ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ

ΜΙΑ ΔΥΝΑΤΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Ελευθέριος Βενιζέλος

◦ Ο Ελευθέριος K. Βενιζέλος (Μουρνιές Χανίων, 23

Αυγούστου 1864 – Παρίσι, 18 Μαρτίου 1936) ήταν

Έλληνας πολιτικός που διετέλεσε πρωθυπουργός της

Κρητικής Πολιτείας και επτά φορές πρωθυπουργός της

Ελλάδας. Ως πολιτικός διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο

στο Κρητικό Ζήτημα καθώς και στα πολιτικά δρώμενα

της Ελλάδας από το 1910 έως τον θάνατό του το 1936.

Τα αίτια θανάτου του προκλήθηκαν από εξελιγμένη

μορφή γρίπης η οποία κατέληξε σε εγκεφαλική

συμφόρηση.

◦ Ο μεγαλύτερος πολιτικός της νεώτερης Ελλάδας, που συνέδεσε το

όνομά του με το όραμα της Μεγάλης Ελλάδας. Δέσποσε στην

πολιτική ζωή της χώρας από το 1910 έως το 1936. Η πολιτική του

δράση προκάλεσε εντονότατα πάθη για πολλά χρόνια και

αποτυπώνονται στις έννοιες «Βενιζελισμός» και «Αντιβενιζελισμός».

Διετέλεσε επτά φορές πρωθυπουργός της Ελλάδας, συνολικά επί

δώδεκα χρόνια και πέντε μήνες.

Πρώιμα χρόνια

◦ Ο Ελευθέριος Βενιζέλος γεννήθηκε στις 23 Αυγούστου (11 Αυγούστου με το παλαιό ημερολόγιο) του 1864 στις Μουρνιές Χανίων και ήταν το πέμπτο παιδί του εμπόρου Κυριάκου Βενιζέλου και της Στυλιανής Πλουμιδάκη. Η οικογένειά του αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Κρήτη το 1866, επειδή είχε αναμιχθεί στην επανάσταση εναντίον των Τούρκων. Έτσι, ο μικρός Ελευθέριος αναγκάστηκε να μάθει τα πρώτα του γράμματα στη Σύρο, όπου κατέφυγε η οικογένειά του. Τις γυμνασιακές του σπουδές τελείωσε στην Αθήνα και στα Χανιά, όπου επέστρεψε μετά την επανάσταση. Ο πατέρας του ήθελε να τον κάνει έμπορο, αλλά το νεαρό παιδί ήθελε να διευρύνει τους ορίζοντές του και προτίμησε να σπουδάσει νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το 1886 αναγορεύτηκε σε διδάκτορα Νομικής με βαθμό άριστα και αμέσως επέστρεψε στα Χανιά, όπου άρχισε να δικηγορεί και να αναμιγνύεται στην τοπική πολιτική.

Προσωπική Ζωή

◦ Τον Ιανουάριο του 1891 νυμφεύθηκε στα Χανιά τη Μαρία

Κατελούζου (1870 - 1894). Η παρουσία στο γάμο του των προξένων

των Μεγάλων Δυνάμεων φανέρωνε το κύρος και τις σχέσεις που είχε

αναπτύξει ο εικοσιεπτάχρονος δικηγόρος. Μετά το γάμο, το ζευγάρι

εγκαταστάθηκε στο επιβλητικό σπίτι της Χαλέπας και απόκτησε δύο

παιδιά, τον εφοπλιστή Κυριάκο Βενιζέλο (1892-1942) και τον

στρατιωτικό και πολιτικό Σοφοκλή Βενιζέλο (1894-1964), που

έφτασε μέχρι την πρωθυπουργία της χώρας στις αρχές της δεκαετίας

του ‘50.

◦ Η γέννηση, όμως, του Σοφοκλή το 1894 έμελλε να

είναι μοιραία για την εικοσιτετράχρονη Μαρία, η

οποία πέθανε αναπάντεχα από επιλόχεια μόλυνση.

Ο πρόωρος θάνατός της συγκλόνισε τον Βενιζέλο,

που βρέθηκε ξαφνικά με δύο βρέφη, χωρίς την

αγαπημένη του γυναίκα. Απαρηγόρητος από το

τραγικό γεγονός, χρειάστηκε αρκετό χρόνο για να

ξεπεράσει την απώλεια της συντρόφου του. Έκτοτε

και για όλη του τη ζωή, διατήρησε τη

χαρακτηριστική γενειάδα, σε ένδειξη πένθους

Πολιτική σταδιοδρομία

◦ Η πολιτική μεταβολή στην Ελλάδα, συνεπεία του στρατιωτικού

κινήματος στο Γουδί (15 Αυγούστου 1909), τον φέρνει στην Αθήνα

με πρόσκληση του «Στρατιωτικού Συνδέσμου». Ο κρητικός

πολιτικός έγινε δεκτός με μεγάλο ενθουσιασμό από τον αθηναϊκό

λαό και στις βουλευτικές εκλογές της 28ης Νοεμβρίου 1910, ως

αρχηγός του νεοϊδρυθέντος Κόμματος των Φιλελευθέρων,

επικράτησε με ευκολία, αφού η παλαιά πολιτική τάξη δήλωσε αποχή

από την εκλογική διαδικασία. Αμέσως, ο Βενιζέλος έθεσε σε

εφαρμογή ένα ευρύ πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων σε όλους τους

τομείς, που όμοιό του δεν είχε δει η χώρα στα ογδόντα χρόνια του

ελεύθερου βίου της. Η εκσυγχρονιστική πολιτική βούληση του

αποτυπώθηκε στο Σύνταγμα του 1911.

◦ Με την αναδιοργάνωση του στρατού

που έκανε με αρχιστράτηγο τον

διάδοχο Κωνσταντίνο και τη σύναψη

της Βαλκανικής Συμμαχίας κέρδισε

τους απελευθερωτικούς πολέμους

του 1912-1913 κατά των Τούρκων

(Α’ Βαλκανικός Πόλεμος) και των

Βουλγάρων (Β’ Βαλκανικός

Πόλεμος). Νωρίτερα, ο λαός

επικροτώντας τις επιλογές του, του

έχει χαρίσει μία ακόμα εκλογική

νίκη στις 11 Μαρτίου 1912.

◦ Το αναδημιουργικό του έργο ήλθε να

διακόψει ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Ο

Βενιζέλος διαφώνησε με το βασιλιά

Κωνσταντίνο για το εάν έπρεπε να αναμιχθεί η

Ελλάδα αμέσως στον πόλεμο ή να παραμείνει

ουδέτερη. Ο αγγλόφιλος Βενιζέλος

υποστήριζε την άμεσα εμπλοκή της Ελλάδας

στον πόλεμο, ενώ ο γερμανόφιλος βασιλιάς

προτιμούσε την ουδετερότητα. Είναι η εποχή

του βαθύτατου «Εθνικού Διχασμού», που θα

επισωρεύσει στην Ελλάδα τραύματα και

πληγές, που θα αργήσουν πολύ να

επουλωθούν.

◦ Ο Βενιζέλος παραιτήθηκε από την

πρωθυπουργία δύο φορές μέσα στο

1915 και αφού είχε κερδίσει

πανηγυρικά της εκλογές της 31ης

Μαΐου. Η διαμάχη των δύο ανδρών

κορυφώθηκε τον Νοέμβριο του 1916

με την εκθρόνιση του Κωνσταντίνου και

την ανάληψη εκ νέου της

πρωθυπουργίας από τον Ελευθέριο

Βενιζέλο, που οδήγησε στην έξοδο της

Ελλάδας στον πόλεμο στο πλευρό της

Αντάντ.

◦ Μετά το τέλος του «Μεγάλου Πολέμου», ο

Βενιζέλος επιτυγχάνει ένα ακόμη διπλωματικό

θρίαμβο με την υπογραφή στο Παρίσι της

Συνθήκης των Σεβρών (27 Ιουλίου 1920), με

την οποία δημιουργείται η μεγάλη Ελλάδα

«των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών».

Την ώρα, όμως, που ετοιμαζόταν να επιστρέψει

θριαμβευτής στην Ελλάδα, έγινε απόπειρα

δολοφονίας του στο Παρίσι από φανατικούς

του αντιπάλους, η οποία απέτυχε (30 Ιουλίου).

◦ Στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920, μεσούσης της Μικρασιατικής

Εκστρατείας, ο Βενιζέλος ηττήθηκε και απογοητευμένος αναχώρησε

από την Ελλάδα, ανακοινώνοντας ότι εγκαταλείπει την πολιτική.

Κλήθηκε, όμως, να συνεισφέρει με τη διπλωματική του εμπειρία και το

αναμφισβήτητο διεθνές κύρος που διέθετε, στη διαμόρφωση της

Συνθήκης της Λωζάνης (24 Ιουλίου 1923), στην οποία σύρθηκε η

ηττημένη Ελλάδα στα πεδία των μαχών της Μικράς Ασίας. Στις 15

Σεπτεμβρίου 1921 νυμφεύθηκε στο Λονδίνο, για δεύτερη φορά, την

Έλενα Σκυλίτση (1874-1959), κόρη πλούσιας οικογένειας της Αγγλίας

με καταγωγή από τη Χίο.

◦ Ο Ελευθέριος Βενιζέλος επανήλθε στην

κεντρική πολιτική σκηνή το 1928, μετά από μία

μεγάλη περίοδο πολιτικής αστάθειας και

κέρδισε τις εκλογές της 19ης Αυγούστου.

Κυβέρνησε έως το 1932 σε μία ιδιαίτερα

δύσκολη περίοδο για την παγκόσμια οικονομία

(«Κραχ» του 1929). Θα επιτελέσει σημαντικό

έργο σε πολλούς τομείς (Ίδρυση Αγροτικής

Τράπεζας, Συμβουλίου της Επικρατείας και

Εθνικού Θεάτρου, ανέγερση 3.000 σχολικών

αιθουσών), αλλά θα χρεωθεί τη χρεωκοπία της

Ελλάδας τον Απρίλιο του 1932. Στις εξωτερικές

σχέσεις της χώρας συνήψε σύμφωνα φιλίας με

την Ιταλία και τη Σερβία κι έθεσε τις βάσεις της

ελληνοτουρκικής φιλίας με τον Κεμάλ

Ατατούρκ (30 Οκτωβρίου 1930).

◦ Τον Ιανουάριο του 1933 σχηματίζει την

τελευταία του κυβέρνηση. Στις εκλογές της

5ης Μαρτίου οι Φιλελεύθεροι ηττώνται και

την επομένη ακολουθεί το αποτυχημένο

φιλοβενιζελικό κίνημα Πλαστήρα. Στις 6

Ιουνίου έγινε νέα απόπειρα δολοφονίας του

από πολιτικούς του αντιπάλους, η οποία και

πάλι απέτυχε. Μετά το νέο αποτυχημένο

κίνημα των οπαδών του κατά της

κυβερνήσεως του Λαϊκού Κόμματος την 1η

Μαρτίου 1935, ο Βενιζέλος αναγκάστηκε να

εγκαταλείψει την Ελλάδα και να μην

επιστρέψει ποτέ.

Θάνατος και ταφή

◦ Ο Ελευθέριος Βενιζέλος άφησε την τελευταία του πνοή στο Παρίσι στις

18 Μαρτίου 1936 από εγκεφαλική συμφόρηση. Η σορός του

μεταφέρθηκε κατ’ ευθείαν στην Κρήτη, υπό τον φόβο επεισοδίων στην

Αθήνα, και ενταφιάστηκε στη γνώριμη γη του Ακρωτηρίου Χανίων, που

συνδέθηκε άρρηκτα με την αγωνιστική του παρουσία για την

πραγματοποίηση των οραμάτων του.

◦ Στις 13 Μαρτίου υπέστη εγκεφαλική συμφόρηση λίγο μετά τις 7 το

πρωί, αφότου είχε ξυπνήσει. Άρχισε να ψευδίζει - ένδειξη εγκεφαλικού

επεισοδίου - και η σύζυγός του κάλεσε τον Γάλλο καθηγητή Ντε Ζεν.

Ξανακακοιμήθηκε αλλά έκτοτε έχασε τις αισθήσεις του για τα πέντε

επόμενα εικοσιτετράωρα. Έφυγε από τη ζωή στις 08:05 το πρωί της

18ης Μαρτίου του 1936.

Λίγα λόγια του Βενιζέλου πριν τον θάνατο του Από μέσα από την καρδιά μου αναφωνώ: Ζήτω ο

Βασιλεύς!».

« «Δεν είναι ανάγκη να σου πω πόσον ζωηρά είναι η χαρά μου, διότι ο Βασιλεύς απεφάσισε να πατάξη επί τέλους τας διηνεκείς παρεμβάσεις των στρατιωτικών παραγόντων, απομακρύνας από την κυβέρνησιν, μετά την τελευταίαν αυθάδειάν των, τους Παπάγον και Πλατήν, και αναθέσας το

Υπουργείον των Στρατιωτικών εις τον Μεταξάν. Με την ενέργειάν του αυτήν ο Βασιλεύς απέκτησε πάλιν ακέραιον το κύρος του, τόσον απαραίτητον διά την αποκατάστασιν της ψυχικής ενότητος του Ελλ. λαού, και την οριστικήν επάνοδον της χώρας εις κανονικόν πολιτικόν βίον...

Στις 6 Μαρτίου 1936, ο Ελευθέριος Βενιζέλος σε επιστολή του προς τον Λουκά Κανακάρη Ρούφο, αναφέρει:

Υστεροφημία

◦ Το όνομα του Ελευθερίου Βενιζέλου έχει δοθεί σε πολλές λεωφόρους, οδούς και πλατείες, σε όλες σχεδόν τις πόλεις της Ελλάδας.

◦ Ορειχάλκινος ανδριάντας του Ελευθερίου Βενιζέλου στέκει στο Πάρκο Ελευθερίας στην Αθήνα από το 1971, ενώ από το 1977 ένας μαρμάρινος ανδριάντας του είναι τοποθετηθημένος στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Ανδριάντες του Κρητικού πολιτικού έχουν στηθεί και στις τρεις μεγαλύτερες πόλεις της Κρήτης: τα Χανιά, το Ηράκλειο και το Ρέθυμνο. Γλυπτά με την μορφή του απαντούν και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, όπως την Ρόδο και την Λέσβο.

◦ O Eλευθέριος Βενιζέλος έχει τιμηθεί ιδαίτερα σε αθηναϊκά προάστια τα οποία αναπτύχθηκαν με την έλευση Μικρασιατών προσφύγων, για την αποκατάσταση των οποίων μερίμνησε ως πρωθυπουργός την περίοδο 1928-1932. Σε δύο από αυτά, την Νέα Σμύρνη και την Καλλιθέα, οι κεντρικοί τους λεωφόροι φέρουν το όνομά του και στα κεντρικότερα σημεία τους έχουν στηθεί ανδριάντες του.

◦ Ο νέος Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών, ο οποίος εγκαινιάστηκε το 2001, ονομάστηκε προς τιμήν του «Ελευθέριος Βενιζέλος». Ο σταθμός της περιοχής «Ταύρος» στην Αθήνα φέρει επίσης το όνομά του: «Ταύρος - Ελευθέριος Βενιζέλος». Τέλος, η Ανώνυμος Ναυτιλιακή Εταιρία Κρήτης (ΑΝΕΚ) έχει δώσει το όνομά του σε ένα από τα πλοία της.

◦ Ο Ελευθέριος Βενιζέλος απεικονίζεται και στο ελληνικό κέρμα των 50 λεπτών του ευρώ, το οποίο πρωτοκυκλοφόρησε το 2002. Σημειώνεται ότι η μορφή του δεν απεικονιζόταν σε κάποιο από τα κέρματα της δραχμής, του νομίσματος της Ελλάδας μέχρι και το 2001.

◦ Η ζωή του Βενιζέλου έχει απασχολήσει και τον κινηματογράφο. Το 1966 η Λία Κουρκουλάκου γύρισε ντοκιμαντέρ για τη ζωή του, ενώ το 1980 κυκλοφόρησε η ταινία «Ελευθέριος Βενιζέλος 1910 - 1927» από τον σκηνοθέτη Παντελή Βούλγαρη.

Αναμνηστικό χρυσό μετάλλιο του 1919 με

απεικόνιση του Βενιζέλου (έκδοση Ελευθερωτής)

Αναμνηστικό χρυσό μετάλλιο του 1919 με απεικόνιση

του Βενιζέλου (έκδοση Εθνεγέρτης)

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ

◦ Ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπήρξε μια εξαιρετικά χαρισματική προσωπικότητα, γέννημα της Κρήτης και μιας εποχής πολυτάραχης. Από τους πιο σημαντικούς ανθρώπους που γέννησε αυτός ο τόπος στα χιλιάδες χρόνια της ιστορίας του. Η ζωή του και το έργο του πιστεύω ότι ακόμη και σήμερα κοντά 150 χρόνια από τη γέννηση του δεν έχουν αξιολογηθεί πλήρως.

◦ Ο Ελευθέριος Βενιζέλος είναι αναμφισβήτητα η σημαντικότερη πολιτική προσωπικότητα της νεότερης Ελλάδας, ηγέτης διεθνούς ακτινοβολίας, εκτιμήσεως σεβασμού και θαυμασμού. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ουίλσον τον θαύμαζε και τον θεωρούσε ως τον ικανότερο Ευρωπαίο πολιτικό, ο Τσώρτσιλ έλεγε ότι «ο Βενιζέλος είναι ο μεγαλύτερος άνθρωπος του κόσμου», ο Λόυδ Τζωρτζ εκτιμούσε ότι «ο Βενιζέλος είναι ο μεγαλύτερος πολιτικός άνδρας που έβγαλε η ελληνική φυλή από την εποχή του Περικλή». Ανάλογα εγκωμιαστικά σχόλια διατύπωσαν και άλλοι σύγχρονοι ηγέτες, ενώ η παγκόσμια ιστοριογραφία τον κατατάσσει στους κορυφαίους πολιτικούς ηγέτες του 20ου αιώνα. Ο ηγέτης αυτός ένωσε και οδήγησε το ελληνικό έθνος στη λαμπρότερη εξόρμησή του μετά το 1821, διαμόρφωσε το χάρτη της νεώτερης Ελλάδας, έβαλε τις βάσεις ενός σύγχρονου πολιτισμένου, δημοκρατικού και ισχυρού κράτους και σφράγισε με το έργο του τη νεότερη ελληνική ιστορία.

ΠΗΓΕΣ

◦ https://el.wikipedia.org/wikiFile:Gold_medal,_Eleftherios_Venizelos,_1919,_Greece_(1).jpg

◦ https://www.sansimera.gr/biographies/939

◦ https://argolikivivliothiki.gr/2013/08/30/eleftherios-venizelos/

◦ http://www.mixanitouxronou.gr/tag/eleftherios-venizelos/

◦ http://www.kathimerini.gr/807578/interactive/epikairothta/hgetes/eley8erios-venizelos

◦ Βιβλίο ιστορίας Γ΄ Γυμνασιού

Σιμώνα Αχιλλέως

& Aλεξία Γρηγορίου Γ΄1 2017-2018