан хүмүүсийн ар гэрийнхэнтэй уулзсан. тэд надаар дамжуулан та бүхэнд асуулт илгээсэн. аюулгүй байдлын баталгаа хангаагүй түлш өгсөн нь химийн бодисоор амиа егүүтгэ гэснээс ялгаагүй зүйл боллоо. үүнд төр засгийн албан тушаалтан хариуцлага хүлээх үү. иргэд нь сайжруулсан түлш хэрэглэснээс болж зовлонд унаад байхад учир байдлыг нь тайлбарлачих төрийн албан хаагч, хариуцсан

ажилтан дарга алга уу гэдгийг асууж өгөөрэй гэсэн.

ХЗДХ-ийн сайд Ц.Нямдорж: -угаартаж нас барсан явдалд

анхаарал хандуулах таван асуудал байна. Эхнийх нь муудсан зуух угаартах гол шалтгаан. Мөн яндангаа хөөл-дөггүй, залгаасаараа утаа угаар алддаг, түлш шатаж байхад сойлтуураа хаасан, ханан пийшингийн тоосгоны завсраас хий алддаг, үнсээ асгалгүй дээрээс нь түлшээ хийснээс зуух нь үнсээр дүүрч угаар гарч байгаа нь сая манай цагдаагийн байгууллагаас хийсэн шалгал-тын материал, зургаас харагдаж байгаа.

Ц.Даваасүрэн: -Энэ улстөр жих сэдэв

биш. бид түлшний хувьсгал хийж байна. утаанаас салсан бүх орон үүнийг дамжсан. бид сайжруулсан түлшийг цаашдаа хэрэглэх үү буцаад нүүрсээ түлэх үү гэдэг зааг дээр

зогсож байна. тиймээс үү нийг улстөржүүлэлгүй сайж руулж, засахад явах хэрэгтэй. сал ба-рын сайдын хувьд мэргэж-лийн байгууллагын хийсэн шин жилгээ, туршилтад итгэж байна.

С.Эрдэнэ: -бүгд биеэ өмөө рөөд иргэд

буруу галласан, зуухны буруу байсан гэж яриад байх юм. ийм хариуцлагагүй, арчаагүй байдгаа боль. алдаа гаргасан бол буруугаа хүлээгээд нас барсан хүмүүсийн ар гэрээс уучлалт гуйж, нөхөн олговор өг. Шахмал түлшийг тараахдаа иргэдэд анхааруулга зөвлөгөө өгөх ёстой байсан. түлшний уутан дээр ямар ч анхааруулга байгаагүй. та нар нэг ч урьдчилсан сургалт, анхааруулга, зөвлөмж хүр-гээгүй. сүүлдээ ичихгүй Ебс-ийн сурагчдыг айлуудаар гал түлэ хийг заа гээд явуулж байна. Ниргэсэн хойно нь хашхирав гэгчээр ийм арга ядсан зүйл хийхээ боль.

гишүүд асуулт асууж, байр сууриа илэрхийлсний дараа уих-ын дарга г.Занданшатар агаарын бохирдлыг бууруулах асуудлын дэд хороо, агаарын бохирдлыг бууруулах чиглэлээр уих-аас байгуулсан аж лын хэсэг, Засгийн газарт хөнд-лөнгийн хяналт бий болгож, дэмжлэг үзүүлэн ажиллах чиглэл өгөв.

Хими, хими технологийн

шинжилгээний хариу гараагүй

байна

С.Батсайхан / ЗГМ©

Казахстан улс $30 саяын алт цэвэршүүлэх технологио Монгол Улсад бэлэглэв

30 сая ам.долларын үнэ бүхий алт цэвэршүүлэх технологийн патентаа Монголын талд үнэ, төлбөргүй өгч буйг мэдэгдэв. гэрээнд гарын үсэг зурсны дараа уухү-ийн сайд д.сумъяабазар хэлэхдээ “тэртээ XIV зуунаас түү хэн улбаатай Монгол, Казахс-тан хоёр улсын ижил төстэй

УИХ-ын гишүүд сайжруулсан түлш хэрэглэхээс өмнө бэлтгэл ажлыг дутуу хийсэн гэж Засгийн газрыг шүүмжлэв. Мөн нас барагсдын ар гэр, угаарт хордсон иргэдэд нөхөн төлбөр олгох асуудлыг хөндөж байсан юм.

төсөөлөхөд тийм ч хэцүү биш. хэдхэн жилийн өмнө дөө,

манай улс далай ламыг эх орондоо урьж авчирсны дараа тун ч эвгүй байдалд орж байлаа.

уг айлчлалын дараа хятадын гадаад харилцааны яамнаас Монголын талд хандан хоёр талын хамтын ажиллагаа, ашиг сонирхлын үүднээс далай ламыг дахин Монголд хөл

популист улстөрчид Засгийн газрыг огцруулна хэмээн баахан бужигнах нь тэр. үр дүнд нь манай улсын зээлжих зэрэглэл буурч, бондын хүү өссөн харамсалтай тохиолдол бий. үүнээс болж Монгол улс жилд 50 тэрбум төгрөгийн алдагдал хүлээсэн болохыг эдийн засагчид тооцоолж байв.

Монголбанкны ерөнхийлөгч уих-ын чуулганд мэдээлэл хийхдээ төв банк гадаад валютын нөөцгүй болсныг зарлаж, олныг цочирдуулж байсан нь мөн л хариуцлагагүй мэдэгдлийн нэгэн жишээ. Энэ мэдэгдлийн дараа ам.долларын ханш гэрлийн хурдаар өсөж, хэдхэн хоногт 500 төгрөгөөр нэмэгдэж байв. Мэдээж эрхэм ерөнхийлөгч энэхүү мэдэгдэлдээ ямар ч хариуцлага хүлээгээгүй. гэтэл ам.долларын өсөлт жирийн иргэдээс авахуулаад улс орны бүх л салбарт ямар сөрөг нөлөө үзүүлснийг хүн бүр мэднэ. тухайн үед цойлсон “ногоон”-ы ханш одоо ч буураагүйгээр үл барам улам дээшилсээр байгаа нь харамсалтай.

Манайд үе үе гэнэтийн мэ-дэгдэл хийж попордог улстөрч олон бий. тэд хариуцлагагүй мэдэгдэл ямар уршиг да гуулахыг тооцоолох ямар ч чадваргүй хүмүүс гэдгийг хэн хүнгүй мэднэ. олны анхаар лыг татсан сэдвээр сүржин мэдэгдэл хийж, олон нийтэд таалагдах нь л тэдэнд юу юунаас чухал. харамсалтай нь үүний тө лөөсийг тэдний хам-гийн их ярьдаг ард түмэн амссаар ир сэн юм.

улсаа хорлосон эдгээр нөх-дийн дараа хэн ямар мэдэгдэл хийж, гай тарих бол гэж бодохоос сүүлдээ яс хавталздаг боллоо. Манайхны ихэнх нь хятадуудад “дургүй” гэж эх оронч дүр эсгэж мунхагаа харуулдаг болохоор хятадын цаг үеийн асуудал хурцадмал энэ цаг дор хамар доорх хагархайгаа хамхиж явахыг анхааруулах нь зөв буй за. болж л өгвөл муулчих гээд сайн үг унагах нь ховор хүмүүс шүү дээ. NBA-гийн “хьюстон рокетс” багийн менежер дарил Моригийн адил манай хэн нэг хэнээтэй нөхөр хариуцлагагүй үг унагавал урд хөрш хилээ хаана хэмээн Монголд ухамсрын дохио өгч чадахаар улс. харин энэ үед нүүрсээр голоо зогоодог монголчууд улсаараа өлбөрч үхэх аюулд орох вий.

жижигхэн Монгол байтугай хүчирхэг америк хүртэл

гүнзгий хямралд орсныг гайхаж, эгээ л дампуурах гэж буй мэтээр тайлбарлаж байлаа. харамсалтай нь өмнөх засгаа муучлах улс төрийн зорилготой эл мэдэгдлийн дараа Засгийн газрын бондуудын үнэ огцом доошилсон байдаг.

3ЗасгийН гаЗрыН МЭдЭЭ соНиН2019.10.14, даваа ~ №177 (1229)

Монголбанкны ерөнхийлөгчийн мэдэгдлийн дараа ам.долларын ханш 500 төгрөгөөр өссөн түүх бий

NBA-гийн “хьюстон рокетс” багийн менежер дарил Мори хонконгийн эсэргүүцлийн жагсаалыг дэмжсэн утгатай үгс twitter-тээ жиргэснээс үүдэлтэй дуулиан өдгөө ид өндрөө аваад байна. уг жиргээний дараа хятадын Засгийн газар эмзэглэж, сагсан бөмбөгийн холбоо нь “хьюстон рокетс” багтай харилцаагаа тасалсан бол удалгүй лиг бүхэлдээ түүний хомрогонд өртөх эрсдэл нүүрлээд байна. тухайлбал, ухаалаг утас үйлдвэрлэгч Vivo компани, NBA-гийн тоглолтуудын шууд дамжуулагч CCTV телевиз болон хятадын хамгийн том интернэтийн компани Ten-cent зэрэг аваргууд хамтын ажиллагаандаа цэг тавих талаар яриад эхэллээ. хамгийн сүүлд спортын хувцас үйлдвэрлэлийн Anta компани NBA-тай харилцаагаа таслах тухай яригдах болжээ.

хэрэв энэ бүхэн бодитоор биелвэл сагсан бөмбөгийн хамгийн хүчирхэг лиг тэрбум тэрбум ам.долларын алдагдал хүлээх нь гарцаагүй. тус лигийн багууд хятадад үүссэн нөхцөл байдлаас шалтгаалаад цалингаа 10-15 хувиар танах талаар ч яригдаад эхэллээ. хэн нэг иргэн сошиал сүлжээнд үзэл бодлоо илэрхийлсэн бол нэг их асуудал болохгүй байх. харин NBA-гийн багийн удирдах албан тушаалтан улс төрийн эмзэг сэдвээр ийн жиргэсэн нь нөхцөл байдлыг хүндрүүлж орхисон юм. лигийн комиссар адам силвер асуудлыг намжааж, хятадуудыг тайвшруулахын тулд өөрийн биеэр тус улсад очиж, яриа хэлэлцээр хийх сурагтай. албан тушаалтны хариуцлагагүй ганц мэдэгдэл ямар их уршиг дагуулж болохын тод жишээ энэ.

аНу, хятадын хооронд үүс сэн ээдрээт энэ нөхцөл байдал үүнтэй адил Монголд нүүрлэхгүй гэсэн баталгаа байхгүй. ялангуяа, улстөрчид нь амныхаа зоргоор бурж, түүндээ хариуцлага х үл э эд э г г ү й ө н ө өг и й н нөхцөлд. угаас улстөрчдийн хариуцлагагүй мэдэгдэл улсын эдийн засагт сөргөөр нөлөөлсөн базаахгүй жишээ захаас аваад бий. тухайлбал, б.Чойжилсүрэн 2016 онд сангийн сайдын албан тушаалыг авмагц Монгол улс эдийн засаг, санхүүгийн гүн

хятадуудад тал засаж, арга эвийг нь олох гэж хичээж буйг бид NBA-гийн жишээнээс тод харж байна. хятад хэмээх аварга зах зээлийг алдвал ямархуу хүнд байдалд орохоо дэлхийн улс орнууд сайн мэдэж байгаа тул тал засаж, эв эрхэмлэж явдаг.

тэгвэл Монгол улсад ч үүнээс нэг их ялгаа алга. Манай улсын нийт экспортын 94 хувийг өмнөд хөрш дангаараа хангаж байна. үнэндээ бид хятадад түүхий эдээ зарж олсон хэдэн төгрөгөөрөө л төрийн албаныхны цалинг тавьж, бүтээн байгуулалтаа хийж, өдөр хоногийг залгуулж байгаа маань нуух аргагүй үнэн. харин нэг эх оронч царайлсан төрийн түшээ хятадын эмзэг асуудлаар таагүй зүйл ярьж орхивол их гүрэн хилэгнэж хилээ хаах шиг амархан юм байхгүй. Энэ цагт Монгол улс элгээрээ мөлхөхийг

тавихыг зөвшөөрөхгүй гэдгээ мэдэгдсэн удаатай. үүнтэй зэрэгцэн хятадын тал хилээ хаах анхааруулгыг ч манайд өгсөн. улмаар тухайн үед гадаад харилцааны сайд байсан Ц.Мөнх-оргил хятадын талаас албан ёсоор уучлалт гуйж, дахин ийм “алдаа” гаргахгүй хэмээн царайчилсан. далай ламын асуудалд ийм эмзэг хандаж байгаа улс хонконгийн салан тусгаарлах асуудалд бүр ч эмзэглэх нь тодорхой. тэр ч үүднээс дэлхийн хүчирхэг лигийг өмнөө сөхрүүлж, ацан шалаанд оруулж чадаж байна. гэтэл Монголд дарил Мори шиг хариуцлагагүй нөхөд захаас аваад бий гэж бодохоор сэтгэл түгшинэ. Поп нөхдийн хариуцлагагүй ганц үг улсаа яаж хорлож болдгийг энэ хэдэн улстөрчид ойлгодог л байгаа даа.

нийтлэлчийн булан

Өмнөд хөрш хилээ хаачихвал бид яаж элгээрээ мөлхөхийг

төсөөлөхөд хэцүү биш

Б.ЭнхжинЗГМ

• Жижигхэн монгол байтугай хүчирхэг Америк хүртэл хятадуудад тал засаж, арга эвийг нь олох гэж хичээж буйг бид NBA-гийн жишээнээс тод харж байна.

• манайд үе үе гэнэтийн мэдэгдэл хийж попордог улстөрч олон бий. тэд хариуцлагагүй мэдэгдэл ямар уршиг дагуулахыг тооцоолох ямар ч чадваргүй хүмүүс гэдгийг хэн хүнгүй мэднэ. • Хятадын цаг үеийн асуудал хурцадмал энэ цаг дор хамар доорх хагархайгаа хамхиж явахыг анхааруулах нь зөв буй за.

Хариуцлагагүй ганц үгний төлөөсийг улсаараа төлдөг

үүнээс болж Монгол улс хэдий хэмжээний алдагдал хүлээж, улсын төсөвт ямар дарамт учирсныг хэн ч тоож сонирхоогүй. улсаа ийн хорлосон өнөөх сайд ч ямар нэг хариуцлага хүлээлгүй өнгөрсөн нь тодорхой. Өрсөлдөгчөө намнаж, харлуулж болно оо, гэхдээ хэрээс хэтэрч болохгүй гэдгийг ганц энэ жишээ бидэнд хангалттай ойлгуулж билээ.

Өөр нэг жишээ. Манай улс 2016 онд олон улсын зах зээлээс 500 сая ам.долларын бонд гаргахаар бэлтгэл ажил хангагдаад байв. гэтэл яг үүнтэй зэрэгцэн хэдэн

нийгэм

4 ЗасгийН гаЗрыН МЭдЭЭ соНиН 2019.10.14, даваа ~ №177 (1229)

Энэ улирал дуустал сурах

бичгээ гар дээрээ авахгүй

ТУЗ-ийн даргаЭрдэнэбаатарын ДОЛГИОН

Ерөнхий эрхлэгч Баатарын ДУЛАМХОРЛОО

ЗөвлөхШатарбалын ДАвААДОРж

Орлогч эрхлэгчЛхагважавын СУГАРМАА

Утас: 99903584

Улс төр, нийгэм, эрэн сурвалжлах мэдээллийн албаЭдитор Б.Энхжаргал

Утас: 99901621

Цахим контент, бүтээлч үйлдвэрлэлийн албаЭдитор Г.Баярсайхан

Утас: 99903574

Эдийн засаг, уул уурхайн мэдээллийн алба

Утас: 99903581 99903578 99907843

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоотУлсын бүртгэлийн дугаар. 1024

Утас: 70103131, Факс: 70106065

zgm.mn

ubinfo.mnДугаарын удирдагч

Б.Энхжаргал

“Засгийн газрын мэдээ” сонин нь ардчилсан, шударга ёс, хүний эрхийг дээдэлж, чөлөөт

сэтгүүл зүйн хэм хэмжээг бүрнээ сахин, олон ургальч үзлийг илэрхийлэх мэдээллийн

индэр байж, нийт Монгол үндэстний ойлголцол, эв нэгдлийг бэхжүүлэхийг эрхэм

зорилгоо болгоно.

рЕДАКц

ЗАр СУртАЛчИЛгАА

ХАЯг

цАХИм ХУвИЛбАр

0 1 2 2 9

ЗГМ ТОвЧХОН» ЖАгСААЛЭнэ сарын 11-нд “Охидын эрхийг хамгаалах өдөр” тохиож Монголын эмэгтэйчүүдийн холбооноос /МЭХ/ "Хамтдаа хамгаалъя" сэдэвт тайван жагсаал зохион байгууллаа. “Хамтдаа хамгаалъя” хөдөлгөөнд нэгдсэн эмэгтэйчүүд “хүчиндэх” гэмт хэрэгт ногдуулах ялыг чангатгах, өршөөл, уучлалд хамруулахгүй байх зэрэг заалт оруулах нь зүйтэй гэж үзэж байгаагаа УИХ-ын даргад илэрхийллээ. » төСөЛ“Дэлхийн мисс-2019”-д эх орноо төлөөлөн оролцох үндэсний ялагч М. Цэвэлмаа“Эрүүл Монгол-Эрүүл Дэлхий” төслийг санаачлан хэрэгжүүлж байна. Төслийн хүрээнд олон нийтэд эрүүл мэндийн боловсрол олгох, В вирусийн эсрэг сэргийлэх тарилгаар дархлаажуулах ажлыг зохион байгуулах зэрэг олон арга хэмжээ төлөвлөжээ.

» оСоЛНийслэлийн Сүхбаатар дүүргийн 10 дугаар хорооны нутаг дэвсгэр, Хангай хотхоны найман давхраас тус дүүргийн 11 дүгээр хорооны иргэн 50 настай, эмэгтэй согтууруулах ундаа хэрэглэсэн үедээ үсрэх гэж байжээ. Тус эмэгтэйг дүүргийн Цагдаагийн хэлтсийн алба хаагчид ярилцлага хийн, аюулгүй газарт буулгасан байна.

» гЭмт ХЭрЭг Энэ сарын 05-ны өдөр Стамбул-Улаанбаатар чиглэлийн нислэгээр ирүүлсэн дайвар ачаанаас станозолол, тренболон зэрэг эр бэлгийн дааврын бэлдмэл, булчин хөөлгөгч эм, тариа их хэмжээгээр илэрчээ. Тус бэлдмэл нь гуравдугаар зэрэглэлийн хориотой бодисын жагсаалтад ордог. Түүнчлэн Монгол улсын эмийн бүртгэлд бүртгэгдээгүй аж.

Энэ сарын 10-нд Сөүл-Улаанбаатары чиглэлийн нислэгээр ирсэн ОХУ-ын иргэн Г.В.В 150 мянган ам.доллар гаальд мэдүүлэлгүй бэлнээр авч явсан нь тогтоогдсон байна. Тэрбээр гаалийн өндөр эрсдэлтэй зорчигчийн санд бүртгэлтэй байсан аж.

аль намар л бсШус-ын сайд Ё.баатарбилэг яамныхаа хамаг дарга нарын хамт суугаад “сурагчдад сурах бичгийг үнэ төлбөргүй, түрээсээр олгоно” хэмээн мэдэгдсэнээс хойш сар хагасын хугацаа өн гөр лөө. гэвч түрээсийн сурах бичгийн сураг нь л гараад байгаагаас сурагчдын гар дээр ирэхгүй байсаар эхний улирлын амралттай золгож байна.

Зарим сурагчид сурах бичгээ худалдан авч байгаа бол, дийлэнх олонх нь сургалтын материалгүйгээр бүтэн нэг улирал явчихав. Нэг хүүхдийн нийт сурах бичгийн үнэ дунджаар 150 мянган төгрөгт багтаж байгааг номын худалдаачид хэлж буй. 2-5 мянган төгрөгийн өртгөөр хэвлэлтээс гарч буй

“их хотын хямдрал- биз-нес фестиваль 2019” арга хэмжээ сүхбаатарын талбайд амралтын өдрүүдэд болж өнгөрлөө. тус арга хэмжээг Нийслэлийн 380 жилийн ойн баярыг тохиолдуулан НЗдтг, улаанбаатар хотын Захирагчийн ажлын алба, есөн дүүргийн

Здтг, Монголын үндэсний худал даа аж үйлдвэрийн тан хим хамтран найм дахь жилдээ зохион байгуулж буй. Фестивалийн нэгдсэн парадад 100 гаруй аж ахуй нэгжийн 1000 гаруй төлөөлөгч 50 маши ны цуваагаар өөрсдийн байгуул-лагаа сурталчлан оролцжээ.

Энэ сарын 11-ний шөнө сүхбаатар аймгийн баруун-урт сумын гуравдугаар багийн нутаг дэвсгэрт байрлах “Эрдэнэ шарга” караоке-д гал гарч 20 хүн их, бага хэмжээгээр түлэгдэн, нэг хүн газар дээрээ нас баржээ.

тус караокегаар үйлчлүүлж байсан иргэдийн долоо нь баруун-урт сумын II бүрэн дунд сургуулийн багш нар байсан аж. хохирогчдоос долоон иргэний биеийн байдал маш хүнд байсан тул нисдэг тэргээр гэмтэл

Сурагчид сурах бичиггүй

хичээллэсээр нэгдүгээр

улирлаа дуусгаж байна

Найм, есдүгээр ангийнхны сурах бичгийн гэрээг дөнгөж өнгөрсөн баасан гарагт байгуулжээ

О.ДаваасүрэнЗГМ

ном сурагчдын гар дээр хэд дахин нугалсан үнээр очиж буй нь түрээсийн сурах бичиг хүлээсэн хомсдолоос болсныг ч тэд баталж байгаа юм.

Нийт 180 мянган сурах бичгийн гурван багц тендерийг бсШуся-наас зарласан аж. азийн хөгжлийн банкнаас санхүүжилт олгож байгаа тул хэвлэлтийн зөвшөөрлийг тэр талаас хүлээсэн гэдэг тайлбарыг яамныхан өгч байна.

харин тус зөвшөөрлийн эхнийх нь буюу зургаа, дол-дугаар ангийн сурах бичгийг хэвлэж, түгээхийг энэ сарын 18-нд азийн хөгжлийн банкнаас өгсөн аж.

Зөвшөөрөл өгөөд бараг бүтэн сар өнгөрч байхад сурагчдын гар дээр сурах бичиг ирээгүй байгаа бөгөөд, яамнаас тодруулахад “сургуулиуд руу түгээж байна” гэх тайлбарыг өгөв.харин ахлах ангийн сурагчдын номыг хэвлэх зөвшөөрөл нь мөн өнгөрсөн сарын 25-нд ирсэн аж. түүнээс гадна найм, есдүгээр ангийн сурагчдын сурах бичгийн багц тендерийн гэрээг ахб, бсШуся-ны хооронд дөнгөж өнгөрсөн долоо хоногийн баасан гараг буюу энэ сарын 11-нд байгуулжээ.

“хөдөө орон нутгийн сургуулиудад сурах бичгийг аймгийнх нь боловсрол, соёл урлагийн газарт нь хүргэнэ.харин нийслэлийн хувьд шууд сургуулиудад нь хүлээлгэж өгнө. бүх сурах бичгийг хэвлэж, түгээх ажлыг энэ сард багтааж дуусгахаар зорьж

байна” бсШуся-ны Ерөнхий боловсролын бодлогын газрын дарга т.Ням-очир хэлэв.

ийнхүү сурах бичгийн түгээлт удааширч буй нь сурагчдад төдийгүй багш нарын ажилд ч багагүй хүндрэл учруулж байгаа аж. Зарим сургуулийн багш сурагчдад сурах бичгээ худалдаж авахыг зөвлөсөн бөгөөд номтой хүүхдүүдийг бусадтайгаа хуваалцахыг уриалсан гэнэ.

Энэ талаар 45 дугаар сургуулийн зургадугаар ангийн

сурагч “дөрвөн хүүхдийн дунд нэг ном ашиглаж байна. Номоо худалдаж авсан хүүхдүүд бусадтайгаа ху ваа лцаж хэрэглээрэй гэж багш хэлдэг. гэвч хүүхдүүд харуулахгүй, харамладаг. харин гэрийн даалгаврынхаа зургийг нь утсаараа авч яваад хийж байна. Мөн цахимаар номоо хайгаад хичээлээ давтдаг” гэв. тэгвэл 84 дүгээр сургуулийн наймдугаар ангийн сурагчийн ээж ж.сүрэнхорол “багш нар шаардлагатай сурах бичгээ худалдаж авахыг зөвлөж байгаа. Мөн цахим ном ашиглах боломжтой гэдэг. утсаар хичээл хийхийг зөвлөж буй нь утгагүй хэрэг. хүүхдийн эрүүл мэндэд ч сөрөг нөлөөтэй. түүнчлэн хүүхдийг ухаалаг утас, интернэттэй байхыг шаардаж байгаатай агаар нэг асуудал. интернэт ашигладаггүй ч айл бий. Номыг нь худалдаж

авахад бас л асуудал байна. Манайх дунд, ахлах ангийн хоёр хүүхэдтэй. хүүхдүүддээ гол хичээлүүдийнх нь номыг нэг зуу гаруй мянган төгрөгөөрхудалдан авч өгсөн. Өмнө жилүүдэд энэ мөнгөөр бүх номыг нь авч өгдөг байсан” хэмээн бухимдан өгүүллээ.

ийнхүү салбарын яам ажлаа эрт төлөвлөж, хугацаанд нь гүйцэтгээгүйн горыг сурагчид болон сургуулийн багш нар амсаж байна. хэдийгээр бсШуся сурах бичгийн ийм том санхүүжилттэй тендерийг анх удаа зарлаж байгаа ч, ажлаа эрт төлөвлөсөн бол аль аль талдаа асуудал гарахгүй байх боломжтой нь харагдаж байна. түрээсийн сурах бичгийн сургийг гаргахад ийм л хариулттай болж байна.Эндээс сурагчид энэ улирал дуустал сурах бичгээ гар дээрээ авахгүй нь тодорхой боллоо.

Ийнхүү салбарын яам ажлаа эрт төлөвлөж, хугацаанд нь гүйцэтгээгүйн горыг сурагчид болон сургуулийн багш нар амсаж байна.

ЗГМ: ТОДРУУЛГАМЭДЭЭ, МЭДЭЭЛЭЛ

Караокед их хэмжээний гал гарч, хоёр хүн амиа алджээАгааржуулалтын сэнс галаар үлээж байсан гэж эх сурвалж хэлжээ

Т.НамуунболорЗГМ

согог судлалын үндэсний төвд хүргэгдэн ирсэн боловч хүнд гэмтэл болон шокийн улмаас дахин нэг хүн улаанбаатарт ирээд нас барсан байна. одоогоор бусад хохирогчид тус эмнэлгийн түлэнхийн тасагт хэвтэн эмчлүүлж байна. албан бус эх сурвалжийн мэдээлснээр тус караокед цахилгааны асуудлын улмаас агааржуулах хоолойнд гал гарч дэлбэрэлт үүссэн аж. бүр тодруулбал, агааржуулалтын сэнс шууд галаар үлээсэн гэж тэнд байсан эх сурвалж хэлсэн байна.

“Эрдэнэ шарга” караокег гэр бүлийн хүмүүс ажиллуулдаг бөгөөд үйл ажиллагаагаа явуу-лаад хоёр жил орчим болж байжээ.

Энэ талаар Сүхбаатар аймгийн “ОБЕГ”-ын дарга хуран-даа Т.Энхбаатараас тодрууллаа.

-Хэргийн газрын дүгнэлт хэзээ гарах вэ? Урьдчилсан байдлаар ямар дүгнэлт гарсан

бэ?-одоогоор хэрэг бүртгэл,

мөрдөн шалгалтын ажиллагааг явуулж байна. Цахилгаанаас үүдэн гал гарсан байх магад-лалтай гэж таамаглаж байгаа. албан ёсны дүгнэлт хараахан гараагүй.

Хэдэн цагийн орчимд дууд-лага ирсэн бэ? Нийт хэчнээн хүн тэнд байв?

-Манайд тус оройны 23.06 цагт дуудлага ирсэн. Нийт 21 хүн байсан. 11 эрэгтэй, 10 эмэгтэй.

-Ямар арга хэмжээ болж байсан юм бол. Хохирогчид багш нарын баяр тэмдэглэж байсан гэсэн мэдээлэл байна?

-хохирогчдын дунд II сургуулийн долоон багш байсан. ямар нэг арга хэмжээ болж байсан талаар тодорхой мэдэхгүй. тэднээс гадна малчин болон өөр мэргэжилтэй хүмүүс ч байсан. Караокег ажиллуулдаг гэр бүлийн хүмүүс болон ажилчид мөн гэмтсэн.

“Их хотын хямдрал-Бизнес фестиваль 2019” боллоо

C.Батсайхан / ЗГМ©

Баруун-Урт- сумын “Эрдэнэшарга” караоке.

“богд хаан 150: Ном бүтээлийн өв” үзэсгэлэн богд хааны ордон музейд нээгджээ.

тус үзэсгэлэнг VIII богд жавзандамба хутагтын түмэн өлзий гийсний 150 жилийн ойд зориулан “Монгол билиг төв”-өөс богд хааны ордон Музейтэй хамтран зохион байгуулж буй аж. үзэсгэлэнд VIII богд жавзандамбын өөрийн зохиосон ном бүтээлийн эмхтгэлийн бар,

бичмэл эхүүд, зарим зарлиг лүндэн, хүрээ барын ганжуур, Зэс гарын жадонба, хүрээ барын данжуурын барын эх судрууд зэрэг олон үзмэрийг дэлгэжээ. түүнчлэн урд өмнө судалгаа шинжилгээнд ороогүй, олон нийтэд таниулаагүй, ном хэвлэлд нийтлэгдээгүй зүйлүүдийг нь дэлгэж буйгаараа онцлог юм. бүтээлүүдийг энэ сарын 25-ныг хүртэл дэлгэх аж.

III Богд жавзандамбын ном бүтээлийн үзэсгэлэн нээгджээ

өндрөөр үнэлэгдээд явж байгаа хүмүүс бий. Нэр цохон дурдах юм бол уран бүтээлч, зураач Э.отгонбаяр, с.Заяасайхан, б.баясгалан гээд хүмүүс байна. бүр аНу-ын Нью-йорк хот дахь Нүб-ийн төв байрны урд манай уран барималч а.очирболдын “ухамсар” нэртэй, гайхалтай илэр хий лэмжтэй бүтээл байж байна. Энэ бол Монголын урлаг өнөөдөр дэлхийд хэрхэн үнэлэгдэж байгааг тод харуулж буй хэрэг. гэхдээ энэ бол бидний буюу төрийн хийсэн зүйл бол огт биш. Энэ бол хувь уран бүтээлчдийн л өөрс дийнх нь чадвар, оюунаараа үнэлэг дэж байгаа хэрэг. Цаана нь өчнөөн авьяастай хүмүүс байгаа. Энэ удаагийн “оны шилдэг уран бүтээл-2019” үзэсгэлэн дээрээс ч харагдаж байгааг мэргэжилтнүүд онцолсон.

гэхдээ шүүгчид уран бүтээлчид өөрсдийн шилдэг бүтээлүүдээ үзэсгэлэнд ирүүлээгүй байна гэдгийг бас хэлж байгаа. тэд чинь мэргэжлийн хүмүүсийн хувьд Монголын уран бүтээлчдийг бүгдийг нь ямар төрлөөр яаж зурдаг гэдгийг нь сайн, муугаар нь дээд зэргээр мэднэ. жишээ нь, өмнөх жилүүдэд нэг шүүгч бол би энэ уран бүтээлчийг сайн мэднэ ийм зүйл хийдэг хүн биш, яав ч сайн уран бүтээлээ энд ирүүлээгүй байна гэж байсан. тэгэхээр яагаад гэдэг асуулт урган гарч ирнэ. хэдий энэ галерейн урын санд өөрийн бүтээлээ байршуулах нь нэр төрийн хэрэг ч гаднын улсуудад илүү үнэлж байхад тэнд 20, 30 мянган ам.доллараар зарсан нь амьдралд нь ч хэрэгтэй шүү дээ.

тиймээс бид энэ жил бүр зориуд дэлхийд хүлээн зөвшөөрөгдсөн шилдэг уран бүтээлчдээ урилгаар оруулж байна. жишээ нь, Нүб-ын төв байрны урд буй “ухамсар” гэх бүтээл зэрэг өөр олон алдартай урлагийн бүтээлийн эх хувь энэ удаагийн үзэсгэлэнд оролцож байгаа. тэгэхээр Монголын орчин үеийн уран зургийн жинхэнэ шилдэг бүтээлүүдийн дээжийг энэ удаад иргэд маань сонирхож болно гэсэн үг.

Нэг үеэ бодоход урлагийг ойл-гож, оюуны бүтээлийг үнэлдэг хүмүүс, хувь компани, байгууллага харь цан гуй олон болжээ. тэднийхээ ачаар бид галерейгаа саяхан бүрэн засварт оруулсан. хүмүүс ирээд “хөөх, ямар гоё гэгээлэг, сайхан болсон юм бэ” гэдгээ илэр хийлж байна. яах вэ төрөөс ядаж бидэнд хангалттай биш юм гэхэд уран бүтээлчдийн бүтээлийг үнэлэх тал дээр жаахан ч болов анхаа раа-сай. бид угаасаа өнөөдөр улсын төсөв юу билээ гэдгийг мэднэ шүү дээ. Маш олон хүн хэцүү амьдралтай байхад урлагт хангалт-тай мөнгө зарцуулах хэцүү нь тодорхой. тиймээс өөрсдийн нөөц бололцоогоор явж л байна.

Нэг сонирхолтой зүйл ярихад, яагаад “Мона лиза”, “хашхираан”, “ван гогийн хөрөг” зэрэг зургууд тийм алдартай байдаг юм бол. Манайд бол ийм түвшний урлагийн бүтээ л нэлээд байгаа. Монголын

хувьд “оны шилдэг бүтээл” үзэсгэлэнд оролцоно гэдэг бол нэг талаараа нэр төрийн хэрэг юм. “оны шилдэг бүтээл” үзэсгэлэнд оролцсон бүтээлүүдийг тодруулж төр худалдан авч, Монголын уран зургийн галерейн сан хөмрөгт нэмдэг. Энэ бол уран бүтээлч хүний хувьд өөрийн бүтээлээ ариун сүм болсон галерейдаа мөнхөлж, дархлуулж буй туйлын нэр хүндийн хэрэг байдаг.

Манай байгууллага төрийн статус тай гэдэг утгаараа гадаад ертөнцөд Монголын уран зургийг төлөөлөх нь гарцаагүй. үүнийхээ хүрээнд гаднын орнуудын Элчин сайдын яамдаар дамжуулан тухайн улсуудад арга хэмжээ зохион байгуулж эх орноо болон дотоодын уран бүтээлчдээ сурталчлах ёстой. Мөн уран бүтээлчид амьдралаа зал гуулахын тулд орлоготой байх ёстой. гэтэл ний нуугүй ярихад өнөөдөр манайд уран бүтээлч-дийг үнэлэх үнэлэмж их доогуур байдаг. тиймээс энэ жилийн хувьд улаанбаатар дахь гаднын улсуудын Элчин сайдууд, гадаад, дотоо дын уран зураг цуглуу лагчид, мэргэжилтнүүдийг олноор урьж үзэсгэлэнд оролцож буй бүтээ лүү-дээс дуудлага худалдаа гаар худал-дан авах боломж олгож байгаа.

үүнийхээ хүрээнд үзэсгэлэнд оролцож буй бүх бүтээлүүд, уран бүтээлчдийн танилцуулгыг ката лог болгоод уригдсан зоч дод танилцуулсан. тэгэхээр цуг луу -лаг чид эртнээс өөрийн худал дан авахыг хүссэн бүтээлээ төлөв-лөчихнө гэсэн үг. иймээс заавал дуудлага худалдаа гэлтгүй тухайн бүтээлийг худалдан авахыг хүссэн хүнийг хувь уран бүтээлчтэй нь танилцуулж, хоорондоо худалдан авах тохиролцоо хийхэд нь жуулч-лагч болж ажиллана гэсэн үг юм.

жилд дунджаар 20.000 хүн Монголын уран зургийн галерейг ирж сонирхдог. Энэ бол өссөн үзүүлэлт боловч харьцангуй бага тоо. Нэг талдаа энэ нь урлагийг хүлээн авч ойлгодог нийгмийн хэсэг бага байна гэдгийг харуулах байх. гэхдээ нөгөө талдаа манай үйл ажиллагаа хүртээмжтэй биш байгааг харуулж байгаа хэрэг. ихэнх хүмүүс ажлаа тараад уран зураг үзье гэхэд манайх орой 18:00 цагаас хаачихдаг. тиймээс энэ удаагийн “оны шилдэг бүтээл-2019” үзэс гэ-лэн гийн хүрээнд бидний санаачил-сан “Намрын үдшийн галерей” хөтөлбөрийн дагуу аравдугаар сарын 25-27-нд галерейн үүд хаалга маань шөнийн 23:00 цаг хүртэл нээлттэй байна. Энд бидний хэрэгжүүлдэг олон арга хэмжээнд иргэд хамрагдах боломжтой.

-Шилдэг уран бүтээлийг ямар

5ЗасгийН гаЗрыН МЭдЭЭ соНиН2019.10.14, даваа ~ №177 (1229)

Згм: Зочин

Монголын уран зур гийн галерейн захирал Б.Сарантуяатай ярилцлаа. Монголчуудын урлаг, гоо зүйн бо-ловс ролд хувь нэмрээ оруулж буй тус галерей энэ онд шинэ менежментээр ажиллаж эхэлжээ.

-Урилгыг минь хүлээн авсанд баяр лалаа. Ярилцлагаа уран зургийн галерейн үйл ажиллагаа хэр хэн явагддаг талаар эхэлье. Хүмүүс төдийлэн уран зур-гийн галерейгаар шагай гаад байдаггүй шүү дээ?

-Манайх анх 1991 онд дүрс-лэх урлагийн музей буюу одоо-гийн Занабазарын нэрэмжит дүрс лэх урлагийн музейгээс сал бар лаж байгуулагдсан орчин үеийн дүрслэх урлагийн музей. Монголын уран зургийн галерей 28 жилийн түүхэндээ нийт дөрвөн мянга гаруй урлагийн бүтээлийн сан хөмрөгтэй болсон. хосгүй үнэт өвүүдийг үзэсгэлэнгийн танхимдаа байрлуулж ард түмэндээ дэлгэн харуулж, иргэдийн урлаг, гоо зүйн боловсролд хувь нэмрээ оруулж байгаа. бид 2019 оноос шинэ менежментээр ажиллаж эхэлсэн. тухайлбал, явуулын үзэсгэлэн буюу “галерей аялж байна” хөтөлбөрийн хүрээнд гадаад, дотоодын байгууллагуудтай хамтраад Монголын урлагийг сурталчлан, таниулах үйл ажиллагаа явуулж байна.

-Монголын уран зургийн галерей нь иргэдийн урлаг, гоо зүйн боловсролд хувь нэмрээ оруулдаг гэлээ. Мэдээж хүмүүс галерейд уран зураг үзэх гэж л орж ирнэ. Тэгвэл урлагаар дамжуулан нийгэмд хэрхэн нөлөөлдөг юм бол?

-хүн аливаа зүйлийг нүд, чихээрээ хамгийн сайн хүлээж авч, ойлгодог. тиймээс заавал уран зураг гэлтгүй, ер нь зурж, дүрсэлсэн зүйлсээр дамжуулан үгээр болон дуу хөгжмөөр илэрхийлэх боломж-гүй зарим мэдрэмж, өнгийг хүлээж авах нь илүү.

жишээ нь херлуф бидструпыг хүн бүр мэднэ. түүний нийгмийг шүүмжилсэн ёгт зургуудыг хараад бүгд л “ёстой үнэн” гэдэг дээ. гэтэл урлагийн бүтээлийн ард тухайн уран бүтээлчийн цаг үеийнхээ нийгэм, соёл, хүрээлэн буй орч-ноос мэдэрсэн илэрхийлэмж оршиж байдаг. Зарим хүн “ганцхан зураас татчихсан байх юм, үүнийг урлагийн бүтээл гэх ямар үндэслэл байгаа юм бэ” гэдэг. гэвч яг цаанаа бол уран бүтээлч нэгхэн зураас тавих гэж асар удаан хугацаанд бодож, судалгаа хийдэг. түүнийгээ сэтгэл хөдлөлөөрөө буюу өөрт мэдрэгдсэн өнгө, байдлаар зурдаг. ингэснээр тухайн уран зурагт уран бүтээлчийн сэтгэл хөдлөлийн энерги үлддэг. леонардо да винчигийн “Мона лиза” гэх алдарт уран зургийг яагаад урлаг судлаачид өндрөөр үнэлдэг гэхээр тэнд зураачийн асар их энерги шин-гэ сэн байдагтай холбоотой. яг мэр-гэж лийн урлаг шүүмжлэгчид нь тэр нэг зураасыг хэдэн өөр хувил бараар задалж, тал талаас нь тайлбарладаг. үүнтэй адил тухайн үзэгч уран бүтээлчийн мэдэрсэн зүйлийг өөрийнхөөрөө мэдэрч, ойлгодог.

хүний дотоод мөн чанар гэж байдаг. Энэ нь хүүхэд насанд юм уу, хэзээ нэгэн цагт тогтсон туйлын үнэн, зөвхөн чи юм. Өөрөөр хэлбэл хүн бүрийн дотор хүүхэд шиг ариун, чин шударга, ёс зүйтэй бат бөх ухамсар бий. харин хүн нас ахихын хэрээр нийгэм, хүрээлэн буй орчны нөлөөллөөр дотоод мөн чанараасаа холдож, жинхэнэ өөрийгөө хуурч эхэлдэг. дотоод мөн чанар, одоогийн бие хүнээс холдохын хэрээр стресс, үл ойлголцол хувь хүнд бий болдог бөгөөд олон хүний энэ төөрөгдөл нь нийгмийн бухимдал, асуудлыг үүсгэж байдаг. харин уран зураг хүний тэр дотоод мөн чанарыг нь мэдрэмжээр нь дамжуулан сэрээж өгдөг. Шинжлэх ухааны үүднээс үүнийг “термодинамикийн хууль”-иар тайлбарлаж болно.

-Ингээд харахаар өнөөдрийн нийгэмд тулгамддаг нэг том асуудал болох стрессийг уран

зургаар дамжуулаад эмчилж болох нь ээ?

-тийм ээ. Ер нь сүүлийн хэдэн арван жилд өндөр хөгжилтэй орнуудад урлагаар дамжуулан хүнийг эмчлэх гэдэг ойлголт нь бараг шинжлэх ухаан болтлоо хөгжиж байна. үүнийг “Art Therapy” гэдэг. Нөгөө хүний дотоод мөн чанар нь маш их уй гашуу тохиох, эсвэл баяртай зүйл болох зэрэг үнэхээр онцгой нөхцөлд сэргэдэг л дээ. тэгээд мөн чанар нь хуурмаг өөрийгөө олж хараад зөрчилдөөн үүсдэг. хэр зөрчилдөхөөсөө шалтгаалаад сэтгэцийн хувьд тэр хэмжээнд хямарч, өвчилдөг. харин уран зургаар дамжуулаад түүнийг нь нэг ёсондоо эвлүүлдэг. сэтгэл судлаач, сэтгэцийн эмч нар ч энэ аргыг эмчилгээндээ түгээмэл ашигладаг.

Монголын уран зургийн галерейн хамт олон хөгжимтэй зураг гэдэг арга хэмжээ явуулдаг. бид хүмүүст зүгээр зураг үзүүлэхийн хажуугаар тухайн уран зурагт тохирсон хөгжмийг сонсгодог юм. ингэснээр хүн тухайн зургийг илүүтэй ойлгож, өөрийгөө танидаг. дараа нь бид тэндээс мэдэрсэн зүйлийг нь өөрсдөөр нь зуруулах, бичүүлэх, яриулах зэргээр илэрхийлүүлдэг. Зарим хүн үнэхээр гайхалтай үр дүн харуулдаг шүү. жишээ нь нөгөө ганцхан зураасыг хөгжим сонсонгоо харсны дараа өмнө нь огт толгой мөр холбож үзээгүй хүн 30, 40 шат яруу найраг биччихдэг. ажиглаад байхад зарим хүн анх галерейд орж ирэхдээ л нийгэмд эзлэх байр сууриараа их ихэмсэг, харц дээгүүр харагддаг. тэгээд гарахдаа яг бай гаа гаараа өөрийнхөөрөө явдаг.

-Хөгжимтэй, эсвэл сая таны ярьсан шиг арга хэмжээний хүртээмж ямархуу байдаг вэ. Үнэ төлбөрийн хувьд хэд байдаг бол?

-Монголын уран зургийн галерей өдөр бүр 9-18 цаг хүртэл ажилладаг. Насанд хүрэгчид 2.000, оюутнууд 1.000, хүүхэд 500 төгрөгөөр буюу маш хямдаар манай галерейг үзэж сонирхох боломжтой.

-Монгол уран зургийн гале-рейд аравдугаар сарын турш “Оны шилдэг бүтээл-2019” үзэс гэлэн дэлгэгджээ. Жил бүр зохион байгуулдаг энэ чухал арга хэмжээ энэ удаад их онцлогтой болж байгаа харагдлаа. Та үзэс-гэ лэнгийн талаар дэлгэ рэнгүй тайлбарлаж өгөөч?

-тийм ээ. жил бүр уламжлал болгон зохион байгуулдаг “оны шилдэг бүтээл-2019” үзэсгэ лэн маань энэ удаад урьд жилүүдийн-хийг бодвол маш их онцлогтой. Энэ жилийн хувьд Монголын 135 уран бүтээлчийн 177 шилдэг уран бүтээлүүд өрсөлдсөнөөс эхний шатнаас 52 нь хасагдаж, одоогоор шилдэг 125 бүтээл манай үзэсгэлэнгийн танхимд дэлгэгдээд байна. Энэ үзэсгэлэн маань өмнөх жилүүдэд зөвхөн мэргэжлийн болон тодорхой хүрээнд даруухан болоод өнгөрдөг байсан. харин энэ жилийн хувьд арга хэмжээг нэлээн өргөн цар хүрээтэй зохион байгуулж байна. уран бүтээлчдийн

шалгуураар сонгодог вэ. Шил-дэг уран бүтээлийг төрөөс хэдэн төгрөгөөр үнэлэн худалдан авдаг юм бол?

-оны шилдэг уран бүтээлийг Засгийн газраас томилсон шалга-руу лалтын комисс тодруулдаг. тэр комисст дандаа урлаг суд лаач, мэр гэжлийн нэр хүндтэй хүмүүс багтдаг. тиймээс мэргэж лийн нарийн шүүлт болдог. Нөгөөтэй-гүүр шилдгээр шалгарсан уран бүтээл улсын сан хөмрөгт багтаад Мон голын уран зургийн нэр нүү-рийг хойшдоо төлөөлөөд явах учир шүүлтэд ямар нэгэн гаднын нөлөө, булхай байхгүй эрүүл болдог.

оны шилдэг уран бүтээлийг улсын сан хөмрөгт худалдан авах тогтсон ханш байдаг нь 40 сая төгрөг. Энэ ханш огт өөрчлөгдөөгүй олон жил болж байгаа. Комиссын шийдвэрээр энэ бүтээлийг улсын сан хөмрөгт ав гэсэн зөвлөмжийг өгдөг. ингээд төр өөрөө уран бүтээлчдээс бүтээлүүдийг нь худалдан авч дархалдаг. гэхдээ энд нэг зүйлийг зайлшгүй ярих ёстой гэж бодож байна. Монголын уран зургийн галерейн зүгээс уран бүтээлчдээ дэмжих, тэднийг орлоготой байлгах зорилгоор цуглуулагчдыг урьж худалдан авах боломжийг нээж байгаа нь үүнтэй холбоотой. Мэдээж манай уран бүтээлчдийн хувьд улсын сан хөмрөгтөө бүтээлээ хямдхан ч хамаагүй худалдах нь илүү нэр төрийн хэрэг. Миний бодлоор ямар ч уран бүтээлч өөрийнх нь зургийг нэг цуглуулагч 10.000 ам.доллораар худалдан авъя эсвэл улсын сан хөмрөгт 10 сая төгрөгөөр авъя гэсэн тохиолдолд төрөө сонгох байх. гэвч төр засаг уран бүтээлчдээ ийм доогуур үнэлж байгаад бага зэрэг сэтгэл эмзэглэж явдаг. арван сая төгрөг их мөнгө. гэхдээ магадгүй тухайн уран бүтээлч ганцхан тэр зургийг 10 жил зурсан бол яах вэ. тэр хүн гурван жил ямар ч уран бүтээл борлуулаагүй бол яах юм. Өнөөдөр манайд оюуны өмчийн талаар тодорхой ахицтай ажлууд хийгдэж байгаа ч, түүний үнэлэмж гэдэг зүйлийг мэдэгдэхүйц орхигдуулчихсан. Ер нь манай ихэнх уран бүтээлч өөрсдийн бүтээлээ зүй ёсоор өндрөөр үнэлүүлж үзээгүй байдаг. тиймээс Монголын уран зургийн галерей эцэг галерейн хувьд уран бүтээлчдээ боломжтой бүх аргаараа дэмжих ёстой. тиймээс энэ удаагийн арга хэмжээг өргөн цар хүрээтэй явуулж, цаашид ч улам эрчимжүүлэх болно.

Өмнө нь бол улс шилдэг бүтээ-лүү дийг зүгээр л худалдаад авчих-даг байсан. Энэ жилээс бид тухайн шилдэг уран бүтээлийн эзэнд бат ламж, гэрэгэ олгож байгаа. тэгэхээр уран бүтээлч маань хожим өөрийн үр хүүхдүүддээ миний зураг галерейд бий гэж ярихын оронд бодитоор нь батламжаа харуулна шүү дээ.

-Манай уран бүтээлчид гадаад ор нуудад хэрхэн үнэлэгдэж байна вэ?

-Манай уран бүтээлчид бол үнэхээр мундаг. гадаад орнуудад

уран зургийн галерейн алтан сан хөмрөгт “лениний хөрөг”, “азарганы ноцолдоон”, “Өвгөн хуурч”, “ажлын дараа” гэх мэт урлагийн хосгүй үнэт өв болсон бүтээлүүд бий. тэгэхээр Франц, итали, голланд гэдэг ч юм уу сонгодог урлаг өндөр хөгжсөн гэж тооцогддог орнуу дад урлагийн менежмент гэдэг зүйл бүр асар дээд зэрэгт байдаг. товчхон тайлбар-лавал, тэдгээр орнууд өөрс дийн соёлын өв болсон бүтээ лүүдээ дэлхийд хүлээн зөвшөө рүү-лэхийн тулд янз бүрийн суртал-чилгаа, маркетинг их хийсэн. одоо ч хийдэг. тухайлбал, “Мона лиза”-г төдөн удаа хулгайлжээ, тэр инээмсэглэлийнх нь цаана ийм нууц нуугддаг юм, ахин засвар-лахдаа алдаа гаргаад хөмсгийг нь арилгачихсан юм билээ, тэдэн тэрбум ам.доллараар даатгуулж гэнэ гэх мэт хүмүүсийн анхаарал татахуйц зүйлсээр бодолд нь хоногшуулчихдаг. тэгвэл “Өвгөн хуурч” гээд зураг дээрх хүн зур-гаан хуруутай байдаг гэдгийг та мэдэх үү. сонирхолтой байгаа биз. “ажлын дараа” гэдэг зураг дээр нэг хүн бусдыгаа жоохон зэмлэн-гүй харсан байдаг шүү дээ. бас нэг хүнийх нь энгэр дотор архи байдаг юм. яагаад архи байгаад, яагаад зэмлэсэн юм бол гэсэн чинь нөхөр архи уугаад хоёр өдөр ажлаа тасалж л дээ. социализмын үе шүү дээ. Зэмлүүлэх нь мэдээж. гэхдээ яагаад архи уусан гэсэн чинь хайр дурлал нь бүтэлгүйтсэн байгаа юм. ингэхээр уран зураг гэдэг бол тухайн цаг үеийнхээ нийгмийн толь байдаг. бид энэ мэт онцлогуудыг ашиглаад цаашид Монголын хосгүй урлагийн үнэт өвүүдээ дэлхийд таниулахаар төлөвлөгөө боловсруулсан явж байна. харамсалтай нь, 2008 оны долдугаар сарын 1-ний үймээн болон 2009 онд гарсан гал түймрээс болоод нийт мянга гаруй уран бүтээл өртсөнөөс 700-г нь улсын төсөв болон гаднын улсуудын дэмжлэг, сайн дурын төслүүдээр сэргээн засварлаж чадсан ч 300 гаруй нь өнөөдрийг хүртэл яг тэр сүйдсэн хэвээрээ хадгалагдаж байна. тэдний дунд хүмүүсийн сайн мэдэх “Эмнэг сургагч” гэж хосгүй бүтээл ч бий. тэдгээрийг харах бүрд сэтгэл маш их өмөрдөг. уг нь бидний зүгээс энэ оны зургадугаар сарын 20-оос долдугаар сарын 30-ны хооронд эдгээр 300 бүтээлийг дэлгэн харуулсан “Мөнхийн бүтээл, мөхлийн ирмэгт” нэртэй хаалттай үзэсгэлэн нээж төрийн гурван өндөрлөгөөс эхлүүлээд холбогдох бүх эрх мэдэл бүхий хүмүүс, тусламж дэмжлэг үзүүлж болохуйц гаднын байгууллагуудын төлөөлөл болсон эрх бүхий хүмүү-сийг урьж нөхцөл байдлыг танил-цуулж, албан ёсоор анхаарал хан дуу лахыг хүссэн байгаа. Энэ үеэр Монгол улсын Ерөнхийлөгч х.баттулгад сэргээн засварлах нэн шаард лагатай бүтээлүүдийг багтаасан каталогийг тусгайлан өгсөн. учир нь тэр бол зураач хүн шүү дээ. тиймээс бид түүнийг энэ асуу далд илүүтэй өөриймсөг хан-дана гэж найдаж байгаа. Энэ арга хэмжээг хаалттай хийсэн нь ч учир-тай. үнэндээ бид Монголын нэгэн цаг үеийн түүхийг илтгэх соёлын өвөө түймэрт алдчихаад яаж ард түмний нүүрийг харах юм бэ.

гэхдээ бид бас энэ байдлыг хараад зүгээр суусангүй. бид өөрсдийн чадахаараа урлагт хайртай хүмүүст хандаж гарц шийдэл эрэлхийлсэн нь энэ жилээс хэрэгжүүлж эхэлсэн “соёлын үнэт өвийг үрчлүүлэх” хөтөлбөр юм. үүнийхээ хүрээнд хоёр ч зургийг амжилттай нөхөн сэргээсэн. Энэ яадаг хөтөлбөр вэ гэхээр, тэр урлагийн үнэ цэнийг ойлгодог хувь хүн, албан байгуул лагад галд өртсөн 300 гаруй бүтээлүүдийнхээ нэгийг үрчлүүлэх юм. тэгээд тухайн хүн үрчилж авсан бүтээлээ өөрийн хөрөнгөөр сэргээн засварлуулаад галерейн сан хөмрөгт эргүүлэн өгдөг. Энэ жилийн хувьд Монгол банк байгуулагдсаны 95 жилийн ой тохиосон. тус байгууллагын зүгээс ойн арга хэмжээгээ угтан банкны салбарт ажиллаж буй нийт 14000 банкираас тус бүр 1500 төгрөг сайн дураар цуглуулж, ауЗ л.гаваагийн “алтайн уулс” гэх хосгүй бүтээлийг үрчилж аван, сэргээн засварласан. Мөн угЗ Н.Цүлтэмийн “Цэцэгтэй эмэгтэй” бүтээлийг бүтээлийн гол дүр Монголын анхны эмэгтэй зураачдын нэг Ч.Шижээхүүгийн гэр бүлийнхэн үрчлэн авсан юм. Эдгээр бүтээлүүдийг соёлын өвийн үндэсний төвд сэргээн засварлаж, үзэсгэлэнгийн танхимд залаад байна.

Манай ихэнх уран бүтээлч өөрсдийн бүтээлээ зүй ёсоор өндрөөр үнэлүүлж үзээгүй байдаг

Б.СэлэнгэЗГМ

Монголд “Мона Лиза” шиг агуу бүтээлүүд бий, харин алдартай

болгох маркетинг байгаагүй

Оны шилдэг бүтээлийн тогтсон

ханш нь 40 сая төгрөг байдаг

6 ЗасгийН гаЗрыН МЭдЭЭ соНиН 2019.10.14, даваа ~ №177 (1229)

Үзэл бодол

Монгол орон хүйтний улирал руу шилжин орох яг энэ үед нийслэлчүүдэд гэнэтийн гамшиг тохиолдлоо. уб-ын 260 мянган яндантай угаарт хордсон өрхийн тоог харьцуулаад үзэхэд юү ч биш байх л даа. үнэндээ нүүрс хэрэглэгчдийн 0,01 хувь нь л угаарт өртлөө гэх хүн байна. гэтэл нэг биш жирийн иргэний алтан амь золигт гарлаа. Цаашид ч эрсдэлтэй хэвээр байна. Энэ бол гамшиг, хүний амь эрсдлийг тоогоор үнэлж болох уу. яагаад ийм байдалд хүрэв.

Нэг. тогтолцооны буруу. инноваци, шинэ технологийн буруу гэж юу байхав дээ, дэлхий даяар л мөрдөгдөж байгаа технологи. тэгээд ч дЭМб-ын тусгай зөвлөмж дор хийгдэж байгаа ажил. үнэндээ бол монголчуулын түлш хэрэглээний салбарт хийгдэж байгаа чанарын хувьсгал, ухрах арга зам байхгүй. технологи, түлш үйлдвэрлэлийн стандарт яг горимоороо явсан уу гэдэг дээр ч тийм гэсэн л нэг мөр хариу гарч байгаа бололтой. аливаа удирдлагад босоо болон хэвтээ тэнхлэгийн удирдлага гэж бий. босоо тэнхлэг нь салбарын яам, хэвтээ тэнхлэг гэдэг нь орон нутаг буюу хот юм. салбар хийдгээ л хийж, харин хот юу ч хийсэнгүй гэсэн дүгнэлт гарч байгаа юм байна. учир нь хотын удирдлага, шахмал түлшний хэрэглээний горимыг гаргаж мөрдүүлсэнгүй. Шинэ технологи нэвтрүүлэлтэд иргэдээ бэлтгэж чадсангүй. үүний цаана нөгөө л босоо, хэвтээ тэнхлэгийн уялдаа байхгүй, хоёр тэнхлэгийн огтлолцол нэгдмэл удирдлага гэдэг ойлголт ерөөсөө байхгүй. угаас дээрээ гүйцэтгэх засаглал нь 78 эзний дунд хийдэн эзгүйрсэнтэй холбоотой юм. ганц угаар ч биш бүх ажил дээр тулж байгаа хүндрэл бол энэ. үүнийг чагтан тогтолцоо гэдэг. хэрэв өөрчлөөгүй нөхцөлд эрдэнэт хүний амь аль нэг салбарт цаашид ч эрсэдсээр байх болно.

Хоёр. хариуцлага. Нэгэнт шинэ технологи нэвтрүүлэх нь жилийн өмнөөс зарлагдсан. үүнийг сайн санаж байна. тэгвэл хэрэглээний горимыг ч ялгаагүй мөн л жилийн өмнөөс ард иргэдийн өмнө гарган тавьж, мэдээллээр бүрэн хангах ёстой. Энэ ажил огт хийгдээгүй. одоо ч маш хатуу төлөвлөгөө, зорилготойгоор сэтгэл гарган хандаж хийх л ёстой ажил.

Гурав. иргэдийн ойлголт. Мэдээж шинэ зүйлд дасан зохицтол хугацаа хэрэгтэй. гол нь үүнд байгаа юм биш. анхнаасаа ойлголтын буруу зөрүү яваад л байсан. Шахмал түлш мэдээж илчлэг сайтай, утаа тортог гарахгүй, тээвэрлэлтийн хүндрэл байхгүй гээд олон олон давуу талтай. гэхдээ хэрэглээний нарийн стандарт шаарддаг. харамсалтай нь хэрэглэгч хувийн бодол шийдлээр хандаж болдоггүй эд. Энд, гарцаагүй нэг мөр ойлголт авах ёстой зарим нэг зүйлийг хэлье. тухайлбал дэгдэмхий хий гэж буруу яриад байна. Энэ бол дэгдэмхий гээд дээшээ хөөрчихдөг гэдгээр нь биш түргэн тархдаг чанартай талаас нь ойлгох ёстой.

тэнэмэл хий! Метантай төстэй, хаана ч очоод хургачихаж мэдэх чадвартай, нүх сүв бүрээр нэвчин тархаж чадах ер бусын хий. амт, үнэр, үзэгдэх харагдах шинж тэмдэггүй болохоор хүн тоодоггүй, үүгээрээ утаанаас ялгаатай. амьсгалын замаар дамжин хүний

Дараагийн хувьсгал нь газ, эсвэл цахилгаан халаагуур болж орж ирнэ

биенд нэвчин, цусанд шингэнэ. хүний тархи хоногт 650 гр цэвэр цусны экстрат бэлдмэл шаарддаг. угаартай орчин нөхцөлд тaрхинд очих цусан бэлдмэлийн найрлага, хүчилтөрөгчийн дутмагшлаас үүдэлтэйгээр тархи зүгээр л үхждэг юм. хүрэн нүүрстэй харьцуулахад нэг дор бөөнөөр биш, бага багаар дасган түлэх шаардлагатай байдгийг анзаарах ёстой. Шаталтаас үүссэн хорт хийн тоосонцор үнсэнд ч агуулгадгийг ойлгох ёстой юм.

УТАА ГЭГЧТЭЙ ТЭМЦЭХ ЯРИА НЬ УГААСАА

УТГАГҮЙийм ухагдахуун дэлхий дээр

хаана ч байхгүй юм билээ. утаа бол дайсан биш, тухайлбал, экологийн түлшний шаталтаас гарсан утаа хүний бие эрхтэнд ямар ч хор нөлөөгүйг агаарын бохирдолтой тэмцэх даяарын байгууллагууд олж тогтоогоод удаж байна. Монголчууд үүнийг эртнээс мэдэрсээр ирсэн үндэстэн. аргалын утаа хортой байсансан бол өнөөдөр нэг ширхэг ч монгол хүн үлдэхгүй байлаа. Монголчууд тамирдаад уначихсан малаа хүртэл хадны хүж өвс уугиулан утаж байгаад босгоод ирдэг уламжлалтай ард түмэн.

утаатай тэмцэх, утаагүй зуух, угааргүй нүүрс...үргэлжилсэн энэ утгагүй яриагаа зогсоогоосой гэж их хүлээлээ. Зогссонгүй, бүр санхүүжүүлэх тал руугаа явчихлаа. тэвчээр барагдахдаа, шүүмжлээд нэмэр болохгүйг мэдэх хойно, дЭМб-ын тусгай зөвлөмж (Indoor air pollution)-г ядаж битгий зөрчөөсэй гэсэндээ үүнийг анхааруулж байна.

тэр зөвлөмж бол бизнес хийх гэсэн манай хэдэн инженер, судлаачдын суртал, улс төрийн хоол хүнс биш, азийн хэд хэдэн орон, түүний дотор Монголд хийсэн гүнзгийрүүлсэн судалгаанд суурилсан, дэлхийн нэртэй (зарим нь нобелийн шагналтай) эрдэмтдийн тархиар бүтээгдсэн баримт бичиг. Шууд аваад хэрэглэх гарын авлага, бодлого боловсруулах суурь мэдээлэл, гишүүн улс орнуудын заавал мөрдөх эрхийн хэм хэмжээ юм шүү дээ. тэр зөвлөмжийг түгээмлээр хэрэгжүүлэх, нарийвчилсан судалгаа явуулах, хяналт тавих үүрэг бүхий "Aгаарын бохирдол даяарын холбоо" Нүб-ын дэргэд ажиллаж байдгийг дашрамд мэдээлье.

УТААТАЙ ТЭМЦЭХ БИШ УГААРТАЙ ТЭМЦЭХ ЁСТОЙ

дэлхий даяар нэгэнт тогтсон ойлголт нь утаа биш агаарын бохирдол (air pollution). дэлхийн бүх улс орнуудад нийтлэг мөрдөгддөг ухагдахуун нь энэ. Нүүрсний утаан дотор нүдэнд үзэгдэж харагдах утаа майнаас гадна түүнээс хэдэн мянга дахин илүү хортой нүдэнд үл үзэгдэх бодис, химийн хортой нэгдлүүд агуулагдаж байдгийг дЭМб-аас тогтоосон.

Өчүүхэн жижиг Монгол улс наад захын тусламж зөвлөгөө авах гэтэл ойлголтын зөрүү гарах учраас дэлхийн байгууллагатай зөрчилдөөд нэмэргүй л дээ. Цаашлаад, дЭМб-ын түгээмэл зөвлөмжийг зөрчсөн, утгыг нь гуйвуулсан гэдгээр орж ирэх торгуулийг манай төсөв даахгүй. хятад болон Европын жишгээс гэнэт санаа аваад, агаар бохирдуулсны төлбөр нэхвэл дЭМб л лавтайяа бидний талд зогсохгүй, “айл хэсэгчид” үүнийг нэг дэнслээд үзээрэй.

АГААРЫН БОХИРДЛЫН ИНДЕКСИЙГ ДОЛООН

ТҮВШИНГЭЭР ГАРГАДАГ0-50 бол эрүүл (ногоон)51-100 бол байж болох эрүүл

(шар)101-150 бол мэдрэмтгий хүнд

эрүүл бус (бор)151-200 байвал нийтлэг эрүүл

бус (улаан)201-300 болохоор хортой (нил

ягаан)

301-500 гэхээр нэн хортой (саарал)

500-аас дээш гарвал гамшиг гэж үзэж хараар тэмдэглэдэг байна.

дЭМб утааны асуудлаар 2014 онд тусгайлан хуралдаж, “агаарын бохирдол” (аir pollution) гэж нэрлэж байхаар тогтсон юм билээ. хурлаар агаарын бохирдол ихтэй хятад, Энэтхэг зэрэг улс орнуудад хийсэн судалгаануудаас гаргасан дүгнэлтийг авч хэлэлцсэн юм байна. тэнд, зуухны тухайд ч тусгайлан асуудал болгон хэлэлцсэн байдаг. Зууханд нүүрс түлснээс гарах утааны хор нь уушги, дотор эрхтнийг цагийн дотор 400 ширхэг янжуур татсантай тэнцэх хэмжээнд хордуулдаг гэсэн дүгнэлтийг Калифорны их сургуулийн профессор Кирк смитт илтгэж олныг алмайруулсан байдаг юм. агаарын бохирдлоос дэлхий дээр жилдээ долоон сая хүн, түүний тал нь угаараас үүдсэн хорт хавдраар үхэж байна гэдэг статистик бас л хирд хиймээр сонсогдож байна. Энэтхэг улс 700 сая яндантай, (манайх нийслэлдээ 240 мянган яндантай), үүнийг орон сууцжуулах aргаар шийдэх техникийн боломж байхгүй гэдгийг делийн их сургуулийн профессор Калпана балакришан илтгэсэн, маш тодорхой технологи шаадлагатай байгааг санал болгосон байдаг юм. Манайх одоо байгаа хүчин чадлаараа 240 мянган янданг орон сууцжуулна гэвэл 20 жилийн хугацаа шаардлагатай.

хурлаас, дэлхийн хөгжиж байгаа орнуудын төвшинд зориулсан тусгай зөвлөмж (Indoor air pollution) гарсан. тэр нь эрх зүйн хэм хэмжээний статустай юм байна. хөгжиж байгаа орнууд заавал хэрэгжүүлэх ёстой. Эс бөгөөс торгууль орж ирэх үндэслэлтэй. дЭМб-ын хурлыг хүндэтгэн Нүб-аас, SE4All, "Экологийн түлш" даяарчилсан холбоо гэсэн хоёр төсөл хэрэгжүүлэхээр болжээ. Нүб, дЭМб-ын хүчин чармайлтын үр дүнд хоёр том дүгнэлтэд санал нэгдэцгээсэн байна.

1. Зуух ямар байх нь хамаагүй, гагцхүү шаталтаас гарсан хорыг тархаахгүй тусгай шүүлтүүрээр авч үлдэх ёстой.

Шүүлтүүрийн тухай хэн нэгэн ярих л ёстой гэж би маш их хүлээсээн, хэн ч энэ талаар ганхийсэнгүй. улаанбаатарт байгаа 240 мянган янданг бүгдийг нь шүүлтүүртэй болгох ёстой. Шүүлтүүрийн үйлдвэр яаралтай барьчихвал гаднаас оруулснаас хямд төсөр байх болно. яндангаа стандартын болгоод, айл өрхүүд зуухныхаа хүхээгийг яндандаа тааруулах ёстой болно. тэгэхээр зуух бол чухал биш. гоёмсог зуухтай байх нь төрийн биш хувь хүн, айл өрхийн асуудал. харин шүүлтүүртэй яндантай байх нь л бодлогын асуудал болж таарлаа.

барууны орнуудад, жишээ нь австрид жижиг, том оврын зуухны яндангийн шүүрийг тодорхой хугацаанд тусгай хүмүүс

багтраа үүсгэнэ, цусанд нэвчинэ.3. Угаарын хий (SO2).Маш хортой, уушины архаг

өрөвсөл үүсгэнэ, хорт хавдрын голомт, эд эсийг сэрээнэ. утаагүй технологийн зуух гэх манайхны яриад байгаа зуухыг соёл иргэншилтэй орнуудад хуулиар хязгаарласан, заримд нь бүр хориглочихсон юм байна. түүхий нүүрс гэж яриад байгаа хүрэн нүүрсийг технологийн өндөр даралтаар гүйцэд шатаасны дараа хэд хэдэн төрлийн үй олноор хөнөөх химийн хорт бодис үнс болон үлддэг, тэр нь агаарт дэгддэг юм байна.

1. Үндсэн дэх азотын нэгдлүүд (NO, NO2).

дэгдсэн тоосонцор нь үнэргүй, нүдэнд харагдахгүй. үхлийн аюултай, жирэмсэн эхчүүдийн үр зулбуулна.

2. Цианы хүчлийн тоосонцор.агаарт дэгдэмхий, өнгө,

үнэргүй, үй олноор хөнөөх химийн хорт бодис. химийн зэвсэгт найрлага болон орно. уб-ын агаарт илэрсэн юм билээ, уих-ын хаалттай хуралдаан дээр хэлэлцсэн байдаг, ард түмнээс нуусан.

3. Хар тугалганы дэгдэмхий хий (Pb).

асар хортой, хорт хавдар үүсгэнэ, үр зулбуулна. Манайд бас л илэрсэн, уих ард түмнээсээ нуусан. хар тугалганы хорноос үүдэлтэй эмчилгээгүй өвчний жагсаалтыг дЭМб-аас эрхлэн гаргасан. Зах зухаас нь жишээлэн дурдлаа, ер нь наснаасаа урьтаж үхэгсэдийн 72 хувь нь агаарын бохирдлоос үүдэлтэй гэж дЭМб тогтоочихсон юм.

Нийслэлчүүд том хохирол амслаа, цаашдаа ч эрсдэл байсаар байна. Мэдээж энэ бол том сургамж, нэгийг эсвэл нэг хэсгийг буруутган унагах гэж далим хийн муйхарлах нь гарц биш ээ.

1. Шахмал түлш хэрэглээд хэвшчихсэн европын орнуудад, гэр доторх угаарын хийн аваарийн дохиот аппаратыг нүүрс түлдэг айл бүрт энгийн хэрэглээ болгох шаардлагатай. үүнийг яаралтай ханган нийлүүлэх ёстой. Нийт агаарын бохирдлыг, агаарын найрлагад байгаа угаарын хийний түвшинг Монголын радио, цэнхэр дэлгэцээр өдөр бүр мэдээлж байх ёстой. агаарт угаар байна гэдэг нь оршин суугчдын цусанд ямар нэг хордлого байнаа л гэсэн үг. гэртээ ороод жаахан нэмэхэд л аюул ирнэ гэж ойлгох нь чухал.

2. Европын орнуудад яндан хөөлөгчид гэж бүхэл бүтэн арми байдаг. Европод ирсэн, зочилсон хүн бүхэн үүнийг мэднэ. гудманд яндан хөөлөгч таарахаар бушуухан товчоо чимхэж зогсож өнгөрөөдөг, аз жаргал авчирдаг хүмүүс гэж хүндэлдэг. галын манаач болохоор нь тэр байх.

3. Шахмал түлш төслөөс хэрхэвч ухарч болохгүй. учирсан саад хүндрэлийг даван туулаад урагшлах л хэрэгтэй. дараагийн хувьсгал нь газ, эсвэл цахилгаан халаагуур болж орж ирнэ. Энэ ажилд зүтгэж байгаа бүх мэргэжилтнүүдэд амжилт хүсье.

И.ЦэрэнхүүСоциологич, памфлет нийтлэлч

байгаа юм. Энэ чилэлээр сайд Ц.даваасүрэнгийн “аажимдаа коксжсон нүүрсний хэрэглээнд алхам алхмаар шилжих бодлого барина” гэсэн санаа зөв өө.

АГААРТ ҮЙ ОЛНООР НЬ ХөНөөХ ЦИАНЫ

ХҮЧЛИЙН ТООСОНЦОР ИЛЭРСЭН НЬ ҮНСТЭЙ

ХОЛБООТОЙМонголоороо байна гэж

элийрээд, элийрэлдээ солиороод асуудалд алийн болгон дандаа хэрэглээ рүү далжийсан ахуйн сэтгэлгээгээр хандах ёстой юм бэ.

Европын соёл бол буутай соёл гэж үздэг уих-ын гишүүн байна. Элийрэл биш үү. бүгдээрээ орон сууцаараа эмнэлэг хийчихээд бөмбөгөр цагаан гэрт гарч амьдарцгаая гэж тулгадаг, болохгүй гэсэн бүхнийг тархины тураалтай гэж доромжилдог. уих-ын гишүүн байна, солиорол биш үү. утаагүй (угааргүй?) зуух байгаа гэж итгүүлэхийг оролддог уих-ын гишүүн байна, балайрал биш гэж үү. дэлхийтэй зөрчилдөөд бид хаачих юм бэ. дэлхий даяарын алеяансуудын зөвлөгөөг сонсч, дэлхийтэйгээ, ялангуяа Европын соёлтой нэгэн голдиролд багтаж амьдрах ёстой шүү. Механизм нь гэвэл технологийн дэвшил, өөр гарц байхгүй.

УТААНД АГУУЛАГДДАГ ХОРТ БОДИС

дЭМб-ын хуралдаан дээр маш их сонирхол татсан зүйл бол утааны хорны илрэх шинжийн тухай асуудал байсан юм билээ. учир нь аль ч улсын оршин суугчид нүдэнд харагдсан утаа гэдгээр нь тэмцээд нүдэнд харагдахгүй нэн хортой бодисыг анхаарлын гадна орхих хандлагатай холбоотой юм. Манайхан, уих-ын гишүүд яг энэ байдлаар хандаж, дэвшлээс хоцрогдож, ард түмний тархийг угааж байна. Шинэ зуух, муух болсноо нүүрс түлж үзүүлчихээд утаа үнэртэж байна уу, “үгүй”. утаа нүдэнд харагдаж байна уу, “үгүй”. Шийдлээ, цэг! ингэж л хандаж байна.

Манай хэд хэзээ шинжлэх ухаанч болох вэ гэдгийг хүлээх хэрэггүй. учир нь асуудал хуримтлагдаж, даамжирвал энэ хэдийн сэтгэлгээний өөрчлөлтийг хүлээхгүй. хурлын гол бичиг баримтын дагалдах хавсралт материалуудаас иш болгоод хамгийн хортой гэсэн хэдэн бодисын тухай мэдээллийг энд хавчууллаа. голдуу нүдэнд харагдахгүй, хамарт үнэртэхгүй бодис байдаг юм байна.

1. Угаарын хий (СО).Өнгөгүй, үнэргүй, аймшгийн

хортой, нягтралтай тунгаар бол үхлийн аюултай! түүхий нүүрс, нүүрсний дутуу шаталтаар үүссэн угаарын хий амьсгалын замаар дамжин цусанд нэвчиж хемоглобинтой урвалд орон, цусанд хүчил төрөгч орох сувгийг бөглөнө. аажмаар хордуулна, цусаар удам дамжина.

2. Угаарын хий (СО2).үхлийн аюултай. уушгины

сольдог юм билээ. багтай, иргэний хамгаалалтын хувцастай сүртэй юм болно. хичнээн их хортой байдгаа нь эндээс ойлгомжтой. гэрийн зуух, их бага оврын уурын зуухнууд, дЦс-ын яндан...бүгдийг хуу шүүлтүүртэй болгох ёстой. авто машины янданд хүртэл шүүлтүүр тавьж, мэргэжлийн хяналтыг чангатгах хэрэгтэй болно.

2. Түлш ямар байх нь хамаагүй биш, гагцхүү экологийн түлш хэрэглэх.

Шууд мэдээж хэрэгжихгүй, гэхдээ хэрэгжих боломжтой. хэрэгжүүлэх шаардлагатай арга хэмжээ бол энэ. Манайд бол боломжтой, бас уламжлал бий. аргал, хотны хөрзөн оруулсан био-экологийн шахмал түлш үйлдвэрлэх боломжтой. Нүүрсний энд дөхөж очих элчтэй био түлшний стандарт технологи бий ч үнэтэй тусна. түгээмлээр хэрэгжих боломжгүй сөрөг талтай. тэгэхээр шахмал түлшинд нүүрс заавал орж таарч байна. Нүүрсний гүйцэд шаталт дээр ойлголтын зөрүү бий. хүрэн нүүрсийг технологийн зуух ашиглан гүйцэд шатаах нь угаараас хэд дахин давсан хортой үнсэн тоосонцор ялгаруулдаг болохыг дЭМб-ын судалгааны хэсгээс тогтоочихсон. тэгэхээр утаагүй зуухны гайхамшгийг орхих хэрэгтэй болж байна. Ер нь бол, үнсээ тусгай зориулалтын хүүдийд хийж зайлуулах шаардлагыг манай ЭМя яаралтай хэрэгжүүлэх ёстой. агаарт үй олноор нь хөнөөх цианы хүчлийн тоосонцор илэрсэн нь үнстэй холбоотой. харин өөрөө гүйцэд шатдаг нүүрсийг шахмал түлшинд оруулж ашиглах гарц

• манайх одоо байгаа хүчин чадлаараа 240 мянган янданг орон сууцжуулна гэвэл 20 жилийн хугацаа шаардлагатай.

• гоёмсог зуухтай байх нь төрийн биш хувь хүн, айл өрхийн асуудал. Харин шүүлтүүртэй яндантай байх нь л бодлогын асуудал болж таарлаа. • Европын соёл бол буутай соёл гэж үздэг УИХ-ын гишүүн байна.

Угаарын хий бол тэнэмэл хий

Шаталтаас үүссэн хорт хийн

тоосонцор үнсэнд ч агуулгадгийг

ойлгох ёстой юм

С.Батсайхан / ЗГМ©

According to a study on gover-nance of the state-owned enterprises, companies have an average score of 54 percent. Specialists advised tak-ing actions to improve governance in the future due to poor performance.

The joint study, conducted by Asia Foundation, Government agency for Policy coordination on State property and the Corporate Governance Development Center, involved 10 joint-stock companies. The assessment was based on a 130 questionnaire based on the guidance of the Organization for Econom-

ic Co-operation and Development (OESD).

The companies acquired the low-est point on information disclosure due to inadequate information that shall be publicly announced.

Erdenes Tavan Tolgoi (ETT) SOE has the highest rate of 69 percent, while Mongolian Railways has the weakest rating. Key recommenda-tions include the lack of assessment methods, which should be evaluated regularly. Most of the board mem-bers should be non-governmental, the report said.

ZGM DAILY2019.10.14, MONDAY ~ №177 (1229) 7ThE OFFICIAl GAzETTE

Study shows poor governance of state-owned enterprises

Mongolia and Kazakstan to boost cooperation

The Kazakh side pledged their support for a plan of Mongolian airlines to open flights.

Top 20 index up 0.99 percent, to 19,001.36 points

Mongolia exports 27,000 tons of meat

Market cap stands at MNT 2,49 trillion. The export of heat-processed meat accounted for 34 percent.

ZGM: HIGHLIGHTS

Companies have an average score of 54 percent out of 100.

Mongolia and Kazakstan to boost cooperationThe visit took place 25 years after a treaty on friendly relations and cooperation

Аminaa.UZGM

Prime Minister of Mongolia Khurelsukh Ukhnaa, who was on an official visit to the Republic of Kazakhstan, held official talks with his Kazakh counterpart Askar Mamin. The two sides agreed on the importance of stimulating cooperation activities to bring bilateral ties between Mongolia and Kazakhstan to a new level. The visit took place 25 years after a treaty on friendly relations and cooperation agreement was signed in 1993.

Relationships between Mon-golia and Kazakhstan have been improving stably since diplomatic relations were established in 1992

ForeIgn trade

PUblIc sector

Mongolia exports 27,000 tons of meat

study shows poor governance of state-owned enterprises

and a treaty on friendly relations and cooperation agreement was signed in 1993. “These partner-ship concepts will be strength-ened and broadened with new contents of trade, economy, and investment based on the current firm political foundations,” said Prime Minister Khurelsukh.

he also offered to appoint working groups and formulate roadmap and noted that there is a possibility to increase the trade turnover from USD 35 million to USD 130 million to be comprised of more than 70 types of products. The Kazakh side pledged their support for a plan of Mongolian airlines to open f lights between Ulaanbaatar and Almaty.

Mongolian Prime Minister Khurelsukh delivered a speech at the Mongolia Kazakhstan Business Forum along with his counterpart Askar Mamin.

During the forum, business entrepreneurs from the two countries have signed several agreements, including construct-ing gold and precious metal re-finery and preparing air freight engineers and technical service specialists.

The two sides agreed to bring bilateral ties between Mongolia and Kazakhstan to a new level.

According to the customs office, a total of 27,000 tons of meat, including 13,500 tons of horse meat, 1,045 tons of mutton and goat meat, 855 tons of by-products and 11,800 tons of heat-processed meat has been exported in the first nine months of this year.

Ministry of Food, Agriculture and light Industry reported that the heat-processed meat export has reached 11,800 tons and tends to increase

further. The export of heat-processed meat accounted for 34 percent or 10,000 tons in the total meat export in 2018 and 51 percent or 5,957 tons of beef, 5,800 tons of mutton and goat meat in 2019 respectively.

There is likely to be price fluctuations and shortage of meat supply in central urban area due to the increase of heat-processed meat export and preparations of export-orientated meat stock.

ЗАСГИЙН ГАЗРЫН МЭДЭЭ СОНИНIV УЛИрЛын ЗАХИАЛгА ҮргЭЛЖИЛЖ бАйнА

Та энэхүү TDBPay QR кодыг дээрх дөрвөн банкны аппликейшн болон Most money QR үйлчилгээг ашиглан уншуулж,

Засгийн газрын мэдээ сонины цахим хувилбарыг захиална уу.

FX MarKet

USD/MNT rate (One month to date)

CNY/MNT rate(One month to date)

RUB/MNT rate (One month to date)

2670^

2669^

2668^

2667^

377^

376^

375^

374^

41.5^

41.0^

Sep 17 Sep 19Sep 19

Oct 13 2,669.96^ Oct 10 376.07^Oct 10 41.59^

Oct 5 Oct 7Oct 07

PoliticsMinister of Food, Agriculture and Light Industry of Mongolia Ulaan Chimed meets with Kazakhstan’s Minister for Agriculture Mr. Saparkhan Omarov.

The resolution of the establishment of Mongolian Consulate General in Manzhouli was adopted during plenary session of parliament.

EconomyErdenes Tavan Tolgoi JSC will set up stock market seminars for shareholders and citizens.

Top 20 index up 0.99 percent, to 19,001.36 points. MSE A index increases 0.52 percent, to 9,040.52 points. MSE B index rises 0.51 percent, to 7,436.99 points. Market cap stands at MNT 2,49 trillion.

Top 20 index(by units)

19,001.3610,000

15,000

20,000

25,000

30,000

sociEtyOne person was killed and 21 injured in karaoke gas blaze on Friday in the eastern Mongolian region of Sukhbaatar.

On October 11 at the State House, an international academic conference Bogd Khan 150 History, culture and heritage was organized commemorating the 150th birth anniversary of VIII Bogd Jebtsundamba Khutagt.

President of Mongolia Battulga Khaltmaa issues a decree on Awarding a Foreign National and conferred Polar Star Order on Dr.Udo Barkmann, German Mongolist.

The third meeting on radio frequency coordination in border areas of Mongolia and the People’s Republic of China was held on October 9-11 in Beijing, China.

Mongolian delegation headed by H.E. Mr. Tugsbilguun Tumurkhuleg, Ambassador Extraordinary and Plenipotentiary and Permanent Representative of Mongolia to the United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific (ESCAP) attends the Second Session of the ESCAP Committee on Energy held in Bangkok, Thailand.

Virtuoso Gala Concert 2019 to be performed at State Philharmonic Hall on October 15.

Scan the QR code to purchase the ticket and

further information.

өдрийн хэмнэл

8 ЗасгийН гаЗрыН МЭдЭЭ соНиН 2019.10.14, даваа ~ №177 (1229)

Тв ХӨТӨЛБӨР

ЗУРХАй

билгийн тооллын 14Намрын дунд харагчин тахиа сарын хоёр хар мэнгэтэй хөх бич өдөрҮс засуулбал: Өвчин ирнэнаран ургах, шингэх: 07.09-18.07 цагбарилдлага: Үл зохилдохШүтэн барилдлага: АвахуйСуудал: Ус

Аргын тооллын аравдугаар сарын 14, Сумъяа гараг. Билгийн тооллын 16, Шийдэм одтой, хөх бич өдөр. Өдрийн наран 07.09 цагт мандан, 18.07 цагт жаргана. Тухайн өдөр хулгана, луу жилтнээ аливаа үйл хийхэд эерэг сайн. Эл өдөр архи уух, тамхи татах, сэтгэл муутантай нөхөрлөх зэргийг цээрлэх хэрэгтэй ба хараал, жатхыг буцаах, бүжиг наадам хийх, цэцэрлэг байгуулах, хур оруулах, дарханы үйлд сайн. Хувцас эсгэх, шинэ хувцас өмсөх, зөвлөгөө хийхэд муу. Өдрийн сайн цаг нь хулгана, үхэр, луу, могой, хонь, нохой болой. Хол газар яваар одогсод зүүн зүгт мөрөө гаргавал зохистой. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулахад тохиромжгүй.

07:00 “Өглөө” хөтөлбөр

11:00 “Монголын мэдээ” мэдээллийн хөтөлбөр

14:00 Робокон-2019

16:00 Чапаев” олон ангит уран сайхны кино

20:00 “Цагийн хүрд” мэдээллийн хөтөлбөр

22:30 “Өмнөд тэнгист болсон явдал” олон ангит уран сайхны кино

08:00 “Bloomberg Day break Asia”

09:00 “Бизнесийн хэмнэл” хөтөлбөр

11:30 “Байршил” нэвтрүүлэг

14:00 “Суутнуудын намтар” нэвтрүүлэг

17:00 “Бизнесийн төв цэг” хөтөлбөр давталт

22:00 “Инновац 2050” нэвтрүүлэг

07:00 “Тобот” хүүхэлдэйн кино 11:00 “Эврика” нэвтрүүлэг

12:05 “Аугаа зуун” ОАК 2-р бүлэг 40-р анги

14:05 “Би багш” нэвтрүүлэг

16:10 “Монголчууд ХХ-р зууны эхэнд” нэвтрүүлэг

18:25 “Шидтэнүүдийн клуб” хүүхэлдэйн кино

23:10 Харанга-30 жил “Замд гаръя” цуврал нэвтрүүлэг

06:00 Оргил цаг мэдээллийн хөтөлбөр

10:00 "Бяцхан оцон шувуу Пороро" хүүхэлдэйн кино

12:00 “Хөтөч” мэдээллийн хөтөлбөр

16:30 “Лусын хааны сүйт” бүсгүй СОАК 6-р анги

21:00 "Нүүдэл шийдэл" ток шоу

23:00 "Истанбулын нууц” Турк ОАК 16-р анги

ЗГМ: СүДОКү

2 1 7945386

768492531

654378129

932651847

145783692

426537918

389126475

573819264

891264753

(Өмнөх дугаарын хариу)

3

2914 1

24

8

4

5

537

9

61

6

23

6

5

76

7

9

фОТО АГШИН

Харанга 30 жил-Замд гаръяХаана: Буянт-Ухаа спортын ордон Хэзээ: 2019.10.19 тасалбарын үнэ: ^30-60 мянга

“Жаргаагүй нар” жүжигХаана: УДЭТ Хэзээ: 2019.10.25-27тасалбарын үнэ: ^15-25 мянга

Oyunaa's Hit SongsХаана: Ulaanbaatar Palace Хэзээ: 2019.10.18-ны 19.00 цагттасалбарын үнэ: ^16, 25 мянга

Symphony Jazz Хаана: Улсын филармони Хэзээ: 2019.10.18 тасалбарын үнэ: ^25 мянга

“монгоЛ VS КыргыЗ” Хаана: Монголын хөлбөмбөгийн холбоо Хэзээ: 2019.10.15тасалбарын үнэ: ^5, 10, 50 мянга

“Жаргалтай байх нь чухал” тоглолт Хаана: Соёлын төв өргөө Хэзээ: 2019.10.14, 15тасалбарын үнэ: ^16 мянга

ОНЦЛОХ үЗвЭР

ЦАГ АГААР

УЛААНБААТАР X.18 12o

-1o6 м/с

5 м/с

Үүлшинэ

X.15 10o

-6o9 м/с

7 м/с

Багавтар үүлтэй

X.14 7o

-9o10 м/с

6 м/с

Багавтар үүлтэй Үүлшинэ

X.16 11o

-4o 7 м/с

7 м/с

7 м/с

5 м/с

Багавтар үүлтэй

X.17 12o

-3o

Говь-Алтай аймгийн Цогт, Алтай, Цээл гурван сумын заагт орших үзэсгэлэнт Ээж хайрхан уулын баруун оргилын үзэмж. Эгц цавчим хийгээд элсэрхэг, хадархаг эл ууланд аргаль, янгир, ирвэс тэргүүтэй нэн ховор амьтад нутагладаг.

ЗГМ: үГИйН СүЛжЭЭ

Өмнөх дугаарын хариу / 10.11

боСоогоор:2. Монгол Улсын XX зууны манлай тамирчин3. Онцгой4. Хайр гамгүй эдэлснээс гандсан ном дэвтэр нь эзнээсээ зугтдаг тухай

өгүүлдэг зохиолын баатар5. Дорноговь аймгийн сум6. Цусыг тунгаадаг хамгийн том лимфин эрхтэн

7. Хөгшин эрэтгэй

ХөнДЛөнгөөр:1. Их Британийн Ерөнхий сайд5. Дэвжин дээшилж яваа8. Дөт

9. Хөзрийн мод10. Ертөнцийн гурван хөөрхний нэг11. Хатанбаатар Магсаржавын цол хэргэм

(Баатар ...)12. Солонгосын мөнгөний нэгж13. Суусрынхны овгийн ойн жижиг махчин амьтан

УВС 13o

0o

ХОВД 15o

0o

ЗАВХАН 14o

-4o

БАЯНХОНГОР 16o

-1o

ГОВЬ-АЛТАЙ 12o

3o

ӨВӨРХАНГАЙ 13o

2o

АРХАНГАЙ 12o 1o

ХӨВСГӨЛ 15o

0o

БУЛГАН 15o

-1o

ТӨВ 7o

-2o

ДУНДГОВЬ 14o 2o

ӨМНӨГОВЬ 18o

4o

ГОВЬ-СҮМБЭР 11o

2o

ДОРНОГОВЬ19o

3o

СҮХБААТАР 17o 2o

ХЭНТИЙ 15o

-2o

СЭЛЭНГЭ 8o

1o

ОРХОН 8o

1o

ДАРХАН-УУЛ 8o

2o

ДОРНОД 17o

-3o

БАЯН-ӨЛГИЙ 13o

-2o

МУГЖ, НҮБ-ын хүүхдийн элч дуучин Төмөрийн Ариунаа бие даасан, бүрэн хэмжээний 15 дахь тоглолтоо ирэх сарын 8-нд “Буянт-Ухаа” цогцолборт хийх гэж байна. Тэрбээр Монгол Улсын төрийн шагналт, төр нийгмийн зүтгэлтэн, яруу найрагч О.Дашбалбар агсны алдарт шүлгийг албан ёсны зөвшөөрөлтэйгөөр дуу болгон амилуулж, тоглолтоо ийн нэрлэжээ. “Тэнгэр шиг бай” тоглолт өнгөрсөн, одоо, ирээдүйн илэрхийлэл бүхий гурван хэсгээс бүрдэх бөгөөд гурван цаг үргэлжлэх аж. Тоглолтдоо Т.Ариунаа бүх цаг үеийн шилдэг уран бүтээлүүд толилуулах юм байна.

“ТЭНГЭР ШИГ БАй”

Ж.Гэрэлчулуун / ЗГМ©

УБ - БЭЭЖИН 17.55 20.10БЭЭЖИН - УБ 21.10 23.40УБ - БЕРЛИН 09.15 13.35БЕРЛИН - УБ 14.55 06.55УБ - МОСКВА 09.15 10.55МОСКВА - УБ 19.40 06.55УБ - СӨҮЛ 08.40 12.50СӨҮЛ - УБ 14.20 17.00УБ - ХОНКОНГ 06.25 10.55ХОНКОНГ - УБ 12.05 16.45УБ - БУСАН 07.30 12.05БУСАН - УБ 13.05 16.10

МОСКВА - УБ 21.35 07.30УБ-ЭРЭЭН 18.00 11.15УБ-БЭЭЖИН 07.15 14.04УБ-ЭРХҮҮ 21.10 02.40ЭРХҮҮ-УБ 15.35 06.20УБ - ЗАМыН ҮҮД 17.20 07.05ЗАМыН ҮҮД - УБ 17.35 08.55УБ - САйНШАНД 09.15 19.15САйНШАНД - УБ 20.25 07.01УБ - СҮХБААТАР 10.55 19.52СҮХБААТАР - УБ 06.30 15.35УБ - ЭРДЭНЭТ 20.30 07.45ЭРДЭНЭТ - УБ 19.10 05.48

М

Д

О

Р

У

А

О

О

О

Н

Т

Г

У

Р

Л

О

О

ю

Л

С

О

Р

М

Л

И

О

Н

М

У

С

У

Г

Г

Ү

Б

О

О

У

И

Л

А

Р

Л

А

Э

Ү

Л

Г

Н

Э

Д

И

2

9

11

1 3 4

8

12

5

10

6

13

7

Оны эхний хагаст Жилийн турш

2014 2015 2016 2017 2018 2019

2019.10.14, даваа ~ №177 (1229)

ЭДИЙН ЗАСАГ9ЗасгийН гаЗрыН МЭдЭЭ соНиН

> 10 > 10 > 10

Албан мэдээллээс үзвэл Зүүн Азийг хамарсан гахайн чичрэгийн халдвар Хойд Солонгост тархаагүй.

S&P 500 индексэд багтдаг компаниуд дэлхийн 60 оронд хэдэн арван сая хүнийг ажиллуулдаг.

Хятадад хийж буй NBA-гийн үзүүлэх тоглолтын явцад Леброн Жеймс гайхалтай довтолгоо хийв.

Ким Жон Ун гахайн халдварыг нууж байж болзошгүй

трампын бодлого компаниудын $1.5 их наядын ашгийг дэмжсэн

Леброн Жеймсийн Шэньжэнийн довтолгооны талаар чимээ алга

Хятадаас гадагш чиглэсэн хөрөнгийн далд урсгал

трамп Хятадад 20 тэрбум ам.долларын Boeing борлуулна

Стив ГейманнЕрөнхийлөгч Трамп АНУ, БНХАУ-ын хоорондох худалдааны хэсэгчилсэн хэлэлцээрээр Boeing Co-гийн нийт 20 тэрбум ам.долларын онгоцны зэрэгцээ олон тэрбум ам.доллараар хэмжигдэх хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн борлуулах боломж бүрдэж болзошгүйг мэдэгдлээ. Агаар, сансрын үйлдвэрлэл нь АНУ, БНХАУ-ын ашиг сонирхол давхцаж буй салбар болохыг худалдааны яриа хэлэлцээнд оролцогч Boeing-ын гүйцэтгэх захи-рал Деннис Муйленбург онцлон дурдаж байв.

Кэрол гон нөхөрт нь тусладаггүй Францыг шүүмжиллээ

Мелисса ПошгайRenault SA-гийн тэргүүн байгаад санхүүгийн буруу үйл ажиллагаанаас болж жилийн өмнө баривчлагдаж өдгөө Японд шүүхээ хүлээж буй эр нөхөрт нь Франц улс олигтой туслахгүй байгаад урам хугарснаа Карлос Гоны эхнэр Кэрол Jour-nal du Dimanche-д өгсөн ярилцлагынхаа үеэр илэрхийллээ. “Хүний эрх, өөрийгөө хамгаалах эрхийг хүндэтгэн, Японд, эсвэл иргэн нь болдог Францад яаралтай, шударга шүүгээсэй гэж хүсэх байна” хэмээн Гоны эхнэр мэдэгдэв.

Хөрөнгийн гадагш чиглэсэн урсгал 2015, 2016 оны түвшнээс даваад байна.

бНхау-аас гадагш чиглэсэн хөрөнгийн далд урсгал оны эхний хагаст үнэмлэхүй өссөн нь тус улсын иргэд капиталын хатуу хяналтаас мултрахын тулд мөнгөө хилийн чанадад сэмхэн шилжүүлэх эрмэлзэлтэй болсныг харуулав. хятадын төлбөрийн тэнцэл дэх хөрөнгийн далд урсгалын хэмжүүр болж өгдөг “алдаатай болон хаягдсан тооцоо” (errors & omissions) үнэмлэхүй өсөж энэ оны эхний хагаст 131 тэрбум ам.долларт хүрснийг вашингтонд төвтэй олон улсын санхүүгийн хүрээлэн тооцоолжээ. Энэ хэмжээ хөрөнгийн гадагш чиглэсэн урсгал ихэссэн 2015, 2016 оны дундаж болох 80 тэрбум ам.доллараас хавьгүй их байгаа юм.

“тооцоонд ороогүй далд гүйлгээгээр дамжин капитал гадагш урссаар байгаа”-г олон улсын валютын сангийн хятадын

сарын байдлаар бНхау-аас 226 тэрбум орчим ам.доллар гадагш гарсан байна. Энэн нь 2018 оны мөн үеийнхээс 19 хувиар өссөн үзүүлэлт юм.

Эдийн засгийн өсөлтийн эрч саарсан нь хятадын ирэх оны төлөвийг баргар болгож байгаа ч хөрөнгийн гадагш чиглэсэн урсгал 2020 онд харьцангуй тогтворжино хэмээн Ма үэзж байна. бНхау дэл хийн хөрөнгийн индексүүдэд баг таж буйн зэрэгцээ ирэх оноос бондын индексүүдэд ч үе шаттай нэвтрэх гэж байгаа нь хөрөн гийн дотогш чиглэсэн урсгалд мэдэгдэхүйц хөшүүрэг болж өгнө хэмээн захирал таа-маг ла сан юм. Мөн бНхау-ын улсын валютын хэрэг Эрхэл сэн хороо ч санхүүгийн зах зээлээ нээлт тэй болгох ажлаа үргэлж-лүүлнэ гэдгийг тэрбээр нэмж тайлбарласан юм.

судалгаа хариуцсан захирал жин Ма аравдугаар сарын 10-нд анхааруулж байлаа. албан ёсны тооцоонд бичээстэй хэмжээ сүүлийн арван жилийн үнэмлэхүй доод түвшинд буюу 74 тэрбум ам.доллар болсон ч “хөрөнгийн гадагш чиглэсэн жинхэнэ бодитой хэмжээг дарж тооцсон бололтой” хэмээн Ма үзсэн юм. “алдаатай болон хаягдсан тооцоо” (errors &

omissions) нь төлбөрийн тэнцэл дэх шалтгааныг нь тайлбарлаж болохгүй байгаа бүртгэл тооцооны ангилал юм. аялал жуулчлалын салбарын статистик дахь тооцооны зөрүү ч хятад иргэд гадаадад хөрөнгө, амь даатгал худалдаж авах замаар мөнгөө офшор зувчуулж буйн илрэл болдог.

Bloomberg-ээс тусдаа хийсэн тооцоог үзвэл оны эхний долоон

Санхүүгийн алдаатай болон хаягдсан тооцооны хэмжээ үнэмлэхүй өслөө(тэрбум ам.доллар)

бнХАУ-ын Улсын валютын Хэрэг Эрхэлсэн Хороо©

100

0

-100

-200

-300

10 ЗасгийН гаЗрыН МЭдЭЭ соНиН 2019.10.14, даваа ~ №177 (1229)

Эдийн засаг

мал, амьтны өвчлөлийн бүсийн менежер вантани Калправидх дээрх тайлангаас өөр мэдээ ирээгүй гэжээ. тус байгууллага

хойд солонгост төлөөлөгчдөө илгээх зөвшөөрөл хүлээж байгаа аж. хүнд хоргүй боловч гахайн сүргийг хиаруулж байгаа

африкийн гахайн чичрэгийн халдвар хойд солонгосын хүнсний аюулгүй байдлыг хямралд орууллаа. дээр нь бороо

хур бага, усан хангамж муугаас 2019 онд ургац тааруухан байга.

Нүб-ын тооцоогоор умардад хүн амын 40 орчим хувь буюу

Трампын бодлогын ачаар компаниуд $1.5 их наядын ашиг хийжээ

Хэйли Уоллерхятадад хийж буй NBA-гийн

үзүүлэх тоглолтын явцад l A lak-ers баг Brooklyn Nets-д хоёр дахиа хожигдсон ба леброн жеймс гайхалтай хариу довтолгоо хийж, үзэгчдийг хөгжөөсөн байна. гэвч леброн тоглолтын талаар ганц үг хэлсэнгүй. үндэсний сагсан бөмбөгийн холбоо ба хятадын хооронд хонконгийн асуудлаас үүдсэн маргаан үүссэний улмаас улирлын өмнөх тоглолтын талаар хийдэг хэвлэлийн бага хурлыг цуцалсан байна.

houston Rockets багийн менежер дэрил Мори хонконгт

болж буй бээжингийн эсрэг жагсаал цуглааныг дэмжсэн үг твиттертээ бичсэний улмаас ийм маргаан дэгдсэн. хятадын спонсорууд холбоог дэмжихээс татгалзаж, тоглолтын талбайгаас зарын самбаруудаа авчээ. гэвч хонконгоос ирсэн хөгжөөн дэмжигчид Шэньжэнд болсон тоглолтод олноор ирсэн байв. Nets алдарт хамгаалагч Кири ирвинггүйгээр тоглосон бол lak-ers-ын төвийн тоглогч Энтони дэвис эхний цагт хуруугаа гэмтээсэн тул талбайд эргэж гарсангүй.

Леброн жеймс Хятадад хийсэн тоглолтын талаар ам нээсэнгүй

Ким жон Ун гахайн халдварыг нууж байж болзошгүй

Хису Лиалбан мэдээллээс үзвэл

Зүүн азийг хамарсан гахайн чичрэгийн халдвар хойд солонгост тархаагүй бөгөөд тавдугаар сард ганц л удаагийн тохиолдол бүртгэгдсэн гэнэ. гэвч зэрлэг гахай галзуурсан шинж тэмдэг илэрсэн нь Ким жон уны дэглэм тус улсад дэгдсэн африкийн гахайн чичрэгийг хямралыг нууж байна гэсэн хардлага төрүүлэв. Өмнөд солонгосын албаныхны мэдээлснээр энэ сард умардтай хилийн бүсэд гурван зэрлэг гахай вирусийн халдвараар үхсэн байхыг олжээ.

хоёр улсыг заагладаг дөрвөн километр өргөн зурвастай цэрэггүй бүс маш чанд хамгаалалттай байдаг ч ан амьтад орж гарахад саадгүй. албан бус мэдээгээр хойд солонгост гахайн халдвар хяналтаас гарч, сүргийн дунд үхэл тарих болсон гэж үзэж буй. Өмнөдийн тал 250 километр урт зурвас газрыг нисдэг тэргээр халдваргүйжүүлэх арга хэмжээ авсан. Энэ хавийн фермүүдэд сарын өмнө гахайн чичиргээний вирус анх илэрсэн юм.

Өмнөд солонгосын үндэсний ассамблейн тагнуулын хорооны дарга ли ха хун нууц албадын мэдээг эш татан африкийн гахайн чичрэг хойд солонгосын бараг бүх нутагт тархаж, хойд Пионган мужид бүх гахай үхсэн хэмээн ярилаа. хойд солонгосын хаая тавдугаар сарын 30-нд дэлхийн мал, амьтны эрүүл мэндийн байгууллагад ирүүлсэн мэдээлэлдээ Пхеньянаас хойш 260 км орчим газарт, хятадын хилийн ойролцоо фермд 22 гахай халдвараар үхсэн гэж мэдээлсэн. түүнээс хойш хэвлэл мэдээлэл болон албаны ямар нэг мэдээ гараагүй байна.

Нүб-ын хүнс, хөдөө аж ахуйн байгууллагын хил дамнасан

10.1 сая хүний хүнсний хангамж аюулд учирсан тул, хүнсний тусламж шаардлагатай байна. хойд солонгосын олон өрх будааны мөнгөнд нэмэрлэхийн тулд гахай тэжээдэг учир халдварт өвчин өлсгөлөн ба хүнсний дутагдлыг гааруулах байх гэж 2011 онд умардаас зугтан гарч, Өмнөдөд ирээд Good Farmers ттб-д ажиллаж буй Чо Чунхи өгүүлэв. тэрээр “гахайн мах хойд солонгосын уургийн хэрэглээний 80 хувийг хангадаг учир олон улсын хоригт өртөөд байгаа энэ улсад уургийг орлуулах өөр эх сурвалж олоход хүндрэлтэй” хэмээн дүгнэжээ.

Ноён Чогийн хэлснээр хувиараа үржүүлдэг гахайн тоо улсын фермүүдийнхээс олон тул халдварыг зогсоох бараг боломжгүй агаад хойд солонгост малын гоц халдварт өвчний тархалтыг хязгаарлах туршлага дутмаг аж. уг халдвар солонгосын хойг даяар тархах аюул нүүрлээд байна. Карантин тогтоох, өвчтэй малыг нядлах зэрэг энгийн аргаар хязгаарлахад бэрхшээлтэйн дээр хөрш зэргэл-дээ хятад, орос улс руу түгэх аюултай буюу хэдийн түгээд байна. Энэ сарын эхний байдлаар Өмнөд солонгос 94 фермийн 150 мянга гаруй гахайг устгалд оруулсан.

Зэрлэг гахайнаас байнга сорилт авах арга хэмжээ нэвтрүүлсний сацуу хил орчим газраас дээж авч шинжлэх ажлыг эхлүүлжээ. сөүл хойд хөршдөө хандаж, өвчний эсрэг тэмцэхэд хамтрахыг хүссэн боловч хариу өгөлгүй өнөөдрийг хүрсэн аж. хойд солонгосын судалгааны хүрээлэнгийн захирал ан Чан ил “Пхеньян өвчний халдварыг олон улсын байгууллагад мэдээлсэн нь хяналтыг гараасаа алдсаны шинж. сүйрлийн замаар явж байна” хэмээн анхаарууллаа.

Сара ПонзекS&P 500 индексэд багтдаг

компаниуд дэлхийн 60 оронд, 50 салбарт хэдэн арван сая хүнийг ажиллуулдаг. тэд жилдээ 12.5 их наяд ам.дол ларын борлуулалт хийж 1.5 их наядын ашиг олдог байна. Энэ бүхнийг өөрчилнө гэдэг хэн нэгний хүчнээс давсан асар том үйл ажиллагаа юм. гэвч нэг хүн үүнийг хийхийг оролдож буй. тангараг өргөснөөс хойш дональд трамп хуучин худал-дааны бодлогын эсрэг дайн зар-лаж, америкийн ашиг орлогыг нэмэгдүүлэх зорилт тавьжээ.

хэдийгээр Ерөнхийлөгч хөрөн гийн зах зээлийг эдийн засгийн бодлогынхоо гол үзүүлэлт болгодог авч тариф ба татварын бодлогыг илэрхийлдэг компаниудын орлого хамгийн зохистой хэмжээс байж магадгүй. Энэ бүхэн хэрхэн хэрэгждэг вэ. бүх зүйл хөдөлгөөнд байдаг авч зарим нэг ерөнхий дүр зургийг харж болно. 2016 онд трамп сонгогдсоноос хойш S&P 500 компаниудын нэгж хувьцааны ашиг 116 ам.доллараас ирэх онд 179.3 болж өсөх төлөвтэй байна. хэрэв энэ таамаг биелэгдвэл түүхэн дээд өсөлтийг хоёр нугалсан хэрэг болно.

Зах зээл дээшилж, жилийн өсөлт 11.5 хувьд хүрч буйн нэг шалт гаан нь дээрх үзүүлэлт юм. Pangaea зөвлөх фирмийн шинжээч терри хейнес “Ерөн-хий лөгч анхны өдрөөсөө л улс орон ба корпорацуудын эдийн засгийн баялгийг эн тэргүүнд тавихаа мэдэгдсэн. Ерөнхийдөө энэ бодлого сайн нөлөө үзүүллээ” хэмээн үнэлэв. трамп аймшиггүй тэмцэгч, өөртөө итгэлтэй хүний хувьд банк, эрүүл мэндээс эхлээд уул уурхай, микро процессор үйлдвэрлэгчид хүртэл аНу-ын компаниудын амжилтад тод мөр үлдээж байна.

түүний бодлогын нөлөөг үнэлэх нь засаг захиргааны үлдээх

трампын татварын бодлого компанийн ашгийг нэмжээ(Хувиар)

өвийг эдийн засгийн талаас нь хэмжих явдал юм. Компаниудын ашигт үзүүлсэн Ерөнхийлөгчийн нөлөөг хэлэлцэх асуудал 2018 оны татварын шинэчлэлээс эхэлнэ.Ерөнхийлөгч татварыг 35-аас 21 хувь болтол буулгаж, улмаар цаашлаад дөрвөн удаа эргэж үзнэ гэж мэдэгдсэний дараа S&P 500-гийн орлогын таамаг тасралтгүй нэмэгдсэнийг Bloomberg тооцоолжээ.

2018 оны дөрвөн улирлын гуравт орлого 25 хувиар нэмэгд-сэн нь санхүүгийн хямралаас гарч эхэлсэн 2010 оноос хойш үзэгдээгүй өсөлт болжээ. хэрэв трамп сонгогдоогүй бол юу болох байсныг хэн ч мэдэхгүй. түүнийг

Тангараг өргөснөөс хойш Дональд Трамп хуучин худал-дааны бодлогын эсрэг дайн зар-лаж, Америкийн ашиг орлогыг нэмэгдүүлэх зорилт тавьжээ.

шүүмжлэгчид баялгийн тэгш бус байдал, төсвийн алдагдал гэх мэт асуудалд буруутгах байх. гэвч 2018 оны эцсийн дүнгээр америкийн банкуудын ашиг он эхлэхэд шинжээчдийн таамагласнаас долоон нэгжээр илүү өссөн байна. түүнчлэн техно логи, машин төхөөрөмжийн үйлд вэрлэгчдэд мөн адил өсөлт гарсан.

Энэ долоо хоногт аНу, хятадын худалдааны хэлэл цээ-гээр хэсэгчилсэн тохиролцоонд хүрлээ гэсэн мэдээ тарсны дараа S&P 500 индекс 1.2 хувь дээшиллээ. гэхдээ худалдааны дайн үргэлжиллээ ч гэсэн эргээд харахад трампын засаглалын үед корпорацын ашиг өссөнийг үгүйсгэх аргагүй. сүүлийн хоёр жилд уналт, өсөлт ээлжилсэн ч 2016 оны сонгуулиас хойш S&P 500 индекс 40 хувь өссөн ба доу жонсын аж үйлдвэрийн дундаж 8,670 нэгжээр дээшилсэн байна. Edward Jones фирмийн стратегич Нела ричардсон “Өнөөгийн эдийн засагт магтах зүйл олон бий. хувьцааны зах зээл хүчтэй хэвээр байна. Энэ чигээр үргэлжилбэл асар том өв үлдээнэ” хэмээн үнэлсэн юм.

2011

S&P 500-д багтдаг компаниудын ашгийн үзүүлэлт

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

35302520151050

Трамп сонгогдсон

Татварыг танасан

Гахайн чичрэг Хойд Солонгосын

бараг бүх нутагт тархжээ.

олон улсын газрын тосны өдрийн эрэлт 2019 онд нэг сая баррелиас доошилно хэмээн OPEC тооцож байна. газрын тос экспортлогч улсуудын байгуул-лага буюу OPEC-ийн тооцоогоор дэлхийн өдрийн эрэлтийг 40 мянган баррелиар бууруулж, 0.98 сая баррель болгосон байна. харин 2020 оны урьдчилсан төлөв 1.08 сая баррельд хэлбэлзэхээр байгаа аж. америк болон ази, Номхон далайн бүсийн газрын тосны эрэлт хүлээлтээс багасах төлөвтэй байна. Энэ нь дэлхий

нийтийн эрэлтийг доош татаж байгаа аж. оху-ын Эрчим хүчний яам нэг баррель газрын тосны үнэ баррель нь энэ онд 43-45 ам.долларт хэлбэлзэнэ гэж таамаглаж байгаа юм.

Өнгөрсөн долоо хоногт ираны газрын тос тээвэрлэгч онгоц дэлбэрсний дараа газрын тосны үнэ хоёр хувь давж өслөө. тухайлбал, Brent-ийн ханш 2.3 хувиар өсөж, 60 ам.доллар давсан бол WTI төрлийн газрын тосны ханш 2.1 хувиар дээшилж, 54 ам.долларт хүрлээ. газрын тос тээвэрлэгч онгоц пуужингийн халдлагад өртсөн байх магад лал-тай гэж шинжээчид таамаглаж байна.

хонконгийн хөрөнгийн бир-жид бүртгэлтэй Mongolia Energy Corporation-ийн хуримтлагдсан цэвэр алдагдал энэ оны дөрвөөс наймдугаар сард 102 сая хонгконг доллар болсон урьдчилсан тооцоо гарчээ. гол харилцагч Шинжааны худалдан авагчдынх нь цэвэр коксжих нүүрсний эрэлт, захиалга нэмэгдсэнээр орлого өссөн. ингэснээр тус компани дөрвөөс есдүгээр сар буюу хагас жилийн тайландаа алдагдлаа бууруулж тусгана гэж тооцож байгаа.

тус компани хагас жилийн санхүүгийн тайлангаа ирэх сард танилцуулахаар төлөвлөжээ. Mongolia Energy Corporation ховд аймгийн нутагт орших хөшөөт ордоос нүүрс олборлож, экспортолдог. оны эхний есөн

сард нэг сая гаруй тонн нүүрс экспортолжээ. Энэ нь өнгөрсөн оны бүтэн жилийн экспорт 700 орчим мянган тонноос давсан байна. гэхдээ үнэ дунджаар 5-10 хувиар буурч, 70 гаруй ам.доллар болсныг тус компани мэдээллээ.

2019.10.14, даваа ~ №177 (1229)

Эдийн засаг

11ЗасгийН гаЗрыН МЭдЭЭ соНиН

ЗГМ ТОвЧХОН» ХөрөнгИйн ЗАХ ЗЭЭЛ

30Сая төгрөг. Монголын хөрөнгийн биржийн аравдугаар сарын 11-ний арилжаагаар гурван ангиллын 17 компанийн 30 сая төгрөгийн үнийн дүн бүхий 61 мянган хувьцааг арилжжээ.

» ХУвьцАА

4.7 Хувь. Зах зээлийн арилжаагаар “Монгол Базальт” компанийн хувьцааны ханш 9.05, “ЛэндМН ББСБ”-ийнх 4.7 хувиар өсөж, үнийн өсөлтөөр тэргүүллээ.

» УУЛ УУрХАй

1.7 Хувь. Лондоны металлын биржид хөнгөн цагааны ханш 1.7 хувиар хямдарч, тонн нь 1722 ам.долларт хүрсэн байна. Харин цайрын ханш 1.3 хувиар өсөж, 2419 ам.доллар болов.

» АрИЛЖАА

7 Тэрбум ам.доллар. Италийн Засгийн газар 2010 оноос хойш анх удаа ам.долларын бонд гаргаж, долоон тэрбум ам.доллар босголоо. Арилжааны үнийн дүн анх тооцоолсноос хоёр дахин өсжээ.

» ЭрчИм ХҮч

331 Сая ам.доллар. Morgan Stanley-гийн дэд бүтцийн салбар нэгж Германы салхин эрчим хүчний оператор PNE Wind AG компанийг 331 сая ам.доллараар худалдаж авахаар тохиролцжээ. Morgan Stanley компанийн салбар PNE Wind AG-гийн хувьцааг дөрвөн еврогоор үнэлж худалдан авахаар болжээ.

АНУ-ын доллар 2,669.96

Евро 2,939.89

Японы иен 24.74

ОХУ-ын рубль 41.59

БНХАУ-ын юань 376.07

БНСУ-ын вон 2.25

вАЛЮТыН ХАНШ

Орон сууцны үнэ сүүлийн саруудад бага зэрэг өсөж байна

Барилгын салбарын хамгийн түгээмэл төлбөрийн хэрэгсэл нь автомашин болон орон сууц болсон.

Г.АнуУтааны улирал айлсаж, хүйт-

ний ам наашилж буй энэ үед орон сууцны үнэ болон үл хөрөнгийн зах зээлийн талаар “Тэнхлэг зууч” компа нийн гүйцэтгэх захирал Д.Должинсүрэнтэй ярилцлаа. Тэрбээр сүүлийн саруудад орон сууцны үнэ бага зэрэг өсөж буйг онцолсон байна.

-Орон сууцны үнэ сүүлийн үед хэрхэн өөрчлөгдөөд байна вэ?

-орон сууцны үнэ сүүлийн саруудад бага зэрэг өсөж байна. Энэ оны есдүгээр сарын байдлаар шинэ орон сууцны нэг ам метрийн дундаж үнэ 2.35 сая төгрөг байна. Энэ нь өмнөх сар болон өнгөрсөн жилүүдийнхээс өссөн дүн юм. хавар, зуны улиралд барилгын салбар идэвхжсэнээс төсөл, хөтөлбөрүүд эрчимжиж, нийлүүлэлт нэмэгдсэн. үүнээс үүдэн компаниуд борлуулалтаа нэмэгдүүлэхийн тулд төрөл бүрийн арга хэрэгсэл ашиглаж байна. үүнээс борлуулалтын гол хөдөлгөгч хүч нь бартер хэвээр байна. бартерын солилцоо арилжаанд багагүй хувийг эзэлж буй учраас барилгын компаниуд үнэ ханшаа өсгөх хандлагатай. бэлэн мөнгөөр бус бартераар хийж буй учраас анхны үнээ нэлээн өндөр хэлж байж, бартерын хэлцэл хийхдээ хүссэн үнээ тогтоож байна. ийм арга хэд

хэдэн төсөлд анзаарагдаж байгаа. барилгын зах зээлд өндөр,

бизнес зэрэглэлийн үнэтэй төс-лүү дийн нийлүүлэлт нэмэгдэж байгаа нь үл хөдлөх хөрөнгийн дундаж үнэ өсөхөд нөлөөлж буй. ялангуяа, яармагийн чиглэлд барилгын төслүүд идэвхтэй үргэлжилж байна. Энэ бүсэд босож буй төслүүдийг аваад үзэхэд дийлэнх нь өндөр зэрэглэлийнх байх жишээтэй.

-Оффисын зах зээлд өөрч-лөлт ажиглагдав уу?

-оффисын байрны ханш харь-цангуй тогтвортой байна. харин оффисын дүүргэлт нэмэгд сэн нь энэ оны хоёр болон гуравдугаар улирлын судалгаагаар харагдсан. Энэ нь эдийн засаг идэвхжиж буйн нэг дохио болов уу. Манай компани 70 орчим оффисын мэдээллийг үндэслэн судалдаг.

Эдгээр оффис сүүлийн үед 97-гоос дээш хувийн дүүргэлттэй байгаа.

-Орон сууцны бодит үнэ тогтохгүй байна гэж салба рын-хан шүүмжилдэг. Орон сууцны зах зээлд өртөгт суурилсан бодит үнэ тогтож байна уу. Эсвэл хэт өндөр нэмүү өртөг шингээгээд байна уу?

-Өртөгт суурилсан үнэ тогтож чадахгүй байгаа гэдэгтэй санал нэг байна. үүнийг хөөс гэж зарим хүн нэрлэж буй. Ер нь барилгын салбар өнөөг хүртэл бэлэн мөнгөний дутагдалд орсон хэвээр байна. Энэ зах зээлийн хамгийн ойр салбар болох барилгын материалын ханган нийлүүлэлтийг аваад үзэхэд бартерын систем үйлчилж байна. барилгын салбарын хамгийн түгээмэл төлбөрийн хэрэгсэл

УУЛ УУРХАй ТүүХИй ЭД

Mec-ийн алдагдал буурах төлөвтэй Газрын тосны эрэлт багасна Т.ЭлисаШинжээч

Г.Байгал@baigalZGM

Барилгын салбарт бартерын арилжаа давамгайлж байна

нь автомашин болон орон сууц болсон. Эдгээр төлбөрийн хэ-рэгс лийг бэлэн мөнгөнөөс илүү ашиглаж байна.

-Монголбанк ирэх онд ипоте-кийн зээлийн хөтөлбөрөөс нэрээ татахаар байгаа. Энэ нь орон сууцны худалдан авалтад нөлөөлөх үү?

-их хэмжээний нөлөө үзүүлэх-гүй болов уу. Монголбанк энэ хөтөл бөрөөс гарахад Засгийн газар үүнийг хэрэгжүүлнэ. ирэх оны төсвийн төсөлд 80 орчим тэрбум төгрөгийг ипотекийн зээлд олгохоор тусгасан. Мөн арил жааны банкуудаас тодорхой хэм жээний мөнгө суларч байгаа. Монгол банк ипотекийн зээлээс гарсан ч уг хөтөлбөрт огцом өөрчлөлт гарахгүй. сүүлийн нэг, хоёр жилийн хандлага хэвээр үргэлжилнэ гэж таамаглаж байна.

BBМ©

• барилгын зах зээлд өндөр, бизнес зэрэглэлийн үнэтэй төслүүдийн нийлүүлэлт нэмэгдэж байгаа нь үл хөдлөх хөрөнгийн дундаж үнэ өсөхөд нөлөөлж буй.

• оффисын байрны ханш харьцангуй тогтвортой байна.

• оффисын дүүргэлт нэмэгдсэн нь энэ оны хоёр болон гуравдугаар улирлын судалгаагаар харагдсан.

үЛ ХӨДЛӨХ ХӨРӨНГӨ

С.Батсайхан / ЗГМ©

тЕнДЕр ШАЛгАрУУЛАЛтын нЭр: Асгатын мөнгөний ордын ашиглалтын үйл ажиллагааг явуулах бэлтгэл ажил: Уурхайн хэвтээ амнуудыг нээх нэвтрэх далд малталтуудаас технологийн дээж бэлтгэх гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулах.

тЕнДЕр ШАЛгАрУУЛАЛтын ДУгААр: ЭМГЛ/201901017

“Эрдэнэс монгол” ХХК нь эрх бүхий тендерт оролцогчдоос Асгатын мөнгөний ордын хэвтээ амнуудыг нээх, нэвтрэх, далд малталтуудаас технологийн дээж бэлтгэх ажил гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулах тендерт үнийн санал ирүүлэхийг урьж байна.

Энэхүү тендер шалгаруулалт нь худалдан авах ажиллагааны цахим системээр зарлагдаж байгаа тул www.tender.gov.mn хаягаар орж дэлгэрэнгүй мэдээлэл болон цахим тендерийн баримт бичгийг үнэ төлбөргүйгээр татан авна уу. Тендерт оролцохын тулд эргэж төлөгдөхгүй нөхцөлтэйгөөр 0 төгрөг, эсхүл түүнтэй тэнцэх хэмжээний чөлөөтэй хөрвөх валютаар цахим тендерийн хураамж төлнө. Тендер нь түүнийг нээсэн өдрөөс эхлэн 28 хоногийн дотор хүчинтэй байна.Тендерт оролцогч нь санхүүгийн болон ажлын туршлагын дараах шаардлагыг хангасан байна. Үүнд:

● борлуулалтын хэмжээ: Сүүлийн 2 жилийн борлуулалтын орлогын дундаж нь төсөвт өртгөөс багагүй байх.

● Санхүүгийн тайлан ирүүлэх жилийн тоо: Сүүлийн 2 жил буюу “ 2017, 2018”

● тусгай зөвшөөрөл шаардлагатай бол тусгай зөвшөөрөл ирүүлэх эсэх: Тийм.

● тусгай зөвшөөрлийн нэр:Авто зам, замын байгууламжийг барих засварлах

Тендерт оролцогч нь тендерийн хамт захиалагчийн төсөвт өртгийн 1 хувьтай тэнцэх хэмжээний төгрөг (эсхүл түүнтэй тэнцүү чөлөөтэй хөрвөх валют)-ийн дүнтэй тендерийн баталгаа ирүүлнэ.

Уг тендер нь цахим тендер шалгаруулалтын журмаар зохион байгуулагдаж байгаа тул оролцогч нь Цахим худалдан авах ажиллагааны систем (www.ten-der.gov.mn)-д өөрийн аж ахуйн нэгжийн цахим гарын үсэг (PKI)-ээр нэвтрэн орж тендерийн материалаа цахим хэлбэрээр 2019 оны 10 дугаар сарын 17-н өдрийн 11:00 цагаас өмнө ирүүлэх ба нээлтэд оролцох хүсэлтэй тендерт оролцогчдыг байлцуулан тендерийг 2019 оны 10 дугаар сарын 17-ны өдрийн 11:10 цагт нээнэ.

Гадаадын этгээд тендер ирүүлэх “эрхгүй”.Дотоодын давуу эрх “тооцохгүй”.

Хаяг: Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, 1-р хороо, чингисийн өргөн чөлөө-15,

моннис цамхаг, 14-р давхар Утас: 75553399-215

2019 оны 10 дугаар сарын 11-ний өдрийн Засгийн газрын мэдээ сонины 5

дугаар нүүрт нийтлэгдсэн “Асгатын мөнгөний ордын ашиглалтын

үйл ажиллагааг явуулах бэлтгэл

ажил: Уурхайн хэвтээ амнуудыг нээх нэвтрэх

далд малталтуудаас технологийн дээж бэлтгэх

гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулах” тендерийн

нээлт хийх, болон материал хүлээн авах

хугацааг буруу зарласан тул залруулж байна.

ҮнИйн САнАЛ ИрҮҮЛЭХ УрИЛгА 2019.10.11тЕнДЕрИйн

УрИЛгын ЗАЛрУУЛгА

ХҮЛЭЭгДЭЖ бУй гАДААД өр төЛбөрҮҮД

Сангийн яам©

монголбанк©

монголбанк©

мАЗААЛАй

КрЕДИт СвИСС

чИнгИС

гЭрЭгЭ ХУрАЛДАй

$800 сая $600 сая

$500 сая $250 сая $1 тэрбум

2023 онД 2024 онД

2022 онД2021 онД

+

Улсын нийт гадаад өр, жил бүрийн эхний улиралд(Сая ам.доллараар)

Улсын нийт гадаад өр, жил бүрийн эхний улиралд(Төгрөгөөр)

2016.I-III

23459.0

25016.6

27905.5

29521.8

2017.I-III 2018.I-III 2019.I-III

2640

2019/V 2019/VI 2019/VII 2019/VIII 2019/IX

2650

2660

12 ЗасгийН гаЗрыН МЭдЭЭ соНиН 2019.10.14, даваа ~ №177 (1229)

Эдийн засаг

shanghaI coMPosIte

hang seng KosPIs&P 500 toPIXdow Jones Ftse 100 nIKKeI 225

1.42% 1.42% 1.10% 0.32% 0.26%0.92% 1.11% 0.55%

улс орнуудын уналт доройтлын шалтгааныг эрэмбэлж үзвэл засаглал болон өрийн хямрал түүчээлж байна. Энэ нь баялгийн тэгш бус хуваарилалтыг гааруулж, улмаар ядуурал, ажилгүйдэл хавтгайрах, нийгмийн тогтворгүй байдлыг алсуур өдөөн хатгана. тэгвэл өрийн эрсдэл манай улсад хэдийн биеллээ олжээ. төгрөгтэй харьцах ам.долларын ханшийн өсөлтөөс үүнийг хялбархан харж болно. төв банкны зарласан албан ханшаар ам.доллар 2669 төгрөгтэй тэнцэж, бүх цаг үеийнхээ хамгийн дээд түвшинд ирлээ.

үйлдвэрлэгч бус хэрэглэгч оронд валютын ханш ингэж огцом өсөх нь ядуурлыг эрчимжүүлж, өрхийн амьжиргааг доройтуулдаг. Энэ шинж тэмдэг манай эдийн засагт аажмаар ноёрхлоо тогтоож, хүмүүсийн өдөр тутмын амьдрах наад захын хэрэглээний зардал жилийн дотор 30 хүртэлх хувиар нэмэгдэж байна. инфляц 2019 оны хувьд тасралтгүй өслөө. төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханш гэхэд сүүлийн хоёр жилийн хугацаанд 32 хувиар суларсан бөгөөд гадаад зээлийн өр төлбөр барагдуулах дарамт тэр хэрээр зузаарч, овоорч эхэллээ.

Өрийн хямралд унасан орнууд газар нутаг, орд баялгаа хүртэл бусдад бадар барин өгөхөд хүрч, дотоодын улс төрийн хямрал нь гүнзгийрч, улс орноосоо дүрвэн гарах хүмүүсийн цагаачлал хүсэх нь олширдог. латин америк, Өмнөд африкийн орнууд чухамдаа өрнөөсөө болж улс шиг улс байхаа больж, их гүрнүүдийн хэт нөлөөнд улам автах болсон. тухайлбал, Өмнөд африкийн орнуудын цаашдын хувь заяаг бНхау тодорхойлох хэмжээнд иржээ. Өөрөөр хэлбэл, өр зээлийн хамаарал нь ийнхүү дэлхийн хоёр дахь эдийн засгаас тэднийг үлэмж уяатай болгож орхисон байна.

Монгол улсын гадаад өрийн нөхцөл байдал хамгийн өндөр хэмжээнд хүрч очсон. тийм атал эрх баригчид зөвхөн 2020 оны сонгуульд зориулж эдийн засгийн хамаг нөөц боломжоо шавхаж байгааг ирэх оны улсын төсвийн жолоогүй зарлага илтгэнэ. их өр эргэн төлөх жилийн өмнөх төсвийн зарлага 13 их наядыг давжээ. Өмнөх жилүүдэд ийм хэмжээний төсвийн төсөл уих-д Засгийн газар өргөн барьж байсангүй. Эдийн засаг жилд хоёр оронтой тоогоор өсөж байсан жилүүдэд ч төсвийн зарлага үрэлгэн байдлаас ямагт сэргийлж байлаа. харин өнөөдөр хөрөнгө оруулалт нэрээр эдийн засагт ихээхэн уршиг дагуулах төсөв батлуулахаар байгаа нь ахиад л өрийн эрсдэлийг нэмчихлээ. Өрийн хэмжээ тасралтгүй нэмэгдэж байна. Засгийн газар төсвөөр дамжуулан эдийн засагт өөрсдөө эрсдэл бий болгож байна гэсэн эдийн засагчдын хатуухан байр суурь энэ өдрүүдэд тод сонсогдох болов.

дэлхийн банкны мэдээлснээр,

тэрбум ам.долларын өр төлбөр барагдуулах тооцоо гарсныг төв банк мэдээлсэн. улсын гадаад валютын нөөцөө авч үзвэл дөнгөж 3.7 тэрбум ам.доллар байж жишээтэй. Нөөцөө шавхаад ч цаана нь 10 гаруй тэрбум ам.долларын цэвэр өр үлдэнэ. импортын хэрэглээтэй орон дор хаяж дотоодын гурван сарын хэрэгцээгээ хангах хэмжээний бэлэн валют тогтмол байлгах учиртай. тайвшрах цаг өдийд лав биш ээ.

бодит утгаар нь авч үзвэл зөвхөн Засгийн газрын өр сүүлийн хоёр жилийн хугацаанд 24 хувиар нэмэгджээ. сангийн яамны өөрсдийнх тооцоолсноор Засгийн газрын өрийн нийт хэмжээ 2022 он гэхэд энэ оныхоос 15 хувиар нэмэгдэхээр байна. Өрийн хэмжээ нэмэгдэх хэрээр хүүгийн төлбөрийн дарамт томорч байгаа. Энэ оны байдлаар зөвхөн зээлийн хүүгийн төлбөр нь

Монголын төрийн албан хаагчдын цалингийн зардлын 41 хувьтай тэнцэх төлөвтэй байна.

2017 оны байдлаар Монгол улсын нийт өглөг дНб-ий 300 хувьтай тэнцэх аж. Өр зээлийн сунжирсан дарамт улс орныг ядуурлын ангал руу түлхдэг байна. Өнөөдөр иргэний дайн самуунтай, засаглал нь хэд хуваагдсан орнуудад олон нийтийн бухимдал дээд цэгтээ хүрсэн үндсэн шалтгаан нь ядуурал байжээ. Засаглал сул байгаагаас өрийн хямрал газар авч, улмаар иргэдийнхээ боломжийг төр засаг нь татвар нэрээр хулгайлах болсноор уналт доройтол эрчимждэг байна.

Манай улсад ч ялгаагүй 2018 оноос татвар, хураамж олон төрөлд нэмэгдэж, хувь хэмжээг нь эрс өсгөх болсон. Энэ нь өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүн, ажил, үйлчилгээний үнэ өсөхөд хүргэж, улмаар зарлагаа гүйцэхгүй орлоготой өрхүүдийн амьжиргааг доройтуулсаар. уналт доройтлын замаар орсон венесуэл, Зимбабве цөм өрийн хавханд орж, өдгөө баларч гүйцэж байна. айл өрх хүртэл өрийн дарамтад орж, улмаар хамаг өнгөтэй өөдтэй байдгаа тавиад туухад хүрдэг. улс орон ч үүнтэй адилхан билээ.

тархай бутархай болсон испани, санхүүгийн хямралд хөл алдсан итали, эдийн засагт нь эвгүйтсэн бразил зэрэг орнууд цөм л уналт доройтлоос замаас гарах гэж тамираа барж байна. тэд өр зээлээ тэвчиж, өөрсдийн боломжоо эрэлхийлэх болов. харин ази, Номхон далайн бүст багтах Монгол яах бол. 2020 оны сонгуулийн өмнө өрөө хэрхэн дарах төлөвлөгөөгөө долоо хэмжихгүй бол нөхцөл байдал туйлын амаргүй байна.

Монголын эдийн засагт гэнэтийн эрсдэл бий болоход хүн амынх нь 25 хувь ядууралд нэрвэгдэхээр байгааг өнгөрсөн долоо хоногт анхааруулсан. үндэсний статистикийн хорооны албан ёсны тайланд өгүүлснээр, улсын хэмжээнд хөдөлмөр эрхлэлтийн байгууллагад ажил хайж бүртгүүлсэн, бүртгэлтэй ажилгүй хүний тоо 30 мянгыг давжээ. бүртгэлгүй өчнөөн мянган залуус байна. хөдөлмөрийн насны хамгийн идэвхтэй нөөц боломжоо бид алдсаар.

Монгол улсын гадаад өр дэлхийн дунджаас тав дахин өндөр байгааг оувс мэдэгдсэн. Засгийн газрынх нь өр төлбөр 7.2 тэрбум ам.доллар. харин улсаараа авч үзвэл гадаад өрийн хэмжээ 29.7 тэрбум ам.долларт хүрсэн байна. Нийт өрийн дийлэнх хэсгийг Засгийн газар, хувийн хэвшлийн өр төлбөр эзлэх аж. хувийн хэвшилд тулгуурласан эдийн засагтай, төсвийн орлого нь мөн л баялаг бүтээгчдээсээ шууд хамааралтай болсон оронд манай улс тооцогддог.

уул уурхай, хөдөө аж ахуйн салбар эдийн засгийн суурь хэдий ч хувийн хэвшил гол тоглогч хэвээр байна. ийм байхад хувийн хэвшлээ нухчин дарах, улс төрийн үзэмжээр хандах, ялган гадуурхах, хүнд суртлаар шахан дарамтлах үзэгдэл цаашид улам лавширсаар байвал дээр дурдсан өрийг хэн төлөх вэ, олон улсад эцэстээ Монгол гэсэн ганцхан нэр л гарна гэдгийг манай төр засаг толгойлох эрхмүүд оройтоогүй дээрээ санах цаг нэгэнт болсон билээ. 2021 оноос өрийн эргэн төлөлт илүү хүчтэй яригдаж эхэлнэ. үүнд бэлтгэх хугацаа улам давчуу болж байна.

ирэх дөрвөн жилд 14.5

Өдөр 10.9% Сар ЖилӨдөр 1.33% Сар Жил

ЗАХ ЗЭЭЛИйН ГОЛ үЗүүЛЭЛТ:

Өдөр 4.76% Сар Жил

АПУ ХК

580585590

575IX/1 IX/20 IX/1 IX/1IX/20 IX/20 IX/20 IX/20X/10 X/10 X/10 X/10

ГОвЬ ХК

Өдөр 0.1% Сар Жил

МОНГОЛ ШУУДАН ХК

340350

330

650630610

Сүү ХК

202

204

200

erdene resource development Торонто

0.200.200.19

aspire Mining Австрали

0.02

0.020.02

rio tinto Австрали

100.7198.1795.63

IX/1 IX/20 IX/1 IX/1IX/20 IX/20 IX/20 IX/20X/10 X/10 X/10 X/10

Өдөр 2.66% Сар Жил Өдөр 2.44% Сар Жил Өдөр 11.71% Сар Жил Өдөр 0.047% Сар Жил

turquoise hill resources ltd Торонто

2.10

1.96

1.81

• Улс орнуудын уналт доройтлын шалтгааныг эрэмбэлж үзвэл засаглал болон өрийн хямралаас болж байна.

• Уул уурхай, хөдөө аж ахуйн салбар эдийн засгийн суурь хэдий ч хувийн хэвшил гол тоглогч хэвээр байна.

• Энэ оны байдлаар зөвхөн зээлийн хүүгийн төлбөр нь монголын төрийн албан хаагчдын цалингийн зардлын 41 хувьтай тэнцэх төлөвтэй байна.

Уруудсан орнуудын олонх нь өрөнд дийлэгджээ

Б.Баяртогтох@bayartogtokhZGM

Уналт доройтлын ирмэг дээр Монгол Улс байна

Өрийн хямралд унасан орнууд газар нутаг, орд баялгаа хүртэл бусдад бадар барин өгөхөд хүрч, дотоодын улс төрийн хямрал нь гүнзгийрч, улс орноосоо дүрвэн гарах хүмүүсийн цагаачлал хүсэх нь олширдог.

С.Батсайхан / ЗГМ©