ՓԵՏՐՈՒԱՐ-ՄԱՐՏ 1996

л ж ы

Ծ Գ Տ Ա Ր Ւ

ՊԱէՏՕՆԱԿԱՆԱՄ՜ՍԱԳԻՐ

Հ Ա Յ Ր Ա Պ Ե Տ Ա Կ Ա Ն

Ա Թ Ո Ռ Ո Յ

Ս. էԶՍ՜ԻԱԾՆԻ

ф У у р п ь -т р _ Ц ' т р у

1 9 9 6

Վեհաւիաո Հւսյրապետի վերադարձը Մայր Ա թ ո ո .........................................Հայրապետական խոսք շնորհակալության և գնահատանքի'

ուղղված ամերիկահայ թեմերին.......................................................................Ամենայն Հայոց Հայրապէաւի հովվապետական ատելությունը

Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ Ա Կանադա.........................................Գարե գին. 11 Կաթողիկոս Ամենայն Հայոց -

Դարձ դեպի հոգևոր ավանդույթները.............................................................Ա նահիտ. Ս եդրսւկյա ն - Վեհաւիաո Հայրապետի

քարոզությունները քաղաքամայր Երևանի Սուրբ Սարգիս եկեղեցիՄեծի պահոց շրջա նում.......................................................................................

Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Գարեգին Ա -ի ուղերձը «Հա յա ստ ա ն»

ԲՈՎԱՆ ԴԱԿՈԻԹՑՈԻՆ

Համահայկական Հիմնադրամի Ա զգա յին տուրքիմարաթոնի մասնակիցներին............................ ....................................................... 156

ՏյԱւոընդաոաջի սուրբ պատարագ Մայր Աթոո Սուրբ Էշմիա ծնում............... 158վարդանանց տոնին նվիրված հանդիսություն Ս. էշմիածնի

հոգևոր ճեմարանում......................................................................................................160Մյուոոնօրհնեք ի Մայր Աթոո Ս. էշմիւսծին............................................................. 162Գերագույն Հոգևոր խորհրդի նիստ Մայր Ա թոոում.............................................. 168Ընդունելություններ Մայր Աթոո Սուրբ էշմիա ծնում............................................... 176Ն . Տ ե ր -Մ ի ք ւս յե լյս ւն - «Ա զգա պ ա տ ում»-ի Դ հատորը.................................. 186Հ ա կ ո բ Ք յո ս ե յւս ն ֊ Հունարեն բնագրով անհայտ հատվածներ

Ս. Հովհան Ոսկեբերանի' Եզեկիելի մեկնությանհայերեն թարգմանությունից.......................................................................................189

Պ րոֆ . Վ . Հ ա ր ո ւթ յո ւն յա ն - Բարձրարվեստ գործերի ա րա րիչը................. 199Հ ա յկ Խ ո ւդ ա վ ե ր դ յա ն - Վանեցի քա նդա կա գործը..... ........................................204Եկեղեցական բեմ. լուրեր.................................................................................................... 207

Խմբագիր' ԱՍՈՂԻԿ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍ ԱՐԻՍՏԱԿԵՍՅԱՆ

Խ Մ Բ Ա Գ Ր Ո Ւ Թ ՅԱ Ն ՀԱ Ս ՑԵ Ն

ՀԱ ՅԱ Ս ՏԱ Ն Ի ՀԱ Ն Ր Ա Պ Ե Տ Ո Ւ Թ Յ Ո Ւ Ն ,Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն «Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ի Ն » Ա Մ ՍԱԳՐԻ Խ Մ Բ Ա Գ Ր Ո Ւ Թ ՅՈ Ւ Ն

Республика Армения, Эчмиадзин. Редакция ж урнала «Эчмиадзип». Кёёасйоп йе 1а геуие «ЕюЬпйаёипе», ЕкЬпйайгш е. Агшёше.

Հանձնված է արտադրության 10.03.1996 թ .: Ստորագրված է տպագրության 18.07.1996 թ .: Տպագրական 13,25 մամուլ+2 ներդիր, թուղթ 70x108 1/ 16,

պատվեր 108: Տպագրությունը' օֆսեթ:

Մ ա յր Ա թոո Ս ուրբ է շ մ ի ա ծ ն ի տ պ ա ր ա ն

<ՐԼ!Ս՜ԱՆԱՒ

տ. Տ. ԳԱՐեԳՆԻ ԱՌԱ&ՆՈՑ

ՎեՀԱՓԱՌ Ы- ՍՐԲԱԶՆԱԳՈՅՆ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ ԱՄեՆԱՅՆ <Ա9ՈՑ

199ճ ԱՋՍԻԱԾԻՆ Ր-Գ 3

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱ ՑՐԱ Պ ԵՏԻ ՎԵՐԱԴԱՐՁԸ ՄԱ6Ր ԱԹՈՌ

«էջմ ի ա ծի ն » ամսագրի այս միացյալ համարում ներկայացնում ենք Ամենայն Հա յոց Կաթողիկոս Ն. Ս. Օ. Տ . Տ . Գարեգին Ա Հայրապետի Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ և Կանադա կատարած անդրանիկ հովվապետական այցելության համառոտ, նկարագրությունը: Պատմական ա յդ նշա նա կա լից ա յցեյութ յա ն ա մբողջա կա ն ընդա րձա կ նկա րա ­գրությունը յույս է տեսնելու առանձին հատորով:

Խմբագրությունը ողջունում է Վեհափառ Հայրապետի վերադարձը, մաղթելով նրան քաջառողջություն և արդյունաշատ գործունեություն ի փառս Մայր Աթոռի պա յծա ռության և հա յրենի ու աշխարհասփյուռ հայության:

***

Փետրվարի 22-ի ն , ուրբաթ օրը, առավոտյան ժամը 8-ին, Փ ա րիզ-Երևա ն ինքնաթիռով Ամերիկայի Մ իա ցյա լ Նա հա նգներ կատարած հովվապետական

այցելությունից Մայր Աթոո վերադարձավ Ն . Ս. 0 . Տ . Տ . Գա րեգին Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը:

Վեհավւաո Հայրա պ ետին Երևանի «Զ վ ա ր թ ն ո ց » օդանավակայանում

դիմա վորեցին Մ ա յր Աթոոի միա բա նությունը' գլխ ա վորությա մբ Տ . Ն երսես

արքեպս. Պոզապալյանի, Մայրավանքի պաշտոնեությունը, Գերա գույն Հոգևոր Խորհրդի անդամները, էջմիածնի քաղաքային խորհրդի նախագահ տիար Երվանդ Ա ղվանյանը և Հա յ Եկեղեցու գործերի խորհրդի նախագահի պաշտոնակատար

տիար Լազար Սուջյսւնը:Ողջույնի և բա րիգա լստ յա ն խոսքերի փոխանակումից հետ ո. Ն որին

Ս րբութ յունն ա ռ ա ջն որդ վեց Ս ուրբ էջմ ի ա ծ ի ն և Մ ա յրա վա նքի զա ն գե ր ի

ղողանջների ներքո, «Հ ր ա շա փ ա ո »-ո վ մուտք գործեց Մայր տաճար:Տաճարում Հա յոց Հայրապետին, հանուն Մայր Աթոոի միաբանության և

հավատացյալ ժողովրդի բարիգալստյան ջերմ խոսք ասաց Տ . Ներսես արքեպս. Պոզապալյանը:

Ապա վերադարձի կարոտով ա ոլեցուն' Վեհափաոը օրհնեց բոլորին, համաոոտ ներկայացրեց իր կատարած այցելությունները, և փոխանցեց Սփյուոքի

հայության եղբայրական սերն ու ողջույնները:

Վերջում Նորին Սրբությունն առաջնորդվեց Վեհարա ն, որտ եղ Մայր

Աթոոի միաբանությանը և Մայրավանքի պաշտոնեությանը վերստին բա շխեց իր հայրական օրհնությունները:

ԲԱՐԻ ԳԱԼՈՒՍՏ ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԻՆ ՄԱՅՐ ԱԹՈՌ ՍՈՒՐԲ ԷՋՄԻԱԾԻՆ

Հ Ա Յ Ր Ա Պ Ե Տ Ա Կ Ա Ն Խ Օ Ս Ք ՇՆՈՐՀԱԿԱԼՈԻԹԵԱՆ ԵԻ

ԳՆԱՀԱՏԱՆՔԻ'ՈԻՂՂՈՒԱԾ ԱՄԵՐԻԿԱՀԱՅ ԹԵՄԵՐՈԻՆ

ԱՌԱՋՆՈՐԴ ՍՐԲԱԶԱՆԻՑ, ՎԱՐԴԱՊԵՏԱՑ, ՔԱՀԱՆԱՅԻՑ,ՍԱՐԿԱԻԱԳԱՑ ԵԻ ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱԻԱՏԱՑԵԱՈՑ ՈՐՔ Ի

ՀԻԻՍԻՍԱՅԻՆ ԱՄԵՐԻԿԱ, ՅԱՐԵԻԵԼԵԱՆ ԵԻ ՅԱՐԵԻՄՏԵԱՆ ԹԵՄՍ ՄԻԱՑԵԱԼ ՆԱՀԱՆԳԱՑ ԵԻ Ի ԳԱՆԱՏԱ

Մեր Հովուապեսւական այցեչութենէն վերադարձին, Մայր Աթոռ Ս. էջւէիածնի սրբազնաճաճանչ խորանին առջև գոհա­բանական աղօթք մատուցինք առ Բարձրեաչն և Ամենախնամ Ասւոուած, և ձեր բոէորի սէրն ու նուիրումը, հաւասւքն ու յար- գանքր հոգեփունջի վերածած' ընծայեցինք Իրեն, րսեւով.

« Փսւռք և գոհութիւս Քեզ, Հայր Երկէսսւոր, որ շնորհ րրիր ինծի և իմ հոգևոր վերի՛ս խնամաւոարութեսւն յանձնուած Ամերիկաբնսւկ և Գանասսսբնակ ժողովուրդին այս անդրա­նիկ այցելութեամբ վերանորոգելու մեր մէջ Քրիաոոսսսանդ մշտակենդան հսաաոքը' մեր Հայց. Առաքելական. Սուրբ Ս Մէկ Եկեղեցւոյ մաառուակումով մեզի րնծսւյուած Ս մեր սուրբ

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 5

հսւյրերու. սսաՆդութեամբ կնքուսւծ: Մեր բոլորի հոգի՞սերոնս մէջ իւորաՆսւցեալ Ս. էջմիածիՆր պայծառ շողարձակումով առաւել Աս լո]Ա զգեցսս. մեր բոլորի ապրոնմՆերուն. մէջ:

Ո՜վ Տէր. միշա զգայուն. և րՆկալուչ պւսհէ մեր հոգիները, որպէսզի յարաճուն ընթացքով, լոնսաւոր Ա ջերմ ներգործու.- թեամբ իմասւոանորուին Ա արժԱորուին. մեր կեսւնքերը մեր իսկ երջանկութեսւն, մեր Եկեղեցւոյ բարեկարգ պահպանու- թեսւն, մեր ազգի վերածաղկման, Միացեալ Նահանգներա. Ա Գանասւափ բարգաւսւճման և մեր Մայր Հայրենիքի և սւնոր ազատ ու անկախ Հանրսւպեւոութեան ամրացման, և Քու անոսսն վսսռւսբանման համար»:

Սիրեչի'ք,Լրիւ վեց շաբաթներ (Յունուար 10-էն Փեսւրուար 20) ձեզի

հետ եղանք, ձեզի հետ միասին աղօթեցինք, ձեզի խօսեցանք, լա յնօրէն բա նա լով մեր սիրտն ու միւոքը, ձեզ լսեցինք, մանաւանդ ձեր երիտասարդ սերունդին մէջէն, մէկ խօսքով՝ հաղորդուեցանք իրարու, միասնաբար բաժնեԼով Ասւոուծոյ և մեր Սուրբ Եկեղեցւոյ, մեր ազգի ու հայրենիքի ապրումները, հացին, աղին և ջուրին պէս:

Մեր Հովուապեսւական ամբողջ շրջագայութեան ընթաց­քին, ի Նիւ Եորք, ի Ուաշինկթըն, ի Փրավիդէնս, յՈւստըր, ի Պոստոն, ի Տիսւրոյիթ, ի Շիքակօ, ի Թորոնթօ, ի Մոնթրէալ, յՕթթաուա, ի վանքուվըր, ի քաղաքաշատ Լոս Անճելոս, ի Սաքրամենթօ, ի Լաս Վեկաս, ի Ֆրէզնօ, ի Ֆաուչըր, ի Րիտյի, յԵդեմ, ի Սարաթօկա, ի Սան Ֆրանսիսկօ, յՕքւընւո, ի Ֆլո- րիւոա, տեսանք ձեզ, վկայ եղանք ձեր հաւասւքի վերակեն- դանութեան և զօրացանք ու հրճուեցանք ձեր սիրովը և արժանավայեչ վերաբերումովը հանդէպ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսութեան Մայր Աթոռ Ս. էջմիածնին:

Առաջին հերթին սրտի պարտք կը զգանք Մեր շնորհա- կաչութիւնները յայտնեյու ձեր բոլորին անխտիր, Առաջնորդ Սրբազաններուն, Թեմական, Երեսվւոխանական և վարչա­կան ժողովոց անդամներուն, հովուապետական այցելութեան կազմակերպման Կեդրոնական Վարչութեան, տեղական Յանձնախումբերուն և հովանաւոր անձերուն, բոչոր կազ- մակերպութիւններու, միութիւններու և հաստատութիւններու, մամայի պատասխանատուներուն, որոնց առիթն ունեցանք անձամբ հանդիպելու և ճանչնայու: Գիտենք, որքա՜ն ժամա­նակ և ջանք ի գործ դրիք որպէսզի արդիւնալից պտղաբեր- մամբ պսակուի Մեր անդրանիկ այցեյութիւնը:

Այստեղ, Ս. էջմիածնի վեհավայրին մէջ անցնող մի քանի օրերու ընթացքին Մենք առիթը ունեցանք խորհրդածելու Մեր

Հ Ա Յ Ր Ա Պ Ե Տ Ա Կ Ա Ն 1и О Ս Ք ՇՆՈՐՀԱԿԱԼՈԻԹԵԱՆ ԵԻ

ԳՆԱՀԱՏԱՆՔԻ'ՈԻՂՂՈԻԱԾ ԱՄԵՐԻԿԱՀԱՅ ԹԵՄԵՐՈԻՆ

ԱՌԱՋՆՈՐԴ ՍՐԲԱԶԱՆԻՑ, ՎԱՐԴԱՊԵՏԱՑ, ՔԱՀԱՆԱՅԻՑ,ՍԱՐԿԱԻԱԴԱՑ ԵԻ ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱԻԱՏԱՑԵԼՈՑ ՈՐՔ Ի

ՀԻԻՍԻՍԱՅԻՆ ԱՄԵՐԻԿԱ, ՅԱՐԵԻԵԼԵԱՆ ԵԻ ՅԱՐԵԻՄՏԵԱՆ ԹԵՄՍ ՄԻԱՑԵԱԼ ՆԱՀԱՆԴԱՑ ԵԻ Ի ԴԱՆԱՏԱ

Մեր Հովուապեսւական այցելութենէն վերադարձին., Մայր Աթոռ Ս. էջմիածնի սրբազնաճաճանչ խորանին առջև գոհա­բանական աղօթք մատուցինք առ Բարձրեաչն և Ամենախնամ Ասւոուած, և ձեր բոչորի սէրն ու նուիրումր, հաւասւքն ու յար- գանքը հոգեփունջի վերածած' րնծայեցինք Իրեն, ըսելով.

« Փառք և գոհութիւն Քեզ, Հայր Երկնաւոր, որ շնորհ րրիր ինծի և իմ հոգևոր վերին իւնամաաարութեւսն յանձնուած Ամերիկաբնակ և Գանասսսբնակ ժողովուրդին այս անդրա­նիկ այցելութեսւմբ վերանորոգելու մեր մէշ Քրիսսւոսաւսւնդ մշւոակենդան հաւաաքը' մեր Հայց. Առաքելական Սուրբ և Մէկ Եկեղեցւոյ մասւռուակումով մեզի րնծւսյուած և մեր սուրբ

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 5

հսւյրերու աւանդոնթեամբ կնքոււսծ: Ս՛եր, բոլորի հոգիներուն մէջ խորանսւցեալ Ս. էջմիածինը պայծառ շողարձակումով առաւել ևս լոյս զգեցան մեր բոլորի սւպրումներուն մէջ:

Ո՜վ Տէր, միջա. զգայուն և ընկալուչ պաեէ մեր հոգիները, որպէսզի յսւրսւճան ընթացքով, լուսաւոր և ջերմ ներգործու- թեամբ իմասւոսււորուին և արժևորու֊ին մեր կեսւնքերը մեր իսկ երջսւնկոնթեան, մեր Ծկեղեցւոյ բարեկարգ պահպանու- թեսւն, մեր ազգի վերածաղկման., Միացեալ Նահսւնգներա. և Գանասսսյի բարգաւաճման և մեր Մայր Հայրենիքի և անոր ազատ ու անկախ Հանրապեւոութեան ամրացման և Քու անուան փառաբանման համար»:

Սիրելի՜ք,Լրիւ վեց շաբաթներ (Յունուար 10-էն Փեարուար 20) ձեզի

հետ եղանք, ձեզի հեսւ միասին աղօթեցինք, ձեզի խօսեցանք, 1այնօրէն բա նա լով մեր սիրտն ու միտքը, ձեզ Լսեցինք, մանաւանդ ձեր երիտասարդ սերունդին մէջէն, մէկ իւօսքով' հաղորդուեցանք իրարու, միասնաբար բաժնելով Սստուծոյ և մեր Սուրբ Եկեղեցւոյ, մեր ազգի ու հայրենիքի ապրումները, հացին, աղին և ջուրին պէս:

Մեր Հովուապետական ամբողջ շրջագայութեան ընթաց­քին, ի Նիւ Եորք, ի Ուաշինկթըն, ի Փրավիդէնս, յՈւստըր, ի Պոստոն, ի Տիտրոյիթ, ի Շիքակօ, ի Թորոնթօ, ի Մոնթրէալ, յՕթթաուա, ի վանքուվըր, ի քաղաքաշատ Լոս Անճելոս, ի Սաքրամենթօ, ի Լաս Վեկաս, ի Ֆրէզնօ, ի Ֆաոււըր, ի Րիտլի, յԵդեմ, ի Սարաթօկա, ի Սան Ֆրանսիսկօ, յՕքյընտ, ի Ֆլո- րիտա, տեսանք ձեզ, վկայ եղանք ձեր հաւատքի վերակեն- դանութեան. և զօրացանք ու հրճուեցանք ձեր սիրովը և արժանավայել վերաբերումովը հանդէպ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսութեան Մայր Աթոռ Ս. էջմիածնին:

Աոաջին հերթին սրտի պարտք կը զգանք Մեր շնորհա- կալութիւնները յայտնեյու ձեր բոլորին անխտիր, Առաջնորդ Սրբազաններուն, Թեմական, Երեսվւոխանական և վարչա­կան ժողովոց անդամներուն, հովուապետական այցեչութեան կազմակերպման Կեդրոնական Վարչութեան, տեղական Յանձնախումբերուն և հովանաւոր անձերուն, բոլոր կազ- մակերպութիւններու, միութիւններու և հաստատութիւններու, մամուլի պատասխանատուներուն, որոնց առիթն ունեցանք անձամբ հանդիպելու և ճանչնայու: Գիտենք, որքա՜ն ժամա­նակ և ջանք ի գործ դրիք որպէսզի արդիւնալից պտղաբեր- մամբ պսակուի Մեր անդրանիկ այցելութիւնը:

Այստեղ, Ս. էջմիածնի վեհավայրին մէջ անցնող մի քանի օրերու ընթացքին Լքենք առիթը ունեցանք խորհրդածեյու Մեր

հովուապետական այցեյութեան հետ աոնչուած անցուդար- ձերուն մասին: Մեր այս Հովուապետական Թուղթին մէջ կ ու­զենք ձեզի փոխանցեչ այն մտածումները, որոնք Մեր այցե- չութեան իմաստն ու արժէքը Լուսարձակի տակ կը դնեն և որոնցշատերուն մասին այյազան առիթներով ձեզի խօսեյու և ձեզի հետ խօսակցելու առիթներ ունեցանք արդէն Միացեայ Նահանգներու և Գանատայի մէջ:

1. ԿՐՕՆԱԿԱՆ-ՀՈԳԵԻՈՐ ՎԵՐԱԶԱՐԹՕՆՔ

Հոգևոր վերարթնութեան իրողութիւնը ներկայ աշխարհի ամենէն յատկանշական և պերճախօս երևոյթներէն մէկն է, համաշխարհային մակարդակի վրայ դիտուած: Մեր ազգը չի կրնար անմասն մնայ այդ շարժումին: Քրիստոնէական պատմութեան երկրորդ հազարամեակի վերջաչոյսին, երբ բոչոր Եկեղեցիները և քրիստոնեայ ազգերը պիտի տօնեն երկու հազար տարիներու քրիստոնէական կեանքի այնքան նշանակաչից այս հանգրուանը, մենք, հայերս, պիտի նշենք Քրիստոնէութեան որպէս պետական ու ազգային կրօն ճանաչման 1700-ամեակը:

Սնցեաչին ընծայուած արժանի յարգանքին կողքին - և անկէ աւեչի կարևոր - այդ տօնակատարութիւնը պէտք է դառնա] վերանորոգումի, մեր Հայց. Առաքեչպկան Եկեղեցւոյ վերանորոգեալ կեանքի նոր հոսանք մը, նոր ջրտուք մը Տիրոջ Հայկեան այգիին և անոր մէջ ծաղկած Ս. Մեսրոպի «փոքր. սւծու»ին մէջ:

Այստեղ, Մայր Հայաստանի մէջ, մասնաւորաբար այս վերջին տարիներուն, և յատկապէս ազատ ու անկախ Հան- րապետութեան հռչակումէն ասդին, կրօնական վերազար- թօնքի իսկական շունչ մը կեանք առած է մեր հայրենի ժողովուրդի կեանք]ւն մէջ: Անմիջական և ստիպողական կարիքն ունի ան սնուցուեԼու, խնամուելու քրիստոնէական հաւատքի առողջարար և երջանկաբեր սկզբունքներով, Քրիստոսի Սուրբ Աւետարանի հոգևոր ու բարոյական ուսու­ցումներով և մեր Սրբազան Հայրերու հարազատ աւանդ- ներուն վերակենդանացումով:

- Մայր Աթոռի Հոգևոր ճեմա րա նը, ժա ռա նգորդը հռչակաւոր Գէորգեան ճեմարանին, Սևանի և Գիւմրիի հոգևոր դպրանոցները յծուած են մարդու, հոգևորական մարդու, նոր ոգիով թրծուած հոգևոր սպասաւորներու պատրաստութեան նուիրական և կենսական գործին:

- Քրիստոնէական կրթութեան գործը թէ' պետական վարժարաններու և թէ' Կիրակնօրեայ դպրոցներու մէջ նոր

6 Р-Գ Ա&Ս՚հԱԾԻՆ ^

1 9 9 6 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Դ 7

թափ է ստացած:- ժողովրդական խաւերու'մէջ քրիստոնէական քարո-

զութեան մարզը աւեչի շեշտեաչ տարողութիւն է զգեցած:- կրօնական ժողովրդական հրատարակութիւններու,

Լսողա-տեսողական Թսձ1օ^1տԱգ&միջոցներու պատրաս- տութիւնն ու տարածումը յատուկ և շեշտեաւ ուշադրութեան առակայ են դարձած:

- Հին և մասամբ վնասուած կամ աւերուած եկեղեցիներու նորոգութիւնն ու նոր եկեղեցիներու կառուցումը հարկ է որ ստանան նոր մղում:

Այս և նման ու յարակից այլ կարիքներ մեզ բոլորս կը դնեն նո՜ր պարտաւորութիւններու առջև: Հարկ է որ դուք և արտա­սահմանի մեր բոլոր զաւակները ոյժտան, զօրավիգ կանգնին տեղական ջանքերուն, որպէսզի քրիստոնէական վերածնու- թեան շարժումը դաոնա] առաւեյ ևս պտղաբեր: Արագ և կանուխ շարժիլը աւելի մեծ արդիւնքներ պիտի տայ սւյսօր. քա ն վաղը: Թուլացում կամ տկարացում այս մարզին մէջ՝ պիտի ըլլայ պատմական սխայ մը: ժա մն է գործի, զոհո- ղութեան և յանձնառութեան:

Մեզի համար ուրախութեան առիթ եղաւ տեսնեյ ձեր թեմերուն մէջ Հա յց. Եկեղեցւոյ հա նդէպ ժողովուրդ]ւն կապուածութեան և նուիրաբերման երևոյթը, որ այնքան շքեղօրէն ի յայտ եկաւ Մեր Հովուապետական այցելութեան առթիւ:

Կոչ կ՛ուղղենք նախ մեր եկեղեցականաց դասուն, բոլոր հոգևորականներուն, եկեղեցական նուիրապետական կա ր ֊ գերու բոլոր աստիճաններուն և պատասխանատուութիւն- ներուն մէջ: Սիրեցեալ կրտսեր եղբայրներ, յծուեցէք տեն­դա գին, շարունակական, ներդաշնակ գործունէութեա ն ամբողջական ինքնընծայումով, անստուեր սիրով, ձեր բոլոր ոյժերու և ժամանակի ու միջոցներու գերագոյն աստիճանի օգտագործումով, մեր սուրբ եկեղեցիներու էական աւան- դութիւններու առողջ ու հաւատարիմ պահպանութեամբ ու կենսաւորումով մեր ժողովուրդ]ւ հոգևոր կեանքի մշակումով արժեցնեւով և արդիւնաւորելով ձեր աստուածատուր կոչումը: Այս է մեր' հոգևորականներուս աւագագոյն պ ա րա ա նա ֊ նութիւնը: Կը յիշեցնենք ձեզի Ս. Պօղոս Առաքեափ ներշնչո- ղ ական խօսքերը. « Հոգւով եռացէ'ք: Ջերմեռանդ հոգիով Տի­րոջ ծառայեցէ'ք: Ցոյսով ուրախացէք, նեղութեանց մէջ համ­բերող եղէք. յարսւսւն. սւղօթեցէ'ք: Կարիքի մէջ եղող եղբայր- ■սերուն. օգնեցէք Ա միշսւ հիւրասէր եղէք: Օրհսեցէ'ք ձեզ հալա­ծողները. մի' անիծէք, այլ օրհնեցէք: Ուրաիսսցողներուն հեւո ուրախացէք և լացողներուն հեւո լացէք: Բոլորին հանդէպ նոյն

8 Р-Գ . ԷՋՄԻԱԾԻՆ 19 9 б

վերաբերումը ունեցէք. մեծամիտ մի' ըլլաք, խոնարհ մարդոց ալ ընկերութիւն ընելու զիջեցէք, և դուք ձեզ իմաստուն մի' համարէք: Ոևէ մէկուն չարիքին՝ չարիքով մի' հատուցսւնէք: Զանացէք ընել այն՝ ինչ որ բոլոր մարդոց աչքին բարի է» «Ռ Ո Մ . ԺԲ. 11-17): Թող ձեր կեանքն ու փոխադարձ յա- րաբերութիւնները հոգևոր խաղ աղ ութեան բարիքը տարածեն ևչըււան խռովութեան առիթ և պատճառ: Ս. Հոգւոյն պտուղ­ները թող բաշխուին ձեր անձերուն խօսքերուն և գործերուն մէջ էն, ըստ Առ ա քեալին պատգամին, ա յսինքն' «ս էր . ուրախութիւն, խաղաղութիւն, համբերատարութիւն, սւզնուու- թիւն, բարութիւն, հաւատարմութիւն, հեզութիւն, ժուժկսւ- լութիւն» (ԳԱՂ- Ե. 22-23): Նոյն Առաքեալին բա ռերով' «ԶՔ րիստ ոս հսւգուեցէք (ա յսինքն' Յիսուս Քրիստոսի նկարագիրը ձեր վրայ առէք), ե մարմնի ցանկութիւնները կա­տարելու հետամուտ մի' ըլլաք» (ՀՌՈՄ. ԺԳ. 14): Եւ երբեք, երբեք մի'մոռնաք մեր Տիրոջ կենսաշէն պատգամը. «Աստու- ծոյ Հոգին է որ կեանք կու տայ. մարմինը միսպն ոչինչ չի կրնար ընել» (ՅՈՎՀ. Զ. 63):

Կոչ կ՛ուղղենք մեր բոլոր աշխարհական հաւատաց- եալներուն, եկեղեցական կազմակերպութիւններու մէջ գոր­ծող պատասխանատուներուն և անհատ հաւատացեալ- ներուն, որ եկեղեցին ըմբռնեն որպէս իրենց սեփական տունը և ըստ այնմ վարուին, իրենց յաւագոյնը ընծայելով անոր, որպէսզի անո'վ մնան հոգևորապէս առողջ, բարոյապէս տոկուն և կեանքով երջանիկ և գործով աստուածահաճոյ և օգտաւէտ:

2. ՀԱՅՍՍՏԱՆԵԱՅՑ ԵԿԵՂԵՑԻՈՅ ՄԻՈԻԹԵԱՆ ԱՄՐԱՑՈԻՄ

Հոգևոր վերազարթօնքի այս շրջանին և մեր ազգի ու հայրենիքի նոր կեանքի պայմաններում ներքև մեր Հայց. Առաքելական Ս. Եկեղեցւոյ անխախտելի միութեան գործնա­կան արտայայտութիւնը կարևորագոյն ազդակներէն մէկը պիտիըւլայ մեր Ս. Եկեղեցւոյ զօրացման և հոգևոր ու ազգային դերի լիագոյն պտղաբերման:

Մեր Հայրապետական այցելութեան ընթացքին ուրա- խութեամբ նկատեցինք օրէ օր աճող ու զօրացող կամքը մեր ժողովրդի բոյոր խաւերու մօտ, փոխադարձ մերձեցման, վերջին տասնամեակներուն Ամերիկայի տարածքին մեր Եկեղեցւոյ ծոցին մէջ յառաջ եկած վարչական երկփեղկման, վերջ տալու առաջադրութեամբ: Մենք երջանկութիւնը ունե­ցանք հաղորդակցութեան մէջ գայու մեր Եկեղեցւոյ հաւա-

1 9 9 6 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 9

տացեալներուն ամբողջութեանը հեսւ, առանց խտրութեան: Մեզ դիմաւորող հոգևորականներուն և աշխարհական բ ա զ ֊ մութիւններուն մէջ ողջունեցինք ներկայութիւնը վերջին չորս աասնամեակներուն Մեծի Տանն Կիւիկիոյ Կաթողիկոսութեան հոգևոր խնամքը վայեյող եկեղեցական պատասխանատու­ներում. և հաւատացեալներուն: Թէ Միացեայ Նահանգներու և թէ Գանասւայի մէջ, անձամբ այցելեցինք շարք մը եկե­ղեցիներ, որոնք հոգևորապէս կը մաւոակարարուին Կիլիկեան Աթոռին կողմէ և որոնք սիրալիր ընդառաջումով ընդունեցին մեզ: Տեղեկացանք որ վերջին տարիներուն գործակցութեան աւեչի լայն դոներ են բացուած: Չենք կրնար մոռնա] մա- նաւանդ երիտասարդ սերունդին մօտ զօրացած և օրէ օր առաւե] ևս շեշտուած և շեշտուող ցանկութիւնը Հիւսիսային Ամերիկայի մէջ ստեղծուած մեր եկեղեցւոյ ա նբնա կա ն կացութեան վերջ տալու, մէկ թեմի շուրջ համախմբուեչու, Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսութեան իրաւասութեան ներքոյ. մէկ խօսքով' աստիճանաբար վերստեղծուա'ծ տեսնեչու այն բնականոն կացութիւնը, որ կը տիրէր նախքան բաժանումը, կացութիւն՝ որուն մէջ մեր Եկեղեցին կը գործէր որպէս մէկ թեմ և ուր ոչ մէկ խտրութիւն կը դրուէր Նուիրապետական Աթոռներու պատկանող հոգևորականներու ծառայութեան համար: Այսօր այ այդ բնականոն վիճակը ստեղծելու բոլոր հնարաւորութիւնները կան. կը մնայ զանոնք կեանքի վերա­ծել արի կեցուածքով, լայնախոհ մօտեցումով, փոխադարձ վստահութեան սկզբունքով:

Մեր Հովուապետական այցելութեան ողջ տևողութեան և մեր ժողովուրդին ուղղածխօսքերուն մէջ որպէս Կաթողիկոս Ամենայն Հայոց յաճախակի և ուժգնակի եղանակով ար- տայայտեցինք Մեր հայրական սէրը և Հայրապետական հ ո ֊ գածութիւնը հանդէպ Հայց. Առաքելական Եկեղեցւոյ բոլո՜ր զաւակներուն: Յայտնեցինք Մեր պատրաստակամութիւնը Մայր Աթոո Ս. էջմիածնի հոգևոր խնամքը ընծայելու բոլորին անխտիր:

Սիրելի՜ք,Ներկայ աշխարհի ընդհանուր դրութիւնը, թ է' արտա­

սահմանի մեր կեանքի պայմաններուն մէջ յառաջ եկած հիմնական փոփոխութիւնները, թէ' Մայր Հայրենիքի մէջ ազատ ու անկախ Հանրապետութեան հռչակումով, թէ' Ղա- րաբաղեան շարժումի ծագումով և այլ ազդակներով յառաջ եկած ու շրջադարձային տարողութիւն ունեցող նոր կացու- թիւնները մեզ բոլորս կը դնեն այնպիսի պարտաւորու- թիւններու առջև, որ ի սէր մեր Եկեղեցւոյ հոգևոր նոր զար-

ւօյ *~գ ^ _ л . . . ^ ԻԱԾԻՆ ■՛■ - ..... ՚թօնքի զարգացման և ի սէր մեր ազգի ու հայրենիքի ու պետութեան ամրացման և զօրացման, մեզ կը հրաւիրեն նոր հայեացքով դիտեչու և ըսսւ այնմ կազմակերպեչու մեր կեանքը:

Պատմութեան իրադարձութեանց այս դրական և այնքան լուսալի և յուսադրիչ փոփոխութեանց հետ գիտնանք քայլ պահել և ժամանակի այս նշանները ճիշտ կարդայով ըստ այնմ փոխուինք, չգործենք միայն անցեալի պայմաններին թելադրուած մտածելակերպերով. իմաստուն և քաջ ըլլանք նոր եղանակներով գործեւ և ողջ աշխարհին ներկայանալ միութեան լուսապսակով:

Հիւսիսային Ամերիկայի տարածքին վրայ հայրական ջերմ զգացումներով ու Հայրապետական ընդհանրական մեր պարտաւորութեան նախանձախնդրութեամբ' կը յորդորենք որ առաւել ոյժ տաք վերամիութեան շարժումին, երկխօսութ- եան անկեղծ ընթացքով, գործակցութեան Լայն ճանապարհով, եղբայրական սիրոյ վերաբերումով թէ' եկեղեցական-հոգևոր և թէ ազգային-աշխարհական կեանքի մակարդակներու վրա]> այս բոլորով և այս բոլորին մէջէն որպէս սևեռակէտ ունե- նալով մեր Եկեղեցւոյ թեմական միութեան վերաստեղծումը և այդ միութեան մէջէն մեր Եկեղեցւոյ և ազգի զօրացումը:

Քաջ իմացէք, որ ա'յդ ընթացքով և ա՜յդ գոյավիճակի վերականգնումով նաև պատիւ և առաւեչ յարգանք պիտի շահինք յաչս Ամերիկայի և Գանատայի ժողովուրդին և պե­տական շրջանակներուն ու օտար եկեղեցական իշխանու- թիւններուն և պիտի արժանանանք գալիք սերունդներու երախտագիտութեան: Այդ գործընթացով է որ «Մէկ Եկեղեցի, մէկ ւսղգ և մէկ հայրենիք» նշանաբանը առաւել շօշափեչի, պերճախօս և օգտառատ արդիւնքներով պիտի արժևորուի ձեր կեանքիւն մէջ, ինչպէս ողջ Հայց. Եկեղեցւոյ և հայ ազգի կեանքին մէջ: Աստուծոյ կամքն է այդ. մեր ազգին նոր կեանքի հրամայականը: Ընդաոաջեցէք անոր և փոխարէն պիտի վարձատրուիք ըստ Աւետարանական խորիմաստ խօսքին «մէկի տեղ' երեսուն, մէկի տեղ' վաթսուն ե մէկի տեղ' հարիւր» (ՄԱՐԿ. Դ. 20):

3. ԴԷՊԻ ՆՈՐ ՍԵՐՈԻՆԴԻ ԼՈԻՍԱԻՈՐ ՀՈՐԻԶՈՆՆԵՐԸ

Հայրապետական Մեր անդրանիկ այցեյութեան ը ն ­թացքին ամենէն լուսաւոր կողմերէն մէկը որ յատուկխնդու- թիւն պատճառեց Մեզի որպէս Ընդհանրական Հոգևոր Հօր՝

1 9 9 6 ԷՋՍ՜ԻԱԾԻՆ Р-Գ 11

ձեր նոր սերունդի վերարթնութեան կեանքի գեղեցիկ և յո ւ ֊ սալից երևոյթն էր: 'Երիաասարդութեսւն 8ւպ փ "#ւք հռչակած 1996-ր: Տարեսկիզբին զուգադիպեցաւ մեր Հովուապետական այցեւութիւնը: Հոգևին հրճուեցանք ամէն քաղաքի ու շրջանի մէջ առանձին հանդիպումներ ունենաԼով երիտասարդ սերունդի անդամներուն հետ: Լսեցինք անոնց ձայնը, տեղե­կացանք զանոնք հետաքրքրող, և երբեմն տագնապեցնող հարցերուն: Մեր հայրախնամ խօսքերով ջանացինք անոնց հաղորդել Մեր սէրն ու հայեացքները զիրենք հրաւիրեյով առաւեչ աստիճանի մասնակցութեան և յանձնառութեան մեր համայնքային կեանքին մէջ: Մեր ջերմ փափաքն ու յորդորն է որ երիտասարդներուն առիթ ընծայուի մեր եկեղեցիներու պատասխանատու մարմիններուն մէջ դե'ր ստանձնելու: Երիտասարդութեան կազմաւորման ա մենէն ա զդեցիկ եղա նա կներէն մէկն է ա նոնց հա նդէպ վստա հութիւն արտայայտեյը և այդ վստահութեան որպէս փաստ իրենց պատասխանատուութիւններ յանձնելը:

Մեր սրտի ուրախութեան գեղեցկագոյն և ջերմագոյն երանգներէն մէկը եղաւ հայ դպրոցական կեանքի մէջ մեր մատղաշ սերունդի առոյգ, կայտառ, շէն ու շէնշող ներկայու- թիւնը: Անոնց թարմ ու զիյ ձայներուն մէջէն լսեցինք վաղուան հասուն և ուժեղահունչ ձայնը մեր Եկեղեցւոյ և ազգի գայիք լուսապայծառ ապագային: Անոնց վառ ու ճառագայթարձակ նայուածքներուն մէջ արդէն նկատեցինք փարատումը անց- եալի սերունդներուն ստորակայութեան զգացումէն յառա- ջացած երբեմն տխուր, երբեմն անվստահ հոգեբանութեան, և փոխարէնը տեսանք ինքնավստահ, ապագայատեսիլ, խանդալից պատկերը մեր ապագայի լինելութեան:

Հա յց. Եկեղեցիով մարմնաւորուած քրիստ ոնէա կա ն հաւատքի տարածման և խորացման կողքին՝ բա ցէ ՚ք անոնց առջև հայ յեզուի ու գրականութեան, հայոց պատմութեան և մշակոյթի ոգեղէն արժէքներու "հսւզարագաՆձ" հարստու- թիւնը: Թող հաղորդուին, թող ճանչնան, և ներքին համո­զումով և ինքնակամ մօտեցումով թող հպարտանան, թէ' հազարամեակներու ծնունդ են և հազարամեակներու կեր­տումի բանուորներ պիտի ըւլան, իրենց Եկեղեցիին, ւեզուին, մշակոյթին ու հայրենիքին նախանձախնդրութիւնը դարձ­նելով իրենց անհատական և հասարակական կեանքի մղիչ ոյժը: Մեր աչքի բիբերն են անոնք, մեր վաոօրէն տրոփուն սրտին զարկերը, մեր մտքին ճառագայթները, մեր կամքին պրկումը, մեր լինեէքւքին գրաւականը: Ոչինչ խ նա յեցէք որպէսզի մաքուր մնան բիբերը, առողջ բաբախին զարկերը, Լուսաճաճանչ շողան ճառագայթները, պինդ ու ամուր մնայ

պրկումը կենսալից ու ստեղծագործ դառնալ լինելիքը---- ^ էք ձեր զաւակները: Առանց անոնց'դուք կը դադրիք ըչլաչէ...:

4. ՎԱՍՆ ՇԻՆՈԻԹԵԱՆ ՀԱ6ՐԵՆԵԱՑ ՄԵՐՈՑ

Որպէս Կաթողիկոս Ամենայն Հայոց այստեղ, Մայր Աթոռ Ա. էջմիածնի մէջ, մեր Մայր Հայաստանի հողին, ժողովուրդին, կեանքին ու ջանքին, ցաւին և ուրաիւութեան հետ խառնած ըչլալով կեանքս, մինչև վերջին շունչս խառնած պահեյու ցանկայի ու բախտաւոր ճակատագրով, Հովուապետական այցեչութեան ընթացքին բազմիցս խօսեյու առիթ ունեցայ ձեզի' կրօնական, հոգևոր, կրթական, մշակութային, ընկերա­յին, ազգային ընդհանրական արժէքներուն և անոնց մշա- կումին և զարգացումին անհրաժեշտութեան առընթեր' մեր պապենական երկրի վերանորոգեայ և վերանկախացեալ այս վճռական ժամանակներուն, Հայաստանի անկախ Հանրա- պետութեան այս նորաբաց դարաշրջանի արշայոյսին մասին: Սա մե'ր հողն է, մե'ր հայրերու ժառանգը, մե'ր ուսերուն շա- լակը. սա Աե'ր ինքնութեան և արժանապատուութեան ցու­ցանիշն է. սա' է սե'ր յինեյութեան ճանապարհը, սա' է սե'ր արխնը, սեր արցունքը, սեր քրտինքը, մեր ճակտի գիրը, մեր մորթի գոյնը: Եւ այս բոլորն է՝ իր չոյս ու մութ կողմերով, իր երգով ու վէրքով, իր կեանքի դրական ու ժխտական կողմե­րով, իր վւառքով ու պարտքով, իր ամբողջական գոյութեամբը:

Դուք Միացեալ Նահանգներու և Գանատայի տարածքին վրա] որպէս հաւատարիմ և հայրենաշէնքաղաքացիներ, հա- ւատարիմ' ձեր երկիրներու գերագոյն շահերուն' ամէն ինչ ի գործ կը դնէք, և ատով շահած էք, ու կը շահիք, պատիւ ու յարգանք բոլոր ձերքաղաքակիցներուն և անոնց պետական ու հասարակական ղեկավար ու պատասխանատու շրջա- նակներուն կողմէ: Շարունակեցեք ձեր այդ կենսընթացի ոճը, որովհետև հայ ժողովուրդ]ւ նկարագրին հարազատագոյն արտայայտութիւնն է այդ:

Այս բոլորի կողքին, ձեր պապենական երկիրը, ձեր ար- մատներուն աշխարհը, ձեր Մայր Հայաստանը ներկա'] է ձեր ապրումներուն մէջ: Միացեաւ Նահանգներու և Գանատայի մէջ դուք ւաւ գիտէք թէ ինչքա ՜ն մեծ բարիք է տարբեր կրօնական համոզումներէն և տարբեր ցեղային խաւերէն ու ազգային աւանդութիւններէնքաղուած և ներդաշնակութեան մէջ արտայայտուող այլազանութիւններու բա զմերա նգ հարստութիւնն ու զօրութիւնը:

Դուք այդ բոլորին մէջ կը բերէք հայութեան գոյնն ու ձայնը,

1996 ԱՋ. ՄԻԱԾԻՆ Բ-Գ 13

նկարագիրն ու կերպարլւ, խաղաղարար և շինարար դերը, նախաձեռնող և ստեղծագործ ո՛գին: Ձեր Հիւսիսային Ա մե ֊ րիկեան այդ կեանքին շաղուածքին և դրութեան մէջ ձեր մա­տուցած ծառայութեանց շարքին բնական տեղ կր գրաւէ նաև ձեր սէրն ու նուիրումը ձեր հայրենական ժաոանգութեան, ձեր մայր հողին ու հայրենիքին:

Ձեր այս մայրաստան երկիրը, Հայաստանը, նոր ու չուսաւոր ճանապարհի մէջ է մտած: Մեր դարերու երազը մարմին է առած, մեր հերոսներուն և նահատակներուն արիւնը նոր բխմունք է ստացած, մեր ազատութիւնն ու անկախութիւնը նոր մարմին և կառոյց է զգեցած Հայաստանի նոր Հանրապետութեան ստեղծումովը: Առաջին այս հնգամ- եակը ինքնամրացման, վերակազմակերպման առանցքային նշանակութիւն ունեցաւ մեր նոր հայրենիքին համար: Ծունկի գանք մեր հոգիներուն մէջ և փառք տանք Աստուծոյ որ ահա նոր ճանապարհը կ՛ընթանա] առաջ, հակառակ բոլոր տեսակի նեղութիւններուն, տագնապներուն, տարածաշրջանին մէջ տիրող ընդհանուր կացութենէն, Արցախի մեր ժողովրդի արդար իրաւունքներու պաշտպանման ճիգերէն, Լենինա- կանի երկրաշարժի ահաւոր աղէտի վերքերէն, շրջապատումի անարդար գոյավիճակէն առաջացած:

« Մեր հայրենիք իւր քաջ որդւոց սուրբ քրտինքով պիտի յինի վերսւկսաուցեսւլ»; Յաճախ ըսի ու կրկնեցի այս խօսքը Մեր Հովուապետական այցեչութեան ընթացքին: Աւեչցուցի.- այս քրտինքին մէջ իւրաքանչիւր հայ ունի ի'ր քրտինքէն կաթիլ մը: Հայրենիքի և սփիւռքի միջև կապը թող զօրանայ փոխադարձ սիրո] և վստ ա հութեա ն զգա ցումներու և սկզբունքներու հրամայականին տակ: Վե'ր մնանք տեղայ­նական, խմբակցական, անհատական նեղհայեաց մտածելա- կերպերէ,չնչին, անկարևոր երևոյթներէն: Առարկայական մօ- տեցումով ըմբռնենք իրական կացութիւնը, ամբողջատե- սական եղանակով դիտենք հարցերն ու կարիքները, գնա- հատել գիտնանք կատարուած դրական գործերը, նախանձա- խնդրութեան ոգիէն թեւադրուած, քննադատական առողջ դիրքորոշումէ մեկնելով մատնանշենք թերացումները, միշտ զանոնք սրբագրեւու և թերին լրացնելու հայեցակէտով: Ա՜յս է իսկապէս հայավայել կեցուածքը բուոր հայերուս թէ' Հա­յաստանի և թէ՜ սփիւռքի մէջ: Ա՜յս է միակ ճանապարհը հայրե- նաշինութեան, պատմակերտութեան: Չըլլանք պատմութեան զոհերը, սոսկ անցեալի տուեալներով ապրողներ, ըԱանք պատմութեան կերտիչները, ներկան բարեւաւեւով ու ապա­գան ամուր հիմքերու վրայ դնելով:

Շաւո խօսեցանք հայրե՚սսւսիլւութեւս՚ս մասին, հիմա գոր­

ծենք վասն հայրե\սսշի1ւութեա.ն: ինչպէս այնտեղ բազմիցս ըսի, մեր նոր կեանքի բառարանին մէջ հայրենսւսիրութիւ՚ս բառը վերածուելու է հւսյլւենաշի՚ԱութինՆ բառին: Ա՜յս է հայրե- նակերտութեան հայակնիք առողջ փիլիսոփայութիւնը:

5. ՄԻՋԵԿԵՂԵՑԱԿԱՆ ՅԱՐԱՌԵՐՈԻԹԻՒՆՆԵՐՈՒ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄ

Հովուապետական այցելութեան մէջ ամենուրեք լայն տեղ գրաւեցին Մեր հանդիպումները Քրիստոնէական եկեղեցի- ներու հոգևոր պետերու և անոնց ներկայացուցիչներու, միջ- եկեղեցական կազմակերպութիւններու և անոնց պատասխա- նատուներուն հետ: Մեր ժամանման առաջին իսկ օրէն Մենք եղբայրական սիրով ողջունուեցանք Ուղղափառ, Կաթոյիկ, Եպիսկոպոսական և Բողոքական Եկեղեցիներու պետերուն և ներկայացուցիչներուն կողմէ: Աղ о թքի, խօսակցութեան բազմաթիւ առիթներ ունեցանք անոնց հետ թէ' Միացեայ Նա- հանգներու և թէ' Գանատայի ողջ տարածքին: Եղանք անոնց հետ աղօթակից մեր և իրենց Եկեղեցիներուն մէջ, մասնակից՝ սիրոյ ճաշի սեղաններու շուրջ, խօսակից՝հանդիսութիններու ընթացքին: Միութեան զգացումներով և միասնական գոր- ծակցութեան տրամադրութիւններով ունեցանք բովանդա- կաչից խօսակցութիւններ Միացեաչ Նահանգներու և Գանա­տայի միջեկեղեցական Խորհուրդներու ղեկավար անձերուն հետ:

Ի. դարու քրիստոնէական Եկեղեցւոյ կեանքը խորապէս դրոշմուած պիտի մնայ միութենական շարժումին ^есшпепх- са1 тслгетеп^ տիրական և բազմօգուտ իրագործումներովը: Մեր Եկեղեցւոյ Հիւսիսային Ամերիկայիթեմերու կեանքին մէջ առոյգ և աշխոյժ գտանք ձեր մասնակցութիւնը այդ բարեբեր և աստուածահաճոյ նուիրական գործին: Փոխադարձ ճանաչ­ման և յծակցութեան այդ ընթացքը փոխադարձ հարստաց­ման աղբիւր է : Մենք երկար տարիներ, աստուածաբա- նութեան ուսանողութեան մեր օրերէն ասդին, հաւատացողը եղած ենք միութենական շարժումին և Մեր տկար ուժերովը Մեր րսյն ու շարունակական մասնակցութիւնն ենք բերած անոր թէ' տեղական, թէ'շրջանային և թէ' համաշխարհային մակարդակներուն վրայ: Անձամբ ապրածն վայելած ենքինք- նահարստացմանբարիքը այդ բոլորէնքաղուած: Օտար Եկե- ղեցիներու դրականիրագործումներուն կենդանի և ուղղակի հաղորդութեամբ իրազեկ մնաւը և մեր Եկեղեցւոյ իսկատիպ, վաւերական էութխնն ու դրութիւնը, կացութիւնն ու գործու- նէութիւնը հարազատօրէն ուրիշ Եկեղեցիներուն ծանօթաց-

1 9 9 6 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 15

նելու Մեր ջանքը նկատած ենք Մեր հոգևորական կեանքի ու ծառայութեան կարևորագոյն բաժիններէն Աէկը:

Ահա թէ ինչո՜ւ կը յորդորենք ձեզ' բոլորդ շարունակեւ & աճեցնել ձեր մասնակցութիւնը միջեկեղ եցական կեանքին բո/որ մակարդակներու վրայ, տեղական, ծխական մակար- դա կներ է սկսեաչ մինչև թեմա կա ն մա կա րդա կները: Քրիստոսի աղօթքն ու մաղթանքը թող ըլլայ ձեզ առաջնորդող սկզբունքն ու ուղին: Մեր Տէրը.ինք էր որ աղօթասոյզ բա­ռերով ըսաւ իր առաքեաչներուն և անոնց հետևող բոլոր հաւատացեալներուն. «Չեմ ւսղօթեր միայն իրենց քառաքեալ- ներուն) համար, այլ նաև անոնց համար' որոնք անոնց քսւրո- զութեւսմբ ինծի պիսւի հսաաոան: Կ՚ւսղօթեմ որ անոնք բոլորն ալ մէկ ըլլան, ինչպէս որ ղուն, ո'վ Հայր, իմ մէշս ես ե քոլ մէշդ, այնպէս ալ անոնք մեր մէջ ըլլան, որպէսզի աշխարհը հաւատայ, որ դուն ղրկեցիր զիս: Այն փառքը որ ինծի սւոևիր՝ իրենց սւուի, որպէսզի մէկ ըլլան, ինչպէս որ ես և ղուն մէկ ենք: Ես անոնց մէշ ըլլամ և ղուն' իմ մէշս, այնպէս որ անոնք կաւոարեալ կերպով մէկ ըլլան, որպէսզի աշխարհը գիսւնայ թէ ղուն ղրկեցիր զիս և թէ' սիրեցի զանոնք, ինչպէս որ ղուն զիս սիրեցիր» ( ՅՈՎՀ. ժ է . 20-23):

Ընդհանուր քրիստոնէական այս հրամայականին ներքև գործօն դերակատարութիւն բերէք քրիստոնէական միութեան վերա կա նգնմա ն հասարակաց առաքեչութեան մէջ մեր Աոաքեչական Սուրբ Եկեղեցւոյ աւանդութիւնը պահելով կեն­դանի և զայն ընծայելով հաղորդակից քրիստոնէական միւս Եկեղեցիներուն:

6. ՊԵՏԱԿԱՆ ԵԻ ՔԱՂԱՔԱՅԻՆ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՈԻՈԻԹԻԻՆՆԵՐՈԻ

ՄԷՋ ՄԱՍՆԱԿՑՈԻԹԵԱՆ ԶՕՐԱՑՈԻՄ

Մեր Հովուապետական այցելութեան այլ երեսներէն և բարիքներէն մէկը եղաւ շարքը այն հանդիպումներուն զորս ունեցանք ձեր երկիրներու պետական և քաղաքային իշխա- նութեանց և միջազգային կազմակերպութեանց ներկայացու­ցիչներին հետ ամենաբարձր աստիճաններէն սկսեալ մինչև ամենապարզ մակարդակի վրայ գործող անձերը:

Ձեր երկիրներու մէջ տիրող ազատութեան պայման­ներում բերումով' դուք ունիք բոլոր հնարաւորութիւնները զարգացնեւու ձեր քա ղաքացիա կա ն կեա նքը' լա յնօրէն մա սնա կցելով ձեր երկրի հա սա րա կա կա ն կեա նքին, պետական, քաղաքային, քաղաքական, կրթական, մշակու­

16 Р-Գ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1996

թային, ւոնաեսական, ճարտարաշինական, բարեսիրական և այլ բոլոր երեսներուն, թէ' տեղական, թէ' նահանգային և թէ ազգային դաշնակցային մակարդակներու վրայ:

Սրտի խոր գոհունակութեամբ Մենք անձամբ հաստա­տեցինք այն իրողութիւնը որ ներկայ այս ժամանակներուն շատ աւելիլայն տարողութիւն է զգեցած մեր ամերիկահպա- տակ ժողովուրդի զաւակներուն մասնակցութիւնը Ամերիկ- եան ընդհանուր կեանքի բնագաւաոներուն մէջ: Մեր ուրա- խութիւնը աճեցաւ երբ պետական հասարակական պա- տասխանատուներուն հետ մեր խօսակցութեանց ընթացքին իրազեկ դարձանք այն իրողութեան, որ Միացեալ Նահանգ- ներու Վսեմաշուք Նախագահէն սկսեալ մինչև Ծերակոյտի և Քոնկրէսի անդամներ, Գանատայի Բարձրագոյն իշխանու- թիւնը, նահանգապետներ, քաղաքապետներ, մեծ կազմա- կերպութեանց ներկայացուցիչներ, խոր գնահատութեամբ արժևորեցին ձեր դրական և գործօն դերակատարութիւնը Ամերիկայի ընդհանուր համայնական կեանքին: Որպէս ւիիրաւ քաղաքացիներ՝ ձեր պարտաւորութիւնն է ձեր լիարժէք և յարաճուն մասնակցութիւնը բերել ձեր երկիրներու ընդ­հանուր կեանքին թէ' Միացեալ Նահանգներու և թէ' Գանա­տայի տարածքին: Կը վայելէք այդ երկիրներու բոլոր բարիք­ները. զանոնք արժեւորէք ձեր տափք բաժիններովը, գործօն մասնակցութեամբ: Ա'յս է մեր հայ ժողովուրդի պատմութենէն ժառանգած նկարագրի շնորհընկաւ և երախտարժան վերա­բերումի ոճն ու ընթացքը:

Նոյն տեսակի ուրախութիւն էր Մեզ համար երբ առիթը ունեցանք տեսնելու միջազգային կազմակերպութիւններու բարձրագոյն աստիճանի պատասխանատուները, ինչպէս Համաշխարհային Պանքի նախագահը Ուաշինգթընի մէջ և Միացեալ Ազգերու Կազմակերպութեան Ընդհանուր Քար­տուղարը՝ Նիւ Եորքի մէջ: Անձամբ տեղեկանալով իրենց լայնախոհ և բարեացակամ մօտեցումին, մեր ազգին, մեր Հայրենիքին և մեր Անկախ Հանրապետութեան հանդէպ' մեծապէս հրճուեցանք և բարձրօրէն գնահատեցինք իրենց այդ օրինակեւի կեցուածքը:

Կոչ կ՛ուղղենք ձեր բոլորին որ առաւել թափ տաք ձեր հասարակական կեանքի այս ընդարձակուող տարածքին և հասնիք պատասխանատուութեան նորանոր բարձունքները, և բարիք ու երախտիք շահիք թ է' ձեզ համար, թ է ' ձեր երկիրներուն համար և թէ' ձեր հայ ժողովուրդի և Մայր Հայրենիքին համար:

1996 Ա&ՄԻԱԾԻՆ Բ-Գ 17

7. ԴԷՊԻ ՊԱՐԶՈՒԹԻԻՆ ԵՒ ԺՈՒԺԿԱԼՈԻԹԻԻՆ

■Հազար անգամ փառք ւոուինք Բարեաց Բաշխիչ Ամե­նակալ Աստուծոյ, որ ձեր չարքաշ և յարաւոն աշխատանքին արդար քրւոինքովր ընդհանրապէս հասած էք ւոնւոեսական կեանքի բարգաւաճ վիճակին: Ձեր "հալալ" վաստակով ձեռք բերած էք հանգստաւէտ կեանքի բարեկեցիկ ապրուստի միջոցներ: Ապրի՜ք: Հայու պէս ապրիք. պարկեշտ, նախա­ձեռնող, տ ենդա գին ա շխ ա տ ա նքով ա րժևորեցէք ձեր աստուածատուր կարողութիւններն և Աստուծոյ ընձեոած բուոր պարգևները:

Բարեկեցիկ կեանքը ունի իր հետ նաև փորձութիւնը շռայլութեան. այն ձգտումին որով կը տարուինք բնական, անհրաժեշտ և մարդկային ազնիւ կարիքներէն անդին անցնեչու և ոչ էական, ոչ օգտակար, ոչ երջանկաբեր կենցա- ղակերպերու հետևելու, ինչ որ յաճախ կ՚առաջնորդէ մեզի դէպի անիմաստ մսխումներ, վատնումներ և'մարդկային ճիգի և' նիւթական միջոցներու:

Մեր Հովուապետական այցելութենէն կրած տպաւո- րութիւններէն մէկն այն եղաւ որ Հիւսիսային Ամերիկայի տարածքին նոր գիտակցութիւն մը սկսած է բացուիլ Ամե- րիկեան ընկերութեան մէջ: Այդ այն գիտակցութիւնն է, որ զիրենք կը մղէ սպառողական ընկերութեան ծայրայեղ աստիճանի կենցաղակերպէրէն վերադառնալ դէպի աւեւի բնա կա ն պարզութիւն և ժուժկալութիւն: Տարապայման, սանձարձակ սպառողութեան աստիճանի հասած ընկե- րութիւններուն մէջ կայ անկումի վտանգը: Պատմութիւնն է վկան այդ ճշմարտութեան: Բնական ուժանիւթերու օրէ օր պակասումը արդի աշխարհին մէջ, նիւթական աշխարհի և կենսոյորտի նկատմամբ զգոյշ վերաբերումի կը հրաւիրէ ողջ մարդկութիւնը և նաև ձեզ Միացեաւ Նահանգներու և Գա- նատայի տարածքին: Բնութեան առողջ պահպանութեան ̂ еп- V^^опшепէа!^^ հարցերը հասած են մտահոգիչ դառնալու ա ստ իճա նին: Ձեր նիւթա կա ն միջոցներու յումպ էտ ս գործա ծութ եա ն փ որձութեա ն դէմ զգա ստ կեցուա ծք որդեգրեցէք: Աստուծոյ դէմ գործուած մեղք է Իր տուած բարիքներու չարաշահումի աստիճան անիմաստ մսխումը: Ձեր քրտ ինքը արժեցուցէ՜ք: Ձեր շահածը ձեր իսկական բա րիքին համար գործա ծեցէ'ք թ է ' անհատական և թէ հա ւա քա կա ն կեա նքի մա կա րդա կներու վրա ]: Զ ա յն ծառայեցուցէք ձեր երջանկութեանը և ոչ թէ սպառէք սոսկ հաճոյքին, ժամանցին և փցուն, անիմաստ և անարժէք բաներու: Մի' մոռնաք երբեք Մեր այն խօսքը զոր բազմիցս

արտասանեցինք թէ' ճղճիմ ու վաղանցուկ կենցաղա- կերպերուն համար լայն սպառող մարդը ի վերջո] ինքն է որ կը սպառի իւր սպառածովը...:

Ձեր ընտանեկան մաքուր կեանքը, քրիստոնէական և հայկական հարազատ աւանդութեամբ թոդ մնան միշտ առոյգ և կենդանի: Ձեր եկեղեցիներն ու դպրոցները, ձեր հասա­րակական կեանքի հաստատութիւններն ու կեդրոնները, մշակոյթի առողջարար ե ազնուացուցիչ ձեռնարկութիւնները թող մնան ձեր մշտական գուրգուրանքին առարկայ: Մնայուն, երջանկաբեր, ճշմարտօրէն վայեչեչի և ըմբոշխնելի ւսրժէք- ներով, ապրումներով ե զբա ղումներով ]եցուցէք ձեր անձնական և ընտանեկան կեանքը և անոնցմով արժեցուցէք ձեր համայնական կեանքը, որ սփիւռքի պայմաններուն մէջ միշտ ենթակայ պիտի մնա] ուծա ցմա ն, ա յւա սերմա ն վտանգին ու փորձութեան:

Ձեր սփիւռքեան կարիքներուն կողքին միշտ մնացէք գիտակից և նախանձախնդիր ձեր Մայր Հա յրենիքի ու պետութեան և Մայր Աթոռ Ս. էջմիածնի կարիքներուն հան- դէպ: Անոնք կը գտնուին դէմ-յանդիման վերականգնումի և վերակազմակերպումի անյետաձգելի պարտաւորութեան, վերազարթօնքի և վերածաղկումի անյետաձգելի և ստի­պողական պարտաւորութեան: Մի' մոռնաք երբեք ձեր Մայր Հողը և Մայր Եկեղեցին, մեր Հայրենի Պետութեան ե Ս. էջ­միածնի Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսութեան կեանքի այս նոր շրջա նին: վերադարձէք դէպի պարզակեցութիւն, դէպի ժուժկաւութիւն, որոնցմով կը հասնիք ձեր երջանկութեան և որոնցմով երջանկութիւն կը ցանէք մեր բոչորի կեանքին մէջ ի Մայր Հայաստան և ի սփիւռս աշխարհի:

Մեր սուրբ պատարագի վերջին աղօթքին բառերովը կը կնքեմ այս հայրական սիրոյ, շնորհակալութեան, գնահա­տանքի, յորդորի այս Հովուական Թուղթը յիշեցնեչով ձեզի թէ. "Ամենայն, տուրք բսւրիք և ամենայն պարգնք կաւոարեալք ի վերուստ, են իջեալ առ ի Քէն"; Ինչ որ Աստուծմէ է եկած՝ ընծայենք Աստուծոյ մեր կեանքին առողջ ապրումովը և մեր գործերուն բարերար արդիւնքներովը ի սէր մեր երջանկու- թեան, Աստուծոյ փառքին, մեր ազգի ու հայրենիքի բարիքին և մեր Ս. Եկեղեցւոյ շէնութեա ն, բա րեկա րգութեա ն և պայծառութեան. ամէն:

Ողջ չերուքի Տէր, զօրացեալք շնորհօք Ս. Հոգւոյն և յաւէտ օրհնեալ ի Մէնջ:

ԳԱՐԵԳԻՆ ԱԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ

է

ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ Տ . Տ . ԴԱՐԵԳԻՆ Ա ՀԱՅՐԱՊԵՏԻ

ԱՆԴՐԱՆԻԿ ՀՈՎՎԱՊԵՏԱԿԱՆ ԱՅՑԵԼՈԻԹՅՈԻՆԸ ԱՄԵՐԻԿԱՅԻ ՄԻԱՑՅԱԼ ՆԱՀԱՆԳՆԵՐ ԵՎ

ԿԱՆԱԴԱ

Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Ա Հայրա­պետը, ընդաոաջելով Ամերիկայի Միացյայ Նահանգների Արևկյան և Արևմտյանթեմերի Առաջնորդներ Տ. Խաժակ և Տ. Վաչե արքեպիս­կոպոսների, ինչպես նաև Կանադայի հայոց թեմի Առաջնորդ Տ. Հով նան արքեպիսկոպոսի միացյայ հրավերին, Իր անդրանիկ հով­վապետական այցեյությանը տվեց վերոհիշյաւ վիճակների խնա­մածության ներքո գտնվող և Մայր Հայրենիքի ու Ս. էջմիածնի սիրով և կարոտով ապրող հայ հավատացյալ ժողովրդին սույն թվականի Հունվարի 10-ից Փետրվարի 20-ը :

Այս այցկությամբ Վեհափառ Հայրապետը ավետարանական ճշմարիտ Հովվի հոգածությամբ ցանկացավ ճանաչել և ճանաչվել իր զավակների կողմից, ինչպես նաև պատգամեչ, որ « Սուրբ էջմիա­ծինը առաքելություն է, և յուրաքանչյուր հայ բարոյական պարտք անի մասնակից ու հաղորդակից դաոնալու այդ աոաքկությանը»:

ՄԵԿՆՈԻՄՀունվարի 9-ին, երեքշաբթի, առավոտյան Լուսաբացին, ժամը

05.30-ի ն, Վեհափառ Հայրապետը Մայր Աթոոի միաբաններից կազմված թափորով առաջնորդվեց Մայր Տաճար և Իջման Սուրբ Սեղանի առջև կանոնական աղոթքից ու իր օրհնությունները միաբան­ներին բաշխեէուց հետո ուղղևորվեց « Զվարթնոց» օդանավակայան:

Օդանավակայանում Հայոց Հայրապետին բարի երթ մաղթկու էին եկել պրն. Շահեն Կարամանուկյանը' հանուն Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի, Հ Հ ֊ո ւմ Միացյայ Նահանգների դեսպան պրն. Փիթր Թոմսոնը, ՀՀ-ում Մեծ Բրիտանիայի դեսպան պրն. Դեյվիդ ՄյուԱերը, Կրոնից գործոց պետական կոմիտեի նախա­գահ պրն. Լազար Սուջյանը, էջմիածնի քաղաքապետ պրն. Երվանդ Աղվանյանը, Առաջնորդ սրբազաններ և Մայր Աթոոի միաբաններ:

20 Р-Գ Է&Ս՚ԻԱԾԻՆ 19 9 б

ա մ ս տ ե ր դ ա մ ո ւ մ

Չորս ու կես ժամյա թռիչքից հետո օդանավը վայրէջք կատարեց Ամստեբդամի « Ծխիփոլ» օդանավակայանում, որտեղ Վեհափառ ՀայբւսպետիՏ դիմավորեցին և բարի գալուստ մաղթեցին Արևմտյան Եվրոպայում Հայրապետական պատվիրակ, Ֆրանսիայի հայոց հոգևոր Առաջնորդ Տ. Գյուտ արքեպս. Նագգաշյանը, Ամստեբդամի հայոց հոգևոր հովիվ Մանվեշ վրդ. Երկաթյանը, Ամստեբդամի հայ համայնքի վարչության ատենապետ Պետրոս Սորիճյանը, հայ համայնքի անդամներ Գրիգոր Մոմճյանը, Հարություն Սիմոնյանը, Գևորգ Մեսրոպյանը, Բէղգիայից ժամանած Տեր և Տիկին Հայկ և Ծաքե Ապանյանները, Անվերս քաղաքում ՀՀ պատվո հյուպատոսը, Բել- գիայումՀՀ դեսպանության ներկայացուցիչը, Հոյանդիայի պետության կողմից արտաքին գործերի գործավարը, Եվրոպայում « Հայկական Ավիաուղիներ» ընկերության ներկայացուցիչ Լևոն Բաղդասարյանը, իր գործակիցներով, օդանավակայանի « Տ Հ » ընկերության պատաս­խանատու Բեր նարդ թեն Բրոկը և այչ պաշտոնական անձինք:

Նրանց ուղեկցությամբ Վեհափառ Հայրապետը առաջնորդվում է « Ծխիփոյ» օդանավակայանի պատվո հյուրասրահ, որտեղ մեկ ու կես ժամյա դադարի ընթացքում հարցազրույց ունեցավ Հոյանդիայում էկումենիկ շարժման գրասենյակի պատասխանատու, « Թրաու» թերթի թղթակից պրն. Քրեյնի հետ /հետագայում այդ տեսակցությունը յույս տեսավ «.Թրաու» օրաթերթում' ամբողջական մեկ էջով/:

Ապա Վեհափառ Հայրապետը իր հայրական օրհնությունն ու հայրապետական պատգամը հղեց հորսնդահայությանը, ի մասնավորի ասելով. « Այսօր հայրենասիրություն բառին փոխարեն եկեք ընտրենք հայրենաշինության բառը: Անոր մեջ պիտի տեսնենք մենք ճշմարիտ սերը, ինչպես Քրիստոս սիրեց և սերը ցույց տվեց ծառայեչով: Ոչ թե սիրեց մտքով, սիրեց զգացումով, այչ կյանքով և գործով' նույնիսկ Խաչով: Այս է հայրենասիրությունը' այն արժեցնենք հայրենա- շինությամր, եկեղեցասիրությանը' եկեղեցակաոուցմամբ, որպեսզի պայծառանա Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածինը, ուրկե 1700 տարիներ Աստված մեզի կնայի: Եթե կրցեր ենք տոկալ, այսօր ամեն հույս ունինք և ամեն վճռականություն, որ օրե օր դեպի բարձունք պիտի երթանք: Այս հավատքով կողջունեմձեզ՛»: Օդանավակայանում արտասանված Վեհափառ Հայրապետի խոսքը տեսերիզի միջոցով հաղորդվեց ողջ հու անդահայությանը:

ԺԱՄԱՆՈԻՄ ՄԵԾ ՌՐԻՏԱՆԻԱԱմստեբդամի օդանավակայանում կարճատև դադարից հետո,

Վեհափառ Հայրապետը, ընկերակցությամբ Գյուտ սրբազանի, բրիտանական «ՍոԱտհ Аилуауз» ընկերության օդանավով մեկնեց Մեծ

1996 ԱձՍ՜ԻԱԾՒՆ Р-Գ 21

ԲրիւոաՕիայի մայրաքաղաք Լոնդոն:Տեղական ժամանակով ժամը 14.00-ին օդանավը վայրէջք

կատարեց Լոնդոնի «Հիթրո» օդանավակայանում, որտեղ Վեհափաո Հայրապետին դիմավորէղու էին եկկ Անգյիայի հայոց Առաջնորդ և Հայրապետական պատվիրակ Տ. Եղիշե արքեպս. Կիզիրյանը, Մեծ Բրիտանիայում ՀՀ արտակարգ և յիազոր դեսպան դոկտոր Արմեն Սարգպանը, Քենթրբերիի արքեպիսկոպոսի ներկայացուցիչ Զոն Դենիս եպիսկոպոսը, Մեծ Բրիտանիայի համայնքների և խորհուրդ- ների, Սուրբ Սարգիս և Սուրբ Պետրոս եկեղեցիների հոգաբարձուների և հոգևոր դասի ներկայացուցիչները:

Մեկօրյա դադարի և հանգստի համար Վեհափաո Հայրապետը հյուրընկալվեց Մայր Աթոոի բարերար յոնդոնաբնակ տիար Վաչե Մանուկյանի տանը:

ՀԱՑ ՀԱՄԱՅՆՔԻ ՆԵՐԿԱ8Ա8ՈԻ8Ի2ԻՆԵՐԻ ՀԵՏՕրվա երկրորդ կեսին, երեկոյան ժամը 18.30-ին, Վեհափաո

Հայրապետը, ուղեկցությամբ Եղիշե և Գյուտ սրբազանների, գավա­զանակիր Ար տակ աբեղա Տիգրանյանի և Սուրբ Սարգիս եկեղեցու հոգևոր հովիվ Շնորհք քհն. Գասպարյանի և այյ ազգայինների, մուտք գործեց Սուրբ Սարգիս Մայր եկեղեցի, որտեղ միասնական աղոթքից հետո այցկեց եկեղեցուն կից « Հայ Տուն», ուր հավաքվկ էին հա­մայնքի կազմակերպության ներկայացուցիչները' Ամենայն Հայոց Հայրապետի խոսքին ունկընդիր և օրհնությանը հաղորդակից յինկու համար:

« Հայ Տաճ» ընդարձակ սրահում Վեհափաո Հայրապետին ողջունեց և բարի գալուստ մաղթեց առաջնորդ Եղիշե արքեպիս­կոպոսը: Որից հետո վեհափաո Հայրապետը խորապես հուզված իր խոսքն ուղղեց ներկաներին:

Վեհափառը հայրական ջերմ սիրով ողջունկով ներկաներին, խոսեց Մայր Աթոռ Սուրբ էջ մի ածն ի և Մայր Հայաստանի մասին և բացատրեց իրական կացությունը, պատասխանատվության հայեցա­կետով պարզկով թե'դրական և թե'բացասական կողմերը ՝ մատնա- նշկով ու բարձրորեն գնահատկով մեր Եկեղեցու կատարած գործերը, ներկայացնկով կարիքները և խոսելով անկի քների մասին: Նորին Սրբությանը շեշտեց այն իրողությունը, որ մեր ժողովուրդը պետք է իրատես մոտեցումով կարևորի Եկեղեցու և պետության պատասխա­նատու անձերի ւոեսակետներն ու պատկերացումները: Հարկ է ամեն ինչ տեսնկ և ոչ թե տեղեկությունների կտորտանքներով դիտկ ու չափկ կացությունը: Միասնության և համագործակցության ժամա­նակն է մեր այս ժամանակը, եթե ցանկանում ենք Մայր Աթոռը տեսնկ

գործունյա և Հայաստանի անկախ պետությունը ապահով, ամուր և հառաջագնաց:

Հաջորդ օրը, առավոտյան, տեղական ժամանակով ժամը 11. 00- ին, հրաժեշտ տալով յոնդոնաբնակ հայությանը, Վեհափառ Հայ­րապետը ուղղվեց դեպի Նոր Աշխարհ, տանեչով Հայոց Նորացած և Նորացող Աշխարհի ավետիսն ու Սուրբ էջմիածնի հաբազանգ ղողանջների միջից ըւվող մեր Տիրոջ և Հայաստանյայց հոգևոր հայր Սուրբ Գրիգոր Լուսավոր չի հրավեր-կանչը:

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԸ ԱՄԵՐԻԿԱՑԻ ՄԻԱՑՅԱԼ ՆԱՀԱՆԳՆԵՐՈԻՄ

ԱՐԵՎԵԼՅԱՆ ԹԵՄ

շշ Р-Գ էճՍ՜ԻԱԾՒՆ 1996

Ժ Ա Մ Ա Ն Ո ԻՄ Ի ՆՑՈ Ի 8Ո Ր Ք

Հունվարի 10-ին, չորեքշաբթի օրը, Վեհափառ Հայրապետը, ընկերակցությամբ գավազանակիր հոգեշնորհ Տ. Ար տակ աբեղա Տիգրանյանի, ժամանեց Նյու Ուարքի «Ինտերնեյշնչ» օդանա­վակայան (էղու Ջերսի), որտեղ Վեհափառ Հորը դիմավորկու էին եկեչ ԱՄՆ Արևեյյան և Արևմտյանթեմերի Առաջնորդներ Տ. Խաժակ և Տ. Վաչե արքեպիսկոպոսները, Կանադահայոց Առաջնորդ Տ. Հովնան արքեպիսկոպոսը, Հյուսիսային Ամեբիկայում Մեծի Տանն ԿիԺԿիռ Արևեչյան թեմի Առաջնորդ Տ. Մեսրոպ արքեպիսկոպոս Աշճյանը, ՄԱԿ-ում Հայաստանի Հանրապետության յիազոր և մնայուն դեսպան Այեքսանդբ Արզումանյանը, Նյու Ջեբսիի Ծերա­կուտականների Տան խոսնակ Ձաք (Կաբապետ) Հաթայանը, Վեհափառ Հայրապեսւի այցկության կազմակերպիչ Հանձնախմբի նախագահ պրն. Քարչ Բազարյանը, Ամերիկայի Հայկական Հա­մագումարի նախագահ Պրն. Հրայր Հովնանյանը, Արևէղյան թեմի

1996 Ա&ՍԻԱԾՒՆ Р-Գ 2 3

հոգևոր դասը, թեմական խորհրդի անդամները և այյ ազգայիններ, ինչպես նաև կառավարական ներկայացուցիչներ և թղթակիցներ:

Օդանավակայանում արդեն իսկ անակնկաչ էր սպասվում. Նյու Ցորքի « Սրբոց Նահատակաց» և Նյու Զերսիի « Հովնանյան» ամենօրյա վարժարանների փոքրիկների երգչախումբը ԱՄՆ-ի և Հայաստանի Հանրապետության քայյերգներով, Հայրապետական մաղթանքով և ծաղիկների մատուցմամբ ողջունեցին Վեհափառ Հայրապետին: Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի ժամանման առթիվ օդանավակայանի պատասխանատուները մասնավոր կերպով տրամադրէղ էին պետական ներկայացուցիչների և բարձրաստիճան անձնավորաթյունների հատուկ ընդունէղության սրահը:

Այստեղ Արևէղյանթեմի Աոաջնորդ Տ. Խաժակ արքեպիսկոպոս Պարսամյանը բարիգաչստյանխոսք ուղղեց Վեհափառին' մաղթկով, որ այս անդրանիկ այցկաթյանը Սուրբ Էջմիածնի ներկայության նոր շունչն ու հոգին փոխանցի Միացյայ Նահանգներում բնակություն հաստատած հայ հավատացյաչներին և նպաստի Հայ Եկեղեցու միության զորացմանը: Ապա Վեհափառ Հայրապետը նախ աղոթքով հայցեց Աստծուց, որ օրհնի Միացյայ Նահանգներն ու Կանադան: Փառք ընծայեց Ամենակայ Աստծուն, որ առիթ շնորհեց ամերիկաբնակ իր ժողովրդի հետ յինկու: Ապա շնորհակայության և գնահատանքի խոսք ուղղեց օդանավակայանում հավաքված հոգևորականներին, ժողովրդին և հատկապես դպրոցական փոքրիկներին և երիտա­սարդներին:

Այնուհետև Նորին Սրբությունը առաջնորդվեց Նյու Ցորքի առաջնակարգ « Ուոյդորֆ Աստորիա» հյուրանոց:

ԳՈՀԱԲԱՆԱԿԱՆ ԱՂՈԹՔ ՍՈՒՐԲ ՎԱՐԴԱՆ ՄԱՅՐ ՏԱՎԱՐՈՒՄ

Նայն օրը, երեկոյան ժամը 20. ՕՕ-ին, Ս. Վարդան Մայր Տաճա­րում տեղի ունեցավ « Հրաշափառի» արարողություն, որին մասնակ­ցում Էին հոծ թվով հայ և քույր Եկեղեցիների բարձրաստիճան հոգևո­րականներ (վարդապետներ և քահանա հայրեր), որոնցից շատերը հին բարեկամներն ու ծանոթներն Էին Վեհափառ Հայրապետի: Աննկարագրկի Էր հավատացյաչների խանդավառությունն ու նրանց պարաբած ուրախությունը: Հակառակ անբարենպաստ եղանակին ա ձյունախառն մրրիկին, եկեյ Էին իրենց հոգիները ջերմացնելու Վեհափառ Հայրապետի շնորհաբեր օրհնությամբ և Նրանով թանձ­րացող սուրբ և սրբացնող Էջմիածնի, ազատ և անկախ Հայրենիքի անմար ներշնչանքով:

24 Р- Գ է&Ս՜ԻԱԾՒՆ 1 9 9 6

Օտար Եկեղեցիներից ներկա էին Ռուս Օրթոդոքս, Բոզղար Օր­թոդոքս, Ուկրաինական Օրթոդոքս, Անտիոքի Պատրիարքության Հույն, Ասորի, Ղպտի, Եթովպական, Արևէղյան Եկեղեցիների, Հռոմեա­կան Կաթոչիկ, Եպիսկոպոսական Եկեղեցիների նեկայացուցիչները: Հայ Ավետարանական Եկեղեցու կողմից ամերիկահայ Ավետա- րանչական ընկերակցության վարիչ-տնօրեն վեր. Մովսես Ջան- բազյանը, Հայ Կաթոլիկ Եկեղեցիների Գերապայծառ Հովհաննես Դերձակյանը: Ներկա էր նաև Միացյաշ Նահանգների Եկեղեցիների Ազգային Խորհրդի ընդհ. Քարտուղար դոկտ. Զռն Գամպչը' մի խումբ ներկայացուցիչներով:

Տպավորիչ և մեծաշուք թափորով Վեհափաո Հայրապետը մուտք գործեց Սուրբ Վարդան աոաշնորդանիստ Եկեղեցի, որտեղ բարի- գաւստյան ջերմ և հարգայից խոսք ասաց Տ. Խաժակ արքեպս. Պարսամյանը:

Քույր Եկեղեցիների անունից'Հույն Օրթոդոքս Եկեղեցու Հյուսի­սային և Հարավային Ամերիկաների Առաջնորդ Ցակովոս արքե­պիսկոպոսը ամենաջերմ խոսքերով ողջանեց իր երկար տարիների անձնական և մտերիմ բարեկամ Վեհափաո Հայրապետին, բարձրորեն գնահատեց Հայց. Եկեղեցու աոաքկությունը, ջատագովեց գործակ­ցությունը, էկումենական առողջ ոգին և հաջողություն մաղթեց Նորին Սրբության Հայրապետական առաք էշությանը:

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԻՆ ՈՂՏՈԻՆՈՒՄ է ՑԱԿՈՎՈՍ ԱՐՔԵՊԻՍԿՈՊՈՍԸ

Այնուհետև Վեհափաո Հայրապետը տվեցիր հայրական պատ­գամը: Իր խոսքի երկրորդ բաժնում Գարեգին Վեհափառը անգլերեն Լեզվով շնորհակալություն հայտնեց քույր Եկեղեցիների ներկայա­ցուցիչներին և նրանց անունից ողջունող Յագովոս արքեպիսկոպոսին,

1 9 9 6 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Բ_դ 2 5

որոնցից շատերի հետ նա հին և շարունակական բարեկամություն և համագործակցություն է ունեցեյ և այսօր որպես Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս ողշունամ է բպորին քրիստոնեական սուրբ սիրով: Գոհու­նակությանը հայտնեց, որ իր Հովվապետական այցկաթյանը սկիզբ է առնում այս միասնական աղոթքով: Նա շեշտեց եկեղեցիների միշև եղբայրական հարաբերությունների և համագործակցության զար­գացման անհրաժեշտությունը Աստուծո փառքի և մարդկանց խաղաղ գոյակցության համար, որով որպես Աստուծո գործակիցներ երկրում կիրականանա Տիրոշ հրաշափառ Ծննդյան ժամանակ հնչած հրեշտակների ավետիսը, -к Փառք ի բար Տանս Աստածոյ եւ յերկիր խաղաղաթխն, ի մարդիկ հաճաթիւն»:

Անդրադաոնա[ով 2001 թվականին Հայ Եկեղեցու 1700-ամյակի տոնակատարությանը, բպորին հրավիրեց մասնակցկա այդ պատ­մական իրադարձությանը, որովհետև այն ոչ միայն Հայ Եկեղեցու և ժողովրդի սեփականությունն է, այյև ամբողշ քրիստոնեական աշխարհի և քաղաքակիրթ մարդկության: Ավարտեյով իր խոսքը, Վեհափառ Հայրապետը ներկաներին հրավիրեց « Տերունական աղոթքի» ' ցանկության հայտնկով, որ յուրաքանչյուրն իր Լեզվով աղոթք ուղղի աո ԲարձրյաԼն Աստված, որպես Օշան և խորհուրդ « միություն այյազանությաՏ մեշ» սկզբունքին:

« Հրաշափառի» արարողությանը ավարտվեց Սուրբ էշմիածնի Մայր Տաճարի նախկին և այժմ Սուրբ Վարդան աոաշնորդանիստ եկեղեցու երգչախմբի ղեկավար խորեն Մկխանեշյանի հեղինակած « էշմիածնի Կանտատ» ստեղծագործությամբ, որ նվիրված է Ն. Ս. 0 . Տ. Տ. Գարեգին Ա Կաթողիկոսին:

Այս հոգեպարար և սրտեր միացնող արարողությունից հետո, առաշնորդարանի «Հա յկ և Աչիս Գավաքչյան» հանդիսասրահում տեղի ունեցավընդանկաթյուն, հընթացս որի Վեհափառ Հայրապետը մտերմիկ մթնպորտամ ընդունեց հայ և օտար եկեղեցականների բարեմաղթություններն ա ուղերձները:

ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ ԱՐԵՎԵԼՅԱՆ ԹԵՄԻ ՀԱՅ ՀՈԳԵՎՈՐԱԿԱՆՆԵՐԻ ՀԵՏ

Հինգշաբթի, հունվար 11-ի առավոտյան ժամերգությունից հետո, Առաշնորդարանի դահփճամ Վեհափառ Հայրապետն ընդունեց հայ հոգևորական դասին, որի ընթացքում պատասխանեց նրանց կողմից իրեն ուղղված հարցերին, որոնք վերաբերվում էին ժամանակի հուզող խնդիրներին և հովվական աշխատանքներին ու դրանց կազմա­կերպմանը: Մտերիմ հայրական խոսքով իր հատուկ պատգամը տվեց նրանց: Վեհափառն ապա շեշտեց այն կարևոր իրողությանը, ըստ որի Հայ Եկեղեցու ավանդությանը պետք է կենդանի ձևով փոխանցկ

26 Р-Գ . ԷՋՄԻԱԾԻՆ 19 9 б

ժողովրդին արդիական մեթոդներով, և սակայն զգույշ ւինէղ արդիա- պաշւոության ծայրահեղություններից, որոնք ժամանակի մեջ կգան ու կանցնեն, եչպետք Էթույչ տայ, որ դրանք խաթարեն մեր Եկեղեցու հարազատ ոգին և Ավանդությունը:

ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ Ն6ՈԻ ՅՈՐՔԻ ՆԱՀԱՆԳԱՊԵՏԻ ՀԵՏ

Վեհափաո Հայրապետը Նյու Յորքի նահանգապետի գրա­սենյակում հանդիպեց նահանգապետ Տիար Ջորջ Փաթթաքիին, որի ընթացքում նահանգապետը, կարևորկով և բարձր գնահատելով հայության դերը ամերիկյան երկրում ընդհանրապես և Նյու Ցորքի շրջանում մասնավորապես, ասաց. « Մենք ավելի քան 50.000-ի հասնող հզոր հայկական համայնք անենք Նյու Յորքի շրջանում: Հայաստանի անկախությանւուրը մեծապես ուրախության պարգևեց մեզ և Ձեզ հաջողության ենք մաղթում Ձեր դժվարին, պատաս­խանատու և կարևոր աշխատանքի մեջ-»:

Ամենայն Հայոց Հայրապետը, շնորհակալություն հայտնկով այս հանդիպման, ինչպես նաև հայության հանդեպ տածած սիրո և համակրանքի համար, խոսեց իր' Նյու Ցորքում գտնված տարիների մասին: Նա իր շնորհակալությունն ու գնահատանքը հայտնեց Հայոց Առաջնորդարանին և նյայորքաբնակ հայության հանդեպ ցուցա­բերվող հոգածության համար: Որպես հարգանքի առհավատչյա նահանգապետ Փաթթաքիին նվիրեց «էջմիածնի Գանձեր» մեծադիր, գեղեցկազարդ հատորը:

1 9 9 6 ԱՋՍ հԱԾՒՆ Р-Գ 2 7

ՀԱՆԴԻՊՈԻՄ ՀԱՈԻԸՐԴ ԴԱՐԱԿՅՈՋՅԱՆ ՀԱՍՏԱՏՈՒԹՅԱՆ ՆԵՐԿԱՅՑՈԻՑԻՁՆԵՐԻ ՀԵՏ

Հունվարի 11-ին Նյու Ցորքի Առաջնորդարանում ընդունեց վեր­ջին տասնամյակ ներին հայ ժողովրդի կարիքներին մեծ օժանդա­կություն ցույց տված Հաուըրդ Գարակյոզյան հաստատության ներկա­յացուցիչներին' գչխավորությամբ Տիկին Բերկրուհի Սվաճյանի:

Նրանք Վեհափառ Հայրապետին տեղեկացրին հաստատության գործունեության մասին, հատկապես վերջին տարիներին Հայաս­տանում կատարած աշխատանքները:

Վեհափառը, որ շատ մոտից էր ծանոթ և սիրով գործակցկ էր Գարակյոզյան հաստատության հետ Լիբանանում, բարձրորեն գնա ֊ հատեց նրանց գործը և հատկապես նշեց այն ծառայությունները, որոնց հասույթը ընծայվում է Հայաստանի մեր ժողովրդին ատամնաբու­ժական և այյ ծառայությունների միջոցով:

Նա իր հուզիչ մաղթանքներում հիշեց մեծանուն և ազնվասիրտ օրիորդ Լեյ յա Գարակյոզյանին, որն իր 90-ամյա հասակում կ դեռևս շարունակում էր իր կենդանի հետաքրքրությունը և նվիրումը ցուցա- բերկ Գարակյոզյան հաստատության երախտարժան գործի նկատ­մամբ:

ՀԱՆԴԻՊՈԻՄ ՀԱՅ ԱՎԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆ ԵԿԵԴ.Ե8ՈԻ ՆԵՐԿԱՅԱՑՈԻ8Ի2ՆԵՐԻ ՀԵՏ

Նույն օրը, հունվար 11-ին, Գարեգին Վեհափառ Հայրապեսւն Առաջնորդարանի դահչիճումընդունեց պաշտոնական այցկությունը Հայ Ավետարանական Եկեղեցիների ներկայացուցիչների, որոնց շարքում նաև' Հայ Ավետարանական ընկերակցության ընդհանուր

28 Р-Գ ԱՋՍ՜ԻԱԾԻՆ 19 9 б

վարիչ-տնօրեն Վեր. Մովսես Ոանբազյանին:Նա Վեհափառ Հայրապետին հայտնեց Հայ Ավետարանական

Եկեղեցիների սերն ու հարգանքը և անդրադարձավ այն գործակ­ցությանը, որը ցանկանում են ունենայ միշտ և առավ ել ևս զարգացնէղ Հայաստանում Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի հետ:

Վեհափառ Հայրապետը նախ իր շնորհակաւությունները և գնահատանքը հայտնեց Հայ Ավետարանական Եկեղեցիների հար­գանքի այս արտահայտության համար, ապա երկարորեն խոսեց Հայաստանում Քրիստոնեական դաստիարակության գործի կենսա­կան կարևորության մասին: Շոշափկի տվյաւներով բացատրեց, թե ինչպես Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածինը հաստատել է Քրիստոնեական դաստիարակության հատուկ կենտրոն, կազմակերպել կրոնի ուսուցիչ­ների պատրաստության դասընթացները, որը նոր ուժ է հաղորդում Հոգևոր ճեմարանի զարգացմանը և զարկ տայիս մանկական և ժողովրդային հրատարակություններին:

Հայ Ավետարանական Եկեղեցիների ներկայացուցիչները հավաստիացրեցին Վեհափառ Հորը, որ իրենք ևս զորավիգ կյինեն այդպիսի աստվածահաճո գործերին:

Ա88ԵԼՈԻԹ8ՈՒՆ ՀՈԻ8Ն ՕՐԹՈԴՈՔՍ ԵԿԵԴ.Ե8ՈԻՆՀունվարի 11-ի կեսօրին Վեհափառ Հայրապետն իրեն ընկե­

րակցող շքախմբով մեկնեց Նյու Ցորքի Հույն Եկեղեցու առաջ­նորդարան: Մատառում կատարվեց գոհաբանական պաշտամունք: Հունական և Հայկական շարականների երգեցողությունից հետո Ցակովոս արքեպիսկոպոսը ջերմ խոսքերով ողջունեց Վեհափառ Հայրապետին: Նա շեշտեց Հայ և Հայն Եկեղեցիների և ժողովուրդ- ների միջև գոյության ունեցող սիրալիր փոխադարձ հասկացողության և գործակցության երևույթը:

Վեհափառ Հայրապետը պատասխան խոսքում բարձրորեն գնահատեց իր վաղեմի բարեկամին ու ամբողջ Ամերիկայում և աշ­խարհի միջեկեղեցական կյանքում հանրածանոթ ու ազդեցիկ դիրք գրաված Ցակովոս արքեպիսկոպոսի ազնիվ ե անկեղծ արտահայ­տությունները: Նա հավաստիացրեց Հայն Եկեղեցու բոլոր ներկայա­ցուցիչներին, որ Մայր Աթոռը պիտի շարունակի առավել աժ տալ միջեկեղեցական հարաբերություններին և սերտ գործակցություն հաստատել Հայն Ուղղափառ Եկեղեցու հետ:

Հանաց արքեպիսկոպոսարանում տեղի ունեցավ ճաշկերույթ- հանդիպում' մասնակցությամբ ԱրևեԱան (ЕавЮТ; Եկեղեցի ների ներկայացուցիչների: Ներկա էին Հայն, Ռուս, Ռումին, Սերբ, Բոզղար, Ուկրաին Ուղղափառ Եկեղեցիների բարձրաստիճան հոգևորականներ, Նյու Ցորքի կաթոլիկ Եկեղեցու հոգևոր պետ կարդինալ Զոն О Քոնըրի

1 9 9 6 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р- Գ 2 9

ներկայացուցիչը, Անգլիկան Եկեղեցու եպիսկոպոսներ, « Խղճմտանքի Կոչ» Հիմնարկությանից' Րաբբի Արթհւր Ծ նայերը և այլ բարձրաստի­ճան հոգևորականներ:

ճաշկերույթի ընթացքում այս պատվո ընդունելության կազմա­կերպիչ,Ցակովոս արքեպիսկոպոսը, ողջունեչով Վեհափաո Հայրա­պետին, ի մասնավորի ասաց. « Ձեր գործունեությունը հազում է մեր սրտերն ու մտքերը: Մենք ուշի-ուշով հետևում էինք Ձեզ, երբ Դուք օգնության էիք շտապում Հայաստանի կարոտյալներին և երկրա- շարժից աղետյալ երեխաներին ու ժողովրդին: Դուք Հայ Եկեղեցու կարող առաջնորդն եք այսօր՛»:

Վեհափաո Հայրապետը պատասխան խոսքում, շեշտելով տար­բեր Եկեղեցիների միջև միության և համայնքային կապի կարևորու­թյանը, հաստատեց. « Մենք կամ մեկ Եկեղեցի ենք, կա՜մ ընդհան­րապես Եկեղեցի չենք»: Ապա, անդրադաոնաւով Հայաստանի և Հայ Եկեղեցու ներկա կացությանը ասաց. « Սա փորձարկման մի շրջան է մեզ համար: Մենք թանգարանին պատկանող Եկեղեցի չենք, և միջեկեղեցական ոգին մեզ համար մղիչ աժ պիտի փնի անցյաշի ըն­դարմացած կյանքից դարս գալու և ընթանալու դեպի նոր ու հուսալից ապագա»:

Վերջում Ցակովոս սրբազանը Վեհափառին նվիրեց հայն ակա­նավոր նկարիչ Օմիրիոսի մեկ կտավը, որը խորհրդանշում էր հայ ժողովրդի ողբերգական պատմությանը. « Մեր երկու ժողովուրդները չափազանց տառապել են, և ամեն ինչից ավեփ այս պարագան է ինձ միացնում ձեզ հետ», _ ավէղացրեց հայն արքեպիսկոպոսը:

Վեհափաո հայրապետը Նորին Սրբազնությանը որպես մնայուն հիշատակ նվիրեց Սուրբ Էջմիածնի արծաթյա քանդակը, որպես վկայության հայ ժողովրդի բազմադարյան քրիստոնեական կյանքի և գործունեության:

ՀԱՆԴԻՊՈԻՄ ԱՐԵՎԵԼ8ԱՆ ՈԻԴ.ՂԱՓԱՈ* ԵԿԵՂԵՑԻՆԵՐԻ ՆԵՐԿԱ8Ա8ՈԻ8Ի2ՆԵՐԻ ՀԵՏ

Հունվարի 11-ին Վեհափաո Հայրապետը հանդիպեց Արևէղյան (ОпеШа1) Ուղափաո Եկեղեցիների հոգևորականների հետ: Հանդիպ­մանը ներկա Էին' Ղպտի եկեղեցուց' Ֆարադ Աթանասիաս, Դավիթ Բեբաուի և Հակոբ Գալի վարդապետները, Ասորի Եկեղեցուց' Ջաքարիա Նիկոլովոս արքեպիսկոպոսը և Զռն Մենո քորեպիսկոպոսը, Եթովպիայի Եկեղեցուց' Մաթթիաս արքեպիսկոպոսը' ընկերակ­ցությամբ Նորիս Աբսալոմվարդապետի, Մարսբար Եկեղեցուց' Մար Բարնաբաս եպիսկոպոսը' ընկերակցությամբ Զռնսոն Մադայի վարդապետի և այլոց: Հայ Եկեղեցուց ներկա Էին Հյուսիսային Ամերիկայի արևելյան և արևմտյանթեմերի առաջնորդներ Տ. Խաժակ

30 Р- Գ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 19 9 б

և Տ. Վաչե արքեպիսկոպոսները, Կանադայի հայոց առաջնորդ Տ. Հովնան արքեպիսկոպոսը և այյ հոգևորականներ:

Հանդիպման ընթացքում Վեհափառ Հայրապետը շեշտեց դավանանքով և մեկ հաղորդությամբ իրար մոտ կանգնած Արևե[յան Ուղղափառ Եկեղեցիների հարաբերաթյւնների աոավեչ սերտացման և համագործակցության անհրաժեշտությունը ընդհանրական Եկեղեցու շահին ի նպաստ և վասն փառացն Աստուծո և մարդկության բարօրու­թյան համար: Այս տեսակցությունն անցավ շատ սրտամոտ և անկեղծ երկխոսության մթնոյորտում, ուր քույր Եկեղեցիների ներկա­յացուցիչները հայտնեցին իրենց շնորհակաւությունն ու զանազան տեսակետներ Եկեղեցիների ընդհանուր համագործակցության, և' այւազան խնդիրների շուրշ:

ԸՆԴՈՒՆԵԼՈՒԹՅՈՒՆ ԱՄԵՐԻԿԱՅԻ ԵԿԵՂԵՑԻՆԵՐԻ ԱԶԴԱՅԻՆ ԽՈՐՀՐԴԻ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՄՈՏ

Նույն օրը, երեկոյան, Եկեղեցիների Ազգային Խորհրդի Տնօրեն­ների վերընտրված նախագահ Ջոն Գամպըչի բնակարանում տեղի ունեցավ մեծընդունկություն՝ ի պատիվ Ամենայն Հայոց Հայրապետի: Ներկա էին Եկեղեցիների Ազգային Խորհրդի ղեկավարները, Եկեղե­ցիների Ազգային Խորհրդի Տնօրենների ժողովի փոխնախագահ Խաժակ Սրբազանը, Վաչե և Հովնան Սրբազանները, Ներսես քհն. Օեպեճյանը և Կարապետ քհն. Քոչաքյանը:

Ջոն Գամպըչը հատուկ ճառով անդրադարձավ այս այցեչության միշեկեղեցական կարևորությանը, շերմությամբ հիշեց Ամերիկայի Եկեղեցիների Ազգային Խոր հարդի մեծ պատվիրակության այցէղու- թյունը Հայաստան և պատվիրակների ստացած խոր տպավորություն­ները:

Մեթոդիստ Եկեղեցուց Մատթեուս Եպիսկոպոսը իր հերթին, խոսք աոնեչով, անդրադարձավ իր երկար տարիների սերտ

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Դ 31

բարեկամությանը թե' Գարեգին Ա-ի և թե'նրա նախորդի՝ երջանկա­հիշատակ Վազգեն Ա-ի հետ:

Անդրադաոնաչով Խորհրդի պատվիրակության տեղեկագրին' Հայաստանում մեր Եկեղեցու կարիքների կապակցությամբ, նա Վեհափառին հանձնեց 25.000 դոյչարի նվիրատվություն' Հոգևոր ճեմարանի հանրակացարանի և առհասարակ կրթական կարիքների համար:

Եղան ըստ պատշաճի բաժակաճառեր: Այս բոչորի վերջում Վեհափառ Հայրապետը շնորհակա[ության խոսք ասաց և սրտանց գնահատեց Ազգային Խորհրդի ցուցաբերած գործնական կեցվածքը: Նա ասաց, որ ինչ կատարվում է Հայաստանում' որպես քրիստո­նեական ծառայության, դա պատկանում է ամբողջ քրիստոնեությանը: Այժմ մեր նպատակն է աժ տայ հոգևորականների պատրաստության գործին և քրիստոնեական քարոզչության տարածմանը: «.Ձեզ նկա­տում ենք գործակիցիներ և ոչ թե օժանդակողներ: Նոր շրշան էբացվկ մեր Հայաստան աշխարհում: Այժմ մենք գտնվում ենք ստիպողական և անհետաձգեչի պարտավորության առաջ' ոչինչ չխնայեի որպեսզի մեր Եկեղեցին, Մայր Աթոո Սուրբ էջմիածնով և իր բոլոր բարեկամ­ներով, կարողանա նոր մղում տայ և պտղաբեր արդյունքներով պսակկ իր Քրիստոսավանդ գործը հոգևոր վերարթնաթյան այս շրշանամ:

ՄԱՄԼՈ ԱՍՈՒԼԻՍ Ուրբաթ, հունվար 12-ի առավոտյան, Վեհափառ Հայրապետը

հանդիպեց ամերիկահայ և ամերիկյան թեր եթեր ի թղթակիցների հետ, որի ընթացքում ընդհանուր գծերով ներկայացրեց իր այցկության նպատակները' անդրադաոնայով, որ Հայաստանի ազատ և անկախ Հանրապետության հռչակումից հետո նոր դարաշրշան և գործու­նեության նոր դաշտ է բացվեչ թե' Հայ Եկեղեցու, թե' Հայաստանի Հանրապետության և թե'ընդհանրապես հայ ժողովրդի համար: Այսօր

յուրաքանչյուր հայ կարիք անի կերպարանափոխության ե նորոգու­թյան, որը ժամանակի հրամայականն ու թկադրանքն է, մանավանդ, որ ոչ հեռավոր ապագայում, 2001 թվականին, պիտի նշվի Հայաս­տանում քրիստոնեության պետական կրոն հռչակման 1700-ամյակը, և Հայ Եկեղեցին այսօր յծվկ է բոնատիրական ժամանակներում իր հայրերի հավատքից ինչ-որ չափով հեռացած ժողովրդի վերաքրիս- տոնեացման սրբազան ու ծանր գործին: Ապա Նորին Սրբությունը, պատասխանկով թղթակիցների բազմաթիվ ու բազմազան հարցերին, մանրամասն կերպով ներկայացրեց այս ուղղությամբ կատարվող և կատարվկիք աշխատանքների պատկերը:

ՃԱՇԿԵՐՈՒՅԹ' Ի ՊԱՏԻՎ ՎԵՀԱՓԱՈ* ՀԱՅՐԱՊԵՏԻ' ԵՊԻՍԿՈՊՈՍԱԿԱՆ ԵԿԵՂԵՑՈՒ ԿՈՂՄԻՑ

Ժամը 12.30-ին Մանհաթընի «Սաօո Ьеаеие С1иЬ»-/? շքեղ սրահում, ի պատիվ Ամենայն Հայոց Հայրապետի, ճաշկերույթ տրվեց Եպիսկոպոսական Եկեղեցու կողմից: Ներկա էին Եպիսկոպոսական ե Հայ Եկեղեցու ավկի քան քսան ներկայացուցիչներ: Ամերիկայի արևկյան թեմի առաջնորդ Խաժակ արքեպիսկոպոս Պարսամյանը հայ ժողովրդի երախտագիտությանը հայտնեց Ամերիկայի Եպիսկո­պոսական Եկեղեցուն, որ իր դոները Լայնորեն բացեց այն հայերի առջև, որոնք թուրքական յաթաղանից մազապուրծ ազատվելով հասան այս երկրի ափերը:

Ի բացակայության եպիսկոպոսական Եկեղեցու Վերահսկիչ և առաջնորդ էդմոնդ Բրաունինգի, ճառ արտասանեց Ռի չարդ եպիս­կոպոս Գրին' մանրամասնաբար թվարկկով Գարեգին Վեհափառի ուսումնական իրագործումներն ու միջեկեղեցական գործունեությանը: Ակնարկկով աղանդավորական շարժումներին, որոնք, անարդար կերպով օգտվկով Հայաստանում տիրող դժվարին և ծանր պայման­ներից, փորձում են ոտնձգություններ կատարկ Հայ Եկեղեցուց ներս, ասաց, որ « Եպիսկոպոսական Եկեղեցին խոնարհությամբ ե հիացու­մով փափագում է թիկունք կանգնկ Հայ Աոաքկական Եկեղեցուն և դատապարտում ու մերժում է նորահավատներ որսաշու արտաքին քարոզիչների ծրագիրն ու գործունեությանը»: Շեշտելով ամուր բարեկամական ու համագործակցական հարաբերությունը Հայ և Եպիսկոպոսական Եկեղեցիների միջև, նա ավելացրեց. « Մենք աղոթում ենք, որ այս դերով Ձեր լուսավորյալ առաջնորդությանը բար­գավաճի' աչքի առջև անենայով Հայաստանի սկզբնական Լուսա­վորությունը, որ տեղի ունեցավ ձեր աոաջին Հայրապետ Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի ջանքերի շնորհիվ, և ում անունը Եպիսկոպոսական Եկեղեցու օրացույցում դասված է սրբոց շարքում»:

Իր պատասխան խոսքում Ամենայն Հայոց Հայրապետը,

1996 1-ՃՍ՜հԱԾԻՆ Р-Գ 3 3

շնորհակաւոտյուն հայտնեյով այսքան ջերմ և սիրափր ընդունեւության համար, անդրադարձավ Եպիսկոպոսական Եկեղեցու ղեկավարների և հետևորդների ցուցաբերած մեծ աջակցությանը Հայաստանի վերջին շրջանի պատմության ընթացքում: Նորին Սրբությունը մասնավո­րապես հիշեց նախագահ Վուդրո վիյսոնի կարևոր նպաստը, որ «խոսեցավ արդարության Լեզուն, հայկական ցեղասպանության զո­հերի համար»: Վեհափաո Հայրապետը ավեյացրեց' ասեյով, թե այս դարը սկսվեց հայերի արյան հեղմամբ, բայց « ան իր լրումիս կհասնի Հայաստանի անկախությամբ և նոր Կաթողիկոսի ընտրությամբ» ; Ապա թվեց Հայաստանում Հայ Եկեղեցու դիմագրաված բազմաթիվ դժվարությունները և հայ ժողովրդի կարիքները' « իրենց առօրյա կյանքում վերստին քրիստոնյա դաոնաԼու դժվարին ընթացքում» : Խոսքը շարունակկով, Նորին Սրբությանը ասաց. «Մենք կոչված ենք դաոնալու միության աժ մեր ժողովրդի կյանքում: Մենք կարիքը ունինք միջեկեղեցական մեր բարեկամների: Մեր կողքին կանգնեք քրիստոնեական վերանորոգման և վերարժևորման այս շրջանում»:

Հանդիպման վերջում, ի նշան եղբայրական սիրո և հարգանքի, տեղի ունեցավ հուշանվերների փոխանակում:

ՀԱՆԴԻՊՈՒՄՆԵՐ ԱԶԳԱՅԻՆ ԱՌԱՋՆՈՐԴԱՐԱՆՈՒՄՀունվարի 12-ին, կեսօրից հետո, մինչև երեկո, Վեհափաո հայ­

րապետը մի շարք հանդիպումներ ունեցավ Արևե[յան թեմի Ազգային Առաջնորդարանի, Թեմական Խորհրդի և այլ թեմական կազմա­կերպությունների հետ:

1. ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ ՀՕՖ-Ի ԿԵՆՏՐՈՆԱԿԱՆ ՄԱՐՄՆԻ ՀԵՏԺամը 15.00-ին Վեհափառը ընդունեց ՀՕՖ-ի Կենտրոնական

Մարմնի անդամներին, որոնց ընկերակցում էր վարիչ-տնօրեն Եզնիկ Պաւյանը: Նրանք մանրամասնորեն զեկուցեցին Գյամրիի երկրա- շարժից հետո թեմի կատարած օգնության մասին թե' սննդամթերքի առաքման, առողջապահության, տնտեսական զարգացման, գյու­ղատնտեսական աշխատանքների և թե' Հայաստանի զարգացմանը նպատակամղված տարբեր ծրագրերի բնագավառներում, որոնց հատկացված գումարը բազմամխիոն դոըարների է հասնում:

Վեհափաո Հայրծապետը բարձր գնահատեց ՀՕՖ-ի կատարած աշխատանքները: Նա ջերմորեն շնորհավորեց հայ համայնքի բպոր այն անձանց և կազմակերպություններին, որոնք իրենց յայն մասնակցությունն էին բերկ օժանդակության այս փրկավետ գործին: Ապա իր հատուկ գնահատանքն արտահայտեց այն կենսական աշ­խատանքի համար, որ տարվկ է Միացյաւ Նահանգների միջազգային օգնության և երկրների զարգացման աղբյուրներից կարևոր գումարներ

ապահովելու և դրանք Հայաստանի օգնությանը տրամադրելու գործին. « Սա ցույց է տափս, թե մեր Առաջնորդարանը, գլխավորությամբ Առաջնորդ Սրբազանի և նվիրյալ ազգայինների, կարողացել է իր գործունեության որակով վստահությունը շահել նման պետական կազմակերպությունների, որոնց նպատակներին համաձայն կարո­ղացել են իրենց բազմարժեք ներդրումները կատարել Հայաստանի վերականգնման աշխատանքին՛»:

34 Բ-Գ ԷՋՄԻԱԾԻՆ

2. ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ ԱՌԱՋՆՈՐԴԱՐԱՆԻ ՄՆԱ6ՈԻՆ ՖՈՆԴԻ ՎԱՐՁՈԻԹՑԱՆ ՀԵՏ

Երկրորդ հանդիպումը տեղի ունեցավ այն մարմնի անդամների հետ, որը կոչված է մնայուն հիմնադրամ ապահովել և հանձանձել հօգուտ առաջնորդարանի եկեղեցական, կրթական, մշակութային գործունեության: Աոաշնորդ Խաժակ Սրբազանը ներկայացրեց ատենապետ պրն. Ֆեսչյանին և վարիչ-տնօրեն պրն. Վ. Արզա- մանյանին, որոնք կատարված աշխատանքի մասին մանրամասն զեկուցեցին Վեհափառ Հայրապետին:

Գարեգին Ա Վեհափառը .խորապես տպավորվեց նրանց կազ- մակերպյալ, հետևողական աշխատանքից և պատվաբեր արդյունքից: « Դուք ձեր աշխատանքով տոկան հիմքեր եք ընծայում մեր Առաջ­նորդարանին, որպեսզի նա ունենա նյութական լայն միջոցներ իր բազմաճյոսլ և բազմարդյուն գործունեությանը առաջ տանելու հա­մար»: Ապա զվարթ շեշտով ավելացրեց. « Որքան աոավկ ևս գոհ պիտի մնայի, եթե ձեր անձնվեր աշխատանքների մեջ նկատի ունենայիք նաև ձեր Մայր Աթոռը ի Սուրբ էջմիածին: Գնահատում եմ ձեր սերը, նվիրումը և օժանդակությանը Մայր Աթոռին: Ցանկանամ եմ, որ աոավկ ևս ծաղկի մեր բոլորի ներդաշնակ ջանքերով Մայր Աթոոո ծառայությանը, մասնավորաբար հայաստանյան մեր այս օրերում»:

3. ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ ՄԻՈՒԹՅԱՆ ՀԱՆՁՆԱԽՄԲԻ ՀԵՏժամը 17.ՕՕ-ին Վեհափաո Հայրապետնընդունեց հոգևորական

և աշխարհական անդամների այն հանձնախմբին, որ տարիներից ի վեր խոսակցություններ է վարում Ամերիկայում 1957թվականից այս կողմ Կիչիկյան Աթոռի իշխանության տակ գտնվող թեմի համա­պատասխան հանձնախմբի հետ:

Բոյորի տեսակետները չսեչուց հետո, Վեհափառն ասաց, որ առաջիկայում պետք է զորացնեյ խոսակցության ընթացքը, լինեչ փոխադարձորեն Լայնախոհ, սրտաբաց և աոաջնորդվեչ մեր ժողովրդի' թե'ամերիկահայության և թե'ընդհանուր Հայ Եկեղեցու բարձրագույն շահերով: ժամանակները փոխվէղ են, նոր պայմաններ են ստեղծվել մեր ազգի, Եկեղեցու և Հայրենիքի համար, հետևաբար անհրաժեշտ Է, որ դեպի թեմական միության միտված ընթացքը ուժեղանա Մայր Աթոռի վերին իշխանության ներքո և միշտ անխտրական ոգով Կիյիկյան Աթոռի նկատմամբ:

4. ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ ԹԵՄԱԿԱՆ ԽՈՐՀՐԴԻ ՀԵՏՎերջին հանդիպումը տեղի ունեցավ թեմական խորհրդի հետ,

որի անդամներից ոմանք արդեն մասնակցկ Էին միության հանձ­նախմբի հանդիպմանը:

Առաջնորդ Խաժակ Սրբազանը ընդհանուր գծերով ներկայացրեց թեմական խորհրդի կազմը, գործունեությունը և կատարած աշխա- տանները: ժողովականները ազատորեն արտահայտվեցին թեմին հազող հարցերի մասին:

Ապա Վեհափառը գնահատեց նրանց զոհողության ոգին և հետևողական աշխատանքը: Իր հիացումը հայտնեց Առաջնորդարա­նում ստեղծված բազմաթիվ բաժանմունքների և նրանց կազմա­կերպվածության համար, շնորհիվ որի ծավալվէղ Է ընդարձակ մի գոր­ծունեության վարչական, հոգևոր-կրոնական, կրթական-դաստիա­րակչական, գիտական-մշակութային, ընկերային և այլ տարածքների մեջ:

Այս հանդիպումների ավարտին տեղի ունեցավ մի ընդու֊ նելաթյան, որին մասնակցեցին նաև Հովվապետական այցեյաթյան կազմակերպիչ հանձնախմբի անդամները:

ՏԵՍԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆ ՆՅՈՒ ՅՈՐՔԻ ԿԱՐԴԻՆԱԼԻ ՀԵՏՇաբաթ, հունվար 13-ի առավոտյան, Նյու Յորքի Կաթոյիկ Եկե­

ղեցու պետ Կարդինայ Ջոն О Քոնըրը իր բնակարանում ընդունեց Ամենայն Հայոց Հայրապետին և պատվեց նախաճաշով: Մթնոյորտը հեռու Էր պաշտոնական լինելուց, որովհետև երկու հին բարեկամներ Էին հանդիպել իրար: Այս ջերմությանը շարունակվեց շուրջ երկու

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ * Р-Գ 35

36 Р-Գ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

ժամ տևած հանդիպման ողջ ըն­թացքում, որի ժամանակ քննարկ­վեցին զանազան նյութեր, ինչպես Հայ Եկեղեցու կացությունը Հա­յաստանում, քրիստոնեական Եկե­ղեցիներին հուզող խնդիրներն ու դժվարությունները նախկին խորհրդային Միության հանրապե­տություններում և ընդհանրապես աշխարհում և կրոնական, ընկե­րային ու քաղաքական հոսանքները Միջին Արևկքում:

Նախաճաշին ներկա էին Կաթոյիկ Եկեղեցու մի շարք բարձ­րաստիճան հոգևորականներ ու աշխարհականներ, իսկ Հայ Եկե­ղեցուց Վեհափառի պատվիրա­կության մաս էին կազմում Խաժակ, Վաչե, Հովնան Սրբազանները,

Վեհափառ Հայրապետի գավազանակիր Ար տակ աբեղա Տիգրանյանը և Կարապետ քհն. Քոչաքյանը:

ՀԱՆԴԻՊՈԻՄ ՓՈՔՐԻԿՆԵՐԻ ՀԵՏՆույն օրը, ժամը 10.30-ին, Վեհափառ Հայրապետը Սուրբ

Վարդան Մայր եկեղեցում հանդիպեց շուրջ 2000 մանուկների և պատանիների հետ: Այս հանդիպումը մասնավոր նշանակություն ուներ, քանի որ Ամենայն Հայոց Հայրապետը Միացյալ Նահանգներ ժամանկու աոաջին իսկ պահին հայտարարեց, որ Սուրբ էջմիածնից դարս այս աոաջին հանդիպումը ձոնում է երիտասարդությանը' ի նշա­նավորումն այն բանի, որ Հյուսիսային Ամերիկայի երկու թեմերը այս տարին հոչակեյ էին « Երիտասարդության տարի»:

Հատուկ արարողությունից և հանդիսությունից հետո, բացման ու ողջույնի խոսքով հանդես եկավ Խաժակ սրբազանը. «.Վեհափառ Հայրապետը գալիս է Անկախ Հայաստանից, որտեղ ձեզ նման բազ­մաթիվ պատանիներ կան: Ես ուրախ եմ, որ դուք միայն դիտողներ չեք, այւ նաև մասնակցողներ» ' խոսքը ուղղե[ով մոտ 150 հոգուց կազմված երգչախմբին, որը ղեկավարում էր Մամիկոն աբեղա Քիւեճյանը:

Վեհափառ Հայրապետին բարի գալուստ մաղթեցին Սուրբ Թովմաս եկեղեցու ( Նյու Զերսի) Քիրիկյան Հայ դպրոցի աշակերտուհի Թափն Պապայանը' հայերենով, և Սրբոց Նահատակաց եկեղեցու

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 37

( Նյու Յոբք) Հայ դպրոցի աշակերտուհի Մելիսա Բրասթերը' անգ­լերենով:

Հայրենի հողից ու շրից կտրված այս հայ մանուկները սրտի ամբողջ տարողությամբ և մաքրությամբ, անկեղծորեն արտահայտում էին իրենց սերը հանդեպ իրենց Հայրիկի, ում հպվելով և խոսք ուղղելով, հոգու սավառնումով զգում էին ներկայությանը Սուրբ էշմիածին մայրական օրրանի և Արարատի հայրական ա հսկող տարածված երկբազակների, որոնց գրկի մեջ կամաց-կամաց վեր է հառնում բռնության շղթաները թոթափած Ազատ և Անկախ Հայաստանը:

Մեծ էր հուզումը և Հայոց Հայրապետի, որ այս փոքրիկների հայացքի մեջ կարոտի և պանդխտության դրոշմը տեսնելով հանդերձ, նշմարում էր նաև ապագայի « հույսի, լույսի և նոր Հայրենիքի» տեսլականը. « Ձեր գեղեցիկ դեմքերը կտեսնեմ լուսավորված, երկնքի պայծառ արևու լույսով և ձեր ներկայությամբ ինձ ավելի թարմացած ա երիտասարդացած կզգամ: Մենք Հայաստանի զավակներն ենք' մեր հայացքը ուղղած ապագային և ոչ միայն անցյալին: Երբ ես ձեր աչքերուն կնայիմ, կտեսնեմ պայծառ ապագան մեր Եկեղեցվո, ժողովուրդի ն և Հայրենիքին: Դուք այն պատահանն եք, որան մեջեն կտեսնենք, ինչ որ պիտի գա: Երբ ես մանուկ էի ձեզի նման, բախտավոր չէի, որովհետև չունեինք ազատ և անկախ Հայաստան: Սակայն իմ մայրս միշտ անկախության նվիրված երգեր կերգեր: Այսօր վերակենդանացած եմ, որովհետև կտեսնեմ, որ մեր Հայրենիքը կվերստանա իր տիպական ինքնությանը: Մենք բախտավոր ենք, որ կտեսնենք այս երազին իրականացումը, սակայն մենք պարտականություններ ու պատասխանատվություններ ունինք զորացնկու համար Հայաստանն ու էջմիածինը: ԱՅՍ ՁԵՐ ԳՈՐԾՆ

38 թ_գ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

է ' ԿԱՌՈՒՑԵԼ ԱՊԱԳԱՆ»:Արարողությունից հետո յուրաքանչյուր պատանի մոտեցավ

Ամենայն Հայոց Հայրապետին և ստացավ նրա օրհնությունը և էջմիածնից բերված փոքրիկ խաչեր: Տասնմեկ տարեկան Վարդան էսայանը, որ մեծապես ուրախացած էր Նորին Սրբության հետ ունեցած հանդիպումից, փսփսաց. « Ինչ սքանչէղի Է»: Իսկ առաջնոր­դարանի Խրիմյան վարժարանի սանուհի 17-ամյա Թամար Այդընը, թարգմանը [ինէղով երիտասարդների մտածումների ու զգացումների, ասաց. «.ՁԷի սպասեր, որ Կաթողիկոսը այնքան մոտ կզգա պատա­նիներով, որոնք իրապես սիրեցին զինք և հավատացին, որ ան պիտի նպաստե Եկեղեցվո հաոաջդիմության: Եվ միշտ կմտածեի, թե ի՞նչ պիտի պատահի Եկեղեցվո, այժմ գիտենք, որ ազդու ջանքեր կկատարվին մեր Եկեղեցվո ապագային համար: ՎԵՀԱՓԱՌԸ ԺՈՂՈՎՈԻՐԴԻՆ ՄԱՐԴՆ է » :

ԱՅՑԵԼՈԻԹՅՈԻՆ ՍՈԻՐՌ ԳՐԻԳՈՐ ԼՈԻՍԱՎՈՐԻՅ ՄԱՅՐ ԵԿԵՂԵՑԻ

Ընդառաջեչով Հյուսիսային Ամերիկայում Կիլիկյան Աթոռի հովանավորությունը վայկող թեմի առաջնորդ Տ. Մեսրոպ արքեպս. Աշճյանի հրավերին, ընկերակցությամբ առաջնորդ սրբազանների, ինչպես նաև հայրապետական շքախմբի մաս կազմող այյ հոգևո­րականների, Վեհափառ Հայրապետը այցկեց Սուրբ Գրիգոր Լուսա­վորիչ Մայր եկեղեցի:

Հակառակ այդ օրերին Նյու Ցորքի ձյունապատ ճանապարհ­ներին ստեղծված երթևեկության դժվարությանը, հավատացյայների խուռներամ բազմությունը ամբողջությամբ յցրկ էր Մայր եկեղեցին:

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 39

Ներկա էին ՄԱԿ-ում Լիբանանի ու Սիրիայի դեսպանները' պպ. Մուբարաքն ու Մուհամադ ՀաԱաքը, Լիբանանի խորհրդարանի նախ­կին հայ երեսփոխան և այժմ Մեծի Տանն Կիւիկիո Ազգային Կենտրոնական Վարչության անդամ պ. Անդրե Թաբարյանը և այլ հոգևորական ու աշխարհիկ անդամներ:

Եկեղեցում տեղի ունեցած կանոնական աղոթքից հետո, առաջ­նորդ Մեսրոպ սրբազանը հանուն Կիլիկիո Աթոռի Գահակայ Արամ Ա Կաթողիկոսի բարի-գայստյան խոսք ուղղեց Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին: Հատկապես անդրադարձավ նրա ավկի քան քառաս­նամյա ծառայությանն ու վաստակին'Անթիլիասի դպրեվանքից մինչև պ ա տ մ ա կ ա ն մեծ նշանակություն ունեցող այն քայլը, որով Վեհափաո Հայրապետը բարձրացավ Ամենայն Հայոց Հայրապետական գահին' նոր դարաշրջանբացկու համար հայրենաբնակ մեր ժողովրդի հոգևոր կյանքի և առհասարակ Հայ Եկեղեցու ու պատմության մեջ: Ապա Սրբազան Հայրը հրավիրեց Նորին Սրբությանը' տալու իր հայրական պատգամը:

Վեհափառը հուզումով ողջանեց ներկա հավատացյալներին' հատկապես անդրադառնաք այն օրերին, երբ ինքը, որպես Ամերի­կայի Արևկյան թեմի առաջնորդ կամ որպես Կաթողիկոս Մեծի Տանն Կիփկիո, նայն եկեղեցու խորանից հաճախ էր իր հայրական խոսքն ուղղկ հավատացյալ ժողովրդին: Այժմ արդեն որպես Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս նույն հարազատությունն է զգում, և ոչինչ չի փոխվեի և շեշտեց Հայ Եկեղեցու միասնականության և փոխադարձ սիրոհրամայականը:

ժողովուրդը բարձր տրամադրությամբ յցված զգաց և տեսավ, որ միասնականության ապրումը խորին ապրումն է Վեհափաո Հայրապետի և հաղորդվեց այդ ապրումով: Արարողության ավարտին Մեսրոպ Սրբազանի առաջարկով Վեհափառը Կիլիկյան իշխանի և իշխանուհու շքանշանով պատվեց ազնվափայւ Տեր և Տիկին Հարուդ և ժոզեֆինա Գյողամերյաններին: Այդ շքանշանի կոնդակը նա տվկ էր, երբ դեռևս Մեծի Տանն Կիփկիո Կաթողիկոս էր, բայց առիթը չէր ներկայացկ շքանշանները հանձնկու հարգկի բարերարներին:

ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴՈՒԹՅԱՆ ՀԵՏՕրվա երկրորդ կեսին Վեհափաո Հայրապետը Նյու Ցորքի

«Մերիոթ» հյուրանոցում հանդիպեց հայ երիտասարդների և պա­տանիների հետ: Շուրջ կկու ժամ տևած զրույցի ժամանակ Վեհափաո Հայրապետը նախ խոսեց այսօրվա աշխարհում, այս չափազանց մեքենայացված ժամանակաշրջանում երիտասարդությանը,' մանա­վանդ հայ երիտասարդությանը սպաոնացող վտանգների մասին թե' Հայաստանում և թե' Սփյուռքում, որ տանում է դեպի անտարբերու-

40 Р-Գ ԱԶՍ՜ԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

թյուն հայրենական արժեքների և ժառանգության նկատմամբ: Ապա հայրական հոգածությամբ համապարփակ և ամբողջական կերպով պատասխանեց այսօրվա երիտասարդությանը հուզող և հետաքրքրող հարցերին:

Նյու Ցորք այցկոէթյան ամենանշանակալից պահերից մեկը եղավ սա, որովհետև շուրշ 400 երիտասարդներ և երիտասարդուհիներ առիթը ունեցան ազատորեն իրենց հարցումներն ուղղելու իրենց Հոգևոր Հորը և ստանալու նրա Հայրական հորդորներն ու ցուցումները, որոնք երկար տարիների փորձից Էին ծնված:

Վեհափառը խոսեց երիտասարդությանը հասկանալի ոճով, մտերմական շեշտով և սրտաբաց անկեղծությամբ: Նրա գլխավոր պատգամն այն Էր, որ երիտասարդությունը իր կյանքը պետք Է ապրի պատասխանատվության և պարտավորության սկզբունքներով:

Երկրորդ' թե երիտասարդությունը չի կարող վավերական լինկ, եթե չունենա ձգտում և նպատակակետ կամ արդար փառասիրություն ավելի բարձր տեղ հասնկու վճռակամ առաջադրությամբ:

Վերջում տրված հյուրասիրությունը աոավկ անկեղծություն և անմիջականություն հաղորդեց այս հանդիպմանը:

ՀՈՒԶԻՁ ՀԱՎԱՔՈՒՅԹ' ՀՈԳԵՀԱՆԳԻՍՏ ՍՈՒՄԳԱ6ԻԹՅԱՆ ԶՈՀԵՐԻ ՀԻՇԱՏԱԿԻՆ

Երեկոյան Սուրբ Վարդան Մայր եկեղեցում տեղի ունեցավ մասնավոր հոգեհանգստյան պաշտոն Սումգայիթի և Բաքվի ցեղասպանության ժամանակ զոհվածների հոգիների համար, որը նախագահում Էր Ամենայն Հայոց Հայրապետը: Արարողությունը, համաժամանակյա թարգմանությամբ ներկայացվում Էր նաև ռուսերեն: Հոգեհանգստյան պաշտոնին ներկա Էին հարյուրավոր գաղթականներ,

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ р_Я- 41

որոնցից շատերը ընտանիքի անդամ կամ բարեկամ էին կորցրել 1988 թվականի այդ սոսկալի օրերին:

վեհափառ Հայրապետը, զուգահեռ անցկացնելով այս և Մեծ եղեռնի միշև, ասաց. « Կուզեմգիտնաք, թե անոնք, որ հոս են, մեռնելու մասին չեն մտածեր: Անշուշտ, մենք բոլորս ալ օր մը պիտի մեռնինք: Բայց ինչ որ կարևոր է' կյանքն է. Աստուծո պարգևը: Մենք չենք կրնար մահացած անձի մը կյանք տալ, բայց կրնանք ապրիլ այնպես, որ կյանքը իմաստ ու արժեք ունենա և նյութական գոյության հետ չփչանա: Հայոց պատմության մեշ շատ հայեր մեռած են, բայց կապրին հայոց լեզուն, մշակույթը, կրոնքը, պատմությունը և հայ ազգը:

ԱՄԵՐԻԿԱՑՈՒՍ* Ա Պ Ա Ս ՏԱ Ն Ա Ծ Ս Ո Ի Մ Գ Ա 8Ի Թ 8Ի Ն Ե Ր

Ասոնք հավիտենական են: Աւցրեցեք այնպես, որ երբ մահը գա, միայն ձեր մարմինը առնե-տանի և ոչ թե ձեր հոգին»: Վերշացնելով իր խոսքը, Նորին Սրբությունը պատգամեց. « Աշխտտեցեք ձեր Տակտի

42 Р-Գ Ա&Ս՜ԻԱԾԻՆ 19 9 б

քրտինքին ապավինկով և ոչ թե ուրիշներե օգնություն խնդրկով: Ձեր հարաբերությունը պահեցեք ձեր Եկեղեցիին և Հայաստանի հետ և հայերեն սորվեցեք: Ուր կամք կա, այնտեղ ճամփա կա. սպասիբո /շ նորհակաչություն) » ;

ԱՅՑԵԼՈԻԹՑՈԻՆ ՍՈԻՐԲ ՆԵՐՍԵՍ ԴՊՐԵՎԱՆՔ

Կիրակի, հունվար 14-ի առավոտյան, Վեհափառ Հայրապետը այցկեց Նյու Ռոշկում գտնվող Սուրբ Ներսես դպրեվանք, որը կա­ռավարվում Է ամերիկյան Երեք թեմերի միասնական ջանքերով և միացյայ հանձնախմբով:

Լուսահոգի Տիրան արքեպիսկոպոսի գաղափարի և ջանքի ծնունդն Էր այս դպրեվանքը, որտեղ այժմ ուսանողներ են պատ­րաստվում Սիացյաչ Նահանգների և Կանադայի տարածքում հոգևո­րական ծառայություն մատուցեյու համար:

Շենքը ենթարկված Էր հիմնական վերանորոգության, հատուկ կերպով կազմակերպված աշխատանքով' գյխավորությամբ դոկսս և տիկ. Րաֆի Հովհաննիսյանների: Ամբողջությամբ գեղեցկորեն շենքի մեջ կատարվեց բացումը Տիրան արքեպիսկոպոսի անունով մկրտված գրադարանի: Խաժակ Սրբազանն ու Տեր Աոաքեչ Այջայյանը Վեհափառին ներկայացրեցին կատարված աշխատանքը:

Վեհափառը, իր հոգևոր կյանքի մեծագույն մասով կապված

1 9 9 6 ւ-ՋՍ՜ԻԱԾԻՆ Р-Գ 4 3

յինկով դպրեվանքին, խոսեց Սուրբ. Ներսես դպրեվանքին արված կարևորության մասին: Նա ասաց, որ Տիրան արքեպիսկոպոս Ներսո- յանը պետք է աոավկ ճանաչվի և գնահատվի, որովհետև նա մեր ներկա ժամանակների ամենագիտնական և եկեղեցապաշտ հոգևո­րականներից մեկն էր, որ իր հատուկ դրոշմն է դրկ մի ամբողջ հոգևորական սերնդի վրա: Աոանց դպրեվանքի որևէ Եկեղեցի չի կարող իրեն վերապահված աոաքկությունը սպասված արդյունավե­տության ու օգտավետությամբ կատարկ: Ահա այս հասկացողու­թյամբ նա բարձրորեն գնահատեց դպրեվանքի համար գործողներին, բարերարներին, դասախոսներին, աշակերտներին և հովանա­վորներին:

ՀԱՅՐԱՊԵՏԱԿԱՆ ՊԱՏԱՐԱԳ ՆՅՈԻ ՅՈՐՔԻ ՍԵՅՆԹ ՋՈՆ ԴԸ ԴԻ ՎԱՅՆ ԵԿԵՂԵ8ՈԻՄ

Հետմիջօրեին Վեհափաո Հայրապետը, ընկերակցությամբ շուրջ երկու տասնյակ Հայ և Եպիսկոպոսական Եկեղեցիների հոգևորա­կանների, « Հրաշափառի» հոգեպարար երգեցողությամբ, մուտք գործեց Նյու Ցորքի հռչակավոր ՍկնթՋոն Դը Դիվայն Մայր տաճար, ար Հայրապետական Սուրբ պատարագ մատուցեց: Սա կաթողիկո­սական ընտրությունից հետո աոաջին հայրապետական Պատարագն էր, որ Վեհափաո Հայրապետը մատուցեց Հայրենիքից դուրս:

Ավեյի քան 3000 հավատացյալներ էին ներկա Միացյալ Նահանգների ամենաընդարձակ Մայր տաճարում, որ հայտնի է իր մարմարյա սյուներով, գեղեցկազարդ փայտյա քանդակներով և Լուսավոր ու գունավոր պատուհաններով:

44 Р-Գ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1996

Հընթացս Սուրբ Պատարագի Ամերիկայի Հայոց Արևելյան թեմի ԱոաջԶորդ Խաժակ արքեպս. Պարսամյանը ներկայացրեց Ռիչարդ Գրին եպիսկոպոսին, որն ասաց, թե Գարեգիս Ա-ի ընտրությունը « մի մեծ հույս է Հայաստանի համար», և ապա, խոսքը ուղղելով Նորին Սրբությանը, ավելացրեց. « Այս Մայր տաճարում մենք միշտ պատվո աթոո ունենք, և Դուք միշտ տեղ պիտի ունենաք մեր սրտերում»:

Այնուհետև հավատացյալ բազմությանը քարոզեց Վեհափառ Հայրապետը, շեշտելով ճշմարիտ սիրո արժեքն ու կարևորությունը: Վեհափառը ի մասնավորի ասաց. « ճ՛շմարիտ սերն ունի երեք միաձուլ­ված աղբյուրներ' մաքուր սիրտ, մտքի բարեկամեցողություն և անկեղծ հավատք: Չկա կրոնք մը, որ սիրո մասին չի խոսիր, սակայն միայն քրիստոնեության մեշ է, որ խաչը կա'շոշափելի մարմնավորությունը սիրո: Ես ձեզի կա գամ որպես ձայնը Ս. էշմիածնի, որպես ձայնը ազատ ու անկախ երկրի մը, որպես ձայնը Հայաստանի ժողովուրդի ն: Այս ձայնը հստակ է: Մենք պիտի մնանք ա՜յն, ինչ որ էինք նախապես, երբ ազատությունն ու անկախությունը երազ էին: Մենք այլևս այն ժողովուրդը չենք, որ անցյալին էինք'բաժանյալ և անհամերաշխ: Եթե մենք մեկ սիրտ ունինք, մեկ հավատք, մեկ հոգի, թող ըլլա՜նք մեկ մարմին: Իմ կարելիս պիտի ընեմ այդ միությանը հառաշ բերելու համար: Թող ձեր սերը լեցնե իմ սիրտս: Թող ես ինձի հետ տանիմ ձեր այդ սերը»:

ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ ՃԱՇԿԵՐՈՒՅԹ ԱՐԵՎԵԼՅԱՆ ԹԵՄԻ ԿՈՂՄԻՑ

Երեկոյան ժամը 20.00-ին Նյու Ցորքի «Ուոչդբրֆ Աստորիա» հյուրանոցում, որտեղ հանգրվանում էր Վեհափառ Հայրապետը, տեղի ունեցավ ճաշկերույթ' ի պատիվ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Ն. Ս. 0. Տ. Տ. Գարեգին Ա-ի: Այս հանդիսությանը գագաթնակետն էր Նորին Սրբության' Նյու Ցորք վեցօրյա այցկաթյան: Ավելի քան 1400 հոգի ներկա էր հյուրանոցի շքեղ «Огапй Ва11гоот» դահլիճում: ժողովրդի ցանկությանը, հանդիպել և հաղորդակցվել Վեհափառ Հայրապետի հետ, շատ մեծ էր և աննկարագրկի, որի վկայությանն է սպառված հրավիրատոմսերից հետո կազմակերպող հանձնախմբի կողմից հարյուրավոր դիմումների մերժումը' տեղ և հնարավորության չլինկու պատճառով:

Նորին Սրբության բացման աղոթքից հետո, հանդիսավար Կարո Կարիպյանը ներկայացրեց ճաշկերույթի ատենապետահի Տիկ. Ծաքե Սխչյանին, որ իր բարիգալստյան խոսքում, դաոնալով ողշ ամերիկա­հայության թարգմանը, մեծ հուզումով ասաց. « Հարյուրավոր սրտեր կսպասեն Ձեր օրհնությանը, Վեհափառ Տեր, որի կարիքը մենք ունենք ամեն բանե ավկի»:

1 9 9 6 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 4 5

Ապա, խոսք առնէղով, Հայրապետական Այցելության Կենտրո­նական Հանձնախմբի ատենապետ և Հայկական Համագումարի Տնօրենների ժողովի ատենապետ Կարչ Բազարյանն ասաց, որ «Ազատ ու Անկախ Հայաստանի հիմնադրությամբ, արդեն ժամանակն է, որ Հայ Եկեղեցին ևս իր պատյանեն դուրս էղէե, վերահաստատե Եկեղեցվո ավանդությունները և առաջնորդություն տա: Մենք կբաժնենք Ձեր հանձնառությունները Հայաստանի հանդեպ՛»: Սրտի խոսքեր ասացին նաև փաստաբան Գարեգին Արզումանյանը, Առաջնորդարանի Թեմական Խորհրդի ատենապետ, դատավոր վինսենթ Քյուրահյանը և այյոք:

Այնուհետև ներկաները դիտեցին Վեհափառ Հայրապետի ընտրության և գահակաչության առթիվ նկարահանված ութ րոպե տևող ժապավենի ցուցադրությունը և մեկ անգամ ևս անդրադարձան ու վերհիշեցին այդ պատմական և բեկումնային իրադարձությանը:

« Գ. Հովնանյան Ընկերության» նախագահ Արա Հովնանյանը, որը որպես օրվա գչխավոր խոսնակ ներկայացրեց «եզական հե­ռանկար մը»: Կենտրոնանալով այնբոչոր հարցերի վրա, որոնց այսօր դեմ-հանդիման Է գտնվում ամերիկահայ երիտասարդությանը, խոսեց «Ամերիկայի Մագդընըլդսի սերունդին մասին' պատրաստ կերակուրի արագ սպասարկություն, մեքենաների միջոցավ դրամատան գործառնության, ապրանքներա զանազան տեսակներ ներկայացնող գիրքերե ապսպրանք' նամակատան միջոցավ, ինքնաշարժերու հեռաձայններ և «ֆաքս»ի գործիքներ: Այսօրվան սերունդը աճա-

46 Р-Գ ԱՃՍ՜ԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

պարանքի մեջ է: ժամանակն ու հանգստավետությանը ճակատա­գրականորեն կարևոր են, բայց կարիքը կա նաև մարդկային հոգեկան արժեքների մշակմանը մեր կյանքում, և դա Եկեղեցու դերն է»:

Ամերիկայի Հայոց Արևկյան թեմի Առաջնորդ Խաժակ Սրբա­զանը, ներկայացնկով Գարեգին Վեհափառին, ասաց. «Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ Էջմիածինը չհաստատեց տեղական գույն մը տալու համար հայկական հողին... Էջմիածնի իրական և բնական ճակատագիրը միշտ եղած է' Ը Ա ա լ կեդրոնը ոչ միայն Հայաստանի, այ[ե երկրի վրա տարածված Հիսուս Քրիստոսի կրոնքին հայ ժողովրդի կյանքում: էջմիածնի գործունեության դաշտը համահայկական է: Ան պետք է ուղղության տա Եկեղեցվո, հեղինակությամբ չածե օրվան հարցերը, ուսուցումներ ջամբե մարդու և Աստածո հավիտենական հարցամներա մասին և առաջնորդության տա յուրաքանչյուր հայ հոգիի: Այս կենսական դերը լավագույնս պիտի կատարե արտակարգ կարողության, խորունկ հոգևոր և բարոյական հատկություններ ունեցող առաջնորդ մը, որ զորավոր իմացականությամբ և արժանիք­ներով կարենա հաղորդակցիւ թե'համեստին և թե'իմաստունին հետ առաջնորդ մը Տ. Տ. Գարեգին Աոաջինի իմացական բարձր կարո­ղությամբ: Եվ որպեսզի Կաթողիկոսը կարենա իր պաշտոնը կատարեի ան կարիքը պիտի ունենա բանի մը, որ միայն իր հոտը կրնա տալ իրեն՝ միասնականությանը իր բոլոր զավակներու»:

Այս բոլոր խոսքերից և բարեմաղթանքներից հետո, ներկաներին իր հայրական օրհնությունն ու պատգամը տվեց Վեհափաո Հայրա­պետը' նախ շնորհակաւաթյան հայտնելով Հայրապետին վայեյ այսքանբարձր ընդունելության և ջերմության համար, ապա շեշտելով, որ այսօրվա ազատ և անկախ Մայր Հայրենիքում և վերանորոգվող Սուրբ էջմիածնի համար յուրաքանչյուր հայ մարդ դեր և պարտակա­նություն ունի կատարկիք: Ապա գնահատեց թեմից ներս կատարված և կատարվող աշխատանքները' մաղթելով և խրախուսելով նոր եռանդով ու աոավկ նվիրումով իրագործկ դրանք:

Վեհափառի խոսքից հետո Առաջնորդ Խաժակ սրբազանը հայտարարեց հետևյալ նվիրատվությունները. Տեր և Տիկին Գևորգ և Սիրվարդ Հովնանյան' 200.000 դպար էջմիածնի Հոգևոր ճեմարանի վերանորորոգաթյան համար, Դոկտ. և ծիկին. Հարության և Շաքե Մխչյան' 100.000 դոլար, Տեր և Տիկին Հրայր և Աննա Հովնանյան' 100.000 դոյար, Ամերիկայի Հայոց արևկյան թեմի առաջնորդարան' ЗО.ООй դպար:

Այս սիրո ճաշով էւ ավա՛րտվեց Վեհափաո Հայրապետի այցկաթյանը Նյու Ցորքի շրջան, ար բնակություն հաստատած հայորդիները զգացին Ամենայն Հայոց Ընդհանրական Հայրապետի հայրական ջերմ սերն ու գնահատանքը' որպես մխիթարություն

ստանալով նրա օրհնություններն ու սրտագին հորդորները Եկեղեցու և Հայրենիքի վերաշինության Աստվածահաճո գործում և առաքկաթյան մեջ:

ՆԱԽԱՃԱՇ Ն8ՈԻ ՅՈՐՔԻ ՔԱՂԱՔԱԳԵՏԻ ՄՈՏ Երկուշաբթի, հունվար 15-ին, Նյու Յորքից մեկնկուց առաջ,

Վեհափառ Հայրապետը նախաճաշի հյուրը եղավ քաղաքապետ Ռուդոլֆ Ջողիանիի' նրա բնակարան « Կրեյս Մենշըն»ում: Քաղա- քապետի և իր Տիկնոջ'Զոզիանիի կազմակերպած այս հանդիպմանը ներկա էին Հայ Եկեղեցու բարձրաստիճան հոգևորականները, Րաբբի Արթուր Ծնայերը, Ռուս Ուղղափառ Եկեղեցուց'Հայր Լեոնիդ Կիշկով- սկին, և մոտ 100 հայ և ամերիկացի հրավիրյաւներ:

Քաղաքապետ Զողիանին իր բարի գարւտյան խոսքում ասաց. «Պատշաճ էր, որ Դոկտ. Մարտին Լաթեր Քինգ Կրտսերի ծննդյան հիշատակության օրը միության, համագործակցության և հարգանքի ոգով մենք հավաքվեինք այստեղ: Մենք պատվված ենք մեզ զգում' մեր քաղաքում ընդունելով Նորին Սրբությանը: Հայ ժողովուրդը աշխարհին ցույց է տվեի որ քաջության և վերապրեիւ կամքով տոգորված մի ժողովուրդ է: Ընտանիքի և Հայրենիքի, մշակույթի և ժառանգության, հավատքի և Հայ Եկեղեցվո սկզբունքների հանդեպ հայ ժողովրդի ցուցաբերած հավատարմության շնորհիվ, հարյուրավոր և հարյուրավոր տարիներ զորավոր կամքով կարողացկ է դիմադրկ բոլոր դժվարություններին: Հայ ժողովրդի Լավատեսության և հույսի ոգու շնորհիվ է, որ կատարվկ է Նորին Սրբության ընտրությունը»:

Վեհափառ Հայրապետը իր խոսքում պատմեց այն դժվարու­թյունների մասին, որոնք հայ ժողովուրդը կրում է այսօր: Նա բարձ­րորեն գնահատեց Մարտին Լութեր Քինգի հիշատակը: Խոսեց քրիստոնեական հավատքին հայ ժողովրդի հավատարմության մասին: Մանրամասնաբար անդրադարձավ Հայաստանում տիրող կացությանը:

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԸ ՎԱՇԻՆԳՏՈՆՈԻՄՄեկնեյով Նյու Յորքից, Վեհափառ Հայրապետը ժամանեց

ԱՄՆ-ի մայրաքաղաք Վաշինգտոն, ար շատ կարևոր պաշտոնական հանդիպումներ ունեցավ:

ՀԱՆԴԻՊՈԻՄ ՄԻՋԱՋԳԱՑԻՆ ԴՐԱՄԱՏԱՆ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՀԵՏ

Առաջինը տեղի ունեցավ նայն օրը' Միջազգային Դրամատան նախագահ Ջկմս Ուոլֆենսոնի հետ: Նա իր սեփական բնակարանում

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 4 7

48 Р-Գ Ա&Ս՜ՒԱԾԻՆ 1996

ճաշով պատվեց Վեհափառին: Այս առիթով Վեհափառ Հայրապետը Հայաստանի Հանրապետության կառավարության և ժողովրդի խոր գնահատանքը փոխանցեց Միջազգային Դրամատան նախագահին' Հայաստանին ցուցաբերած կարևոր օժանդակության համար: Նախագահ Ջեյմս ՈւոյֆենսոԸը, հանուն Միջազգային Դրամատան անձնակազմի, իր հիացումը հայտնեց Հայաստանի կառավարության նախաձեռնությունների և սկիզբ առնող սեփականաշնորհման գործընթացի համար, որոնք պիտի սատարեն տնտեսական հիմնականբարենորոգումներին:

Վեհափառ Հայրապետը ի մասնավորի ասաց. « Վերջին ինն ամիսներու ընթացքին Հայաստանի մեջ բնակություն հաստատելով, ականատես եղա Միջազգային Դրամատան կողմե Հայաստանին կատարած գնահատելի աջակցության: Քանի մը հանդիպումներ ունեցա Միջազգային Դրամատան Երևանի ներկայացուցիչ Վահրամ Ներսիսյանցի հետ, որ եռանդով ու ձեռնհասությամբ Հայաստանի մեջ գործադրության կդնե Միջազգային Դրամատան ծրագրերը: Այցելեցի կարգ մը վայրեր, մասնավորաբար երկրաշարժի գոտի}ւ շրջանը, ուր տեսա հարյուրավոր վերակառուցված բնակարաններ, որոնք պիտի տրամադրվին երկրաշարժի պատճաոավ անտուն մնացած ժողովարդին: Միջազգային դրամատունը հարազատ գործակիցի մը դեր կկատարե Հայաստանի վերակառուցման ու զարգացման կարևոր գործի մեջ»: Նորին Սրբությանը շեշտեց նաև Հայաստանի նոր Հանրապետությունում ճանապարհների շինության և տարբեր ձեռնարկությունների հաստատումն'ի խնդիր տնտեսական պայմանների բարելավման:

Այս հանդիպմանը Վեհափառ Հայարապետինընկերակցում էին ՀՀ ԱՄՆ-ի դեսպան Ռուբեն Ծուգարյանը, Ամերիկայի Հայոց արևելյան թեմի Աոաշնորդ Խաժակ արքեպս. Պարսամյանը, արևմտյան թեմի Աոաշնորդ Վաչե արքեպս. Հովսեփյանը, Հայրա­պետական այցկաթյան կենտրոնական հանձնախմբի ատենապետ Կաոլ Բազարյանը, Վաշինգտոնի տեղական հանձնախմբի ատե­նապետ Մ. էրքիլեթյանը և Հայկական Համագումարի գործադիր տնօրեն Ռոս Վարդյանը: Մոտ երկու ժամ տևող ճաշ-հանդիպման ընթացքին հայկական պատվիրակությունը արծարծեց հարցեր' Անդրկովկասում անմիջական և հետպատերազմյան շրջանային զարգացման կարիքների կապակցությամբ, որոնցում աոաշնահերթ նկատվեցին փոխադրության, հաղորդակցության և վառելանյութի վերաբերյալ ծրագրերը:

Քննարկվեցին Ամերիկահայոց առաշնորդարանի Հայաստանի Օգնության Ֆոնդի և Հայկական Համագումարի զարգացման մեջ եղող ընթացիկ ծրագրերը: Որպես Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս, Նորին

199ճ ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 4 9

Սրբությունը վերահաստատեց իր բարձր գնահատանքը Հայաստանի Օգնության Ֆոնդին, որպես ոչ-կառավարական կազմակերպություն' նպատակ ունենալով զորավիգ կանգնեւ տնտեսական ծրագրերի զարգացմանը Հայաստանի բոլոր գյուղական շրջաններում:

Նախագահ Ուոլֆենսոնը նշեց, որ ոչ-կառավարական կազմա­կերպությունը ամենաազդու միջոցն է և արագ դյուրություններ է ստեղ­ծում փոքր ծրագրերի իրագործման համար, որոնք համապատաս­խանում են ՀՕՖ-ի նպատակներին:

Նախագահ Ուոլֆենսոնը մեծ հետաքրքրություն ցուցաբերեց շրջանային զարգացման հարցերի և Միջազգային Դրամատան համագործակցության կապակցությամբ' ոչ կառավարական ձեռներեց կազմակերպությունների հետ: Նա ցանկություն հայտնեց նաև այցկկ Հայաստան: Ապա շեշտեց, թե նախկին Խորհրդային Միության հան­րապետությունների մեջ նոր անկախություն ստացած և տնտեսապես բարենորոգվող գլխավոր երկրներից մեկը Հայաստանն է:

Նախագահ Ուուֆենսոնի հետ ներկա էին նաև Միջազգային Դրամատան գործադիր տնօրեն էվելին Հերֆգենսը, նախագահի խորհրդատու Մաթ Մգհիվը և տնտեսական ծրագրավորման ու միջոցների տեղաշարժման փոխնախագահ Ցոհաննես Լինը:

Հանդիպման ավարտին Ամենայն Հայոց Հայրապետը խոսեց Հայ Եկեղեցու ստանձնած դերի մասին և իր խոսքը վերջացրեց' ասկով. « Եկեղեցին', որ 70 տարիներե ի վեր լճացած վիճակի մը մատնված էր, այժմ թևակոխած է ներքին վերանորոգման ու բպորին ծաոայկու սահմանված աոաքկության նոր ժամանակաշրջան մը»:

ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ ՀԱՅ ՀԱՄԱՅՆՔԻ ՀԵՏԴրամատան նախագահի հետ պաշտոնական տեսակցությունից

հետո, Վեհափաո Հայրապետը հանդիպեց Վաշինգտոնի հայ համայնքի հետ'տեղի Սուրբ ՄարիամԱստվածածին եկեղեցում: Շուրջ 300 հայեր ներսից ու դրսից ուղղակի շրջապատել էին փոքրիկ Եկեղեցին, ստանալու համար իրենց Հայրապետի օրհնությունը: Վեհափաո Հայրապետը հինգ եպիսկոպոսների և թեմի հոգևո­րականների առաջնորդությամբ «.Հրաշափառ»-ով մուտք գործեց Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի, որտեղ ջերմության և ոգևորության մթնոէորտամ կ տվեց իր հայրական պատգամն ու օրհնությունը:

Նախ հոգևոր հովիվ Տեր Վրթանես քահանան ջերմ խոսքերով բարի գալուստ մաղթեց Վեհափաո Հայրապետին: Ապա Նորին Սրբությունը, խոսքն ուղղկով հատկապես երիտասարդներին, շեշտեց, որ Հայ Քրիստոնեության նոր դարաշրջան էբացվկ, և այն կարևորկու ու արժևորկու մեջ մեծ է երիտասարդության դերը. « Այժմ էջմիածինը Քրիստոնեական ազատության նոր պայմաններ է վայեյում, և ես եկկ

50 Բ-Գ - ԷՋՄԻԱԾԻՆ 19 9 б

եմ այդ վերանորոգության հոգին ձեզ բերելու: Սիրել Հայրենիքը մի բան է, բայց լավագույնը այդ երկիրը կառուցելն է. Հայրենիքը սիրել ի՞նչ արժեք անի, եթե դուք այն գործի չվերածեք սեփական հարազա­տությամբ և չկրեք բոլոր դժվարություններն ու ծանրությունները»:

Ապա եկեղեցու սրահներից մեկում տեղի ունեցավ հարցազրույց և երկխոսություն Վեհափառ Հայրապետի հետ, որի ընթացքում Ամենայն Հայոց Հայրապետը պատասխանեց արդի աշխարհում մարդկությանը հուզող տարբեր հարցերին, միևնույն ժամանակ նաև ներկայացնելով Հայ Եկեղեցու վերաբերմունքն ու դիրքորոշումը դրանց նկատմամբ:

ՀԱՆԴԻՊՈՒՄՆԵՐ ՀՅՈՒՐԱՆՈՑՈՒՄՀունվարի 15-ի հետմիջօրեին Վեհափառ Հայրապետը Հյուրա­

նոցի իր հյուրասենյակում ընդունեց « ՎաշիԸգտոն Թայմզ» և « Վաշինգտոն Փոստ» թերթերի, ինչպես նաև « Ամերիկայի Ձայն» ռադիոկայանի թղթակիցներին, որոնց հարցումներին Հայ Եկեղեցու և հայ ժողովրդի այժմյան կացության մասին պատասխանեց հանգամանորեն:

* * *Նայն երեկո Վեհափառ Հայրապետն ընդունեց Բալթիմորի

Կարդինալ Քիլարին և իրեն ընկերակցող եպիսկոպոսներին ու վարդապետներին: Հանգամանորեն խոսվեց Ամերիկայի Կաթոլիկ Եկեղեցու Եպիսկոպոսների Համագումարի և Հայ Եկեղեցու փոխ­հարաբերությունների մասին: Կարդինալ Քիլարը եղկ էր այդ Հա­մագումարի նախագահը:

խոսակցության նյութ եղան էկումենական հարցեր, որոնք այսօր այնքան տիրական տեղ են գրավում արդի աշխարհի քրիստոնեական Եկեղեցիների կյանքում:

ԸՆԹՐԻՔ' Ի ՊԱՏԻՎ ՎԵՀԱՓԱՈ* ՀԱՅՐԱՊԵՏԻԵրեկոյան « Մարիոթ» հյուրանոցի շքեղ սրահներից մեկում

պաշտոնական ճաշկերույթ տրվեց'ի պատիվ Վեհափառ Հայրապետի, որին ներկա էին ավկի քան 300 հոգի: Մեծաթիվ կայթ ունեցողները հայտնեցին իրենց խորին ուրախությունը Վեհափառ Հայրապետի շնորհաբեր այցկության առիթով:

Վեհափառ Հայրապետն իր գոհունակությունը հայտնեց մեկ անգամ ես Վաշինգտոնամ գտնվկու համար և ասաց, որ տեղի հայերը մեծ դեր ունեն կատարկու, որովհետև գտնվում են մի հզոր տերության մայրաքաղաքում:

Նա կոչ ուղղեց, որ միասնականության կարգախոսը դաոնա կյանք, որովհետև դրանով միայն մենք կարող ենք հարգանք ներշնչկ

1 9 9 6 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 51

բպոր օտարներին և բարձր շահեր ապահովկ մեր Եկեղեցուն, Հայ­րենիքին և նորանկախ պետությանը:

Վեհափառը հանգամանաւից կերպով ներկայացրեց Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածնի կացությունը և առհասարակ Հայաստանի ներկա դրությունը: Կոչ արեց, որ աջակցությունը Մայր Աթոռին և Մայր Հայրենիքին չհասկանայ օժանդակություն բառի տակ, այլ ըմբռնկ ինքնակերտում, ինքնօգնություն գաղափարներով:

ՀԱՆԴԻՊՈԻՄ ԳՑՈԻՂԱՏՆՏԵՍՈԻԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐՈԻԹՑՈԻՆՈԻՄ

Հաջորդ օրը, Երեքշաբթի, հունվար 16-ին, Նորին Սուրբ Օծության ղեկավարած պատվիրակությունը հանդիպում ունեցավ Գյուղատնտեսության նախարարությունում:

Միացյալ Նահանգների հանձնախումբը գւխավորում էր նախարարի տեղակաւ Եվգին Մասը և որին ընկերակցում էին գյուղա­տնտեսության նախարարության արտաքին հարաբերությունների բաժնի ներկայացուցիչներ Գլեն Ոսսյթմանը, Զի մ Նիգիստոնը և Ֆիփպ Լիթարթը, բուորն էլ բարձր պաշտոնյաներ, որոնք առնչվում են Հայաստանին տրվող օգնության հետ:

Նախարարի տեղսւկալը ողջունեց Վեհափառ Հայրապետին ու իր պատվիրակությանը և հաղորդեց նախարարի' Դան Գչիքմանի ողջույնները, որն այդ պահին բացակայում էր երկրից: Նա սիրով խոսեց իր Հայաստան այցկաթյան մասին' ասեւով. « Հայաստանը մի երկիր է, որը ես համարում եմ քրիստոնեության օրրանը»:

Նորին Սրբությունը շնորհակա[ություն հայտնեց նախարարի տեղակալին և իր հանձնախմբին այն շոշափելի օգնության համար, որը նրանք տրամադրում են Հայաստանին Հայ Օգնության Ֆոնդի {ՀՕՖ) միջոցով: 1992 թվականից սկսած Գյուղատնտեսության նախարարության հատկացրած նպաստեբն անցնում են 70 մլն ԱՄՆ դոլարից:

Վեհափառ Հայրապետը հատկապես նշեց, որ «.արտաքին օգնությունը, թեև դրա կարիքը կա, չի կարող և չպետք է փոխարինի տեղի այնջանքերին, որով մարդիկ վաստակում են իրենց ապրուստը: Մենք զգուշորեն ենք օգտագործում օգնությունը, միայն ժամանա­կավոր բացը ւրացնելու համար' առանց կախվածություն ստեղծկու. մենք ընթանում ենք երկար ժամանակ պահանջող մեր զարգացման նախագծերի իրագործման ճանապարհով»:

Պրն. Մասը մեծ գոհունակություն հայտնեց այն բանի համար, որ ինքը կարողանում է օգնկ Հայաստանին կարիքի այս պահին, և

ավկացրեց. «Զերդ Սրբության, մենք կիսում ենք Ձեր անհանգստու­թյանն ու հեռատեսությունը, որ պետք չէ օգնությամբ միայն երբ պայմանները կայունանան: Մենք արդեն զբաղվում ենք այնպիսի նախագծերով, որոնք վեր են զուտ պարզ և անմիջական օգնության

յինկոչցյչի պարյ}ը ՍիմոԸ ՊաԱանը ամփոփ

ընդհանրացմամբ ներկայացրեց պարոն Մասի զարգացման նախագծերը, որոնք զարգացողական ոգին են ներարկում Հայաստանի

Նախարարի տեղակայըևիր անձնակազմը իրենց գնահատանքն արտահայտեցին ՀՕՖ-ի ներդրած ջանքերի համար' ինչպես օգնությանը բաժանկիս, այնպես կ երկար ժամանակ պահանջող զարգացման նպատակների համար այդ օգնությանը աստիճանաբար բաշխկիս:

Շուրջ մեկ ժամ տևած հանդիպման վերջում Ամենայն Հայոց Հայրապետը, ի նշան գնահատանքի, պարոն Մասին նվիրեց Սուրբ էջմիածնի Մայր տաճարի փայտյա մանրակերտը, իսկ տեղակաչը Վեհափաո Հայրապետին հանձնեց մի արծաթե գավաթ Միացյաչ Նահանգների Գյուղատնտեսության Նախարարություն դրոշմով:

ՀԱՆԴԻՊՈԻՄ ԱՄՆ ՆԱԽԱԳԱՀ ԲԻԼ ՔԼԻՆԹՈՆԻ ՀԵՏ

Հունվարի 16-ի կեսօրին Ամենայն Հայոց Հայրապետը, Սպիտակ Տան « Օվըյ» գրասենյակում հանդիպում ունեցավ Միացյաչ Նահանգների նախագահ Բիյ Քյինթոնի հետ:

Վեհափաո Հայրապետի շքախմբին անդամակցում էին Վաչե և Խաժակ սրբազանները և Հայաստանի դեսպան Ռուբեն Շագարյանը: Ներկա էին Ամերիկայի Ազգային Ապահովության Խորհրդի գչխավոր խորհրդական Տիար էնթնի Լեյքը և Նախագահի մի քանի ավագ խորհրդականներ:

Բացառիկ, ջերմ և սիրաչիր այս հանդիպումը տևեց երեսան րոպե և Վեհափաո Հայրապետի կողմից բնորոշվեց որպես մեծապես արդյունավետ:

Ամենայն Հայոց Հայրապետը իր խորին երախտագիտությունը հայտնեց Միացյայ Նահանգների ղեկավարությանը, որ շարունա­կաբար մարդասիրական օգնություն է ուղարկում Հայաստան, և հատկապես շեշտեց նախագահ Քէինթոնի անձնապես զորավիգ փնկը Հայաստանի անկախությանը. « Տակավին միայն ինը ամիսե ի վեր է, որ հաստատված եմ Հայաստան' Հայաստանյայց Եկեղեցվո բարձրա­գույն պաշտոնին ընտրվեչե ետք: Նույնիսկ այս կարճ ժամանա­կաշրջանին մեջ կրցա դրական փոփոխություններ տեսնկ հայ ժողո-

52 Р-Գ • [ и Աք ! քՒԱ^ Ն - 6

»м-«

ՎԵՀԱ

ՓԱՌ

ՀԱՅՐ

ԱՊԵ

ՏԻ

ՀԱՆԴ

ԻՊՈՒ

ՄԸ

ԱՄՆ

ՆԱԽԱ

ԳԱՀ

ԲԻԼ

ՔԼԻՆ

0ՈՆԻ

ՀԵ

Տ

«Ս.

ԳՐԻԳ

ՈՐ

ԼՈՒՍ

ԱՎՈՐ

ԻՉ»

ՇՔԱՆ

ՇԱՆԻ

ՀԱ

ՆՁՆՈ

ՒՄ

ԱՄՆ

ՆԱԽԱ

ԳԱՀ

ԲԻԼ

ՔԼԻՆ

ԹՈ

ՆԻՆ

1996 ԱՋ1քիԱԾՒՆ Р-Գ 53

վարդի կյանքին մեջ, որը կարելի դարձավ շնորհիվ նախագահ Լևոն Տեր- Պեարոսյանի գլխավորած պետության իմաստուն ղեկավա­րության և հասարակական կյանքի այչ պատասխանատուների գործակցության » :

Ապա Նորին Սրբությանը նախագահ Քփնթոնին պարգևատրեց « Սուրբ Գրիգոր Լասավորչի» բարձրագույն շքանշանով'Հայաստանի անկախությանն ի նպաստ ցուցաբերած օժանդակության համար, ինչպես նաև հատկապես աո ի երախտագիտություն Միացյալ Նահանգների տրամադրած մեծ օգնության: Նախագահը նշեց, որ մասնավոր կապ գոյության ունի Միացյալ Նահանգների և Հա­յաստանի միջև ա հայս հայտնեց, որ շնորհիվ իր հանձնառության, այդ կապը ավելի պիտի խորանա:

Վեհափառ Հայրապետը նախագահին ուղղելով խոսքը ասաց, «ինձի համար մասնավոր երջանկության և գեղեցիկ առիթ մըն է իմ շնորհակալության և երախտագիտության խոսքս արտահայտելու հանուն մեր Սուրբ Եկեղեցու և Հայաստանի ժողովրդի: Իսկ Ձեր միջոցավ ալ' արտահայտելու Միացյալ Նահանգներու կառավա­րության և ժողովրդին» :

Նախագահ Քլինթոնը և Ամենայն Հայոց Հայրապետը խորհրդակցեցին և իրենց խորունկ մտահոգությունները հայտնեցին Ղարաբաղի հարցի կապակցությամբ և ընդհանուր աոմամբ' Կովկասի կացությամբ:

Նորին Սրբությանը նախագահին հայտնեց Ղարաբաղ կա­տարած իր այցելության, ինչպես նաև անցնող հունիս ամսին Մոսկվայում Կովկասի մահմեդականների ղեկավար Շեյխ Ուլ Իսլամ Փաշազադեի և Ռուս Եկեղեցու Ալեքսի Պատրիարքի հետ ունեցած հանդիպման մասին' անդրադառնալով, որ հարցը կրոնական բնույթ չանի: «Ղարաբաղի հայերը և ազերիները չեն կռվիր քրիստոնյայի- իսլամի հարցերուն համար: Հարցերը կվերաբերին մարդկային իրավանց, արդարության և ինքնորոշման», շեշտեց Վեհափառը:

Նախագահն ու Վեհափառ Հայրապետը նշեցին նաև Հայաստանի բոլոր հարևանների հետ բարելավ հարաբերություններ ունենալու կարևորությունը, ինչպես նաև համագործակցությունը արևմտյան աշխարհի հետ: Այս նեղ օրերին Հայաստանը, Ադրբեջանն ու Վրաստանը միասնաբար են դիմագրավում մի շարք դժվա­րություններ' անկախությունը աոավկ զորացնկու, բարգավաճկա, ժողովրդավարական վարչաձևը բարկավեղու, մնայուն խաղաղության հաստատկա և իրենց կապը ամրապնդկա միջազգային հանրակ- ցության հետ:

Նախագահը ջերմորեն ողջանեց խաղաղության այս նոր շրջանը և գնահատեց ամերիկահայ գաղութի ընծայած մարդասիրական

54 Բ-Գ էձՍ՜ԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

օժանդակությունը Հայաստանի С: Նորին Սուրբ Օծությունը կոչ ուղղեց նախագահին, որ կարկին գործի համագործակցկա համար Ռուսաս­տանի, Եվրոպական երկրների և Հայաստանի հարևան պետություն­ների հետ « հաստատակամությամբ աշխատելու հարցի լուծման համար'խաղաղ միջոցներով և բանակցություններով, որպեսզի հարկ չըւլա հարցերը կոիվի և բանակի միջոցավ լուծել»:

Այնուհետև Վեհափառ Հայրապետը ավելացրեց. « Մեր Մայր Հայրենիքը'Հայաստանը, Սովետական Միութենենդուրս գալենհետո, կմտնեխաղաղության և անկախության նոր շրջանին մեջ բազմաթիվ դժվարություններ դիմագրավելով, հատկապես 1988-ի ահռելի երկրաշարժենհետո, Ազերբեյջանի և Ղարաբաղի Հայոց միջև ծագած հարցերը, և հանրածանոթ շրշափակումը, որ ցարդ կպարտադրվի: Հակառակ ստեղծված այս չափազանց դժվարին պայմաններուն, փառք կա տամ Աստուծո, մեր ժողովարդին ցուցաբերած դիմանալու ոգիին համար»:

Վեհափառը առանձնապես խոսեց Հայց. Առաքելական Եկեղեցու բերած և առավել ևս բերկիք մասնակցության մասին մեր ժողովրդի ազգային-պետական վերականգնման գործին: Եկեղեցին այժմ լծված է հոգևոր և բարոյական առողջ սկզբունքները մեր ժողովրդի կյանքում տարածկա հիմնական աշխատանքին, ըստ Քրիստոսի Ավետարանի ուսուցումների և մեր հայրերի դարավոր և սրբազան ավանդության: Մի ազգ առանց բարոյական տոկան հիմքերի չի կարող երկար գոյատևկ, եզրակացրեց Վեհափառ Հայրապետը:

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԸ ՓՐՈՎԻԴԵՆՍՈԻՄՄի քանի ժամ հետո Վեհափառ Հայրապետը մեկնեց Փրովիդենս

(Ռոդ Այլընդ): Փրովիդենսի «Ուեսթին» հյուրանոցի նախասրահում Վեհափառին ողջանեցին ավկի քան 200 հոգի, որոնց թվամ մի մեծ խումբ հայ երեխաներ: Քիչ հետո Վեհափառ Հայրապետը բարձր­աստիճան պաշտոնյաներին, որոնք եկկ էին բարի գալուստ մաղթկու, ասաց, թե « այս երեխաների անարատ ձայնը պետք է հիշեցնի բոլորին, որ հին ազգերը անցողիկ չեն, այլ հին ազգերը կարող են միշտ նոր լինել»: Այնուհետև տեղի ունեցավ մամլո ասուլիս:

Ապա հյուրանոցում տ կի ունեցավ կարճընդանկաթյան, որին ներկա էին Փրովիդենսի քաղաքապետ Ոփնսթոն Սիանսին, Հայ և օտար Եկեղեցիների հոգևոր և աշխարհիկ ներկայացուցիչներ: Այս հանդիպման ժամանակ քաղաքապետ Սիանսին Վեհափառ Հայրա- պետին նվիրեց քաղաքի ոսկե բանալին: Ամենայն Հայոց Հայրա­պետը հիշեց, որ պարոն Սիանսին քաղաքի բանալին ևս մեկ անգամ նվիրկ է իրեն սրանից 13 տարիներ առաջ'1981 թվականին, երբ ինքը Փրովիդենս էր ժամանկ որպես Կաթողիկոս Մեծի Տանն Կիլիկիո:

Իր խոսքում Վեհափառ Հայրապետն ի մասնավորի ասաց. « Նա ինձ տվեց բանային, բայց ինչպես որ սովորաբար անում է նա, ինձ ցույց չտվեց, թե որտեղ է գտնվում դառը: Դուռը ձեր սիրտն է և բանալիով, ես խնդրում եմ ձեզանից, բացե՜ք ձեր սրտերը»:

Այս հանդիպումը վարեց Բրաունի համալսարան]ւ ռեկտոր դոկտոր Վարդան Գրիգորյանը, որը ժամանակին Լիբանանի « Համազգային»ի ճեմարանում եղել էր Վեհափառ Հայրապետի աշակերտը: Նա շերմ զգացումով ներկայացրեց Վեհափառ Հայրա­պետի անձն ու գործը և կարևորեց նրա աոաքէղությունը Հայաստանում և Սփյուռքում:

Ապա Վեհափառ Հայրապետն աոաշնորդվեց Սուրբ Պողոս Պետրոս կաթոլիկ Մայր տաճար, որտեղ տեղի ունեցավ «Հրաշա­փ ա ռ»֊ ի արարողություն: Այստեղ Մայր տաճարի ավագերեցը բարի­գալստյան խոսքերով ողջունեց այս շնորհաբեր այցկաթյանը' այն համարկով Էկումենական մի կարևոր պահ Փրովիդենսի ժողովրդի համար:

Ներկա էին Կաթոլիկ, Օրթոդոքս, Բողոքական Եկեղեցիների ներկայացուցիչները և ավկի քան 1000 հավատացյալներ:

Նորին Սրբությանը տվեցիր պատգամը, նախ շնորհակալության հայտնկով օտար հոգևորականներին' իրենց այս եղբայրական ջերմ վերաբերմունքի համար: Ապա խոսեց Հայ Եկեղեցու մասին'ընդգծկով վերանորոգության շունչը, որ այժմ տիրում է Հայաստանում: Նա ա ս ա ց , քրիստոնեական հավատքի վեր աշխուժացումը Հայաստանում պետք է նկատվի ոչ թե որպես միայն Հայաստանի ժողովրդին մա­տուցված ծառայության, այլև ընդհանուր քրիստոնեությանը:

Վեհա փ ա ռ Հա յրա պ ետ ը խ որ վերլուծումներ կա տ ա րեց արդի ա շխ ա րհի կ յա նքո ւմ ա ռա ջ ե կա ծ երևույթների և նրա նց ճ շգրի տ

գնա հա տ մա ն մա սին:

ԸՆԴՀԱՆՐԱԿԱՆ ԱՂՈԹՔ ԵՎ ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴՈՒԹՅԱՆ ՀԵՏ

Չորեքշաբթի, հունվարի 17-ի առավոտյան, Վեհափառ Հայրա­պետը այցկեց Սուրբ Սահակ-Մեսրոպ եկեղեցի, որտեղ առավոտյան ժամերգությունից հետո, եկեղեցու սրահում տեղի ունեցավ նախաճաշ տեղի երիտասարդության հետ, որի ընթացքում հայ երիտասարդները մտերմիկ խոսակցություններով և հարցերով աոավկ կենդանի կերպով կարողացան հաղորդակցվկ Հայոց Հայրապետի հետ:

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԸ ՈՒՍՏՐ ՔԱՂԱՔՈՒՄՀունվարի 17-ին Վեհափառ Հայրապետը Փրովիդենսից մեկնեց

Մասաչասեթի նահանգ, ար աոաջին հերթին կարճ այցկություն տվեց

1996 ԱՋՍ՜ԻԱԾԻՆ * Р-Գ 55

56 Р-Գ ւ-ԶՍ՜ԻԱԾհՆ 1 9 9 6

Ուստր քաղաքի Սուրբ Փրկիչ եկեղեցուն: Խուռներամ մի բազմության համախմբվկ էր դիմավորկու իր հոգևոր Հորը: Ներկա էին նաև ուրիշ Եկեղեցիների, հատկապես Կաթոլիկ, Օրթոդոքս և Բողոքական Եկեղեցիների ներկայացուցիչներ:

Եկեղեցականների թափորով և «Հրաշափառ»-ի երգեցողու­թյամբ, Վեհափառը մուտք գործեց Սուրբ Փրկիչ եկեղեցի, որտեղ կանոնական աղոթքից հետո Առաջնորդ Խաժակ Սրբազանը հակիրճ խոսքով Վեհափառին ներկայացրեց հավատացյալ ժողովրդին:

Նորին Սրբությունը իր պատգամը տվեց եկեղեցու բեմից' նախ փառք տալով Աստծուն այն հավատքի կենդանի պահպանության հա­մար, որը նկատեց Ուստրի ժողովրդի հավատարմության լավագույն փաստ:

Նա հիշեց, որ Ամերիկայի տարածքում Ուստր քաղաքը եղել էր աոաջին օջախներից մեկը, որտեղ կազմակերպվել էր Հայ Եկեղեցու կյանքը և սկիզբ էր աոկ Հայոց Եկեղեցու Առաջնորդական թեմը: Կոչ ուղղեց ժողովրդին, հատկապես երիտասարդ սերնդին, որ շարու­նակեն առողջ և գործուն պահկ Հայց. Եկեղեցու ավանդությունը Ուստրում:

Եկեղեցական արարողությունից հետո հովվի գրասենյակում Վեհափառն ընդունեց մամուլի ներկայացուցիչներին' թերթերի, հեռուստատեսության, ռադիոյի թղթակիցներին և պատասխանեց նրանց հարցերին:

Եկեղեցու սրահում ժողովուրդը համախմբվեց հյուրասիրաթյան սեղանի շուրջ'ի պատիվ Վեհափառ Հայրապետի: Այստեղ քաղաքա- պետը խոսք ուղղեց Վեհափառին և, ի նշան հարգանքի, նրան հանձնեց քաղաքի խորհրդանշական բանալին:

Նորին Սրբությունը մտերմիկ շեշտով խոսեց ժողովրդի հետ ու իր խոր տպավորություններն ու պատկերացումները ներկայացրեց Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածնի և Հայաստանի մասին' քաջալերկով բոլորին, որ անքակտկի կերպով իրենք իրենց կապված զգան իրենց հավատքի մայր օջախին և հայրենական արմատներին:

Այնուհետև Վեհափառ Հայրապետը, հրաժեշտ տալով Ուստրի համայնքին, մեկնեց Բոստոն:

ՎԵՀԱՓԱՈ* ՀԱ6ՐԱՊԵՏԸ ԲՈՍՏՈՆՈՒՄԿեսօրից հետո, ժամը 15.00-ին, Նորին, Սրբությունը ժամանեց

Բոստոն, գնալով « Շերաթոն Քոմւսնդըր» հյուրանոց:

ՀԱՆԴԻՊՈԻՄ ԴՊՐՈՑԱԿԱՆ ԵՐԵԽԱՆԵՐԻ ՀԵՏԺամը 16.00-ին Վեհափառը մեկնեց Ուոթրթաունքաղաքի Սուրբ

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ

Հակոբ եկեղեցի: Այսւոեղ, եկեղեցու ընդարձակ և շքեղ սրանում, հավաքվեյ էին ավելի քան 500 հայ դպրոցական երեխաներ շրջանի բոլոր դպրոցներից: Բացի Սուրբ Հակոբ եկեղեցու դպրոցիաշակերտներից, եկել էին նաև Սուրբ Ստեփաննոս եկեղեցու ամենօրյա վարժա­րանի աշակերտները, ինչպես նաև « Անարատ

Հղության» քույրերի դպրոցի երեխաները:Դպրոցականները, առաջնորդված իրենց տեսուչների և ուսու­

ցիչների կողմից, դրոշակներով, մեծ ոգևորությամբ և քաղցր բացա­կանչություններով ընդունեցին իրենց հոգևոր Հորը:

Յուրաքանչյուր դպրոցից եղան հատուկ և կարճ ելույթներ, բարի- գաչստյան խոսքեր, արտասանություններ, երգեր, պարեր:

Այս խանդավառ մթնոլորտում Վեհափաո Հայրապեսւնիր հոգում կարծես մանկացյալ հոգեխառնությամբ սրտագին խոսքեր ուղղեց երեխաներին, գնահատեց նրանց բոլոր գեղարվեստական ելույթները: Հորդորեց, որ միշտ հաճախեն հայկական վարժարաններ' ամենօրյա, շաբաթօրյա կամ կիրակնօրյա, և ջանան նաև իրենց հետ ուրիշ հայ երեխաներ ևս բերէղ հայոց վարժարան, ապա Սուրբ Հակոբ եկեղեցում կարճ աղոթքից հետո մեկնեց Քեմբրիջ:

ՊԱՏԱՐԱԳ- ԵՎ ՔԱՐՈԶ ՔԵՄԲՐԻՋԻ ՍՈՒՐԲ ԵՐՐՈՐԴՈՒԹՅՈՒՆ ԵԿԵՂԵՑՈՒՄ

Երեկոյան, Քեմբրիջի Սուրբ Երրորդություն եկեղեցու հովվա- տանը մի պահ հանգստանաւուց հետո, Վեհափառը հանդիսավոր թափորով մուտք գործեց Սուրբ Երրորդություն եկեղեցի, որտեղ Սուրբ Պատարագ մատուցվեց Առաջնորդ խաժակ Սրբազանի կողմից:

Ներկա Էին օտար Եկեղեցիների ներկայացուցիչներ և հավա­տացյալների մի հոծ բազմություն, ինչպես նաև Մասաչուսեթի նահանգի 22 հայկական եկեղեցիների հոգևոր հովիվները: Պատա­րագի երգեցողությունը կատարվեց միացյայ երգչախմբի կողմից' ղեկավարությամբ Օշական վրդ. Մինասյանի:

Տերունական աղոթքի պահին Խաժակ Սրբազանը իր ջերմ

ուրախությանը հայտնեց վեհաւիաո Հայրապետի այցկաթյան աոիթով և նրա հովվապետական ներկայությանը նկատեց մի կարևոր դեպք թեմի ամբողջ կյանքի զարգացման համար: Ապա հրավիրեց վեհա­փառին' սւաչու իր պատգամը:

Վեհափառ Հայրապետը « Նախանձ տան քո կերիցէ զիս» ավե­տարանական բնաբանով սկսեց իր քարոզը Քեմբրիջի Սուրբ Երրոր­դության եկեղեցում:

Մեջբերելով Հիսուս Քրիստոսի այս խոսքերը, շուրջ մեկ ժամ անդրադարձավ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսության պատմությանը' սկսելով Խրիմյան Հայրիկից, որ « ձերբազատվելով ռուսական ցարի ազդեցաթենեն, Երկար շունչ մը քաշեց Հայաստանի աոաջին անկա­խության օրերան»: Ապա հիշատակեց ստալինյան օրերը, Խորեն Կաթողիկոս Մարադբեկյանի նահատակվելը' հասնելով մինչև «էջ- միածնաշեն» Վազգեն Ա Վեհափառը, որ « լառ կերպով աշխատեցավ և շինեց ա բարգավաճեցաց էշ միածինը»: Այնուհետև Նորին Սրբու­թյանը նշեց, որ Հայաստանի անկախացումով մի նոր շրջան է բացվել, օտար աժերը « մաքրված» են թե' պետության և թե' Եկեղեցու վրայից և ժամն հասկ է, որ Հայաստանյայց Աոաքկական Եկեղեցին դաոնա հայության միակ հոգևոր կենտրոնը: Վեհափառը, խոսկով հայերե­նով և անգլերենով, հայտնեց, որ Սուրբ էշմիածնի դոները բաց են ամենքի աոշև, և ժամանակն է մինչև այժմ եղած խոսքերից վեր կանգնել և « հայու պարտականությանը» կատարկ նորաստեղծ Հա­յաստանի և էջմիածնի հանդեպ: « Նախ պարտականության և ապա փառք», «Рй-տէ ճս^, Шеп §1огу» երկու լեզվով կ կրկնեց Վեհափառ Հայրապետը: Նորին Սրբությանը շեշտեց Ամերիկայի եկեղեցական առօրյա կյանքում կատարված անսպառ ծախսերի մասին և ավե­լացրեց. «Ես գիտեմ ինչ կըսեմ, ավելորդ սպառում մը կա, որ ապարդյուն է»:

Նա շեշտակիորեն ընդգծեց այն իրողությանը, որ ներկա ժամա­նակներում մեր բոլորի ընդհանրական ուղեգիծը պետք է լինի մեր պատմության այս նոր շրջանը վերածել պատվաբեր մի շրջանի, որպեսզի գալիք սերունդները հպարտանան և հարգանք ա օրհնանք ընծայեն մեզ և իրենց հերթին լծվեն հայ ժողովրդի հավերժա­կանության աոաքկաթյանը:

Վերջում Վեհափառ Հայրապետը պատմեց Հայաստանի և Ար­ցախի տարբեր գյուղեր ա ավաններ կատարած այցելությաՕՕերի մասին՝ խոսկով ժողովրդի դժվար, բայց տոկան կյանքի մասին՝ յուրահատուկ կերպով կամարակապկով Հայրենիքը Սփյուռքի հետ:

58 Р-Գ է ս Ս՜ԻԱԾԻՆ 19 9 6

Ա8Լ ՀԱՆԴԻՊՈՒՄՆԵՐՀունվարի 18-ի առավոտյան Վեհափառ Հայրապետը նախա­

1996 Ա&Ս՜ԻԱԾԻՆ * Р-Գ 5 9

ճաշեց հայ և օտար հոգևորականների հետ: Միջեկեղեցական նկա­րագիր ունեցող այս հավաքույթին Վեհափառը խոսեց ներկա ժամա­նակներում Եկեղեցիների միջև զարգացող այն գեղեցիկ շարժման մասին, որ ընդհանուր քրիստոնեության կյանքում բնորոշվել է որպես էկումենական շարժում: Փոխադարձ մերձեցման երևույթը արդի կյանքի պահանջն է Եկեղեցիներից: Եվ բնականորեն քրիստոնեական Եկեղեցիների միությանը կամքն ու կտակն է մեր Տիրոջ' Հիսաս Քրիս­տոսի: Նախաճաշին ներկա էին նաև քաղաքական գործիչներ, ինչպես ծերակուտական Զոն Քերրին, կոնգրեսմեն Ջոզեֆ Քենեղին և Քեմբ- Րիջի քաղաքապետ Ֆրանկ Դյահեյը: Երեքն կ հատուկ ելույթներով խորապես գնահատեցին Վեհափառ Հայրապետի մտածումներն ու վերլուծումները արդի կյանքի և քրիստոնեական Եկեղեցիների մասին:

Կեսօրին Սուրբ Երրորդություն եկեղեցուն կից « Թալանյան» մշակութային սրահամ Վեհափառ Հայրապետը ճաշի հյուրը եղավ եկեղեցու համայնքի: Ներկա էին ավկի քան 200 հրավիրյալներ:

Այս պահը Խաժակ սրբազանի կողմից որակվեց որպես « ան­մոռանալի երևույթ» և « սիրո սեղան», իսկ սեղանակիցները « սիրո սեղանակիցներ» ; Այդ բնորոշումը բխում էր ճաշկերույթի մ՛ասնա­կիցների սեղմ շրջանակից և նրանց ներկայացուցչական հանգա­մանքից' Մասաչասեթի Հայաստանյայց Եկեղեցու քահանա հայրերով, ներառյալ Մեծի Տանն Կիլիկիո Աթոռին ենթակա եկեղեցիները, հայ ավետարանականների վերապատվելիներ, Հայ կաթոլիկների վարդապետը, Հովվապետական այցելության կազմակերպիչ հանձնախմբի անդամներ և հայ մամուլի ներկայացուցիչներ:

Սուրբ Երրորդության եկեղեցու հովիվ Տեր Մամբրե Գազայանը հիշեց Անթիլիասի դպրեվանքյան ուսանողական օրերից (1949թ.) այն բացառիկ և «խարիզմատիկ» ուսանողին, որ կոչվում էր Նշան սրկ. Սարգիսյան, որն այսօր իր օրհնաբեր այցկաթյունն է տալիս ամե­րիկահայ գաղութին, որպես Ամենայն Հայոց Գարեգին Ա Կաթողիկոս, միշտ նայն հմայքով' «խարիզմայով». « Հայրապետը Հայ Եկեղեցվո բարձրագույն պաշտոնը ստանձնած է, Երբ Հայաստան կբոլորե իր բախտորոշ շրջանը: Իրեն վիճակված է լուծում գտնել ազգային շատ հարցերա, կրոնական հարցերա կողքին: Հոգևոր Հայր, մեզ առաջ- նորդե և մենք պիտի հետևինք Ձեզի, որպես մեր հովիվը», իր խոսքը եզրափակեց Տեր Մամբրեն:

Հուզիչ և հատկանշական էր մանավանդ Վեհափառ Հայրա­պետի' Անթիլիասի դպրեվանքյան տարիների ուսուցիչ, բազմա­վաստակ երաժիշտ Համբարձում Պերպերյանի հիշողությանը: Պարոն Պերպերյանը տասնամյակներ աոաջ ուսուցչական մի ժողովի ժամա­նակ ոչ միայն իր հիացումն է հայտնել Նշան Սարգիսյան ուսանողի

60 Բ_Գ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1996

հանդեպ, այյև մաղթկ, որ յծվի հոգևոր ծառայության, ավկացնկով, որ նա կարող էդաոնայ « մեր Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը» :

Այնուհետև Առաջնորդ Խաժակ սրբազանը, վեր հասկով օրվա խորհուրդն ու երևույթը, անհրաժեշտություն համարեց « վերադարձ մը դեպի քրիստոնեական մեր ականքներան» և դեպի 301 թվականը, իսկ « հայ հոգևորականության ակունքը Սուրբ էջմիածինն է, որ դարեր շարունակ տվավ իր ավյունը հայ ժողովարդին»: Սրբազան Հայրը իր խոսքի ավարտին ասաց. « Եթե Ամենայն Հայոց Հայրապետին հետևխ գիտնանք, բպոր հարցերը պիտի չածվին»:

վերջում իր օրհնությանը ու հայրական խորհարդները տվեց Վեհափաո Հայրապետը'իր խորհրդածություններն ու մտածումները բաժանկով ներկաների հետ:

Նորին Սրբությանը, իր խոսքի սկզբումհիշկով ահաբեկչության զոհ դարձած ՄԱԿ-ի գյխավոր քարտուղարներից Դակ Համարշոլդի խոսքը, թե « սրբությանը 20-րդ դարում անցնում է գործի աշխարհի միջով», կարևորեց կամավոր և ինքնահոժար աշխատանքը, որը ներկաները տանում էին ներեկեղեցական կյանքում: Ապա խոսքը ուղղկով ներկաներին ասաց, որ էջմիածինը պիտի չինի «այն, ինչ որ դուք կուզեք», և ավկացրեց, որ էջմիածինը պիտի չինի « ներշնչման աղբյուր և հանձնառության ա վերանորոգման աժ»: Եզրափակկով իր խոսքը, Վեհափաո Հայրապետն ասաց. «Ամենեն դժվար պայ- մաններա մեջ կծառայեմ և ես աոանձին ոչինչ չեմ կրնար ընկ: Ինչ որ պիտի ընենք, միասին պիտի ընենք»:

Կեսօրից հետո Վեհափաո Հայրապետն այցկություն տվեց տեղի Կաթոչիկ Եկեղեցու պետին' Կար դի նայ Լոյին, վերջինիս բնակա­րանում: Այստեղ երկու հոգևոր պետերը, առանձնակի խոսակցու­թյունից հետո, իրենց ընկերակցող հոգևորականների հետ ունեցան հոգեշահ զրույց երկու Եկեղեցիների գործակցության մասին:

Բոստոնի քաղաքապետ Թոմաս Մենինոն ևս այցկեց Վեհափաո հայրապետին և Կար դի նային ու մասնակից դարձավ ընդհանուր խոսակցությանը: Նաև տեղի ունեցավ հուշանվերների փոխանակում:

Երեկոյան ժամը 19.30-ին Վեհափաո Հայրապետը « Շերաթոն» հյուրանոցից մեկնեց « Հայյաթ Ռիջենսի» հյուրանոց, ուր տեղի ունեցավ հանդիպում երիտասարդության հետ: Նա նախ ունկնդիրը եղավ երիտասարդությանը հուզող հարցերին, որոնք ներկայացվեցին

1 9 9 6 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р- Գ 61

Անտոնի Պարսամյանի, Գաոնիկ Դարգարյանի, տիկ. Հ. Քրաֆյանի, երեցկին Ա. Գազույանի, դոկտ. Թոմաս Սամվեյյանի և Գյաոնի Աչեսանդրի կողմից, ապա խոսեց ինքը: Այս հավաքույթին մաս­նակցեցին 900 երիտասարդներ:

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱ8ՐԱՊԵՏԸ ԴԵՏՐՈՅՏՈԻՄ

ԺԱՄԱՆՈԻՄՈւրբաթ, հունվարի 19-ի առավոտյան, Գարեգին Ա Հայրապետը

իր շքախմբով, Այեք Մանուկյան ընտանիքի անձնական օդանավով, Բոստոնից մեկնեց Դետրոյտ:

Հակառակ ցրտին և ձյունամրրիկին, օդանավակայանում Մա­նուկյան «Мавсо» ընկերության հատուկ բաժնում ավկի քան200 դետ- րոյտահայեր, գչխավորությամբ Պարետ ծ. վրդ. Երեցյանի և ընդունե- չության հանձնախմբի, եկկ էին դիմավորկու Վեհափառ Հայրա- պետին: Դիմավորողների շարքում աոաջին տեղը զբաղեցնում էր մեծագործ բարերար Այեք Մանուկյանը, որը հաշվի չաոնկով ֆիզի­կական տկարությունը, ընդառաջ էր դուրս եկեւ Հայոց Հայրապետին' Լոաավոչի Գահի 131-րդ գահակաչին, որ իր հետ բերում էր Սուրբ էջմիածնի անմար [այսի ցպքերը և ազատ ու անկախ Հայրենիքի շնչառության հևքը:

Օդանավակայանի հյուրասրահում Վեհափառ Հայրապետին բարի գալուստ մաղթեց Սուրբ Հովհաննես եկեղեցու հովիվ Հայր Պարետ Երեցյանը, որը նաև այցի կազմակերպիչն ու ղեկավարն էր, ապա խոսքը տրվեց թեմի Առաջնորդ Խաժակ սրբազանին: Նա իր հերթին ձայնը այնուհետև տվեց ՀԲԸՄ-ի ցկյանս նախագահ Այեք Մանուկյանին, որն ավկացրեց իր սրտագին խոսքերը: Հայ մեծ բա­րերարը նշեց, որ ինքը տարիներ ի վեր ճանաչում և հարգում է Վեհա­փառ Հայրապետին և որ դեռևս երջանկահիշատակ Վազգեն Վեհա­փառին առաջարկկ է Մեծի Տանն Կխիկիո Կաթողիկոս Գարեգին Բ- ին դարձնկ աթոոակից Կաթողիկոս և այսօր իր երազանքն ու ցանկու­թյանը իրականացած է տեսնամ: Ծնորհավորկով Գարեգին Վեհա­փառին այս բացառիկ ընտրության առիթով, խոստացավ ամեն կերպ աջակցեւ նրան Մայր Աթոռի և ընդհանրապես Հայաստանյայց Եկե­ղեցու վերարթնացման ա վերաշխաժացման դժվարին գործում:

Օդանավակայանից Դետրոյտի ոստիկանությանը Վեհափառ Հայրապետի և իր շքախմբի ավտոշարասյանը ուղեկցեց դեպի Դիըրբորնի «Րից Քարյթոն» հյուրանոց, որտեղ Վեհափառը հանդի-

62 Р-Գ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1996

պեց մամուլի և Լրատվության ներկայացուցիչների հետ:

Ա88ԵԼՈՒԹ8ՈՒՆ ՔԱՂԱՔԱԳԵՏԻՆԿեսօրից հետո ավտոշարասյունը ուղևորվեց դեպի Դետրոյտի

քաղաքագւխի պաշտոնական նստավայրը' հայտնի « Մանուկյան Բնակարան» (Мапоо^ап Мапыопя/ անունով: Սա Ալեք Մանուկյանի նվերն է քաղաքին, որը վեր շերս վերանորոգող է նաև Ռիչարդ Մա­նուկյանը: Նորին Սրբությանը շերմորեն դիմավորեցին քաղ աքագչուխ Դենիս Արչըրը և նրա տիկին Թրուդին և պաշտոնական այւ անձինք:

Քաղաքապետը ոչ միայն ողշունեց Ամենայն Հայոց Հայրա­պետին, այյև աոիթն օգտագործեց շնորնակաչություն հայտնկու Դետ­րոյտի հայ համայնքին իր դրական նպաստի համար քաղաքի կյանքին: Լինելով կաթոլիկ, քաղաքապետը ջերմ և բովանդակաւից զրույցի բռնվեց Վեհափառ Հայրապետի հետ, որի համար կ Վեհափառ Հայրապետը մեկնկուց աոաշ կատակեց' ասկով. « Պարոն քաղա- քագւուխ, Դուք ինձ վրա մեծ տպավորություն թողեցիք: Եթե երբևիցե որոշեք դուրս գալ քաղաքային ծառայությունից, եկեք ինձ մոտ և ես Ձեզ քահանա կձեոնադրեմ»:

ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ ԴԵՏՐՈՅՏԻ ԿԱՐԴԻՆԱԼԻ ՀԵՏՔաղաքապետին տեսակցկուց հետո, Վեհափառը աոաշնորդվեց

կարդինայ Ադամ Մայդայի մոտ, որտեղ շատ սի բայիր ընդունկություն տեղի ունեցավ'ի պատիվ Գարեգին Ա Վեհափառի:

Երկու հոգևոր ղեկավարների միշև տեղի ունեցավ զրույց միշ֊ եկեղեցական և Եկեղեցի և աշխարհ հարաբերությունների մասին: Վեհափառ Հայրապետը Նորին Սրբազնությանը բացատրեց Հայաս­տանում տիրող նոր կացությունը և դրանում Եկեղեցու ունենայիք վճռական դերակատարությանը:

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱ8ՐԱՊԵՏԸ ԴԵՏՐՈ8ՏԻ ՍՈՒՐԲ ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ԵԿԵՂԵՑՈՒՄ

Վեհափառ Հայրապետը Կար դի նայ Մայի դայի առանձնատնից ուղևորվեց դեպի Սուրբ Հովհաննես հայկական եկեղեցի: Ամերիկայի ամենամեծ և ամենագեղեցիկ հայկական եկեղեցիներից մեկը, ավանդական ազգային ոճով կառուցված տաճարը, փ և ալեծուփ էր Ամենայն Հայոց Հայրապետին դիմավորկու եկած հավատացյալներով և քույր Եկեղեցիների ու համայնքների ներկայացուցիչներով, որոնք միացան նաև Հայրապետական թափորին և մասնակցեցին ժամեր­գությանը: Աո Աստված մատուցած գոհաբանական աղոթքից հետո իր հայրական պատգամը տվեց Վեհափառ Հայրապետը:

Նա իր ուրախությունը հայտնեց Դետրոյտի ժողովրդին տված

1 9 9 6

իր այս անդրանիկ այցի համար, որով իրեն հաճկի և օգտաշահ միջոց էր տրված ճանաչկու իր հոգևոր հոտին:

Ապա բարձրորեն գնահատեց Սուրբ Հովհաննես եկեղեցու հոգևոր և ազգային, կրթական և մշակութային գործունեությունը, որ առատահոս մի աղբյուր էր եղկ մեր ժողովրդի կրոնական և հայկական ապրումների առողջ և առույգ պահպանման մարզում:

Օտար Եկեղեցիների ներկայացուցիչներին ևս Վեհափառը հայտնեց իր հատուկ ուրախությունը, շնորհիվ նրանց ներկայությամբ պարզված համաքրիստոնեական ոգու և միասնականության:

ԸՆԹՐԻՔ Ի ՊԱՏԻՎ ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱ8ՐԱՊԵՏԻԵրեկոյան մոտ 700 դետրոյտցիներ հավաքվեցին Սուրբ Հով­

հաննես Մկրտիչ եկեղեցուն կից սրահում' մասնակցկռւ Վեհափաո Հայրապետի պատվին տրվող ճաշկերույթին, որին ներկա էին նաև ԱՄՆ-ի Ներկայացուցիչների Տան անդամներ սենատոր Կապ Լևինը, կոնգրեսմեններ Ջո Նպենբերգը, Սանթըր Լևինը, ինչպես նաև նահան­գային ծերակուտականներ Ջոն Ջամյանը և Ջորջ Հարթը (Հարու­թյունյանը), Օուքչանդի դատախազ Ռիչարդ Թոմսոնը (Թովմասյան), Հանրապետական կուսակցության Ուկնի նախագահ էդաարդ Հարու­թյունյանը և այյ ականավոր հյուրեր ու հայ համայնքի ներկայա­ցուցիչներ:

Երեկոյի հանդիսավարն էր եկեղեցու հովիվ հոգեշնորհ Տ. Պարետ ծ. վրդ. Երեցյանը:

Կոնգրեսմեններ Նոչենբերգի և Սանթըր Լևինի խոսքերից հետո, ողջույնի խոսք ասաց պարոն Երվանդ Ազատյանը, որը Վեհափառին անվանեց Եկեղեցու միասնականության խորհրդանիշն ու այժմյան վերազարթոնքի մղիչը ուժը:

Ապա Առաջնորդ Խաժակ սրբազանը ներկայացրեց Նորին Սրբությանը, որից հետո ներկաներին իր Հայրապետական օրհնու­թյունն ու պատգամը տվեց Վեհափաո Հայրապետը:

Իր խոսքում նախ անդրադարձավ կարևորագույն այն իրողու­թյանը, թե մեր պատմության մեջ բացառիկ նշանակություն ունի այն, որ մեր Հայրենի աշխարհը' Մայր Հայաստանը, այժմ վերագտկ է իր ազատությունն ու անկախությունը: Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածինն այժմ կոչված է կատարկու մի այնպիսի գործ, որով կամրանան մեր ժողովրդի քրիստոնեական կյանքի հիմունքները, որոնք իրենց մեջ անեն մեր ազգի բարոյական բարձրության և տոկունության գաղտնի ուժը:

« Ես ջերմորեն ողջունում եմ այն առողջ մոտեցումը, որով հետզհետե զարգանում է մեր ժողովրդի մեջ միասնականության կամքն ու ձգտումը: Այս օրերին այդ միասնությունը մեզ համար առօրյա հացի

ԱՋՍ՜ԻԱԾԻՆ Ր-Գ 63

պես կենսական նշանակություն ունի», - ասաց նա:Վեհափառը պատմեց Հայ Եկեղեցու ներկայի վիճակի և Մայր

Աթոռի ժողովրդանվեր ու կ ր թ ա - դաստիարակչական ծառայություն­ների մասին. « Ծանր է մեր գործը և այն կարկի Է տանել միայն ձեր բպորի ամբողջական ե անվերապահ մասնակցությամբ»:

Դետրոյտի համայնքը թանկագին քարերից պատրաստված երկգւխանի ոսկյա արծիվ շղթայով նվիրեց Վեհափառին, որ պատրաստկ Էր վարպետ ոսկերիչ Աամվեւ ԴաԱաքյանը: Ընդանկով այն, Վ ե հ ա փ ա ո Հայրապետն ասաց, թե ինչպես Երուսաղեմի Գրիգոր Շղթայակիր Պատրիարքը շղթաներ կրեց իր պարանոցին, մինչև ազատեց Երուսաղեմի Սուրբ Աթոռը իր պարտքերից, այնպես կ ինքը պիտի իր պարանոցին կրի այս շղթան, մինչև Սուրբ Էջմիածինը վերակենդանացնկա իր ճիգերը արդյունավորվեն:

Խոսք առավ նաև Սուրբ Սարգիս եկեղեցու հոգևոր հովիվ Տ. Կորյուն ավգ-քհն. Շրիքյանը և հուշանվեր ընծայեց Վեհափառին տեղի հայ համայնքի կողմից:

ՊԱՏԱՐԱԳ ՍՈՒՐԲ ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ԵԿԵՂԵՑՈՒՄ Շաբաթ, հունվարի 20-ին, քաղաքի Սուրբ Հովհաննես Մկրտիչ

եկեղեցում մատուցվեց սուրբ և անմահ Պատարագ: Օրվա պատարա­գիչն Էր Խաժակ արքեպս. Պարսամյանը: Եկեղեցին ծփամ Էր հավա- տացյայների բազմությամբ:

Հընթացս Սուրբ Պատարագի քարոզեց Վեհափաո Հայրապետը: Նախ փառք և գոհության ընծայեց Աստածո, որ այս առիթը պարգևեց, Հայրենիքից ու Սուրբ Էջմիածնից բավականին հեռավորության վրա գտնվող մի այսպիսի չքնաղագեղ հայաոճ եկեղեցում հաղորդակցվկու իր զավակների հետ: Այնուհետև Վեհափաո Հայրապետն անդրա­դարձավ ու շեշտեց Ավետարանական « աոավկ կյանքի» գիտակցու­թյամբ ապրելու անհրաժեշտությանը, որ սովորական և ամենօրյա սպառողական կյանքը չէ, այւ դրանից վեր ու գերազանց հոգեկան ու հավերժության և անմահության կերտող կյանքն է: Հայի համար ներկա ժամանակում այդ կյանքի առանցքը իր Սուրբ Եկեղեցին ու վերա­ծաղկող Հայրենիքն է:

Հավարտ սրբազան արարողության, Մշակույթի ընդարձակ սրահում տեղի ունեցավ ընդունկություն և հանդիպում համայնքի զանազան խավերի հետ: Սեղանի օրհնությունից հետո, Վեհափառը հանդիպեց նաև համայնքի ամենակրտսեր ներկայացուցիչներին' երեխաներին: Հուզիչ էր տեսնկ, թե Եկեղեցու Գերագույն Պետը ինչպես է դիմում փոքրիկներին ևս մեկ անգամ հիշեցնելով Հիսասին, որ ասում էր, թե «Թողեք, որ այդ երեխաները ինձ մոտ գան, քանի որ նրանցն է Երկնքի Արքայությանը»:

64 р-Գ ԱՃՍ՜ԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 6 5

ՃԱՇԿԵՐՈԻՅԹ ԱԼԵՔ ՄԱՆՈԻԿՑԱՆԻ ՄՈՏ«Мавсо» ընկերության կենտրոնատեղիում, ընկերության տնօ­

րեն, խորհրդի նախագահ Ռի չարդ Մանուկյանը ճաշկերույթ տվեց' ի պատիվ Վեհափառ Հայրապետի:

Նա մի գեղեցիկ և բովանդակաչից խոսքով իր պատվական հոր' Ա. Մանուկյանի և Մանուկյան ընտանիքի կողմից իրենց մեծ ուրախություն հայտնեց Վեհափառ Հայրապետի ընտրության համար և մաղթեց, որ նրա գահակալության տարիները յինեն բեղմնավոր տարիներ: « Մանուկյան ընտանիքը միշտ կմնա զորավիգ Մայր Աթոռ Սուրբ էշմիածնին և ընդհանրապես Հայ Եկեղեցուն» ;

Որպես նշան Վեհափառի այցի պատճաոած ուրախության, նա մի « Լիմուզին» մեքենա նվիրեց Վեհափառ Հայրապետին:

II

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱ9ՐԱՊԵՏԸ ԱԼԵՔ ԵՎ ՈՓԶԱՐԴ ՄԱՆՈԻԿՑԱՆՆԵՐԻ ԵՎ ]օԱԺԱԿ ՍՐՌԱՋԱՆԻ ՀԵՏ

Այստեղ Նորին Սուրբ Օծությունը օրհնեց պարոն Այ եք Մա­նուկյանին' ասելով. «Ըստ արժանվույն ձեզ այնքան պարգևներ են շնորհվել, որ Ձեզ պարգևատրելու ոչինչ չի մնացել: Այդ պատճառով Հայաստանում ես պատրաստկ եմ այս հատուկ նվերը, որի մի կողմում պատկերված է հայության հավերժության խորհրդանիշ Արարատը, իսկ մյուսին' Սուրբ էշմիածնի Մայր տաճարը: Խնդրում եմ այս այնպիսի մի տեղում դրեք, որ միշտ տեսնեք ու հիշեք Ձեր հանդեպ տածած իմ սերը, հարգանքն ու մտերմությունը» :

Ապա Վեհափառը ամենաբարձր աստիճանով գնահատեց Ա. Մանուկյանի կատարած դերը Հայ Եկեղեցու, ժողովրդի, դպրոցի, մշակույթի և Հայրենիքի վերազարթման և վերաշինման նվիրական գործում: Նա գնահատեց նաև իր զավակներին' Ռ. Մանուկյանին և

Հ թ

66 Р-Գ • ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1996

Լուիզ Սիմոնին, որոնք շարունակում են Մանուկյան ընտ ա նիքի բա րե­րարությունների ավանդույթը:

Վեհափառ Հայրապետը շնորհակաչություն հայտնեց նաև Հայր Պարետին' իր այցը Դետրոյտ այսքան չավ և բարձր մակարդակով կազմակերպկու համար:

ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴՈՒԹՅԱՆ ՀԵՏԻնչպես այւ վայրերում, այստեղ ես Վեհափառը հանդիպում

ունեցավ համայնքի երիտասարդության հետ, ՀԲԸՄ-ի Այեք Մանուկ- յան սրահում' հրավիրկով հայ երիտասարդությանը չծվել մեր սուրբ Հայրերի Եկեղեցու և Հայրենիքի վերաշինության գործին, յինէղով ար­ժանի ժառանգորդներն ու կրողները նրանց թողած սուրբ « շալակի» : Մենք մեր սեփական բազկի ուժով ու երիտասարդական ավյունով և քրտինքով Է, որ պիտի կերտենք նոր արշալույս' հայության արշա­լույսը:

Այս հանդիպման ընթացքում երիտասարդների կողմից Վեհա­փառ Հայրապետին տրվեցին բազմաթիվ և բազմապիսի հարցեր օրվա հասարակական և բարոյական խնդիրների, Հայ Եկեղեցու միության և այւ հարցերի մասին, որոնց Նորին Սրբությունը պատասխանեց շերմև նրբանկատ կերպով պարզկով Հայ Եկեղեցու վերաբերմունքն ու տեսակետը այս հարցերի նկատմամբ: Վերշում Վեհափառ Հայրա­պետն ասաց. « Ես այժմ պիտի գնամ, բայց Աստուծո ողորմությամբ մենք նորից կհանդիպենք: Միևնույն ժամանակ ես յուրաքանչյուրիդ մի փոքրիկ գրքույկ կթողնեմ, որը պատրաստկ եմ ձեզ համար, և որը ակնարկներ Է պարունակում Հայ Եկեղեցու նոր դարաշրջանի մասին: Վերցրե՜ք և կարդացե՜ք այն' մտածեյով նրա բովանդակության մասին»:

Հարյուրավոր երիտասարդներ, որ հավաքվկ Էին այս դահչիճում, խոր գոհունակությամբ և անշնշկի տպավորություններով տոգոր­վեցին' տեսնկով իրենց հոգևոր Հոր սիրազեղ վերաբերմունքը ևլսկով նրա իմաստալից հորդորները իրենց կյանքի և գործի համար:

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՑՐԱՊԵՏԸ ԶԻԿԱԳՈ6ՈՒՄ

ԺԱՄԱՆՈՒՄՀունվարի 20-ին, ժամը 21.30-ին, Նորին Սրբություն Գարեգին

Ա Հայրապետը, ընկերակցությամբ Խաժակ Սրբազանի և գավա­զանակիր Ար տակ աբեղայի, Մանուկյան ընտանիքի անձնական օդանավով Դետրոյտից ժամանեց Ձիկագոյի Միդուեյ օդանա­վակայան: Վեհափառ Հայրապետին դիմավորկու Էին եկկ շրշանի

1 9 9 6 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 6 7

բոչոր հոգևորականները, ինչպես նաև ընդունելության հանձնախմբի անդամները: Դիմավորումը շարունակվեց «Ուեսթին» հյուրանոցում, որտեղ ջերմ ընդունելություն տեղի ունեցավ համայնքի ներկա­յացուցիչների հետ:

ԵՐԻՏԱՍԱՐԴԱՅ ՀԱՎԱՔԿիրակի, հունվարի 21-ին, ժամը 10.15-ին, Նորին Սրբությունը

«Ուեսթին» հյուրանոցի «.Ոմղինգտոն Րում» սրահում հանդիպեց հա­մայնքի երիտասարդ ներկայացուցիչների հետ « Նոր դարաշրջան, Երիտասարդություն, Եկեղեցի և համայնք» թեմայի շուրջ զրուցելու համար:

Ավեւի քան 300 երիտասարդ-երիտասարդուհիներ էին եկել հանդիպեւու և լսեչու իրենց Հայրապետի պատգամը: Վեհափաո Հայրապետի ներածական խոսքից հետո, հանդիպումը շարունակվեց մտքերի փոխանակմամբ: Տրված հարցերին Նորին Սրբությունը սպառիչ և հանգամանայից կերպով պատասխանեց: Հարցադրվող նյութերը հետևյաէներն էին. Հայ Եկեղեցու միությունը, հնարավոր գործնական փոփոխություններ Եկեղեցուց ներս, Եկեղեցին համայնք֊ տուն դարձնեի Եկեղեցու արարողական լեզուն, Եղեռնի մասին ուսուցում դպրոցներում, խառն ամուսնություններ և Եկեղեցու մո­տեցումն ու վերաբերմունքը արդի կյանքի բարոյական հարցերի մասին և այլն:

Հստակ էր, թե երիտասարդությունն զգաց, որ Վեհափառը հոգու և մտքի համար բավարարություն տվող տեսակետներ հայտնեց վերոբերյաչ նյութերի մասին: Նույն ժամանակաընթացքում, մինչ երիտասարդները դուրս էին եկեյ ընդմիջման, Վեհափաո Հայրապետը հանդիպեց ամենակրտսերների հետ, որոնցից շատերը իրենց ծնողների հետ էին եկեի՝ Հայոց Հայրիկը բացատրեց նրանց իր պաշտոնը Հայ Եկեղեցում, խոսեց էջմիածնի մասին, անդրադարձավ Հայ Եկեղեցու պատմությանը' սկզբից մինչև մեր օրերը: Երեխաները միաբերան արտասանեցին « Տերունական աղոթքը» և ապա մոտեցան Նորին Սրբությանը, ներկայացնկով իրենք իրենց, ու յուրաքանչյուրը Վեհափաո Հայրապետի կողմից էջմիածնից բերված խաչ ստացավ:

ՀԱՅՐԱՊԵՏԱԿԱՆ ՊԱՏԳԱՄ ՍՈՒՐՌ ՊԱՏԱՐԱԳԻ ԸՆԹԱՑՔՈՒՄ

Նույն օրը, ժամը 14.15-ին, Սուրբ Պատարագի թափորը, որին մասնակցում էին քրիստոնեական հարանվանությունների 12 ներկայա­ցուցիչներ' Հայ Եկեղեցու հոգևորականների հետ միասին, Վեհափաո Հայրապետին ուղեկցեց Չիկագոյի Երիցական եկեղեցի: Պատարա­գիչն էր Խաժակ արքեպս. Պարսամյանը:

Հրնթացս Սուրբ Պատարագի շուրջ 1100 հա վա տ ա ցյա լի ներկայությամբ ոգեշնչող քարոզ խոսեց Վեհաւիաո Հայրապետը' Հովհաննու Ավետարանի « Ես եկի զի զկեանս անի ցին և առաւկ եւս ո ւն ի ց ի ն » բնաբանով: Իր խոսքը հյուսկով Հայ ժողովրդի ու Եկեղեցու պատմությամբ և վեր հասկով հատկանշական դրվագները, կանգ աոավ 20-րդ դարի վրա' ներաոնկով ներկա ժամանակները: Նորին Սրբությանը համայնքին հորդորեց ապրկ կյանքի որակային արժեք­ներով. « Ինչպիսի՞ նպատակի ենք նվիրում յուրաքանչյուրս մեր կյանքը, բացի պարզապես գոյություն ունենայուց: Ինչպե՞ս ենք արժևորում այն»: Ներկայացնկով 20-րդ դարնա արդի ժամանակը, Վեհափառ Հայրապետը հավատաց յալերին հաղորդեց իր հաստատ համոզումներն ու հավատքը Հայրենիքի վերաշինության, Հայ Եկեղեցու ծաղկման ա բարգավաճման:

68 Ր~-Գ ' Է&Ա՜ԻԱԾԻՆ _ 1996

ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ ՀԱՑ ՀԱՄԱՅՆՔԻ ՆԵՐԿԱՅԱՑՈՒՑԻՉՆԵՐԻ ԵՎ ՎՐԱՍՏԱՆԻ ԽՈՐՀՐԴԱՐԱՆԻ

ԱՆԴԱՄՆԵՐԻ ՀԵՏԺամը 18.30-ին Վեհափառ Հայրապետն ընդունեց Վրաստանի

դեսպան պրն. Թերո Զափարիձեին և Վրաստանի Խորհրդարանի հայ անդամ պրն. Գիվի Ծագարովին, որը այցկկ էր ԱՄՆ և Վրաստանի նախագահ էդուարդ Շևարդնաձեի անունից եկել էր ողշունեչու Վեհափառ Հայրապետին: Վեհափառն այնուհետև մուտք գործեց «Ուեսթին» հյուրանոցի շքեղ դահլիճ, որտեղ հայ համայնքի հոծ բազմություն էր հավաքված:

Նորին Սրբությունը խոսք ուղղեց բոյոր հավաքվածներին, որը հիմնականում նվիրված էր Հայաստանին և Ղարաբաղին: Վեհափառը հնի և նորի համեմատությամբ նկարագրեց կյանքի պայմանները, շատ հարմարությունների պակասը և Թուրքիայի ա Ադրբեշանի կողմից շրշափակման հետևանքներըՀայդուհանդերձ, ավկացնկով և նշկով մի շարքը հաջողություններ, որոնք Հայաստանը արձանագրկ է ազատությունից և անկախությունից հետո: Վեհափառ Հայրապետը թվարկեց մի քանի ասպարեզներ, որոնցում Հայաստանը փորձում է լուծումգտնկ այսօրվա դժվարությունների համար: Նորին Սրբությանը խոսեց տարբեր պորտներամ կատարված հատուկ ծրագրերի մասին, հատկապես նրանց, որոնք կատարվում են « Հայաստան» Համա­հայկական Հիմնադրամի կողմից: Վեհափառ Հայրապետը ոգևորեց և վստահության ներշնչեց Հիմնադրամի գործունեության նկատմամբ' շեշտեչով հատկապես Հայաստանից Ղարաբաղ կատարվող ճանապարհաշինարարությունը: Նա առանձնապես շեշտեց այս բոլորի մեշ Մայր Աթոո Սուրբ էջմիածնի բերկիք մեծ նպաստը հայ

1 9 9 6 ԱՋՍ՜ԻԱԾՒՆ * Р-Գ 6 9

ժողովրդի աոողջ վերականգնման տեսանկյունից: « Հայաստանի նոր պայմանների ներքո մեր Սուրբ Եկեղեցին կոչվել է նոր դերա­կատարության», ասաց նա: « Մեր բոլոր ուժերը միասնաբար լծելու ենք մեր Եկեղեցու գործունեության վերաշխաժացմանը ժողովրդի առօրյա կյանքում, հատկապես նոր սերունդի կյանքում»:

Հանդիպումից հետո Նորին Սրբությունն ընդունեց բոլոր նրանց, ովքեր ցանկանում էին իրենց հարգանքը մատուցել Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին:

ՏԵՍԱԿ8ՈԻԹՅՈԻՆ ՔՈԻՑՐ ԵԿԵՂԵՑԻՆԵՐԻ ՆԵՐԿԱՅԱՑՈԻՑԻԶՆԵՐԻ ՀԵՏ

Հունվարի 22-ին, երկուշաբթի օրը, միջօրեին, Նորին Սրբությունը ճաշեց քրիստոնեական 11 հարանվանությունների ներկայացուցիչ­ների հետ, որոնց թվում էին Չիկագոյի Կաթոլիկ Արքեպիսկոպոսը, Կարդինալ Ջոզեֆ Բերնարդիսը և Սերբ Օրթոդոքս Եկեղեցու Քրիտո- ֆեր Միտրոպոլիտը, Եպիսկոպոսական, Լութերական, Միսիոներա­կան Սինոդի, Երիցական, Մեթոդի ստ, Հնդիկ Մալա բար, Եթովպական, Ղպտի և Հայ Համայնքային Եկեղեցիների առաջնորդները: Կիսա­պաշտոնական մթնոլորտում տեղի ունեցավ գաղափարների փոխա­նակում Վեհափառ Հայրապետի և ներկաների միջև: Նորին Սրբու­թյունը խոսեց անկախ Հայաստանում Հայ Եկեղեցու ներկա վիճակի, Հայաստանի Սահմանադրության և հեռանկարների մասին' հաշվի առնելով ազատ գործունեության պայմանների վերստեղծումը: Վեհափառն ասաց, որ Հայաստանում պաշտոնապես գրանցված են Հայ Կաթոլիկ և Հայ Ավետարանական Եկեղեցիները, այնուհետև նշեց տարբեր քրիստոնեական և ոչ քրիստոնեական աղանդների ներխու­ժումը Հայաստան'շեշտելով, թե Եկեղեցին պետք է հզորանա, որպես­զի ամրանա ժողովրդի հավատքը:- Ապա Վեհափառ Հայրապետն անդրադարձավ Հոգևոր ճեմարանին, Մայր Աթոռի տպարանին և տպագրությանը, ընդգծեց Աստվածաշնչի ավկի լայն տարածումը Հայաստանում: Այնուհետև Նորին Սրբությունը խոսեց Հայաստանի տարբեր շրջասեր և ներքին Սփյուռքի հայ համայնքներ կատարած իր այցկությունների մասին' անդրադառնալով նրանց առջև ծառացած խնդիրներին:

ՀԱՆԴԻՊՈԻՄ 2ԻԿԱԴՈՅԻ ՔԱՂԱՔԱՊԵՏԻ ՀԵՏԵրկուշաբթի, քրիստոնեական հարանվանությունների հետ տեղի

ունեցած հանդիպումից հետո, Վեհափառ Հայրապետը Չիկագոյի քաղաքապետարանում տեսակցեց քաղաքապետ Ռիչարդ Դափի հետ: Հանդիպման ընթացքում Վեհափառ Հայրապետը նախ շնոր­հակալություն հայտնեց քաղաքապետ ի ն' իր քաղաքում հայության

ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

ա յսքա ն ջե ր մ ը ն դ ա ն կ ո ւթ յա ն համար, ապա ներկա յա ցրեց Հա յա ս ­տանի ներկա իրա վիճա կը իր բոչոր դժվա րություններով և հա ջո­ղություններով, ը ն դ գ ծ ե ց հ ա մ ա գոր ծա կցութ յա ն կա րևորությունը ինչպ ես նաև շե շտ ե ց Հ ա յ Եկեղեցու դերն ու գործունեությունը թ ե ' Մայր Հա յա ստ ա նում և թ ե ' նրանից դուրս գտ նվող աշխարհասփյուռ

հա յությա ն կյա նքում:Հա նդիպ մա ն վերջում տեղի ունեցա վ հուշանվերների փոխա­

նակում, որպ ես ա ռհա վա տ չյա փ ոխ ա դա րձ հա րգա նքի և շնորհա - կա յա թյա ն:

ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ ԾԱՇԿԵՐՈԻՑԹ ՀԱՅ ԽՆԱՄԱԿԱԼՆԵՐԻ ԵՎ ՀԱՅՐԱՊԵՏԱԿԱՆ ԱՅՑԵԼՈԻԹՅԱՆ 2ԻԿԱԳՈՅԻ

ԿԱՐԳԱԴԻՐ ՀԱՆ2ՆԱԽՄՌԻ ՀԵՏԵրեկոյան «Ուեսթին» հյուրանոցում, ի պատիվ Վեհափաո

Հայրապետի, պաշտոնական ճաշկերույթ տրվեց, որին ներկա էին 70 խնամակալներ, շրջանի հայ հոգևորականությունը և ծխական խորհրդի անդամները: Ներկա հյուրերի թվում էին Վրաստանի իշխանության ներկայացուցիչները: Այստեղ արտասանվեցին բազմաթիվ անկեղծ և սրտայից խոսքեր՝ի նշան Մայր Աթոռի և նրա Գահակայի հանդեպ տածած հավատարմության և հարգանքի ու սիրո: Ընդունելության հանձնախմբի կողմից ջերմագին խոսք արտասանեց Դոկտ. Րաֆի Հովհաննիսյանը, որ Կարգադիր հանձնախմբի ատենապետն էր, ինչպես նաև Վեհափառի երկար տարիների անձնական բարեկամը:

Վ երջում ներկաներին իր հայրական հորդորն ու պատգամը տվեց Վեհափաո Հայրապետը, խոսքի առանցք ունենալով Մայր Հայրենիքի

, անկախությունն ու ազատությունը և այս պայմաններում Սուրբ էջմիածնի նորոգության շունչն ու պատասխանատվության ու գործու­նեության աոավկ մեծացումը: Վերջում Վեհափառը իր ջերմ ու հայրա­կան շնորհակաւությանները հայտնեց բպոր նրանց, ովքեր աջակցկ և կազմակերպկ էին Ամենայն Հայոց Հայրապետի այս բարձրագույն մակարդակի ընդունկաթյունը:

ՄԵԿՆՈԻՄ 2ԻԿԱԳՈՑԻՑՉորեքշաբթի, հետմիշօրեին, Վեհափաո Հայրապետն

ավարտելով Ամերիկայի Արևելյան թեմի հայ հավատաց յալերին տված այցկությանը, Չիկագոյից մեկնեց Տորոնտո {Կանադա)՝ այնտեղ ևս իր Հայրական պատգամներն ու օրհնությունը, Մայ Հայրենիքի ազատության շունչը և Սուրբ էջմիածնի ներկայությունը փոխանցկու տեղի հայության կարոտակեզ զավակներին:

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ * Р-Գ 71

ՎԵՀԱՓԱՈ* ՀԱ6ՐԱՊԵՏԻ ՀՈՎՎԱՊԵՏԱԿԱՆ ԱՆԴՐԱՆԻԿ ԱՑՑԵԼՈԻԹՅՈԻՆԸ ԿԱՆԱԴԱՀԱՑՈ8

ԹԵՄԻՆ

Հյուսիսային Ամերիկայի հայ գաղութներին տված իր անդրանիկ հովվապետական այցեչությաԸ ծիրի մեջ, Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Տ. Տ. Գարեգին Ա-ը հունվարի 24-ից փետրվարի 1-ը իր օրհնաբեր ե շնորհաբաշխ այցկությունը բերեց նաև կանադահայ համայնքին:

ՏՈՐՈՆՏՈ

ՕՐ ԱՌԱՋԻՆ

Վ Ե ՀԱ Փ Ա Ռ Ը Կ Ա Ն Ա Դ Ա Հ Ա Ց Ո 8 Թ ԵՄ Ա ԿԱ Ն Խ Ո Ր ՀՐ Դ Ի ՀԵ Տ

Գարեգին Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը չորեքշաբթի օրը, հուն­վարի 24-ի հետմիջօրեին, ժամանեց Տորոնտոյի « Փիրսըն» միջազ­գային օդանավակայան, որտեղ դիմավորվեց եկեղեցական և աշխարհական անձանց և պաշտոնական մարմինների ներկա­յացուցիչների կողմից: Վեհափառ Հորն ուղեկցում էին Ամերիկայի Արևեյյանթեմի Առաջնորդ Տ. Խաժակ արքեպիսկոպոս Պարսամյանը և գավազանակիր Տ. Արտակ աբեղա Տիգրանյանը:

Նորին Նրբությանը դիմավորկու էին եկկ Կանադահայոց թեմի Առաջնորդ Տ. Հովնան արքեպիսկոպոս Տերտերյանը, Կիյիկյան Աթոռի հովանավորությունը վայկող թեմի Առաջնորդ Տ. Մեսրոպ արքեպիս­կոպոս Աշճյանը, Վեհափառի Տորոնտո այցեյության կարգադիր

72 Բ_գ ԱՋՍ՜ԻԱԾԻՆ 1996

հանձնախմբի ատենապեւո պարոն ժաք ՍտեփանյաԸը, Կանադայում ՀՀ արտակարգ և ւիազոր դեսպան պարոն Գաոնիկ Նանագողյանը, կանադահայոց թեմի թեմական խորհրդի ատենսւպետ պարոն Թագվոր Հոբեյանը, ինչպես և Տորոնտոյի, Մոնրեափ, Համիլթնի, Սենթ Քեթրինզի և Քեմբրիջի հոգևոր հայրերը և պաշտոնական այյ անձինք:

Օդանավակայանի հյուրասենյակում Վեհաւիաո Հայրապետին ընդունելության ընթացքում բարի գալստյան խոսք ասաց Հովնան սրբազանը:

Այնուհետև ներկաներին ողշունեց Վեհաւիաո Հայրապետը: Վեհափառ Հայրապետի խոսքին հաշորդեց աղ ու հացի

ավանդական օրհնությունը, որը Նորին Սրբությանը մատուցեցին ՀԲԸՄ-ի «Ջարուկյան» վարժարանի սաները:

ՍՈՒՐԲ ԵՐՐՈՐԴՈՒԹՅՈՒՆ ԵԿԵՂԵՑՈՒՄՆույն օրը, երեկոյան ժամը 7.30-ին, Նորին Սրբությանը հանդիսա­

վորությամբ, «Հրաշափառ»-ի տպավորիչ արարողությամբ մուտք գործեց Ս. Երրորդության եկեղեցի, որի մուտքի մոտ Վեհափառ Հորը բարի գալուստ մաղթեցին « Ջարուկյան» վարժարանի աշակերտները: Կանոնական աղոթքից ա եկեղեցական արարողությունից հետո, բարի գաւուստի սրտառուչ և մեծարանքի խոսք արտասանեց աոաշնորդ Հովնան սրբազանը.

« Վեհափառ Տեր,Հովվապետական Ձեր շնորհաբեր այցկաթյան երկրորդ հանգրվա­

նին, ի Կանադա և այս պահան Տորոնտո քաղաքը, Զերդ Սրբությանը կողշանենք ուրախ սրտով ա այն հավատքով, որ Ձեր անձին մեշեն պիտի տեսնենք նոր Հայաստանը, որ անվերջ կքալե դեպի հավի­տենականության: Ավկին' Նոր էջմիածինը, որ հարաժամ կնորոգե ա կշարժե հոգիները հայոց, զմեզ միավորկով ի Քրիստոս:

Սիրելի Վեհափառ, Ձեր անձին միշոցավ արտահայտված ժամա­նակին հրամայականն է' տեր կանգնխ Հայց. Աոաքկական Սուրբ Եկեղեցիին, որան ինքնությանը բնորոշող ա տեսիյքի հրավիրող ոգե­ղեն ներկայությանը Սուրբ էջմիածինն է, այն էջմիածինը, որ ժամա­նակին֊ անժամանակին մեջ ծնունդ առնող յուրաքանչյուր հայու հոգիին մեջ կծնի ա պիտի ծնի որպես սնուցողը մեր գոյաթենականաթյան:

Վեհափառ Տեր, որքան երախտապարտ ենք, որ Դուք հանձն առիք այս երկար ու հոգնեցացիչ հովվապետական այցկաթյանը: Մենք քաջ գիտենք, որ Ձեր բոցաշունչ ՛խոսքերը պիտի ցնցեն շատերը ա արթնցնեն զանոնք իրենց թմբիրեն, որպեսզիի հոգիի աչքերով տեսնեն ա զգան Սուրբ էջմիածնի սրտին վրա բաբախող մեր հայրերա երկիրը' նորանկախացյալ Հայաստանը:

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 73

Վերջերս Դուք հաճախ կհիշեք այԸ պատկերը, որ եթե 20-րդ դարը ծնավ յաթաղանի չածին տակ, ապա 21-*րդ դարու սեմին մեր Եկեղեցին ու Հայրենիքը Հարության տեսիչքով պիտի ապրին որպես մեկ ամբողջություն:

Սիրեչի հավատակիցներ, հայրենակիցներ, պարտ ենք կարդաչ ու սերտեչ Վեհափառի խոսքերը, որոնց մեջ կը տեսնենք ժամանակի ոգին:

Վեհափաո Տեր, որդիաբս!ր կխոնարհինք Ձեր առաջ և կհայցենք Ձերդ Սրբության օրհնությունները, որպեսզի Ձեր խոսքերով մկրտեք մեր ժողովուրդը նոր ժամանակի ոգիով, նորանկախացյաչ Հայրենիքի շունչով և Մայր Աթոո Սուրբ էջմիածնով, որան' դեպի հավիտենա­կանության երկարող ղողանջներով7 մեջ Դուք կտեսնեք վաղվան արշաչայսը և դեպի այդ արշաչույսը կկանչեք ամբողջ ազգը հայոց:

Թող հավետ ապրի Մայր Հայաստանը: Ձեր այցը արձագանքն է Սուրբ էջմիածնի: Ձեր խոսքը ճառագայթումն է էջմիածնի հավատքի օջախին: Այս նվիրական պահը Ձեր մեջ կմիավորե բոչորս, որպեսզի հարազատորեն կապված մնանք մեր հայրերա երկրին և Սուրբ էջմիա­ծինը դարձնենք մեր հոգիներա չասավորաթյան ամենատևական, ամենասուրբ վայրը, ար հայ քրիստոնյան և Աստված կհանդիպին' Լասավորչի տեսիչքին մեջ:

Բարի եկաք, Վեհափաո, հեղ մըն աչ Լասավորչի կանթեղեն չայսիջեցացեք մեր հոգիներա մեջ » :

Այնուհետև խոսք տրվեց նաև Կանադայի Անգչիկան Եկեղեցու պետ Մայքչ Փիրզ արքեպիսկոպոսին, որն իր հարգանքն ա բա­րեմաղթությունները հայտ­նեց Վեհափաո Հայրա­պետին' բարձր գնահա- տեչով Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի անձն ու կարողությունները, հատ­կապես եկեղեցական ու միջեկեղեցական մարզերի մեջ:

Անգչիկան արքեպիս­կոպոսի խոսքից հետո ներ­կաներին հայերեն և անգչերեն չեզուներով իր

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՑՐԱՊԵՏԻՆ ՈՂԶՈԻՆՈԻՄ է հայրական պատգամն ԱՆԳԼԻԿԱՆ ԵԿԵՂԵ8ՈԻ ԱՌԱՋՆՈՐԴ

ՄԱՑՔԼ ՓԻՐՋԸ

74 Р-Գ ԷՋՍ՜ԻԱԾՒՆ 1 9 9 6

ուղղեց Ամենայն Հայոց Հայրապետը:Վերջում Վեհափառ Հայրապետնա Անգչիկան Եկեղեցու առաջնորդ

եպիսկոպոսը փոխանակեցին հուշանվերներ:« Հրաշափառի» արարողությունից և Վեհափառ Հայրապետի

պատգամից հետո Սուրբ Երրորդություն եկեղեցու « Մակարոս Ար թին ֊ յան» սրահում տեղի ունեցավ Վեհափառ Հոր հանդիպումը Տորոնտոյի, Միսիսագայի, Համիյթնի, Քեմբրիջի ե Սենթ Քեթրինզի ազգային- եկեղեցական կառույցները ներկայացնող վարչական մարմինների ներկայացուցիչների հետ, որտեղ խոսվեց հայ ժողովրդի ներկա կացության մասին Հայաստանի, Արցախի ե արտասահմանի ողջ տարածքում:

ՕՐ ԵՐԿՐՈՐԴ

ՀԱՆԴԻՊՈՒՄՆԵՐ ԱՆԴԼԻԿԱՆ ԵՎ ՀՈԻ6Ն ՕՐԹՈԴՈՔՍ ԵԿԵՂԵՑԻՆԵՐԻ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍՆԵՐԻ ՀԵՏ

ՀԱ Ն Դ ԻՊ Ո Ւ Մ Ա Ն Դ ԼԻ Կ Ա Ն ԵԿԵՂԵ6Ո Ի ԵՊԻՍԿՈՊՈՍ Р-ԵՐՆՍ Ֆ Ի Ն Լ Ի Ի ՀԵ Տ

Հունվարի 25-ի առավոտյան Նորին Սրբությունը հյուրընկալվեց Անգչիկան Եկեղեցու Առաջնորդ Թերնս Ֆինյի եպիսկոպոսի կողմից: Հյուրընկալություն էր կազմակերպկ նաև Հանաց Օրթոդոքս Եկեղեցու պետ Սոթիրոս եպիսկոպոսը, որի ընթացքում քննարկվեցին միջեկե-

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ * Р-Գ 75

Л

՚ ».

*•* ,

%* V; ք '՜г ՚ / ձ

ք | ! 1л յ ч ь

г * *

1

1՜

Հ8Ո Ւ Ր ԸՆ Կ Ա ԼՈ Ւ Թ 8Ո Ւ Ն ՍՈԹԻՐԻՈՍ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍԻ Մ Ո Տ

ղեցական կարևոր խնդիրներ: Հանդիպման վերջում Սոթիրոս եպիս­կոպոսը Վեհափառ Հայրապետին ոսկեզօծ շրջանակով մի պանակե նվիրեց:

ՀԱՆԴԻՊՈԻՄ ՕՆԹԱՐԻՈ ՆԱՀԱՆԳԻ ԽՈՐ ՀՐ ԴԱՐԱՆ ՈԻՄ

Հետմիջօրեի ժամը 15.00-ին Նորին Սրբությանն ի պատիվ հյուրասիրություն էր կազմակերպվել Օնթարիո նահանգի խորհրդա­րանում, որտեղ պատշաճ մակարդակով կեսժամյա պաշտոնական

76 Բ-Գ ^ տ41ԾԻՆ 1" 6

հանդիպում տեղի ունեցավ Օնթաբիոյի նահանգի կառավարիչ «Пеи- էշոձոէ Ооуетог» Հենրի Ջաքմանի հետ, որին ներկա էին նաև պետական ու քաղաքական դեմքեր:

ՊԱՏԱՐԱԳ ՍՈՒՐԲ ԵՐՐՈՐԴՈՒԹՅՈՒՆ ԵԿԵՂԵՑՈՒՄՆույն երեկոյան ժամը 19.30-ին Վեհափաո Հայրապետը մեծաշուք

թափորով, «Հրաշափառ»֊ի հնչյունների ներքո մուտք գործեց Ս. Եր­րորդության եկեղեցի' մասնակցկու Սուրբ և Անմահ Պատարագին, որտեղ ժողովրդի խառներամ բազմությունը անհամբերությամբ սպասում էր Վեհի հետ հանդիպմանն ու հաղորդակցությանը: Օրվա պատարագիչն էր Կանադահայոց Աոաշնորդ Հովնան արքեպիսկո­պոսը:

« Հայր մեր»-ից աոաշ պատարագիչ սրբազանը, բարի գալուստ մաղթկով Վեհափաո Հայրապետին, ասաց. « Վեհափաո Տեր, այս երեկո մեր բոչորին հոգիները կմիախառնվին էշմիածնաբեր ՜Ձեր օրհնություններով: Աղոթքի ու գոհաբանական մաղթանքի այս պահան Ձեր անձին մեջ են կտեսնենք Նոր էջմիածինը, որան ձայնը Ձեր սրտին մեջ առած' եկած եք Սուրբ էջմիածնի ճառագայթով վերապրեց նեյ ա աշխարհով տարածված Ձեր հարազատ զավակները:

Ավեչի քան չորս տասնամյակներ Ձեր անձը խոնարհեցնեչով Աստածո խորանին ու մեր հայրերա հավատքին առջև, Դուք այսօր, որպես ազգի Վեհափաո Հայրապետը, եկած եք ժամանակի ոգին բաշխկու մեր ազգի ու մեր Եկեղեցվո զավակ ներուն, որպեսզի մեր հայրերեն մեզի որպես հոգևոր ժառանգության ու ավանդության տրված Հայց. Եկեղեցին կանգուն ու կենսունակ դարձնող բջիջի մը վերածենք մեր կյանքը: Ինչքան տեղին է Ձեր խոսքը' ուղղված մեր օրերու հայ քրիստոնյային. « Մեր Եկեղեցին է նաև շաղախը ազգային միության և սնուցիչ ամրապնդիչ ուժը մեր զորաթենականաթյան...»:

Վեհափաո Տեր, Ձեր գաչաստը թող բարի չինի Կանադայի այս օրհնյաչ հողի վրա: Տարածեցեք Ձեր օրհնությունները մեր Սուրբ Եկեղեցվո բոչոր զավակ ներուն վրա անխտիր: Շաղախեցեք բոչորին Քրիստոսի սիրով ու հայրենյաց շունչով այնպես, որ այս նույն ժողովուրդը դաոնա նորին ծնունդն ու մարմնավորողը' ճանապարհ դեպի Սուրբ էջմիածին տեսչականով:

Թող Ձեր խոսքն ըչչա այնպես, ինչպես մշակին խոփին խրամը հողին մեշ, որպեսզի ընդարմանա արտը և պարարտ բերք տա: Փաոք Կուտանք Աստածո այս օրհնաբեր այցկաթյան համար և հանուն թեմի հոգևորականաց, Թեմական Խորհարդի, Թեմական պատգամա­վոր ներուն, Ծխական բոչոր մար՚միններան ու հավատացյաչներուն Ձերդ Սրբության կհայտնենք որդիական մեր ջերմ սերն ու հավատար­մությանը և մանավանդ զորակցաթյանը հայրենանվեր ու եկեղեցաշեն Ձեր բոչոր ծրագրեր ու իրականացման ճանապարհին»:

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 7 7

Ապա Սրբազան Հայրը խորան հրավիրեց Հույն Օրթոդոքս Եկեղե­ցու առաջնորդ Սոթիրոս արքեպիսկոպոսին: Սրբազան արքեպիսկո­պոսը իր և իր համայնքի անունից բարի գաչաստ մաղթեց Վեհափառ Հայրապետին, ապա անդրադարձավ հայ ժողովրդի պատմությանը, ողբերգություններին, Մեծ Եղեռնին, ինչպես նաև Հայաստանի անկա­խությանը և արտասահմանում ապրող հայության տագնապներին և հայ մնաչու գոյապայքարին, հայ և հայն ազգերի ու Եկեղեցիների եղբայրակցությանը'իր հրճվանքն ու ուրախությունը հայտնկով Գա- րեգին Վեհափառի Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս ընտրության առթիվ' գնահատկով Վեհափառի կարողությունները և իր դրական տպա­վորությունը 1983 թ., Վանկավերում Վեհափառի ատենապետությամբ գումարված Եկեղեցիների Համաշխարհային խորհրդի 6-րդ ընդ­հանուր համագումարից, որի փոխատենապետն էր Վեհափառը:

Այս բոչոր խոսքերից ու բարեմաղթանքներից հետո, քարոզ խոսեց Նորին Սրբությունը: Վեհափառ Հայրապետը խոսքի սկզբում գոհու­թյան և փառք վերառաքեց Ամենակաչ և Ամենախնամ Աստծուն' այս հոգեչից պահը պարգևկա համար: Ապա գնահատանքի խոսք ասաց կանադահայոց ժրաջան առաջնորդ Հովնան սրբազանին և, դաոնաչով ժողովրդին, պատգամեց' ապրեչ միասնության ա միության եղբայ­րական հոգով: Մեր իրականության ա ժամանակների թկադրական հրամայականն է սա, որովհետև աշխարհում նկատվող հոգևոր շարժին ու նորոգության շունչին հայ ժողովուրդը չի կարող անմասն և ան­հաղորդ մնաչ: Մեր Հայրենիքը այսօր թեև դժվարությունների և ծանր օրերի միշով է անցնում, բայց ամեն գնով կերտում է իր ազատ ու անկախ ապրկու բնական կյանքը' Նոր կյանքի և Նոր Հայրենիքի ա Եկեղեցու տեսչականով:

Ք Ո Ի 8Ր Ե Կ Ե Ղ Ե ՑԻ Ն Ե ՐԻ Պ Ե ՏԵ Ր Ի ԵՎ Ն Ե Ր Կ Ա 9Ա 8Ո Ի 8Ի Ձ Ն Ե Ր Ի ՀԵ Տ

78 Ր_գ . ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1996

Նորին Սրբությունը անդրադարձավ մարդու կյանքի բաղկացուցիչ ազդակներին և իմաստին' ազատության, եղբայրասիրության, ազգասիրության և որպես մարդ ապրէղու կյանքի համար նպատակ ունենայու գաղափարին' կոչ ուղղկով զորավիգ կանգնել դարերով անկախություն և ազատություն կորցնելուց հետո, հայ ժողովրդի քաջարի զավակների կյանքի և արյան գնով ազատություն և անկախություն նվաճած Հայաստանի հզորացմանը և Հայց. Եկեղեցու' Սուրբ Էջմիածնի լույսով հայ ժողովրդի զավակների հոգիները ւուսավորկու աշխատանքին:

խոսքի երկրորդ բաժնում Վեհափառ Հայրապետը, անդրադառ֊ նայով քույր եկեղեցիների համագործակցության անհրաժեշտությանը, հայտնեց, որ Հայց. Եկեղեցին չի կարող անտարբեր մնալ այս կարևոր իրադարձության նկատմամբ և ամեն գնով սատար ու գործակից պիտի լինի այդ աոաքկության ընթացքին:

Հավայил Պատարագի Սուրբ Երրորդություն եկեղեցու « Արթինյան» սրահում տեղի ունեցավ հանդիսավոր ընդունկություն:

ՕՐ ԵՐՐՈՐԴ

Ա88ԵԼՈԻԹՅՈԻՆ «ՋԱՐՈՒԿՑԱՆ» ԵՎ «ՍՈԻՐԲ |սԱԶ» ԱՋԴԱՅԻՆ ՎԱՐԺԱՐԱՆՆԵՐ

Ուրբաթ օրը' հունվար 26-ի մեծագույն մասը տրամադրված Էր դպրոցականներին և երիտասարդությանը: Առավոտյան Վեհափառ Հայրապետն այցկեց ՀԲԸՄ-ի «Ջարուկյան» և « Սուրբ խաչ» ազ­գային վարժարաններ, որտեղ դիմավորվեց դպրոցների պա­տասխանատուների, ուսուցչական կազմի և աշակերտության կողմից: Աշակերտները գեղեցիկ հայտագրով ներկայացան և յուրատեսակ բարի գաւուստ մաղթեցին Հայոց Հայրիկին, որի հետ հանդիպումը դեռևս երկար ու անջինջ պիտի մնա նրանց մանկական սրտերի և հոգիների մեջ, որպես աոաջին հոգևոր և ազգային սերմնացանումս ու ջրտուքը իրենց ապագա գիտակցական կյանքի համար: Վեհափառն իրեն հատուկ մտերմական անմիջականությամբ բառացիորեն գերեց մանուկներին, որոնց հիշողության ծալքերում այս հանդիպումն անկասկած պիտի դրոշմվի իբրև ազգային ինքնությունը հաստատող հուշ ու դրանից բխող գործկու նախանձախնդրություն:

Վեհափառ Հայրապետն իր սրտաբուխ և մանուկներին հասկանալի Լեզվով պատգամեց այսօրվանից իսկ հասկանայ և արժևորկ Մայր Եկեղեցու և Հայրենիքի դերն ու նշանակությունը: Այս երկու սրբու­թյունները տարիք ու տարածություն չեն ճանաչում, այւ, դուրս զայով այդ շրշանակից, տարածվում են բոլորի վրա անխտիր' իրենց մեշ ներաոնկով և պարփակկով յուրաքանչյուր հոգու, որ կոչված Է հայ ւինկու:

Ա38ԵԼՈԻԹՑՈԻՆ ՍՈԻՐԲ ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆ ԵԿԵՂԵՑԻ, «ՀԱ Ց ԿԵՆՏՐՈՆ» ԵՎ ՀՕՄ-Ի ԱԶԳԱՅԻՆ ՎԱՐԺԱՐԱՆ

1996 ԱՋՍ՜ԻԱԾԻՆ Р-Գ 79

Վ Ե ՀԱ Փ Ա Ռ Ը Ս. Ի)Ա 2 Ա Զ Գ Ա Յ Ի Ն Վ Ա ՐԺ Ա ՐԱ Ն Ո Ւ Մ

Նույն օրը, կեսօրից հետո, ժամը 15.00-ին, Վեհափառ Հայրապետն ու իր շքախումբը այցկեցին Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի, « Հայ Կենտրոն» և ՀՕՄ-ի ամենօրյա վարժարան:

Նորին Սրբությանը եկեղեցու մուտքին դիմավորեցին Կանադայի և Միացյալ Նահանգների Արևելյան շրջանի Կիլիկյան թեմի Առաջ­նորդ Մեսրոպ արքեպս. Աշճյանը, եկեղեցու հովիվ Ծահե ծ. վրդ. Փանոպանը, թեմական և ծխականխորհուրդների ներկայացուցիչները: Ապա, ՀՕՄ-ի ամենօրյա վարժարանից հայկական տարազներով երկու աշակերտուհիների մատուցած աղ ու հացը օրհնելուց հետո, Վեհափառ Հայրապետը անցավ իրեն ի պատիվ կանգնած ՀԲԸՄ-ի սկաուտների և ՀՀԴ Կանադայի երիտասարդական միության « Սիմոն Ջավարյան» մասնաճյուղի անդամների շարքերի միջով և « Հրաշա­փառ» շարականի երգեցողությամբ առաջնորդվեց դեպի եկեղեցու դասը:

Եկեղեցում կատարված կանոնական աղոթքից և աո Աստված գո­հաբանական մաղթանքից հետո, Վեհափառ Հայրապետն իր շքախմբով առաջնորդվեց « Հայ Կենտրոնի» սրահ, ուր արդեն իսկ հավաքված էին ՀՕՄ-ի ամենօրյա վարժարանի աշակերտները և բարեպաշտ ժողովուրդը, որոնց թիվը հասնում էր շուրջ 1000 հոգու:

Սրահում Վեհափառին ուղղված բարիգալստյան և ողջույնի խոսքով հանդես եկան Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու հովիվ Ծահե ծ. վրդապետը, Հովնան և Մեսրոպ սրբազանները:

80 Ր.գ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1996

ՀՕՄ-ի ամենօրյա վարժարանի, « Հայ Կենտրոն»-ում գործող բոչոր միությունների և կազմակերպությունների անունից խոսք ասաց թեմի Ազգային վարչության անդամ Պրն. Հարության Շիթիչյանը:

Այս առիթով « Հայ Կենտրոնի» կողմից Պրն. Հակոբ Զանբազյանը Վեհափառին նվիրեց կանադացի արվեստագետ Բեն Հենրիի արժեքավոր քանդակներից մեկը:

Այնուհետև, այս հուզիչ և սրտակից մթնոչորտամ, ներկաներին իր հայրական պատգամն ու օրհնությունը տվեց Վեհափաո Հայրապետը և որում մասնավորապես անդրադարձավ «Հայ Կենտրոնի», հայ դպրոցի և Հայ Եկեղեցու ծրագրերին ու շինությանը' հիշատակկով նաև իր ներդրումը այս ափերի վրա որպես հայ գոյատևեչու երեք բերդերի կառուցման գործում: Ապա իր անխառն զգացումները հայտ­նեց կապված Տորոնտոյի հայ գաղութի կազմակերպման աշխա­տանքների հետ:

Վեհափառը անդրադարձավ նաև իր եկեղեցական 44 տարիների կյանքի աղան և, որպես Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս, այսօր նոր իրականության առջև կանգնած կոչ արեց' անմնացորդ չծվեչ վերո- հիշյաչ երեք մարզերում անշահախնդիր ծառայության:

Վերջում Վեհափաո Հայրապետը դիտեց վարժարանների միջանցք­ներում աշակերտների ուսումնական աշխատանքների նմուշները:

ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ ՏՈՐՈՆՏՈՅԻ ՀԱՑ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴՈՒԹՅԱՆ ՀԵՏ

Երեկոյան ժամը 18.00-ին Ամենայն Հայոց Հայրապետը հանդիպում ունեցավ Տորոնտոյի հայ երիտասարդության հետ: Շուրջ 400 երի­տասարդներ եկկ էին անկընդիր չինկու Նորին Սրբության հորդոր­ներին ու պատգամներին, որոնցում մասնավորապես շեշտվեց այսօրվա դժվար կողմնորոշվկիք ժամանակաշրջանում երիտասար­դության, մասնավորապես հայ երիտասարդության դերն ու նշանակությանը, մերժումը անցողիկ, չափազանցված վայկքների ու դյուրահաճ կյանքի և անցումը հոգեկան ու հավերժակերտ առաքե- չության: Ընթանաչ կյանքի ու տվյաչ միջավայրի թկադրած ճիշտ ուղիով, որդեգրկ առաջադեմ, առողջ գաղափարներ, գործոն մասնակ­ցության բերկ կենսական կարևորության ներկայացնող բնագավառ­ներում, բայց միաժամանակ չկորցնկ ազգային դեմքը և հպարտու­թյամբ ու արժանապատվությամբ պահպանկ ինքնությանը, — այս է մերօրյա երիտասարդի ընթանայիք ճանապարհը: Հանդիպման վերջում եղան նաև հարցումներ, որոնց սպառիչ կերպով պատասխան­ներ տվեց Վեհափաո Հայրապետը:

19 9 6 ԷՋՄԻԱԾԻՆ * ր_գ 81

ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ ԾԱՇԿԵՐՈԻՅԹ «ՊԱՊԱՅԱՆ»ՀԱՆ ԴԻՍԱՍ ՐԱՀՈԻՄ

Երեկպան ժամը 20.00-ի Տ ավելի քան 500 հոգի էր հավաքվել ՀԲԸՄ-ի Ա[եք Մանուկյան կենտրոնի « Լեոն և Փիրուզ Պապայան» հանդիսասրահում' մասնակցելու համար Գարեգին Ա Վեհափառին ի պատիվ կազմակերպած ճաշկերույթին:

Կանադայի և Հայաստանի Հանրապետության պետական օրհներգերի և Հայրապետական մաղթանքի կատարումից հետո, Վեհափառ Հայրապետի բացման աղոթքով սկսվեց ճաշկերույթի պաշտոնական մասը:

Հանդիսավար Պրն. ժակ Ստեփանյանը հանուն Կանադահայոց Առաջնորդ Սրբազանի, թեմական խորհրդի ու կազմակերպիչ մարմնի բարի գալուստ մաղթեց Վեհափառ Հայրապետին' ասելով. «.Վեհա­փառ Տեր, մեր Հայրենիքի պատմական անկախությամբ ու Զերդ Սրբության Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածնում գահակալությամբ, համայն հայությունը ինքզինք գտավ նոր իրականություններու առջև: Դուք անկասկած Լուսավորչի անմար կանթեղով պիտի աոաջնորդեք մեր Սուրբ Եկեղեցին և հայ հավատացյալ ժողովուրդը անցյալի դժվար ու հերոսական պայմաններեն դեպի 21-րդ դարու լուսավոր ու պայծառ ապագան...»:

Ապա ելույթ ունեցան թեմական խորհրդի ատենապետ Թագվոր Հոբեյանը, ՀՀ Կանադայի լիազոր դեսպան Պրն. Գաոնիկ Նանա- գուլյանը, Ամերիկայի Արևելյան թեմի Առաջնորդ Խաժակ Սրբազանը, Կանադայի և Ամերիկայի Արևելյան Կիլիկյան Աթոռի հովանավո­րությունը վայելող թեմի Առաջնորդ Մեսրոպ Սրբազանը, Կանադայի Հայոց Առաջնորդ Հովնան Սրբազանը: Ելույթներով հանդես եկող թե' հոգևոր և թե' աշխարհիկ բանախոսները մեկ անգամ ևս մատ­նանշեցին անկախություն ձեռք բերած Հայրենիքում Հայ Եկեղեցու ունեցած ներկայիս բացառիկ իրավիճակը՝ շեշտելով այդ պայմանները առավելագույն չափով Եկեղեցու պայծառացմանը ծառայեցնելու անհրաժեշտությունը:

Վերջում Հովնան Սրբազանը, շնորհակալություն հայտնելով Վեհա­փառի այցելությանհետ առնչված աշխատանքների մասնակիցներին, թվեց նաև այն ազգայիններին, ովքեր այս առթիվ նվիրատվություններ էին կատարել' էդմոնտոնից Տեր և Տիկին Քրիս Ձաքմաքչյանները, Պրնք- Վահե և Արամ Իշնարները, Տեր և Տիկին Հակոբ Քեսթեք- յանները, Տեր և Տիկին Պերճ Սվազլյանները և ուրիշներ:

Ապա, ներկայացնելով Վեհափառ Հայրապետին, Սրբազան Հայրը հրավիրեց Նորին Սրբությանը տալ իր հայրական պատգամը ներկա ժողովրդին:

Վեհափառ Հայրապետը նախ իր շնորհակալությունը հայտնեց այսքանջերմ և հոգեբուխ ընդունելության համար: Այնուհետև շեշտեց

8շ ր_գ ԷՋՍ՜ԻԱԾԻՆ 1996

ՎԵՀԱՓԱՌԸ Ս. ՆԵՐՍԵՍ ՇՆՈՐՀԱԼԻ ՇՔԱՆՇԱՆՆ է ՀԱՆ8ՆՈԻՄ ՀԱՅԿ ՍԵԼ8ԱՆԻՆ

ներկա հանգրվանի կարևորությունը, որ մեզ վրա դարերի խորքից Եկած մեր ժառանգության պահպանման, նորանկախ Հայրենիքի բար­գավաճման, Սուրբ էջմիածնի փառավորման և այս բոչորը Սփյուռքից Հայրենիք միասնականության ճանապարհով աոավեչ ևս առաջ տանեյու պատասխանատվությանն է կոչում. «Ինչ որ կհավատանք' ապրինք և գործով արտահայտենք: Քանի կհավատանք, որ մեկ է մեր Եկեղեցին, մեկ է մեր ազգը, մեկ է մեր Հայրենիքը, ուրեմնըյյանք մեկ և գործենք մեկությամբ», եզրափակեց Վեհափառը:

ճաշկերույթի ընթացքում Վեհափառ Հայրապետի կողմից Պրն. Հայկ Սկյանը պարգևատրվեց « Ս. Ներսես Ծ նոր հաչի՛» շքանշանով, որպես վարձատրություն երկար տարիներ Եկեղեցուն մատուցած ծառայությունների համար:

ՕՐ ՉՈՐՐՈՐԴ

ՀԱՆԴԻՊՈԻՄ Ս. ՍԱՀԱԿ-ՄԵՍՐՈՊ ՇԱԲԱԹՕՐՅԱ ԵՎ ՀԱՑ ԿԱԹՈԼԻԿ ՍՈԻՐՌ ԳՐԻԳՈՐ ԼՈԻՍԱՎՈՐԻԶ ԿԻՐԱԿՆՕՐՅԱ

ՎԱՐԺԱՐԱՆՆԵՐԻ ԱՇԱԿԵՐՏՈՒԹՅԱՆ ՀԵՏՇաբաթ, հունվար 27-ի առավոտյան ժամը 9.30-ին, Սուրբ Երրոր­

դություն եկեղեցում Գարեգին Ա Հայրապետը հանդիպում ունեցավ Ս. Սահակ և Ս. Մեսրոպ շաբաթօրյա և Հայ Կաթոչիկ Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ կիրակնօրյա վարժարանների աշակերտության և ուսուցչական կազմերի հետ:

Վեհափառ Հայրապետը, գնահատեյով կիրակնօրյա դպրոցի և

1996 Ա&Ս՜ԻԱԾԻՆ բ _ գ 8 3

շաբաթօրյա վարժարանների աշխատանքը, կարևորեց նրանց աոաքկությունը: Վեհափառը բոչոր աշակերտներինթկադրեց սիրկ մայրենի [եզան, Հայաստանը և Հայ Եկեղեցին: Նա շեշտեց, թե « ամեն երկիր բանակ ունի իր երկրի սահմանները պաշտպանկու համար, իսկ մենք 36 հոգիանոց մի բանակ ունենք, որը պաշտպանում է հայի գոյությունը: Այդ բանակը Հայոց Այբուբենն է » :' Պատվիրեց այդ տառերով պաշտպանեչ և պատերազմեչ ճողման ու այլասերման թշնամու դեմ:

Նույնը օրը, կեսօրին, ավարտկով Տորոնտո այցկությունը և Մոն- րեայ մեկնելուց առաջ, Վեհափաո Հայրապետը « Հորիզոն» շաբա­թաթերթին տված հարցազրույցում ասաց. « Անհունորեն երջանիկ կզգամ, երբ կտեսնեմ մեր ժողովուրդին սիրալիր վերաբերումը Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի այս այցելության:

Խորապես ինքզինքս կզգամ զորացած մեր ժողովուրդի հետզհետե աճող այն կամքովը, որով ինքզինքը կուզե արտահայտել այլևս գործնապես իբրև մեկ Եկեղեցի, իբրև մեկ Հայրենիք և իբրև մեկ ազգ: Ապրի' այս ժողովուրդը, որ այսպես գիտե ուոճանաւ միության, զորակցության, փոխադարձ եղբայրության զգացումներով և Մայր Հայրենիքը՝ ազատ ու անկախ Հայաստանը, և Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածինը այյևս ձերբազատված որևէ մեկ տեսակ օտար ազդեցութենե' կսպասե իր ա՜յս ժողովուրդին և այդ ժողովուրդին ծաոայկու մեջ կտեսնեիր գերագույն արժեքն ու շահը»:

ՎԵՀԱՓԱՈ* ՀԱՅՐԱՊԵՏԸ ՄՈՆՐԵԱԼՈԻՄ

ՕՐ ԱՈ-ԱՋԻՆՇաբաթ օրը, հունվարի 27-ին, Տորոնտոյից Ամենայն Հայոց

Կաթողիկոս Գարեգին Ա Հայրապետը, հետմիջօրեի ժամը 13.30-ին, ժամանեց Մոնրեալի « Դորվաշ» օդանավակայան:

Օդանավի մոտ Վեհափաո Հորը բարի գալուստ մաղթեցին Քվեբեքի կառավարության Դիվանագիտական Խորհրդի գլխավոր պատաս­խանատու տիար ժան ժյող Գիլպոն, Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ Մայր եկեղեցու հոգևոր հովիվ արժանապատիվ Տ . Զարեհ քահանա Ջարգարյանը, Հայրապետական այց էշության Մոնրեալի կազ­մակերպիչ հանձնախմբի ատենապետ, դոկտոր Հարություն Արզու- մանյանը, ինչպես նաև թեմական խորհրդի անդամներ և պատ­գամավորներ:

Հակառակ աննպաստ եղանակին, հավատացյաշ ժողովրդի խուռներամ բազմությունը փութացեշ էր դիմավորելու իր Հայրա- պետին: Հայկական « Արմեն-Քվեբեք» և « Սուրբ Նարեկ» վարժա­րանների սաները հայկական տարազներով ավանդական աղ ու հաց մատուցեցին Վեհափաո Հայրապետին, որն օրհնկուց հետո, որոտ­

84 Р-Գ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

ընդոստ ծափողջույնների ուղեկցությամբ նա առաջնորդվեց օդանա­վակայանի հատակ հյուրերի սպասարկության սրահը:

Այստեղ առաջնորդ Հովնան արքեպիսկոպոսի' Մոնրեաչ բարի­գալստյան խոսքից հետո, Նորին Սրբությանը իր գոհունակությանը հայտնեց կրկին անգամ Մոնրեայ այցկեյա առիթով, բայց այս անգամ իբրև Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս: Ապա ֆրանսերեն տպավորիչ Խ ա յ թ ո վ շնորհակաւություն հայտնեց Քվեբեքի և Կանադայի կառավա­րություններին, ինչպես նաև քաղաքապետարանին' հայ ժողովրդի նկատմամբ ցուցաբերած ջերմ ընդունելության համար:

Ի պատասխան Պրն. Գխբոն, նահանգային կառավարության անունից, բարի գայուստ մաղթեց Վեհին' հայտնկով, թե հայոց հոգևոր պետերի այցկաթյունները մեծ պատիվ և ուրախ առիթ են ա ողջ անկի Է իրենց համար:

ՍՈԻՐՌ ԳՐԻԳՈՐ ԼՈԻՍԱՎՈՐԻԶ ԵԿԵԴ.Ե8ՈԻՄ

Я--ГГ

դա

Տ

■ ЖՀհ

Ш Г К

I 1.ЗД

' ♦

Օդանավակայանից Վեհափառ Հայրապետը առաջնորդվեց Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ Մայր եկեղեցի, որտեղ բնության սաստիկ փոթորկումն անգամ տեղի Էր տվկ հայ հոգու աո իր Հայրապետն ունեցած անխառն սիրո ջերմության առջև և ամբողջ եկեղեցին շեփ- ւեցուն Էր ժողովրդի բազմությամբ: Այն կարծես թե օտարակենցաղ իրականության այլասերման ա ձողման «ջրհեղեղի» մեջ մի նոր Նոյյան Տապան Էր դարձկ, ար Հայրապետի խոսքին ա պատգամին կարոտ բազում հոգիներ Էին հավաքվկ երկրի զանազան կողմերից:

Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ լուսավորյաւ եկեղեցին ևս մեկ անգամ չասավաովեց Լուսավոր չի ւուսատեսխ արժանահաջորդ Գարեգին Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի մուտքով:

1 9 9 6 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 85

Կանոնական աղոթքից հետո, Առաջնորդ Հովնան Սրբազանը, չինե[ով ժողովրդի ակնկալիքների և ապրումների թարգմանը, իր ողջույնի խոսքում ասաց. «....Դուք եկաք բերելու համար ձայնը հայ­րենյաց և նոր կրակ տալու մեր սիրտերուն մեջ անթեղված հավատքի ձայնին: Ձեր օրհնաբեր ներկայությունը մեզ կվերամիավորե հավի­տենական Սուրբ էջմիածնի հովանիին տակ: Դուք կհանդիսանաք նոր ժամանակի ձայնը, նորանկախացյալ մեր երկրի ղողանջն ու աոաքելականության ոգին' Սուրբ էջմիածինը դարձնելով շաղախը ի Հայաստան և ի սփյուռս մեր ժողովրդի բոլոր զավակներան միջև:

Ձեր գալուստը բարի ի Մոնրեալ: Ձեր խոսքին ու պատգամին մեջ ի միություն կոչեք մեր ազգի ու Եկեղեցվո զավակները, որպեսզի անոնք, հավատքի ուժականությամբ, իրենց ուսերուն վրա բարձր պա­հեն մեր հայրեր ու կտակով մեզի փոխանցված հավատքի թարգմանը' Հայաստանյայց Առաքելական մեր Մայր Սուրբ Եկեղեցին»:

Ապա Սրբազան Հայրը հրավիրեց Վեհափառ Հայրապետին տալու իր պատգամն ու օրհնությունը: Մայր Աթոռը անվանելով «Հայոց Բեթ֊ ղեհեմ», Վեհափառն ասաց, թե նորանկախ ու ազատ Հայրենիքում, նույնպես ազատ ու անկաշկանդ Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածնում, վե­րանորոգված մի կյանք է սկսվել, որը վերանորոգ մոտեցում է պա­հանջում, որովհետև «մրրկավ էինք բաժանված», իսկ հիմա դադարել են այդ մրրիկները և պահն է վերամիացման. « Նշանակալից երևույթ մընէ, թե Կիլիկյան Աթոռի Կաթողիկոս մը Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս կընտրվի: Այսօր ես նայն մարդն եմ: Իմ հոգիս բաց է բոլորին' անկա­խաբար թե ինչ դիրքի վրա են: Բոլորն ալ տեղ ունին սրտիս մեջ: Այսօր մեր ժողովուրդը պետք անի հոգևոր «պերեստրոյկայի»... Մենք բոլորս միասնաբար բաղարջ մը կներկայացնենք, եթեբաղարջեն կտոր մը փրթի, կչորնա: Ես ձեզի կբերեմ էջմիածնի նոր շունչը»:

Նույնայցկեց

Ա88ԵԼՈԻԹ8ՈԻՆ ՍՈԻՐԲ ՀԱԿՈՌ ԵԿԵՂԵՑԻօրը, երեկոյան, Նորին Սրբությանը իր ամբողջ շքախմբով տեղի Սուրբ Հակոբ եկեղեցի, որտեղ դարձյալ խառներամ

ժողովուրդը լիախուոն բազ­մությամբ լցրել էր թ ե' եկեղեցին և թե' հարակից սրահը: Կիլիկյան Սուրբ Աթոռի հովանին վայելող թեմի Առաջնորդ Մեսրոպ Սրբազանը իր սրտազեղ և հուզումնալից խոսքում նախ ներկայացրեց Վեհափառ Հայրապետին, որ եղել էր

՚յ վանքի իր ուսուցի:չը և իրեն

86 Р-Գ ԱՋՍ՜ԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

եպիսկոպոս օծող Կիլիկյան Աթոոի Գահակալը: Ապա, ողջաԸկով վեհափառի գալուստը, Նորին Սրբությանը կոչեց կապող օղակ Մայր Հայրենիքի, Արցախի և Սփյուռքի միջև:

Սակայն հուզմունքի ալիքը հասավ իր կիզակետին Վեհափառ Հայրապետի արտասանած խոսքով: Ամենայն Հայոց Հայրապետը ողջույններ հղեց ազատ Մայր Աթոռից, անկախ Մայր Հայրենիքից, մեր դարավոր հուշարձաններից, Արարատից ու Արցախից' ասելով. « Այս ճամփորդության սկսելե առաջ Սուրբ էջմիածնի Իջման խորանին վերջին համբույրս տվի: Ահա այդ համբույրը կբաշխեմ ձեզի իբրև հաղորդություն մեր հավատքի խորանեն ու Մայր Հայրենիքեն»: Ապա հուզումնահեղձ ձայնով ավելացրեց. « Ես երբեք չեմ կրնար կիլիկյան Աթոռը մոոնալ, անիմ մարմնույս յուրաքանչյուր թելին մեջն է: Ես այսօր նույն անձն եմ էջմիածնի մեջ, ինչ որ էի Կիլիկիո մեջ: Միայն թե այսօր իմ բեռս ավկի ծանր է: Այսօր պետք է աշխատինք միասնության համար: Ուրիշ ճամփա չկա: Այսօր, ահա', հազվադեպ պատեհություն մը կտրվի մեզ կերտկու մեր նոր պատմությունը: Վա՜յ մեզի, եթե փախցնենք Աստուծո կողմե մեզի ընձեռնված այս առիթը: Անցյալին Հայրենիքի ձախորդություններն ու փորձանքները մենք կվերագրեինք բռնակալ պետությանց, որոնց ճիրաններու մեջ կգտնվեր Հայաստանը: Այսօր զո՞վ պիտի մեղադրենք, ո՞վ պիտի ըլլա մեղա­վորը, եթե, Աստված մի' արասցե, մեր անկախության և մեր մեկ բուռ Հայրենիքի գլխունփորձանք մը գա: Սուրբ էջմիածինը՝մեր վանքերն ու Հայրենիքը պարզապես մեր պատմության վկաները չեն, այլ նոր հանգրվանի սեմին նոր պատմություն կերտկու հրավերներ, որովհետև պատմություն' նշանակում է փոփոխություն, այլապես պատմությունը պիտի դադարեր, ինչպես որ եղկ էր 1920-ական թվականների քա­ղաքագետների և ընկերաբանների տրամաբանական եզրակա­ցությունը, թե հայոց պատմությունը այլևս դադարեց: Նրանք սխալվկ էին, սակայն և այսօր ահա հազվադեպ մի պատեհություն է տրվում մեզ, կերտկու մեր նոր պատմությունը» :

ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ ՈԱՇԿԵՐՈԻՑԹԵրեկոյան « Քուին էլիզաբեթ» հյուրանոցի « Գրան Սալոնում»,

մոտավորապես 550 հոգու ներկայությամբ, տեղի ունեցավ պաշտոնական ճաշկերույթ'ի պատիվ Վեհափառ Հայրապետի:

Թեմական Խորհրդի անունից ողջույնի խոսքով հանդես եկավ Պրն. Արտո Բասմաջյանը և հույս հայտնեց, թե մեր ժողովրդի պատմության անկյանադարձային այս հանգրվանին Վեհափառի այս անդրանիկ հովվապետական այցելությունը պիտի դաոնա նաև անկյունա- դարձային հանգրվան մեր վերջին հինգ տասնամյակների եկեղե­ցական պատմության մեջ: Կանադահայ երիտասարդ ու կենսունակ թեմի կողմից նա ամբողջական սեր և հավատարմություն հայտնեց

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 8 7

Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածնի Տ և նորանկախ Հայրենիքի պետակա­նությանը:

Իր սրտի խոսքում Մեսրոպ Սրբազանը, անդրադառնալով, որ պատ­մության մեջ շատ կաթողիկոսություններ ենք անեցկ, ասաց. « Անկա­խաբար, թե ո՜ր միաբանության կպատկանինք, թռչորս ալ Հայ Եկե­ղեցու զավակներն ենք և էջմիածնի զանգերու ղողանջը կհնչե մեր բոլորին սրտերուն մեջ: Այսօր երկու իրադրություն կա մեր առջև, ա՜յն, որ ժամանակները փոխվեցան, և ա՜յն, որ Գարեգին Վեհափառը իմաստուն քայլը առավ: Աստածո կամքն էր Հայաստան երթայ և 70 տարվան անկրոն մեր ժողովուրդին համար դաոԸաշ նոր օրերու Լուսավորիչը»:

խաժակ արքեպիսկոպոսը, իր խոսքի համար բնաբան ընտրկով « Ազատություն եղբարց մերոց գերկոց» մաղթանքը, որ ամեն անգամ կրկնվում է Պատարագի ընթացքում, ասաց, որ այն այսօր իրականու­թյուն է Հայաստանի համար, որը ձեռք է բերվկ արյան թանկ գնով և այն շաղկապվում է հոգևոր ազատության հետ, որպեսզի հարգվեն այդ ազատության բարոյական սահմանումները, և մեր ժողովուրդը առաջնորդվի առողջ, նոր դարաշրջանի կերտման, որում կենսական է Ամենայն Հայոց նորընտիր Հայրապետի դերը. «.Ահա՜, նոր ճամփա մը բացված է մեր առջև, ո՜չ միայն արտաքին, այյև հոգևոր ազա­տության, որան պետք է հետևինք Վեհափառին աոաջնորդությամբը»:

Հաջորդ բանախոսը, Հայաստանի Հանրապետության Կանադայի ւիազոր դեսպան Գաոնիկ Նանագողյանը, շատ դիպուկ կերպով արտահայտվեց' ասկով. « Վեհափաո Տեր, Ձեր ընտրությանը նշա- նակալից էր մեր Հանրապետության համար, և նշմարկի են կրոնական զարգացման նշանները: Ես պատկանում եմ այն սերնդին, որ թեև ասում ստացավ աթեիստական գաղափարախոսության տակ, սակայն պապս պահեց ընտանեկան ավանդությունը: Ծնունդիցս հետո նա ինձ գաղտնի կնքկ տվեց և միայն 17տարեկանիս հայտնեց հորս: Իմ սրտի խոսքը այն է, որ Հայրենիքի բախտը Հայաստանի և Սփյուռքի ձեռքում է, ապագան մեզնից է կախված: Հայաստանը այսօր կարիքը անի, վաղը ուշ կլինի: Այն ար հեստածին կասկածը, թե արդյո՜ք պետք է օգնկ, պե՜տք է ազգային տուրքը տայ' վնասաբեր է մեզ համար: Յուրաքանչյուր մարդու մեջ կա ճորտի մտայնությունը, որից պետք է ձերբազատվկ: Ազատությանը կայանում է ճիշտ ընտրության անկու մեջ: Եթե մտքերում կան կասկածներ, Վեհի այցկաթյանը պետք է փարատի դրանք: Մեր միասնությամբ կարող ենք Հայաստանը դրախտավայր դարձնկ»:

Կանադահայոց Առաջնորդ Հովնան Սրբազանը իր խոսքը սկսեց շնորհակալությունների շարքով բպոր նրանց, ովքեր մասնակցության էին բերեւ Վեհափաո Հայրապետի այցեւության հետ առնչված աշխատանքներին, և ապա շեշտեց, թե ժամանակի հրամայականն է'

88 Р-Գ ԱՋՍ՜ԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

. ’ ; ' ЛА' •

• ж р

Վ Ե ՀԱ Փ Ա Ռ Ը Ս. ԳՐԻԳՈ Ր ԼՈԻՍԱՎՈՐԻՁ Շ Ք Ա Ն Շ Ա Ն է Հ Ա Ն 2Ն Ո Ի Մ Ժ ԻՐ Ա ՑՐ Դ Ե Ր Վ Ի Շ Ց Ա Ն Ի Ն

տեր կանգնել Մայր Հայրենիքին ու Եկեղեցուն, մեր ազգային իսկության նկարագիրը անաղարտ պահելու համար: Ելույթի ավար­տին Սրբազան Հայրը հայտարարեց, թե գաղութի ծանոթ ազգային­ներից տեր և տիկին ժիրայր Դերվիշյանները Մայր Աթոռի Գևորգյան ճեմարանին ի նպաստ նվիրում են 30.000 ԱՄՆ դոլար, ինչպես նաև հաստատում 70.000-ի հիմնադրամ, որի հասույթները պիտի օգտա­գործվեն Մայր Աթոռի կարիքների համար: Աո ի գնահատություն, Վեհափառը բարերարի կուրծքը զարդարեց Սուրբ Գրիգոր Լուսավոր չի Ա կարգի Հայրապետական շքանշանով: Ապա Հովնան Սրբազանը « Այս երեկո հոգու ամրոց կկերտվի, որան խարիսխը Ձեր ներկա­յությունն է: ժամանակի ոգին եք, ժամանկի հրամայականը» խոսքերով հրավիրեց Վեհափառին տալու իր հայրական պատգամը:

Իրեն հատուկ հաղորդականությամբ և խորիմաստությամբ Նորին Սրբությունը զարգացրեց այն գաղափարը, թե դարերի խորքից եկած մեր ազգն ու մեր հավատքը, որի լուռ վկաներն են մեր նորանկախ Հայրենիքը, Լուսավորչահաստատ Սուրբ էջմիածինը, Մեսրոպակերտ այբուբենը և հարյուրավոր մեր վանքերն ու հուշարձանները, այսօր մեզ բոլորիս դնում են մի նոր հանգրվանի առջև: Անցյալի հալա­ծանքները, որոնցից վերջինը եղավ 1915-ի Ցեղասպանությունը, այլևս հետևում են մնում: Անցել են ռոմանտիզմի և «.կեղտոտ հայ» կամ «սոված հայ» որակվելու շրջանները: Այսօր ջարդված ժողովուրդ չենք, այլ ազգ ու Հայրենիք կերտող ժողովուրդ ենք: Այսօր Սուրբ էջմիածինն ու մեր հնամյա վանքերը սոսկական քարեղեն հուշարձաններ չեն,

шц մեր պատմությանը շարունակելու հրավերներ: Այսօր մենք մեզ հետ ավելի մոտ ենք, քան երբեք: Անհրաժեշտ է ավելի ամրապնդել միասնականությանը Հայրենիքի ու Սփյուռքի միջև, եկեղեցիների, կուսակցությունների, կազմակերպությունների միջև. «.Այս երեկույթը ես կկոչեմ սիրո սեղան: Ինչպես Սիամանթոն կըսե, «յուրաքանչյուրն մեկզմեկ ու նայվածքին մեջ իր դրախտը կտեսնե», մենք ալ պետք է Հայաստանի դրախտը տեսնենք, երբ կնայինք իրարու աչքին մեջ: Սակայն այդ դրախտը պետք է կառուցվի մե՛ր ձեռքերով: Շինարա­րական ու կազմակերպչական ահավոր կարիք կա, ժողովուրդը վերաքրիստոնեացնկու կարիք: Մեր ուզածը օգնության կամ բա­րեգործություն չէ, աղ մասնակցության: էջմիածինը աոաքեւաթյան է, հոգեկան ու մշակութային ջրտուք, ան ո'չ թե հաստատության մըն է, այւ շարժում: Եվ քանի որ մեր Եկեղեցին ազգային է, ան ազգակերտումի մեջ դեր անի: Մեր հողը չէ, որ հայկական է, այւ այդ հողին շաղախված հոգին է, որ հայկական է: Մենք միայն մեկ Հայրենիք ունինք, ո՜չ երկու, աստի միասնաբար աշխատինք ազգա­շինության համար, քանզի Հայրենիքը «քու որդվոց սուրբ քրտինքով պիտի վերաշինվի: Հիմա է ժամանակը վերապրումի» :

ՕՐ ԵՐԿՐՈՐԴ

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 89

ՀԱՅՐԱՊԵՏԱԿԱՆ ՊԱՏԱՐԱԳ ՍԵՆ ԺՈՋԵՖ ԵԿԵՂԵՑՈՒՄ

Կիրակի, հունվար 28-ին, Մոնրեափ հռչակավոր Օրաթաար Սեն Ժոզեֆ բազիւիկ եկեղեցում տեղի ունեցավ Հայրապետական աննախընթաց Պատարագ՝ ներկայությամբ ավեյի քան 5000 հավատացյաւների: Ներկա էին նաև օտար հոգևորական և պետական ներկայացուցիչներ և ՀՀ Կանադայի ւիազոր դեսպանը: Երգեցո-

90 Р-Գ ԱՋՍ՜ԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

ղաթյունը կատարվում էր « Կոմիտաս» դպրաց դասի կողմից, որին իրենց մասնակցությունն էին բերում նաև Սուրբ Հակոբ եկեղեցու դպիրներն ու սարկավագները:

Արարողության սկզբնավորությանը նախ, հանուն Քվեբեքի հովվա­պետ կար դի նայ թյարքոթի, Սեն ժոզեֆի վանահայրը ողջանեց Ամե­նայն Հայոց Կաթողիկոսին և պատիվ համարեց աշխարհի ամենահին Եկեղեցիներից մեկի Հովվապետի կողմից Պատարագի մատուցումը այս սրբավայրում: Ապա գեղեցիկ ելույթով Գարեգին Ա Հայրապետը շնորհակալություն և բարձր գնահատանք արտահայտեց քրիստո­նեական այս վեհ ու սիրազեղ ոգու համար:

Հընթացս Ս. Պատարագի, ներկաներին Աոաշնորդ Հովնան սրբա­զանը ֆրանսերենով ու հայերենով ողջանեց ու ներկայացրեց Վե­հափառ Հայրապետին'շեշտելով, թե Վեհափառի այս աոաշին այցե- լաթյանը զուգադիպում է երկու կարևոր առաքելությունների' Հա­յաստանում Քրիստոնեության հաստատման 1700-ամյակի պատ­րաստություններին և Կանադայի հայկական գաղութի հարյուրամ­

յակին:Այնուհետև Վեհափառ

Հայրապետը նախ ֆրան­սերենով շեշտեց ոգեղեն արժեքների պահպանման կարևորությունը' մակե­րեսային, զգայաբանա­կան և սպառողական ապրելակերպի այժմ տի­րող պայմաններում: Ապա հայերեն քարոզում, որի բնաբանն էր Տաղանդ­ների առակը (Մատթ. ԻԵ 14-30), ար բարի ա հա­վատարիմ ծաոան իր ստացածը կրկնապատ­կում է իր աշխատանքով, անդրադարձավ, որ մենք նույնպես մեզ տրված աստվածային շնորհներն ա պարգևները պետք է ի սպաս դնենք ազգա­շինության ու եկեղեցա­շինության համար. « Յու­րաքանչյուր մարդու և

յուրաքանչյուր հայու նախախնամութենեն տրված շնորհքներն ու

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 91

կարողությունները պետք է ի սպաս դնել մարդկության և մեր ազգին ի նպաստ, մեր կյանքը իմաստավորելու համար, այլապես խոտի նման կոպանք ու կերթանք: Քրիստոնեությունը փիլիսոփայություն մը չէ, այլ ապրելու եղանակ մը, որ կիմաստավորվի արդյունք աոաջ բերելով: 1915-ին մեր հայրերը հացի պակասեն մեռան, իսկ այսօր մենք հացի աոատութենեն կմեռնինք, շռայլության ու սնապաշտության կուոքերուն առատ խունկ կծխինք: Ես Կաթողիկոս չեմ եղած ձեզ գովաբանելու համար, երբ կտեսնեմ, թե Աստուծո տված բարիքը հումպետս կվատնեք, պարտավորություն ունիմ վերարթնության հրավիրել ձեզ: Ով որ կըսե զԱստված կսիրե, բայց իր եղբայրը չի սիրեր, ստախոս է » : Այսպիսի հորդորներով Հայրապետը մատնանշեց նաև, որ ծայրահեղ աշխարհայնապաշտությունը մթագնում է հոգին' գեղեցիկ համեմատությամբ և գերազանցությամբ պարզելով և ցույց տալով այն սրբություններն ու հոգեկան արժեքները, որոնց շուրջ պարտավոր է հավաքվել ողջ հայ ժողովուրդը. « Ինչպես հին իսրայելացիներու ուխտի տապանակը երեք առարկա կպարունակեր' տասը պատվիրանները, երկինք են իջած մանանան և Ահարոնի ծաղկած գավազանը, նույնպես ալ այսօրվան տապանակը մեր սիրտն է, որան մեջ պետք է զետեղենք Լուսավորչի կանթեղը' լույսը էջմիածնի պրիսմակեն, երկինք են իջած Ա, Բ, Գ-ը և Վար դանի սուրը»:

Պատարագից հետո տաճարի ներքնասրահում տեղի ունեցավ ընդունելություն ի պատիվ Վեհափառ Հայրապետի առիթ տալով օտար հյուրերին ավկի մոտիկից ծանոթանալու Նորին Սրբությանը: Այն հնարավորություն տվեց սրտի խոսք ուղղկու Վեհափառին ե տպավո­րություններ գրանցկ այցկուների Հուշամատյանում: Հյուրերի մեջ էին Մոնրեալի քաղ աքապետարանի Գործադիր հանձնախմբի նախա­գահ Նուշիկ էլոյանը, խորհրդականներ Հասմիկ Բելելին ու ժակ Ձատրջյանը:

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԻ ՋՐՈԻՅՑԸ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴՈՒԹՅԱՆ ՀԵՏ

Հունվարի 28-ի երեկոյան ժամը 20.00-ին Սուրբ Գրիգոր Լուսա­վորիչ եկեղեցու «.Մարի Մանուկյան» սրահում հավաքված մոտ 400 երիտասարդներ թերևս աոաջին անգամն էր, որ երկխոսության մեջ էին մտնում Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի հետ: Թեև հավաքը երի­տասարդների համար էր, բայց ներկաների մեջ քիչ չէին նաև տարբեր տարիքի ու հետաքրքրությունների տեր մարդիկ:

Այս հանդիպմանը մասնակցում էին Մոնրեալի հետևյալ երիտասարդական կազմակերպությունները. АСУ0С-Ьауа1, АСУ ОС- МопЬгеа1, ЛОВИ, АКРУ ОС, БАГУА, Հայ Կաթողիկե երիտ, միություն, Թեքկան երիտ. Հանձնախումբ և Կոնկորդիա, Մաք Կիլ և Մոնրեալի համալսարանական միությունները:

իր խ ոսքի մեջ Նորիս Սրբությունը հա յտ նեց, թ ե 1 9 9 6 թվա կա նը որոշվա ծ էր նկատէղ հա յ երիտա սարդության տարի, և հա մա գոր­ծակցությամբ Հյուսիսային Ամերիկայի Առաջնորդների ծրագրեր պետք Է մշա կվեն հա յ կյա նքից ներս հա յ երիտ ա սա րդին ավէղի գործոն դա րձնկու հա մա ր: Դյուրա հաղորդ ոճով Վեհափա ռը կա րողա ցա վ գր ա վ կ բպ որ Երիտասարդների մտքերն ու սրտերը ու հորդորեց կ ա ո չկ մնայուն արժեքների, իմ ա ստ ա վորկ իրենց կյանքը նպ ա տ ա կներով և իդեա լներով' ա ռա նց տ ա րվ կո ւ միա յն զգա յա րա ններին գոհա ցում տվող ա նցողիկ հա ճույքներից:

Ն ե ր ա ծ ա կ ա ն խ ո ս ք ո ւ մ Վ ե հ ա փ ա ռ ը ծ ա ն ր ա ց ա վ մ ա ր դ կ ա յի ն կ յա ն ­

ք ո ւ մ հ ի մ ն ա կ ա ն ն շ ա ն ա կ ո ւ թ յո ւ ն ո ւ ն ե ց ո ղ մ ի ք ա ն ի ճ շ մ ա ր տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի

վ ր ա :Աոաջինն այն Էր, թե երիտասարդությանը պետք Է հասկանա այն

հստակ զատորոշումը, որ կա ճշմարտության տեսաբանական և գոյու- թենաբանական հասկացողությունների միջև. « Տեսաբանականը լոկ իմացական գործողության մըն Է' մտքով կբացատրենք կամ կսահ֊ մանենք ճշմարտությունը, մինչդեռ գոյաթենական իմաստը այն Է, թե պետք Է ճշմարտությանը ուղղակի ապրխ, ճշմարտությանը սեփական կյանքով արտացոյել: Քրիստոս ո՛չ թե ճշմարտության մասին խոսեցավ, այւ ճշմարտության եղավ: Ան ըսավ. «.Ես եմ ճշմարտու­թյանը» և ոչ թե «Ես գիտեմ ճշմարտությանը» կամ «Ես կխոսիմ ճշմարտության մասին»: ճշմարտությանը մեր կյանքին ու Էության մաս պետք Էկազմե»: Օգտագործկով Ներսես Ծնորհաւա մեկ պատ­կերը, Վեհափառն ասաց, թե «ճշմարտությանը պետք չէ անցնի մար­դուն մեջեն' ինչպես ջուրը կանցնի խողովակի մը մեջ են, այլ պետք է մաս կազմի մարդուս էության այնպես, ինչպես որ սպունգը կներծծե ու կպահեջուրը»:

Երկրորդ կարևոր կետը այն էր, թե երիտասարդությանը ընդհան­րապես նկատվում է որպես տենչ ու հեռանկար ունեցող սերունդ: Պատմության մեջ մեծագույն առաջադիմություններն ու սխրագոր­ծությունները եղկ են երիտասարդ սկունդների կողմից և « հարկավոր է, որ երիտասարդությանը իրմե սպասած առաքկաթյան գիտակցու­թյանը ունենա: Մարդ կկու անգամ կծնի' աոաջինը բնական ծնունդն է, իսկ կկրորդը այն պահն է, կ բ անհատը իր էության մեջ կզգա, թե ի՜նչ բանի համար ծնածէ: Յուրաքանչյուր կիտասարդ պետք է կոչում մը զգա կամ ստանա, և այդ կոչումին իրագործմանը համար պետք է պատրաստվի իր երիտասարդության օրերուն: Ի՜նչ ըրած է հայ կիտասարդաթյունը: Տանք ժամանակագրականորեն կկու ծայրահեղ օրինակնկ: Ո՜վ կկտեց Ե դարու Ոսկեդարը և ԺԹ դարու Զարթոնքը: Պատմական հսկայական նշանակության ունեցող կկու հեղաշրջում­ներ, ահա որոնք ապահովեցին հայ ազգին, եթե ոչ անպայման քաղաքական, այւ մշակութային ինքնուրույնությունն ու գոյատևումը:

ցշ ր _ գ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1" 6

1996 ԱԶՍ՚ԻԱԾԻՆ Р-Գ 9 3

Երիտասարդ սերունդներ էիս անոնք, կրթված օրվան մատչելի բարձրագույն ուսումնարաններով մեջ, որոնք առավելաբար ունեին կոչում մը, տենչ մը, հեռանկար մը ազգին ու Հայրենիքին ծառայելու և ա՜յսպիսով իրագործեցին հսկայական նվաճումներ: Մեր այսօրվան երիտասարդությունը նվազ ընդունակ չէ: Պատմություն սորվիլ չի բավեր, այլ պետք է պատմություն կերտել: Մեր երիտասարդությունը օժտված է անսահման կարողականությամբ, սակայն այս կարողակա- նությունը պետք է գործի վերածել' աշխատանքի արդյունքի»:

Գալով երրորդ կետին, նշեց, որ « երիտասարդությունը այսօր մեծ տագնապ մը կանցնե: Սա ընդհանուր երևույթ մըն է'ո՜չ միայն հատուկ հայ երիտասարդության: Սակայն հայ երիտասարդությունը կպարտի առավել աչալուրշ ըլլալ: Սա արդիականության տագնապն է, որան կընկերանա, դժբախտաբար, պատասխանատվության զգացումի պակասը երիտասարդության մոտ: Այն, ինչ որ կկոչվի Արևմտյան մշակույթ, հույժ ավերիչ ազդեցություն անի նոր սերունդին վրա, գլխա­վորաբար այն պատճառով, որ ամբողջ շեշտը կդնե լոկ հեշտանքի, զգայարանքներ ու ցանկությանց հագեցման վրա, որ կսպաոնա հոգեկան ու իմացական գեղեցկաթյուններե դատարկեցնելու ան­հատին կյանքը: Այն, ինչ որ կհրամցվի որպես արդիական երաժշտու­թյուն կամ կենցաղային վարմունքի այսպես-կոչեցյալ արդիական ու « ազատագրյալ» ընթացք, ունի երիտասարդությանը գերող ազդեցություն, որ միաժամանակ սպառողական հասարակության լարած ծուղակ ներեն մին է: Այս երևույթը ահավոր վտանգ մըն է նաև Հայաստանի երիտասարդության համար, որան դեմ պետք է պայքարիլ կրթական ու կրոնական դաստիարակման բոլոր միջոցներով:

Սպառողական դրությանը, որ հիմնված է անխտրականորեն ապրանքի առավելագույն սպառումը քաջալերելու սկզբունքի վրա, այս անկաշկանդ գնացքով պիտի հանգի մեր երիտասարդության հոգեկան ու իմացական ուժերան քայքայումի ն, եթե անոնք անփու- թորեն անձնատուր ըլլան անոր կործանիչ հորձանուտին: Այսու­հանդերձ հույժ խրախուսական է, որ տակավին կան երիտասարդ­ներ ա ստվար խումբեր, մտացի, լուրջ ա գիտակից, որոնք այս հոսան- քեն չեն քշված: Լուռ զանգված մը կկազմեն անոնք, հետամուտ իրենց կյանքի վսեմ նպատակներուն: Մեր երիտասարդները պետք է գիտնան, որ այս հոսանքները անցավոր են, ոչ մեկ մնայուն արժեք կներկայացնեն և ինչպես որ ցորենը կամելու ժամանակ զայն թիով օդ կնետեն, որպեսզի քամին հարդը տանի ա ցորենը մնա, նույնպես ալ նոր սերունդը պետք է գիտնա ցորենը պահել ու հարդը քամիին տալ: Հիշեցեք, երիտասարդներ, որ եթե ծառը գարնան ծաղկած չէ, իզուր է աշնանն անկե պտուղ սպասել»:

Այս հորդորներից հետո Վեհափառը պատասխանեց հավաքված­ների հարցերին: ժամանակը թայլ տվեց, որ միայն 13 երիտասարդներ

94 Р-Գ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

կարողանան հարցեր տալ, որոնք արտահայտում էին նրանց արդա­րացի մտահոգությունները: Վեհաւիաո Հայրապետը յուրաքանչյուր հարցին պատասխանեց հանգամանորեն' իր բացատրությունները ճոխացնելով անձնական փորձառության դասերով, դրանք օգտագոր- ծեյով խոր հարդի և խրատի համար:

ՕՐ ԵՐՐՈՐԴ

Ա88ԵԼՈԻԹ8ՈԻՆ ՄՈՆՐԵԱԼԻ ՀԱՅ ՎԱՐԺԱՐԱՆՆԵՐ

ՀԲԸՄ ԱԼԵՔ ՄԱՆՈԻԿՑԱՆ ՎԱՐԺԱՐԱՆԵրկուշաբթի, հունվարի 29-ին, Գարեգին Ա Վեհափառը կեսօրվա

ժամերը հատկացրեց քաղաքի հայկական վարժարաններ այցկկուն:

Ա ԼԵ Ք Մ Ա Ն Ո ԻԿ ՑԱ Ն Վ Ա ՐԺ Ա ՐԱ Ն Ո ՒՄ

Առավոտյան ժամը 09.30-ին Վեհափառ Հայրապետը այցեչեց ՀԲԸՄ «Ալեք Մանուկյան» վարժարան, ուր նրան դիմավորեցին մեծ խանդավառությամբ:

Այս առիթով պատրաստված հանդեսը դպրոցի « Կեոնճյան» սրահում սկսեց Կանադայի, Հայաստանի և ՀԲԸՄ-ի քայլերգներով' աշակերտների կատարումով: Բացման խոսքով հանդես եկավ տնօրենահի տիկ. Պալյանը, որը ուրախության և ակնածանքի խոսքե­րով ողշանեց Ամենայն Հայոց նորընտիր Հայրապետին: Աշակերտ­ների կողմից ներկայացված գեղարվեստական ծրագրից և ողջույնի խոսքերից հետո, ե[ույթ ունեցավ դպրոցի հիմնադիր և « Արմեն ■Քվեբեք» հիմնարկի նախագահ դոկտոր Արշավիր Կեոնճյանը, որ ֆրանսերենով ներկայացրեց Վեհափառին' ներկաներին փոխանցկով

1 9 9 6 1-ՋՍ'ԻԱԾԻՆ Р-Գ 9 5

այս պատմական պահի իմաստն ա տարողությունը: Նա մասնա­վորապես շեշտեց Արարատի և Սուրբ էջմիածնի խոր նշանակությունը յուրաքանչյուր հայի համար ու Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի անձը որպես խորհրդանիշ Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու: Ապա իր նույնիմաստ խոսքերով ելույթը ավարտեց հայերենով:

Որդիական ողջույնի խոսքով հակիրճ ելույթ ունեցավ Կանադայի էջմիածնական թեմի առաջնորդ Հովնան արքեպիսկոպոս Տերտեր- յանը, որ այնուհետև հրավիրեց Վեհափառ Հայրապետին' ներկաներին տալու իր հայրական պատգամը:

Գարեգին Վեհափառը իրեն հատուկ տպավորիչ արտահայտու­թյուններով, աշակերտներին մատչելի և հասկանալի ոճով, իր խոսքի սկզբից իսկ հաղորդակցության ջերմ կապ ստեղծեց' առինքնելով փոքրիկներին, որոնք խանդավառությամբ պատասխանեցին իր հարցումներին: Վեհափառը հատկապես շեշտեց մայրենի լեզուն լավ սովորելու անհրաժեշտությունը, հիշեց Հայաստանի ե Արցախի իրենց հասակակիցների դիմագրաված դժվարությունները և գնահատեց « Ալ եք Մանուկյան» վարժարանից ներս տարված աշխատանքը' նվիրյալ տնօրենուհու և ուսուցչական կազմի կողմից:

Միաբերան արտասանված Տերունական աղոթքով և Վեհափառի «Պահպանիչ»-ով ավարտվեց պատմական այս հանդիսությանը:

ԱՅՑԵԼՈԻԹՅՈԻՆ ՍՈԻՐԲ ՀԱԿՈԲ ԱԶԳԱՅԻՆ ՎԱՐԺԱՐԱՆ«Ալեք Մանուկյան» վարժարան այցելելուց հետո, ժամը 11.ՕՕ-ին,

Վեհափառ Հայրապետը իր շքախմբով այցելեց Սուրբ Հակոբ Ազգային Երկրորդական Վարդգես և Աստղիկ Սարաֆյան նախակրթարան, որտեղ ծափողջույններով և մեծ ուրախությամբ դիմավորվեց ուսաց- չակազմի և աշակերտության կողմից, վարժարանի Բաստրմաջյան սրահամ:

Այս այցելաթյանը ներկա էին հայ և օտար մամուլի ա հեռուս­տատեսության ներկայացուցիչներ ա թղթակիցիներ:

Հանդիսությանը սկսեց Վեհափառի մուտքին երգված «Հրաշա­փառ»-ով, «Հայրապետական մաղթանք»-ով և «էջ Միածինն ի Հօ- րէ» շարականներով: Այնուհետև աշակերտության անունից ար­տասանված խոսքից և ապա հանուն ասացչակազմի վարժարանի ընդհանուր տնօրեն պրն. Հակոբ Բալգարյանի ելույթից ա ներկա­յացված գեղարվեստական հայտագրից հետո, Վեհափառ Հայրա­պետին ներկայացնկու համար ելույթ ունեցավ Սուրբ Հակոբ Մայր եկեղեցու հովիվ Տ. Ավագ քհն. Իշխանյանը: Տեր Հայրը հակիրճ խոսքով ներկաներին պատմեց Վեհափառ Հոր կողմից ավկի քան քսան տարիներ առաջ իր քահանա ձեոնադրվկա մասին, երբ որպես Գարեգին արք. Սարգիսյան առաջնորդն էր Արևելյան Ամերիկայի և Կանադայի Կիլիկյան թեմի:

Հանդիսությանը եզրափակվեց Վեհափաո Հայրապետի հուզիչ և սրտագրավ խոսքով: Վեհափառը Հայրապետական այցկաթյան այս օրը որակեց որպես « Հայ դպրոցի օր Հովվապետական այցկաթյան պատմության մեջ»: Ապա Վեհափաո Հայրապետը, շարանակկով իր խոսքը, անդրադարձավ այս դպրոցի ստեղծման պատմությանը, որին մասնակից է եղկ նաև ինքը'յինեյով Օրա կնքահայրերից մեկը: Ապա իր ուրախությանը հայտնեց այդ օրերից մինչև այսօր տեղի ունեցած աշակերտության աճի և նկատվող կենդանության համար: Այսօրվա սերունդը Մայր Հայրենիքի արմատների վերընձյուղումով, Ազատ ու Անկախ պետության վեր հռչակումով չէ այն, ինչ որ էր նախկինում, այյ բախտավոր, բայց միևնույն ժամանակ պարտավոր սերունդ է. « Եկեղեցի, Հայրենիք, պետության, Լեզու, ամեն բանե վեր է, ասոնց մեշ պետք էըըանք այնպես գոտեպնդված, որ մեր մարմինը այդ գոտիով ամուր մնա, այյապես կտկարանանք ու կթողանանք: Ազատությունը պարտավորություն ու պարտականության է: Հանձնա­ռություն ստանձնկ է պետք»:

Ապա Վեհափաո Հայրապետը ֆրանսերենով ամփոփ վերաշա­րադրեց իր խո օքը: Ավարտին, Գարեգին Վեհափառը քաջաչերական ու երախտագիտականխոսք փոխանցեց Սուրբ Հակոբ Ազգային վար­ժարանի բարերար Տեր և Տիկին Վարդգես և Աստղիկ Սարաֆյան- ներին' հիշկով, որ նրանք անշահախնդիր և առատորեն նվիրատվու­թյուններ են կատարկ թե' Անթիչիասին և թե' էջմիածնին հավասա­րապես:

ԱՅՑԵԼՈԻԹՑՈԻՆ ՀԱՅ ԿԱԹՈՂԻԿԵ ՆԱՐԵԿՅԱՆ ՎԱՐԺԱՐԱՆ

96 Ր_գ ԱՋՍ՜ԻԱԾԻՆ 1996

Վեհափաո Հայրապետի ՝ հայ վարժարաններին տված այցկաթյան երրորդ հանգրվանը եղավ կաթոյիկ հայերի Նարեկյան վարժարանը,

1996 ԷՋՍ՜ԻԱԾԻՆ Р-Գ 9 7

որտեղ Վեհափառի այցկաթյանը ողշանեցին համայնքապետ Գևորգ վրդ. ՋապարյաԸը, վարժարանի տնօրեն Պողոս վրդ. Գազանճյանը, ուսուցչական կազմը, աշակերտությունը, ծնողները և հյուրերը:

Հանդիսավոր ընդունելության բացումը կատարեց Գևորգ վրդ. Ջապարյանը: Նա, հանուն Մոնրեալի կաթպիկ հայ համայնքի, Վե­հափառին ողջանեց որպես Ամենայն Հայոց Հայրապետ' իր անհուն գոհունակությանը և խոր շնորհակալությունը հայտնելով այս շնոր­հաբեր այցելության համար, քանի որ Վեհափառը հայտագրում անխտրաբար տեղ է հատկացրել նաև կաթպիկ հայ համայնքին: Նա իր ջերմ համոզմունքը հայտնեց, որ ամբողջ հայ ժողովուրդը միաս­նական ա ամբողջական ճիգերով պետք է սատար կանգնի Հայրենիքի կերտումի ն և իր դավանական ու վարչական բաժանումներով հանդերձ մեկ ա միասնական պետք է փնի Հայ Եկեղեցին:

Ապա աշակերտության կողմից գործադրվեց խնամքով մշակված հայտագիրը, որը խոր տպավորության թողեց Վեհափառ Հայրապետի և ներկաների վրա:

Հանդիսության փակումը կատարեց Նարեկյան վարժարանի տնօրեն Պողոս վրդ. Գազանճյանը: Նա Վեհափառ Հայրապետին ուղղած իր ողջույնի և շնորհակալության խոսքում անդրադարձավ տարիներ առաջ Նորին Սրբության'Հոոմի Լևոնյան վարժարան տված այցկաթյանը, այն ժամանակ, երբ ինքը ուսանող էր այնտեղ, և հիշեց այն խոր տպավորությունը, որ կրել էր այժմ Ամենայն Հայոց Կաթո­ղիկոս դարձած Գարեգին Սրբազանից:

«Այս վարժարանեն ներս,-ավեչացրեց Պողոս վարդապետը,֊մեր անունը կուզենք արժանապես պահկ Նարեկ վարժարան: Ինչպես Նարեկացին և իր ընկերները հայ ժողովուրդի ն սրտին մեջ Լույսը սփռեցին գիտության և աստվածավախության, նույնպես և մենք այդ կընենք մեր այս փոքրիկներուն սրտերան մեջ»: Տնօրեն Հայր Սուրբը իր խոսքն ավարտեց' խնդրելով, որ Վեհափառ Հայրապետն իր օրհնության խոսքն ուղղի աշակերտությանն ա ներկաներին:

Վեհափառ Հայրապետը աղը, հացն ու գինին' ավանդական խորհրդանիշը համերաշխության և եղբայրության, օրհնկաց հետո, իրեն հատակ պերճախոսությամբ ու պարզությամբ հայրական խոսքն ուղղեց աշակերտությանը' մերթ նրանց հետ մանկանալով և մերթ իր խորիմաստ հորդորը տալով ներկաների միշոցով համայն հայ ժո­ղովրդին' վեր կանգնկ պառակտումներից, պահկա-պահպանկա Հայ Եկեղեցու միասնականությանը և անսակարկ կերպով նվիրվելու նորանկախ Հայաստանի հզորացման ու հավերժացման գործին: Նորին Սրբությանը ջերմորեն շնորհավորեց Նարեկյան վարժարանի աշակերտությանը այս գեղեցիկ հանդիսության համար, գնահատեց տնօրենությանը և ուսուցչական կազմին' վարժարանից ներս կատա­րած հայապահպանման սքանչելի աշխատանքի համար, և իր

98 Р-Գ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1996

օրհնությանն ա ողջայնները հղեց Մոնրեալի կաթոլիկ հայերի համայնքիս:

Ապա, վարժարանի զանազան մասերը այցկկուց և ուսուցչական կազմի ու աշակերտության հետ նկարվկաց հետո, Վեհափառ Հայրա­պետը հրաժեշտ տվեց Նարեկյան վարժարանին:

Վեհափառ Հայրապետը գաղութի այս երեք ամենօրյա վարժա­րաններին տված այցելությաններով, ինչպես այ յուր, այստեղ ես անպատմկի ոգևորության առաջ բերեց: Նորին Սրբությանը ակ­ներևաբար հազված էր' տեսնկով օտար միջավայրում բարբառող, հայերեն երգ ու արտասանությամբ հանդես եկող հարյուրավոր երեխաների, արժանապես գնահատկով ազգային ոգին ա հավատքը վառ պահելու ուղղությամբ կրթական այդ հաստատությունների թափած ջանքերը: Դժվար է ասկ, թե այդ այցկաթյաններից ո'վ էր ավելի տպավորված, ի՞նքը՝ Վեհափառը, ում համար մանուկների աշխարհը հոգեկան վայելք է, թե՞ իրեն հյուրընկալողները, որոնք սրտի թրթիռով պիտի մտաբերեն սիրելի Վեհափառի' իրենց տված խրատները, նրա սրամիտ կատակները, բարի ա անկեղծ ժպիտը:

ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ ՀԱՅՐԱՊԵՏԸ ՄՈՆՐԵԱԼԻ ք ա ղ ա ք ա պ ե տ ա ր ա ն ՈԻՄ

Երկուշաբթի, հունվար 29-ի կեսօրից հետո, Մոնրեալի քաղա­քապետ ը ճաշկերույթ֊ընդանկությամբ պատվեց Ամենայն Հայոց Հայրապետին: Այդ օրը զուգադիպում էր նահանգային նոր վարչա- պետի և իր դահլիճի երդման արարողությանը, որի պատճառով Մոն-

1 9 9 6 ԷՋՍ՜ԻԱԾՒՆ Р-Գ 9 9

րեւսչի քաղաքապեւո պրն. Պիեո Բուրգը պարտավորված էր գտնվկ մայրաքաղաք Քվեբեկում: Նրա բացակայության, քաղաքապե- տարանի խորհրդի նախագահ օր. Նուշիկ էլոյանը բարի գալուստ մաղթեց Վեհափաո Հայրապետին և շքախմբի մաս կազմող հոգևոր և աշխարհիկ դասի ներկայացուցիչներին, ինչպես նաև տեղի քույր Եկեղեցիների առաջնորդներին ևիպամ կրոնապետին: Քաղաքական դեմքերից այս հանդիպմանը ներկա էին Կանադայի Սենատի անդամ պրն. Մարսկ Բրյուտոմը, քաղաքապետի փոխանորդն ու քաղաքա- պետարանի խորհրդի երկու հայ անդամներ' տիկ. Հասմիկ Բեշկին և մեթր ժակ Զատրջյանը: Դիվանագիտական շրջանակներից ներկա էին Միացյայ Նահանգների, Ռուսաստանի և Լիբանանի հյուպա­տոսները:

Ֆրանսերենով արտասանված իր խոսքում օր. Նուշիկ էլոյանը ներկայացրեց Վեհափաո Հայրապետին, ում ճանաչ եչ էր մանկու­թյունից, որպես նվիրումի, ծաոայասիրության և մարդկային արժեքների ջատագով օրինակելի անձնավորության, միջազգային, կրոնական և ընկերային հաստատությունների աշխույժ կապերով ու փորձառու­թյամբ օժտված հոգևորականի:

Պատասխան ելույթով Վեհափաո Հայրապետն իր գոհունա­կությունը հայտնեց, որ աշխարհի մեծագույն քաղաքներից մեկի' Մոնրեալի քաղաքապետարանամերկար տարիներ առաջ իր մկրտած մանուկ աղջնակը այսօր դիմավորում է իրեն: Այնուհետև Վեհափառը խնդրեց օր. էլոյանին' իր շնորհակալությունները փոխանցեչ քաղա- քապետ պրն. Բուրգին' այս գեղեցիկ քաղաքում և նահանգում հայ ժողովրդի հանդեպ ցուցաբերած հյուրընկալության համար: Այնուհետև Նորին Սրբությանը ավկացրեց, թե հայ ժողովուրդը գիտի երկխո­սությամբ, քան թե պայքարով համերաշխ կյանք ստեղծկ, այդպես էր, որ կարողացավ համերաշխորեն ապրել Միջին Արևելյան ընդհանրապես իսլամ հյարընկաւ երկրներում և այսօր ապրում է նաև Ամերիկայի և Կանադայի ազատ երկր ներում: Այսօրվա գլխավոր ընկերային մի հարցի անդրադառնաք, Վեհափառը նշեց, որ կապը խզվկ է երիտասարդության հետ և այդ կապը նորոգեւա համար երկխոսությանը նայպես անհրաժեշտ է:

Անդրադառնալով Միջին Արևելքին, Վեհը շեշտեց, թե այսօր այն­տեղ պայքարը դադարկ է, և մարդիկ փորձում են երկխոսության միջոցով ճանապարհ հարթկ: Նորին Սրբությանը, ավարտեյով իր խոսքը, մաղթեց, որ ժողովրդի մեջ տիրապետի մարդկային արժեքների և բարոյական սկզբունքների գիտակցությանը, որը հիմքն է կազմում մարդկային ընկերության աոողջ զարգացման:

Քաղաքապետարանի բարձրաստիճան հյուրերին վերապահված տոմարը ստորագրկաց հետո, Վեհափաո Հայրապետըքաղաքապե- տարանին նվիրեց « էջմիածնի Գանձեր» պատկառելի գեղեցկազարդ

ЮОР-Գ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1996

/Խ ոոորը ե էջմիա ծռի ք ա Ը դ ա կ ո վ Տ ե Տ ա պ ա կ ւ ա մի բ ա ժ ա կ ՛ ա Տ ձ Ը ա պ ե ս

քաղաքապեւո պրն. Բուրգին:Ապա տեղի ունեցավ պաշտոնական ճաշկերույթ, որի ավարտին

օր. Նուշիկ էյոյանը Վեհափառ Հայրապետին, հանունքաղաքապետի, գրասեղանի գեղեցիկ ժամացույց նվիրեց'որպես հիշատակ Մոնրեաչ այցկության: Առաջնորդ Հովնան Սրբազանի շնորհակաւության խոսքով ավարտվեց այս տպավորիչ հյարասիրաթյանը:

ՀԱՆԴԻՊՈԻՄ ԱՋԴԱ9ԻՆ- ԵԿԵՂԵՑԱԿԱՆ ԿԱՌՈԻՑՑՆԵՐԸ ՆԵՐԿԱՅԱՑՆՈՂ ՎԱՐՉԱԿԱՆ

ՄԱՐՄԻՆՆԵՐԻ ՀԵՏ

Քաղաքապետարանի ընդունելությունից հետո, Վեհափառ Հայրա­պետն ա իր շքախումբը փաթացին Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ Մայր եկեղեցի, ար Մարի Մանուկյան սրահը ամբողջությամբ լցնող տեղի շուրջ 30 կազմակերպությունների վարչականչրիվ կազմերը եկեչ էին անկնդրկա Ամենայն Հայոց Հայրապետի պատգամը և հրաժեշտ ւոայու նրան: Հակառակ երկար ա ծանրաբեռնված օրվա երկարատև ժամեր տևած հոգնածության, Վեհափառը խանդավառությամբ խոսեց ինքնության գիտակցության գաղափարի մասին, որ ճիշտ բնորոշվում է հաստատ մի էության հետ իր կապով, իսկ այդ հաստատուն կետը, որ երաշխավորում է սփյուռքահայի ինքնությունը, Մայր Հայաստանն է ա Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածինը:

Սա Մոնրեաչի հայ համայնքի վերջին հավաք-հանդիպումն էր Ամենայն Հայոց Հայրապետի հետ, որով ավարտվեց Վեհափառ Հայրապետի եռօրյա անդրանիկ հովվապետական խտացյալ այցկաթյանը Մոնրեաչի գաղութին:

ՎԵՀԱՓԱՌ* ՀԱ8ՐԱՊԵՏԻ ՄԻ0Ր8Ա Ա 88Ը ԿԱՆԱԴԱՅԻ ՄԱ8 ՐԱՔԱՂԱՔ 0 ՏՏԱՎԱ

Երկուշաբթի, հունվարի 30-ին, Ամենայն Հայոց Հայրապետն իր Հովվապետական այցկաթյան ընթացքին շքախմբով, որին մաս էին կազմում Հովնան, Խաժակ և Մեսրոպ Սրբազաններն ու թեմի եկեղե­ցականները, Մոնրեալից մեկնեց Կանադայի մայրաքաղաք Օտտավա:

Օտտավայի միջազգային օդանավակայանում Վեհափառ Հայրա­պետի ն դիմավորեցին ԿանադայումՀայաստանի Հանրապետության դեսպան Գաոնիկ Նանագողյանը և Օտտավայի հայ համայնքի անդամները: Ողջույնի խոսքեր ասացին Պրն. Գաոնիկ Նանագոպանը և Օտտավայի ծխական խորհրդի ատենապետ Հովսեփ Մարդյանը: Ապա ներկաներին իր հայրական խոսքն ուղղեց Վեհափառ Հայրա­պետը, որում գոհունակություն հայտնեց այս ջերմ ընդունկության համար:

ՏԵՍԱԿ8ՈԻԹՅՈԻՆ ԿԱՆԱԴԱ8Ի ԸՆԴՀԱՆՈԻՐ ԿԱՌԱՎԱՐԻ2 ՊԱՐՈՆ ՌՈՄԵՈ ԼԱՊԼԱՆԻ ՀԵՏ

Օդանավակայանից Վեհափառ Հայրապետն ու Սրբազան Հայրերը, Հայաստանի դեսպանի ընկերակցությամբ, ուղևորվեցին դեպի Կանադայի ընդհանուր կառավարիչ Ռոմեո Լապրսնի նստավայրը, ուր կանադական կառավարության պաշտոնատարների մասնակ­ցությամբ ջերմ ընդունկության տեղի ունեցավ:

Վեհափառը ընդհանուր գծերով ներկայացրեց Հայաստանի հատ­կապես վերջին տարվա ընկերային տնտեսական վիճակը և երախ­տագիտություն հայտնեց Կանադայի կառավարությանն ա ժողովրդին' երկրաշարժից հետո Հայաստանին ցուցաբերած օգնության համար: Այնուհետև Նորին Սրբությանը շեշտեց, որ Հայաստանը այսօր ևս ակնկալում է բարեկամ Կանադայի աջակցությանն ա զորակցաթյանը, սակայն ոչ թե որպես մարդասիրական օգնության, այւ զարգացման ա արհեստագիտական առաջընթացի ծրագրերի օժանդակության ձևով: Փոխըմբռնման մթնոլորտում անցած այս հանդիպման ընթացքում Վեհափառը հույս հայտնեց, որ Կանադան, լինելով աշխարհի ամենափորձաոա և հեղինակավոր երկիրը խաղաղա- պահության ասպարեզում, այսահետև ավկի ակտիվորեն կներգրավվի Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության խաղաղ կարգավորման գործընթացում: Վեհափառը հանգամանորեն անդրադարձավ նաև վերջին շրջանում Սուրբ էջմիածնի գործունեությանը, նոր պայման­ներում' Եկեղեցու դերի բարձրացման, Եկեղեցու և ժողովրդի միջև նոր միասնականության ստեղծմանն ուղղված ջանքերին:

Որպես Թագուհու ներկայացուցիչ' Կանադայի պետության գլուխը Եղող ընդհանուր կառավարիչը, ջերմորեն ողջանկով Ամենայն Հայոց

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 101

102Р—Գ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

Հայրապետին, մեծապես արժևորեց նրա այցեւություԸը Կանադա, բարձր գնահատեց Կանադայի հայ համայնքի ներդրումը կկրի կյանքի զանազան պորտ նկում: Նա վստահություն հայտնեց, որ Վեհափառի այցկությունը ակտիվ կենսագործունեության նոր ազդակ կդաոնա հայ համայնքի համար, որի հետ ընդհանուր կառավարիչը մեծ հույսեր կապեց' հայ-կանադական կկկողմ աոետրա-տնտեսական, գիտա- մշակութային և այւ կապկի առաջխաղացման առումով: Կարելի է ասեի որ այս հանդիպումը էապես նպաստեց հայ-կանադական կկկողմ հարաբկություննկի ընդլայնմանը:

ԸՆԴՈԻՆԵԼՈԻԹՅՈԻՆ' Ի ՊԱՏԻՎ ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԻ «ՇԱԹՈ ԼՈՐԻԵ» ՀՅՈԻՐԱՆՈՑՈԻՄ

Նույն օրը, կեսօրին, «Ծսւթո Լորիե» հյուրանոցի սրահնկից մեկում, ի պատիվ Վեհափաո Հայրապետի, ընդանկություն էր կազմա­կերպված Կանադայում Հայաստանի Հանրապետության դեսպա­նատան և Հայ Եկեղեցու Կանադայի թեմի առաջնորդարանի կողմից:

Ընդունկությանը նկկա էին ավկի քան 300 հոգի'խորհրդարանի զույգ անդամներ և սենատորներ, քաղաքական-հասարակական գործիչներ, կառավարության բարձր պաշտոնյաներ, բազմաթիվ դիվանագետներ, հայկական կազմակերպությունների ներկայա­ցուցիչներ և Օտտավայի հայ համայնքի անդամները: Վեհափաո Հայրապետին առանձնակի ջերմությամբ ողջունեցին Լիբանանի, Իրանի, Բուլղարիայի, Եգիպտոսի, Հունգարիայի, Արգենտինայի, Ռումինիայի և Իսրայկի հավատարմատարները, բազմաթիվ այւ դիվանագետնկ: Լիբանանի դեսպանը մասնավորապես Վեհափառին հանձնեց իր կկրի նախագահի հատուկ ուղկձը:

ՀՀ դեսպանի և Հովնան Սրբազանի կարճ ողջույնի խոսքկից հետո, Գարեգին Վեհափառը ներկաներին դիմեց ընդարձակ խոսքով' հայկեն, անգլկեն և ֆրանսկենլեզանկով, ի մասնավորի շեշտկով, որ, արագորեն դեպի նոր հորիզոններ առաջադիմող Հայաստանի ազատ և անկախ Հանրապետության գոյության պայմաններում, ժամանակն է ձկբազատվկ դարասկզբիս հայ ժողովրդի ապրած մեծագույն ողբկգության պարտադրած զոհի հոգկանաթյունից և ձեռք-ձեռքի տված լծվել ստեղծագործ աշխատանքի' ի շահ և ի բարօրություն Հայաստանի և համայն հայության: Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի խոսքը ունկնդրվեց լարված ուշադրությամբ և հաճախ ընդհատվեց ծափողջույննկով:

1996 ԱՋՍ՜ՒԱԾԻՆ Р-Գ 10 3

ԸՆԴՈԻՆԵԼՈԻԹՅՈԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԴԵՍՊԱՆԱՏԱՆԸ

Վեհափառ Հայրապետն իր շքախմբով, ընկերակցությամբ հայ համայնքի անդամների, Կանադայի ընդհանուր Կաոավարչի հետ պաշտոնական հանդիպումից հետո մեկնեց դեպի Հայաստանի դեսպանատուն, ուր Վեհափառը ջերմեռանդ աղոթքով օրհնեց նորահաստատ « Հայոց Տունը»: Այստեղ ունեցած իր համառոտ կայթով Նորին Սրբությանը կրկին շեշտեց համազգային միասնա­կանության կարևորությանը, որ իր մեկնաբանությամբ հայության բաղձանքների իրականացման, ազատ ու անկախ Հայաստանի բարգավաճման միակ գրավականն է:

ԱՅՑԵԼՈԻԹՅՈԻՆ ՕՏՏԱՎԱՅԻ вТ-РАЦЬ ԱՍՏՎԱԾԱԲԱՆԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ

Կեսօրից հետո մեկ այւ հանդիպում տեղի ունեցավ Օտտավայի Տէ- Раи1 աստվածաբանական համալսարանի արևելաքրիստոնեական հետազոտությունների հիմնարկում, որ իր տեսակի մեջ համաշխար­հային խոշորագայն կենտրոններից մեկն է և Կանադայի աստվածա­բանական գրականության ամենահարաստ գրապահոցն անի: Գրա­դարանում պահվում են նաև Գարեգին Վեհափառի աշխատու­թյուններից մի քանիսը, որոնց անվանաթերթերին, համալսարանի ղեկավարների խնդրանքով, Վեհափառ Հայրապետը հիշատակի մակագրություններ կատարեց: Փոխադարձ պայմանավորվածություն ձեռք բերվեց համալսարանի և Սուրբ էջմիածնի միշև ծավալելա աշխույժ համագործակցության' պատրաստկա համատեղ հրատարա­կություններ և այլն: Վերջում, Կենտրոնի Մատառում տեղի ունեցած

արարողությունից հետո, Վեհափառ Հայրապետը հրաժեշտ տվեց Օտտավային' մեկնելով Վանկուվեր:

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԸ ՎԱՆԿՈԻՎԵՐՈԻՄ

1996

ՎԱՆԿՈԻՎԵՐՈԻՄ' Ք Ո Ի 8Ր ԵԿ ԵՂ ԵՑԻՆԵ ՐԻ Ն Ե ՐԿ Ա ՅԱ ՑՈ Ւ ՑԻՉՆ Ե Ր Ի ՀԵ Տ

Երեքշաբթի, հունվար 30-ի երեկոյան ժամը 20.ՕՕ-ին, Վեհափառ Հայրապետը ժամանեց Կանադա այցէղության իր վերջին հանգրվանը' Վանկուվեր: Օդանավակայանում տեղի ունեցած պաշտոնական ընդունելությունից հետո, Վեհափառ Հայրապետը իր ողջ շքախմբով և դիմավորելու եկած անձնավորությունների ընկերակցությամբ ուղղվեց դեպի Սուրբ Վարդան եկեղեցի, որտեղ մուտք գործեց « Հրաշափառ՛»-ի հնչյունների ներքո:

Վեհափառ Հայրապետի խորիմաստ պատգամից հետո և արարողության ավարտին, հավատացյալները աջահամբույրի համար մոտեցան Նորին Սրբությանն ու ստացան նրա օրհնությունը:

* * *Չորեքշաբթի, հունվարի 31-ի երեկոյան ժամը 18.00-ին, «Շհոտէ

СЬигсЬ СаШес1га1» եկեղեցում Սուրբ Պատարագ մատուցեց Խաժակ սրբազանը, իսկ քարոզ խոսեց Վեհափառ Հայրապետը' ի ներկա­յության հավատացյալ ազգայինների և օտար հյուրերի: Պատարագին հաջորդեց Նորին Սրբությանն ի պատիվ կազմակերպված ճաշկե­րույթը, որով եզրափակվեց Վեհափառի մեկօրյա այցելությունը այդ գաղութին:

1 9 9 6 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 10 5

Հայաստանի Մեսրոպ Մաշտոցի'անվան Մատենադարանի գիտաշխատողներից և այժմ Կանադայի Հայոց Առաջնորդարանում գործող Արմինե Քյոշկերյանը հետևյալ խորհրդածություններն է կա­տարել Վեհափառ Հայրապետի Կանադա այցելության վերաբերյալ.

« Մեր անցյալի պատմությունը պահպանած է անունները եկեղե­ցական շատ գործիչներու, որոնք իրենց փայլուն գործունեությամբ, օրինակելի վարք ու բարքով արժանացած են նաև օտարներու բարձր գնահատանքին կազմելով պարծանքը Հայց. Եկեղեցվո: Օրինակ՝ Սուրբ Ներսես Շնորհալիի ԼԺԲ դար) մասին պահպանված է տեղե­կություն, թե հույն ոմն իմաստասեր Թիորիանոսը, Բյուզանդիայի Կիո Մանուկ կայսեր թկադրանքով, 1170-ին կայցելե Հայաստան, Եկե­ղեցի ներու միության շուրջ արծարծված հարցերը քննկու նպատակով: Ավանդությունը կըսե, թե լսած ըլլալով Հայոց Հայրապետի մտավոր բացառիկ կարողություններու և հարուստ գիտելիքներու մասին, Թիորիանոսը հետը կտանի բազմաթիվ գիրքեր, փորձկու համար ըսվածի հավաստիությունը: Վերադարձին, երբ կհարցնեն, թե արդյո՜՞ք Շնորհալու համբավը կհամապատասխաներ ճշմարտության, Թիորիանոս կպատասխանե. « Ինչպես լսած էի, այդպես ալ կա»:

Այս օրինակը բերինք, որովհետև Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածնի 131-րդ գահակալեն ստացանք նույնպիսի տպավորություն, ուստի թող թույլ տրվի մեզի ըսկ. « Ինչպես լսած էինք, այդպես ալ կա, դեռ բան մըն ալ ավելի»:

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԻ ՀՈՎՎԱՊԵՏԱԿԱՆ ԱՅՑԵԼՈԻԹՅՈԻՆԸ ՀՅՈՒՍԻՍԱՅԻՆ ԱՄԵՐԻԿԱՅԻ

ԱՐԵՎՄՏՅԱՆ ԹԵՄ (ԿԱԼԻՖՈՐՆԻԱ)

Հինգշաբթի օրը, փետրվարի 1-ին, Գարեգին Ա Վեհափառ Հայրա­պետը, ամբողջացնկով կանադահայերին տված իր հայրապետական այցկությունը, ուղևորվեց Լոս Անջկոս, այցկկու Արևմտյան թեմի հավատացյալ ժողովրդին:

ԱՅՑԵԼՈԻԹՅՈԻՆ ԿԱԼԻՖՈՐՆԻԱՅԻ ՀԱՐԱՎԱՅԻՆ ՇՐՋԱՆ

ԺԱՄԱՆ ՈԻՄ ԼՈՍ ԱՆՋԵԼՈՍՕՐ ԱՌԱՋԻՆ

Փետրվարի 1-ին, հինգշաբթի օրը, Վանկ ավերից Լոս Անջկոս ժամանեց Գարեգին Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը'ընկերակցու­թյամբ ԱՄՆ-ի Արևելյան թեմի առաջնորդ Տ. Խաժակ արք. Պար-

ЮбР-Գ . ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

սամյաէՂի, Կանադայի առաջնորդ Տ . Հռվնան արքեպիսկոպոս Տերտերյանի և գավազանակիր Տ. Արա ակ աբեղա Տիգրանյանի:

Վեհափառ Հորը դիմավորելու Էր եկկ Հայաստանյայց Առա֊ քկական Եկեղեցու Արևմտյան թեմի բոլոր քաղաքներից ժամանած մի հոծ պատվիրակություն'թեմակալ առաջնորդ Տ. Վաչե արքեպիս­կոպոս Հովսեփյանի գլխավորությամբ: Այնտեղ Էին նաև Կիլիկյան Աթոռի հովանավորությունը վայելող Արևմտյան թեմի տեղապահ Մուշեղ ծ. վրդ. Մարտիրոսյանը' ազգային վարչության անդամներով, Կալիֆորնիայի նահանգապետի ներկայացուցիչը, ՀՀ գլխավոր հյուպատոսության աոաջին քարտուղարը, քաղաքական, մշակու­թային, մամուլի և հեռուստատեսության ներկայացուցիչներ:

Ավանդական աղ ու հացի օրհնությունից հետո, բարիգալստյան խոսքով հանդես եկավ Վաչե արքեպս. Հովսեփյանը. « Արևմտյան թեմի ամբողջ հոգևոր դասին և ժողովուրդին անունով բարի գալուստ կըսենք Ձեզի: Իմացե՜ք, Հայրապետ, որ մենք Ձեր կողքին ենք, Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի հավատավոր զավակներն ենք, մենք Հայաստանի հավատարիմ զավակներն ենք և զորավիգ կկանգնինք Մայր Աթոռին և Մայր Հայրենիքին» :

Վեհափառ Հայրապետը չափազանց հուզված արտասանեց իր աոաջին խոսքը օդանավակայանում' ասկով. « Այս վայրկյանին ես, որպես նորընտիր Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս, ոտք կդնեմ ոսկյա այս նահանգին մեջ (ОоЫеп Տ&էշ;, փառք կա տամ Աստածո, որ արևուն հետ կողջանեմ ձեր բոլորին նայվածքները, որոնք ուղղված են ի Մայր Հայաստան, ի Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին: Իմ աչքերաս մեջ ես ոչինչ անի մ անձնական այլևս: Ինչ որ կտեսնեք, Հայրենիքի լույսն Է, Մայր Աթոռի' մեր բոլորի ազգային ծննդավայր և Բեթղեհեմ Սուրբ Էջմիածնի կանթեղին լույսն Է, որ իմ տկար անձիս մեջեն այժմ կարտացոլա դեպի ողջ հայությանը ի Մայր Հայաստան և ի սփյուռս աշխարհի» :

Այնուհետև Վեհափառը, շարունակելով իր խոսքը, ավկացրեց. « Փառք կա տամ Աստածո, որ ինձի շնորհեց կարկիաթյանը ձեզ ողջանկա այստեղ, ձեզ աղոթակից դաոնալու և օրհնկա Միացյալ Նահանգաց այս երկիրը և Կալիֆորնիո նահանգը, որ մեր ժողովուրդին կյանքին մեջ իր կարևոր ներդրումը անի: Մեր ժողովարդի բոլոր զավակներն ալ իմ սրտիս մեջ տեղ ունին, բոլորն ալ Ամենայն Հայոց Հայրապետին զգացամներան, մտածամներան, գործերան մեջ իրենց հավասար տեղն ունին:

Փառք և գոհության կընծայեմ Աստածո, որ ինձ նման խոնարհ և փոքր անձի մը տվավ այն շնորհը, որ ըլլամ աոաշին հայ կաթողիկոսը, որ կարենամ ազատ ու անկախ Հայաստանեն գալ' ազատության ու անկախության շունչը փոխանցկու: Իմ մաղթանքն ու աղոթքն Է, որ մինչև վերջին շունչս այդ ազատությանն ու անկախությունը այլևս

1 9 9 6 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 1 0 7

ստվեր չտեսնե, հարաճուն կերպով աճի ու զարգանա, ամրանա, որ մենք այս աշխարհի մեշ մեր պատմությանը արժանի ազգը ըչլանք այսօր, վաղը և հավիտյանս» :

ՄԱՑՐ ԵԿԵՂԵՑՈՒՄ ԵՎ « ԱՐԾԱԿ ՏԻԳՐԱՆՅԱՆ» ՎԱՐԺԱՐԱՆՈՒՄ

Օդանավակայանից Վեհափառ Հայրապետն իր շքախմբով ուղղվեց դեպի Արշակ Տիգրանյան վարժարան, Մայր Եկեղեցու և Ազգային Առաշնորդարանի ն կից, որտեղ արժանացավ շերմ ընդունելության դպրոցի հոգաբարձության, տնօրենության և ուսուցչական կազմի, աշակերտության ու ժողովրդական բազմության կողմից: Վեհափառին դիմավորողների մեջ էին դպրոցի բարերար 90-ամյա ազգանվեր հայորդի Արշակ Տիգրանյանն ու իր տիկինը:

Վեհափառը վարժարանի մուտքին դիմավորվեց հարյուրավոր ուսանողների և ազգայինների շերմ ծափողջույններով և առաջնորդվեց վարժարանի սրահ:

Վարժարանի տնօրեն Վարդգես Գուրույանը վարեց աշակերտների մասնակցությամբ գործադրված հայտագիրը, որում եղան հավուր պատշաճի ուղերձ, ասմունք և երգ ու պար:

Այս կարճ հայտագրից հետո, Վեհափառը օրհնեց աշակերտությանն ու թկադրեց. « Ձեր անձերուն մեշեն, սիրելի փոքրիկներ, կողջունեմ ողջ սերունդը նոր, ամբողջ Արևմտյան թեմի այս սահմաններա մեջ, բոլոր դպրոցներու մեջ անխտիր: Նոր սերունդը կողջունեմ ամենա- քաղցր սիրով, ամենախորանկ հավատքով և ամենապայծաո հույսով: Գիտե՞ք ինչու... որովհետև կա գամ Նո'ր Հայաստանեն: Սիրելի փոքրիկներ, ձեր սրտերուն մեջ են երբեք դուրս չհանեք Ձեր Հայաս­տանի քույրերն ու եղբայրները: Հայաստանի փոքրիկներն, հակառակ իրենց նեղության, քաջությամբ կդիմանան: Ահա թե ինչու ես հարգանք ունիմ այս նոր սերունդին հանդեպ: Այս ժողովուրդը չէ եղած ընկճվելու համար՝ այւ եղած էընկճկու համար»:

Իր խոսքի ավարտին Վեհափառ Հայրապետը սիրով դարձավ դեպի բարերարներ Տեր և Տիկին Տիգրանյանները' ասելով. « Կողջունեմ իմ սիրկի բարեկամ և ազգային բարերար Արշակ Տիգրանյանը: Այս այն հայ մարդն է, որան հայրը թերևս ձեզմե շատերը չեն ճանչցած, բայց Միրհդատը ես ճանչցած եմ և այսօր հարգանք կընծայեմ իր հիշատակին, որ այսպիսի զավակ տվավ: Նա, որ Ամերիկայեն մինչև Լիբանան կա գար հայ ուսուցիչներ համախմբելու համար, ուժ կա տար, սիրտ կա տար նրանց: Արժանավոր Հոր արժանավոր զավակ»:

108Ր-Գ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

ԳՈՀԱԲԱՆԱԿԱՆ ԱՂՈԹՔ ՍՈԻՐԲ ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ՄԱՑՐե կ ե ղ ե ցո ի մ

« Աբշակ Տիգրանյան» վարժարանի հանդիսությունից հետո, Վեհափառ Հայրապետը ամպհովանու տակ, եկեղեցական թափորով և «Հրաշափառ»-ի երգեցողությամբ առաջնորդվեց Սուրբ Հովհաննես Մայր եկեղեցի:

Այստեղ բարիգալստյան ջերմ ելույթ ունենալով թեմի Առաջնորդ Վաչե Սրբազանը, Վեհափառի այցելությանը պատմական որակեց և հանուն հոգևորական դասի ու ժողովրդի հաջողություն մաղթեց Հայոց Հայրապետին իր առաքելության ու նպատակների իրագործման ճանապարհին , այն դեպի 21-րդ դար առաջնորդելու հեռանկարով: Վեհափառը թկադրեց, որ վեր մնանք երկրորդական նկատառում­ներից և միասնական ոգով, Հայ Եկեղեցի, հայ ժողովուրդ և հայ պետություն ձեռք-ձեռքի տված կերտենք, ամրապնդենք ու զորացնենք Մայր Հայրենիք Հայաստանը ևշենցնենք Հայց. Առաքելական Սուրբ Եկեղեցին իր Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածնով:

Պատասխան խոսքում Գարեգին Վեհափառը ևս մեկ անգամ շեշտեց նորանկախ Հայրենիքի ամրապնդման կարևորությունը: Իր խոսքի համար առանցք ունենալով մեկ ժողովուրդ, մեկ Եկեղեցի, մեկ Հայրենիք կարգախոսը, Վեհափառ Հայրապետը ասաց, թե հուզումով է կանգնած այս Սուրբ Խորանի վրա, որովհետև « Հայ Եկեղեցու պետականորեն ընդունման օրեն ասդին անցած տասնյոթ դարերը մեզի կնային և ծանր լուծ մը կդնեն իմ ուսերուն' Հայ Եկեղեցվո առաքելությանը հառաջ սւանելա հրամայականով»: Ապա շարու­նակելով իր խոսքը, Վեհափառ Հայրապետն ավելացրեց, թե «էջմիա­ծինը քար չէ, էջմիածինը հիշատակ չէ, էջմիածինը միայն սրբության չէ: էջմիածինը առաքկաթյան է: Նվիրականություններ կան, որոնք ոչ մեկ սակարկության առարկա կրնան դառնալ: Այդ նվիրակա­նություններն են Եկեղեցին, Հայրենիքը, լեզուն, գրականությունը, մշակույթը և մեր հոգևոր վերածննդյան սրբազնագայն օջախը' Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածինը»:

ՄԱՄԼՈ ԱՍՈԻԼԻՍԵկեղեցական արարողությունից հետո, ըստ ծրագրվածի, եկեղեցու

հարակից «Ուզանյան» սրահամ տեղի ունեցավ մամլո ասուլիս' ամերիկյան և հայ մամուլի ներկայացուցիչների հետ: Ներկա էինՆօտ Аптеке Тиш, Ргевпо В ее, Агтешап ОЬвегуег, СаШогша Соипег, « Նոր Կյանք», «Նոր Օր», «Մասիս», «Ասպարեզ», «Նոր Հայաստան», «Հայ Կյանք», «Քաջ Նազար» ՜թերթերի, ինչպես նաև հայ և ամե­րիկյան հեռուստակայանների ներկայացուցիչները:

Վաչե Սրբազանը ամփոփ գծերով ներկայացրեց Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին և ապա խոսքը փոխանցեց նրան:

1996 ԱծՍ՜ԻԱԾԻՆ Р-Գ 10 9

Վեհափառ Հայրապետը ուրախություն հայտնեց, որ իր ժամանման աոաջին օրը հանդիպում է մամայի ներկայացուցիչների հետ, որովհետև ինքը ևս եղեյ է ամսագրի խմբագիր և աշխատակցել թե' հայ և թե'օտար թերթերին, հետևաբար այս հավաքականության հետ հարազատության է զգամ: Ինչ վերաբերում է իր այցեյաթյանը, Վեհափառն ասաց. « Նպատակս է ճանչնայ ժողովուրդը իբրև ապրող ներկայություն, շարժուն համայնք և ոչ իբրև սոսկ մտածողներ, անուններ կամ թվեր, վիճակագրություններ, որոնք նկարագրվում են մամայի միշոցով՝գրավոր տեղեկագրերով: Այցեյեյե ետք Հայաստանի գրեթե բոյոր թեմերը, Սփյուռքի հայկական գաղաթներանիմ աոաշին այցեյությունս սկսա Հյուսիսային Ամերիկայեն, Միացյայ Նահանգներ և Կանադա, որովհետև մենք այս ցամաքամասին վրա ունինք սփյուռքահայության մեծագույն թիվը: Հետևաբար հոս եկած եմ ծանոթանայու ժողովուրդի կյանքին և միաժամանակ զանոնք հաղոր­դակից դարձնեյա այն նոր կացության և պայմաններան մասին, որոնց ներքև կապրի ն այսօր մեր Եկեղեցին և ազգը Մայր Հայրենիքի մեջ: Եթե ես հոս ըյյայի տասը տարի առաջ, միևնույն անձը պիտի չըյյայի, ինչ որ եմ այսօր, Հայաստանի ազատության և անկախության հռչակ ամեն ետք: Մայր Աթոո Սուրբ էջմիածինը կոչվեյ է այժմ ավեյի աշխույժ և պատասխանատու կերպով ժողովուրդի ն կյանքեն ներս գործեյա, ձերբազատված յինեյով Խորհրդային Միության 70 տարվա տիրապետաթենեն, որան մասին դուք յավապես տեղյակ եք»:

Այս հակիրճ նախաբանից հետո, մամյո ներկայացուցիչները ուղղեցին իրենց հարցերը, որոնց Վեհափառ Հայրապետը պատաս­խանեց անգյերեն և հայերեն յեզուներով:

Հարցերնընդգրկեցին հետևյայ թեմաները. Հայ Եկեղեցու միության հարցը, Հայաստանում ժողովրդավարության հարցը, ներքին Սփյուռքի այժմյան պատկերը, աղանդների ծավայած գործունեությանը Հայաս­տանում, Եկեղեցու ընկերային ծառայությունը, Երևանում կաոացվեյիք Մայր տաճարը, Հայ Եկեղեցու 1700-ամյակի տոնակատարության ուղղությամբ նախատեսված աշխատանքները և այյն: Այս բոյորի համար Վեհափառ Հայրապետը կատարեց առարկայական վերյուծամներ և իմաստությամբ օծուն պատասխաններ տվեց:

ՀՈԻՕ-ԵՐԵԿՈ ԼԵՎՈՆ ՋԱՎԵՆ Ս8ՈԻՐՄԵԼ8ԱՆԻ ՀԻՇԱՏԱԿԻՆ

Վեհափառ Հայրապետը փետրվարի 1-ի երեկոյան իր շքախմբի հետ ներկա գտնվեց բանաստեղծ Լևոն Զավեն Սյուրմեյյանի հիշա­տակին նվիրված մեծարանքի հանդիսությանը: Ձեռնարկը տեղի ունեցավ Գյենդեյյամ' ավեյի քան հազար հոգիների ներկայությամբ:

Այս տպավորիչ ու մեծաշուք հանդիսության հանդիսավարն էր Բարսեղ Գարթայյանը: Նա իրեն հատուկ ճարտարությամբ վարեց

ПОР-Գ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1996

ամբողջ երեկո С: Գլխավոր բանախոսն էր Թորգոմ Փոստաջյանը, որ Լևոն Զավեն Սյուրմելյանի մոտիկ բարեկամն էր եղել հատկապես նրա կյանքի վերջին տարիներին:

Գնահատանքի խոսքով հանդես Եկան հայ համայնքի ներկայա­ցուցիչներ, մտավորական դեմքեր և լրագրողներ, որոնք վեր հանեցին և բարձրորեն ներկայացրեցին տաղանդաշատ բանաստեղծի կերպարը:

Վերջում իր հայրական պատգամը տվեց Վեհափաո Հայրապետը, որ ներշնչված ու իրեն հատուկ պերճախոսությամբ իրար զոդեց բանաստեղծին ու նրա ստեղծագործությունը, Հայ Առաքելական Եկեղեցին, մշակույթի' գրքի հանդեպ սերը և ընթերցանության անհր աժեշ տությունը :

ՈՐ ԵՐԿՐՈՐԴ

ՀԱՆԴԻՊՈԻՄ ԿԱԼԻՖՈՐՆԻԱՅՈՒՄ ԴՈՐԾՈՂ ՀԱՑ ԻՐԱՎԱԲԱՆՆԵՐԻ ՀԵՏ

Փետրվարի 2-ին, ուրբաթ օրը, առավոտյան ժամը 8.30-ին, Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Գարեգին Ա-ն առավոտյան պաշտոնական նա­խաճաշ-ընդունելություն ունեցավ Կալիֆորնիայում գործող հայ իրավաբանների հետ:

Հայ իրավաբանները, որոնցից ոմանք մեծ ճանաչում ունեն ոչ միայն հայ համայնքում, այլև ամբողջ նահանգում, ներկայացրեցին իրենց կատարած աշխատանքները, ինչպես նաև ցանկության հայտնեցին իրենց մասնագիտական պատրաստվածաթյամբ և կատակած հսկա­յական փորձով օգտակար լինել բերել Հայրենիքի վերաշիսաթյան գործին' պետության իրավական համակարգը բարելավելու և զար­գացնելու նպատակով:

Այնուհետև Վեհափաո Հայրապետը, գնահատելով նրանց կատա­րած աշխատանքը և հային վայել պարտականությունների կատարումը մի օտար երկր ում, հայս հայտնեց, որ նրանց աշխատանքն ու գործու­նեությանը չսահմանափակվի սոսկ իրենց բնակության վայրով, այլ նաև տարածվի սեփական Հայրենիքում'զորացնելով և ամրապնդելով այն որպես ազատ և ժողովրդավարական մի երկիր' աշխարհի մյուս պետություններին համահավասար աստիճանով ու մակարդակով:

ՏԵՍԱԿ8ՈԻԹՑՈԻՆ ԼՈՍ ԱՆՋԵԼՈՍԻք ա ղ ա ք ա պ ե տ ա ր ա ն ՈԻՄ

Ժամը 9.45-ին Հայոց Հայրապետը, ընկերակցությամբ Վաչե, Հովնան և Արիս սրբազանների ու մի խումբ հոգևորականների ու աշխարհականների, Լոս Անշկոսի քաղաքապետարանի դահլիճում հանդիպում ունեցավ քաղաքապետ Ռիչարդ Ռիրթընի, Քաղաքա­

1 9 9 6 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 111

պետական խորհրդի նախագահ Զոն Ֆերարոյի և Քաղաքապետական խորհրդի մյուս անդամների հետ:

Վեհափառ Հայրապետին շենքի մուտքի մոտ ընդունեց պաշտո­նական այցէղությունների պատասխանատու տիկին Լուրտես Սաապը, որը հյուրերին աոաջնորդեց քաղաքապետի հյուրասրահ:

Քաղաքապետ Ռիրթընի և Ամենայն Հայոց Հայրապետի հանդիպ­մանը ներկա Էին նաև Քաղաքապետարանի խորհրդի նախագահ Զոն Ֆերրարոն և փոխքաղաքապետ Բիլ Վիոյանդեն:

Հանդիպումից հետո Վեհափառը քաղաքապետի ընկերակցությամբ և իր շքախմբով ուղղվեց դեպի քաղաքապետարանի պաշտոնական սրահ, որտեղ իրեն ողջունեցին Քաղաքապետարանի խորհրդի անդամներն ու ներկաները:

Նախ քաղաքապետ Ռիչարդ Ռիրթընը շեշտեց Լոս Անջելոսի հայկական գաղութի կարևորությունն ու դրվատեց նրա բերած նպաստը քաղաքի բարգավաճման գործին: Նա նշեց, թե Լոս Անջելոսի հայկական գաղութը Սփյուռքի մեծագույն հայկական գաղութն Է և յայն մասնակցություն ունի քաղաքի ծաղկման ու զարգացման մեջ:

Իբրև գնահատանք և ! երախտագիտություն Iքաղաքապետ Ռիրթընը Վեհափառին նվիրեց «Ֆրանկւին Մինթ» մե-

\դալը: Քաղաքապետը \ անդրադարձավ նաև, թե Վեհափառ Հայրապետի նախորդ այցելությանը, երբ նա Մեծի Տանն Կիփկիո Կաթողիկոսն Էր, փոխանցել Էին Լոս Ան­ջկոս քաղաքի բանային:

Լոս Անջկոսի Քաղա­քապետարանի խորհրդի կողմից բարի գալուստի խոսքերով կայթ ունեցավ նախագահ Զոն Ֆերա- րոն:

Փոխադարձաբար, Ամենայն Հայոց Կաթո­ղիկոսը շնորհակալու­թյան խոսք ուղղեց քա-

ՀԱՆԴԻՍՈԻԹ8ԱՆ ՊԱՀԻՆ ղ ա ք ա պ ե ^ ի Տ և Ք ա -

Ա&Ս՜ԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

ղաքապետական խորհրդիս, որ այս աոիթը ընծայեյով ողջանեց իր' Լոս Անշեյոս այցը: վեհափառ Հայրապետը անդրադարձավ որպես Կաթողիկոս իր ունեցած պարտականությունների հսկայածավսղ տարողությանը և ներկայացրեց Հայաստանի և հայության այսօրվա կացությունը: վեհափառը դիպուկ դիտարկումներով նշեց, որ ամեն ընկերության կյանքում հարկավոր է ավեյի յայն և ազդեցիկ տեղ տայ հոգևոր և բարոյական արժեքներին և չխեղդվեյ սպառողական ընկերությանը հատուկ վաղանցուկ արժեքներով և հաճոյապաշ­տական վարվեյակերպով: Խոսքի ավարտին վեհափառ Հայրապետը հայկական մի խաչքար նվիրեց քաղաքապետ Ռիրթընին, որպես հիշատակ Հայ Եկեղեցուց:

Պաշտոնական արարողակարգից հետո վեհափառ Հայրապետը հանդիպեց նաև քաղաքապետարանի պաշտոնեության հետ:

ՀԱՆԴԻՊՈԻՄ ԵՐԿՈԻ ՀԱԶԱՐ ՀԱՑ ԱՇԱԿԵՐՏՆԵՐԻ ՀԵՏՆույն օրը, ժամը 11.ՕՕ-ին, Լոս Անշեյոսի բոյոր հայկական

վարժարանների բարձր դասարանների աշակերտների, ինչպես նաև օտար դպրոցներ և քոյեշներ հաճախող շուրջ 2.000-ի հասնող հայ ուսանողների մի ծովածավայ բազմություն էր հավաքվեյ Հոյիվուդի « Հայ Սքույի» ընդարձակ դահյիճում:

Ներկայացվեցին գեղարվեստական հայտագիր ՀԲԸՄ-ի և այյ վարժարանների կողմից: Ապա վեհափառ Հայրապետը տվեց իր իմաստայից պատգամը' նախ փառք վերաոաքեյով աո Աստված, որ ի դեմս այս երեխաների կանգուն և շեն է պահում հայ կյանքը այս հեռավոր և ազգապահպանման իմաստով դժվարություններով յեցուն երկրռւմ: Ապա նա, խոսքն ուղղեյով երեխաներին, կարևորեց այս հյուրընկայ ափերին տիպար քաղաքացիներ և տիպար հայեր յինեյու անհրաժեշտությանը'ավեյացնեյով նաև, որ այսօրվա հայ մանուկներս ա երիտասարդությունը երանեյի օրեր են ապրում, որովհետև իրենց հայրերի և պապերի երազանքը իրականացեյ է' ազատ ու անկախ է Հայաստան աշխարհը, որից էյ ազատության և վերածաղկման նոր շունչ է տարածվում նաև հայոց հավատքի կենտրոն Սուրբ էշմիած­նում, որին նայում է աշխարհի չորս ծագերի հայությանը: վեհափառ Հայրապետն ավեյացրեց, որ ինքը ևս Հայրենիքում չի ծնվեյ, բայց մանկությունից ի վեր Հայրենիքն է իր մեջ ծնվեյ և այսօր այն վերածնվեյ էիր ազատությամբ և անկախությամբ: Այժմ անհրաժեշտ է նոր սնանդով աճեցնեյ և մեծացնեյ այն:

վեհափառ Հայրապետի հայրական պատգամից և հանդիպման պաշտոնական մասից հետո, նայն դպրոցում ճաշկերույթ տրվեց ի պատիվ Գարեգին վեհափառի և իր շքախմբի, որին մասնակցում էին նաև յուրաքանչյուր դպրոցի տնօրենը, ուսուցիչներ և մեկական աշակերտ:

1996 ԱՋՍ՜հԱԾԻՆ Р-Գ 113

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԻ Ա38ԵԼՈԻԹ8ՈԻՆԸ ԿԻԼԻԿ8ԱՆ ԹԵՄԻ ՍՈԻՐՐ ԿԱՐԱՊԵՏ ՄԱՅՐ ԵԿԵՂԵՑԻ

Երեկոյան ժամը 19.45-ին ՎԵհափաո Հայրապետը այցելեց Մեծի Տանն Կիւիկիո հոգևոր խնամակալության տակ գտնվող Սուրբ Կարապետ եկեղեցի, որտեղ եկեղեցու բակումխոնվածբազմությունը' շուրջ 1500 հոգի ծափողջույններով դիմավորեց Նորին Սրբության գալուստը:

Եկեղեցու մուտքին տեղի ունեցավ աղ ու հացի օրհնության ավանդական արարողությունը: Ապա Մեծի Տանն Կիլիկիո Արևմտյան Ամերիկայի թեմի Առաջնորդական տեղապահի, հոգևորականության, աշխարհական մարմինների, կազմակերպությունների և միությունների ներկայացուցիչների, ՀՄԸՄ-ի արի-արենայշների, երգեցողության և զանգերի իրիկնային ղողանջների ուղեկցությամբ Վեհափաո Հայրա­պետը ամպհովանու ներքո ուղղվեց և մուտք գործեց եկեղեցի:

Գոհաբանական աղոթքից և մաղթանքից հետո, խոսք առավ առաջ­նորդական տեղապահ Մուշեղ ծ. վրդ. Մարտիրոպանը: Նա բարի գալուստ և արևշատություն մաղթեց Ամենայն Հայոց Հայրապետին հանուն Հայաստանի, Արցախի և համայն հայ ժողովրդի բարգա­վաճման' ասելով. «.Մեզմե շատեր սնած են Ձեր շունչով, շատերի համար եղած եք ներշնչանքի աղբյուր և տեսիլք ունեցող հոգևորական: Հետամուտ նույն այդ տեսիլքին կգործեք իբրև նոր օրերու Խրիմյան Հայրիկ: Ձեր օրհնաբեր ներկայությամբ պատմությունն է, որ կկերտենք այսօր: Ձեր գահակալության տարի ներուն ի՜նչ փոփոխություններ կրնան ըլլալ հայ ժողովուրդի կյանքին մեջ: Հուսով ենք մեր ժողովուրդի նավը պիտի աոաջնորդեք խաղաղության նավահանգիստ, մեկ Հայրենիքի տեսլականով» :

Իր խոսքի ավարտին Մուշեղ ծ. վրդ. Մարտիրոսյանը Գարեգին Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին որպես հիշատակ նվիրեց Մեծի Տանն Կիլիկիո Կաթողիկոսության ոսկյա հուշամեդալը: Ապա Հայր Սուրբը հրավիրեց Վեհափաո Հայրապետին տալու իր պատգամը:

Նորին Սրբությանը մեծ հուզմունքով սկսելով իր խոսքը, նախ եղբայրական ողջույններ հղեց Մեծի Տանն Կիլիկիո Հայրապետ Արամ Ա-ին' մաղթելով, որ Մեծի Տանն Կիլիկիո Աթոռը մնա ծաղկուն և պտղառատ, որովհետև այդ Աթոռը մեծ դերակատարության է ունեցել մեր պատմության մեջ:

Վեհափաո Հայրապետը վերհիշեց դարասկզբի մեծ ողբերգություն­ները, որով որոշ քաղաքագետներ այն համոզմանը հանգեցին, թե Հայոց Պատմությունն ավարտված է: Սակայն, ինչպես նշեց Վեհա­փառը, քաղաքագետները մարգարեներ չեն: Հայ ժողովուրդը կարո­ղացավ բարձրանալ ա Սարդարապատով երկնել իր անկախությանը: Դեպքերի բերումով կորցրեցինք անկախությանը, որին հաջորդեցին 1937 թվականի և Համաշխարհային Երկրորդ պատերազմի զոհերը:

Շե?սւեւով ներկա պատմական պահի կարևորությունը, վեհափառն ասաց. « Եթե մեկը կարծե, թե ամեն ինչ անփոփոխ է, ոչինչ կհասկնա պատմութենեն: Ինչպե՜ս փառք չտանք Աստուծո, որ սևով սկսած դարը կփակվի նոր անկախությունով: ՄԱԿ-ի բազմաթիվ դրոշակներու կողքին կտեսնենք Հայոց Եռագույնը, որ մեր ինքնությունը կխորհրդա­նշես: Պատմական պահի կարևորությունը ընդգծկով, Նորին Սրբությունը մատնանշեց Սուրբ էջմիածնի առանձնահատուկ տեղը այսօրվա և ապագայի կերտման գործում' ասկով. « էջմիածինը միայն սրբություն չէ, էջմիածինը միայն պատմություն չէ : էջմիածինը առաքկաթյան է, ո՜չ թե ավանդություն, ո՜չ թե հիշատակ: Այն գործու­նություն է'հակաաստվածյան մի բռնական վարչակարգի բերած հետ­քերը մեր ժողովարդի հոգիի վրայեն կամաց-կամաց վերցնելու, որ ժողովուրդը գտնեիր դիմագիծը, որ Գրիգոր Լուսավորիչ տվավ մեզի: Սուրբ էջմիածինը հայկական Բեթղեհեմ կկոչեմ ես: Այն կոչված է հայ ժողովարդի կյանքի մեջ բարանորոգամներ կատարկու»:

Նա հատուկ կերպով շեշտեց հետևյալ իրողությանը. « Դուք ինձ չավ կճանաչեք, որովհետև ես իբրև հոգևորական սնվել և կազմա­վորվել եմ Կիլիկյան Աթոռի դպրեվանքում: Երկար տարիներ ծառայկ եմ այդ Աթոռին որպես միաբան'աբեղա, վարդապետ, եպիսկոպոս և Կաթողիկոս: Ես իմ բաժինը բեր կ եմ նաև այս թեմի գործունեությանը, անձամբ եմօծկ այս եկեղեցին, ինչպես արիշ եկեղեցիներ այս թեմում: Այսօր, որպես Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս, ես կմնամ նայն անձը' նայն, մեկ և անբաժան Եկեղեցու որպես աոաջին սպասավոր:

Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածինը ամբողջ հայության կպատկանի, և իմ սրտի մեջ տեղ ունին մեր Եկեղեցու զավակները առանց խտրու­թյան: Պատմական այս նոր դարաշրջանին, մեր բոլորից պահանջված է միության ամրապնդում և միասնության գործնական արտահայ­տության» :

Խոսկով Հայաստանի տարբեր շրջաններ և Արցախ կատարած իր հովվապետական այցկաթյունների մասին, Գարեգին Վեհափառն ասաց. « Հայաստանը դժվար օրեր կապրի: Պարտք զգացի հաղոր­դակցվելու ժողովարդիս հետ և ճանչնալա զայն: Տեսա դժվա­րությունները, և ախտս ավկի ամրացավ: Այդ ժողովարդին ծաոայկը ամենամեծ պատիվն է ինձի համար, ի գին ամեն զոհողության, նույնիսկ, եթե պետք ըլլա կյանքով»:

Անդրադառնալով մեր ժողովրդի առաջընթացին, Վեհափառը կարևորագույն նշանակության ընծայեց հոգեկան կերպարանա­փոխությանը, որ մեզ ազգովին վերկքի պիտի առաջնորդի, պատգա- մկով. « Կերպարանափոխությունը ազգի մը մեծ արժանիքներեն մեկն է: Մեր Եկեղեցին իր հոգևոր աոաքկաթյան կողքին ազգակերտամի դեր անի: Եկեք շինենք լույսի խորանը մեր հավատքով»:

Սրտահույզ իր խոսքերի ավարտին Վեհափառ Հայրապետը Մուշեղ

114բ - գ Է&Ս՜ԻԱԾԻՆ ^ 1996

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 1 15

Հայր Սուրբին հանձնեց Սուրբ էջմիածնից բերած սկիհ' որպես խորհրդանիշ սիրո, զոհողության և միության:

Ապա դպրաց դասի կատարմամբ հնչեցին « Կիյիկիա»-Ը և « Մեր Հայրենիք»-ը' ժողովրդի ձայնակցությամբ, որին հաջորդեցին Կաթո­ղիկոսական օրհնությունը և Աջհամբույրը:

Այդ Երեկո Հոլիվուդի Սուրբ Կարապեւո փոքրիկ եկեղեցին և այնտեղ խռնված բազմությունը վկան եղան պատմական մի պահի: Ամենայն Հայոց Հայրապետի խոսքերը վստահորեն արձագանքվեցին ներկա­ներից յուրաքանչյուրի սրտում և կարելի էր լսել լռության միջից հնչող պատասխանը.

Բարի գալոՂտո, Վեհափառ Տեր:

ՃԱՇԿԵՐՈՒՅԹ ՔԵՍԱՊ8Ի ՀԱՅՐԵՆԱԿԻՑՆԵՐԻ ՀԵՏ

Վեհափառ Հորը հաճելի անակնկալ մատուցեցին քեսապցի հայ­րենակիցները: Ուբաթ օրը փետրվարի 2-ին, Քեսապի Ուսանասիրաց Միությանը նախաճաշի հրավիրեց Նորին Սրբությանը, որին ներկա Էին շուրջ 400 քեսապցի հայրենակիցներ: Հայ Ավետարանական Եկեղեցու « Սվազյան» սրահում տեղի ունեցած այս հայրենակցական հավաքը ուներ յուրահատուկ բնույթ: Մթնոլորտը ավելի ազգակա­նական և ընկերային Էր, քան պաշտոնական: Վեհափառ Հայրապետն այստեղ ևս տվեց իր պատգամը' շեշտելով բոլոր հայերի, անկախ ծննդավայրից ու բնակության վայրից, արյունով և անունով մեկ և նույն լինելու պարագան:Գարեգին Վեհափառը իր պատգամը տվեց' մասամբ արտահայտվելով նաև Քեսապի բարբառով:

Ամենայն Հայոց Հայրապետն իր սրտի խոսքն ասելուց հետո իր համագյուղացիներին, « Ս. Մեսրոպ Մաշտոց» շքանշանով պատվեց Տիկ. Զվարթ Աբելյանին իր 41 տարվա ծառայության համար, որպես

Ոատցւեռվի. պատմոտյասհ գրակաՏությաԸ т и ացչուէիսայ դպրոց-Т ы д а С . ^ Ь я № Լ » ս ԱՕ^ս-ԻսկԴոկա. «М г « И №յանին պարգևատրեց « Սուրբ Ներսես Շնորհայի» շքանշանով հայությանը իր մոտ 50 տարվա անշահախնդիր ծառայության համար:

ՕՐ ԵՐՐՈՐԴ

ՓԱՍԱԴԵՆԱՑԻ ՔԱՂԱՔԱՊԵՏԱՐԱՆՈԻ^ Շաբաթօրը, փետրվարի Յ֊խՆ ժամը 10.30-ի ն, հակառակ տեղացռղ

անձրևին, խառներամ բազմության էր հավաքվել Փասադենայի քաղաքապետարանի մուտքի մոտ:

Այստեղ Վեհափառ Հայրապետը արժանավայկ կերպով և սիրազեղ ծափողջույններով ընդունվեց քաղաքապետ Բիլ Փափարյանի և իրեն դիմավոր կա եկած հարյուրավոր հայերի կողմից, որոնք ներկայացնում էին ամերիկահայության տարբեր խավերը: ՀՄԸՄ-ի Փասադենայի « Ազատամարտ» մասնաճյուղի արիների և արենայջների կարգապահ շարքերի ուղեկցությամբ Վեհափառը, մուտք գործկովքաղաքապե- տարանի դարպասից, նախ իր հարգանքը մատուցեց մուտքի մոտ գտնվող Վի ետ նամի վետերանների հուշարձանին ա ապա բարձրա­ցավ դահլիճ, ուր արդեն իսկ խռնված էր իրեն սպասող հոծ բազմությանը:

Քաղաքապետարանի դահլիճում ընդանկաթյան պաշտոնական բացումը կատարկով, շրջանի Հայ Դատի Հանձնախմբի ներկայա­ցուցիչ Աիդա Դիմիջյանը բարի գալուստ մաղթեց Վեհափառին' հիշկով, որ դեոևս երկու տարի առաջ Նորին Սրբությանը Փասադենա էր այցկկ որպես Մեծի Տանն Կիլիկիո Գահակալ, իսկ այսօր' իբրև Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս:

Այնուհետև բարիգալստյան խոսքով կայթ ունեցավ քաղաքապետ Բիլ Փափարյանը: Նա նախ շնորհակալության հայտնեց Վեհափառին' Փասադենա քաղաքին շնորհած իր օրհնաբեր այցկաթյան համար' նշելով, որ Փասադենան, ընկալյալ սովորության համաձայն, այսօր քաղաքի բանալի պիտի չհանձնի Վեհափաո Հայրապետին այն պարզ պատճառով, որ այս քաղաքը դռան կարիք չանի, այլ « Ընդհակառակը մեր ժողովուրդը հյուրասեր է ա ազնիվ... և քաղաքի պարզ բանալիին փոխարեն, որ հիմնականին մեջ բարի գալաստի խորհրդանիշ մըն է, մեր բոլոր բնակիչները իրենց սրտերը բացած են Ձեզի և Ձեր խաղա­ղության ա սիրո պատգամին» :

Ողշանկով Վեհափառի այս այցկաթյանը, նա մասնավորաբար շեշտեց երիտասարդությանն ուղղված Վեհափաո Հայրապետի պատգամը, « որովհետև Ամերիկայի մեջ ապրող երիտասարդությանը տագնապալի շրջան մը կդիմագրավեմ, ասաց նա: Երիտասարդու­թյան այդ տագնապների մեջ նա մասնավորեց « հոգևոր արժեքներա

116բ . գ էսԱ՜ՒԱԾհՆ 19 9 6

և նյութական կարիքներու պայքարը» ’ ավկացնկով, որ «բոյոր անոնք, որոնք կարիքը ունին առաջնորդության, շատ պիտի օգտվի ն Ձեր հորդորեն» :

Ապա խոսք առավ Վեհափառ Հայրապետը, որ ներկաներին ողջունկուց և իր նախորդ այցկաթյանը հիշկուց հետո, ասաց. « Այժմ ես հայերով ներխուժված Փասադինայի մեջ եմ»' անմիշապես ավկացնկով, թե «Մի՛ վախնաք, մենք ներխուժող ժողովուրդ չենք, մենք արիշ ներու կողմե միշտ ներխուժված ենք մեր Հայրենիքին մեջ»: Նա բացատրեց իր խոսքն ասկով, որ հայության ներխուժումը նշանա­կում է մասնակցության խաղաղության, կյանքի և ստեղծագործության:

Վեհափառ Հայրապետը շնորհավորեց Փասադենայի նոր քաղա- քապետ Բիյ Փափարյանին, որ իր նախորդ այցկության ժամանակ Քաղաքապետական խորհրդի անդամ էր, իսկ այժմ կոչված է ավկի կարևոր պատասխանատվության,' և միշտ աոաշադիմկով ու վեր բարձրանայով ժողովրդին ծաոայկա գիտակցությունն ակնարկկով Նորին Սրբությունը հայտարարեց. «Ա՜յդ, ես կկոչեմ հայկական ոճ»:

« Վարդերի քաղաք» կոչված Փասադենային անդրադառ նայով, Վեհափառը հիշեցրեց, որ « երկիրը, ուրկե ես կուգամ, վարդերու երկիր չէ, ոչ այ մեղրի երկիր: Վարդեր անի, բայց վարդերն ունին իրենց փուշերը: Մենք կվերականգնվինք 70 տարվան ամբողջատիրական պետաթենեն»: Հայաստանի ազատության և անկախության մասին խոսկով, Նորին Սրբությանը այսօրվա Անկախ Հայաստանի Հանրա­պետությունը նկատեց մեր երազի իրականացումը ա փառք տվեց Աստուծո, որ « մեզ բոյորս ականատեսը ըրավ այդ մեծ նվաճումի ն, որան համար մեծ թիվով հերոսներ իրենց կյանքերը տվին, մեծ թիվով բանաստեղծներ իրենց յավագայն բանաստեղծությունները գրեցին, մեծ թիվով մայրեր ազատության « Օրոր »-ը երգեցին, մեծ թիվով այեհերներ ըսին' « Հայ ծերուկը ցուպը ձեոին յայով խնդրում էր, Հայրենիքի ազատության տեսնկ ու մեոնկ»:

Իր խոսքում Վեհափառը մեկ անգամ ես վերահաստատեց իր հանձնառությունը Սուրբ էջմիածնի Մայր Աթոոի ու Հայաստանի նկատմամբ' եզրակացնկով, որ իբրև « Նոր, Ազատ և Անկախ Հայաս­տանի մեջ ընտրված աոաջին Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս, սիրտս ոչ մեկ ձևի խտրություն կճանչնա, ոչ մեկ հայու նկատմամբ: Հայ Եկեղեցվո բոյոր զավակները ես կնկատեմ զավակները Մայր Աթոո Սուրբ էջմիածնի, ինչպես կնկատեի, երբ էի Կիյիկյան Աթոոի Կաթողիկոս»:

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՑՐԱՊԵՏԸ ՀՌԸՄ-Ի «ԱԼԵՔ ՄԱՆՈԻԿՑԱՆ»ԿԵՆՏՐՈՆՈՒՄ

Նույն օրը, առավոտյան ժամը 11.30-ին, Ամենայն Հայոց Հայրապետը իր օրհնաբեր ներկայությամբ պատվեց ՀԲԸՄ-ի

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 1 1 7

ԷԶՍ՜ԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

ՓսւսադեԸայի «Ալեք Մանուկյան» Կենտրոնը:ՀԲԸՄ-ի « Ալեք Մանուկյան» Կենտրոնի մուտքի մոտ Նորին

Սրբությանը դիմավորեցին ՀԲԸՄ-ի Հարավային ԿաւիֆորԸիայի Շրջանային հանձնաժողովի անդամները:

Ընդունկության սրահում բարիգալստյան խոսք ասացին Բարսեղ Գարթալյանը, որ նաև հանգամանորեն ներկայացրեց միության պատասխանատուներին, Ատենապետ Կարո Ատոմյանը և Սի նան Սինանյանը:

Իր խոսքում վեհափառ Հայրապետը նշեց, թե գափս է Դետրոյտից, որտեղ սիրալիր հանդիպում էր ունեցել ազգային անզուգական բարերար և ՀԲԸՄ-ի ցկյանս պատվակալ նախագահ տիար Ալեք Մանուկյանի ու նրա որդու' ՄԱՍՔՕ Ընկերության Տնօրեն Խորհրդի նախագահ Ռիչարչ Մանուկյանի հետ և իր բարձր գնահատականը հայտնեց այն ջերմ ընդունելության համար, որ Ալեք և Ռիչարդ Մանուկյանները վերապահել էին իրեն:

Գարեգին վեհափառը գերազանց գնահատականով արտահայտ­վեց ազգաշեն այն բացառիկ գործունեության մասին, որը Բարեգոր­ծականը ծավալում է գլխավորությամբ նախագահ Լուիզ Սիմոն Մա­նուկյանի նվիրյալ առաջնորդության, արտաշխարհում և հատկապես Հայրենիքում, մասնավորաբար ճգնաժամային այս օրերին, երբ Միությունը իր նյութական ու բարոյական միջոցները ի սպաս է դրել Հայրենիքի ազատության և անկախության ամրապնդմանը և Սուրբ էջմիածնի պայծառացմանը: « Ես եկած եմ իմ տունս»,ասաց վեհափառ Հայրապետը և հատկապես շեշտեց ՀԲԸՄ-ի հետ ունեցած իր երկար տարիների սերտ գործակցությունը, Բարեգործականի Դարուհի Հակոբյան Օրիորդաց վարժարանի իր ուսուցչության օրերից մինչև այսօր. « Այդ փոխհարաբերությունը ամեն օր ալ ավկի կզար­գանա ու կզորանա», ասաց վեհափառը և հորդորեց միութենական պատասխանատուներին ու անդամներին' շարունակելու իրենց Աստվածահաճո հայրենասիրական գործը ի նպաստ Մայր Հայրենիքի ու Սուրբ էջմիածնի:

ՍԻՐՈ ՍԵՂԱՆ ՓԱՍԱԴԵՆԱՑԻ ՀՌԸՄ-Ի ԿԵՆՏՐՈՆՈԻՄՓասադենայի Հայ Բարեգործական Ընդհանուր Միության

Կենտրոնում վեհափառ Հայրապետը, Ծխական խորհուրդների և եկեղեցիների Տիկնանց վարչությունների անդամների հետ հանդի- պկուց հետո էինչպես նաև Պոլսահայ Միության, ՀԲԸՄ-ի վարչու­թյան), այցկեց Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի, ար « Հրաշափառ»- ով դպրաց դասի կողմից առաջնորդվեց դեպի Ս. Խորան:

Այստեղ վեհափառ Հայրապետը իր պատգամը տվեց հավաքված հավատացյալ բազմությանը, հորդորելով արժանի ժառանգորդները լինկ Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի, ում անունը տարածվկ Է մինչև

199б ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 11 9

Ամերիկայի հեռավոր ափերը ի դեմս Սրւրբի անունը կրող այս եկեղե­ցու: Լուսավորչի հավատքի պտղաբերումն է այսօրվա հայությունը, որն այժմ աոավկ պատասխանատվությամբ պիտի չծվի Եկեղեցու և Հայրենիքի վերաշինության գործին, որի սրբացած հողին որպես ոռոգման անսպառ ու կենսատու ջուր եղավ Մեծագործ Սուրբի պարզկա արցունքը:

Ապա Թաղական խորհուրդը եկեղեցու վերնասրահում սիրո-սեղան ճաշկերույթով պատվեց Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին: Ներկա էին եկեղեցու հովանու ներքո գործող հարակից կազմակերպությունները:

ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ ՀԱՑ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴՆԵՐԻ ՀԵՏԿեսօրից հետո ՀԲԸՄ-ի Կենտրոնում Վեհափառ Հայրապետը

նախագահեց Հայց. Եկեղեցու Երիտասարդական Կազմակերպության նախաձեռնած երիտասարդական հավաքին, որին ներկա էին ավեյի քան 600 երիտասարդներ:

Գեղարվեստական կոկիկ հայտագրի գործադրումից հետո, երիտա­սարդներին իր պատգամը ուղղեց Ամենայն Հայոց Հայրապետը: Ծեշտեյով երիտասարդության աոջև ժամանակակից աշխարհի հարուցած դժվարություններն ու տագնապները, Նորին Սրբությունը անդրադարձավ ընտրեյու կարողությանն ու կարևորությանը' զանա- զանեյ անցողիկը մնայունից ու հավիտենականից, ապրկ հոգևոր արժեքների գիտակցությամբ, որ այսօր ամենուր կարծես թե տեղա­տվության է ապրում, և կյանքը գնայով ավեյի աշխարհայնանամ է: Եզրափակկով իր խոսքը, Վեհափառ Հայրապետն ասաց. «Իմ երի­տասարդ եղբայրներ և քույրեր, եթե դուք ճշմարտապես հավատամ Եք գիտության և ծառայության, ուրեմն մատուցեք ձեր աշխատակ­ցությանը ձեր համայնքին և ժողովրդին, Հայրենիքին ու Եկեղեցուն» :

Հանդիպման վերջում Վեհափառ Հայրապետը պատասխանեց տարբեր կազմակերպություններ ներկայացնող երիտասարդ- երիտասարւդուհիների հուզող այժմեական հարցերին:

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՑՐԱՊԵՏԻ ԱՑՑԵԼՈՒԹՑՈԻՆԸ ՓԱՍԱԴԵՆԱ8Ի ՀՄՄ-Ի ԿԵՆՏՐՈՆ

Երիտասարդական հավաքից հյուրանոց վերադաոնայու ճանա­պարհին Վեհափառն այցելեց ՀՄՄ-ի Կենտրոն, որտեղ գտնվում են նաև ՍԴՀԿ գրասենյակները և «Մ ա սիս» շաբաթաթերթի խմբագրատունը:

Վեհափառը դիմավորվեց որոտընդոստ ծափերով և ծաղկեփսշերով և ապա առաջնորդվեց ՀՄՄ-ի Տան հյուրասրահ, ար արժանացավ բացառիկ և ջերմ ընդունկության:

Գաբրիկ Մոլոյանը Վեհափառ Հայրապետին ներկայացրեց ՍԴՀԿ- ի Կենտրոնի և Վարիչ Մարմնի պատասխանատու անդամներին, ինչ-

դօչլ - գ . .... ԷՃԱ՜ԻԱԾԻՆ .... 1996

պես նաև ՀՄՄ-ի « Նոր Սերունդ» Մշակութային Միության, « Կայծ» երիտասարդական Միության, « Մասիս» շաբաթաթերթի « Նոր Սե­րունդ» հեոաստաժամի և այւ ենթակազմակերպաթյանների բաժին­ների աշխատակիցներին և վարիչներին:

Ողջույնի սրտաբուխ խոսքով հանդես եկավ ՍԴՀԿ Վարիչ Մարմնի ատենապետ Տիրան Ծերեճյանը:

Պատասխան խոսքում Ամենայն Հայոց Հայրապետը պարզեց մեր Եկեղեցուն ու ժողովրդին հազող հարցերը'շեշտը դնկով հայության միասնականության անհրաժեշտության վրա, մատնանշելով, որ այսօրվա Ազատ ա Անկախ Հայաստանն է միասնության և միատեղ քայլէղա ճանապարհը, որը մեր անցյալից եկող և դեպ ապագան գնացող հարազատ աղին Է:

Նա խոսեց նաև Հայ Եկեղեցու, Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի գործունեության վերաշխաժացման անհրաժեշտության մասին:

ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ էքԱՇԿԵՐՈԻՅԹ «ՍԵՆ2ՐԻ ՍԻ ԹԻ ՓԼԱՋԱ» ՀՑՈԻՐԱՆՈՑՈԻՄ

Փետրվար 3-ի երեկոյան « Սենչրի Սիթի Փլազա» հյուրանոցի շքեղ սրահներից մեկում հավաքվել Էին 1500 հայ և ամերիկացի հյուրեր' պաշտոնական ճաշկերույթով պատվելու Ամենայն Հայոց Հայրապետին:

Պատվո սեղանին Վեհափառ հայրապետի կոէլքին տեղ Էին գրավել Վաչե Սրբազանը, Կալիֆորնիայի նախկին նահանգապետ Զորջ Դեոքմեջյանը տիկնոջ հետ, ՀՀ հյուպատոս Արմեն Բայբարդյանը, Հովնան Սրբազանը, Կիլիկյան թեմի առաջնորդական տեղապահ Մուշեղ ծ. վրդ. Մարտիրոսյանը, Ազգային Թեմական Խորհրդի ատենապետ Ալ են սրկ. Զենտյանը, Լոս Անջկոսի Կաթոլիկ համայնքի Աոաջանորդ Կարդինալ Մահոնին, Ղպտի Եկեղեցու Առաջնորդ Սերապիոն եպիսկոպոսը, Եպիսկոպոսական Եկեղեցու Առաջնորդ Ֆրեդերիկ Պորշը, Վեհափառ Հայրապետի դիմավորման հանձ­նախմբի ատենապետ և օրվա հանդիսավար Ռոբերտ Պարսամը' տիկնոջ հետ, և Արևմտյան Թեմի եկեղեցական դասը:

Գարեգին Վեհափառը հոտնկայս ծափողջույններով մուտք գործեց սրահ, ապա « Կոմի տաս» և « Խաչատրյան» միացյալ երգչախմբերը կատարեցին Միացյալ Նահանգների և Հայաստանի Հանրապե­տության օրհներգերը:

Հանդիսավար պրն. Պարսամը նախ հրավիրեց Կալիֆորնիայի փոխկաոավարիչ Գրկ Դկվիսին, որը կարդաց կառավարիչ Փիթ Ուիլսնի ողջույնի գիրը:

Հայտնի իրավաբան Ուոլթր Քարապյանը ներկայացրեց սրահամ գտնվող ամերիկացի քաղաքական դեմքերին, որոնց մեջ Էին Լոս Անջկոսի գլխավոր Շերիֆ Շարման Բլոկը, ընդհանուր դատախազ

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 121

Գիւ ԳասեթիԸ, Լոս Անջկոս գավսւոի. վերակացուներ Մայք Անտո- նովիչին և Ջև Ցարոպավսկուն, Կաչիֆորնիայի Գերագույն Դատա­րանի անդամներ Սրմանդ Արաբ յա Օին և Մարվն Բաք սթերին և այյոց:

Ողջույնի խոսքերով հանդես եկան Կաթոյիկ, Ղպտի և Եպիս­կոպոսական Եկեղեցիների Առաջնորդները: Կոտ ելույթ ունեցավ նաև Առաջնորդ Վաչե Սրբազանը' հայտնկով Թեմի ժողովրդի սերն ու հարգանքը իրենց Վեհափառի հանդեպ, որի Լավագույն օրինակն էր այդ օրը սրահում ազգային բոչոր կուսակցությունների, կազմա­կերպությունների և համայնքների ներկայացուցիչների անխտիր ներկայությունը: Սրբազան Հայրը ապա հրավիրեց Ամենայն Հայոց Հայրապետին' փոխանցկա իր պատգամը:

Նորին Սրբությանը շուրջ մեկ ժամ տևող կայթի ընթացքում հայե­րեն և անգլերեն Լեզուներով անդրադարձավ հայ ժողովրդի ազգային ա եկեղեցական այժմեական բոլոր հարցերին, նորանկախ Հայրենիքի այսօրվա կյանքին, ազգային միասնականությանը և մի շարք այլ հարցերի:

Գարեգին Վեհափառն իր պատգամը սկսեց շնորհակալության հայտնկով Վաչե արքեպիսկոպոսին և կազմակերպիչ հանձնախմբին, ապա, իր խոսքն ուղղկով ներկաներին, ասաց. « Պատիվ ձեզի, որ գիտեք Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը ողջունկ միասնական սիրտով»: Ծարունակկովիր խոսքը, Վեհափառ Հայրապետն ավկացրեց. « Նոր առավոտ մը ծագեցավ մեր երկրի ա մեր ազգին համար: 20-րդ դարը սկսավ հայկական եղեռնով, մեզ պարտադրվեցավ սփյուռքը ա ապա սև ամպերու ետևեն երևցավ անկախության Լույսը Հայաստանի վրա: Խորհրդայնացումեն ա Երկրորդ Համաշխարհային պատերազմեն ետքը, որա ընթացքին տվինք 300.000 զոհեր, լույսը դարձյալ ծագե­ցավ: Փա՜ռք, ով Աստված, նոր ա անկախ Հայաստանին համար»:

Խոսեյով Հայաստանի ներկայի մասին, Վեհափառն ասաց. «Ես կուգամ Սուրբ էջմիածնեն, որ այսօր ազատ ու անկախ էիր Հայրենիքի պես: Այդ անկախությանը արդեն չորս տարեկան է ա այժմ ազգա- կերտման ա պետականության կերտման ժամանակն է: ժողովրդա­վարությունը ազատաթենեն ավկի է: ժողովրդավարությանը պա­տասխանատվության կնշանակե»:

Անդրադաոնաւով մեր ազգային ներքին կացությանը Նորին Սրբությանն ասաց, «ժամանակները կփոխվի ն, և եթե մենք ա/ չ փոխ­վի նք, արժանի չենք ըԱաչ պատմության կերտելու: Հայաստանի և Սփյուռքի միջև պատերը պետք է փշրվին ու ես իմ ամբողջ ուժս պիտի նվիրեմ Հայրենիքին մինչև վերջին շունչս»:

Վեհափառը հանգամանորեն խոսեց էշմիածնի Մայր Աթոոի ներկայիս կենսալից ընթացքի մասին: Կոչ ուղղեց ժողովրդին զորավիգ կանգնկ իր հոգևոր մորը:

Վեհափառի պատգամով և ժողովրդի հոտնկայս ծափահա-

բուրյաններով կ ավարտվեց այս պաշտոնական ճաշկերույթը:

ՕՐ ՉՈՐՐՈՐԴ

ՀԱՅՐԱՊԵՏԱԿԱՆ ՍՈԻՐԲ ՊԱՏԱՐԱԳ ՍՈԻՐՌ ՊԵՏՐՈՍե կ ե ղ ե ցո ի մ

Փետրվարի 4-ին, կիրակի օրը, Ամենայն Հայոց Հայրապետ Գարեգին Ա Կաթողիկոսն իր անդրանիկ Պատարագը մատուցեց Հարավային ԿաչիֆորՕիայի Վեն Նայսի Ս. Պետրոս Եկեղեցում: Սուրբ Սեղանին սպասարկում էին Վաչե և Հովնան արքեպիսկոպոսները:

Սուրբ և անմահ Պատարագին ներկա հյուրերի թվամ էին նաև Հայն Օրթոդոքս և Ղպտի համայնքների առաջնորդները:

Հընթացս Ս. Պատարագի Նորին Սրբությանը հոգեշունչ քարոզ խոսեց' « Ես եմ հացն կենաց» բնաբանով: Վեհափառը խոր վերչածամներով բացատրեց հաց բառի իմաստը' ֆիզիկական և հոգևոր տեսանկյանից: Շեշտեց հոգևոր հացի կարևորությանը, « որի սակավությունից է տառապում աշխարհը» : Քրիստոսով բերված և Ավետարանով մեզ փոխանցված այդ հացի օջախը մեր Սուրբ Եկեղեցին է: Այդ հացի պատրաստության և մատակարարման աոաքկաթյանն է կոչված Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածինը:

Ապա Վեհափառը խոսեց Հայրենիքի իրական կացության մասին' շեշտկով վերաշինաթյան անմիջական և անհետաձգելի կարևո­րությանը. « Բոչոր հայեր ան պարտականությանն է այդ»:

Այնուհետև կոչ ուղղեց զորավիգ չինեչ « Հայաստան» Համա­հայկական Հիմնադրամին և վստահկ նրան. « Ամեն ինչ կրնանք ընկ, եթե միասին գործենք: Ոչինչ կրնանք ընկ, եթե միասին չի գործենք: Եթե միասնաբար գործենք, այդ ժամանակ արժևորած կչինենք ազա­տությանն ա անկախությանը», եզրափակեց Գարեգին Վեհափառը:

Նայն օրը տասնյակ հազարավոր հայեր, նայն ժամին, հետևեցին Սուրբ Պատարագին' շնորհիվ «24 ժամվա հեռուստատեսություն» ընկերության ստեղծած պատեհության, երբ հայկական որոշ սրահ­ներում և եկեղեցիներում զետեղված էին հատակ րսյնապաստաո հեռուստացույցներ' մեծապես դյուրացնեչով նշանակ աչից այս արարողությունից անմասնչմնաչու բաղձանքը:

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԻ ԱՅՑԵԼՈԻԹՅՈԻՆԸ «ԱՍՊԱՐԵՋ»-Ի ԽՄԲԱԳՐԱՏՈՒՆ

Նայն օրը, կեսօրից հետո, ժամը 16.30-ին, Վեհափաո Հայրապետը ժամանեց ՀՀԴ Արևմտյան Ամերիկայի օրգան « Ասպարեզ» օրաթերթի խմբագրատուն և ընդունվեց Կենտրոնական Կոմիտեի, « Ասպարեզի» խմբագրական կազմի, Մեծի Տանն Կիչիկիո Կաթողիկոսության Արևմտյան Ամերիկայի թեմի առաջնորդական

122Ր_Գ . ̂ Լ-սՍ՜ԻԱԾԻՆ ո ̂ _ 1 9 9 6

տեղապահ Մուշեղ ծ. վրդ. Մարտիրոպանի, Ազգային վարչության, Հոգաբարձության, ՀՕՄ-ի, ՀՄԸՄ-ի և « Համազգային» կենտրո­նական և շրջանային վարչությունների ներկայացուցիչների և գաղութը ներկայացնող ավկի քան հարյուր պատասխանատուների կողմից:

« Ասպարեզ» օրաթերթի շրջափակում բոլոր ներկաները հարա­զատորեն ու սիրալիր ծափողջույններով դիմավորեցին Ամենայն Հայոց Հայրապետին: Ողջույնի իր խոսքում թերթի խմբագիր ժան Գոսա- գյանը, բարի գալուստ մաղթկով Վեհափառ Հայրապետին, նշեց, թե անկախ այն իրողությունից, որ Վեհափառը անծանոթ չէ մեզ, սակայն այս աոաջին անգամն է, որ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը այցելում է խմբագրատուն, և ուրախ ենք մեր տան մեջ իր ներկայությամբ:

Ի պատասխան բարիգալստյան խոսքի, Վեհափառ Հայրապետն ասաց. «.Շատ շնորհակալ եմ և խորապես ուրախ կզգամ ինքզինքս, որ այս անգամ գալով նոր պատասխանատվությանս մեջեն ինքզինքս երբեք հեռացած չեմ զգար այն շրջանակեն, այն բարեկամներու և գործակիցնեբու ընտանիքեն, որ այս հաստատություններով արտա­հայտվող ընտանիքը եղած է և որան հետ կյանքիս կարևոր մեկ մասը անցուցած եմ: Նույն սիրով և մեծ ուրախությամբ կողջունեմ ձեզ այսօր:

Գիտեմ, թե ինչպես նվիրված եք դուք մեր ժողովարդի ծառայության և ես իմ գնահատանքի խոսքս կուղղեմ ձեզի այն բոլոր աշխա­տանքներով համար, որ կտանիք հատկապես մեր ժողովարդի հայկա­կան դիմագծության առողջ պահպանության հիմնական առաքե­լությամբ: Այսօր'ուրախ եմ նաև, որ ձեզի կբերեմ Հայրենիքին շունչը»:

Այնուհետև Վեհափառ Հայրապետն առաջնորդվեց խմբագրի գրասենյակը, որտեղ առանձին-աոանձին ընդունեց ներկա բոլոր կազմակերպությունների և միությունների ներկայացուցիչներին, որից հետո խորհրդակցական հանդիպում ունեցավ ՀՀԴ Բյուրոյի անդամ Աբո Պողիկյանի և Կենտրոնական Կոմիտեի կազմի հետ:

Ապա « Ասպարեզ»-ի խմբագրատան մեջ համախմբված միություն­ների և կազմակերպությունների ներկայացուցիչները առիթ ունեցան լսելու Վեհափառ Հայրապետի սրտի խոսքը, որում ի մասնավորի Նորին Սրբությանն ասաց. «Հիմա նոր իրադրության առջև ենք բոլորս: Հրապարակային խոսքերաս մեջ ըսի և այստեղ ալ, այս մտերմական շրջանակին մեջ կուզեմ կրկնել, որ որևէ հաստատության, որևէ կազ­մակերպության, որևէ միության, որևէ ազգ,, և նույնիսկ որևէ եկեղեցի չի կրնար ժամանակներու հոլովույթին հետ չքալկ: Այսօրվա ազատ և անկախ Հայրենիքի և ազատությամբ գործող Մայր Աթոռի' այդ երկու կարևորագույն արժեքներա հանդեպ թե' Հայաստանի և ՛թե' արտերկրի հայը պետք է ունենա փոփոխության, պետք է ունենա աոաքկության հստակություն, թե ինչպես կրնան զորացնկ այդ երկու նվիրական սրբությունները՝ մեկը Եկեղեցին և մյուսը Հայրենիքը, իր անկախ Հանրապետությամբ: Հայաստանի և Սփյուռքի միջև տարբե-

1996 1-ՋՍԻԱԾՒՆ Р-Գ 1 23

124բ _ գ . ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

րաթյունները զուտ մշակութային Են և էության ու ոգիի տարբերություն ես չեմ տեսներ և հայության մեջ բաժանում չեմ կրնար ըմբռնել: Հարցերուն մեջ կրնանք տարբերություններ ունենալ, ատիկաբնական է, բայց հայության մեջ ճեղք Ես չեմ կրնար հասկնալ: Որևէ մարմնի մեջ որևէ ճեղք այդ մարմնին ամբողջությանը կվնասե և կրնա անոր գործունեությունը նույնիսկ վտանգկ: Հետևաբար այդ ոգիով կողջունեմ ձեզ և դուք ձեր Կաթողիկոսը ունիք այնտեղ' Ամենայն Հայոց Գահի վրա, ես աչ ձեզ ունիմ իբրև մեր ժողովուրդը առանց խտրության, դասակարգային կամ եկեղեցական կամ քաղաքական: Ապրի՚ք, հազար ապրիք և այդ ոգիով ապրիք: Կկարծեմ, որ բոչորս այ այս օրերու դժվարությանց մեջ են կանցնինք և կհասնինք այնտեղ, ուր չեմ ըսեր դժվարություն չենք ունենար, որովհետև չկա մարդկային ընկե­րություն, որ դժվարություն չունենա, բայց կգիտնանք գոնե նախ­ընտրություններ կատարել, աոաջնահերթաթյուններ ճշտեի էականը երկրորդականեն զատորոշել և ընդհանրականին տալ ուժը, որան մեջ մասնավորը գտնեիր արժեքը»:

ԱՑ8ԵԼՈԻԹՑՈԻՆ ՆԱՀԱՏԱԿԱՑ ՀՈԻ0ԱՐ2ԱՆ ԵՎ ՍՈԻՐՌ ՍԱՐԳԻՍ ԵԿԵՂԵՑԻ

« Ասպարեզ» օրաթերթի խմբագրություն այցելելուց հետո, Վեհա­փաո Հայրապետն իր շքախմբով ուղղվեց դեպի Մոնտեբելլոյի Նահա- տակաց Հուշարձան, որտեղ ծաղիկների զետեղումից հետո կատար­վեց հոգեհանգստյան արարողություն'ի հիշատակ Եղեռնի զոհերի:

Այստեղ, խոր հարգանք ընծայկաց հետո ցեղասպանության զոհերի հիշատակին, Նորին Սրբությունը բարձրորեն գնահատեց ներկաների հավատարմության ոգին նահատակների կտակին և հայ ժողովրդի արդար դատին:

Ապա այցելեց Սուրբ Սարգիս եկեղեցի, որտեղ հոծ բազմության ներկայությամբ Նորին Սրբությունը օծեց եկեղեցու Սուրբ Մկրտության Ավազանը և Սուրբ Սարգիս զորավարի պատկերը, օրհնեց օրվա մա­տաղը և իր հայրական պատգամը փոխանցեց ներկա հավատացյալ­ներին, շեշտելով օրվա' Սուրբ Սարգսի տոնի խորհուրդը և կոչ ուղղեց ներկաներին ապրել նահատակաց օրինակով Հայրենիքի և Եկեղեցու բարգավաճման, աոավկ կենսավորման ու զորացման գիտակցումով:

ՕՐ ՀԻՆԳԵՐՈՐԴ

ԱՑՅԵԼՈԻԹՑՈԻՆ «ԱՐԱՐԱՏ» ՏՈԻՆՓետրվարի 5-ը Վեհափաո Հայրապետի համար եղավ ծանրազբաղ

օրերից մեկը:Առավոտյան ժամը 08.00 ֊ին Վեհափաո Հայրապետն այցկեց Լոս

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Բ-Գ 12 5

յություններ մատուցող հաստատություն' « Արարատ» նվիրական անունով ճանաչված ծերանոց:

Ի պատիվ Հայոց Հայրապետի պաշտոնական նախաճաշ էր կազ­մակերպվի, որին ներկա գտնվեցին ավեյի քան 400 հոգի' պատսպար- յայներ, բարերարներ, բարեկամներ և վեհափառի շքախմբի անդամ­ները:

Հոգաբարձության ատենապետի և տնօրենի բարիգայստյան շերմ խոսքերից հետո, Նորին Սրբությունը զգացված սրտով իր պատգամը տվեց ներկաներին: Նա առանձնապես իր խոսքն ուղղեց հայ հայրիկ­ներին և մայրիկներին' ասկով նրանց, որ մեր ազգը երբեք չի կարող մոոանայ իր տարիքավոր անդամներին և նրանց խնամքը համարում է իր սրտի պարտքն ու պատիվը. « Դուք երջանիկ պետք է յինեք, որովհետև ձեր երկար տարիների նեղություններից և տառապանք­ներից հետո, այսօր տեսնում եք հայ ժողովրդի վերածնության շքեղ երևույթը թե' Մայր Հայրենիքում և թե' արտասահմանում: Ձե՛րն է աոաշին իրավունքը ուրախ յինկու, որովհետև դուք տառապեցիք, տքնեցիք, որպեսզի ձեր զավակներն ու թոռները բարեկեցիկ կյանք ունենան և իրենք իրենց զգան միշտ կապված և նվիրված իրենց Եկե­ղեցուն և ազգին: Ես նոր Հայրենիքից յույս և հույս եմ բերկ ձեզ: Հրճվեցե՜ք և աղոթեցեք աո Աստված, որ կենսունակ կյանքով վերա­ծաղկի Մայր Աթոո Սուրբ էշմիածինը և մեր Մայր Հայրենիքը իր նոր Հ անրապետությամբ » :

ԳԱՐԵԳԻՆ Ա ԿԱԹՈՂԻԿՈՍԻ ԱՅՑԸ ՀՀ ՀՅՈԻՊԱՏՈՍՈԻԹ6ՈԻՆ

Իր Հովվապետական աոաշին այցով Կայիֆորնիայում գտնվող Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Գարեգին Վեհափառը փետրվարի 5- ին այցկեց Լոս Անշկոսում ՀՀ Գյխավոր Հյուպատոսություն: Նորին Սրբությանն ուղեկցում էին Վաչե արքեպս. Հովսեփյանը, Հովնան արքեպս. Տերտերյանը և այչ հոգևոր հայրեր:

Վեհափառ Հայրապետը ծանոթացավ հյուպատոսության աշխա­տակիցների հետ և օրհնեց Հայաստանի պետական ներկայա­ցուցչությունը: Հյուպատոսարանի ընդուԸկությունների սրահում տեղի ունեցած զրույցի ընթացքում գյխավոր հյուպատոս Արմեն Բայբուրդյանը, բարի գայուստ մաղթկով Վեհափառ Հայրապետին, նշեց այն կարևոր դերն ու նշանակությունը, որ ունի Հայ Աոաքկական Եկեղեցին, Մայր Աթոո Սուրբ էջմիածինը մեր իրականության մեջ: Վեհափառի այս պատմական այցը հյուպատոսը գնահատեց որպես ժողովրդի խանդավառության և հոգևոր զորության մի հզոր աղբյուր:

Վեհափառ Հայրապետն իր խոսքում ասաց, որ գտնվեյով հյուպատոսությունում՝ Հայաստանյան հողի վրա, իրեն զգամ է ինչպես տանը. « Ինձ համար բոյորովին նոր զգացում է, երբ Հայաստան երկրից

126ր_գ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

դուրս գալով տարբեր պետություններում ինձ դիմավորում են Հայաս­տանի Հանրապետության դեսպանները, իսկ այստեղ' Կալիֆորնիայի հողում, Հայաստանի գլխավոր հյուպատոսը»:

Նորին Սրբությանն անդրադարձավ նաև Հայոց անկախ պետության ներկա իրավիճակին և նշեց, որ, չնայած բոլոր դժվարություններին և փորձություններին, Հայաստանը վստահ քայլերով աոաջ է շարժվում: Վեհափառ Հայրապետն առանձնացրեց այն երկու գործոնները, որոնք մեծապես պայմանավորում են Հայաստանի առաջընթացը, դրանք են' երկրի կայունությանն ա ապահովությանը: Իսկ ինչ վերաբերում է տնտեսական բարեփոխումներին, ապա դրանք տեսանելի են ոչ միայն առօրյա կյանքում, այլև լսելի բազմաթիվ օտարերկրյա մասնագետ­ների կարծիքներում:

Հանդիսությունների սրահ էին հրավիրված նաև « Հայաստան» Համահայկական Հիմնադրամի Արևմտյան Ամերիկայի տեղական հանձնախմբի ղեկավարներն ա անդամները: Վեհափառ Հայրապետը նշեց Հիմնադրամի առանձնահատուկ կարևորությունը'շեշտելով, որ սա այն կառույցն է, որին յուրաքանչյուր հայ պարտավոր է բերելու իր մասնակցությանը: Նորին Սրբությունն ավելացրեց, որ որպես հոգևոր առաջնորդ իր բոլոր ջանքերը կներդնի, որպեսզի ապահովվի հայոց ազգովին մասնակցությանը Հիմնադրամի ծրագրերին:

Իր խոսքում « Հայաստան» Համահայկական Հիմնադրամի Արևմտյան Ամերիկայի հանձնախմբի նախագահ Ռաֆի Ուրֆալյանը համառոտ ներկայացրեց Արևմտյան ափում Հիմնադրամի կատարած աշխատանքներն ա հեռանկարները: Այնուհետև հայտարարեց, որ հայտնի բարերար, ծնունդով Սասանից Հարություն Սիմոնյանը 200.000 դոլար է նվիրել Հիմնադրամին' Թալինի շրջանի Ոսկեթաս գյուղում դպրոց կառուցելու նպատակով:

Վեհափառ Հայրապետը բարձր գնա հատելով Հարություն Սիմոնյանի բարերարությանը և ընդհանրապես առանձին անձանց կողմից խոշոր գումարներով Հիմնադրամի ծրագրերին մասնակցկը, միևնույն ժամանակ նշեց, որ յուրաքանչյուր հայ իր հնարավորության սահմաններում պետք է իր մասնակցությանը ունենա Հիմնադրամի աշխատանքներին: Գարեգին Վեհափառը մասնավորապես անդրադարձավ Հիմնադրամի կողմից Գորիս-Ստեփանակերտ մայր աղու կառուցմանը' կանգ աոնկով այս համազգային կառույցին բոլորիս պարտադիր մասնակցության անհրաժեշտության վրա:

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԸ ՍԱԿՐԱՄԵՆՏՈՅՈԻՄՀյուպատոսարանից Գարեգիս Վեհափառը, ընկերակցությամբ

Վաչե և Հովնան սրբազանների ա շքախմբի մյուս անդամների, հատակ իրեն տրամադրված անձնական օդանավով մեկնեց Սակրամենտո' Կալիֆորնիա նահանգի մայրաքաղաք:

Օդանավակայանում նրան դիմավորեցին Արիս եպս. Շիրվանյանը, տեղի հոգևոր հովիվ Եղիա քհն. Հայրապետյանը և հայ համայնքի ներկայացուցիչները:

Նորին Սրբությունը օդանավակայանից ուղղակիորեն առաջնորդ­վեց Կալիֆորնիա նահանգի նահանգապետարանի շենք, որտեղ դիմավորվեց նահանգի Խորհրդարանի նախագահի կողմից: Այստեղ վեհափառ Հայրապետը բազմաթիվ առանձնակի հանդիպումներ ունեցավ Կաչիֆորնիայի Համագումարի և Կոնգրեսի անդամների հետ և ապա առաջնորդվեց Խորհրդարանի սրահ, որտեղ հավաքվել էին թե' Համագումարի և թե' Կոնգրեսի անդամները:

Նախագահի հրավերով, այս միացյալ նիստին ելույթ ունեցավ վեհափառ Հայրապետը և աոաջին հերթին իր գոհունակություն հայտնեց, որ գտնվում է Կալիֆորնիա նահանգի գերագույն ժողովի այս պատմական կենտրոնում:

Իր ճառում նա խոսեց Հայաստանի անկախությամբ ստեղծված նոր իրադրության մասին՝ ասելով, որ դա հայոց պատմության մեջ դար- ձակետային նշանակության ունեցող երևույթ է, որ ամբողջ ազգի վերանորոգության բարիքն է բերում ազատության և անկախության պայմանների ներքո, «ճիշտ է, որ բազում դժվարությունների միջից է անցնում մեր նոր Հայրենիքը, տնտեսական, ընկերային, քաղաքական պայմանները ծանր են, բայց զարգացման ընթացքը դեպի բարկավամ օրեօր առավել է շեշտվում»: Ապա շնորհակալության հայտնեց Ամերիկյան պետությանը և ժողովրդին, հատկապես Կալիֆորնիա նահանգի ցույց տված զորակցության համար, և մաղթեց, որ օրեօր առավել բարգավաճի Կալիֆորնիայի նահանգի կյանքը:

Այնուհետև վեհափառը անդրադարձավ Հայց. Եկեղեցու կացու­թյանը և բերելիք նպաստին Հայաստանի և հայ ժողովրդի վերակեն­դանության այս ճակատագրական շրջանում: Խոսեց 1700-ամյակի մասին և ասաց, որ 1700 տարիների քրիստոնեական հավատքի ներգործությանը Հայաստանում վերստին է արժևորվում Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածնի օրից օր աշխուժացող հոգևոր ծառայության միջից: Իր խոսքի վերջում վեհափառն անդրադարձավ նաև արդի աշխարհում և արդիապաշտ կյանքի պայմաններում հոգևոր արժեքների տեղա­տվությանը և հորդորեց, որ բոլոր պատասխանատու անձերը իրենց գործունեության մեջ առավել ևս կարևորեն հոգևոր և բարոյական առողջ կյանքի սկզբունքների և ապրկակերպի ընթացքը:

ՎԱՀԱՓԱՌ ՀԱ8ՐԱՊԵՏԸ ՍԱԿՐԱՄԵՆՏՈ8Ի ՍՈՒՐԲ ՀԱԿՈԲ ԵԿԵՂԵՑՈՒՄ

Կառավարական տան այցկությունից անմիջապես հետո, Նորին Սուրբ Օծաթյանը ուղղվեց դեպի հայոց Սուրբ Հակոբ եկեղեցի, որտեղ երկու հանդիպում ունեցավ ժողովրդի հետ:

•1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 127

Նախ եկեղեցում կատարվեց գոհաբանական աղոթք, որին ներկա գտնվեցին նաև ոչ հայկական եկեղեցիներից, հատկապես, Կաթպիկ Եկեղեցուց ներկայացուցիչ հոգևորականներ:

Հոգևոր հովիվ Եղիաքահանայի բարիգալստյան սրտալից խոսքից հետո, Վեհափառը հոգկից քարոզով քաջալերեց հավատացյալներին, որ իրենց մասնակցությանը Եկեղեցու կյանքին վերածեն շարունա­կական ընթացքի և ոչ թե պատահական դեպքերի:

Ապա եկեղեցուն կից սրահամ ճաշկերույթ տրվեց ի պատիվ Վեհա­փաո Հայրապետի: Այստեղ նա մտերմական շեշտով խոսեց ժողովրդի հետ և մանրամասն տեղեկություններ տվեց նրանց Հայաստանում եկեղեցական և աշխարհիկ կյանքի իրական կացության մասին:

Նորին Սրբությանն ասաց, որ վերածնության շունչն է այժմ տա­րածվում ողշ հայության կյանքում, և Սակրամենտոյի հայությանն էլ պարտավոր է մասնակից դաոնալ և իր նպաստը բերել այս պայծաո երևույթին:

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԻ ԱՅՅԵԼՈԻԹՅՈՒՆԸ ԼԱՍ ՎԵԳԱՍԻ ՀԱՅՈՒԹՅԱՆԸ

Փետրվարի 5-ին, երեկոյան ժամը 18.30-ին, Գարեգին Վեհափառը . ժամանեց Լաս Վեգասի օդանավակայան, որտեղ ծխի հովիվ Տ. Ծահե ավ. քհն. Սեմերճյանը, ըստ հայկական սովորության, Վեհափառին ներկայացրեց ավանդական հացն ա աղը օրհնության համար, ապա, հանուն Լաս Վեգասի հայության, բարի գալուստ մաղթեց Նորին Սրբությանը:

Վեհափաո Հայրապետն իր շքախմբով առաջնորդվեց Հունաց Հովհաննես Մկրտիչ եկեղեցի, որտեղ դպրաց դասը «Հրաշափաո»- ով դիմավորեց Հայոց Կաթողիկոսին: Կանոնական աղոթքից հետո Առաջնորդ Վաչե Սրբազանը ներկայացրեց Հայն եկեղեցու հովիվ Իլայա Քաթրիին: Վերջինս, բարի գալուստ մաղթելուց հետո, երգեց Հունարեն Հայրապետական Մաղթանքը: Ապա Սրբազան Հայրը հանգամանորեն ներկայացրեց Վեհափաո Հայրապետին:

Վեհափառը հուզիչ և ներշնչուն խոսքերով ասաց.Ա. Անհրաժեշտ է, որ հայորդիները նեցուկ լինեն Հայաստանի

այսօրվա անկախությանը: Այն ոչ մի կուսակցության չի պատկանում, այլ բոլորինն է:

Բ. Անկախությանը, որ այսօր 70-ամյա բռնատիրությունից հետո վայկամ է Հայաստանը, պետք է պահվի որպես նվիրականագայն արժեք, հարգենք, զորավիգ լինենք, քաջալերենք և հպարտ լինենք ինչպես մյուս ազգերը:

Գ. Անկախության պտուղը սկսել է վայելել Հայց. Եկեղեցին, բացկով նորանոր եկեղեցիներ հայրենի աշխարհում և նաև ազատորեն քարոզկ, աղոթկ և Հոգևոր ճեմարանը զարգացնկ նոր աժերով:

128Р-Ч՜ Ա&Ս՜ԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

1 9 9 6 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 129

Դ. Այդ մարզում իր գերագույն աստիճանի դերն ունի Սուրբ էջմիածինը, հայ ժողովրդի հավատքի կենտրոնը, հույսը և սերը: Հարկավոր է խմբվել նրա հովանու ներքո, նրանից հոգևոր յույս և ջերմություն ստանայու համար:

Ե. Այս ամենը կարեյի է իրագործեյ միայն ու միայն հայ ժողովրդի միասնականությամբ, համագործակցությամբ, բարոյական ու նյութական զոհողությամբ:

Ջ- Իբրև ազատ ու անկախ Հայաստանում ընտրված աոաջին Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս. « սիրտս ո՜չ մեկ խտրություն կճանչնա ոչ մեկ հայու նկատմամբ: Հայ Եկեղեցվո բոյոր զավակները ես կնկա­տեմ զավակները Մայր Աթոո Սուրբ էջմիածնի, ինչպես կնկատեի, երբ Կիյիկյան Աթոոի Գահակայ էի»: Հավարտ Վեհափառի հայրա­կան խոսքերի, դպրաց դասը երգեց « Հայրապետական Մաղթանքը», որից հետո շքախումբը մեկնեց մեծ բարերար պրն. Քրք Գրգորյանի կողմից տրամադրված « էս Զի էս » հյուրանոցի հանդիսասրահը որտեղ հավաքված շուրշ 400 ազգայիններ դիմավորեցին Վեհափառ Հայրապետին: Հյուրասիրությունը ընծայվեց' հյուրանոցի գյխավոր կազմակերպիչ ունենայով տիկ. Ախյա Եմենեջյանին:

Այստեղ ծխական խորհրդի ատենապետ պրն. Գաոնի Օվյանը ներկայացրեց պատվո սեղանի անդամներին և մատնանիշ արեց Ծահե ավ. քահանայի մատուցած ծառայությունը այս համայնքից ներս: Ապա մեկ անգամ ևս շնորհակայություն հայտնեց Հունաց Եկեղեցու հովվին, որ ամսվա երկրորդ կիրակիներին Լաս Վեգասի հայ համայնքին տրամադրում է իրենց եկեղեցին:

Վաչե Սրբազանի ներկայացնող խոսքից հետո, Վեհափառ Հայրա­պետը տվեց իր պատգամը' շեշտեյով ծխի ներսում խաղաղությամբ ապրեյու անհրաժեշտությունը, « Մեկ կրոնք, մեկ Եկեղեցի, մեկ ազգ և մեկ Հայրենիք ասեյը ճշմարիտ իմաստ կզգենա, երբ ապրինք այդ կարգախոսի համաձայն:

Վեհափառ Հայրապետի «Պահպանիչ»-ով կ ավարտվեց այս օգտաշահ ու կարևոր հավաքույթը, որից հետո Վեհափառը նույն օդանավով վերադարձավ Լոս Անշեյոս:

ԱՑՑԵԼՈԻԹՅՈՒՆ ԿԵՆՏՐՈՆԱԿԱՆ ՇՐՋԱՆ ՓԵՏՐՎԱՐ 6-10

Երեքշաբթի, փետրվարի 6-ի առավոտյան, Վեհափառ Հայրապետը Ֆրեզնո մեկնեյու համար ուղղվեց դեպի Լոս Անջեյոսի միջազգային օդանավակայան, որտեղ նրան սպասում էր Սասան վրդ. Ջմրուխտ- յանի և ընդունկության հանձնախմբի ատենապետ դոկտ. Վարուժան սրկ. Այթըբարմաքյանի առաջնորդությամբ Ֆրեզնոյից ժամանած հատուկ ինքնաթիռը:

ԷՋՍ՜ԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԸ ՖՐԵԶՆՈՑՈԻՄՓեսւրվաբի 6-իԸ երեքշաբթի օրը, բազմամարդ էր Ֆրեզնոյի

օդանավակայանը: Եկկ էին դիմավորկա Ամենայն Հայոց 131-րդ գահակալին:

Վեհափաո Հ ա յ ր ա պ ե տ ը , ընկերակցությամբ Առաջնորդ Տ. Վաչե արքեպս. Հովսեփյանի, Կանադայի Առաջնորդ Տ. Հովնան արքեպս. Տերտերյանի և գավազանակիր Տ. Արտակ աբեղա Տիգրանյանի, կեսօրվա ժամը 12.00-ին ժամանեց Ֆրեզնոյի օդանավակայան: Ավանդական աղ ու հացի օրհնությանը կատարելուց հետո, Նորին Սրբությանը ներկա հավատացյալ հարյորդիներին հղեց իր հայրական պատգամը.

«Այս արևին տակ ես աչքերս դեպի երկինք կբարՅրացնեմ ձեր աչքեր ան ընդմեջեն և փաոք կա տամ Աստածո, որ այս օրը շնորհեց ինձի 44 տարվան իմ ծառայությանս մեջ: Կուգամ տեղե մը, որ մեր բոլորին ծննդավայրն է, այնտեղեն, ար մենք ծնանք որպես քրիստոնյա ազգ, երկիր մը, որան մեջ ապրեցին մեր նախնիք և որի անկախության համար երազեցինք, որ կկոչվի Հայաստան, որ այսօր կորոշի իր ապագան առանց ճնշումի և կաշկանդման: Գալիք օրերան ձեր բոլորին հարցամներան պատասխանելու ժամանակ պիտի ունենամ և, մանավանդ, ձեզ լսկու:

Մի քանի տարիներ առաջ հոս եղա որպես Մեծի Տանն Կիլիկիո Կաթողիկոս, այսօր եկած եմ որպես Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս, բայց Ե ս նայն անձն եմ առանց վարանումի, որովհետև կուգամ նայն Եկեղեցիին անունով, նայն Եկեղեցիին համար»:

Օդանավակայանում արտասանած խոսքից հետո, Վեհափաո Հայրապետը հանդիպեց թերթերի թղթակիցների հետ' պատաս- խանկով զանազան հարցումների, մատնանշկով Հայց. Եկեղեցու կացությանն ա դերը Անկախ Հայաստանում:

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԸ ՖՐԵԶՆՈՅԻ ՍՈԻՐԲ ՊՈԴ.ՈՍ ԵԿԵՂԵՑՈՒՄ

Ժամը 14.00-ին Վեհափաո Հայրապետը «Հրաշափառ»-ով մուտք գործեց Ֆրեզնոյի Սուրբ Պողոս եկեղեցի'հոգևորականների, դպրաց դասի և սարկավագների առաջնորդությամբ:

Արևմտյան թեմի Առաջնորդ Վաչե արքեպիսկոպոսի բարի­գալստյան խոսքից հետո, եկեղեցու հովիվ Սասան վրդ. Ջմրախտյանը անգլերենով արտահայտեց իր և իր ծա/սի ուրախությանը Ամենայն Հայոց Հայրապետի այցկաթյան առիթով:

Այնուհետև իր օրհնության խոսքն ու պատգամը փոխանցեց Վեհա­փաո Հայրապետը'ասկով. « Փաոք կուտամ Աստածո, որ այս օրվան արժանացա: Բոլորս որպես մեկ հոգի, մեկ սիրտ և մեկ հավատք ըլլանք կողք-կողքի, միացյալ հոգով»: Խոսկով այսօրվա ազատությանշնչով

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 131

ապրող Հայրենիքի ու նրանից անբաժան Սուրբ էջմիածնի մասին, Վեհափառը վեր հանեց երջանկահիշատակ Վազգեն Ա Կաթողիկոսի գործունեությունը, որպես էջմիածնաշեն Հայրապետի, և ավելացրեց, թե այսօր մեր Հոգևոր ճեմարանում 110 աշակերտներ են պատ­րաստվում, որպեսզի վաղվա մեր Եկեղեցու հովիվները լինեն և աոաջնորդեն մեր ժողովրդին. «Ես ինչպե՞ս կրնամ մինակս իմ վրա դրված այս ծանր պարտականությանը տանիլ առանց ձեր օժան­դակության և օգնության» : Ապա Սուրբ էջմիածնի պատմական ակ­նարկը կատարելով' Նորին Սրբությանը հուզումնախառն ասաց. « Ոտքի կանգնինք Աստուծո առջև որպես մեկ Եկեղեցի և մեկ ազգ: Աստված պիտիչներե մեզի, եթեբոլորս ձեռք-ձեռքի չտանք և արժանի պիտի չըլլանք ուրեմն ազատ ա անկախ ըլլալու»:

Վեհափառը իր խոսքը եզրափակեց գոհունակության և ուրախու­թյուն հայտնելով Վաչե և Տաթև Սրբազաններին, Մյուռոն ծ. վարդապետին և Սասան վարդապետին ու բոլոր հարանվանությունների ներկայացուցիչներին, որոնք եկել էին նրան դիմավորելու և իրենց հարգանքն ընծայելու:

Արարողությունից հետո հավատացյալ ժողովուրդը եկավ համբու­րելու Վեհափառ Հայրապետի Աջը' ստանալով Սուրբ էջմիածնից բերված խաչեր:

ՕՐ ԵՐԿՐՈՐԴ

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՑՐԱՊԵՏԸ ՍՈՒՐԲ ԴՐԻԳՈՐ ԼՈՒՍԱՎՈՐԻՉԵԿԵՂԵՑՈՒՄ

Փետրվարի 7-ին, չորեքշաբթի, առավոտյան ժամը 9.30-ին, «Հրաշափառ»-ի արարողությամբ Հայոց Հայրապետը մուտք գործեց Ֆաողըրի Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի, ար նրան անհամբե­րությամբ էր սպասում հավատավոր ժողովուրդը:

Եկեղեցու հոգևոր հովիվ Տ. Գևորգ քհն. Առաքելյանը գեղեցիկ ուղերձով իր սրտագին բարիգալստյան խոսքն ուղղեց Վեհափառ Հայրապետին նրան ներկայացնկով իր հոգևոր հոտի անդամներին, հատկապես նոր սերունդի' երեխաների և պատանիների աշխույժ մասնակցությանը Եկեղեցու կյանքում թե' կիրակնօրյա վարժարանի և թե' եկեղեցական արարողությունների միջից:

Երեխաները ևս իրենց նվերներն ընծայեցին Վեհափառին և իրենց կենսուրախ ներկայությամբ խոր հրճվանք պատ ճառեցին նրան:

Ապա Հայոց Հայրապետը ջերմ խոսքերով ողջունեց եկեղեցու կենսունակ կյանքը և հատուկ խոսք ուղղեց նաև երեխաներին: Մասնավոր կերպով շեշտեց այն ճշմարտությունը, որ եկեղեցին եկեղեցի է իր հավատացյալներով: «Դ ա ' է կենդանի եկեղեցին», ասաց նա:

Նորին Սրբությունը շեշտեց նաև այօրվա պահի կարևորությունը, որ յուրաքանչյուր մարդ և աոավկ ևս հայ մարդ իր պարտակա­նությունների կատարման ճանապարհին աչքի աոշև պիտի ունենա հարափոփոխ ժամանակների աոաշ բերած հրամայականները: Ներկայիս այդ հրամայականն է ապրկ ազատագրված Հայրենիքի զորացման և Գրիգոր Լուսավորչի Տեսիչքի շողարձակում Սուրբ էշմիածնի վերածաղկման գաղափարով: Տարակարծություններ և հարցերի բազմաթիվ ըԸկայումներ կարող են լինկ, սակայն դրանք էական նշանակություն պիտի չունենան, այւ շաղախված պետք է Լինեն սիրո և միության անխախտեղի և ամենազոր գիտակցությամբ:

ՎԵՀԱՓԱՈ* ՀԱՅՐԱՊԵՏԸ ՍՈԻՐՌ ՍԱՀԱԿ-ՄԵՍՐՈՊե կ ե ղ ե ցո ւ մ

Ժամը 10.40-ին, դարձյալ «Հրաշափառ»-ի արարողությամբ Նորին Սրբությունը մուտք գործեց Րիթփի Ս. Սահակ-Մեսրոպ եկեղեցի: Խուռներամ բազմությունն աննկարագրկի սիրով և ըղձանքով էր սպասում իր Հովվապետին:

Եկեղեցում ողշույնի խոսք ասաց եկեղեցու ծխական խորհրդի նա­խագահ Զեբրի Սրապյանը նշկով, որ այս օրը մեծ ուրախության և' բերկրանքի օր է այս ծխի համար, « կարծում եմ այն պատմական է ոչ միայն այս փոքրիկ համայնքի, այւ և ողջ շրշանում ապրող հայության համար: Մենք մեծ պատիվ ենք համարում Ձեր այցկաթյանը մեզ, որովհետև Ձերդ Սրբության այդքան բազմազբաղ ժամանակում չմոռացաք այցկկ և օրհնկ նաև մեր փոքրիկ եկեղեցին ու համայնքը: Սրանից 36 տարիներ աոաշ, 1960թ. Հողիսին, մեզ այցկեց Վազգեն Ա Երշանկահիշատակ Կաթողիկոսը և այսօր' 36 տարիներ հետո մեզ օրհնկու է եկկ Նորին Սուրբ Օծության Գարեգին Ա-ը:

Ծնորհակաւություն և Աստված թող զորացնի Ձեզ»:Խոսքի սկզբում Վեհափառ Հայրապետը նախ իր շնորհակայա-

թյունը հայտնեց այսքան ջերմ և սրտամոտ ընդունկության համար և փառք վերընծայեց աո Աստված, որ իրենբերկ է այսպիսի ժողովրդին ծաոայկու: Ապա շարանակկով խոսքը Նորին Սրբությանն ասաց. « Այս դարը, որ կբացվի իբրև յայսի շրջան մեր Հայոց պատմության, մեր բոչորի պարտքն է ար աչ ըըանք, ինչ այ ըւրսնք, ինչ ժամանակի մեջ աչ որ ապրինք, ինչ տեսակի մասնագիտությաններ այ ունենաք' այսօրվա հրամայականն է մեր ամբողջական և մեկ հայության պատկանկիաթյան տակ գործկ, այրսպես արժանի չենք Աստուծո այս մեծ տուրքին' մեր ազատության և անկախության» :

132Р-Я- - էսՍ՜ԻԱԾԻՆ , - ՜1? ? 6

199б ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 133

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱ8ՐԱՊԵՏԸ ԵԴԵՄԻ ՍՈՒՐԲ ԱՍՏՎԱԾԱԾԻՆԵԿԵՂԵՑՈՒՄ

ժամը 12.00-ի С Ն .Ս .Օծությունը, եկեղեցական թափորով և « Հրա­շափառի» երգեցողությամբ, մուտք գործեց Եդեմի Ս. Աստվածածին Եկեղեցի' հանդիպկու իր հոտի հավատավոր զավակներին, բաշխկու հայրական պատգամ-հորդորները:

Եդեմի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու հոգևոր հովիվ Տ. Ստեփան- նոս քհն. Դինգի սանը սրտագին խոսքով իր և իր հոգևոր հոտի երախ­տագիտություն հայտնեց Վեհափառ Հայրապետին' Եդեմի եկեղեցու հավատացյալների հանդեպ նրա ցույց տված հայրական սիրո և հոգածության համար:

Նորին Սրբությունն իր քարոզ-խոսքում ասաց, որ աոաջին անգամն է մեկ առավոտվա ընթացքում երեք եկեղեցիներ այցկում և փառք ու գոհություն հայտնեց Ամենաբարձր յալն Աստուծո, որ այս գեղեց­կագույն առիթնընծայեց հաղորդվկու իր ժողովրդի բոլոր զավակների հետ:

Նա ավելացրեց, որ ինքը շատ է լսել Եդեմի հայոց եկեղեցու անցյալի դերի մասին և ուրախ է տեսնկով այսօր եկեղեցին լեցուն հավատացյալների բազմությամբ: Նա ասաց, որ պատմության ընթացքը միշտ փոփոխությունների շարան է: Այդ փոփոխություններից ամենակարևորներից մեկը մեր Մայր Հայրենիքի վերանկախացամն է և նրա մեջ Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածնի վերածաղկումը և առաքե­լության վերաշխուժացումը. « Կապված մնացեք ձեր մորը և Ավետա­րանի շունչը զգացեք նրա դարավոր գործունեության սուրբ ավանդու­թյունից»:

ԵՐԻՏԱՍԱՐԴԱՑ ՀԱՎԱՔ ՍՈՒՐԲ ՊՈՎՈՍ ԵԿԵՂԵՑՈՒՄ ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՑՐԱՊԵՏԻ ՆԱԽԱԳԱՀՈՒԹՅԱՄԲ

Երեկոյան ժամը 5.30-ից մինչև 7.30-ը Վեհափառ Հայրապետը նախագահեց երիտասարդաց հավաքը, որ տեղի ունեցավ Ֆրեզնոյի Ս. Պողոս եկեղեցու ընդարձակ սրահում: Հրավիրվածների թվում էին Ֆրեզնոյի շրջանի Հայաստանյայց Եկեղեցու Երիտասարդաց կազմա­կերպությունների անդամները, համալսարանական ուսանողները, Կիրակնօրյա վարժարանի աշակերտությունը և շրջանի ողջ երիտա­սարդությունը:

Եկեղեցում կատարված ժամերգությունից հետո, Վեհափառ Հայրա­պետն ամենաքաղցր սիրով ընդունեց Ֆրեզնոյի շրջանի երիտասարդ սերնդի իր զավակներին: Մտերմիկ և զվարթախոհ խոսքերով քաջալերեց նրանց, որ իրեն դիմեն այժմեական խնդիրներին վերա­բերող հարցումներով: Ուղղված հարցերը վերաբերվում էին հատ­կապես Հայ Եկեղեցու կյանքում կանանց մասնակցությանը, եկեղեցում հայերեն և անգլերեն լեզուների գործածությանը, որոնց Վեհափառ

Հայրապետը հանգամանալի բացատրություններ տվեց, որոնք ծափահարություններով ընդունվեցին ներկաների կողմից:

Իր խոսքի վերջում նա կոչ ուղղեց երիտասարդներին, որ գիտենան ընտրել կյանքում այն, ինչը որ հոգևոր, բարոյական արժեք ունի, և զոհ չգնան ամեն տեսակ մակերեսային ճաշակների և ախորժակների, բարքերի և սովորությունների, որոնք հաճախ թունավորում են մեր կյանքը' ներկայումս Ամերիկայամ և նաև այլ երկր ներում:

ՕՐ ԵՐՐՈՐԴ

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱ8ՐԱՊԵՏԻ Ա88ԵԼՈՒԹ8ՈԻՆԸ ՀԱ8 ՏԱՐԵՑՆԵՐԻ ՏՈԻՆ

Ֆրեզնոյումգտնվելու Հովվապետականայցկաթյաներրորոդ օրը,' հինգշաբթի, փետրվարի 8-ի առավոտյան ժամը 9.45-ին, Վեհափաո Հայրապետն սկսեց համայնքի նախ ամենատարեցներին' հայ կյանքի բազմաթիվ ծալքերին ա իրադարձություններին ականատես եղած հայ տատիկներին ա պապիկներին տված տեսակցությամբ, այցելելով Կալիֆորնիայի Հայ Տարեցների Տան: Այստեղ ևս Նորին Սրբությանը շրջկով և, կարկի է ասկ, աոանձին-աոանձին զրուցելով ա տեսակ- ՚ ցելով տարիների նստվածքն իրենց ուսերին ա աչքերին ունեցած ծերանիների հետ, պատմեց նրանց այսօրվա ազատությամբ ա անկա­խությամբ ապրող Հայաստանի ա Սուրբ էջմիածնի մասին, որ հենց նրանց երազանքն է եղկ, ոգևորեց և հազեց նրանց սրտերը' ասկով, որ նրանք երջանիկ սերունդ են, քանի որ ականատես լինկով հայ իրականության դժբախտություններին, այսօր դեռ իրենց աչքերը աշխարհին չփակած Հայրենիքի ազատության համար ցուպը ձեռ­քերին լալով տենչալու անհրաժեշտությանը չանեն, որովհետև Հայրե­նիքն այլևս ազատ է և աշխարհի բոլոր ծագերից կոչում ու կանչում է իր զավակներին գալու, հավաքվկա' որպես մեկ սիրտ ա մեկ հոգի ապրկա համար:

Ա88ԵԼՈԻԹ8ՈԻՆ ՖՐԵՋՆՈ8Ի ՀԱՄԱԳԱՂՈՒԹԱՅԻՆ ՀԱՏԿԱԿԱՆ ԴՊՐՈՑ

Ժամը 11.45-ին Վեհափաո Հայրապետը եղավ Ֆրեզնոյի Համա­գաղութային Հայկական դպրոցում, ծանոթացավ ուսուցչական և աշակերտական կազմերին, տվեցիր հայրական պատգամը' դարձյալ շեշտկով, որ հայ կյանքը այս օրերին արևմտյան օտար մշակույթի պայմաններում, Հայրենիքից բազմաթիվ կիլոմետրեր հեռավորության վրա վկ^աշխուժացում է ապրում, որի վկայությունն են այն բազմաթիվ դպրոցները, որոնք Նորին Սրբությանն այցկեց իր Հովվապետական շրջագայության ընթացքում: Վեհափաո Հայրապետը շնորհակա­լության հայտնեց և խրախուսեց ուսուցչական կազմին իրենց կատա­

134Ր-Գ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

րած ինքնանվեր աշխատանքի համար, ապա խոսքն ուղղեշով աշակերտությանն ասաց, որ ամուր փարվեն իրենց հայրերի Լեզվին, հավատքին ու մշակույթին:

ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱ8Ո8 ՀԱՅՐԱՊԵՏԸ ՖՐԵՋՆՈՅԻ ՍՈԻՐԲ ԵՐՐՈՐԴՈԻԹՑՈԻՆ ԵԿԵԴ.Ե8ՈԻՄ

Հետմիջօրեին, ժամը 13.45-ին, Վեհափառ Հայրապետը « Հրաշա­փառ» շարականի երգեցողությամբ մուտք գործեց Մեծի Տանն Կիլիկիո հոգևոր խնամակայաթյան ներքո գտնվող Ֆրեզնոյի Ս. Երրորդության եկեղեցի: Եկեղեցականների և դպիրների թափորով Նորին Սրբությանն աոաշնորդվեց եկեղեցու դաս, որտեղ, կանոնա­կան աղոթքից հետո, բարիգարւտյան ջերմ խոսք արտասանեց եկեղե­ցու հոգևոր տեսուչ Տ. Մյուռոն ծ. վրդ. Ազնիվյանը: Ներկա էր նաև Լոս Անջկոսից ժամանած առաջնորդական տեղապահ Մուշեղ ծ. վրդ. Մարտիրոսյանը, որն իր կարգին, հանուն իր թեմի իշխանության, սրտագին սիրով ողջանեց Վեհափառ Հայրապետի այցկաթյանը:

Վեհափառ Հայրապետը, խորապես հուզված ժողովրդի ջերմագին ընդունկաթյանից փառք տվեց Աստծուն, որ մի անգամ ևս իրեն առիթ տրվեց այցկկու Ֆրեզնոյի շրջանի այս պատմական եկեղեցին: Նա նիշեց, որ ինքը բազում անգամներ է գտնվկ այս եկեղեցում որպես կխիկիո Աթոոի Կաթողիկոս, և թե այս այցկաթյանը որպես Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս իրեն գերագույն աստիճանի ուրախություն է պատճառում:

Հատուկ կերպով շեշտեց, որ Եկեղեցու միությանը սոսկ գաղափար չէ, այւ կյանքով արտահայտված իրականության. « ժամանակները կփոխվեն և մենք պետք է գիտնանք այդ փոփոխություններին համապատասխան վերաբերում ցույց տայ: Ներկայումս մեր Մայր Հայրենիքում և հայ կյանքի մեջ առաջ եկած հիմնական փոփոխությունների Լույսի տակ մեր Եկեղեցին պետք է գործի որպես մեկ Եկեղեցի, որպեսզի կարողանանք պատմական այս նոր շրջանը արժեցնկ մեր Եկեղեցու և ժողովրդի զարգացման սիրույն»:

ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ ՃԱՇԿԵՐՈԻՑԹԻ ՊԱՏԻՎ ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱ8ՐԱՊԵՏԻ «ՔՈՆՎԵՆՇՆ ՍԵՆԹՐԻ» ՍՐԱՀՈԻՄ

Երեկոյան ժամը 19.ՕՕ-ին «Քոնվենշըն Սենթրի» սրահում տեղի ունեցավ պաշտոնական ճաշկերույթ' ի պատիվ Վեհափառ Հայրա­պետի, որին ներկա էր հազարից ավկի հայրենակարոտ հայերի մի մեծ բազմություն: Տեղի ունեցած ողջույնի և շնորհակաւության խոսքերից հետո, ներկաներին իր հայրական հորդորներն ուղղեց Վեհափառ Հայրապետը' պատգամեյով ապրեչ հային վայել նկարագրով ու կեցվածքով, առանց փոքրիկ և չնչին հարցերի մեջ մխրճվկա և կոր չկ ա : Ապա Նորին Սրբությունը որպես բացառիկ

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 13 5

գնահատանք Մայր Եկեղեցու բարերար պրն. Վահան ՇամԱանիԸ շնորհեց Հայ Եկեղեցու բարձրագույն' Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ շքանշանը. « Վահան Շամլյան, այս հին օրերու հայրենասեր պատա­նին, այսօր կպատվենք զինք հայրենասեր ընտրյաւներա շքահայլին մեջ, որպես հայության հարազատ զավակ ներեն մեկը, որ իր շարու­նակական սրտաբուխ մատուցումներով եղած է Անթիլիասի շքանշանի արժանացած բարերար ներեն և համա նույն հայրենավառ զգացում­ներով կշարունակեիր նյութական մասնակցությունը բերկ այսօր մեր Նորանկախ Հայրենիքի ու նոր օրերու Բեթղեհեմ Սուրբ էջմիածնի կարիքներուն»: Որպես սրտաբուխ արտահայտություն իր եկեղեցա­նվեր զգացումներին, բարերարը 100.000 դոլարի մի իշխանական նվիրատվություն կատարեց Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածնի ն:

Այնուհետև այս բարձր պարգևատրման ու ընծայած պատվի համար Վեհափառ Հայրապետին շնորհակալության խոսք ասաց պրն. Վահան Ծամլյանը' վստահեցնելով, որ իր կարողությունների ողջ սահման­ներում պիտի սատար կանգնի այն դժվար և ծանր առաքելությանը, որ ստանձնել է Վեհափառ Հայրապետը:

Այս խանդավառ մթնոլորտում էլ ավարտվեց ի պատիվ Վեհափառ Հայրապետի տրված ճաշկերույթը:

ՕՐ ՉՈՐՐՈՐԴ

Ա38ԵԼՈԻԹ8ՈԻՆ ՖՐԵԶՆՈՅԻ ՔԱԴ.ԱՔԱՊԵՏԱՐԱՆ Ուրբաթ, փետրվարի 9-ի առավոտյան ժամը 09.45-ին, Նորին

Սրբությունն այցկեց Ֆրեզնոյի քաղաքապետարան, ուր հանդիպում ունեցավ քաղաքապետի և նրա օգնականների հետ: Քաղաքապետ Ջիմ Փաթերսոնի հետ Վեհափառ Հայրապետին դիմավորեց նաև Ֆրեզնոյի գավաոապետ Տիրան Խոլիկյանը: Այս հանդիպումը մտերմական ընտանեկան բնույթ ստացավ այն պատճառով, որ քաղաքապետը շատ մոտիկ հարաբերություններ էր մշակել հայ համայնքի զավակների հետ, և քաղաքապետարանի անձնակազմում,- պաշտոնեության զանազան խավերում կային մեծ թվով հայեր:

Տեղի ունեցավ սրտաշարժ հյուրասիրության, որի ընթացքում հուշանվերներ փոխանակվեցին Վեհափառ Հայրապետի և քաղաքապետի միջև:

ԴԱՍԱԽՈՍ ՈԻԹ8ՈԻՆ ՖՐԵԶՆՈՅԻ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆՈԻՄԺամը 11.45-ին Վեհափառ Հայրապետն իր շքախմբով այցկեց

Ֆրեզնոյի Պետական Համալսարան, որտեղ դասախոսական ընդար­ձակ հանդիսասրահում տեղի ունեցավ դասախոսական հավաքույթ:

Համալսարանի հայկական ամբիոնի վարիչ-տնօրենդոկտ. ՏիգրաՕ Գույումջյանը հանգամանալից կերպով ներկայացրեց Վեհափառ

136Բ-Գ . ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

1 9 9 6 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 1 3 7

Հայրապետի անձնա գործը: Նա երկար տարիներ անձամբ ճանաչած լինելով Վեհափաո Հայրապետին, նրա անձի մեջ ողջունեց ոչ միայն հոգևորական սպասավորը, այլ նաև գիտնական, ակադեմական մի անձնավորության, որը նվիրված է եղկ Հայ Եկեղեցու աստվածաբա­նության ուսումնասիրության գործին:

Վեհափաո Հայրապետը շուրջ մեկ ժամ տևող իր 'դասախոսության ընթացքում խոսեց Հայ Եկեղեցու ներկա կացության մասին: Նախ վեր հանեց այն իրողությունը, որ Հայ Եկեղեցին և մշակույթը միշտ զարգացել են հաղորդակից լինկով ընդհանուր Եկեղեցու և համա­մարդկային մշակույթի հետ: Մեր պատմության այն դարերը, որոնք շփումի և հաղորդության դարեր են եղկ, միշտ պսակվկ են մեծամեծ իրագործումներով և ճանաչվել են որպես Ոսկե կամ Արծաթե դարեր և կամ Վերածնության շարժում անուններով:

Ե դարի մեր պատմիչներից դիպուկ մեջբերումներ կատարելով Վեհափառն ասաց, թե քրիստոնեական հավատքի դերն ու ազդեցու­թյունը ստեղծագործականորեն հզոր է եղկ մեր ժողովրդի պատմու­թյան մեջ' հատկապես շեշտելով Աստվածաշնչի և քրիստոնեական գրականության ու ծեսի ազդեցությունը մեր ժողովրդի կյանքում:

Գալով մերօրյա Հայաստանին, նա ասաց, թե չի կարկի, որ տարբեր ընթացք ունենա մեր այսօրվա կյանքը ազատ ու անկախ պետության ստեղծումով մեր Մայր Հայրենիքում. « Մեր Առաքելական Եկեղեցին և Մայր Աթոռ Սուրբ էջմիածինն այսօր կոչվել են նոր դերակատա­րության, բայց նույն և ամփոփելի ուղղվածությամբ: Այսինքն' լիցքավորել ու կենսավորել հայության կյանքը քրիստոնեական հավատքին ներշնչանքով և Ավետարանի ուսուցումներով» ;

Դասախոսության ավարտին նա սիրով պատասխանեց եղած հարցումներին: Դասախոսությանը ներկա էին համալսարանի պրոֆեսորներ, ուսանողներ և հայ համայնքի անդամներ:

ՍՈԻՐՌ ՊԱՏԱՐԱԳ ՖՐԵԶՆՈՅԻ ՍՈԻՐՌ ՊՈՂՈՍ ԵԿԵՂԵՑՈՒՄ

Նույն երեկոյան ժամը 18.30-ին Ֆրեզնոյի Ս. Պողոս եկեղեցում հանդիսավոր պատարագ մատուցվեց: Պատարագիչն էր Կանադայի Հայոց թեմի Առաջնորդ Հովնան արքեպս. Տերտերյանը:

Պատարագի ընթացքում Վեհափաո Հայրապետը տվեց իր պատ­գամը, որի մեջ շեշտեց քրիստոնեական հավատքի ազնվացուցիչ դերը մարդկության և մասնավորաբար հայության կյանքում:

Իր քարոզի ավարտին նա հայտնեց, որ, ի գնահատության եկեղեցու հոգևոր հովիվ Տ. Սասան վրդ. Զմրախտյանի նվիրյալ ծառայության և ի պատասխան եկեղեցու հոգաբարձության և թեմակալ Առաջնորդ Վաչե Սրբազանի խնդրանքի, նրան շնորհում է Ծայրագույն Վարդա­պետական աստիճան, որը հատուկ արարողությամբ տրվելու է թեմի

138Ր-Գ ԱՋՍ՜ԻԱԾՒՆ 1 9 9 6

Առաջնորդի կողմից: Հավատացյալները ջերմ ծափերով ողջանեցին վեհափառ Հայրապետի այս հայտարարությունը:

ՕՐ ՀԻՆԳԵՐՈՐԴՓետրվարի 10-ի շաբաթ առավոտյան, ժամը 08.ՕՕ-ին, Ս. Պողոս

եկեղեցում վեհափաո Հայրապետի օրհնությունն ստացան Կիրակնօրյա վարժարանի աշակերտությունը, Ֆրեզնոյի շրջանի ուսանողությունն ու երեխաները:

Նորին Սրբությանը հայրական քաղցր խոսքերով խանդավաոեց նրանց և կոչ ուղղեց, որ գիտենան Աստծուց տրված շնորհները արծարծկ, այսինքն' իրենց կյանքով, ուսումով և գործով արժեցնել:

***ժամը 10.30-ի ն Վեհափաո Հայրապետը մեկնեց Հյուսիսային շրջան

{Սան Ֆրանցիսկո), որը վերջին հանգրվանն էր Նորին Սրբության Արևմտյան թեմին տրված այցկաթյան:

ԱՑՅԵԼՈԻԹՑՈԻՆ ՀՅՈԻՍԻՍԱ8ԻՆ ՇՐՋԱՆ (ՍԱՆ ՖՐԱՆՑԻՍԿՈ)

ՓԵՏՐՎԱՐԻ 10-13ՕՐ ԱՌԱՋԻՆ

Փետրվարի 10-ին, շաբաթ օրը, առավոտյան ժամը 11.30-ի ն, Վեհա­փաո Հայրապետն իր շքախմբով ժամանեց Սան Հոզեի օդանա­վակայան: Այստեղ Նորին Սրբությանը դիմավորեցին Արիս եպս. Ծիրվանյանը և շրշանի հոգևոր ու աշխարհիկ դասի ներկա­յացուցիչները: Ավանդական աղ ա հացի օրհնությունից հետո, Նորին Սրբությանը ներկաներին բաշխեց իր հայրական պատգամը:

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱ8ՐԱՊԵՏԸ ԿՈԻՊԵՐՏԻՆՈՑԻ ՍՈԻՐՌ ԱՆԴՐԵԱՍ ԵԿԵՂԵՑՈՒՄ

Կեսօրին, ժամը 12.00-ին Հայոց Հայրապետը « Հրաշափառի» երգեցողությամբ մուտք գործեց Կապերտինոյի Ս. Անդրեաս Հայաս- տանյայց Եկեղեցի, որտեղ ընդունվեց խառն բազմությամբ և կա­տարվեց գոհաբանական աղոթք իր այցկաթյան համար:

Եկեղեցու հոգևոր հովիվ Տ. Վազգենքհն. Մովսիպանը ջերմ խոս­քերով ողջանեց Վեհափաո Հայրապետի.շնորհաբեր այցկությունը և նրան հրավիրեց, որ իր հայրական խոսքն ուղղի հավատացյալ ժողովրդին:

Վեհափառը նախ հայտնեց իր շնորհակալությունները և ապա ասաց, որ « աոաջին անգամն է, որ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը այցելում է Սան Հոզեի այս շրջան: Բարձրորեն գնահատեց հոգևոր հովվի ն, հոգաբարձուներին, որ այս եկեղեցու կառուցումով և նրա

1 9 9 6 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 13 9

հոգևոր սպասավորությամբ մեծ բարիք ես ընծայկ մեր ժողովրդի կրոնական և ազգային կյանքին:

Վեհափառը իր հատուկ գնահատանքը հայտնեց դպրաց դասին, ՀՄԸՄ-ի սկաուտներին և նոր սերնդի անդամներին, որոնք եռանդուն վիճակի մեջ են պահում հայ համայնքի կյանքը այդ շրջանում:

Ապա հանգամանորեն ներկայացրեց Մայր Հայրենիքի կացությունը և Մայր Աթոռի դերակատարության բարերար ազդեցությունը հայրենաշինաթյան շարժումին, որը ծավալվել է անկախության վեր գտնումից հետո:

***

ՃԱՇԿԵՐՈՒՅԹ-ԸՆԴՈԻՆԵԼՈԻԹՅՈԻՆԵկեղեցական արարողությունից անմիջապես հետո Վեհափառն իր

շքախմբով առաջնորդվեց եկեղեցու ներքնահարկի ընդարձակ սրահ, որտեղ ճաշկերույթ, ընդունկաթյան տեղի ունեցավ ի պատիվ Նորին Սրբության:

Սույն հավաքույթը եղավ նաև հանդիպում երիտասարդ սերնդի հետ: Երիտասարդներից շատերը հարցումներ ուղղեցին Վեհափառ Հայրա­պետին: Նա բոլորին գոհացում տվեց իր իմաստուն պատաս­խաններով:

ԱՅՑԵԼՈՒԹՑՈԻՆ ՍՈԻՐԲ ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ԵԿԵՂԵՑԻԵրեկոյան ժամը 18.00-ին Նորին Ս. Օծությունը « Հրաշափառի»

ուղեկցությամբ մուտք գործեց Սան Ֆրանցիսկոյի Ս. Հովհաննես եկեղեցի:

Տեղի ունեցավ գոհաբանական աղոթք, որից հետո եկեղեցու հոգևոր տեսուչ Տ. Արիս եպս. Շիրվանյանը Վեհափառ Հայրապետին ներկա­յացրեց Սուրբ Հովհաննես եկեղեցու համայնքը և նրա պատմությունը: Ապա, ջերմորեն ողջունկով Վեհափառի այցկությունը, Նորին Սրբու­թյանը հրավիրեց տալու իր պատգամը:

Վեհափառը, խորապես ազդված ժողովրդի հոծ բազմությունից, նախ փառք տվեց Աստծուն, որ իրեն հնարավորություն ընձեոեց անձամբ ճանաչելու Սուրբ Հովհաննես եկեղեցու հավատացյալներին և իրազեկ դառնալու նրանց սերտ կապվածությանը իրենց Մայր Եկեղեցու հետ:

Նա ասաց, որ ներկա ժամանակները մեր ժողովրդի պատմության մեջ կարևորագույն մի շրջան ենբացկ, որի առաջ ամեն մի հայ սիրո և նվիրումի զգացումով միության և ամբողջականության գաղափա­րականով պետք է արտահայտի իր սերը և նվիրաբերումը հանդեպ իր Մայր Եկեղեցու և իր Մայր Հայրենիքի:

ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ ԵՐԻՏԱՍԱՐԴՈՒԹՅԱՆ ՀԵՏՆայն երեկոյան ժամը 19.00-ին Վեհափառ Հայրապետը Տախա֊

գա հեց Հայաստանյայց Եկեղեցու Երիտասարդաց Կազմակերպության նախաձեռնությամբ կազմակերպված հավաքին, որին մասնակցկու էինեկկ Սան Ֆրանցիսկոյի բոչոր կազմակերպությունների ներկայա­ցուցիչները, համայսարանական ուսանողները, Կիրակնօրյա վար­ժարանի աշակերտությունը և շրջանի ողշ երիտասարդությունը: Հավաքը տեղի ունեցավ եկեղեցուն կից սրահում: Երիտասարդության կողմից ներկայացվեց հատուկ հայտագիր: Այնուհետև բազմաբնույթ հարցեր ուղղվեցին Հայոց Հայրապետին, որոնք ւրշորեն հուզում են այսօրվա երիտասարդությանը:

Նորին Սրբությունը, հանդես զայով ներածական խոսքով, լայնորեն և մանրամասնորեն ներկայացրեց այսօրվա պատմական ժամա­նակաշրջանը իր պահանջներով և հրամայականներով, որում մեծա­պես կարևորեց Հայ Եկեղեցու դերն ու ստանձնած աոաքկությունը, որը կարող էիմաստավորվկ նոր սերնդի' երիտասարդության եռան­դուն և անմնացորդ մասնակցությամբ ու նվիրումով: Ապա Վեհափառ Հայրապետն իրեն հատուկ իմաստությամբ և բազմակողմանի քննու­թյամբ պատասխանեց և գոհացում տվեց բոչոր հարցադրումներին:

ՕՐ ԵՐԿՐՈՐԴ

ՍՈՒՐԲ ՊԱՏԱՐԱԴ ՀՈԻՆԱՑ ՍՈՒՐԲ ՀԱՄԲԱՐՁՄԱՆ ՏԱՃԱՐՈՒՄ

Փետրվարի 11-ին, կիրակի օրը, հետմիջօրեի ժամը 13.30-ին, Օգչնտի Հույն Օրթոդոքս Եկեղեցու Սուրբ Համբարձման Մայր տաճարում մատուցվեց Սուրբ և Անմահ Պատարագ: Ներկա էին շուրջ 1000 հավատացյաչներ, որոնք ժամանել էին շրջանի Սուրբ Վարդան, Սուրբ Գրիգոր, Սուրբ Հովհաննես, Սուրբ Հակոբ, Սուրբ Անդրեաս եկեղեցիներից: Ներկա էին նաև քույր Եկեղեցիների ներկա­յացուցիչները: Պատարգիչն ՛էր Արևմտյան թեմի Առաջնորդ Վաչե արքեպիսկոպոսը:

Պատարագի ընթացքում եկեղեցու վանահայր Թովմաս Փարիսը բարիգաչստյան ջերմ խոսքերով ողջանեց Ամենայն Հայոց Հայրա­պետին:

Այնուհետև ներկաներին իր հայրական խոսքն ուղղեց Վեհափառ Հ այրապետը' նախ շնորհակալություն հայտնկով եկեղեցու վանահորը իր անկեղծ խոսքերի համար, որոԶց թանձրացյալ արտահայտությանն է այս Տաճարի պատրաստակամ տրամադրամը Սուրբ Պատարագի մատուցման և հայության մի փոքրիկ մասի մեկտեղվկա և իրենց Հայրապետի օրհնությանը ստանայա համար: Ապա Ամենայն Հայոց Հայրապետը շնորհակալություն հայտնեց քույր Եկեղեցիների

ИОР-Գ ԷՋՄ՜ԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

ներկայացուցիչ ներին, որոնք եկկ էին աղոթակից դաոնալու Հայոց Հայրապետին:

Ապա, խոսքն ուղղելով հայ հավատացյալների ն, հորդորեց հավաք­վելու Մայր Եկեղեցու և Մայր Հայրենիքի շուրջը' աոանց շահադի­տական նպատակների, այլ իրական և անշահախնդիր գործելա­կերպով, որից աոավկ փայլ կստանան և կծաղկեն այս երկու սրբու­թյունները' մեր ինքնության և հավերժության ամենամեծ օրրանները:

Սուրբ Պատարագի մատուցումից հետո Վեհափառը հանդիպեց քույր Եկեղեցիների ներկայացուցիչների հետ, որը անցավ կիսապաշ­տոնական մթնոլորտում, որովհետև նրանցից շատերի հետ նա տարի­ների բարեկամություն ուներ:

ՊԱՇՏՈՆԱԿԱՆ ՃԱՇԿԵՐՈՒՅԹ Ի ՊԱՏԻՎ ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԻ

Հավարտ Ս. Պատարագի, երեկոյան ժամը 17.30-ին, ի պատիվ Վեհափաո Հայրապետի, պաշտոնական ճաշկերույթ տրվեց Հուսաց Ս. Համբարձման Մայր տաճարի գեղեցիկ սրահում, որին ներկա էին մոտ 530 հոգի:

Ամենայն Հայոց Հայրապետը, ընկերակցությամբ Վաչե, Արիս և Հովնան սրբազանների, և քույր Եկեղեցիների ներկայացուցիչներ' Ամերիկայի Հույն Օրթոդոքս Եկեղեցու Արևելյան հատվածի վիկար Մկեթիոս Վեբեր վարդապետի, Ամերիկայում Կաթոլիկ Եկեղեցու միջեկեղեցական հարցերի պատասխանատու Զեբրի 0 Ռուրկի և Ղպտի Ուղղափառ Եկեղեցու ներկայացուցիչ Հայր Ուահբի, մուտք գործեց սրահ, որտեղ ծափողջույններով դիմավորվեց ներկաների կողմից: ԱՄՆ-ի և Հայաստանի Հանրապետության պետական հիմ­ների կատարումից հետո, ներկայացվեց նաև հատուկ գեղար­վեստական հայտագիր:

Այնուհետև Առաջնորդ Վաչե սրբազանը հանգամանորեն ներ­կայացրեց Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Գարեգին Ա-ին' հրավիրկով նրան տալու իր հայրական հորդորներն ու օրհնությունը:

Վեհափաո Հայրապետը նախ, ի նշան գնահատանքի, Հայ Եկեղեցու բարձրագույն' Սուրբ Գրիգոր Լասավորչի շքանշանով պարգևատրեց համայնքի բարերարներից Փոլ Վարսամին:

ճաշկերույթի վերջում օրհնության խոսք ասաց Վեհափաո Հայրա­պետը, որում մասնավորաբար շեշտեց պատմական պահի կարևո­րությանը, որի ճիշտ գնահատումով կկարողանանք կերտել պայծառ և լուսավոր ապագա: Շեշտեց, որ հարցերին վերաբերվել իրատեսա- կանորեն և առարկայական կերպով և ոչ թե վերացական ա մանր հաշիվներով փորձկ մոտենալ դրանց: Այսօր Հայոց Եկեղեցին իր անկախ Հայրենիքի հետ միասին վերարթնացման և վերաշխաժացման շրջան է ապրում և կարիքն անի իր բոլոր զավակների աջակցությանն

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 141

Ա&ՄԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

ու մասնակցությանը և հետևաբար անհրաժեշտ է նրան բոլոր առումներով թիկունք և զորավիգ կանգնկ: Այս երկու սրբությունները անհատներին չեն պատկանում, այլ ամբողջ ժողովրդին հավաքաբար, և այս հավաքականության մեջ ամեն մեկը պարտավոր էիր կարելին բերել նրանց վերածաղկման ու կենսավորման գործում:

ՕՐ ԵՐՐՈՐԴ

ԱՑՑԵԼՈԻԹՅՈԻՆ ԴՌՈԻԶ8ԱՆ-ԶԱՔԱՐՅԱՆ ՎԱՐԺԱՐԱՆՓետրվարի 12-ին երկուշաբթի օրը, առավոտյան ժամը 10.00-ին,

վեհափառ Հայրապետն այցելեց Գոուզյան-Ջաքարյան Վասպու- րական հայկական վարժարան: Այստեղ դպրոցի աշակերտները մեծ ցնծությամբ դիմավորեցին իրենց Հայրիկին: Ներկայացվեց շատ գեղեցիկ մի ծրագիր'հագեցած բանաստեղծություններով և երգերով: Ապա Նորին Սուրբ Օծությունը, հուզված երեխաների խանդավառ ներկայությունից, իր հայրական խոսքն ուղղեց նրանց'1 պատգամելով ապրել իրենց հայրերի հավատքով: Նա ուրախությամբ նշեց այն փաստը, որ այստեղ հայ կյանքը, ուր որ ինքը գնաց, տեսավ աշխույժ և գործունյա ու պատգամեց ապրել նույն ոգևորությամբ ու եռանդով* ի շահ մեր Եկեղեցու և Հայրենիքի վաղվա օրվա պայծառության:

Վերջում Վեհափառ Հայրապետը « Սուրբ Ներսես Շնորհալի» շքանշանով պարգևատրեց դպրոցի բարերար պարոն Գրիգոր Գռազյանին' իր կատարած հայրենանվեր գործի համար:

ԱՑՑԵԼՈԻԹՅՈԻՆ ՔԱՎԱՔԱՊԵՏԱՐԱՆԺամը 11.00-ին Նորին Սրբությունն այցելեց Սան Ֆրանցիսկոյի

քաղ աքապետարան, որտեղ հանդիպեց քաղաքապետ Ուիլի Բրաանի և պաշտոնական այլ անձանց հետ:

Տեղի ունեցած ջերմ ընդունելությունից հետո, վեհափառ Հայրա­պետն իր շնորհակալությունները հայտնեց քաղաքապետին' հայ համայնքի նկատմամբ ցուցաբերած ուշադրության համար: Ապա Նորին Սրբությունը նկարագրեց Հայ Եկեղեցու ներկա կացությունը, թե այն համայնատիրական տարիներին եղկ է հալածական վիճակում և այսօր Հայաստանի անկախությամբ մեր Սուրբ Եկեղեցին նոր պայ­մանների մեջ է գտնվում և իր ուժերի գերլարումով լծվել է ոչ միայն Մայր Հայրենիքի սահմաններում, այլև նրանից դարս ապրող իր զա­վակներին Աստուծո խոսքով հովվելու և մխիթարկու առաքկությանը:

ՃԱՕԿԵ Ր ՈԻՑԹ- ՀԱՆ ԴԻ Պ ՈԻՄԿեսօրվա ժամը 13.ՕՕ-ին Նորին Սուրբ Օծությունը Սիրո սեղանի

շուրջ հանդիպում ունեցավ հոգևորականների, Ծխական խորհուրդ- ների, Եկեղեցիների վարչական մարմինների և բարերարների հետ:

վեհափառ Հայրապետը բարձրորեն գնահատեց նրանց կողմից թեմից ներս տարված աշխատանքները, կոչ ուղղեց նրանց' աոավկ շանդրությամբ գործկ Մայր Եկեղեցուն ի նպաստ, որպեսզի որպես կատարյայ ազգ և Եկեղեցի կարողանանք ներկայանալ Աստծուն և մարդկությանը: Մեր ժամանակները դժվար են և այդ դժվարության հաղթահարման գիտակցությունն է, որ մեզ պետք է մղի միասնական կերպով և ամբողջական ներդրումով ապրկ և գործկ Մայր Հայրենիքի և Եկեղեցու համար:

Ա88ԵԼՈԻԹՅՈԻՆ ՍՈԻՐԲ ԳՐԻԳՈՐ ԼՈԻՍԱՎՈՐԻԶ ԵԿԵՂԵՑԻ

Երեկոյան ժամը 17.ՕՕ-ին վեհափառ Հայրապետը « Հրաշափառ» շարականի երգեցողությամբ մուտք գործեց Սան Ֆրանցիսկոյի Կիլիկյան Աթոոի հովանավորությունը վայկող Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի: Խուռներամ բազմությունը ցնծությամբ դիմավորեց իր Հայրապետին, որին ճանաչկ էր երկար տարիներ:

Եկեղեցու հովվի բարիգաըւտյանշերմ և սրտառուչ խոսքից հետո, Ամենայն Հայոց Հայրապետը տվեց իր հայրական պատգամը: Նա նախ գոհություն և փառք հայտնեց Ամենաբարձրյալն Աստծուն, որ առիթ ընծայեց հանդիպկա իր հոտի ժողովրդի հետ հայկական այս գեղեցիկ տաճարում: Ապա, խոսքն ուղղեւով հավաքված բազ­մությանը, Նորին Սրբությունը շեշտեց մեկ Եկեղեցի և մեկ ժողովուրդ ճշմարտությունը, որ հայ ժողովուրդը չունի երկու Եկեղեցի, այւ մեկ ամբողջական Եկեղեցի: Մենք պարզապես պարտավոր ենք ունկնդիր ւինկու ժամանակի ձայնին, որովհետև ժամանակները առաջ են գնում և այյ բան թելադրում մեզ, և մենք չենք կարող ետ մնաւ նրանից: Այսօր նոր պայմաններում է հայտնվկ Մայր Հայրենիքը, և այդ դաշտի վրա նոր դերակատարություն է ստանձնկ նաև Մայր Եկեղեցին, հետևաբար մեր անձնական նեղ հաշիվներով ու հարցերով չփորձենք ձախողել նրանց առաջընթացը, այլ զորավիգ լինենք նրանց:

ԱՅՑԵԼՈԻԹՅՈԻՆ ՕԳԼՆՏԻ ՍՈԻՐՌ ՎԱՐԴԱՆ ԵԿԵՂԵՑԻՆույն օրը երեկոյան ժամը 20.00-ի ն, վեհափառ Հայրապետը,

հավատացյայների հոծ բազմության ուղեկցությամբ, «Հրաշափաո»- ի երգեցողությամբ, մուտք գործեց Օգլնտի Ս. վարդան եկեղեցի: Սա վեհափառ Հայրապետի Արևմտյան թեմում գտնվեւու վերջին հանգրվանն ու հանդիպումն էր հայ հավատացյաէների հետ:

Կատարված գոհաբանական աղոթքից հետո, բարիգաւստյանխոսք ասաց եկեղեցու հովիվ Մեսրոպ քահանա Սարաֆյանը: Ապա վեհափառ Հայրապետը մեծ ոգևորությամբ, մի տեսակ որպես հրա­ժեշտի խոսք, պատգամեց ապրկ իրենց հայրերի հավատքով ու սիրով, նրանց ստեղծագործ կամքով: Ոչ մի բան չկարողացավ ընկճկ և

1 9 9 6 ԱՋ. ՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 14 3

հուսահատեցնել նրանց և առավել ևս չի կարող ընկնել ու հուսա­հատեցնել նաև մեզ, որովհետև մենք տեսանք Հայրենիքի ազատա­գրությանը, Մայր Եկեղեցու վ ե ր ս տ ի ն աշխուժացումը: ժամանակները մեզ են սպասում, և մենք պիտի լինենք նրանց ճարտարապետները:

Այնուհետև հանդիպում տեղի ունեցավ նաև շրջանի երիտա­սարդության հետ, որի ընթացքում Նորին Սրբությունը պատասխանեց նրանց հուզող բոլոր հարցերին:

ՄԵԿՆՈԻՄՓետրվարի 1Տ-ին երեքշաբթի օրը, Գարեգին Ա Ծայրագույն Պատ­

րիարք և Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը Կալիֆորնիայից մեկնեց Ամերիկայի Ա ր և ե լ յ ա ն թեմ'Ֆլորիդա Նահանգ:

ԺԱՄԱՆՈԻՄԱմենայն Հայոց Հայրապետը փետրվարի 14-ին ժամանեց Ֆլորիդա

և պատշաճ կերպով ընդունվեց Հմայակ եպիսկոպոս ՀիԸդոյանի, Օշականվրդ. Գյուլգյալյանի և Ջավեն ա.քհն. Արզամանյանի կողմից, որոնց ընկերակցում էին ընդունելության հանձնախմբի անդամները' գլխավորությամբ ատենապետ խաչատուր Ղազար յանի, և համայնքի • ներկայացուցիչ ները:

Օդանավակայանում Վեհափաո Հայրապետն օրհնեց ավանդական աղն ա հացը և առաջնորդվեց ընդունելության դահլիճ, ար բարի­գալստյան խոսք արտասանեց դոկտ. Ջավեն ա.քհն. Արզամանյանը' բովանդակ Ֆլորիդայի հայ համայնքի անունից:

144Բ-Գ Է&Ս՜ԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

ԺԱՄԱՆ ՈԻՄ ՄԱՅԱՄԻ

Փետրվարի 16-ին, Վեհափաո Հայրապետը ժամանեց Մայամի, որտեղ հաճելի անակնկալ էր սպասվում Ամենայն Հայոց Հովվա­պետին: ժամանելով Մայամի; Նորին Սրբությանը այցելեց Հայոց Սուրբ Հովհաննես Մկրտիչ եկեղեցի, որը աոաջին եկեղեցին է Ֆլորիդայում' հիմնադրված 1953 թվականին:

Հաջորդ օրը, փետրվարի 17-ին, Հայոց Հայրապետին վերապահ­ված էր նախագահելա և օրհնկու այն հողը, որտեղ Աստածո նոր Տան և հայի ինքնարտահայտման վկայության պիտի կառուցվեր: Վեհափաո Հայրապետին ընկերակցում էին Խաժակ և Հմայակ Սրբազանները, Մայամիի Հովհաննես Մկրտիչ եկեղեցու հոգևոր հովիվ Օշական վարդապետ Գյուլգյա/յանը, գավազանակիր Արտ ակ աբեղա Տիգրանյանը, Սուրբ Ներսես դպրեվանքի ուսանողությանը և ուրիշներ:

Տերունական աղոթքից և կատարված հողի օրհնության արարո­

Փետրվարի 18-ին, Բաէ7Բարեկենդանին, Վեհափառ Հայրապետն այցելեց նաև Բոկա Ռատռն, որտեղ տեղի Սուրբ Դավիթ հայ եկեղեցում մասնակցեց Սուրբ Պատարագի և իր պատգամը տվեց հավաքված ավկի քան 1200-ի հասնող հայերին:

Պատարագը մատուցեց Ամերիկայի Արևկյան թեմի Առաջնորդ Խաժակ արք. Պարսամյանը, որին սպասարկում Էին Օշական վարդապետը և Զավեն ավագ քահանան:

« Հայր Մեր»-ից առաջ խորան բարձրացավ Հայոց Հայրապետը և տվեց իր հոգեշունչ քարոզը Մեծ Պահքի մասին' խոսելով նաև

ղությունից հետո, ողջույնի և շնորհակալության խոսք ասաց Առաջնորդ Խաժակ Սրբազանը' շեշտելով պահի կարևորությանն ու հոգևոր ուրախությունը ամերիկաբնակ հայորդիների համար:

Ապա Վեհափառ Հայրապետը մեծ ներշնչումով և ապրումով տվեց իր պատգամը' ուժեղ կերպով շեշտկով այն գաղափարը, որ մենք նյութական եկեղեցին կառուցելու միջից պարտավոր ենք վերաշինկ հոգևոր Եկեղեցին' Աստուծո, Քրիստոսի, Սուրբ Ավետարանի և մեր հայրերի Ավանդությունների ճանապարհով:

Նորին Սրբությանը նշեց, որ ինքը աոաջին անգամն Է լինում Ֆլորիդայամ և Մայամիամ, ա հատկանշական Է, որ այն պսակվեց և նշանավորվեց այսպիսի սրբազան արարողությամբ:

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱ6ՐԱՊԵՏԸ ԲՈԿԱ Ո-ԱՏՈՆՈԻՄ

ՍՈՒՐԲ ԴԱՎԻԹ ԵԿԵՂԵՑՈՒՄ

1 9 9 6 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 14 5

146Р—Գ . ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

նորանկախ Հայաստանի և Մայր Աթոոի նոր ուղիներով ընթանաչու և միացյայ ճիգերով Հայրենիքի ու Սփյուռքի իրար յրացնեյուհրա մա յա կա նների մա սին:

Սուրբ Պատարագից անմիջապես հետո, թափորը «Հայրա­պետական Մաղթեր գի» երգեցողությամբ Վեհափառին աոաջնորդեց դեպի դարս, ուր մեկ այյ սքանչեյի արարողություն էր վերապահված նրան:

Այստեղ Նորին Սրբությանը կատարեց Այեք և Մարի Մանուկյան դպրոցի շենքի հիմնարկեքը'ի ներկայության տիար Այեք Մանուկյանի, որ, հակառակ իր 95-ամյա տարիքին, մեկ օր աոաշ հասկ էր Բոկա Ռոտա' ներկա յինկա այս իրադարձությանը:

Արարողությունից հետո Ջավեն ա. քահանան անակնկայ կերպով հրավիրեց իրավաբան Արսեն Խանամիրյանին, որը, Ֆիյադկֆիայից գայով, ի նպաստ կաոացվկիք շինության 50.000 դոյարի փոխգիր հանձնեց:

Հողի օրհնությունից հետո Վեհափառ Հայրապետին շնորհակա- յության և երախտագիտության խոսք ասաց Սուրբ Դավիթ եկեղեցու հովիվ Ջավեն քհն. Ար զումանյանը'Ըշկով, որ Վեհափառ Հայրապետի այցկաթյանը մեծ պատիվ է իրենց համար, որ գործկու նոր յիցք ա կենդանություն պիտի հաղորդի:

Այնուհետև հավաքվածներին իր օրհնությանն ա պատգամը տվեց Վեհափառ Հայրապետը' շեշտկով, որ եկեղեցին և դպրոցը հայ ժողովրդի կյանքում մշտապես անբաժան ա միաձուլված են եղկ, և այդ դարերի կնիքն էր, որ այսօր մի օտար երկրի հողում թանձրանում և մարմնավորվում է որպես կենդանի և շոշափկի վկայության մեր հայրերի տեսիյքների:

ԱՋԱՀԱՄԲՈԻ8ՐԿեսօրվա ճաշից հետո ներկա հոծ բազմությանը կրկին հավաքվեց

եկեղեցու մոտ, Վեհափառ հայրապետի հատակ տաղավարի շուրջ, ուր աշակերտները երգեցին ու ստացան Հայրապետի կողմից բաշխվածխաչերն ու օրհնությունները: Աջահամբույրի համար բոլորը աոանձին-աոանձին մոտեցան Վեհափառին, որից հետո Տեր Ջավենը մի անակնկայ ևս հայտնեց' հրավիրեյով արվեստագետ Հակոբ Գասպարյանին, որ իր մեծ ստեղծագործությունը « Կոմիտաս Վարդապետը խաչքարերի մեջ և քառագագաթ Արագածի ստորոտը » հսկա պաստառը, ի պատիվ Վեհափառ Հայրապետի, նվիրեց Սուրբ Դավիթ եկեղեցուն:

ՈՂՋԵՐԹԻ ՄԱՕԿԵՐՈԻՑԹ Ի ՊԱՏԻՎ ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՅՐԱՊԵՏԻ

Երեկոյան 400 ներկաներ ճաշկերույթով պատվեցին Ամենայն Հայոց

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 14 7

Հայրապետին: Ներկա էին Խաժակ և Հմայակ Սրբազանները, Հույն Ուղափաո Եկեղեցու վանահայրը, հայ հոգևորականներ և համայնքի ներկայացուցիչներ: Հանդիսավար Խաչատուր Ղազար յա նը ներկայացրեց պատվո հյուրերին, որոնց մեջ էին տիար Այեք Մանուկ­յանը, տիկ. Հէղեն Մարտիկյանը, Արմեն և Դիաննա Մկքոնյանները, Արաքսի Ղազարյանը, Գևորգ և Սիրվարդ Հովնանյանը տեր և տիկ. Կապ Բազարյանը և այլոք:

Այնուհետև Առաջնորդ Սրբազանը ներկայացրեց Ամենայն Հայոց Հայրապետին' հայտ նեյով թեմի շնորհակայությունը իր տված հովվապետական անդրանիկ այցելության համար ու բարի երթ մաղթեց Նորին Սրբությանը:

Ապա Վեհափաո Հայրապետը տվեց իր հայրական պատգամը' շեշտ կով հայ ժողովրդի ներկան ու անմիջական ապագան Հայաս­տանի Հանրապետության գծած նոր աղան համընթաց դարձնկուն և Սուրբ Էջմիածնի ու Հայաստանյայց Եկեղեցու դիմագրավելիք նորանոր իրողությունները, որոնք կյանքն Է առաջադրում: Վեհափառը բոլորին թեչադրեց' առաջանալ աներեր եռանդով, անխառն հույսով, անխախտ հավատքով ու անվեհեր քայլերով դեպի միացյալ ժողովրդի ու պայծառ ապագայի լուսատու նպատակը:

Իր խոսքում Նորին Սրբությունը շնորհակալությամբ հայտարարեց, որ իրավաբան Արսեն Խանամիրյանը իր խնամքին հանձնված Պոլ Կարապետյանի կտակից 200.000 դոլար Է հատկացրել Սուրբ Էջմիածնի ն: Հայրապետը ծանուցեց նաև տեր և տիկ. Սարգիս Սողթանյանի նվիրաբերած 50.000 դոլարի մասին, որ հատկացվկ Է Հայաստանի վանքերի վերակառուցմանը:

Այսպիսի ջերմ և անկեղծ մթնոլորտում Էլ ավարտվեց այս սրտամոտ հանդիպումը:

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱ8ՐԱՊԵՏԻ ՀԱՆԳԻՊՈԻՄԸ ՄԱԿ-Ի ԳԼԽԱՎՈՐ ՔԱՐՏՈՒՂԱՐ ԲՈԻՏՐՈՍ ՎԱԼԻԻ ՀԵՏ

Փետրվարի 20-ին, Միացյալ Նահանգներ Հայրապետական այցկաթյունից հետո և Սուրբ Էջմիածին վերադառնալուց առաջ, Ամենայն Հայոց Հայրապետը այցկեց Միացյալ Ազգերի Կազմա­կերպության կենտրոնատեղի, որտեղ հանդիպեց ՄԱԿ֊ի գլխավոր քարտուղար Բուտրոս Դափի հետ:

Վեհափաո Հայրապետին ընկերակցում Էին Մ ԱԿ֊ի մոտ Հայաստանի Հանրապետության մշտական ներկայացուցիչ Ալեք­սանդր Արզումանյանը, Ամերիկայի զույգ թեմերի և Կանդայի Հայոց թեմի Առաջնորդներ Վաչե, Խաժակ և Հովնան Սրբազանները:

Հանդիպման ընթացքում Ամենայն Հայոց Հայրապետը իր գնահատանքն ու շնորհակալությունը հայտնեց հայ ժողովրդին և

Հայաստանի Հանրապետությանը ՄԱԿ-ի զորակցության համար' շոշափելով Անդրկովկասի տարածաշրջանի խաղաղության, հատ­կապես Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի խաղաղ լուծման հարցերը:

ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարը, դրականորեն գնահատելով Հայոց Հոգևոր Առաջնորդի այցկությունը ԱՄՆ և ՄԱԿ-ի կենտրո­նատեղի, խոսեց Արցախյան խնդրի մասին' ասկով, որ ինքը ուշի­ուշով հետևում է Լեռնային ՂաՐաբաղի հարցի կարգավորման ուղղու­թյամբ Եվրոպական և այլ կազմակերպությունների, լիազորված պետական այրերի և Ռուսաստանի Դաշնության ձեռնարկած քայ­լերին. « Մենք պիտի ջանանք մոտ ապագայում խաղաղ ճանապարհով լուծել այդ բարդ խնդիրը», վերջում ավելացրեց գլխավոր քարտու­ղարը:

Հանդիպումից հետո Վեհափառ Հայրապետը շրջեց կառույցի ներսում և մեծ հուզումով և ներքին ուրախությամբ առիթ ունեցավ

148Ր-Գ . ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

նստելու նաև Հայաստանի Հանրապետությունը ներկայացնող ժողովասեղանի առջև: Կենտրոնատեղիում, ինչպես Վեհափառն ասաց, « հայության դարավոր երազանքը մարմին էր զգեցել: Հայաստանի անկախությամբ Հայոց Պետությունը մուտք էր գործկ ընդհանուր ազգերի մեծ ընտանիք: Եվ այսօր այդ ընտանիքի պաշտո­նատեղիում ծածանվում է հայության պատվի և ինքնության արտա­հայտության վկայագիր սրբազան Եռագույնը»: ՄԱԿ-ում Հայաստանի Հանրապետության լիազոր և մշտական ներկայացուցիչ Ալեքսանդր Արզամանյանը պաշտոնական ճաշկերույթ տվեցի պատիվ Վեհափառ Հայրապետի:

1996 Ա&Ս՜ԻԱԾԻՆ Р-Գ 14 9

ՎԵՐԱԴԱՐՏ ՄԱ8Ր ԱԹՈՌ ՍՈԻՐԲ ԷՋՄԻԱԾԻՆՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարի հետ վերջին և շատ կարևոր

հանդիպմամբ կ ավարտվեց Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Ա Վեհափառի անդրանիկ Հովվապետական այցկությունը ԱՄՆ և Կանադա, որը սահմանափակված չէր միայն հայ հավա­տացյալներին այցելությամբ, այլ տեղի ունեցան բազմաթիվ և բազմազան հանդիպումներ այդ երկրների եկեղեցական և պետական- պաշտոնական ամենաբարձր մակարդակների և ներկայացուցիչների հետ, որով լավագույնս ներկայացվեց Մայր Հայաստանն ու Եկեղեցին հաչս օտար պետությունների և Եկեղեցիների:

1996 թվականի փետրվարի 23-ին, ավարտելով իր շրջագայությանը, Վեհափառ Հայրապետը վերադարձավ Մայր Աթոռ' նոր լիցք ու նոր տեսիլքներ բերելով իր հետ Հայրենաբնակ իր ժողովրդին:

Դ Ա Ր Ձ Դ Ե Պ Ի ՄԵՐ Հ Ո Գ Ե Վ Ո Ր Ա Վ Ա Ն Դ Ո Ւ 6 Թ Ն Ե Ր Ը

(Վ ԵՀԱ Փ Ա Ռ ՀԱ ՅՐ Ա Պ Ե ՏԻ Ք Ա Ր Ո Զ Ը ' ԽՈՍՎԱԾ Մ Ա ՅՐ ԱԹՈՌ ՈԻՄ , ՄԵԾ Պ Ա ՀՔ Ի ԱՌԻԹՈՎ)

յսօր ես ցանկացա օրվա պատգամը անձնապես ւոաւու մեր ժողովրդին Մայր Աթոռի այս սրբազան

\ \ Հ \ բեմից, որովհետև մեր եկեղեցին անցյալ կիրակի օրվանից սկսյաչ մտել է Սի նոր հոգևոր մթնոլորտի մեջ: Նա ապրում է այժմ հոգևոր կյանքի տ ենդա գին մի շրջան:. Ներհայաց կյանքի, մեր հոգեկան աշխարհի մեջ նայեչու շրջանն է բացվեչ, քառասուն օրերի մի շրջան, Մեծ Պահք անունին տակ ծանոթ: Աշխարհումս բոլոր Եկեղեցիները ունեն այս քառասնօրյա շրջանը, որին հաջորդում է մեծագույն տոնը քրիստոնեության: Դա Քրիստոսի Հարության տոնն է: Տեսնում եք դուք, եկեղեցու խորանը փակ է ձեր աչքերի առջև: Տեսանեչի վարագույրին փակումը խորհրդանշում կ բացումը այն վարագույրին, որ ձեր անձերի շուրջ է պատել ամենօրյա ձեր կյանքի ընթացքում: Խորտակումը մեզ մեր մեջ բան­տարկող այդ վարագույրին, որի անունն է մեղք, սայթաքում, անկում, գայթակղում, հոգևոր հիվանդություն: Տեսնում եք, որ եկեղեցին այժմ շարականների, աղոթքների մի ամբողջ աշխարհ է բացել մեր ժողովրդի ընկաչման համար: Նրանց միջից հրավիրում է մեզ բոչորիս, որ նայենք մեր հոգեկան ներաշխարհին, կտրենք մեր նայվածքները դրսից, ուրիշից, բերենք և սևեռյաչ լույսի նման կենտրոնացնենք մեր անձերի վրա և հարց տանք մենք մեզի. ո *վ եմ ես Աստուծո հայելու մեջ, ո՞վ եմ ես իմ խղճի աոաշ: Ա՜յն, եմ, ինչ որ Աստված ուղում է, որ լինեմ, ինչ որ Ավետարանը ինձնից պսւհանշուս է, որ լինեմ: Եվ եթե չեմ, ինչու* չեմ և ինչու* պետք է լինեմ:

Սիրելի հավատացյայներ, այսօրվան իմ խոսքին համար ես որպես բնա բա ն և մեկնակետ եմ ընտրեչ մեր հայոց ժամագրքի, ամենօրյա աղոթքի մատյանի այն տողերը, որտեղ աղոթագիր վարդապետը ասե[ է. « Աոաջնորղեա մեղ ի խա-

199б ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 151

ւսւրէ ի լոյս, ի ւ1ահւս.անէ ի կեանս^ապակսւնութե՚սէ յսւ՚սւսպւս- կսւնո.ւթիև1ւ, յւս՞սգիտութե՚սէ ի գիսւութիւն. ճշմարւոութեսւն. իւլւոյ» :

Մեծի պահոց քառասնօրյա շրջանը ես կոչում եմ. մի հոգևոր ճանապարհագնացություն: Որտեղի՜ց որսւեղ: Ոչ թե աշխարհագրական մի վայրից մի ուրիշ աշխարհագրական վայր: ճանապարհորդությունը այս պարագայում տեղափո­խություն չէ : Սա հոգևո՜ր ճանապարհորդություն է, մեր անձից դեպի Աստված գնալն է և ապա Աստծուց վերադառնալը մեզի' յուրաքանչյուրիս: Այս ճանապարհորդությունը մեր անձին բացումն է Աստուծո լույսին առաջ, ներթափանցումը Աստուծո լույսով և հայտնաբերումը մեր մեղավորությանը և այդ մեղավորության խորտակումը բարձրացումով առ Աստված: Աստծուց երբ մենք վերադառնանք մեզի, կերպարանա­փոխված կլինենք: Կլինենք այն, ինչ որ Աստված մեզ ստեղծել է, որ Լինենք, և ոչ թե այն, ինչ որ աշխարհային կյանքի սայ­թաքումները մեզ հաճախ մոլորեցրել են, և մենք օտարացել ենք մեր հանդեպ: Ամենից մեծ մեղքը ինքն իր կոչումին դա­վաճանելն է, մա՜րդ լինելու կոչումին: Մարդ կոչումին մեջ Աստուծո ներկայությունը կա: Աստված մեզ աշխարհի արար­չագործության ուրիշ առարկաներից և էակներից տարբեր է ստեղծել: Աստված մեր մեջ իր սեփական կնիքն է դրել, մեզ պատվել է, իր նմանությամբը ստեղծելով մեզ: Բայց, հարց եմ տալիս, մենք նմանվու՜մ ենք նրան մեր կյանքովը: Ազատ կամքով է ստեղծել մեզ, չի պարտադրել, ցույց է տվել ճանա­պարհը, ուղին բացել է մեր առաջ, բայց մեզ է թողել գնալու, քայլելու, առաջանալու ազատությունը: Երբ մենք այդ ազա­տությունը չարաչար գործածենք,շեղված կլինենք այն ճանա­պարհից, որ Աստված մեզ համար բացել է մեր մեջ դնելով իր պատկերը և ապա իր Միածին Որդին առաքելով, որպեսզի աշխարհի մեղքերից, փոշիներից և փուշերից վնասված այդ պատկերը վերա կա նգնի իր իսկատիպ կերպարին մեջ: Աստված Քրիստոսով եկավ, որ մեր մեջ վերհայտնի մեզ համար մեր սեփական ինքնությունը, Աստվածատիպ անձ լինելու մեր բնությունը և մեր արժանապատվությունը:

Մեծ Պահքը, հետևաբար, երբ մեզ համար լինի այդ ճա- նապարհորդագնացությունը, որ մեզ դեպի Աստված տանե­լուց հետո, երբ մեզի կվերադարձնի պայծառակերպված վիճակով, Հարուցյալ Փրկիչը ընդունելու ատակ դառնալու վիճակով, այն ատեն է, որ մենք Մեծ Պահքի մեջ իսկապես մեր եկեղեցու հոգին և նպատակը ապրած կլինենք:

Ես որքան իմացել եմ, որքան լսել եմ մեր Հայաստան

152 р-Գ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

Մայր Աշխարհի մեջ անցնող տասնամյակների ընթացքում, այն բռնակալական լուծի ներքո, որտեղ ապրեչ է մեր ժողովուրդը, մեր եկեղեցու սեփական, յուրահատուկ հոգե- փոխիչ ավանդությունները նսեմացել են հաճախ մեր ժողովրդի առօրյա կյանքում: Ո՞վ է Մեծ Պահքին կարևո­րություն տայիս այսօր: Հարց տանք մենք մեզի: Ո՞վ է ճա­նաչում, թե ինչ է Մեծ Պահքը, Ո՞վ է գափս եկեղեցի էսեէու համար Արևագալի շարականները. «Լո՜յս, Արարիչ Լուսոյ, Առաջին. Լոյս, բնակեսւլդ ի լոյս անմսսոոյց, ի ծագել լուսոյ առսււօսւուս' ծագեա ի հոգիս մեր գլոյս քո ի մա նա լի»; Շնորհալու հորինած շարականն է սա: Ո՞վ է գափս եկեղեցի, որ այնտեղ լսի Նարեկացու աղոթքը. « Ընկա՜ լ քսսլցրութեամբ, Տէր Ասսւոսսծ հգօր, դառնացողիս զաղա չա նս»: Մենք հա­ճախ այստեղ կտրվել ենք մեր եկեղեցու ջրտուքից: Մեծ Պահքը միայն որոշ տեսակի կերակուրներից հրաժարվելու հարց չի : Մեծ Պահքը ուտել-չուտելու հետ կապված հարց չի : Եկեղեցին մեր ուտելիքով չէ, որ կզբաղվի: Եթե որոշ կանոն­ներ են սահմանվել, ե ճիշտ են արել մեր հայրերը, դրանք նրա համար են եղել, որ մենք խուսափենք այնպիսի կերա­կուրներից, այնպիսի խրախճանքներից, այնպիսի հաճոյա­պաշտական բարքերից ե սովորություններից, որոնք մեզ մոլորեցնում են: Այդ հրաժարումը առիթ է տափս մեզ, որ մենք նայենք մեր հոգեկա՜ն աշխարհին: Դա նպատակ չի, դա միջոց է մեր նպատակին հասնելու: Բուն նպատակը Մեծ Պահքին' մեր հոգեկան բյուրեղացումն կ, մաքրումը մեր անձին, հարա­զատացումը մեր սեփական աստվածատիպ ինքնությանը, որ աղարտվել է հաճախ և աղարտվում է միշտ մեր մեղանչական բնությանը բերումով իբրև մարդ: Չկա մարդ աշխարհում, որ կարենա ասել, թե ինքը սուրբ է, կատարյալ է: Քիչ առաջ այս սրբազան բեմից կարդացվեց Ավետարանի այն հատվածը, որի վերջին բառերն էին. « Եղերուք կասւարեալ, որպէս ն. Հայրն ձեր Երկնաւոր կասւարեալ է » : Բայց մարդը Աստված չէ, որ կարենա կատարյալ լինել: Միակը, որ կատարյալ է' Աստվածն ի՜նքն է: Մեր կատարելությունը Նրա կատարե­լությանը հասնելու մեր ճիգին, մդումին, ջանքին, ձգտումին, կամեցողության մեջն է : Մեծ Պահքը մեզ մեր սայթաքումից վերականգնելու և մեր մեջ եղող թերությունը դարմանելու, Կատարյալին ձգտումը որպես կանթեղ մեր մեջ վերստին վառելու գեղեցկագույն առիթն է: Ես այս քառասնօրյա շրջանը մեր եկեղեցու կյանքում անվանում եմ գարնա ն շրջան, այսինքն' հոգևո՜ր գարուն պետք է լինի, որպեսզի մեր մեջ մարմնով և մարմնեղ հնությամբ կոշտացած անձը կակուղանա

1996 ԷԶՍ՜ԻԱԾՒՆ Р-Գ 153

հոգիին զորությամբը, որպեսզի վերստին գտ նենք մեր աստվածատիպ բնության թարմությունը:

Հետևաբար, այսօր ես կոչ ես անուս սեր ամբողջ ժո­ղովրդին, որ վերադառնա իր յուրահատուկ ազգային- եկե­ղեցական ավանդություններին, վերականգնենք մեր մեջ ան- ցյաչում մոռացված կամ վերացած մեր եկեղեցու սուրբ ավան­դությունները: Մեծ Պահքը պահենք եկեղեցի գնալով ամեն կիրակի, գնաչով Արևագաչի, Խաղաղականի, Հանգստյան ժամերգություններին, որոնց անուններն անգամ մոռացվեչ են շատերի կողմից: Ես հիշում եմ, ինչպես ուրիշ երկրներում, չորեքշաբթի և ուրբաթ առավոտները և երեկոները եկեղեցի­ները չիքն Էին ժողովուրդով: Լսում Էին Աստուծո խոսքը, նրանց ականջներում և ականջներից դեպի հոգիների ներսը հնչող խոսքով սնվում Էին մեր հայրերի սուրբ ապրումների սրբացնող զորությամբը: Ես կոչ եմ անում մեր ժողովրդին, որ վերադառնա դեպի ժուժկաչություն և զգաստություն: Մենք ներկայումս նոր աշխարհայնապաշտության փորձության ենք մատնվել, ինձ չավ հասկացեք: Հոգևոր արժեքներից հեռացել ենք և պետք Է վերադառնանք մեր նոր հայրենիքի, մեր նորանկախացյաչ պետության այս դարաշրջանում վերա­գտնելու համար մեր սեւիական հոգևոր ինքնությունը: Առանց հոգևոր, առանց բարոյական այդ սկզբունքներին ես չեմ կարող երևակայեչ, որ զորավոր կչինենք: Ազգը պահողը հոգին Է կենդանարար, ինչպես ասում Է Ավետարանը: Հոգին Է կենադանարար, նյութը կսպանե, հոգին Է, որ կապրեցնե:

Կոչ եմ անում մեր ժողովրդին, որ Մեծ Պահքի այս շրջանին համեստ ապրեն, հեռու մնան ավեչորդ, անիմաստ, ճղճիմ այնպիսի ապրեչակերպերից, որոնք մեր մեջ զմեզ կսպանեն մեր ինքնությունից մեզ հեռացնեչով: ի՞նչ գեղեցիկ կյա նք Է պ ա րզությա ն կյա նքը և որքա ն վնա սա բեր Է շռայչության կյանքը ներկա աշխարհում մանավանդ:

Վերջապես, ես կոչ եմ անում մեր ժողովրդին, որպեսզի Մեծ Պահքի շրջանին ոչ թե միայն իրենք իրենց մասին մտածեն, յուրաքանչյուրը իր մասին, այլ նաև ծառայության մասին, ուրիշին բարիք գործեյու մասին: Մեծ Պահքի ընթաց­քում առաքինությունները, բարոյական այն արժանիքները, որ մարդ Էակը կբարձրացնեն' պետք Է տարածվեն ժողովրդի մեջ: Ձեզ մի օրինակ տամ. եթե Պահոց շրջանին դուք կարենաք մի տկար անձի օգնել, մի տարեց ծեր անձի գետնից վեր բարձ­րացնել, մի հիվանդին, մի որբին, մի աշակերտին օգտակար ւինեւ' դա Մեծ Պահքին հավատարիմ գտնվելու լավագույն ձևերից մեկն Է, որովհետև ուրիշին բարիք ընծայելը, ուրիշին

երջանկություն ընծա յելը ի նքն իրեն համար նաև, իր սեփական երջանկությունը բազմապատկել կնշանակի: Եթե բարիքը մեր մեջ պահենք, ամբողջականորեն և հարազա­տորեն քրիստոնյա չենք լինի:

Ահավասիկ, սիրեցյաչ հավատացյալներ Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու, վերադա՜րձ, վերադա՜րձ դեպի մեր ինքնությունը, մեր հոգևոր արժեքների վերակենդանա­ցումը մեր առօրյա կյանքի մեջ: Այս է Մայր Աթոռ Սուրբ էջ­միածնի պատգամը իր ողջ ժողովրդին և' Հայաստանում և' արտասահմանում, որպեսզի երբ գա Հարության տոնը, և ՓԱՌՔ ՀԱՐՈԻԹՅԱՆ ՔՈ, ՏԵՐ ասենք, անկեղծ լինենք, Քրիս­տոսը իբրև Հարուցյալ Փրկիչ մեր մեջ վերստին ապրի մեր հայրերին հավատքին զորությամբը և մեր կյանքի երջան­կության հեռանկարովը և նպատակովը:

Ահա թե ինչու այսօր իմ խոսքս փակելուց առաջ պիտի ասեմ մի անգամ ես. եղբայրներ և քույրեր, եկեք գնանք խավարից դեպի լույս, մահվանից, բարոյական մահվանից դեպի կյանք, ապականությունից, մեղավորությունից դեպի ա նա պ ա կա նություն, դեպի հոգեկա ն մա քրութ յուն ն., վերջա պ ես, ա նգիտ ությունից դեպ ի ճշմա րտ ությա ն գիտությանը, ճշմարտության յուրացումր մեր կողմից: Եվ այս բոլորը կարող ենք անել, եթե հետևենք մեր 12-րդ դարի մեծագույն աստվածաբաններից Ներսես Լամբրոնացոլ հետևյալ խոսքին, որ ասում է. «Ի ներքս ի քե զ ունիս ղվարդապետդ, միայն յայն զգուշացիր, որպէսզի ղոր ինչ հրամայէ քեզ' ոչ արհամարհեսցես»: Քո մեջդ ունես քո վար­դապետը, նրան նայիր և նրան թեչադրածը կատարիր, որպեսզի հասնես երջանկության, որպեսզի կարենաս դառնալ ճշմարիտ մարդ, ճշմարիտ քրիստոնյա և ճշմարիտ հայ, քո ազգի համար, քո եկեղեցու համար և Աստուծուն փառքին համար հավիտյանս, ամեն:

ԳԱՐԵԳԻՆ Ա ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ

Ս. էջմիածին Մարտ 1996 թ.

154 Р-4՜ • Լ-ՋՍ՜ԻԱԾԻՆ 199 6

1996 ԱԶՍ՜ԻԱԾԻՆ Р-Գ 15 5

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱՑՐԱՊԵՏԻ ՔԱՐՈԶՆԵՐԴ ՔԱՂԱՔԱՄԱՅՐ ԵՐԵՎԱՆԻ ՍՈՒՐԲ ՍԱՐԴԻՍ

ԵԿԵՂԵՑԻ ՄԵԾԻ ՊԱՀՈՑ ՇՐՋԱՆՈՒՄ

Նորին Սուրբ Օձություն Տ. Տ. Գարեգին Ա Ամենայն Հա յոց Կաթողիկոսը, հավատարիմ մեր Հայրերի սուրբ ավանդությանը, Մեծի Պա հոց շրջանում, փետրվարի 28-ից սկսյալ, մայրա քա ղա քի աոաջնորդանիստ Սուրբ Սարգիս եկեղեցում ամեն չորեքշաբթի, երեկոյան ժամերգությունից հետո, հանդես եկավքարոգխոսությունների շարքով' պահոց շրջանին պատշաճ ապաշխարության եւ հոգեար պահեցողության թեմաներով:

Հոգեար մխիթարության ու բերկրանքի զգացումն էր ամեն անգամ պարուրում եկեղեցու հավատավոր գավակներին, քանզի Սոտբ Սարգիս եկեղեցի կատարած իր շնորհաբեր այցով Վեհափառ Հայրապետը վերստին աղոթակից դարձավ կրկին հաղորդակցվեց իր հոգեար հոտի անդամների հետ եւ կիսեց Մ եծի Պահոց շրջանում ունեցած իր զգացումներն ու ապրումները, որի անհրաժեշտությունը այդքա՜ն ունի յուրաքանչյուր հավատացյալ հայորդի:

...Փետրվարի 28-ին, հավարտ խաղաղական ժամերգության Արարատյան Հայրապետական թեմի առաջնորդական փոխանորդ Տ. Գարեգին արքեպիսկոպոս Ներսիսյանը բարիգալստյան ու որդիական երախտիքի խոսքեր ուղղեց Ամենայն Հայոց Կաթուփկոսին շնորհաբեր այցի համարիր աղոթքը վերառաքելով առ Աստված վասն Հայրապետի կենաց արեւշատության եւ ձեռաց բոլոր գործերի հաջողության: Մրբազանը ի մասնավորի ասաց.

«Վեհափառ Տեր, թող Աստված միշտ ծաղկյալ պահի Լուսավորչի գավազանը Ձեր աջում եւ ուժ, կարողություն եւ եռանդ պարգեւի, որպեսզի մշտապես, ինչպիսի հոգնություն էլ ծանրացած փնի Ձեր ոաերի ւ|րա, Դուք կա րողա նա ք Ձ եր Հա յրա կա ն սերը, հոգածությունը այսպիսի ջանացությամբ հասցնել մեր հավատացյալ ժողովրդին»:

Այնուհետեւ Սրբազանը հրավիրեց Նորին Սոտբ Օծությանը իր հայրական պատգամը, հայրապետական օրհնությունն ու հոգու լույսը բա շխ ել մեր եկեղեցու բարեպաշտ զավա կներին, որին նրանք հաղորդակցվեցին ամեն չորեքշաբթի ողջ Մեծի Պահոց շրջանում:

Անահիտ Սեդրակյան

ԱՄԵՆԱՅՆ ՀԱՅՈՑ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ԳԱՐԵԳԻՆ Ա-Ի ՈԻՂԵՐՁԸ «ՀԱ ՅԱ Ս ՏԱ Ն » ՀԱՄԱՀԱՅԿԱԿԱՆ

ՀԻՄՆԱԴՐԱՄԻ ԱԶԳԱՅԻՆ ՏՈԻՐՔԻ ՄԱՐԱԹՈՆԻ ԱՐՑԱԽԻ ՄԱՍՆԱԿԻՑՆԵՐԻՆ

(Ուղերձէէ՜հնչել է մարտի 24-ի ն Ստեփանակեյւտի յխւյէվադաշտում)

Հայաստանյաց Եկեղեցվո սիրեէի զավակունք' Ղարաբաղի քաղաքացիներ,

Որքան եմ ցանկանում այս պահին Ձեզ հետ յինեշ, Ձեր' մեր բպորի հողի վրա, Ստեփանակերտի մարզադաշտում, երբ այսպես հոծ բազությամբ հավաքվեյ և ողջանում եք « Հայաստան» Հիմնադրամի կողմից կազմակերպված մարաթոնի սկզբի հանդիսությանը:

Այսօր Աստված նայում է Ձեզ երկնքից, այսօր մեր պատմությանը դիտում է Ձեզ մեր անցյաչից, այսօր մեր ներկան սպասում է Ձեր բոլորի պարտականությանը, այսօր, այս պահին մեր գայիք սերունդները սպասում են Ձեր բպորի այն նվիրվածությանը, որի փաստը պիտի տաք այսօր ոչ միայն Ղարարաղում, այյև Ձեր ձայնը պիտի հնչե Ղարաբաղի լեոներից մինչ Հայաստան' Մայր Հայաստան, մինչև Երևան, մինչև Ս. էջմիածին, որտեղից ուղղում եմ Ձեզ այժմ այս խոսքը: Նաև մտապատկերում եմ ամբողջ աշխարհով ցրված հայության բպոր զավակներին: Սիրկիներ, այսօր Դուք կոչված եք մեր բպորի հետ միասին ասկու ողջ աշխարհին, որ Ղարաբաղը, Արցախ մեր պատմական նվիրական նահանգը կմնա մեր ժողովրդի զավակների ձեռքերի խնամքին առարկա: Այսօր ես հիշում եմ այն Երջանիկ օրերը, որ Ձեզ հետ միասին եղա անցնող մայիս ամսին: Իմ անդրանիկ հովվապետական այցկաթյանը տվեցի Արցախի մեր թեմին: Ինչ հոգեկան պոռթկամ Էր, ինչ ժողովրդական խանդավա­ռություն էր այդ օրերին:

Վերածննդյան նման մի շարժում, որ ինձ ամբողջովին համակեց, զորացրեց: « Հայաստան» Հիմնադրամը' մեր հանրապետության նախագահի կողմից կազմված այդ մարմինը, ողջ հայությանը իր մեջ

1 9 9 6 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 1 5 7

ըԸդգրկող այն կազմակերպությունը է, որի նպատակն է լծվկ հայրե- նաշինական աշխատանքին: Դրա համար ես այսօր կոչ եմ անում ամբողջ մեր ժողովրդին. Դուք, իմ Ղարաբաղի հայորդիք, Դուք այսօր մարաթոնի այս բացումով տվեք փաստը ողջ աշխարհին, թե Դուք պատրաստ եք Ձեր գերագույն կարկին ի գործ դնկու մեր ժողովրդի, մեր պատմական նվիրյալ ժողովրդի հաղթանակի համար, կյանքով հաղթանակի համար:

Մի երգ ունեինք մենք, երբ ես փոքր էի, այդ երգը հաճախ երգում էինք « Մեր հայրենիք յուր քաջ որդվոց սուրբ արյանով պիտի չինի ազատված՛»: Այսօր ես փոխում եմ բառերը և ասում եմ. « Մեր հայրենիք յար քաջ որդվոց սուրբ քրտինքով պիտի լինի վերա­կազմված, վերականգնված հավերժագնաց»: Ահա ինչ ապրումներով ես ողջանամ եմ Ձեզ' մեր բոլորի Սրբության Սրբոց Մայր Աթոռ Ս. էջմիածնից: Եվ իմ խոսքը կնքամ եմ իմ ձեռքերով: Այսօր, որպես Կաթողիկոս Ամենայն Հայոց, ես բացում եմ այն Ազգային Տուրքի հավաքման նվիրական գործը, որի համար ես ընծայում եմ « Հայաստան» Հիմնադրամի միջոցով մեր Արցախի ժողովրդին 4 միլիոն 200 հազար դրամ' Ձեր 4200քառակուսի կմ նվիրական հողի համար: Հող, որի մեջ կա « հյուլե մը Հայկեն, կայծ մը Արամեն», ինչպես ասում է Դանիել Վարուժանը:

Ես կ ուզում եմ ավկացնկ. «Հող, որի մեջ կա արցունք-յուղի մի կաթիլ Լասավորչի հավատքի սուրբ կանթեղից, հող, որի մեջ կա Սուրբ Մեսրոպի տառերից, հող, որի մեջ կա Սուրբ Վարդանի սրի փայլքը, հող, որի մեջ կա Սարդարապատի հրայրքը: Մի խոսքով, այն հողը, որ մենք ենք, մեր հայրերի կտակն է, մեր ապրողների շալակն է, գալիք սերունդների պարտքը, նրանց նվիրական ժառանգը, որպեսզի նրանք կ փոխանցեն դարերին և Արցախը մնա հավերժացող և ոչ թե միայն սոսկ հիշատակ անցյալի, այլ գնացք դեպի Հայոց պայծառ ապագան»:

Աղոթում եմ Քեզ, Տեր, պահիր անսասան և զորացրու Հիմնադրամն այս, վասն շինության և բարգավաճության Արցախին, ողջ Հայաստանին և համայն հայությանը' Քո երկնային նայվածքին ներքո, Ա. էջմիածնի օրհնության մեջ:

Ամե'0:

ՏՅԱՌՆԸՆԴԱՌԱՋԻ ՍՈԻՐԲ ՊԱՏԱՐԱԳ ՄԱՅՐ ԱԹՈՌ ՍՈԻՐԲ ԷՋՄԻԱԾՆՈԻՄ

« Ա յ լ ի բ ր և ւ ե կ ն լ ր ո ւ մ ն ժ ա մ ա ն ա կ ի ն ,

ա ռ ա ք ե ա ց Ա ս տ ո ւ ա ե զ Ո ր ղ ի ն ի ւ ր ,

ո ր ե ղ ե ւ . ի կ ն ո Լ Է , ե ւ . հ մ ո ւ տ ը ն դ օ ր ի ն օ ք :

Զ ի զ ն ո ս ա ո ր ը ն դ օ ր ի ն օ ք ն ի ց ե ն ' գ ն ե ս ց է ,

զ ի մ ե ք զ ո ր դ ե գ ր ո ւ թ ի ւ ն ը ն կ ա լ ց ո ւ ք » :

/ Գ Ա Ն Դ 4 - 6 /

Հայսասւանյաւց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու կրոնական ու ազգային սովորույթներով հարուստ և աոլեցուն տոներից մեկն է Տ յաոնընդսւոաջը, որ տոնացույցում նշվում է որպես « Տ օ ն քսւ- ոսւսնօրեայ գալստեանն Քրիստոսի ի Տա ճա րն»: Իբրև անշարժ տոն, այն նշվում է փետրվար 14-ին:

« Տյաոնընդաոաջ» նշանակում է Տիրոջը' Քրիստոսին ընդա- ոաշ գնալ Նրա ծննդյան քաոասներորդ օրը: Այս տոնն ունի նաև մի շարք ժողովրդական անվանումներ:

Հիսուսի ծնողները, որպես ավանդապահ ընտանիքի անդամներ, ըստ Մովսիսական օրենքի, իրենց անդրանիկ զավակին ծննդյան քառասուներորդ օրը տաճար տարան և ընծայաբերեցին Աստծուն: Տաճարում ապրում էր Սիմեոն անունով մի բարեպաշտ ծերունի, ում ի վերուստ, Ս. Հոգու միջոցով, պատգամված էր տեսնել Օծյալ Տիրոջը' Աշխարհի Փրկչին: Երբ Հիսուսին տաճար տարան, Սիմեոնը, նախա­խնամության հայտնությամբ, ապրեց Փրկչի տեսության գերագույն երջանկությունը: Իր ձեոքը վերցնելով մանկանը' օրհնեց Աստծուն և ասաց. «Ա յժմ, ով Տեր, համաձայն խոստումիդ, արձակիր ծաոայիդ խաղաղությամբ...» /Դ.ՈԻԿ. Ռ 2 9 /:

Ինչպես միշտ, այս անգամ ևս, փետրվարի 13-ի երեկոյան, մարդաշատ էր Քրիստոսաէջ Մայրավանքը: Ներկա հավատավոր

հայորդիները եկել էին իրենց աղոթքն առաքելու աո Բարձրյալն Աստված և հնչող շարականների ու տաղերի շնորհիվ կրկին ընկալելու, ինչպես նաև հոգիներում անթեղելու «Լոլս ի Լուսպ, ճաոագայթ Փաոաց, Հուր Կենդանի» խոսքերի խորախորհուրդ նշանակությունը:

Երեկոյա ն, հանդիսավոր ժամերգությունից- հետո, Մայր տաճարում տեղի ունեցավ նախատոնակ և անդաստան: Նախա­տոնակի «Քրիստ ոս փաոաց թագաւորն» տաղի շնորհիվ կրկին փաոաբանվեց Լույսն աշխարհի' Հիսուս Քրիստոս, որպես թագավոր, և հիշատակվեց Նրա քառասնօրյա ընծայումն ի տաճար: Հընթացս «ճրա գ լուցանելոյ», Սուրբ խորանից դեպի Իջման սուրբ սեղան բերվեց վառվող մոմը' լույսը, որից հետո կատարվեց անդաստան: Այնուհետև Մայր Աթոոի դիվանապետ գերաշնորհ Տ . Ներսես արքեպիսկոպոս Պոզապալյանը հանդարտ ու անշտապ վաոեց աշտանակների վրա դրված մյուս մոմերը, որոնցից տուն տանելու համար իրենց մոմերն էին վաոում ներկա հավատացյալները:

Հավարտ եկեղեցական արարողության, հինավուրց սովորու­թյան համաձայն, եկեղեցու բակում կրակ վաովեց, որի շուրջբոլորը հավաքված ներկաների համար հակիրճ, սակայն գեղեցիկ ծրագրով հանդես եկան ճեմարանի սաները: Հնչեցին հոգևոր և հայրե­նասիրական երգեր, արտասանություններ:

Փետրվարի 14-ի առավոտյան Մայրավանքում մատուցվեց սուրբ և անմահ պատարագ: Օրվա պատարագիչն ու քարոգխոսն էր հոգեշնորհ Տ . Սեպուհ վարդապետ Չուլջյանը: Դիմելով ներկա բա զ­մությանը' իր քարոզում հայր սուրբն ի մասնավորի հիշեցրեց օրվա խորհուրդը, Տյառնընդառաջի տոնակատարությանը հատուկ ազգային սովորություններն ու բարեպաշտական արարողությունները, հրավա­ռության ձեռք բերած նոր իմաստն ու նշանակությունը:

Ավարտվեց սուրբ պատարագը: Սակայն ներկաներից յուրա­քանչյուրն իր հոգում դարձյալ զգաց Լույս-Քրիստոսի ներկայությունը, ջերմացավ Նրանով, լուսավորվեց ավելի, որպեսզի հենց Տիրոջ օգնությամբ շարունակի հայ քրիստոնյայի այն առաքելությունը, որ որպես ավանդ է փոխանցվել սուրբ նախնիներից:

199ճ ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 15 9

иХГ'Н'ЛЛЪв ՏՈՆԻՆ ՆՎՒՐւԼԱՆ՝ ՀԱՆԳԻՍ IIՒԹՕIIՒՆ Ս ■ ԷՋՄԻԱՆԴԻ

ՀՈԳԵՀՈՐՃԵՄԱՐԱնՈՒՄ

«Ք ա ն զի Հայր մեր զսոտբ Աւեաարւսնն գիտեմք եւ Մայր' զԱուսյշելական Եկեղեցի Կւսթողիկէ»:

(ԵՂԻՇԵ)

«Սրբոց վարդանանց զօրավարացն մերոց' 1036 վկայիցն, որք կատարեցան ի մեծի պատերազմին», այսպես է ավանդում մեզ այդ հիշատակը եկեղեցական տոնացույցը, և «վա րդա նա նք» նվիրական անվան ներքո են ճանաչվում 451 թվականին Տղմուտ գետի ափին Վասն Հիսուսի և վասն հայրենյաց հերոսամարտի դուրս եկած 1036 քաջերը, ավարայրյան հավատամարտի այն հերոսները, ովքեր ոչ թե որպես զգեստ էին կրում քրիստոնեությունը, այլ որպես « գոյն մորթոյ»: Նրանք ելան ընդդեմ թշնամու' համոզված, որ «Մ ա հ իմացեալ անմահութիւն է » : Եվ նրանք, ովքեր արյամբ արժանացան նահա­տակության անթաոամ պսակին, հավիտենապես դրոշմվեցին Հայոց պատմության ամենավաո էշում, դասվեցին սրբերի շարքը: Հայոց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցին ամեն տարի իրավամբ փետրվարի կեսին, իր կամարների տակ, ի մի է բերում հավատացյալ հայորդի­ներին' տոնախմբելու վարդանանց տոնը:

Փետ րվարի 15-ին մարդաշատ էր նաև Մ ա յրա վա նքը: Հավաքվածները եկել էին մասնակցելու վարդանանց 1036 նահա­տակների հիշատակին մատուցվող սուրբ և անմահ պատարագին: Օրվա պատարագիչն էր հոգեշնորհ Տ . Հայկազուն ծայրագույն վարդապետ Նաշարյանը: Իր քարոզում մեկ անգամ ևս հիշեցնելով ներկաներին այն անժխտելի ճշմարտությունը, թե վարդանանց խորհուրդը սերունդների հոգում դարձավ ամենաճշմարիտ ճանաչումը

հայրենի հողի, մայրենի լեզվի և հիսուսյան հավատքի, նա նաև ավելացրեց, որ Վարդանանց սերնդի կյանքը եղավ ինքնամատույց պատարագ, ընծայված Աստուծո սուրբ սեղանին, որով Ավարայրի դաշտը վերածվեց կարմիր խորանի:

Վարդանանց անմահ հիշատակին նվիրված հարուստ և ուսա­նելի միջոցաոումը, որ տեղի ունեցավ ճեմարանի հանդիսությունների դահլիճում, Մայր Աթոոի դիվանապետ գերաշնորհ Տ . Ներսես արքեպիսկոպոս Պոզապալյանի բարձր նախագահությամբ, ասես Հայր Սուրբի քարոզի տրամաբանական շարունակությունն էր:

Հանդիսությունը բացվեց «Տերուանական ա ղոթք»-ով: Հնչե­ցին Հայաստանի Հանրապետության պետական և հոգևոր ճեմարանի օրհներգերը, որից հետո բացման խոսք ասաց ճեմարանի տեսուչ հոգեշնորհ Տ . Հայկազուն ծայրագույն վարդապետ Նաջարյանը:

Այնուհետև հարուստ ծրագրով հանդես եկան ճեմարանի սաները: Հնչեցի ն Ներսես Շ նորհալու « Նորահրաշ պսակավոր » , Մա­կար Եկմալյսւնի « Լոեց » , « Պլպուլն Ավարայրի » , « Երգ մեոնող հայրե- նասերի», Կոմիտասի «Ո 'վ հայկազունք» տաղերը, հայ նշանավոր բանաստեղծների՝ Վարդանանց նվիրված ստեղծագործությունները:

Բանախոսությամբ հանդես եկավ դոցենտ Ավետիս Հարու­թյունյանը:

Հանդիսության վերջում օրհնության խոսք ասաց գերաշնորհ Տ . Ներսես արքեպիսկոպոս Պոզապալյանը:

Ավարտվեց հանդիսությունը: Մեկ անգամ ևս արժևորվեց Սրբոց Վարդանանց նահատակության մեծ խորհուրդը, քանզի ոչ մի հայորդի երբեք չի կարող ապրել աոանց Վարդանանց ազատամարտի տեսիլքի: Այսօր էլ նրանցից ամեն մեկը մի-մի նորահրաշ պսակավոր է՝ երբ կանգնած է Արցախյան հերոսամարտի դիրքերում, որովհետև իրենց վարդագույն արյամբ են մարտնչում «արիաբար ընդդեմ մահու»' արձանագրելով, թե «Մ ա հ ո չ իմացեալ մահ է , մահ իմացեալ անմահութիւն»:

1996 ԱՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 161

162 Р-Գ ԱՋՍ՜հԱԾԻՆ 1 9 9 6

Ս՜ՑՈՒՕ-ՈնՕՐՀնեՔ Ի Ս՜ԱՅՐ ԱԹՈՌ Ս. ԱՍ՜ԻԱԾԻՆ

Ուրախությամբ հայտնում ենք մեր ողջ հայ ժողովրդի՛ս, որ առաջիկա սեպտեմբեր ամսի 8-ին (1996) Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Նորին Սուրբ Օձություն Տ . Տ . Գա րեգին Ա Վեհափառ Հա յրա պ ետ ը կա տ ա րելու է Իր ա ռա ջին Մյուռոնօրհնությունը Ս՛այր Աթոռ Ս. էջմիածիում:

Հանուն Վեհափառ Հոր կոչ ենք անում մեր ժողովրդին Մայր Հայաստանում Ա արտասահմանում, որ հոգեպես պատրաստվեն այդ հոգեպարար մեծ արարողության համար Ա ներկա գտ նվեն որպես հավատավոր և հավատարիմ ուխտավորներ ե զորանան Ս. Հոգու շնորհների կենարար ներգործությամբ:

ս. էջմիա6իռ, ԴԻ* Ա Ն ՄԱՑՐ Ա ՞ ոռ ի

12 մարտի 1996 թ.

ՎԱՉԵ ՄԱՆՈԻԿՑԱՆԸ

ՊԱՐԴԵՎԱՏՐՎԵՑ Ս. ԳՐԻԳՈՐ

ԼՈԻՍԱՎՈՐՉԻ ԲԱՐՁՐԱԳՈԻՑՆ

ՇՔԱ Ն ՇԱ Ն Ո Վ

Կիրակի օրը, Մարտի 17-ին, Մայր Ա թոո Ս. էշմիա ծնի

Վեհարանի դահլիճում տեղի ունեցավ Վա չէ Մանուկյանի /Լոնդոն,

Մեծ Ռրիտանիա/ մեծարման հանդիսությունը' Նորին Սրբութիւն

Գարեգին Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի բարձր նախագահությամբ:

Հոգևորական դասից' արքեպիսկոպոսներից, եպիսկոպոսներից

և վարդապետներից բա ցի, ներկա էին նաև Ա զգա յին ժողովի

նախագահ Բաբկեն Արարքցյանը, Սահմանադրական դատարանի

նախագահ Գսւգիկ Հարությունյանը, Ֆինանսների, Ներքին գործոց,

Ազգային անվտանգության և Պաշտպանության նախարարները,

Ռուսաստանի Դաշնության, Մեծ Ռրիտանիո, Ա Մ Ն , Գերմանիո,

Ցունաստանի, Չինաստանի և Եգիպտոսի դեսպանները, Երեւան

քաղաքի նախկին և ներկայ քաղաքապեւոները, Կենտրոնական բանկի

նախագահը, նորաբաց Միդլենդ Արմենիա բանկի կաոավարիչ մարմնի

անդամները և տնօրենը, Գերագույն Հոգևոր Խորհրդի անդամներ և

ա յլ հրավիրյալներ, որոնց թվում էին Պրն. Վ ա չե Մանուկյանի

եղբայրները և ընտանիքի անդամները, որոնք Լոնդոնից Հայաստան

էին ժամանել' մասնակցելու Միդլենդ Արմենիա բանկի բացման

արարողությանը, որի հիմնադրման գործում մեծ դեր ուներ Պրն. Վաչե

Մանուկյանը:

Գերմանիո Խորհրդարանի փոխնախագահ Հանս Քլայնը' իրեն

ուղեկցող պատվիրակության հետ, որոնք պաշտոնական ա յցով

164 Р-Գ Ա&Ս՜ԻԱԾԻՆ 1 9 9 ճ

ՊԱՐԳԵՎԱՏՐՈԻՄԻՑ ՀԵՏՈ գտնվում էին Հայաստանում, նպն աոաւոտյսւն սւյցելություն տվեցին

Նորին Սրբություն Գարեգին Ա Կաթողիկոսին և մասնակիցը դարձան

հանդիսության:վեհափւսո Հայրապետը իր խոսքում բարձրորեն գնահատեց

Վաչե Մանուկյանի նվիրվածությունը իր Մայր Եկեղեցուն և Մայր

Աթոո Ս. էջմիածնին, իր ժողովրդին եւ նորանկախ Հայրենիքին եւ

նրա տնտեսական պայմանների բարելավմանը, մշակույթի և

երիտ ա սա րդությա ն կրթությա ն ա ջա կցութ յա նը: Վ եհա փ ա ո

Հայրապետը ավելացրեց, որ Վաչե Մանուկյանը նաև Ս. էջմիածնի

աոաջին բարերարն էր' Նորին Սրբության Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս

ընտրվելուց և գահակալությունից հետո:

Այդ աոթիվ էր որ պրն. Վաչե Մանուկյանը նվիրաբերեց 1 մլն.

տոլար հիմնադրելով Վ ա չե Մանուկյան հիմնադրամը, որի տարեկան

եկամուտը պետք է օգտագործվի Մայր Աթոոի հոգևոր կրթական

և մշակութային գործունեության համար: Նորին Սրբությունը ամփո-

փելով ասաց. «Խ ոսելով պրն. Վաչե Մանուկյանի անգնահատելի

ներդրումների և բարեգործության մասին' Մեծ Բրիտանիայում,

Լիբանանում, Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում և Մայր Հայ­

րենիքում, ես երջանիկ եմ այսօր շնորհելու ձեզ Ս. ԳՐԻԳ Ո Ր

ԼՈԻՍԱՎՈՐՉԻ շքանշանը' Հայաստանյայց եկեղեցու բարձրագույն

պարգևը: Թող Աստոսսծ պարգևի Ձեզ և Ձեր ընտանիքի բոլոր

անդամներին երկար տարիների կյանք, քաջառողջություն, մշտատև

երջանկություն և բազմաբեղուն հաջողություններ»:

Այնուհետև Արտակ աբեղա Տիգրանյանը հանդիսավորությամբ

կարդաց Նորին Սրբության կոնդակը' գրի աոնված հայկական

մանրանկարչության դասական ոճով:

Խորապես հուզված այս մեծարումից' պրն. Վաչե Մանուկյանը

շնորհակալություն հայտնեց Նորին Սրբութեսւնը' իր անձնական

բարեկամին, որը կարևոր դեր է խաղացել Վ . Մանուկյանի' եկեղեցուն

և հարազատ ժողովրդին նվիրվելու գործում: Ա յնուհետ և նա

ավելացրեց որ իր համոզումով յուրաքանչյուր հայ պարտավոր է իր

մասն ունենալ եկեղեցուն, իր ժողովրդին, իր անկախ հայրենիքին

նվիրաբերվելու գործում թ է Մայր Հայաստանում, թէ սփյուռքում:

Ընդունելության ընթացքում որը հետևեց հանդիսությանը,

ներկա հյուրերը ջերմորեն շնորհավորեցին պրն. Վաչե Մանուկյանին

և արտահայտեցին իրենց ուրախությունն ու գնահատանքը:

Այնուհետւ Նորին Սրբության կողմից տրվեց ճաշ ի պատիվ

Մանուկյան ընտանիքի և հյուրերի:

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 165

166 Р-Գ ' ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1996

ՍԻՐԵՑԵԱԼ ՈՐԴԻՈ8 ՄԵՐՈԻՄ ԵԻ ՀԱՐԱԶԱՏԻՆ

ՄԱՅՐ ԱԹՈՌՈ6 ՍՐԲՈՏ ԷՋՄԻԱԾՆԻ

ՏԻԱՐ ՎԱՉԷ Մ1 1 ՆՈՒԿԵԱՆԻՆՈՐ Ի ԼՈՆՏՈՆ, Ի ՄԵԾՆ ԲՐԻՏԱՆԻԱ

Մէ֊՚էէ Ь У т * Ձէղ."1) ամք֊ ճ ա ւՀ ֊լքա ղ ո ֊յ-

է աէէ1հ Ա 1 հ :Ք-"էա7 հ Ւ հ աձՀ * Ւ 1ւԷԺ "Գէէ1 ս ~1Հ *յ 1 -հ - յՆ *- р - Հ Տ հ ա ՀՀա 7 աէ1ա1 Ս շ 1 է ա Դ է1ա1 Ը - ւ Հ շ շ ա դ ա է Լ շ ի Հ , է ֊

չա [,ո ֊1ա ՀէՀ աա-ավլ I— մ}աէաա.1\.լ, 4 - յ *“ & № > Հ ~ Ա *

Ա }յ՝այр Հ այ^1ԱԷ1 ՀաքայէաՀաէ Հա1Ա1 Դ ք .*

С“Г",-“ ^“ Г"“Р Ձ հ -р չ 1 " է ՚Հ 1հ " է Լ ճ“քէ*“ձ* աւ Ւ " սձառալա^ՏէՀա1ՀՎ*֊ գ ո Հ չ վ գ ^ Հ ^ յւ կ ^ չ ^ ա գ ա յԼ ա ա քԷ4ա1ի

РтЦЬ-зН դ այ * ա11կ Ձհ-ղ} *- Ձ է -р & т ш1Ш 1 с՝ш1шг ՛■ Ձ է -р ~յ« Ур1Г ш » ш р Т г *р Н Ь 1 ИН шс т к աշիաէ Ղ չ աէ ա1№ հ Վ ք 1ք և աաէւա1 •Դ-Հ

_л^Р.._ 1 т р Т ս -.դյ—-рИ դ ա է Ւ " “ մ է է :էյ❁է" " ք " ե-թիե-1շ I- Ձէր шс г шр

վա.է ա#1 Հա չր ՀաԴլո* Չէ-լՀէ-՚լաւձԲ է- В Д Ы Р ; * Н " է Ւ 4 է Тшрш Щ 1 , ղ ն լԱ Լէքա1ա1 , է- թէՁէք Մ այք Հ ա յր պ ^ ւ ՝ ^ա ն կա էա ^ա լ Հա յա ա ^է}*ՀաՀըաղ .̂քՈ յ̂1\.ա\ է- -̂ոդավաԽ-Հէիֆ՚Լ «լլ_ ա1ւ«ք Հ։1էՀ>̂ աաէ̂ ան

շ 1 * ~ յ հ հ Ձ հ լ } ~ ֊ ~ 7 ս -Ч тр -И 1 ֊ Լ ֊ հ Յ - ֊ Ը Ւ ^ ւ ч Р - Н ЫՆ*Խ.ֆք*Խ.ա}.ոէ-յյ.̂ .ա1յւ:

11*էք Կ աիղչ^ոաա^ան ]А,ррпь.]1у.»1 է- գաՀակալրւ-рУтЪ ա~֊Է]1*Լ,

Ձ է -р " ք ք ^ ի ֊Է ճ ш̂՝ձ • ք Ւ шУш^

ա *-ա չչւ դ չ гЬ-ГТС. -Հ -յ-з Կ - ի դ } ^ — -թէ~1 Մ -յրԱ Ւ — Г ՝ Ս ր ի յ կ չ ղ - չ ղ , Հ-.-է -.է էլ.Հ ՝ Վ Ա , Զ Է

т : ъ п ի կ ы : ъ հ ի 1ո ո : գ ո : մ ը * ո է « * ь м - 1 л ~ г * - г

աւ Ւ Ւ է Մ -յք !'/Ա *-"յ* կքֆա^աՀ Ա

199б ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 167

Ի գ1աձա7ո ֊յ ւ է ֊ւ Ձ հ քաղաքս • գ չ ֊գ -г * ք-աէ հ ար ~ № " հ '~ յ—- Հա^աղ^ա^աՀ ա յ» » ֊ 1 | .%•»*- Ձ կ } ^ 1Г“ )Г

С ? - —յ- ք-քՅք-Տ-յ1 ձէ-1ձ-1ճ

ՍՈԻՐՐ ԳՐԻԳՈՐ 1ՈէՎ1ԱԻՈՐՅԻ

Կ * « - Ր - ք Յ ք ^ - ւ 1 " Г " - * " ^ * р 2 Ы ’ Զ հ ս - հ է - աւ

Տ է թ Վ ' Թ ~ յ Гте Р * Զ հ «Լ-*— ̂ է ք - 1 » Ձ է -р «Г«р է- է ւ ^ - յ ք 1 է ք * - 1 1-

1Г-л—^ « л с Ч - З Д ք-լ-г т т * Н հ Լ ա1,ւաժՅ №ա4 էչ„լո ք Հ ա Հ \Ц -քշ, ք ա լ Վ Զ պ լաք П • ! > 1 г Г Т ~ Ч И ~ № 1 * « С . Ч •*>".>

էքէ--*-ւ» ■Դ-յ է-?—-1 ս с.1г *Դ"յ հ“ քք‘•р» / 1ГП Ր Կ • Գ* • 2 о / ; Ո ղչ 1>р-Ч ̂Տ էք * ւ«ք“ 5է-ւձ1*ք4 *^ Н * ս յ ա-էէ

ՕքՀԴալէ I Ո 4 ’ № ' '

ԳԱՐԵԳԻՆ Ա ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ԱՄԵՆԱ8Ն ՀԱ8Ո8

Տաաւ կոնդակս ի 1 7 ն Մարտի Ցամի Տեաոն 1996, և ի թոփն Հայոց ՌՆԽԵ ի Մայրավանս Սրբոյ էջմիածնի Ընդ համար աւ է /2 6

ԳԵՐԱԳՈԻՑՆ ՀՈԳԵՎՈՐ Խ Ո ՐՀՐԴ Ի Ն Ի Ս Տ ՄԱՅՐ ԱԹՈՌՈԻՄ

Մարտի 1—4-ը Մայր Աթոո Ս. էջմիածնում, Նորին Սրբություն Գարեգին Ա

Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի բարձր նախագահությամբ, գումարվեց Գերագույն

Հոգևոր խորհրդի նիստը:

ժողովին մասնակցելու նպատակով Մայր Աթոո էին ժամանել ԳՀ1ս ատե-

նւսպետներ Երուսաղեմի Պատրիարք Թորգոմ ա րք. Մա նուկյա նը, Կ. Պոլսո

Պատրիարք Գարեգին արք. Գազանճյանը: Լիագումար նիստին մասնակցեցին

Մայր Աթոոի դիվւսնապետ Ներսես արք. Պոզապսզյանը, Արարատյան Հայրա­

պետական թեմի առաջնորդական փոխանորդ Գարեգին արք. Ներսիսյանը, Օիրակի

թեմի աոաջնորդ Գրիգորիս արք. Բունիաթյանը, Արցախի թեմի աոաջնորդ Պարգև

եպս. Մարտիրոսյանը, Սյունյաց թեմի առաջնորդական տեղապահ Աբրահամ վրդ.

Մկրտչյանը, Վիրսւհայոց աոաջնորդ Գևորգ արք. Սերայդարյանը, Ռուսաստանի

հայոց թեմի աոաջնորդ Տիրա ն ա րք. Կյուրեղյանը, Հյուսիսա յին Ամերիկայի

Արևմտյան թեմի աոաջնորդ Վա չե արք. Հովսեվւյանը, Հյուսիսային Ամերիկայի

Արևելյան թեմի աոաջնորդ Խաժակ արք. Պարսամյանը, Ասողիկ եպս. Արիստւս-

կեսյանը, ժողովրդական նկարիչ, ակադեմիկոս Գրիգոր 1սանջյանը, պրոֆ. Հակոբ

Փավւազյանը, պ րոֆ. Պիոն Հակոբյանը, պ րոֆ. Ռ ա ֆա յել Պապայանը, պրոֆ.

Վլադիմիր Բարխուդարյւսնը, ինչպես նաև լիազոր անդամներ Գյուտ արք. Նւսգ-

գաշյանը (Եվրոպա), Աղան արք. Պալիոզյանը (Ծայրագույն Արևելք), Ջավեն արք.

Ձինչինյանը (Միջին Արևելք), Գիսակ եպս. Մուրադյանը (Հարավային Ամերիկա):

Եոօրյա նիստերի ընթացքում քննարկվեցին Մայր Աթոոի ա նցա ծ վեց ամիսների գործունեությունը:

Վեհափաո Հայրապետը ամվւոփ մի զեկույց տվեց' ներկայացնելով Մայր Աթոոի գործունեությունը հետևյալ գլխակարգումների տակ.

1. Վանական կյանք և Կաթողիկոսարանի ներքին գործունեություն, որի մեջ

ընդգրկվում էին Միաբանության կազմի անդամների աճումը' յոթը նոր աբեղա

հայրերով, Հոգևոր ճեմարանի բարեհաջող ընթացքը' 90 ուսանողներով, Սևանի և

Գյումրիի դպրանոցների գործունեությունը, Քրիստոնեական Դաստիարակության

Կենտրոնի աշխատանքները, հրատարակչական գործը, թանգարանների վիճակը,

վ ա ր չա կա ն կա զմա կերպ ա կա ն կյա նքի վ եր ա նո ր ո գո ւմ ը , շինա րա րա կա ն աշխատանքները:

2 . Արտա քին գործունեությունը, որի մեջ ներա ռնվեցին թեմերի միջև

հարաբերությունները, թեմական առաջնորդների այցելությունները, Վեհափառ

Հայրապետի գլխավոր հովվապետական այցելությունները Ռումինիւս, Օդեսա,

Միացյալ Նահանգներ և Կանադա:

3. Հարաբերական կյանք, որի մեջ Նորին Սրբությունը ներկայացրեց նախ

միջեկեղեցա կա ն հա րա բերությունները, ապա անդր ար դար՜ձավ պ ետ ա կա ն,

դիվանագիտական հարաբերություններին' նշելով 16 երկրների դեսպանների, Ա

Ռուսաստանի Դաշնության գիտության նախարարի, Անգլիայի, Գերմանիայի,

Վր աստ անի Ա րտա քին գործոց նախարարների, Վրաստանի Խորհրդարանի

նախագահի այցելությունները: Ն շվեց նաև մշակութային և մյուս շրջանակաների

հետ մշակված հարաբերությունները' թե' Հայաստանում և թե' արտասահմանում:

Վերջում Վեհափառ Հայրապետը հայտնեց, որ առաջիկայում Ս. էջմիածին

են այցելելու Եկեղեցիների Համաշխարհային Խորհրդի ընդհանուր քարտուղար

դոկտ. Կոնրադ Ռայզերը և Մոսկվայի ու Համայն Ռուսիո Պատրիարք Ալեքսիյ Բ-

ն: Իսկ մարտի 2 3 -27-ը Ս. էջմիածնում կգումարվի մի միջազգային եկեղեցական

ժողով, «Կ լոր սեղա ն» անվանումով՝ ուսումնասիրելու Հայաստանին ընծայվելիք

օժանդակության եղանակներն ու պայմանները:

ժողովի օրակարգի հարցերի շարքում նկատի առնվեցին Ամենայն Հայոց

Կաթողիկոսության ե. Կիլիկյան Կաթողիկոսական Աթոոի միջև հարաբերությունների

զարգացման ընթացքը, Մայր Աթոռի Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսության համար

Կանոնադրության մշակման անհրաժեշտությունը: Որոշվեց կա զմել մի հանձ­

նախումբ' առաջիկա ամիսներին այդ գործին լծվելու համար:

Քննարկվեցին թեմական ներքին խնդիրներ, Հայաստանի և Ա Պ Հ երկրների

թեմական կառույցների վերանորոգման անհրաժեշտությունները: Հանձնախումբ

կազմվեց ա յդ ուղղությամբ անմիջապես գործի անցնելու համար:

Խորհրդակցության առարկա դարձան նաև'

ա . Միջեկեղեցական հարաբերությունների զարգացման կարելիությունները,

բ . Հա յ Եկեղեցու բերելիք բաժինը «Հա յա ստ ա ն» համահայկական հիմնա­

դրամին,

գ . Մեծի Պահոց շրջանում պսակադրության արգելման պարագան,

դ. Մայր Աթոռի 1995 թվականի իրականացրած բյուջեն:

ե . Որոշվեց Մյուոոնօրհնեք կատարել Ս. էջմիածնում առաջիկա սեպտեմբերի

8-ին :

***

ժողովի ավարտին, Վեհափառ Հայրապետի գլխավորությամբ, Գերագույն

Հոգևոր Խորհրդի անդամներն այցելեցին Հայաստանի Հանրապետության վսեմա­

շուք նախագահին' պրն. Լևոն Տեր-Պետրոսյանին, որը սիրով ընդունեց նրանց նա­

խագահական պալատում:

Գարեգին Ա Կաթողիկոսը Նորին Վսեմությանը ներկայացրեց ժողովա-

1996 Ա&Ս՜ԻԱԾԻՆ р-Գ 169

170 Р-Գ ' ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1996

կաններին և ամփոփ մի վերլուծում տվեց ժողովի նիստերում կատարված աշխա­

տանքների մասին:Նախագահը լայն հասկացողությամբ իրազեկ դարձավ մեր Եկեղեցու այժմյան

կացությանը և խոր վերլուծումներով նշեց այն հիմնական ուղղությունները, որոնց

մեջ Եկեղեցին կոչված է մեծ դեր կատարելու' մեր ժողովրդի կյանքի աոողջ դաս­

տիարակության. Եկեղեցու միության գործնական քայլերով զարգացման անհրաժեշ­

տության, « Հայաստան» հիմնադրամին կենսական օգտակարության և Պ.ւսրաբաղի

ժողովրդի կյանքի պայմանների բարելավման տեսանկյուններից:

*փ*ժողովը փակվեց երկուշաբթի, երեկոյան ժ . 6.30, Վեհափաո Հայրապետի

խրախուսիչ պատգամով: Ն ա շնորհակալություն հայտնեց բոլոր անդամներին իրենց

գործուն մասնակցության համար, կոչ ուղղեց ժողովին' սերտ գործակցության, Մայր

Աթոոի ընդհանրական շահերը գերադասելու ե աոավել եոանդուն գործունեության

լծվելու համար:«Պ ա հպ ա նիչ» աղոթքով ավարտվեց Գերագույն Հոգևոր Խորհրդի ժողովը,

որը վստահաբար պիտի նոր մղում տա Մայր Աթոոի և թելքերի գործունեությանը

աոավել պտղալից աշխատանքների համար:

Մ ա ր տ ի 6 —ի ն Մ ա յ ր Ա թ ո ռ . Ս . է ջ մ ի ա ծ ն ո ւ մ , Ն ո ր ի ն Ս ր բ ո ւ թ յ ո ւ ն Գ ա ր ե գ ի ն

Ա Ա մ ե ն ա յ ն Հ ա յ ո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ի բ ա ր ձ ր ն ա խ ա գ ա հ ո ւ թ յ ա մ բ , ի ր

ա շ խ ա տ ա ն ք ն ե ր ն ս կ ս ե ց Հ ա յ ա ս տ ա ն ո ւ մ ' { ք ր ի ս տ ո ն ե ո ւ թ յա ն պ ե տ ա կ ա ն կ ր ո ն

հ ռ չ ա կ մ ա ն 1 7 0 0 —ա մ յ ա կ ի կ ե ն տ ր ո ն ա կ ա ն Հ ա ն ձ ն ա ժ ո ղ ո վ ի Գ ո ր ծ ա դ ի ր մ ա ր մ ն ի

ա ն դ ր ա ն ի կ ն ի ս տ ը : Բ ա ց ե լ ո վ ա յ ն Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յ ր ա պ ե տ ն ը ն դ գ ծ ե ց 1 7 0 0 —

ա մ յա կ ի տ ո ն ա կ ա տ ա ր ո ւ թ յ ա ն բ ա ց ա ռ ի կ կ ա ր և ո ր ո ւ թ յ ո ւ ն ը և. Հ ո ւ յ ս Հ ա յ տ ն ե ց ,

ո ր Գ ո ր ծ ա դ ի ր մ ա ր մ ն ի ա շ խ ա տ ա ն ք ն ա յ դ ո ւ ղ ղ ո ւ թ յ ա մ բ կ լ ի ն ի ա ր դ յ ո ւ ն ա վ ե տ :

« Մ ի ա յ ն չ խ ո ս ի ն ք , — պ ա տ գ ա մ ե ց Ն ո ր ի ն Ս ր բ ո ւ թ յ ո ւ ն ը , — ա յ լ 1 7 0 0 —ա մ յ ա կ յ լ

խ ո ս ե ց ն ե լ տ ա ն ք » .*

Ն ի ս տ ի ը ն թ ա ց ք ո ւ մ ք ն ն ա ր կ վ ե ց ի ն տ ո ն ա կ ա տ ա ր ո ւ թ յա ն կ ա զ մ ա կ ե ր պ մ ա ն ,

ա յ դ ծ ր ա գ ր ի ն 8 Ո Ւ Ն Ե Ս Կ Օ - ի մ ա ս ն ա կ ց ո ւ թ յ ա ն , ֆ ի լ մ ե ր ի պ ա տ ր ա ս տ ո ւ թ յ ա ն ,

Հ ա յ Ե կ ե ղ ե ց ո ւ պ ա տ մ ո ւ թ յ ա ն ձ ե ռ ն ա ր կ ն ե ր ի Հ ր ա տ ա ր ա կ մ ա ն ը , գ ի տ ա ժ ո ղ ո վ ն ե ր ի

ա ն ց կ ա ց մ ա ն ն ա ռ ն չ վ ո ղ Հ ա ր ց ե ր :

ՀԱՅԱՍՏԱՆ6ԱՆ «ԿԼՈՐ ՍԵՂԱՆ»

1996 թ . մարտի 23-ից 27-ը Մայր Աթոո Սուրբ էջմիածնում Ամենայն Հայոց

Կաթողիկոս Ն . Ս. 0 . Տ . Տ . Գարեգին Ա -ի օրհնությամբ ե հյուրընկալությամբ գումա րվեց Հա յա ստ ա նյա ն «Կ լո ր ս ե ղ ա ն ը », որը կա զմա կերպ վել էր Հ ա յ Ա ռա քելա կա ն Եկեղեցու, Եկեղեցիների Համաշխարհային Խորհրդի չորրորդ

բաժանմունքի և Եվրոպական Եկեղեցիների միջեկեղեցա կա ն ծա ռա յությա ն

համատեղ ջանքերով:

Եկեղեցու, Հա յ Ավետարանական Եկեղեցու, Հա յ Ավետարանական Մկրտական

Քրիստոնյաների Եկեղեցու, տեղական Ա միջազգային կազմակերպությունների,

Եկեղեցու հետ առնչվող միջազգային հիմնարկությունների, Եկեղեցիների Հա ­

մաշխարհային Խորհրդի Ա Եվրոպական Եկեղեցիների համաժողովի 40 ֊ի ց ավելի

ներկայացուցիչներ, որոնք ժամանել էին Ամերիկայի Մ իա ցյս^ Նահանգներից, Մեծ

Ռրիտանիայից, Դանիայից, Գերմանիայից, Շվեյցարիայից, Բելգիայից, Ռումինիայից

և Չեխիայից:

ԺՈՂՈՎԻ ՌԱ8ՈԻՄԸժողովի բացումը տեղի ունեցավ շա բա թ ծրը, առավոտյան ժամը 9-ին '

Ամենայն Հայոց Հայրապետի նախագահությամբ: Բացման աղոթքից հետո այն

սկսվեց Նորին Սրբության խոսքով: Այնուհեւոե Վեհափառ Հայրապետն ընթերցեց

իր պատգամը, ուր հանգամանորեն Ա վերլուծաբար ներկայացրեց Հա յ Եկեղեցու

դերը ներկա շրջանում: վեհափառը մատնանշեց այն բոլոր բնագավառները, որոնք

առաջնահերթ կարիքը ունեն Եկեղեցու անմիջական զորակցության Ա ծառայության,

ինչպես նոր հոգևորականների պատրաստության գործը, քրիստոնեական դաս­

տիարակության մարզը, դպրոցականների կրոնական կրթության աշխատանքները,

հին եկեղեցիների նորոգության և նոր եկեղեցիների կառուցման անհրաժեշտությունը

և ճարտարարվեստի փոքր ճյուղերի զարգացումը:

Քերոլ է յբ լը ներկայացրեց Եկեղեցիների Համաշխարհային Խորհրդի

գործուեությունը : 1993 թվականից հետո կատարված աշխատանքներին անդրա­

դարձավ Մայր Աթոռի դիվանապետ Ներսես Արքեպիսկոպոս Պոզապսղյանը: Տիկ.

Թենի Սիմոնյանը խոսեց դաստիարակչական գործի մասին, որն ընդգրկում է ամբողջ

Արևելյան Եվրոպայի տարածքը:Ելույթներ ունեցան' Հայաստանի Հանրապետության Սոցիալական Ապա-

հովութեան նախարար Ռաֆայել Բազպանը, Արտաքին Գործերի փոխնախարար

վարդան Օսկանյանը, Ազգային ժողովի սոցիալական հարցերի մշտական հանձ­

նաժողովի նախագահ Հրանուշ Հակոբյանը, Կանանց Հանրապետական Խորհրդի

նախագահ Նորա Հակոբյանը, թեմական առաջնորդներ, Հա յ Օգնության Ֆոնդի,

Հա յ Օգնութեան Միության, Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միության, Հայ­

կական Ասամբլեայի, « Շ ե ն » հասարակական կազմակերպության ներկայա­

ցուցիչները:

172 Р-Գ * ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1996

«Կլոր սեղանը» նշանակեց ներկայացուցչական համակարգող պատաս­

խանատու մարմին, որի պարտականությունն է տևական կապ պահպանել ժողովի

մասնակիցների հետ և համակարգել աշխատանքները: ժողովի ատենապետներն

էին Մայր Աթոոի կողմից Ներսես արքեպիսկոպոս Պոզապալյանը, Եկեղեցիների

Համաշխարհային Խորհրդի կողմից' Տիկ . Քերոլ է]Բ1ը:

Ելույթ ունեցողները ժողովի մասնակիցների ուշադրությունը սևեռեցին գոր­

ծունեության երեք հիմնական բնագավառների վրա: Աոաջին' մասնակից եկեղե­

ցիների և կազմակերպությունների ներկայացում, երկրորդ' հայ իրականության ներ­

կայացում ու բացատրություններ և երրորդ' «Կլոր սեղա նի» կողմից իրագործվելիք

ծրագրերի ե նախաձեռնությունների, առաջարկությունների՛ ներկայացում և

քննարկում:

ԵՐԿՐՈՐԴ ՕՐՄարտի 24-ի կիրակի օրը, Սուրբ Պատարագից հետո, ծրագրի շրջանակ­

ներում կազմակերպվեցին մի շարք այցելություններ: «Կ լոր սեղա նի» ներկայա­

ցուցիչների մի մասը մասնակցեց Հա յ Ավետարանական ե Մկրտական եկեղեցիների

պաշտամունքներին, ծա նոթա ցա վ Երևանում Ա նրանից դուրս իրականացվող

կրթական ու եկեղեցական ծառայական նախաձեռնություններին:

խմբի համար բավականին բովանդակալից ա նցա վ Հոգևոր ճեմարանի

սաների հետ կազմակերպված քննարկումների ու երաժշտության երեկոն, որն սկսվեց

Հանրապետության օրհներգով: Հակիրճ խոսքով ներկաներին հոգևոր ճեմարանի

պատմությանը, ներկային ու ապագա խնդիրներին ծանոթացրեց ճեմարանի տեսուչ

հոգեշնորհ Տ . Հայկազուն ծայրագույն վարդապետ Նաջարյանը:

Այնուհետև սաների կատարմամբ հնչեցին Ղ- Ալիշանի «Պլպ ուլնԱ վա րա յրի»,

ք>. Պատկանյանի « Լ ռ ե ց » , Հովհ. Թումւսնյանի «Հա յրենիքիս հետ» , Մ . Եկմալյանի

«Ո վ հայոց Ա ստ վա ծ», Ա լ. Հարությունյանի «Սասունցիների պ ա րը» ստեղծա­

գործությունները: Հանդիպման երեկոն ավարտվեց Հոգևոր ճեմարանի հիմներգռվ:

Խմբի մյուս անդամները, հանձինս Սալոմե Օմիդտի, 8որգեն Ցորգենսենի,

Ջոն Թեյլորի, Ալեքսանդր Ռելոպոպսկու և Թենի Սիմոնյանի, մասնակցեցին քաղաքի

Կորյունի անվան դպրատանն անցկացվող կիրակնօրյա վեց վարժարանների սաների

համատեղ հանդիսությանը:

Հյուրերի թվում էին Ֆրանսիական « Ֆ որում» ընկերության Երևանյան

գրասենյակի տնօրենը և գրասենյակի սփյուռքահայ պաշտոնյաներ: Հանդիսությանը

ներկա էին նաև Մայր Աթոռի միաբաններ, հյուրեր, ծնողներ:

«Տերունա կա ն ա ղո թ ք»-ի երգեցողությունից հետո, ներկաներին ողջույնի ու

բարիգալստյան խոսք ասաց Հայաստանյայց Եկեղեցու Քրիստոնեական Քա րոզ­

չության և Դաստիարակության Կենտրոնի տնօրեն հոգեշնորհ Տ . վ ա զգ ե ն աբեղա

Միր զախանյանը:

Գեղեցիկ հայտագրի ընթացքում, որը կրում էր « վ ա ս ն Հայրենեաց և վասն

հաւատոյ» խորագիրը, հնչեցին ազգային-հայրենասիրական երգեր, բեմակա­

նացված հատվածների միջոցով ներկայացվեցին հայոց պատմության տարբեր

դրվագներ:

«Հա յրա պ ետ ա կա ն մաղթեր գ ի » կատարմամբ եզրա փ ա կվեց գրա կա ն-

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 173

174 Р-Գ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

գեղարվեստական հանդիսությունը:Հավարտ հանդիսության ներկաներին շնորհակալության և սրտի խոսք ասաց

Եկեղեցիների Համաշխարհային Խորհրդի Անգլիայի ներկայացուցիչ Ալեքսանդր

Բելոպոպսկին:

ՕՐ ԵՐՐՈՐԴԵրկուշաբթի, երրորդ օրը, ժողովը շարունակեց ընդհանուր քննարկումերը,

հընթացս որոնց հիմնական շեշտը դրվեց Հայաստանի եկեղեցիների կարիքների,

ինչպ ես նաև երկրի սոցիա լ-տ նտ եսա կա ն և քա ղա քա կա ն իրողությունների

վերլուծության վրա:Հանդիպման մի զգալի մասը տրամադրվեց 1993 թվականի աոաջին «Կլոր

սեղանից» հետո կատարված աշխատանքների հաշվետվություններին, տեղական

մասնակիցների կողմից ներկայացվող նոր ծրագրերին ու նախագծերին: Առա­

ջարկվող նախագծերի համար ներկայացվեցին ընդհանուր բյուջեներ և դիմումներ:

Դրանից հետո «Կ լոր սեղա նի» քննարկումները շարունակվեցին ւիոքր խմբերում:

Որոշվեցին գործունեության հիմնական ծրագրերը և դասակարգվեցին ըստ աոաջ-

նահերթության: Առաջնահերթ համարվեցին հետևյալները, քանի որ Հայաստանի

բնակչության զգալի մասը դեռևս համարվում է անապահով, ուստի անհրաժեշտ է

կազմակերպել մարդասիրական և բժշկական օգնություններ այնպիսի ձևերով, որոնք

նախ կբավարարեն անապահով խավերի առաջնահերթ կարիքները, միաժամանակ

խթան կհանդիսանան հասարակության կայունացման գործընթացին: Առաջնահերթ

համարվեց նաև եկեղեցական ծառայական օժանդակությունը, որի առնչությամբ

վեհափառ Հայրապետն ի մասնավորի ասաց. «Ա յսօր Եկեղեցին կոչված է սպասա-

վորներին զինելու մի նոր ըմբռնմամբ, որը հիմնված կլինի ոչ այնքան գոյատևելու

գաղափարի, որքան խրատելու, սովորեցնելու և լուսավորելու վ ր ա »:

Ներկա ներին հիշեցվեց նաև, որ Հայաստանում համայնքի կենտրոնը

տեղական Եկեղեցին է : Սակայն եկեղեցիներից մեծ մասը լուրջ վերանորոգումների

կարիք ունեն: Ուստի պատմական եկեղեցիների վերականգնումը և պաշտամունքի

նոր վայրերի հիմնումը մնում է առաջնահերթ խնդիր:

Հետմիջօրեին ժողովի մասնակիցները եղան Մայր Աթոռի տպարանում,

ծանոթացան աշխատանքներին, ծրագրերին ու դժվարություններին, ստացած

տպավորություններն ու կարծիքները կիսեցին տնօրենի հետ: Ն ա իր հերթին ներկա­

յացրեց սարքավորումների տեխնիկական վիճակը, դրանց հետ առնչվող հարցերը:

Օրվա երկրորդ կեսին «Կ լոր սեղա նի» մասնակիցները եղան Ծիծեռնա­

կաբերդում, աղոթեցին 1915 թ . ցեղասպանության զոհերի հիշատակի համար և

ծաղկեպսակ դրեցին հուշահամւսլիրին:

ՕՐ ՉՈՐՐՈՐԴժողովի չորրորդ օրը, մարտի 26-ին, քննարկվեցին ներկայացված անհատա­

կան նախագծերի մանրամասները և ֆինանսական աղբյուրների ճշտման անհրա-

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 175

ժեշտությունը: Մասնակիցները համաձայնվեցին, որ հետագայում « Կլոր սեղա նի»

համագործակցությանն իրենց մասնակցությունը բերեն Առաքելական կազմա­

կերպություններն ու ուսումնական հաստատությունները:

Քանի որ այս օրը ժողովի քննարկումների վերջին օրն էր, «Կ լոր սեղա նը»

նշանակեց ներկայացուցչական համակարգող պատասխանատու խ ումբ, որը

ղեկավարելու է հետագա աշխատանքները մինչև հաջորդ «Կ լոր սեղա ն»:

Մասնակիցները համաձայնեցրեցին նաև Հայաստւսնյան « Կլոր սեղա նի»

հիմնական խնդիրները:

ՏԱ ՐԲԵՐ ՀԱ ՆԴԻՊՈՒՄ ՆԵՐԺողովից հետո նրանք այցելեցին Երևանի շրջակայքում գտ նվող տեղա­

հանվածների համար հատկացված նորակառույց թաղամաս, որբ աղջիկների

քույրական դասընթացների քոլեջ, «Զ ա տ ի կ » որբանոց:

Մարտի 2 7 - ի չորեքշաբթի օրը « Կլոր սեղա նի» մասնակիցների մի մասը

վա ղ առավոտյան մեկնեց Գյումրի և Սպիտակ' 1988 թվականի ողբերգական երկրա-

շարժից տուժած գոտի, ուր Եկեղեցիների Համաշխարհային Խորհրդի օժանդա­

կությամբ կառուցվում է էկումենիկական եկեղեցի:

Օրվա երկրորդ կեսին նրանք ա յցելեցին Երևանի առաջնորդանիստ Ս.

Սարգիս Եկեղեցի, ուր հընթացս երեկոյան ժամերգության վեհա փ ա ռ Հայրապետը

Մ եծ Պահքի ա ռիթով իր հերթական պատգամ-դասախոսությունն էր տալիս:

Ա վելի ուշ ժողովի մասնակիցներին ընդունեց Հ Հ վա րչա պ ետ Հրա նտ

Ռագր ատյանը:Ա յս հանդիպումներով է լ ավարտվեց Հայաստանյան «Կ լոր սեղա նի» երկրորդ

ժողովը, որը կազմակերպվել էր Հա յ Առաքելական Եկեղեցու, Եկեղեցիների Համաշ­

խարհային Խորհրդի, Չորրորդ բաժանմունքի և Եվրոպական Եկեղեցիների միջեկե-

ղեցական ծառայության համատեղ ջանքերով:Մ . Վ Ա Ր Դ Ա Ն Յ Ա Ն

Ը Ն Դ Ո Ւ Ն Ե Լ Ո Ւ Թ Յ Ո Ւ Ն Ն Ե Ր ՄԱՅՐ ԱԹՈՌ ՍՈՒՐԲ Է Ջ Մ Ի Ա Ծ Ն Ո Ւ Մ

ՌՈԻՄԻՆԻԱՅԻ ՆԱ ԽԱԳԱ Հ ԻՈՆ ԻԼԻԵՍԿՈԻՆ Ս.ԷՋՄԻԱԾՆՈՒՄ

Մ ա ր տ ի 2 5 - ի ն , ա ռ ա վ ո տ յ ա ն ժ ա մ ը 1 0 . 3 0 - ի ն Հ ա յ ա ս տ ա ն ժ ա մ ա ն ե ց

Ռ ո ւ մ ի ն ի ա յ ի ն ա խ ա գ ա հ Ի ո ն Ի լ ի ե ս կ ո լ ն ' ը ն կ ե ր ա կ ց ո ւ թ յ ա մ բ Ռ ո ւ մ ի ն ի ա յ ի

Ա ր տ ա ք ի ն Գ ո ր ե ո ց ն ա խ ա ր ա ր Թ ե ո դ ո ր Մ ե լ ե չ կ ա ն ո լ ի , ի ր օ գ ն ա կ ա ն ն ե ր ի և

ա վ ե լ ի ք ա ն Հ ի ս ո ւ ն ա ն դ ա մ ն ե ր ի ց բ ա ղ կ ա ց ա ծ պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւ թ յ ա ն , ո ր ի կ ա զ մ ո ւ մ

կ ա յ ի ն բ ա զ մ ա թ ի վ թ ղ թ ա կ ի ց ն ե ր :

Ն ո ւ յ ն օ ր ը , ե ր ե կ ո յ ա ն ժ ա մ ը 1 8 . 0 0 - ի ն , Ն ո ր ի ն Վ ս ե մ ո ւ թ յ ո ւ ն ն ա խ ա գ ա հ

Ի ո ն Ի լ ի ե ս կ ո ւ ն ի ր շ ք ա խ մ բ ի ա ն դ ա մ ն ե ր ի հ ե տ , Հ ա յ ա ս տ ա ն ի Հ ա ն ր ա պ ե տ ո ւ թ յ ա ն

1996 ԱՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 177

Վ Ե ՀԱ Ր Ա Ն Ի Թ Ա Ն Գ Ա Ր Ա Ն Ա Յ Ի Ն ԲԱ ԺՆՈՒՄ

Ա ր տ ա ք ի ն Գ ո ր ո ց ն ա խ ա ր ա ր Վ ա հ ա ն Փ ա փ ա զ յ ա ն ի ո ւ ղ ե կ ց ո ւ թ յ ա մ բ , ա յ ց ե լ ե ց

Մ ա յ ր Ա թ ո ռ . Ս . է ջ մ ի ա ծ ի ն , Ն ո ր ի ն Ս ո ւ ր բ Օ ձ ո ւ թ յ ո ւ ն Տ . Տ . Գ ա ր ե գ ի ն Ա Ա մ ե ն ա յ ն

Հ ա յ ո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ի ն :

Վ ե հ ա փ ա ո . Հ ա յ ր ա պ ե տ ը , շ ր ջ ա պ ա տ վ ա ծ Մ ա յ ր Ա թ ո ռ ի Մ ի ա բ ա ն ո ւ թ յ ա ն

ա ն դ ա մ ն ե ր ո վ և ճ ե մ ա ր ա ն ի ս ա ն ե ր ո վ , Մ ա յ ր Տ ա ճ ա ր ի մ ո ւ տ ք ի ն ը ն դ ո ւ ն ե ց

Ն ո ր ի ն Վ ս ե մ ո ւ թ յ ա ն ը , ո ր ն ա ն ձ ա մ բ ց ա ն կ ո ւ թ յ ո ւ ն է ր Հ ա յ տ ն ե լ Մ ա յ ր ա վ ա ն ք ի

գ լ խ ա վ ո ր մ ո ւ տ ք ի ց մ ի ն չ և Մ ա յ ր Տ ա ճ ա ր գ ա լ ք ա յ լ ե լ ո վ , ի ն չ պ ե ս ո ւ խ տ ի գ ն ա լ ի ս :

ի ^ մ ա ն ս . ս ե ղ ա ն ի ա ռ ա ջ Շ ա ր ա կ ա ն ի ե ր գ ե ց ո ղ ո ւ թ յ ո ւ ն ի ց և ա ղ ո թ ք ի ց

Հ ե տ ո Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յ ր ա պ ե տ ը ֆ ր ա ն ս ե ր ե ն լ ե զ վ ո վ բ ա ր ի գ ա լ ս տ յ ա ն ջ ե ր մ խ ո ս ք

ո ւ ղ ղ ե ց Ն ո ր ի ն Վ ս ե մ ո ւ թ յ ա ն ը ' ա ս ե լ ո վ , ո ր Հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի Հ ա մ ա ր ա մ ե ն ա ս ո ւ ր բ

վ ա յ ր ո ւ մ է , ո ր ո ղ ջ ո ւ ն ո ւ մ է Ռ ո ւ մ ի ն ի ա յ ի ն ա խ ա գ ա հ ի ն . « Ձ ե ր ա ն ձ ի և

ա յ ց ե լ ո ւ թ յ ա ն մ ե ջ մ ե ն ք տ ե ս ն ո ւ մ ե ն ք Հ ա յ և ռ ո ւ մ ե ն ժ ո ղ ո վ ո լ ր դ ն ե ր ի

բ ա ր ե կ ա մ ո ւ թ յ ա ն զ ո ր ա ց մ ա ն մ ի ն ո ր ք ա յ լ : Շ ա տ ս ե ր տ Հ ա ր ա բ ե ր ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր

ո ւ ն ե ն ք մ ի մ յ ա ն ց Հ ե տ ' ո ր պ ե ս Ռ ո լ մ ի ն ի ա և Հ ա յ ա ս տ ա ն : Ա յ ս օ ր , Ձ ե ր

ա յ ց հ լ ո ւ թ յ ա մ բ , ա ռ ա վ ե լ և ս կ ա մ ր ա ն ա ն ա յ դ Հ ա ր ա բ ե ր ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ը » :

Ն ա խ ա գ ա հ ն ի ր պ ա տ ա ս խ ա ն խ ո ս ք ո ւ մ ա ս ա ց , ո ր ի ր հ ա մ ա ր ա մ ե ն ա -

ն վ ի ր ա կ ա ն պ ա հ ե ր ի ց մ ե կ ն է ա յ ս պ ա հ ը , ո ր ո վ հ ե տ և ի ն ք ն ա ն դ ր ա դ ա ռ ն ո ւ մ է ,

թ ե ի ն չ պ ե ս հ ա յ և ռ ո ւ մ ի ն ժ ո ղ ո վ ո ւ ր դ ն ե ր ը տ ա ռ ա պ ա ն ք ի և զ ո Հ ո ղ ո ւ թ յ ա ն գ ն ո վ

ա պ ր ե լ ե ն ի ր ե ն ց Հ ա վ ա տ ք ը :

Ա պ ա ' թ ա փ ո ր ի ո ւ ղ ե կ ց ո ւ թ յ ա մ բ Վ ե Հ ա փ ա ռ Հ ա յ ր ա պ ե տ ը և Ն ո ր ի ն

Վ ս ե մ ո ւ թ յ ո ւ ն ն ա ռ ա ջ ն ո ր դ վ ե ց ի ն դ ե պ ի Վ ե հ ա ր ա ն , ո ւ ր տ ե ղ ի ո ւ ն ե ց ա վ պ ա տ շ ա ճ

178 Р-Գ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

ը ն դ ո ւ ն ե լ ո ւ թ յ ո ւ ն : Ն ո ր ի ն Ս ր բ ո ւ թ յ ո ւ ն ը խ ո ս ե ց Հ ա յ - ռ ո ւ մ ի ն ա կ ա ն

Հ ա ր ա բ ե ր ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ի մ ա ս ի ն ' շ ե շ տ ե լ ո վ Հ ա յ գ ա ղ ո ւ թ ի , Հ ա յ Հ ա մ ա յ ն ք ի դ ե ր ը

Ռ ո ւ մ ի ն ի ա յ ո ւ մ ' 1 1 - ր դ դ ա ր ի ց ի վ ե ր : Հ ի չ ե ց , ո ր ա յ ղ բ ա ր ե կ ա մ ո ւ թ յ ա ն

գ չ խ ա վ ո ր ա գ ո ւ յ ն դ ե մ ք ե ր ե ն Հ ա ն դ ի ս ա ց ե լ * ն ե ր կ ա դ ա ր ո ւ մ ռ ո ւ մ ի ն մ ե ծ

գ ի տ ն ա կ ա ն Ն ի կ ո լ ա ս Ց ո ր գ ա ն , Հ . ճ . Ս ի ր ո ւ ն ի ն և ի ր ե ր շ ա ն կ ա Հ ի չ ա տ ա կ

ն ա խ ո ր դ ը Վ ա զ գ ե ն Ա Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ը :

Ռ ո ւ մ ի ն ի ա յ ի ն ա խ ա գ ա Հ ն ի ր Հ ե ր թ ի ն Հ ի չ ե ց Վ ե Հ ա փ ա ռ Հ ա յ ր ա պ ե տ ի

ա յ ց ե լ ո ւ թ յ ո ւ ն ը ա ն ց ա ծ Հ ո կ տ ե մ բ ե ր ի վ ե ր չերին Բ ո ւ խ ա ր ե ս տ և

մ ա ս ն ա կ ց ո ւ թ յ ո ւ ն ը Ռ ո ւ մ ի ն ի ա յ ի Օ ր թ ո դ ո ք ս Ե կ ե ղ ե ց ո ւ Ի ն ք ն ա գ լ խ ո ւ թ յ ա ն 1 1 0 -

ա մ յ ա կ ի ն : Պ ր ն . Ի լ ի ե ս կ ո ւ ն ն շ ե ց , ո ր ա յ գ ա յ ց ե լ ո ւ թ յ ո ւ ն ը մ ե ծ ա զ դ ե ց ո ւ թ յ ո ւ ն է

թ ո ղ ե լ Ռ ո ւ մ ի ն Ե կ ե ղ ե ց ո ւ , պ ե տ ո ւ թ յ ա ն և ժ ո ղ ո վ ր դ ի վ ր ա : Ա վ ե լ ա ց ր ե ց , ո ր

ն ո ւ յ ն ի ս կ չ ա տ մ տ ա վ ո ր ա կ ա ն ն ե ր Հ ի շ ո ւ մ ե ն Վ ե Հ ա փ ա ո ի 1 9 7 0 թ . ա յ ց ե լ ո ւ թ յ ո ւ ն ը ,

ե ր բ Ն ո ր ի ն Ս ր բ ո ւ թ յ ո ւ ն ը դ ե ռ և ս ե պ ի ս կ ո պ ո ս է ր և Բ ո ւ խ ա ր ե ս տ ո ւ Ս ի բ ի ո ւ

ք ա ղ ա ք ն ե ր ի Ա ս տ վ ա ծ ա բ ա ն ա կ ա ն Ա կ ա դ ե մ ի ա ն ե ր ո ւ մ դ ա ս ա խ ո ս ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ո վ

է ր Հ ա ն դ ե ս ե կ ե լ :

Խ ո ս ա կ ց ո ւ թ յ ա ն ն յ ո ւ թ դ ա ր ձ ա վ ն ա և Հ ա յ ա ս տ ա ն ի ն ե ր կ ա

ի ր ա դ ր ո ւ թ յ ո ւ ն ը , ե ր կ ո ւ ե ր կ ր ն ե ր ի մ ի [ և բ ա ր ե կ ա մ ո ւ թ յ ա ն զ ո ր ա ց ո ւ մ ը , ի ն չ պ ե ս

ն ա և Ռ ո ւ մ ի ն ի ա յ ի դ ե ր ը Կ ո վ կ ա ս յա ն տ ա ր ա ծ ա շ ր ջ ա ն ո ւ մ Հ ա ր ց ե ր ի բ ա ր վ ո ք և

խ ա ղ ա ղ լ ո ւ ծ մ ա ն գ ո ր ծ ո ւ մ : Խ ո ս վ ե ց ն ա և Ռ ո ւ մ ի ն Օ ր թ ո դ ո ք ս և Հ ա յ

Ա ռ ա ք ե լ ա կ ա ն Ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի գ ո ր ծ ա կ ց ո ւ թ յ ա ն մ ա ս ի ն ' մ ի ջ ե կ ե ղ ե ց ա կ ա ն

Հ ա ր ա բ ե ր ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ի բ ն ա գ ա վ ա ռ ո ւ մ և մ շ ա կ ո ւ թ ա յ ի ն մ ա ր զ ի մ ե ջ :

Վ ե ր ջ ո ւ մ փ ո խ ա ն ա կ վ ե ց ի ն Հ ո ւ շ ա ն վ ե ր ն ե ր : Ա պ ա Պ ր ն . Ի լ ի ե ս կ ո ւ ն ի ր ե ն

ը ն կ ե ր ա կ ց ո ղ ն ե ր ի Հ ե տ շ ր ջ ա գ ա յ ե ց վ ե հ ա ր ա ն ի թ ա ն գ ա ր ա ն ա յ ի ն բ ա ժ ի ն ը և

ս տ ա ց ա վ գ ո Հ ա ց ո ւ ց ի չ բ ա ց ա տ ր ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ' Հ ա յ Ե կ ե ղ ե ց ո ւ մ շ ա կ ո ւ թ ա յ ի ն

Ժ ա ռ ա ն գ ո ւ թ յ ա ն մ ա ս ի ն *

Ն ա խ ա գ ա Հ Ի լ ի ե ս կ ո ւ ն Ս . է ջ մ ի ա ծ ն ի ց ո ւ ղ և ո ր վ ե ց դ ե պ ի Ա պ ր ի չ յա ն ե ղ ե ռ ն ի

Հ ո ւ շ ա ր ձ ա ն ' Ե ղ ե ռ ն ի զ ո Հ ե ր ի Հ ի շ ա տ ա կ ի ն ծ ա ղ կ ե պ ս ա կ զ ե ա ե ղ ե լ ո ւ :

1996 ԼՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 179

ԻՐԱՆԻ ԻՍԼԱՄԱԿԱՆ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՐՏԱՔԻՆ ԳՈՐԾՈՑ ՆԱԽԱՐԱՐ ԱԼԻ ԱՔԲԱՐ վԵԼԱՅԵԹԻՆ Ս. ԷՋՄԻԱԾՆՈԻՄ

Մ ա ր տ ի 5 —ի ն Մ ա յր Ա թ ո ռ . Ս . է ք մ ի ա ծ ն ս ւ մ Ն ո ր ի ն Ս ր բ ո ւ թ յո ւ ն Գ ա ր ե գ ի ն Ա

Ա մ ե ն ա յն Հ ա յ ո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ն ը ն դ ո ւ ն ե ց Ի ր ա ն ի Ի ս լա մ ա կ ա ն Հ ա ն ր ա պ ե տ ո ւ թ յա ն

ա ր տ ա ք ի ն գ ո ր ծ ե ր ի ն ա խ ա ր ա ր Ա լի Ա ք բ ա ր վ ե լ ա յե թ ի ի ն , ո ր ը ն ո ւ յ ն օ ր ը ժ ա մ ա ն ե լ է ր

Ե ր և ա ն ' ո ր պ ե ս Հ յ ո ւ ր ը Հ Հ Ա ր տ ա ք ի ն գ ո ր ծ ո ց ն ա խ ա ր ա ր ո ւ թ յա ն : Մ ե ծ ա հ ա ր գ Հ յ ո ւ ր ի ն

ո ւ ղ ե կ ց ո ւ մ է ի ն Հ Հ ա ր տ ա ք ի ն գ ո ր ծ ո ց ն ա խ ա ր ա ր վ ա հ ա ն Փ ա փ ա զ յա ն ը , Հ ա յա ս տ ա ­

ն ո ւ մ Ի ր ա ն ի Ի ս լա մ ա կ ա ն Հ ա ն ր ա պ ե տ ո ւ թ յա ն ա ր տ ա կ ա ր գ և լ ի ա զ ո ր դ ե ս պ ա ն Հ ա մ ի գ -

ո ե զ ա Ն ի ք ք ա ր է ս ֆ ա հ ա ն ի ն , Ի ր ա ն ի ց ժ ա մ ա ն ա ծ պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւ թ յա ն ա ն դ ա մ ն ե ր :

Վ ե հ ա ր ա ն ի ը ն դ ո ւ ն ե լ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ս ր ա հ ո ւ մ ո ղ Հ ո ւ ն ե լ ո վ պ ա տ վ ա ր ժ ա ն Հ յ ո ւ ր ի ն

Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը խ ո ս ա կ ց ո ւ թ յ ա ն ը ն թ ա ց ք ի ն վ ե ր Հ ի չ ե ց ի ր ա ն մ ո ռ ա ն ա լ ի

Հ ա ն դ ի պ ո ւ մ ն ե ր ը ն ա խ ա գ ա հ Ռ ա ֆ ս ա ն Հ ա ն ի ի Հ ե տ , գ ն ա Հ ա տ ե ց Ի ր ա ն ի ն ա խ ա գ ա հ ի

ի ր ա տ ե ս մ ո տ ե ց ո ւ մ ն ե ր ը և Հ ո գ և ո ր ա ր ժ ե ք ն ե ր ի հ ա ն դ ե պ խ ո ր ը մ բ ռ ն ո ւ մ ը : Վ ե հ ա փ ա ռ

Հ ա յր ա պ ե տ ը ա ռ ա ն ձ ն ա կ ի կ ա ր և ո ր ե ց հ ա յ- ի ր ա ն ա կ ա ն Հ ա ր ա բ ե ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ս ե ր տ ա ց ­

մ ա ն գ ո ր ծ ը ն թ ա ց ը և ա ր տ ա հ ա յտ ե ց ի ր ս ե ր ը ն ա և ի ր ա ն ա հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն կ ա տ մ ա մ բ :

Ն ա ա ս ա ց , ո ր ի ր կ յ ա ն ք ի ե ր ե ք տ ա ր ի ն ե ր ը չ ա ղ ա խ վ ե լ ե ն ի ր ա ն յա ն հ ա յր ե ն ի ք ի ն և

ի ր ա ն ա հ ա յ ո ւ թ յ ա ն կ յ ա ն ք ի ն ' հ ա տ կ ա պ ե ս ո ր պ ե ս Ա ռ ա ք ն ո ր գ Ն ո ր Ջ ո ւ ղ ա յի , մ ի ա ն ­

գ ա մ ա յն և բ ա զ մ ի ց ս գ տ ն վ ե լ ո վ ի Թ ե հ ր ա ն և ի Թ ա վ ր ի զ , մ ի ն չ և Ս. Թ ա գ ե ի վ ա ն ք ը :

Ն ո ւ յ ն Հ ա յր ա կ ա ն ս ի ր ո վ ն ա ո ղ Հ ո ւ ն ե ց բ ո լ ո ր ի ր ա ն ց ի ն ե ր ի ն : Ի ր խ ո ր գ ո Հ ո ւ ն ա -

կ ո լ թ յ ո ւ ն ը ա ր տ ա հ ա յտ ե լո վ Պ ր ն . Վ ե լ ա յե թ ի ի ա յց ի ա ռ թ ի վ Ն ո ր ի ն Ս ր բ ո ւ թ յո ւ ն ը ն շ ե ց ,

ո ր Ս . է ջ մ ի ա ծ ի ն ն ի ր մ ա ս ն ա կ ց ո ւ թ յա մ բ կ ա ր ե լի ն ի գ ո ր ծ կ դ ն ի ե ր կ ո ւ դ ր ա ց ի ժ ո ղ ո վ ո ւ ր դ -

ն ե ր ի հ ա ր ա բ ե ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի զ ա ր գ ա ց մ ա ն հ ա մ ա ր :

Ի ր ա ն ի ա ր տ գ ո ր ծ ն ա խ ա ր ա ր ը բ ա ր ձ ր ո ր ե ն գ ն ա հ ա տ ե ց Գ ա ր ե գ ի ն Ա Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ի

հ ա յա ց ք ն ե ր ը և գ ո ր ծ ո ւ ն ե ո ւ թ յ ո ւ ն ը : Ն ա չ ե չ տ ե ց , ո ր հ ա յ և ի ր ա ն ց ի ժ ո ղ ո վ ո ւ ր գ ն ե ր ի

հ ա ր ա բ ե ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ը ա ռ ա վ ե լ պ ի տ ի ս ե ր տ ա ն ա ն :

Հ ա ն դ ի պ մ ա ն ը ն ե ր կ ա է ի ն Մ ա յր Ա թ ո ռ ի դ ի վ ա ն ա պ ե տ Ն ե ր ս ե ս ա ր ք . Պ ո զ ա պ ա լ-

յ ա ն ը , ե վ ր ո պ ա յո ւ մ Հ ա յր ա պ ե տ ա կ ա ն պ ա տ վ ի ր ա կ Գ յո ւ տ ա ր ք . Ն ա գ գ ա չ յա ն ը , (հ ո ւ ս ա ս -

տ ա ն ի Հ ա յո ց թ ե մ ի տ ո ք թ ո ր դ Տ ի ր ա ն ա ր ք . Կ յո ւ ր ե ղ յա ն ը , Մ ի չ ի ն Ա ր և ե լ ք ի ց ' Ե գ ի պ տ ո ս ի

Հ ա յո ց ա ռ ա է ն ո ր ղ Ջ ա վ ե ն ա ր ք . Ջ ի ն չ ի ն յա ն ը . Հ ա ր ա վ ա յի ն Ա մ ե ր ի կ ա յի ց ' Ա ր գ ե ն տ ի ն ա յի

Հ ա յո ց ա ո .ա չ ն ո ր գ Գ ի ս ա կ ե պ ս . Մ ո ւ ր ա դ յա ն ը , ո ր ո ն ք գ տ ն վ ո ւ մ է ի ն Մ ա յր Ա թ ո ռ ո ւ մ

Գ ե ր ա գ ո ւ յն Հ ո գ և ո ր Խ ո ր հ ր դ ի ժ ո ղ ո վ ի ա ռ ի թ ո վ , և Մ ի ա բ ա ն ո ւ թ յա ն ա ն դ ա մ ն ե ր :

ԳԵՐՄԱՆԻԱՅԻ ԽՈՐՀՐԴԱՐԱՆԻ ՆԱԽԱԳԱՀԻ ՏԵՂԱԿԱԼԸ Ս.ԷՋՄԻԱԾՆՈԻՄ

Մ ա ր տ ի 1 7 - ի ն Մ ա յր Ա թ ո ո . Ս. է չ մ ի ա ծ ն ո ւ մ Ն ո ր ի ն Ս ր բ ո ւ թ յո ւ ն Գ ա ր ե գ ի ն Ա

Ա մ ե ն ա յն Հ ա յ ո ց կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ն ը ն դ ո ւ ն ե ց Գ ե ր մ ա ն ի ա յի Խ ո ր հ ր դ ա ր ա ն ի ( Բ ո լ ն դ ե ս թ ա գ ի )

պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւ թ յա ն ը ' ն ա խ ա գ ա հ ի տ ե ղ ա կ ա լ Հ ա ն ս Ք լ ա յ ն ի գ լ խ ա վ ո ր ո ւ թ յա մ բ :

Վ ե հ ա փ ա ռ . Հ ա յր ա պ ե տ ը Լ ե ր մ ո ր ե ն ո ղ է ո ւ ն ե ց մ ե ծ ա հ ա ր գ հ յո ւ ր ե ր ի ն Վ ե հ ա ր ա ն ի

ը ն դ ո ւ ն ե լ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ս ր ա հ ո ւ մ ' գ ե ր մ ա ն ա կ ա ն պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւ թ յա ն ա յց ը գ ն ա հ ա տ ե լո վ

ի բ ր և մ ե կ ք ա յ լ Գ ե ր մ ա ն ի ա յի և Հ ա յա ս տ ա ն ի Հ ա ն ր ա պ ե տ ո ւ թ յա ն հ ա ր ա բ ե ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի

ս ե ր տ ա ց մ ա ն ճ ա ն ա պ ա ր հ ի ն : Հ յո ւ ր ե ր ի խ ն դ ր ա ն ք ո վ Ն ո ր ի ն Ս ր բ ո ւ թ յո ւ ն ը ն ե ր կ ա յա ց ր ե ց

Հ ա յ Ե կ ե ղ ե ց ո ւ պ ա տ մ ո ւ թ յա ն և դ ա վ ա ն ա բ ա ն ո ւ թ յա ն ո ր ո շ կ ա ր և ո ր դ ր վ ա գ ն ե ր : Ն շ ե լո վ ,

ո ր Հ ա յա ս տ ա ն յա յց Ա ռ ա ք ե լ ա կ ա ն ե կ ե ղ ե ց ի ն ս կ զ բ ն ա վ ո ր վ ե ց ի բ ր և ա զ գ ա յի ն ե կ ե ղ ե ց ի ,

Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ն ա յն ո ւ հ ե տ և ա ն դ ր ա դ ա ր ձ ա վ Հ ա յ Ե կ ե ղ ե ց ո ւ դ ա վ ա ն ա բ ա ­

ն ո ւ թ յա ն տ ա ր բ ե ր ի չ ա ռ ա ն ձ ն ա հ ա տ կ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ն :

« Մ ե ր Ե կ ե ղ ե ց ի ն մ ե ծ դ ե ր ա կ ա տ ա ր ո ւ թ յո ւ ն ո ւ ն ի հ ա յ ժ ո ղ ո վ ր դ ի ա զ գ ա յի ն կ յա ն ք ի

բ ո լ ո ր բ ն ա գ ա վ ա ռ ն ե ր ո ւ մ ' հ ո գ և ո ր , կ ր թ ա կ ա ն , մ շ ա կ ո ւ թ ա յի ն և ը ն կ ե ր ա յի ն : Ա յս օ ր Ե կ ե ­

ղ ե ց ի ն պ ե տ ք ո ւ ն ի վ ե ր ա շ խ ո ւ ժ ա ց ն ե լո ւ ի ր գ ո ր ծ ո ւ ն ե ո ւ թ յ ո ւ ն ը : Ա հ ա թ ե ի ն չ ո ւ ե ս մ ի շ տ

ա ս ո ւ մ ե մ ' ե կ ե ք մ ե ն ք գ ն ա ն ք դ ե պ ի ժ ո ղ ո վ ո ւ ր դ ը և ո չ թ ե ժ ո ղ ո վ ո ւ ր դ ը գ ա դ ե պ ի մ ե զ » ;

Ն ո ր ի ն Ս ր բ ո ւ թ յո ւ ն ը ն շ ե ց , ո ր հ ա կ ա ռ ա կ խ ո ր հ ր դ ա յի ն ի շ խ ա ն ո ւ թ յ ա ն օ ր ո ք ե ղ ա ծ

ճ ն շ ո ւ մ ն ե ր ի ն և խ ա փ ա ն ո ւ մ ն ե ր ի ն , ք ր ի ս տ ո ն ե ա կ ա ն հ ա վ ա տ ք ը մ ն ա ց կ ե ն դ ա ն ի ժ ո ղ ո վ ր դ ի

հ ո գ ո ւ մ ե Լ : Ա յժ մ պ ե տ ք է ո ր ա յ դ հ ա վ ա տ ք ը ո ւ ս ո ւ ց վ ի ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն և դ ա ռ ն ա ն ե ր գ ո ր ծ ո ւ ն

ՈԼ.Ժ ն ր ա կ յ ա ն ք ո ւ մ : Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ն ա ն դ ր ա դ ա ր ձ ա վ ն ա և ժ ո ղ ո վ ր դ ի տ ն տ ե ­

ս ա կ ա ն կ ա ց ո ւ թ յա ն բ ա ր ե լ ա վ մ ա ն գ ո ր ծ ո ւ մ Ե կ ե ղ ե ց ո ւ մ ա ս ն ա կ ց ո ւ թ յ ա ն խ ն դ ր ի ն ,

ա ռ ա ն ձ ն ա կ ի կ ա ր և ո ր ե ց Հ ա յ Ե կ ե ղ ե ց ո ւ կ ր թ ա կ ա ն և մ շ ա կ ո ւ թ ա յ ի ն դ ե ր ա կ ա տ ա ­

ր ո ւ թ յ ո ւ ն ը :

Ն ե ր կ ա յա ց ն ե լո վ պ ա տ վ ի ր ա կ ո ւ թ յա ն ա ն դ ա մ ն ե ր ի ն , պ ր ն . Հ ա ն ս •Яլ ա յ ն ը շ ն ո ր ­

հ ա կ ա լո ւ թ յո ւ ն հ ա յտ ն ե ց Ա մ ե ն ա յն Հ ա յ ո ց Հ ա յր ա պ ե տ ի ն ք ե ր մ ը ն դ ո ւ ն ե լ ո ւ թ յա ն հ ա մ ա ր :

Հ ա ն դ ի պ մ ա ն ը մ ա ս ն ա կ ց ո ւ մ է ի ն Հ ա յա ս տ ա ն ո ւ մ Գ ե ր մ ա ն ի ա յի ա ր տ ա կ ա ր գ և

լի ա զ ո ր դ ե ս պ ա ն Ն ո ր բ ե ր տ Հ ա յ ն ց ե ն , Ա զ գ ա յի ն ժ ո ղ ո վ ի Գ ի տ ո ւ թ յա ն , մ շ ա կ ո ւ յթ ի ,

կ ր թ ո ւ թ յա ն , մ ա մ ո ւ լ ի և ե ր ի տ ա ս ա ր դ ո ւ թ յա ն հ ա ր ց ե ր ի մ շ տ ա կ ա ն հ ա ն ձ ն ա ժ ո ղ ո վ ի

ն ա խ ա գ ա հ Ռ ա ֆ ա յ ե լ Պ ա պ ա յա ն ը , կ ր ո ն ի գ ո ր ծ ո ց պ ե տ ա կ ա ն խ ո ր հ ր դ ի ն ա խ ա գ ա հ

Լ ա զ ա ր Ս ո ւ ֆ յա ն շ :

Հ ա ն դ ի պ մ ա ն ա վ ա ր տ ի ն տ ե ղ ի ո ւ ն ե ց ա վ ն վ ե ր ն ե ր ի փ ո խ ա ն ա կ ո ւ թ յո ւ ն :

180 Р-Գ ԷՋՍ՜ԻԱԾԻՆ 1996

ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 181

Մ ԻՋԱ ԶԳ Ա ՅԻՆ ԱՐԺՈՒԹԱՅԻՆ ՀԻՄՆԱԴՐԱՄԻ [Ш Р ] ՏՆՕՐԵՆԻ Ա Յ Ց Ը ՄԱՅՐ ԱԹՈՌ

Ս. ԷՋՄԻԱԾԻՆ

Մարտի 15-ին, օրվա երկրորդ կեսին, Գարեգին Ա Ամենայն Հայոց Կաթո­

ղիկոսին իր ա յցելութ յունը տ վեց Մ իջա զգա յին ա րժութա յին հիմնադրամի

կարգադրիչ տնօրեն Միշել Կամդեսյուն' իր հետ ժամանած պատվիրակության

հետ միասին: Մ եծա հա րգ հյուրերին ուղեկցում էին Հ Հ վարչապետ Հրանտ

Բագրատյանը, պաշտոնատար ա յլ ա նձինք: վեհա րա նի ընդունելությունների

դահլիճում ողջունելով հյուրերին, Գարեգին Ա Ա մենայն Հա յոց Կաթողիկոսը

բարձրորեն գնահատեց այն ներդրումը, որ կատարել էր Միջազգային արժութային

հիմնադրամը Հայա ստա նի տնտեսության զա րգա ցմա ն գործում: վեհա փ ա ո

Հայրապետը կարևորեց հանրապետությունում տնտեսական բարեփոխումների

անշեղ ընթացքը և հյուրին ներկայացրեց Հայաստանի ընկերային կյանքի ներկա

կա ցությունը' ա յն ա ոա նձնա ցնելով հարևան երկր ների ց և մա տ նա նշելով

Հայաստանին հատուկ ամենադժվարին պայմանները:

Պրն. Կամդեսյուի խնդրանքով անդրադաոնալով Ղարաբաղի խնդրին'

Նորին Սրբությունը հատուկ շեշտեց, որ Ղարաբաղի ժողովուրդն ա յլ երազանք

չունի' բացի խաղաղությունից և խաղաղության մեջ իր ինքնավարության իրավունքի

ճա նա չումից և հա րգումից, դրա ցիների , հա տ կա պ ես Ա դ ր բեջա ն ի հետ

բարեկամական հարաբերությունների մշակումից:

Շնորհակալություն հայտնելով ջերմ ընդունելության համար. Պրն. Կամդես-

յուն արժանիորեն գնահատեց Հայաստանի ձեռքբերումները նոր տնտեսակարգի

ձևավորման ճանապարհին և նշեց, որ հանրապետությունը զարգացման հուսադրող

ընթացքի մեջ է :Երկար խոսվեց քրիստոնեական - իսլամական երկխոսության և համակե­

ցության մասին: Պրն. Կամդեսյուն բարձրորեն գնահատեց վեհա փ ա ո Հայրապետի

տեսակետները ա յդ կապակցությամբ' դրանք ճանաչելով որպես դրական երևույթ­

ներ: Հանդիպման ավարտին վեհափաո Հայրապետը հյուրերին նվիրեց «էջմիա ծնի

գա նձերը» պատկերազարդ հատորը և հուշանշաններ: Այնուհետև հյուրերը եղան

Վեհարանի սրահներում, ծանոթացան այնտեղ պահվող հոգևոր արժեքներին:

Հանդիպմանը ներկա էին կրոնի գործոց պետական խորհրդի նախագահ

Լազար Սուջյանը և Ասողիկ եպս. Արիստակեսյանը:

1 9 9 6

ԹԵՀՐԱՆԻ ՀՈԳԵ4ՈՐ ԱՌԱՋՆՈՐԴ ԴՈԿՏՈՐ ՀՈԶԶԱԹԻՆ Ս. ԷՋՄԻԱԾՆՈԻՄ

182 Р-Գ ' ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1996

Մ ա ր տ ի 3 0 ֊ի ն Ն ո ր ի ն Ս ր բ ո ւ թ յո ւ ն Գ ա ր ե գ ի ն Ա Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ը Մ ա յր Ա թ ո ո . Ս.

է ջ մ ի ա ծ ն ո ւ մ ը ն դ ո ւ ն ե ց Թ ե Հ ր ա ն ի Հ ո գ և ո ր ա ո ա ջ ն ո ր դ . Ի ր ա ն ի Ի ս լա մ ա կ ա ն Հ ա մ ա լ­

ս ա ր ա ն ի ա ս տ վ ա ծ ա բ ա ն ո ւ թ յա ն ա մ բ ի ո ն ի վ ա ր ի չ դ ո կ . Հ ո ք Հ ա թ ի ի ն և Ի ր ա ն ի ա զ գ ա յի ն

գ ր ա դ ա ր ա ն ի փ ո խ տ ն օ ր ե ն դ ո կ . Ն ա ս ե ր ի ի ն : Հ յ ո ւ ր ե ր ի ն ո ւ ղ ե կ ց ո ւ մ է ր Հ ա յա ս տ ա ն ո ւ մ

Ի ր ա ն ի Ի ս լա մ ա կ ա ն Հ ա ն ր ա պ ե տ ո ւ թ յա ն ա ր տ ա կ ա գ և լ ի ա զ ո ր գ ե ս ս լա ն Հ ա մ ի գ յ լ ե զ ա

Ն ի ք ք ա ր է ս ֆ ա Հ ա ն ի ն : Ո ղ Լ ո ւ ն ե լո վ Հ յո ւ ր ե ր ի ն Վ ե Հ ա ր ա ն ի ի ր ա շ խ ա տ ա ս ե ն յա կ ո ւ մ ,

վ ե Հ ա վ ւ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը շ ե շ տ ե ց կ ր ո ն ա կ ա ն Հ ա մ ա գ ո ր ծ ա կ ց ո ւ թ յա ն կ ա ր և ո ր ո ւ թ յո ւ ն ը

ե ր կ ո ւ ժ ո ղ ո վ ո ւ ր դ ն ե ր ի մ ի ջ և :

« Ա մ ե ն ա ն գ ա մ , ե ր բ ի մ ի ր ա ն ց ի ե ղ բ ա յր ն ե ր ը ա յս տ ե ղ ե ն գ ա լ ի ս , - ա ս ա ց Ն ո ր ի ն

Ս ր բ ո ւ թ յո ւ ն ը , - ի ր ե ն ց տ ո ւ ն ն ե ն գ ա լ ի ս : Ե ր բ ո ր ե ս Պ ա ր ս կ ա ս տ ա ն կ ա ս ե մ , կ յ ա ն ք ն է ,

ո ր ի ն ձ ի կ վ ե ր ա դ ա ռ ն ա Հ ի շ ա տ ա կ ն ե ր ո վ » :

Ն ո ր ի ն Ս ր բ ո ւ թ յո ւ ն ը վ ե ր Հ ի շ ե ց գ ե ղ ե ց ի կ դ ր վ ա գ ն ե ր Հ ա յ և ի ր ա ն ց ի ժ ո ղ ո ­

վ ո ւ ր դ ն ե ր ի դ ա ր ա վ ո ր բ ա ր ե կ ա մ ո ւ թ յո ւ ն ի ց և ն շ ե ց , ո ր ն ո ր ս ե ր ո ւ ն դ ը պ ի տ ի ա ռ ա ջ ն ո ր դ վ ի

ա յ ղ բ ա ր ե կ ա մ ա կ ա ն Հ ա ր ա բ ե ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ա վ ա ն դ ո ւ յ թ ո վ :

Թ ե Հ ր ա ն ի Հ ո գ և ո ր ա ռ ա ք ն ո ր դ ը պ ա տ ա ս խ ա ն խ ո ս ք ո ւ մ Հ ա յ տ ն ե ց , ո ր ի ր ա յց ի

ն պ ա տ ա կ ը մ շ ա կ ո ւ թ ա յի ն և կ ր ո ն ա կ ա ն փ ո խ ճ ա ն ա չ ո ղ ո ւ թ յա ն խ ո ր ա ց ո ւ մ ն է և դ ա ր ա վ ո ր

Հ ա յ մ շ ա կ ո ւ յթ ի ն ե ր կ ա յա ց ո ւ մ ը Ի ր ա ն ի ժ ո ղ ո վ ր դ ի ն : Գ ն ա հ ա տ ա ն ք ի խ ո ս ք ա ս ե լո վ

ի ր ա ն ա Հ ա յո լ թ յա ն Հ ա ս ց ե ի ն , դ ո կ . Հ ո ^ ա թ ի ն ն ե ր կ ա յա ց ր ե ց ն ա և ի ր գ ի տ ա կ ա ն ա շ խ ա ­

տ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի Հ ի մ ն ա կ ա ն ո ւ ղ ղ վ ա ծ ո ւ թ յո ւ ն ը և Մ ա շ տ ո ց ի ա ն վ ա ն Մ ա տ ե ն ա դ ա բ ա ն ո ւ մ

1 9 9 6 ԱՋՍ՜ԻԱԾԻՆ Р-Գ 183

կ ա տ ա ր ա ծ է ր ո ւ ս ո ւ մ ն ա ս ի ր ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ա ր դ յո ւ ն ք ն ե ր ը :

Հ ա ն դ ի պ մ ա ն ա վ ա ր տ ի ն շ ն ո ր հ ա կ ա լ ո ւ թ յո ւ ն Հ ա յտ ն ե լ ո վ է ե ր մ ը ն դ ո ւ ն ե լ ո ւ թ յա ն

Հ ա մ ա ր , դ ո կ . Հ ո շ շ ա թ ի ն ը ն դ գ ծ ե ց , ո ր ի ն ք ը բ ա ր ձ ր է գ ն ա հ ա տ ո ւ մ վ ե հ ա փ ա ո .

Հ ա յր ա պ ե տ ի գ ո ր ծ ո ւ ն ե ո ւ թ յո ւ ն ը ' ե ր կ ո ւ Կ ո ղ ո վ ո ւ ր դ ն ե ր ի մ շ ա կ ո ւ թ ա յի ն և կ ր ո ն ա կ ա ն

Հ ա մ ա գ ո ր ծ ա կ ց ո ւ թ յա ն զ ա ր գ ա ց մ ա ն ա ս պ ա ր ե զ ո ւ մ :

ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱ8ՐԱՊԵՏՆ ԸՆԴՈԻՆԵՑ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐԱԿԱՆ ԴԱՏԱՐԱՆԻ ՆԱԽԱԳԱՀԻՆ

Մ ա ր տ ի 1 - ի ն Ն . Ս . 0 . Տ . Տ . Գ ա ր ե գ ի ն Ա Ա մ ե ն ա յն Հ ա յ ո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ն ը ն դ ո ւ ն ե ց

Հ Հ Ս ա հ մ ա ն ա դ ր ա կ ա ն դ ա տ ա ր ա ն ի ն ա խ ա գ ա հ Գ ա զ ի կ Հ ա ր ո ւ թ յ ո ւ ն յա ն ի ն և Ս Դ ա ն ­

գ ա մ ն ե ր ի ն : Ո ղ ի ւ ն ե լ ո վ մ ե ծ ա հ ա ր գ հ յ ո ւ ր ե ր ի ն վ ե հ ա ր ա ն ի ը ն դ ո ւ ն ե լ ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ի

ս ր ա հ ո ւ մ , Գ ա ր ե գ ի ն Ա Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ը շ ն ո ր հ ա վ ո ր ե ց ն ո ր ա կ ա զ մ դ ա տ ա ր ա ն ի ն ա խ ա գ ա Հ ի ն

և ա ն դ ա մ ն ե ր ի ն , ն ր ա ն ց մ ա ղ թ ե ց հ ա ջ ո ղ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր 'ի ր ե ն ց ա զ գ ա շ ա հ գ ո ր ծ ո ւ մ : Ն ո ր ի ն

Ս ր բ ո ւ թ յո ւ ն ն ա ռ ա ն ձ ն ա կ ի գ ն ա հ ա տ ե ց Գ ա գ ի կ Հ ա ր ո ւ թ յ ո ւ ն յա ն ի փ ո ր ձ ա ռ ո ւ թ յո ւ ն ը ,

ո ր ն ա ը ն ծ ա յ ո ւ մ է հ ա յր ե ն ի ք ի ն ' ո ր պ ե ս դ ա տ ա կ ա ն ի շ խ ա ն ո ւ թ յ ա ն ն ե ր կ ա յա ց ո ւ ց ի չ :

« Ձ ե ր ա շ խ ա տ ա ն ք ո վ պ ի տ ի մ ն ա ք մ ե ր պ ա տ մ ո ւ թ յա ն մ ե է ո ր պ ե ս հ ա յ ն ո ր պ ե տ ա կ ա ­

ն ո ւ թ յ ա ն ճ ա ր տ ա ր ա պ ե տ ն ե ր ի ց մ ե կ ը : Ե կ ե ղ ե ց ի ն Ձ ե զ հ ե տ է : Ա ս տ վ ա ծ Ձ ե զ զ ո ր ա ց ն ի ,

և Դ ո ւ ք շ ա ր ո ւ ն ա կ ե ք վ ե ր ե լ ք ը մ ե ր ն ո ր հ ա յ ր ե ն ի ք ի » , ն շ ե ց Ա մ ե ն ա յ ն Հ ա յ ո ց

Հ ա յր ա պ ե տ ը :

Շ ն ո ր հ ա կ ա լ ո ւ թ յո ւ ն հ ա յտ ն ե լ ո վ Ն ո ր ի ն Ս ր բ ո ւ թ յա ն ը է ե ր մ խ ո ս ք ե ր ի հ ա մ ա ր .

Ս Գ ն ա խ ա գ ա Հ ը ի ր պ ա տ ա ս խ ա ն խ ո ս ք ո ւ մ կ ե ն ս ա կ ա ն ա ն հ ր ա ժ ե շ տ ո ւ թ յո ւ ն Հ ա մ ա ր ե ց

դ ա տ ա կ ա ն ի շ խ ա ն ո վ / յա ն ձ և ա վ ո ր մ ա ն գ ո ր ծ ը ն թ ա ց ը ' ն կ ա տ ե լո վ , ո ր Ս ա Հ մ ա ն ա դ ր ա կ ա ն

դ ա տ ա ր ա ն ը ա յ ն ա տ յա ն ն է , ո ր տ ե ղ պ ե տ ք է ք ա ղ ա ք ա կ ա ն տ ա ր բ ե ր Հ ա ր ա բ ե ր ո ւ ­

թ յո ւ ն ն ե ր ն ի ր ե ն ց ի ր ա վ ա կ ա ն լ ո ւ ծ ո ւ մ ն ս տ ա ն ա ն օ ր ե ն ք ի և ի ր ա վ ո ւ ն ք ի չ բ ^ ն ա կ ն ե ր ո ւ մ :

Ա յն ո ւ հ ե տ և պ ր ն . Հ ա ր ո ւ թ յ ո ւ ն յա ն ը ն ե ր կ ա յա ց ր ե ց Ս Դ ա ն դ ա մ ն ե ր ի ն :

Հ ա ն դ ի պ մ ա ն ա վ ա ր տ ի ն տ ե ղ ի ո ւ ն ե ց ա վ ը ն դ ո ւ ն ե լ ո ւ թ յո ւ ն , ո ր ի ց ш п ш [ վ ե հ ա փ ա ռ

Հ ա յր ա պ ե տ ը պ ր ն . Հ ա ր ո ւ թ յ ո ւ ն յա ն ի ն ը ն ծ ա յ ե ց Ա ս տ վ ա ծ ա շ ո ւ ն չ մ ա տ յա ն , ո ր ը ժ ա մ ա ­

ն ա կ ի ն Ւ զ մ ի ր լ յա ն Պ ա տ ր ի ա ր ք ի կ ո ղ մ ի ց տ ր վ ե լ է ր Ե ր ո ւ ս ա ղ ե մ ի ժ ա ռ ա ն գ ա վ ո ր ա ց

վ ա ր ժ ա ր ա ն ի ն :

184 Р-Գ • ԱՋՍ՜ԻԱԾՒՆ 1996

ԵՐԵ4Ա ՆԻ Ք Ա Ղ Ա Ք Ա Պ Ե Տ ը ՄԱՅՐ ԱԹՈՌ Ս. ԷԶՄԻԱԾՆՈԻՄ

Մարտի 15-ին Մայր Աթոո. Ս. էջմիածին այցելեց Երևանի քաղաքապետ Պրն. Աշոտ Միրզոյանը' քաղաքապետարանի աշխատակսւզմով: Նորին Սրբություն Գարեգին Ա Ամ՛ենայն Հայոց Կաթողիկոսը իր շնորհավորանքներն ու հայրական օրհնանքը տվեց Պրն. Միրզոյանին’ նրան մ՛աղթելով հաջողություններ այդ դժվարին ու

պատասխանատու գործում՛:Պրն. Միրզոյսւնը շնորհակալություն հայտնելով Վեհափառ Հայրապետին

ընդունելության և մաղթանքների համար հանգամանորեն ներկայացրեց քա­ղաքապետարանի աոջև ծառացած խնդիրները' նշելով, որ այսօր այն դեռևս գտնվում

է կազմակերպչական փուլում և մշակվում են հստակ ծրագրեր հնարավորին չափ շուտ հաղթահարելու այս նգնաժամային իրավինակը: Քաղաքապեաը ավելացրեց,որ առաջնահերթ խնդիրների թվում են նախ և առաջ տնտեսական վերելքի, բնա­կարանային շինարարության և կրթության հարցերը և այդ ուղղությամբ ստեղծվել են համապատասխան հանձնաժռղովներ:

Այնուհետև զրույցն ընթացավ Հայաստանում Քրիստոնեությունը պետական կրոն հռչակելու 1700-սւմ|ակի տոնակատարության նախապատրաստական աշխա­տանքների շուրջ: Ա յդ կապակցությամբ Նորին Սրբություն Գարեգին Ա Կաթողիկոսը տեղեկացրեց, որ արդեն ընթացքի մեջ են այդ կարևոր հոբելյանը խորհրդանշող Ս. Գրիգոր Լուսավորչի անունը կրող տանարի շինարարության նախապատրաստական աշխատանքները: «Ա յն պետք է լինի քարեղեն ավետարան, նոր թարգմանությունը

ավետարանի, այսօրվան ապրող սերունդին վկայությունը' նոր հայրենիքի к նորացյալ հավատքի մասին», ընդգծեց Վեհափառ Հայրապետը: Նա հանձնարարեց մեծարգո քաղաքապետին, որ կառուցվելիք Մայր եկեղեցու անմիջական շրջապատի մեջ չլինեն պատահական կառույցներ, որպեսզի Մայր Տանարը բոլոր կողմերից լինի տեսանելի և մատչելի:

Զրույցի մեջ Նորին Սրբությունը ընդգծեց նա և մ եր ներկա սերնդի քրիստո­

նեաբար կրթվելու և արժանի քաղաքացիներ լի ն ե լո ւ, ա յդ լո ւյսի ներքո իրենց պարտականությունները նիշտ ըմբռնելու խ նդիրը:

Վ ե ր ջո ւմ Գ ա րեգին Ա Կ ա թողիկոսը մ ե կ ա նգա մ և ս շնո րհա վո ր եց և

մաղթանքներ հղեց քաղաքապետին և որպես հիշատակ ա յդ հա նդիպ մա ն' Պրն.

Միրզոյանին և նրա գործընկերներին գրքեր ու կրծքանշաններ նվիբեց:

ԱՐԱԳԱԾՈՏՆԻ ՄԱՐԶՊԵՏԸ ԱՅՑԵԼԵՑ ՎԵՀԱՓԱՌ ՀԱ6ՐԱՊԵՏԻՆ

Մ ա րտ ի 9 - ի ն Ն . Ս. 0 . Տ . Տ . Գ ա ր ե գ ի ն Ա Ա մ ե ն ա յն Հ ա յո ց Կ ա թ ողիկոսն ը ն դ ո ւ ն ե ց

Ա րա գ ա եոտ ն ի մ ա րզպ ետ Հ ր ա չ յա Գ ր ի գ ո ր յա ն ի ն ' ի ր ա շխ ա տ ա կա զմ ով:

Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ը շ ն ո ր հ ա վ ո ր ե ց պ ր ն . Գ ր ի գ ո ր յա ն ի ն ' ա յդ ր ա ր ձ ր և պ ա ­

տ ա սխ ա նա տ ու պ ա շտ ո ն ո ւմ նշա նա կ վ ելո ւ ա ռ թ ի վ , և է ր հա յրա պ ետ ա կա ն օ ր հ ն ա ն ք ը տ վ ե ց ն ր ա ն :

Ջ ե ր մ զ ր ո ւ յց ի ը ն թ ա ց ք ո ւ մ պ ր ն . Գ ր է գ ո ր յա ն ը Վ ե հ ա փ ա ռ Հ ա յր ա պ ե տ ի ն ն ե ր կ ա յա ց ր ե ց

մ ա րզի ա ռ ֆ և ծ ա ռ ա ց ա ծ խ ն դ ի ր ն ե ր ը և ա յգ խ ն դ ի ր ն ե ր ը լ ո ւ ծ ե լ ո ւ ա ռ ն չ ո ւ թ յա մ բ մ ա ր զ ա յէ ն

ի շ խ ա ն ո ւթ յա ն կ ո ղ մ է ց մ շա կ վ ա ծ ներկա և Հ ե ռ ա ն կ ա ր ա յի ն ծր ա գ ր ե ր ը :

Պ ր ն . մ ա ր զ պ ե տ ը է ր պ ա տ ր ա ս տ ա կ ա մ ո ւթ յո ւն ը հ ա յտ ն ե ց Հ ա յա ս տ ա ն ո ւ մ Ք ր ի ս -

տ ո ն ե ո ւ թ յո ւ ն ը պ ե տ ա կ ա ն կ ր ո ն ը ն դ ո ւ ն ե լ ո ւ 1 7 0 0 - ա մ յա կ է տ ո ն ա կ ա տ ա ր ո ւթ յա ն ն ա խ ա ­

պ ա տ րա ստ ա կա ն ա շխ ա տ ա նքն՛երին ա ջա կ ց ե լո ւ կ ա պ ա կ ց ո ւթ յա մ բ և ա վ ե լա ց ր ե ց , որ մ ա ր գի տ ա ­

ր ա ծ ք ո ւ մ գ տ ն վ ո ղ ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի վ ե ր ա ն ո ր ո գ մ ա ն ո ւ ղ ղ ո ւ թ յա մ բ և ս կ ա ն հս տ ա կ կ ա զ մ վ ա ծ

ծ ր ա գ ր ե ր : Ն որին Ս ր բ ո ւթ յո ւն ը ո ղ էո ւն ե ց օրինա կելի ա յդ ն ա խ ա ձ ե ռ ն ո ւթ յո ւն ը և հա վա ստ իա ցրեց,

որ Ե կ ե ղ ե ցո ւ և մ ա ր դ պ ե տ ո ւթ յո ւն ն ե ր ի մ ի է և ս կ ի զ բ կ ա ռ ն ի ա շ խ ո ւ յժ գ ո ր ծ ա կ ց ո ւ թ յո ւ ն :

1996 Ա&ՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 185

186 Р-Գ * ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1996

«Ա ԶԳԱ ՊԱ ՏՈ ՒՄ »-Ի Դ ՀԱՏՈՐԸ

19-րդ դարի վերջին և 20-րդ դարի սկզբի՛ս, շուրջ քառորդ դար, հայ հոգևորականության ամենա գիտ ուն անձն և ա մենա բեղուն գրիչ ունեցողը հանդիսացավ Մաղսւքիա Արքեպիսկոպոս Օրմանյանը, որ 1896- 1908 տարիներին, հայության համար այդ ճակատագրական շրջանին, Թուրքիայի հայոց Պատրիարքն էր:

Օրմանյանի « Ազգապատում»-ի աոաջին երկու հատորները լույս տեսան Կ. Պոլսում 1913թ., նրա կենդանության օրոք, իսկ Գ հատորը չույս տեսավ Երուսաղեմի հայոց վանքում հեղինակի վախճանվելուց հետո, 1927թ.: Այս երեք հաստափոր հատորների նյութն ընդգրկում է Ա դարից մինչև Ժ Թ դա րի վերջը Հա յ Եկեղեցու, ինչպ ես նաև հայ ժողովրդի գրեթե ամբողջական պատմությունը, մինչև Խրիմյան Հայրիկի գահակալության տարիները:

Այստեղ ի պատիվ Տիրա յր Ծ. Վրդ. Տերվիշյա նի պետք է մեծ գնահատականքով նշել, որ երկարատև տարիների ծանր աշխատանքից հետ ո, քսա ն տարի առաջ (1976), հա յ մտ ա վորա կա նությա ն համար հրատարակեց հաստափոր մի հատոր «Ցրվա ցա նկ Ա զգապատում»-ի հա տ ուկ ա ն ո ւն ն ե ր ի վ ե ր ն ա գ ր ո վ , որ լո ւ յս տ եսա վ խ ն ա մ վ ա ծ ա շխ ա տ ա սիրութ յա մբ Լոս Ա ն ջե լե ս ո ւմ : Ո րով շա տ հ եշտ ա ցա վ հա նրա գիտ ա կա ն բ ն ո ւյթ ո ւնե ցող « Ա զգ ա պ ա տ ո ւմ »-ի ց օ գ տ վ ե յո ւ եղանակը:

Л

Մատթեոս Բ Իզմիրլյանից մինչև այս կողմ անցել է շուրջ 89 տարի (1907-1996 թթ.), երբ մեծ հեղաբեկումներ տեղի ունեցան հայ ժողովրդի կյանքում: Այս պատճառով էլ հրամայական անհրաժեշտություն էր դարձել եռահատորը հասցնելու մինչև մեր օրերը:

Ն երկա յիս մեր Լրջմիտ և գ ի տ ն ա կ ա ն հ ո գ և ո ր ա կ ա ն ն ե ր ի ց

ամերիկահայ Տ . Զա վեն Ավագ Քահանա Սրզումանյանը* հանձն է առեյ կատարելու այս գործը որպես Դ հասար: Հեղինակը ծրագրել է Դ հատորը բաժա նեյ 3 մասի (գրքի), հետևյալ ենթաբաժանումներով. -

1996 ԱՋՍ՜հԱԾԻՆ Р-Գ 187

Ш / Մատթեոս Բ Իզմիրյյա ն (1908-1910)Գևորգ Ե Սուրենյան (1911-1930)

բ / Խորեն Ա Մուրադբեկյան (1930-1955)Գևորգ Զ Չորեքչյա ն

գ ' վա զգեն Ա Պայճյան (1955-1994)Գարեգին Ա Սարգսյան (1955- մեր օրերը):

1995թ. « Ս. Վարդան» մատենաշարով Նյու Յորքում յույս տեսավ«.Ազգապատում-»-ի Դ եռամաս հա տ որի աոա ջին գիրքը /1910-1930) հանգուցյայ Զ գոն Եպիսկոպոս Տեր Հակոբյան հիմնադրամի միջոցներով: Ս կզբում տ ր վ ա ծ Երուսա ղեմի հա յոց Պա տ րիա րք Տ . Թ որգոմ Արք. Մանուկյանի և ԱՄՆ-ի հայոց Արևեյյան թեմի առաջնորդ Տ . Խաժակ Արք. Պ ա րսա մյա նի ք ա ջ ա լե ր ի չ խ ո ս ք ե ր ի ց հետ ո հ ե ղ ի ն ա կ ն իր շնորհակայությունն է հայտնում այյ սատարողներին, որոնք օգտակար են եղել այս դժվարին գործի իրականացմանը:

Գրքի նախագիտեյիքից հետո հեղինակը պատկերավոր կերպով և հաջորդաբար տալիս էԽ րիմյա ն Հայրիկից հետո կաթողիկոսական գահ բարձրացած հաջորդ երկու Հա յրա պետների' Մատթեոս Բ և Գևորգ Ե Կաթողիկոսների կյանքի և գործունեության մանրամասնությունները, եկեղեցու պատմությունն և ազգային-հասարակական ու քա ղա քա կա ն դ ր ո ւթ յո ւն ն ի ր ե յև է ջ ն ե ր ո վ : Օ ր մ ա ն յա ն ի գ ր ք ի ն մ ա ն հ եղ ի ն ա կ ը անդրադարձեյ է նաև ազգա յին նշանավոր գործիչների, բարերարների և հ ա յտ ն ի մ ա ր դ կ ա ն ց, Գ և ո ր գ յա ն ճ ե մ ա ր ա ն ի ն և ս ա ն ե ր ի ն , դասախոսներին և հոգևորականներին:

Սույն գիրքն ունի երկու բա ժին: Աոաջինը հատկացված է Մատթեոս Բ ի զ մ ի ր յյա ն Կ ա թողիկոսին, իսկ երկրորդը ' Գ ևորգ Ե Ս ուրենյա ն Կաթողիկոսին:

Աոաջինն ընդգրկում է 3149-3196 հա տ վա ծները (էջ 3-69), իսկ երկրորդը' 3197-3400 հատվածները (էջ 70-382):

վերջում տ րվա ծ է օգտ ա գործվա ծ հայերեն և օտար յեզուներով աղբյուրների ցուցակը: Այն երկսյուն է և ունի 98 ա նուն արժեքավոր գրքերի, թերթերի և հանդեսների ցանկ:

Ամեն ՚ավերջում տ րվա ծ է նյութերի ցանկը (էջ \1 - \Ш ):

* Ծնվել է Ալեքսանդրիսւյում (Եգիպտոս) 1933 р .: Հոգևորականի կոչում է ստացել 1954 թ-, մեկնել ե ԱՄՆ, սովորել Կոլումրիսւյի համալսարանում և ձեոք բերել Արվեստի և Բանասիրության մագիստրոսի և փիլիսոփայության Դոկտորի գիտական աստինանները: Հեղինակ է հայագիտական հայերեն և անգլերեն գրքերի (Սերեոս, Ղևոնդ Երեց, Կիրսւկոս Գանձակեցի և այլն): Ծառայել է ԱՄՆ-ի մի շարք եկեղեցիներում:

188 Р-Գ ' ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1996

Հիանալի այս գրքի (Դ) ամբողջ տեքստը շա րվա ծ է երկսյուն, դարձյալ Օրմանյանի հետևողությամբ:

Հեղինակն իր անկեղծ շնորհակալությունն է հայտնում Նյու Յորքի առաջնորդարանի դիվանա պետ ու իր երբեմնի դասընկեր Ն. Ք յու- վւելյա նին'«վա յելչորենշա րելու համար ամբողջ հատորը համակարգչին վ րա »: Իրոք որ սույն հատորը լույս է տեսել անթերի կերպով և առանց վրիպակների, մեծ ջանասիրությամբ, պատիվ բերելով և ' հեղինակին, ե ' շա րողին: Թղթի որակն և կազմը մեծ գոհացում են պատճառում:

վերջացնելու համար սույն գրությունը, տանք միայն երկու փոքր վրիպումներ:

1. Խոսելով Մատթեոս Բ Իզմիրւյան Կաթողիկոսի մահվան մասին (էջ 49), գրվա ծ է, որ նա վախճանվել է 1910 դեկտեմբերի 19-ին, ապա թաղումն ե էջմիածնում գումարված պատգամավորական ժողովը նույն թվա կա նին է կատ արվել, ա յնինչ վերջինիս տ ևա կա ն նա խապ ատ­րաստական աշխատանք է նախորդել:

2. Նույն էջում, կողքի սյունակում, գրվա ծ է, որ Մատթեոս Բ Կաթողիկոսը թա ղվա ծ է իր նախորդի՝ Խրիմյան Հայրիկի կողքին, այնինչ ա յդպ ես չ է : Մ ա յր տ ա ճա րի ա ր և մ տ յա ն մ ա սում գ տ ն վ ո ւմ է զա նգա կա տ ունը, որի հա րա վա յին կողմը գ տ նվ ո ւմ են Ն երսես Ե Աշտարակեցու, Գևորգ Ե-ի, Գևորգ Զ -ի , Վազգեն Ա-ի, Խրիմյան Հայրիկի և այլ Կաթողիկոսների շիրիմները: Մատթեոս Բ-ի շիրիմը գտ նվում է զա նգա կա տ ա ն հ յուսիսա յին կողմում ' Հ ո վ հ ա ն ն ե ս Ը և Գ ևորգ Դ Կաթողիկոսների կողքին:

Վերոհիշյալ այս երկու վրիպումներն երբեք չե ն նվա զեցնում այս հիանալի աշխատասիրության արժեքը մազաչափ իսկ և այն մեծ պատիվ է բերում շնորհազարդ հեղինակ Տեր Հորը:

Սրտանց մաղթենք Արժանապատիվ Տ . Զա վեն Ավագ Քահանային, որպեսզի իր տքնաջան աշխատանքով համբերություն և քաջառողջություն ունենա , սկսած այս ա րդյունա վետ գործը հաջողությա մբ ա վա րտ ին

հասցնելու:

Ն. Տեր-ՄիքայելյսւՆ

1 9 9 6 Ա&Ս՜ԻԱԾԻՆ Р-Գ 189

ՀՈՒՆԱՐԵՆ ԲՆԱԳՐՈՎ Ա Ն Հ Ա Յ Տ ՀԱ ՏՎԱ ԾՆԵՐ Ս. ՀՈ Վ ՀԱ Ն ՈՍԿԵԲԵՐԱՆԻ'

ԵԶԵԿԻԵԼԻ ՄԵԿՆՈՒԹՅԱՆ ՀԱ ՅԵՐԵՆ ԹԱՐԳՄԱՆՈՒԹՅՈՒՆԻՑ՜

Հա յ (և ոչ միա յն հայ) թա րգ­մանական մատենագրության մեջ մասնավոր կարևորություն ունեն հա տ կա պ ես ա յն մ ի ա վ ո ր ն ե ր ը , որոնց բնա գր եր ն այսօր անհայտ են: Կասկածից վեր է, որ այդպիսիք, լինելով բնա գրին համարժեք, ունեն պաամամշակութային, աղբյուրա­գիտ ա կա ն նշա նա կ ո ւթ յո ւն : Վայ թա րգմա նա կա ն գրականությունը հարուստ է նմա ն միա վորներով: Դ րա նց հ ետ ա զո տ ո ւմ ն ու հրա ­պարակումը իրենց նպաստը կարող են բերել ընդհանուր քրիստ ոնեա ­կան մտքի, եկեղեցական գրակա­նության ուսումնասիրման գործին: Ա յդօրինա կ մ ի ա վ ո ր ն ե ր ի ց են Տիեզերակա ն Եկեղեցու շողշողուն դեմքերից մեկի' Ս. Հովհա ն Ոսկե­բերանի'Եզեկիելի մարգարեության մեկնության հրապարակվող հատ­վածները, որոնք սոսկ վկայում են հունա րեն բնա գրով մեզ չհա սա ծ ա յդ ա շխ ա տ ո ւթ յա ն ե ր բ ե մ ն ի գոյության մա սին':

Ա բնա գիրն, ինչպ ես երևում է, այդ ա շխ ա տ ությա ն նա խ ա դրու­թյունն է, իսկ Բ -ն ' Լ է 1-14 համար­ների մեկնությունը: Սրանցից զատ հայերեն ձեռագրերում Ոսկեբերա­նի ա նունով հայտնի է ևս մի բնա ­գ ի ր ' « Յ ո վ հ ա ն ն ո ւ Ո սկեբերա նի Մ եկնութիւն Ե զեկիէլի. Յա ղա գս հանգուցելոցն ի Քրիստոս» (սկ. « Այլ թերեւս ոք առ լուծեալ եւ քակտեալ մարմինն հա յեսցի...»)խ որա գրով1: Այս միա վորը սա կ ա յն , ի ն չպ ե ս նկա տ ում է < . Բարսեղ Սարգիս- յա ն ը , ի ր ա կ ա ն ո ւմ մ ա սն է Ս. Գրիգոր Նյուսացու անվա մբ ձեռա­գրերում կենցաղավարող <ւՏեսու- թիւն ի մարդոյն կազմութիւն գլուխ յորում է իմն մասնաւորական յա ­ղագս աշխարհիս բնա խուզութիւն եւ գեղեցիկ իմն եւ պայծառ պատ- մութիւն» կամ «.Յաղագս բնութեա ն մարդոյ» խորագրով երկի ԻԵ գլխի3:

Ա բնա գիրը հրա տա րա կվում է հ ա մ ա ձա յն Մ ա շտ ոցի ա ն վ ա ն Մատենադարանի № 1981 (թ. 2 3 6 ա ֊

1 Մատենագիտական ընդհանուր տեղեկություններ տե՛ս О. АисЬеГ, ՏքԱ1 СНоуапш Շոտէօտէօաօ пе11а ШегаШга агтепа- « Х р и О О О Т О ( Л Х О » . р. 147 հղումն ըստ М. Сеегагй, ՇԽատ Райит Сгаесогит, V . II. Вгсрок-ТитЬоШ, 1974, р. 660:

2Սաշաոցի անվան Մատենադարան ձեո.. 1525,р . 166ш-170р, Երուսաղեմ, ձեո. 1ա, р. 259-261, Վենետիկ, ձեո. 214, թ. 25ր:

3 Մայր ցուցակ հայերեն ձեոազրսւց Մատենադարանին Միւիրարեանց ի վենետիկ: Հատոր Երկրորդ: Ցօրինեաց Հ. Բարսեղ վ. Սարգիսեան, Վենետիկ, 1924, էշ 244:

190 Р-Գ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

238ա) ձեռագրի, իսկ Բ-ն'*օ=*էօ=1007 (թ. 180ա-185բ). 7489 (թ. 164ա-166ա) ձեռագրերի:

1981

Ժ ո ղ ո վ ա ծ ո ւ : ժամա նակ' ԺԴ դ.: Գ ր ի չ' Կ յո ւ ր ա կ ո ս , Հ ո վ հ ա ն ն ե ս ,

Մ ո ւխ տ ի կ : Թ ե ր թ '259: Նյութ'թ ո ւ ղ թ :

Մեծություն' 16,5 х 12,5: Գրություն' մ ի ա ս յո ւ ն : Գիր' բ ո լո ր գ ի ր : Տ ո ղ ' 18- 2 9 * :

А=1007

ճառընտ իր: Ժամանակ' ԺԱ-ԺԲ դ դ .: վ ա յր ' Հ ո ռ ո մ ա ՚յր : Գ ր ի չ' Ա ռա քեր• Մ տ ա ցող' Հո վ հ ա ն ն ե ս քա հա նա : Թերթ' 466: Նյութ' թուղթ: Մ եծություն' 3 4 ,5 *2 4 : Գ րություն ' երկսյուն: Գիր'բոլորգիր: Տ ո ղ '25:

В=7489

ճառընտ իր: ժա մա նա կ' 1725- 1729թթ.: վա յր' Երուսաղեմ, Կ. Պոլիս: Գրիչ' Մարտիրոս երեց: Ստացող' Մարտիրոս երեց և որդին' տեր Բարդուղիմեոս: Թերթ' 471: Նյութ' թուղթ: Մեծություն' 29,5 х 20,5: Գրություն' երկսյուն: Գիր' նոտրգիր: Տ ո ղ ' 3&:

4 Տեռսւգրհրի նկարագրությունն ըստ Ցուցակ ձեոագրսւց Մաշտոցի անվան Մատենա­դարանի, Հատոր Ա, կազմեցին 0 . Եգսւն- յան, Ա. Զեյթունցյան, Փ. Անթարյսւն, երևան, 1965, կ 457, 689-690, Հատոր Р, Երևան, 1970, էշ 544-545:

Ա

Յ Ո Վ Հ Ա Ն Ն Ո Ի ՈՍԿԵԲԵՐԱՆԻ Ի Մ Ա ՐԳ Ա ՐԵՆ Ե Զ Ե Կ ԻԷԼ

Զի թէ հեռացուցեաւ եւ մերձեալ էր զնոսա ոչ այնպիսի մեծ նշան զ ի ւր ո յ ի ւնա մ ոցն տ ա յր նոցա Ա ստ ուա ծ զ մ ա ր գ ա ր է ո ւթ ե ն է ն : Նա եւ ա յյ ոմն կա մի ց ո ւցա ն ե լ զնորա թողուլ զնոսա եւ ասէր, թէ պա տգա մ պատուական էր եւ ոչ գոյր տեսիլ գիտութեան որոշէր նա եւ ինքեա նք իսկ մարգարէին զա յն դնէինթողմա ն նշա ն.« ոչ գո, ասեն, ի ժա մա նա կի յա յս մ ի կ ի շխ ա ն մարգարէ» եւ ա յլն: Եւ Ովսէէ ասէ. «.Ոչ գոյր սեղան եւ ոչ պատարագ, ոչ քահանա եւ ոչ աոաջնորդ իջա- նէր ի Բ ա բելոն»': ինձ այսպէս թուի, թէ Յովակիմաւ. զի ոչ միայն լինէր թերութիւն նոցա, ա յլ' բա զում եւ ա զգի ա զգի: Տես զնորա սրբութիւն եւ կամ զգուշութիւն, թէ որպէս էր կա մ որպ էս պ ա հէր զհ ր էա կ ա ն աւրէնսն, որ կայրն ի մէջ բարբա- րոսացն, որպէս եւ աո Դանիէլիւն եղեւ յոյժդժուարութեամբ'ոչ ա պ ա ֊ ք է “ն ա յն լի ն է ր վա սն երկեղին Աստուծոյ: Ցուցանէր Աստուած զԻւր զաւրութիւն ի մէջ առւսքինութեան սրբոցն, զի հրէա յքնթէպ էտ եւ յիւր- եանց բնակութենէն էին, ոչ պահէին զկամս Նորա: Իսկ այժմ թէպէտ եւ յերկիր աւտար երթաին' պահելով պահէին եւ յիւրեա նց սովորութեան

֊կ ա ի ն մնա ին: Այս գրեցաւ, զի մի

1 Ովսէ Գ 4

1 9 9 6 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 191

երկնչիցիմք ի վշսւացն եւ ի չա ր- չարանա ցն, յորժամ վասն առաքի- նութեան ընդ մեզ ունիցիմք: Կրկին շուրջ զմա րգա րէին կաին պատե- րւսզմունք յիւրոցն եւ յաւտարացն եւ առւսւել յիւրոցն, ք ա ն զի բա րբա - րոսքն առաւել ակնածէին ի նմանէ, որպէս եւ յԵրեմիւսէ, նոյնպէս նմա մարւո եւ կռիւ յա զգա յնոցն: Ասէ թէ ընդ քահանւսյութեան ընկալաւ եւ զ մ ա ր գ ա ր է ո ւթ ի ւն , վ ա ս ն զ ի ԻԵ (քսան եւ հինգ) աս էր, յորմէ հետէ ոչ էր քա հա նեա լ, որպէս եւ ասէ մարգարէն, թ է ' « Ոչ գո իշխ ա ն եւ ա ռա ջնորդ վա սն նուա զութեա ն մա րգա րէիցն*2, բա յց Եզեկիէլ ոչ էր ի համար ա մ բ ա ր շ ս ւա ց ն ք ա ն զ ի նա միայն, ըսսւ Դաւթայ ասէր « Ոչ ոք է արդար եւ ոչ մի, եւ ոչ ոք է, որ ի մ ա ն ա »*: Եւ միւս եւս չա ր , զի առանց իշխանութեան էին: Դժուար ո ւս մ ո ւն ք ա յն ո ւհ ե տ ե ւ կ եցեա լք աւտա ր ա ւրինա ւք դժուա րին եւ անհնարին էր առ նոսա խրա տ ն եւ ուսումն, աղ միշտ սւեսանէր զնոսա հա ւա սա ր մ ի մ եա նց ա ն դա րձ ի բա րի: Գիսւէին մարգարէքն գաւառ ոչ զխ ա ղա ղութիւն կամ զպատե- րազմ, այլ զմիշսւ լսելն Ասսւուծոյ ոչ ասէին, թ է ընդէր մարգարէանամք ա նշա հ եւ ա նա ւգուսւ. ոչ երբէք զայսպիսի ա սէին: Արդ, զի ՛ն չ կա- միցի նմ ա յա յւո ա ռ ն ե լ ե ր ե ս ք քէրովբէիցն նոր իմն եւ զարմանալի եւ նմա միա յնոյ յա ռա ջ երեւեա լ: Ասաց վասն քէրովբէիցն եւՄովսէս, թէ' Հրաման ետ Աստուած քէրով- բէին շուրջանակի պահել ւ(ճանա­

պարհ ծաոոյն կենաց*, կոչիւր ք է ֊ րովբէն վւաոաց եւ ի վրան ժամուն: Յիշէ զնոսին Դաւիթ եւ Եսաի եւ Դա նիէլ.*Ո ր նստիսդ իքէրովբէս»5: Ել ոմն յա րտ ա քնոցն ասէ. Լուր, որ նստիս ի քէրովբէա կա ն յաթոռ: Այլ յայտնագոյն զնոսա գրէ մարգարէն, զի եթէ մի իցեն եւ եթէ բա զումք չգ ի տ եմ ք ի յերկրի կամ յերկինս յերկրի եւ ի դրախտին ասելն յա յտ - նի է, եւ զի յերկինս ցուցաւ, ցուցանի եւ այժմ յաւդս. թուի, թէ բա զումք են, որպէս Հրեշտակք եւ Հրեշտակա- պետք եւ Աթոոքն, եթէ կամիք նախ զա նունս նոցա իմա նա լ, թ է զինչ յա յտ ա ռնեն, ք ա ն զի ա նունն քէ- րովբէի2՛ յեբրա եցոցն ի մերս թարգ- մանեալ է յաճախ գիտութիւն, զոր եւ կարգ բ ա ն ի ն բա զմա տ եսա կն ասի, այս է ՝ յա մ ե ն ա յն կողմա նց աչաւորս, ւուսաւորս, որպէս ի ձեռն կերպարանաց իմն այնու Աստուած զիւր զաւրութիւն մեզ ցուցանէ որ­պէ՞ս կամ զիա ՜րդ, զի յորժա մ հուր երեւի' զծախողն եւ զմաքրողն նշա- նա կէ, եւ յո ր ժ ա մ ' ծ ե ր ո ւն ի ' զի- մ ա ս տ ո ւթ եա ն ը ն տ ր ո ւթ ի ւն , եւ յորժամ' սպիտակ' զա նհնութիւն, եւ յո ր ժ ա մ ' ի հ ա ն դ եր ձ ս կա րմիրս' զպ ա տ երա զմողա կա նն եւ յորժա մ յԱթոռ նստեա լ' զդատաւորականն, իսկ յորժամ ծուխ երեւեալ' զտ ա ն- ջողա կա նն: Իսկ յորժա մ զքէրովբէն պատմէ այսպէս իմա. յորժա մ բա զ- մաչեայս ցուցանէ' զլուսաւորութիւն իմա եւ յորժամ թեւս' զբարձրութիւն եւ յորժամ նստեալ ի սուրբսն' հա ն- գուցեաւս զԱստուած, նոյնպ էս եւ

'* Ձեռագրում հաւքպարշտացն:2 Դան. Գ 38:3Սաղ.տ* ձ:

2* Ձեռագրում՝ քերոբի:ՀԾննգ. Գ 24:* Սաղ. ՂԸ 1> Եսայի ԼԻ 16:

հրեշտակք բա զում ա նգա մ մար- գետս աւտարաւտիս: Նոյնպէս եւդակերպ երեւեաչ, բա զում անգա մ Քրիստ ոս ասէ. « Որ հայի ի կին ձիք' զգերութիւն նշանակելով, բա - մարդ ի պատճառս ցանկութեան, զում անգամ եւ գոյն ձիոցն թեւա- ա նդէն շնացաւ ընդ նմա »7: Եւ ըն- ւորքի նշանակ զա ւրութեան,քա ն- դ է ՜ր ա մ ե ն ա յն տ ե ս ա ն է զ ն ա , զի բա ն ոչ կարէ այնպէս երեւեցու- քա նզի Դանիէլ նստեալ տեսանէր ցանեչ, որպէս դէմք: Վասն այնորիկ «զ < ի ն աւուրցն»Տ, նոյնպէս Եզեկիէլ եւ նկա րիչք ցուցա նեն զկերպ ա- եւ Եսաի եւ Դաւիթ ասէ. «Որ նստիս րանս գունոցն եւ երանգոցն գրեն ի քրովբէս, յա յտ նեա ց»9, եւ Երե- զձեւս անփոփոխ ի մի վայր երբեմն միաս յայտ առնէ, թէ' « Միշտ նստի զ պ ա տ ե ր ա զմ ն բա ր ձա ցեա լ եւ յա ւիտ եա ն»10: Եւրնդէր ասէ Դաւիթ, երկրի եւ ծովու ցասման եւ մահու թէ' « Այժմ յարեայց, ասէ Տ է ր »ո : Զի նկարեալ կերպարանեն զպատե- նստելն մշտնջենաւորութեան նշա- րա զմ, զփ ա յյա տ ա կունս, զորոտ - նակ է, ապա զիարդ եւ Դաւիթ ասէ. մունս եւ որ ինչ նման է սոցին: Մի' « Արի Տէր եւ մի'զաւրասցի մարդ-»12: հաւս կարծեսցուք վասնթեւոցն՝այլ՝ Տեսա նեն զՆա եւ այլք ոմանք յոտ ն զա ւրութիւնս ա յնպ իսիս, ք ա ն զ ի կանգուն որպէս Եսաի ասէ. «Այս ով թեւաւորս տեսանեմք: Ել զԴա նիէլ է, որ դիմեայ գա յԵդովմա » 13: Եւ այլ առ Գաբրիէլիւ բա զում ա նգա մ եւ ոմն ի վերա սեղանոյ կա նգուն: Իսկ զյաղթութեանթեւաւոր գրէն զնմա - Աբրահամ ի վա նսն իւր ընկալաւ ն ո ւթ ի ւն վ ա ս ն ա ր ա գո ւթ եա ն զ Ն ա :Զ ի ՛ն չ ինչ արդեաւք մշտնջե- հ ա ն դ ի ս ա ց ո ւց ա ն ե լ կա մ ին, զ ի նաւոր նստ ելն Նորա յա յտ արար երբեմն իջեալ դադարեալ եւ երբեմն զընտրութեան մարգարէն եւ ասէ, թռուցեա լ վա ղվա ղէ եւ ոչ երբէք թէ' Աթոռն մշտնջենաւոր զ ի շխ ա ֊ դ ա դա րէ առ մա րդկա ն, եւ զի ի նութիւն յա յտ արար, որպէս թագա- վերուստ ուրեմն յերկնից յաղթու- ւորք եւ իշխա նք սովորաբար կոչին թեան է եւ ոչ ի մէնջ լի նի : Բազումք յաթոռ նստ եա լ: Վասն այսորիկ եւ եւ նման ցանկութենէ զթեւաւորսն Պաւղոս ասէ. «Ո ր է ընդ աշմէ Աս- գ ր է ն զ ա ր ա գ ո ւթ ի ւն ա խ տ ի ցն տուծոյ եւ նստի ի վեր քա ն զամե- ցուցանելով, եւ զի ոչ ժամանակաւ նա յն Իշխա նութիւնս եւ զՊետ ու- հասանեն, այւ տեսեալ եւ նոյնժա- թ իւնս»'*:մայն, զա խ տ սն ընկա լեա լ: Վասն Այլ, եթէ կամիս, ի գլուխ բա նիս որոյ ա սէ ոմն. «Մ ի ՛ զննէր զգեղ եկեսցոլքաւտար»6, նաեւ մի ՚պ ա տ ա հէր կնոջ «Ե ւ եղեւ ա սէ յերեսներորդումպոռնկի եւ մի' լկնիր ը ն դ երեսս _______________նորա : ի բա ց փախիր եւ մի' դա- 7 Սատթ. է 2 8 :

դարեսցես, եւ այնպէս վաղ վաղ ակի * ԴանԻԿ Ը 9:անցանիցեն ընդ ջուրս աւտարս եւ ՂԸ 1:

- ,ս Աղբ 0 19:_______________ ‘ ՛Սաղ. ԺԱ6:

12 Սաղ. թ 2 0 :

6 Սիրաք Թ 8: 13ԵսայիԿԳ1:|4Կողոս. Գ 1:

192 Р-Գ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1996

1 9 9 6 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 193

ասիհ ի չորրորդում ամսեանն, որ ա տ հինգ էր ամսոյն, եւ ես էի ի մէջ գերութեան (Ա 1). Սկիւղ աս ասէ. « Ես էի ի մ էջ պ ա ն դ խ տ ո ւթ ե ա ն », Թ էոդիսւոն եւ Միմաքոս <ւի մէջ նժդեհութեան» ասացին, եւթանա- սունքն « գերեւարութիւն» նշանա­կեցին, եւ այլք « փոխումն» ասացին, իբրեւ այն, թէ որպէս անպիսւանս ոմ ա նս յա յլ երկիր ի Տ ե ա ռ ն է սւեղափոխեաչք:

8 Ո Հ Ա Ն Ն Ո Ի ՈՍԿԵԲԵՐԱՆԻ Յ Ե Զ Ե Կ Ի էԼ Ե Ա Ն Մ Ե Կ Ն Ո Ւ Թ Ե Ն Է Ն

«Ե ւ ե ղ ե ւ ի վ եր ա ] ի մ ձ ե ո ն Տ ե ս ա ն ե ւ եհ ս ւն զ ի ս հոգին. Տ ե ս ւ ո ն » (Լէ 1):

Ցորժամ1 կամի Ասւոուած նշանս ա ռ ն ե լ կա մ կ եր պ ա րա նս ի ն չ երե ս ա ց2 ց ո ւց ա ն ե լ եւ կամի զմա րդիկ սւեսողս3 ա ռնել ի ր ի ն *' առանց ամբոխելոյ հրապարակաց կամ քա ղա քա ց գործէ զսքանչելիսն, որով5 զՄովսէս եհան ի լեա ռնն եւ Ք ր ի ս տ ո ս ' զա շա կ ե ր տ ս ն : Տ ե ս 6, զ ե ր թ ա լն նորա ոչ ը ստ կա րգի աւրինաւոր գնացից յընթացս ոտից գնայր, այլ ասէ.

« Ե ղ ե ւ ի վ ե ր ա } ի մ ձ ե ո ն Տ ե ս ւո ն ,

ե ւ եհ ս ւն զ ի ս հ ո գ ի ն Տ ե ս ւ ո ն » .

Ո րպ էս զ Ա մ բա կ ո ւմ ա ոեա լ զվարսիցն յԵրուսաղէմէի Բաբելոն7

եդ զ ն ա , եւ յե տ ո յ Հ ո գ ի Տ ե ա ռ ն յափշտակեաց զՓիլիպպոս, եւ գտաւ յԱ զ ո վ տ ո ս եւ ա ւետ ա ր ա ն էր

զՔ ր ի ս տ ո ս * * : Նոյնպ էս եւ աստՏ Եզեկիէլ մարգարէն9 եւ դարձեալ, զի յաւժարեցուցանէ զմիտս նորա, զի զգա ստ ա սցի10 առ ի տ եսա նեյ զհրաշալի տեսիլն, որ լինելոց էր: Յայտ է ո եթէ առ մեծ ինչ նշանակս կոչէ զնա Աստուած, ապա թ է ո չ ' ոչ տանէր զնա այնպէս:

« Ե ն ս ւսւր սււ ե դ զ ի ս ի ս է շ դ ս ւշւո ի ն ».

Ը ն դ է՜ր ա րգելքի , զի ամենա յն ուրէք համարձակապէսթէ կամեսցի' կարասցէ տ եսա նել: Եւ ոչ որպէս հ ե թ ա ն ո ս ք , որ ի խ ա ւա ր ի ն ու յաղջա մղջին եւ յա ներեւոյթ տեղւոջ առնեն զշաղփաղփանս իւրեա նց:

« Ե ւ ա յն չի է ր ո ս կ ե ր ա ւք մարդ կա ն».

Ք ա ն զ ի բ ա ր բ ա ր ո ս ք 13 ոչ ի ն չ փ ոյթ ա ռ ն ե ն թ ա ղ ե լ զ մ ա ր դ ի կ ' ա նկեա լքի սուր պատերազմաւ, զի ոչ կարծի նոցա ամբարշտութիւն եւ անսրբութեան գործք անտես առնել զոսկերս դիա կա նց:

Ե ւ շ ր շ ե ց ո յց զ ի ս շ ո ւ ր շ

զ ո ս կ ե լս ո ւք ն : Ե ւ ա հ ա բ ա զ ո ւմ ք յո յժ է ի ն ի վ ե ր ա ] ե ր ե ս ա ց դ ա շ տ ի ն (Լէ)

Առ ի տեսանել եւ ի 14 զննել եւ ճանաչել հաւաստեաւ զբնութիւնս ոսկերա ցն, զի ոչ առ ա չա ւք իցէ տեսիլն, քա նզի բա զումս տեսանէր զ ն ո ս ա յո Լ ո վ ո ւթ ե ա մ բք յո յժ ցամաքեալք յո յժ : Դու համարեա թէ ոչ է ի ն ի ս կ չո ր ա ց ե ա լ ա ր ե - գա կնա կէզ տա պով ջերմութեա մբ կամ թ է զգեցեա լ մարմնով էին, այլ բ ա զ ո ւմ է ա ռ ա ւե լո ւթ ի ւն , որ պատրաստ է ցուցա նել զհա նդէս սքա նչելեա ցն գործելո յ Արարչին Ա ս տ ո ւծո յ15. զ ի ո ՜ւր յա ռ ն ի ց ե ն

1* Տե՞ս Գործք Ը 40:

194 Р-Գ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1996

ա ՛ն չա փ բ ա զ մ ո ւթ ի ւն մ եռելո ց, թեպէտ եւ կարի ոք անամաւթիցէ' ոչ լի ն ի կարող դնել պաւոճաոք եւ բա րուրք, որպէս առ Ղազարաւն Մարթա զգարշ հոտոյն րսռաջագպն ա սէր. «Ա ր դ , հոսւեալ է, ք ա ն զ ի չորեքաւրեա էж 2* : Թոյլ տա այնմ լինել, ամենայն ուրեք զա յն գործէր, յա մէր եւ թոյլ տայր չորէքա ւրեա լի ն ե լ, զի հ ա ն ցէ զնոցա պ ա տ- ճա ռսն, զի յո ր ժ ա մ զա ր մ ա ն ք սքա նչելեա ցլինի'մի'ոք անհաւատ լիցի ի յա րութ եա ն, զի ա նձա մբ զանձն ոչ յառաջ ձգէր ժամանակ մի ղաւղեաշ, զի ինքեա նք իսկւինիցին վկայք իրա ցն: Նոյնպէս առ կոյրն, որ կոչեն զհա յրն եւ զմա յրն, զի ինքեա նք իսկ վկա յեսցեն: Կարէր նշանս ինչ յայտնագոյնս առնել, զի մի կարասցեն ասել, թ է ոչ էր կոյր, ա յլ թ ո յլ տա ա ն ձա ն ց ի ւր եա ն ց յաղթել իրացն ճշմարտութեան: Զի թեպէտ երկեան ծնաւղքն, սակայն ճշմարտութիւն յա յտ նի երեւեցաւ, թեպէտ եւ կամեցաւ ի հրէիցն ակն ա ծե լ՝ զբժ ի շկ ն թ ա ք ո ւցա ն ե լո վ , սա կա յն վա սն որդւո յն իւրեա նց խ ո ստ ո վ ա ն յի ն է ի ն , եւ զս քա ն - չե լի սն յա յտ նէին ասելով, թէ ոչ գ ի տ եմ ք , թ է որպ էս տ եսա նեմ ք այժմ1Տ, վա սնզի ոչ ակն առնուին Յիսուսի: Այնյայտ իսկ է, զստու- գութիւն ծածկ էին եւ զեղեա լսն ոչ հա նէին ի վեր, ապա յա յտ է, թէ զ ո չե ղ ե ա յս ն բ ն ա ւ ոչ ո ւն է ի ն յանձիւն17:

«Ց ս ս հ ս ք ե ս ւլք ]ո յժ » (Լ է 2) Յամենայն կողմանց անյոյսք ե լ՜

թափուրք յոյժ, զի ոսկր18 թեպէտ ի

2* 8ովհ. ԺԱ 33:

մարմնի է, հեռի է ի կենդանութենէ անդամոցն, իսկ յորժամ վախճանի եւ բ ա զ ո ւմ ժա մա նա կ ա ն ցա ն ի ' ո ՚ր չա փ եւ ս: Կարող էր Աստուած ա ռա նց մ ա րմ նո յ եւ ոսկերա ց ցուցանել զաւրութիւն միայն, այլ ոչ այնպէս հաւատարիմ լինէր, որպէս առաջի կայր ա ւրինա կն: Առաւել զ ա ր մ ա ն ք ա յն է ի ն , զի նոքա յա ր ի ց ե ն : Ել թ է ա յլ մա րմին յարուցանէ մեզ կամ գոյացուցանէ, ապա ոչ հոսնեա լ եւ չոր ա ցե ա յ ոսկերքն յա ռնէին, զի մի ոք ընդ յերկար ժամանակն հրաժարեսցէ19 եւ չունիցի ակն դարձի գերութեան, ց ո ւց ա ն է ր վկա յ դ ա ր ձ ի ն 20 զչորացեայ եւ զցամւսքեալ ոսկերսն յարուցեալ: Տեսանես, զի նշանն մեծ էր ք ա ն զ ի ր ս ն : Զ ի նո րքսհա ւա տ ա ս ցո ւք մեր ցա մ ա քեա լ ոսկերացս եւ մարմնոցս յարութեան եւ դառնալ հոգւոյս յիւրաքանչիւր մարմին հրամանաւն Աստուծոյ ի վերջին աւրն21:

« Ե ւ ս ա է ց ի ս Տ է ր . ո ր դ ի մւսրդոյ ի ց է * թ է կ ե ն դ ա ն ի լի ն ի ց ի ն ո ս կ ե ր ք դ

ս ւ յդ ո ք ի կ » (ԼԻ 3). Որպէս22 ցՄովսէս հարցանէր.

« Զ ի ՛ն չ է այդ, որ ի ձեռին ք ո է », զ ի նա խ մ ա ր գ ա ր էն խ ո ս տ ո - վա նեսցի, թ է մեռեայ ոսկերք ե ն : Ո րպ էս Մ ո վ սէս պ ա տ ա սխ ա նի տայր, թէ' գա ւա զա ն է, նոյնպէս եւ այս մարգարէս ասէ. « Տ է ր Տ է ր դ ո ւ գի սւես զ ս ւ յդ » (Լի 3): Բազում իմաս- տութեամբ եւ յո յժ հա ւա տ ով լի է պատասխանիս, զի թէ ասացեալ էր, թ է ոչ կենդանասցին եւ Աստուած կենդա նա ցուցա նէր, սուտ լի ն էր մա րգա րէն վա սն այնորիկ ասէր. Դու գիտ ես զ ա յս : Եւ ը ն դ է ՜ր ոչ ա սա ց, ե թ է կ ա մ ի ս ' կ ե ց ց ե ն :

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 195

վերա գոյն անցանէր, քա ն զմար- դկան բնութք։ւն, զի ոչ որպէս կարէ Աստուած ա ռնէ ի ն չ, ա յլ, որպէս պ ա տ շա ճ է ժա մ ա նա կին, զա յն գործէ:

«Ե ն ա ս է ց ի ս 8 էր . ո ր դ ի մ ա ր դ ո յ մ ա ր գ ա ր ե ս ւց ի վ ե ր ա յ ո ս կ հ ր ւս ց դ ս պ դ ո ր ի կ » (Լ է 4):

Ել ր ն դ է ՜ր ի ն ք ն ոչ ա ռնիցէ2* զայն, այլ մարգարէին բարբառովն յա րուցա նէ: Ք ա նզի վասն դարձի գերութ եա ն ն ո վ ի ն բ ա ր բա ռ ո վ ն ա սա ց: Եւ զա ռ յա պ ա յ լի ն ե լո ց ն նովաւ հաստատէր, վա սնզի մարդ- կան տայ Աստուած կարողութիւն զա յն առնել, որպէս առաքեւովքն' զզաւրութիւն իւր առաւել ցուցանէր, ըստ Իւր ում բա նին. « Որ հաւատա յիս, զգործսն, զոր ես գործեմ եւ նո- ք ա առաւեչ գործեսցեն» 3* : Եւ որ այլոց կարէ տալ զայնպիսի զա ւ- րութիւն եւ25 յորժա մ ա ռնէ նմա նէ զհաստատութիւն իրին հաւատոյ: Ապա ասէր ցմա րգա րէն հրաման տալով.

«Մ ա ր գ ա ր ե ա ց ի վ ե ր ա ] ո ս կ ե -

ր ա ց դ ա յդ ո ց ի կ » (Լ է 4), ա յսինքն ' հ ր ա մ ա յե ա ի շխ ա ն ա բ ա ր , ա սա եւ26ւինի. մա րգա րէութիւն զիրսն կ ո չէ , ք ա ն զ ի մ ա ր գ ա ր էո ւթ ի ւն ա ւրինա կ զա ւրութ իւն է բ ա ն ի ն : Մեռեալ եւ ցամաքած ոսկերացն ի դա շտ ին կենդա նութիւն շնորհէր: Նոյնպէս եւ ի ճեռն հրեշտակացն լինելոց է27. Ձայն փողոյն28 յարու- թ ի ւն ա մ ե ն ա յն ա շխ ա ր հ ի : Դ ու նշա նա կեսջիր յա ռա ջա գոյն29 զոր լի նելո ց է, եւ ապա ես ի վերջին աւուրն զա յն արարից30:

« Ե ւ ա ս ա ս ց ե ս ց դ ո ս ա . Ո սկերք

ցա մ ա ք Խ ս լ$ լո ս ս ր ո ւք զ բ ս ւն Տ ե ա ո ն . ա լս պ է ս ա ս է Տ է ր ց ո ս կ ե ր ս դ ց ա յ- դ ո ս ի կ . Ա հա ւա սիկ ե ս ա ծե մ ի վ եր ա ]

ձ ե ր շ ո ւն չ կ ենդա ն՛ի ե ւ սսսց շ ի լս , ե ւ ա ծի ց ի վ եր ա ] ձ եր մ ա ր մ ի ն ս , ե ւ ձ գ ե - ցից ի վ ե ր ա յ ձ ե ր մ ո ր թ » (Լ է 5-6):

Եւ այն, զի մարգարէին էր բա նն եւ հ ր ա մ ա ն ն ' Ա ստ ուծո յ եւ զա ւր ութ ի ւն : ի ս կ ի ր ն ա մենա յն մա րգա րէին բ ա ն ի ն զհետ գա յր. « մարմին» , « մորթ», « ջ ի լք » ,« շունչ » եւ այլ ա մենա յն ոչ այլուստ կամ աւտար, այլ ի իւրա քա նչիւր ուրուք ի ւր ն ա մ ե ն ա յն : Եւ ա յն ի միում վայրկենի հրաշագործէր31 :

Տ ե ս ա ն ե ՜ս , զի յո չ ն չ է ա ռ ն է , որպէս յիսկզբա նն ասաց եւ եղեն, հ ր ա մ ա յե ա ց եւ հ ա ս տ ա տ ե ց ա ն արարածք, նոյնպ էս եւ ի կատա­րածի աշխարհի լինելոց է:

« Եւ սւաց զհոգի իմ ի ձեզ, եւ լինիջիք կենդանիք»32

Հոգի եւ շունչ միասին33 ի Գրոց Աստուծոյ հոգի շունչ կենդա նու- թեա ն ասի աստ:

« Ել34 ծանիջիք, թէ ես եմ Տ է ր » (Լէ 6) հա ւա ստ եա ւ կենդա նութ իւն է ճա նա չելն զՏէր « Որ հաւատա յիս' ընդունի զկեա նս» 4* եւ «ծա նիցեն, զի անուն Ք ո Տէր է » 5Ո5:

« Եւ մա րգա րէա ցա , որպ էս հրամաեսւց ի ն ձ Տ է ր : Եւ եղեւ բարբառ ի մարգարէանսզն իմում: Եւ ահա շարժումն, եւ մերձեցաւ ոսկր աո ոսկր առ իւրաքա նչիւր յսսդս» (Լէ ?Ч.-

Այս36 եւ ի հասարակաց յա րու- թեա ն լի ն ե լո ց է, զի զերծուցա նէ

8ովհ. ժ 25: 4 * 8ովհ. Տ 47:5 * Սաղ. ЗР 19:

աո ի /ուսումն, եւ զի ոչ ինքնակամ ւինելոց է այն, այլ ի վերուստ յԱս- տուծոյ հրա մա յեա լ, իմա նա լ, թէ ա ս տ ո ւա ծա յի ն զա ւր ո ւթ ե ա ն է գործն37, եւ շարժումն վասն Աստու- ծոյ հպաւորութեան լինէր: Տեսակաւ իրա ւք նկարեալ զյա րութիւն յետ սորուն եւ միւս անգա մ գալստեանն Քրիստոսի: ՓողնՅՏ նշանակէ զյա- րութիւն տիեզերաց, զի ոչ այլ զաւ- րութիւն կարէ զա յն գործել:

« Եւ տ եսի եւ ա հա ջ ի լք եւ մարմինք պատէին եւ ձգէին ի վերա] նոցա մորթք, եւ շունչ ոչ գոյր ի նոսա » (Լէ 8):

Հա յեա ց դու ը ն դ եղեալ զա ր­մանս, եւ ոչ յանկարծաւրէն, զի որ­պէս աոաջին մարդն ստեղծեալ39, նոյնպէս եւ40 ոսկերքն, զի մի' կար- ծիցես, եթէ հոգոյն41 է յարութիւն կամ նորա զաւրութեան է գործն: Նախ զա ն ա ւթ ն ստ եղծա նէր եւ ապա զբնա կիչն մուծանէր: Եւ42 ոչ ի փոքր ժամու տայր, այլ բա զում ժամս ի խաւսման կայր Աստուած եւ Ի մէջ շ ն չ ո յն եւ մ ա ր մ ն ո յն , զի գիտասցեն, թէ ի ներքս ի յա րգա ն- դ ի ն ս տ ա նի մ ա ն ո ւկ ն եւ ապա բ ն ա կ է շո ւն չ ի ստ եղծուա ծին ի հաստատեալ անդամսն, եւ յաւրի- նեա լ կերպ ա րա նն եւ ոչ շո ւն չն ստեղծա նէ զմարմինն, նոյնպէս եւ յիսկզբա նն փ նէր Ադամայ43:

« Եւ ասէ ցիս Տէր, որդի մսւրդոյ մա րգա րեա ց ի վերա } շ ն չո յն եւ ասասցես ցշունչսն**: Այսպէս ասէ Տէր. եկ շունչ ի չորից հողմոց եւ փ չե ա ի մ ե ոեա լս յա յս ո ր ի կ եւ կեցցեն» (Լէ 9):

Զ ի չո ր ս կ ո ղ մ ա շխ ա ր հ ին 45 գ ր ե ա լ է ի ն , ի չո ր ի ց կ ող մ ա նց

բնակչաց երկրի ածցէ զնոսա, վասն այնորիկ ասէ. ի չորից կողմանց լիցի ա ւգ ն ա կ ա ն ո ւթ ի ւն : Զ ի ա յն , որ զ շ ո ւն չն ա մ ե ն ա յն ո ւր ե ք կա րէ ժողովել եւ ամփոփել ի մի վայր, կարէ եւ զորդիսն Իսրայէյի, ուր եւ ի ցեն ցրուեա լք, յի ւր ե ա ն ց բ ն ա ֊ կութիւն ածել46: Բայց դու իմա ոչ զմիտս եւ ոչ զկենդանութիւն եւ ոչ այլ ինչ արտաքո քա ն զշունչն, այլ ամենայն ինչ հոգոյն է, թէ շունչ ասի կամ ջիլք կամ նեարդք կամ ոսկերք ի հոգի կենդանութիւն եղել մարդն:

« Ե լ մ ա ր գ ա ր էա ցա , որպ էս հրա մա յեա ց ի ն ձ Տ է ր : Եւ եմուտ նոսա շունչ, եւ եղեն կենդա նիք: Եւ կանգնեցան47 կա ցինիվերա յ ոտից իւրեա նց ժողովուրդք բա զում յո յժ յո յժ» (Լ է 10):

Տե ՛ս , զի ի ձեոն մա րգա րէին նշանք ւինէին, զի պատուական եւ ը ն դ ո ւն ե լի լի ն ի ց ի մա րգա րէու- թիւն4*, զի ոչ թ է վայրապար ինչ լիցի: Ել տես՝ որպէս վասն գերու- թեան աոնէր նշան կաթսա յեռա ն­դ ուն ի վերա կա յծա կա նցն հրոյ եդեալ եւ ախս, նոյնպէս եւ մար- գարէն վասն ի գերութիւն վարեալ ժողովրդեանն զերծեր զգյուխ ն եւ զ մ ո ր ո ւս ն : Ն ո յն պ էս եւ վ ա ս ն դա ր ձի ն նշա նա կ ա ռնէ, ք ա ն զ ի Դանիէլ դէմս տ եսա նէր մա րգա- րէութեամբ, իսկ Եզեկիէլ զգործոյն ցուցա նէր զզա ւրութիւն իւրա ւքն հանդերձ՝ առ ի հաւանեցուցանել զժողովուրդն*9:

« Եւ խաւսեցսււ ը ն դ յիս Տէր եւ ա սէ. Ո սկերքդ ա յդ ո ք ի կ տ ո ւն դ Իսրայէւի է » (Լ է 11):

Ք ա ն զ ի առ ո ս կ ե ր ս ն եւ առ ժողովուրդն ձգէր զառյապա լինե- լոցն զընդհանրական50 յարութիւն,

196 Р-Գ - ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1996

զտեսղոսն, թէ մերձ են զարմանքն

է

1 9 9 6 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 197

զի թէ առնուազսն եւ աո սակաւսն աւուրն բա զում մարմինք ննջեցելոց ա յնլինէր ,դիւրինէԱ ստ ուծոյեւա ռ “ ՐԲոց յա ր ե ա ն » « * .• Վ կա յէ եւ բա զումսն զյարութեան գործել: մ ա ր գ ա ր էն Ե սա յի , ք ա ր ո զ է .

« Ա հա ւա սիկ ևս բ ա ց ի ց զ գ ե - «Յա րիցեն մեռեալք եւ կանգնեսցին ր ե զ մ ա ն ս ձեր եւ հ ա ն ի ց զ ձ ե զ ա մ ե ն ե ք ե ա ն , որ ե դ ե ա լ ե ն ի ժողովուրդ ինձ. եւ սւարայց զձեզ գերեզմ ա նի» * : Եւ Պաւղոս ասէ. յերկիրն Իսրայէշի» (Լ է 12): « < *է ա յսու կ ե ն ա ւք ս մ ի ա յն

«Խ ա ւսեցա եւ արարից, ա սէ Տէր թւսա ցեա լ եմք, ապա ողորմելի եմք Տ է ր » (Լ է 14): Քան 4 ամենայն մա րդիկք»10* եւ թէ'

Ք ա ն զի զերկիրն բա բելա ցւոց « Իւրա քա նչիւր ոք ը ն դ ո ւն ե լո ց է գերեզման կոչեաց եւ վիհ, ուստի ԻլՐոՎ մարմնով, զոր ինչ գործեաց ա զ ա տ ե ա լք ա կ ն ա ր կ ո ւթ ե ա մ բն զհատուցումն բա րեա ց գործոցն եւ Աստուծոյ' Սադաի Տէր զա ւրութ- չա րեա ց յ»54; 11*

եանց ելա նէին, նոյնպ էս եւ մեո- եալք'ի գերեզմա նա ցի յետ ին աւրն:Բ ա յց ա յսոքիկ գր ե ցա ն ր ն դ դ է մա յնո ցի կ , ո ր ք թ ե ր ա հ ա ւա տ ե ն ՏՍՐԸՆԹԵՐՑՈԻՄՆԵՐյարութեան մեռելոցն մարմնոց եւաոասպեւական տողս յեռուն իւր- 11ձԶի յորժա մ: 2 & չիք երեսաց: 3 եանց փրկութեան րնդդէմ կռուելով А տեսող: 4 В իրի: 5 В որպէս եւ: 6 В

զմարմնոյն ապականութիւն, որ ի ԱԱ1/1 */*/“ • Տե ս : 7 В Բ ա բելովն: 8 А

հրոյ եւ ի ջրոյ ի ձկանց եւ ի գա զա - ձՒՔ ա ստ: 9 А չիք մա րգա րէն: 10 А նաց բազում վկայութեամբ եւ յաւրի- սգաստացի: И В Յա յտ նի է : 12В չիք նակաւ յա ն դ ի մ ա ն էն զն ո ս ա : Զ ի րնդէր ա րդելք: 13 հբա րբա ոոսք: 14 ք ա ն զա յս զ ի ՛ն չ աղ ծիծա ղ ելի . А չի ք ի : 15 В ս ք ա ն չե ւա գ ո ր ծի ն զԱստուածԱրարիչ խ ոստ ովա նելեւ Ա ս ^ ո ւծ ո յ փ խ . ս ք ա ն չ ե ^ ա ց ն .. . զոր յա նգոյից ի ւինեչութիւն եւ ի Աստուծոյ: 16 А աժմ: 1 7 В ծածկել ոչ գոյութիւն էած, ասել, թէ յետ քա կ- կարէին. զի եղեա լքն վկայէին փխ. մա նն ա նկա րութիւն է վերստ ին ծածկէին... յա նձին: 18 В ոսկերք: 19 յարուցանել, որ եւ ի ն ք ն ' Ստեղծիչն В յոսկերսն յարուցանէր Աստուած, խոստացաւ, « զ ի եկեսցէժամանակ, 4Ի Գ ոք ե ր կ ա ր ն ժա մ ա նա կ զի ամենեքեա ն, որ ի գերեզմա նս թերա հա ւա տ իցի փ խ . ո սկերքն... կա յցեն, լո ւի ց ե ն ձա յնի Ո րդւոյն հրաժարեսցէ: 20 В չիք դա րձին: 21 Աստուծո, եւ եկեսցեն ա ր տ ա ք ս »*: А ձԻքԶԻ նոՐՔս հա ւա տ ա սցուք... Եւ զարթունս իրա ցնի մաւտոյ եցոյց ՎեՐ2Ին ատն:22ԻւՈրդպէս : В Որպէս ի տ ունն Այրոսի եւ յորդի այրոյն եւ Ա ս ™ ւա ծ : 23 А մա րգա րէր: 24 В

6 * Ցովհ. ե 28-29:7 * Տե'ս Մարկ. Ե 22, Ղուկ. Ը 41, 8ովհ. ԺԱ

43-44:

® Մաւոթ. ՒԷ 52:^ եսայի ԻԶ 19:1 0 * Ա Կորնթ. ԺԵ 19:1 յ * Р Կորնթ. Ъ 10:

198 Р-Գ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1996

յարուցանէ փխ. առնիցէ: 25 В չիք եւ: 26 В չի ք ե ւ: 27 В չի ք եւ ի... լի ն ե լո ց է : 28 В ւիողոյնհրեշաակապեւոին: 29 Вյառաջագոյն աւբինակաւդ: 30 А ա ռնեմ : 31 А չ ի ք Եւ ա յն զի մա բգա րէին էր բ ա ն ն ... իրն ա մենա յն: 32 В կենդա նի: 33 В միապէս: 34 В չիք եւ: 35 В չիք « Որ հաւաւոա... Տէր է » : 36 А Այսպէս: 37 В գործ: 38 В զի փողն: 39 Ադամայ սսւեղծանիլն փխ. առաջին մարդն սսւեղծեալ: 40В եւ առ: 41В հոգոյն: 42 В չիք եւ: 43 В Բայց դու յիմա, զի միտք եւ կենդա նութիւն եւ ամենայն ինչ հոգւոյն է, շունչ եւ ջիչք եւ նիարդք եւ ոսկերք, զի ի հոգի կենդանութեան եղել մարդն:44 А ձեռա գիրը Կորոգելիս թիւրիմացաբար այսւոեղ (թ. 184 աբ) այչ բնագրից («Չորրորդ շաբաթին երեքշաբթի աւուրն» թ. 162 աբ, 184 աբ, 163ա -6բ), թ երթ է կցուել. « / / / նդերձս, վա սնզի ծածկեաչ կայր Քրիստոսի տնաւրինութիւն... ի դժոխոց եւ ի մա հուա նէ///», ինչը ա րձա նա գրուա ծ է ձեռա գրիս ընդարձակ նկարսւգրութեան մեջ:45 В երկրին փխ. աշխարհին: 46 В

ա ծեչ: Նոյնպ էս եւ ա ոա քեսցէ զընսւրեալս իլր ի չորից հողմոց ի վերջին օրն եւ բնակեցուցանէ ըսսւ ա րժա նեա ցն: Նոյնպ էս եւզբաժանեաչ հոգի եւ զմարմին ի միասին կապ է (չիք Բայց դու իմա... եղեւ մարդն): 47 А կանկնեցան: 48 В մարգարէութիւն վասն դարձի գերութեան: վասնզի գերութեան առնէր զնշա ն, որպէս Երե մի այ կաթսա եռա նդեա ն սւեսանէր ի վերայ կայծականց հրոյ եդեա յ' նոյնպէս եւ նոյն մարգարէս վասն գեր ութեան գնա յոյ ժողովրդեան զերծ էր զգլուխն եւ զմորուսն: 49 В զժողովուրդն վասն դա րձին եւ մ եռե յո յն յա րո ւթ եա ն : 50 Аզընթհանրական: 51 В չիք Սադաի Տէր զաւրութեանց: 52 А զաւրու- թեանց որում փառք յաւիւոեանս: Շա ր.չիք: 53Զեռ. Ասւեղծեղծիչն: 54 եւ չա ր ե ա ց: Արդ ա նհուն էվկայութիւնս ի Սուրբ Գրոց վասն այս բանիցս, զոր գրեցաւ ի փառս ամենասուրբ Երրորդութեան' Հաւր եւ Որդւոյ եւ Սուրբ Հոգւոյն. Ամէն:

ՀԱԿՈԲ ՔՅՈՍԵՅԱՆ

ԲԱՐՁՐԱՐՎԵՍՏ ԳՈՐԾԵՐԻ Ա ՐԱ ՐԻՉԸ(ճարւուսրապեւո Բաղդասար Սրզումւսնյանի

ծննդյան 80-ամյակի առթիվ)

Հանրապետության վաստակավոր ճարտարապետ Բաղդասար Արզու- մանյանը ստեղծագործական բեղուն ճանապարհ էր անցկ, երբ Լուսահոգի Վեհափաո Հայրապետ Վաղգեն Ա-ի հրավերով ներգրավվեց Մայր Աթոռի ճարտարապետական հանձնախմբի կազմում' իր բազմաշնորհ ունակու­թյուններով ծաոայկու Հայ Աոաքկական Եկեղեցու յուսավորչահիմն գահին: Վաստակաշատ ճարտարապետը ծնվեյ է 1916 թ. հունվարի 1-ին, Սիսիանի շրջանի Մազրա (այժմ' Բարձրավան) գյուղում: Ի ծնե գեղասեր, նկարչական շնորհքով օժտված պատանին իր միջնակարգ կրթությունը ստացեյ է տեղի

դպրոցում: Փոխադրվկով Երևան, ուսանկ Է Աւեքսանդր Թամանյանի անվան շինարարական տեխնիկումում, որն ավարտեյով 1936թ., որպես տեխնիկ աշխատ կ

Է Երևանի ճարտարապետական արվեստանոցներում:Մասնագիտության մեջ կատարեւագործվեյու նպատակով 1938 թ.

ընդունվեւ Է Երևանի պուիտեխնիկական ինստիտուտի շինարարական ֆակողտետը, որտեղից 1941 թ. զորակոչվկ Է բանակ: Որպես հրետանային զորամասի զինվոր մասնակցկ Է տարբեր մարտերի, գերմանա-ֆաշիստական

հորդաներից մի քանի քաղաքների ազատագրմանը, հասկ Քյոնիքսբերգ քաղաք: Մարտական երկու շքանշաններով ու մեդաւներով պարգևատրված հրետանային զորքերի կապիտանի կոչման արժանացած Բաղդասար Արզումանյանը 1946 թ.

զորացրվկ Է:

Նույն թվականի սեպտեմբերից շարունակում է ուսումը' այն ավարսւեյով

1949 թվականին:Շուրջ քառասուն տարի (որից 20-ը' «Երևաննախագիծ» ինստիտուտում,

Բաղդասար Արզումանյանը ապրեց ստեղծագործական ակտիվ կյանքով' իր մասնակցությունը բերեյով Երևանի, Վանաձորի ու այյ բնակավայրերի կառուցապատման ազգանվեր գործին: Անհատապես և հեղինակային կազմով նա մասնակցկ է մի շարք կարևորագույն հասարակական շենքերի ու բնակկի համալիրների նախագծմանը, որոնց իրականացմամբ հարստացրկ է նորօրյա հայ ճարտարապետության գանձարանը: Մեծ է ցուցակը իր գործերի, ուստի բավարարվենք դրանցից աոավկ կարևորների հիշատակմամբ:

Որպես համահեղինակ ճարտարապետ Հովհաննես Մարգարյանի նա մասնակցկ է Վանաճոր քաղաքի հասարակական գլխավոր կենտրոնի հոյաշեն ճարտարապետական անսամբլի ստեղծմանը' դրանում ներաոկով քաղաքային խորհուրդը, « Գուգարք» հյուրանոցը ու բնակկի շենքերը: Իր նախագծերով են կաոուցվկ Ծաղկաձորի, Հանքավանի և Վանաձորի պիոներական ճամբարները: ճարտարապետներ Հովհաննես Մարգարյանի և Օմավոն Ազատյանի հետ համատեղ է ստեղծվել Երևանի Մաթեմատիկական մեքենաների գիտահե­տազոտական ինստիտուտի խոշորածավալ համալիրի նախագիծը: Իր և Շմավոն

Ազատյանի համատեղ նախագծերով են կաոուցվկ Երևանի հիմնադրման 2750- ամյակին նվիրված«էրեբունի» և Սամարղանդի հիմնադրման2450-ամյակներին նվիրված թանգարանները: Նա հեղինակն է (Արեգ Իսրայկյանի ե Սարգիս Ներսիսյանի հեղինակակցությամբ) Երևանի մետրոպպիտենի « Սասունցի Դավիթ» կայարանի: ճարտարապետների մի այւ խումբ գյխավորկով, Բաղ­դասար Արզումանյանը իրականացրկ է « Մոսկվա» կինոթատրոնի հիմնական վերակառուցումը: Ավկի ծանրակշիռ է նրա ներդրումը Երևանի կոնյակի գործա­րանի ճարտարապետական համաչիրի կառուցման մեջ: Իր նախագծով է իրականացվկ այդ գործարանի համՕւեսի սրահը, իսկ Լցման արտադրամասի նոր մասնաշենքի համար ինքը, հեղինակակիցներ Սարգիս Ներսիսյանի և Հասմիկ Այեքսանյանի հետ. արժանացել է խորհրդային Միության Գեղարվեստի ակադեմիայի ոսկե մեղայի:

ճարտարապետական իր պրակտիկ գործունեությունը Բաղդասար Արզումանյանը տասնամյակներ շարունակ զուգակցեյ է հայկական ճարտարապետության հուշարձանների ուսումնասիրության հետ' դրանց չափագրման միջոցով: Օմավոն Ազատյանի հետ միասին հեղինակ է հարյուրավոր թերթերի հասնող չափագրությունների: Այդ շնորհակալ աշխատանքը միևնույն ժամանակ նպաստեյ է խորամուխ լինեյուն մեր քարակերտ գանձերի կառուցողական և գեղարվեստական հնարանքներում, մոտիկից ծանոթանայան

200 Р-Գ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

ճարտարապետական մաԸրամասներին Ու զարդարվեստի բազմապիսի հորինվածքներին, որի դրական կնիքը նկատելի է նրա հետագա ստեղծա­գործություններում: Իր երկարատև ու արդյունավետ ճարտարապետական գործու­նեության համար նա պարգևատրվկ է « Պատվո նշան» շքանշանով:

Ոչ ւրիվ թվարկմամբ այդպիսի վաստակով է ճարտարապետ Բաղդասար Արզումանյանը ներգրավվեչ Մայր Աթոոի ճարտարապետական հանձնախմբի կազմում, որպեսզի իր ծառայությունը մատուցի Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս Վազգեն Ա-ի շինարարական-գեղարվեստական ծրագրերի իրագործմանը:

Մայր Աթոռում նրա ճարտարապետական գործերի շարքին Են պատ­

կանում Մայրավանքի Վանատուն-հյուրանոցի, Նոր Վեհարանի բակի հարավ­արևմտյան կողմում կառուցված Ալեք և Մարի Մանուկյանի անվան « Գանձա­տուն» կոչված հոյաշեն թանգարանը (որի համար արժանացկ է բարերարի շնորհակալագրին) շենքերը: Նույն բակում նրա նախագծով են կառուցված « Սփյուռք » հուշակոթողը և մի աղբյուր-հուշարձան: Աղբյուր-հուշարձաններ են կառուցվել նաև Գեղարդավանքի և Արարատյան թեմի առաջնորդարանի բակերում: Իր նախագծով է իրականացված կաթողիկոսական օնիքսե գահը Նոր Վեհարանի գահասրահում, վերակառուցման ընթացքում Են գտնվում Երևանի Սուրբ Հովհաննես եկեղեցին ու Հայ դպրության տունը Օշականամ:

Լայն ու բազմապիսի ընդգրկում ունեն Բաղդասար Արզումանյանի ստեղծագործական հնարավորությունները: Նրա հեղինակությամբ լույս է տեսկ « Հայկական Եկեղեցիներ» գիրքը: Նա ոչ միայն ճարտարապետ է ու փորձառու ինժեներ-շինարար, այլև շնորհալի նկարիչ, գրաֆիկ, մանրանկարիչ, նուրբ

գծագրիչ, խաչքարերի հորինող, կիրառական արվեստի բազմատեսակ գործերի

արարիչ:Ոչ պակաս հաջողությամբ նա հանդես է Եկել որպես գրքերի,

կաթողիկոսական կոնդակի, « էջմիածին» ամսագրի շապիկի, կաթողիկոսական գավազանագլուխների, եկեղեցական հանդերձանքի ու սպասքների, շքանշանների, « Հայկական Այբուբենի», « Ոսկե խաչի», խորհրդային Հայաս­տանի և Հայաստանի Հանրապետության գերբերի ձևավորման, ինչպես նաև

բազմապիսի այլ գործերում:Այս առիթով նպատակահարմար ենք համարում ներկա հոդվածին կցկ

Սուրբ էջմիածնի Մայր Աթոոի համար Վեհափաո ՀայրապԵտ Վազգեն Ա-ի պատվերով նրա կատարած գործերի լիակատար ցուցակը, որպեսզի այն հրատարակմամբ արձանագրվի:

Ավագացած տարիքում ճարտարապետ Բաղդասար Արզումանյանը շարունակում է ապրկ ստեղծագործական ակտիվ կյանքով: Իր նախագծով է կառուցվում Սպիտակի եկեղեցին: Վազգեն Ա-ի անունը կրող Սևանի դպրանոցի

1 9 9 6 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 2 01

202 Р-Գ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1 9 9 6

բակում կաոուցեշու համար նախագծկ է եկեղեցի: Ամիսներ առաջ նորընտիր Կաթողիկոս Գարեգին Ա-ի գլխավորած խմբում նա մասնակցեց իր նախագծով Օդեսա քաղաքում կառուցված Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցու օծման հանդիսավոր արարողությանը:

Բազմաբեղուն ճարտարապետին ու արվեստի շնորհաշատ վարպետին մաղթենք քաջառողջության, արևշատություն և ստեղծագործական նվաճումների բազմապատկում:

Վանատուն-հյուրանոց Մայր տաճարի հարավային կողմում,« Ղազար ապատ» շենքի շարունակության վրա (1966 թ.).

« Այեք և Մարի Մանուկյան Գանձատուն» (1980 թ.).« Սփյուռք» հուշարձան-կոթող (1988 թ.).Աղբյուր-հուշարձան Գեղարդավանքում(1986թ.).Եկեղեցի Սպիտակ քաղաքում (1990 թ.). խաչքար Փարիզի հայոց եկեղեցու համար (1983թ.).Կաթողիկոսական գահ օնիքսից, բազկաթոռներ, արծվագործեր (1960 թ.). Կաթողիկոսի ընդունարանի ձևավորում (գրասեղան, գրապահարաններ) (1963թ.). Հայ դպրության թանգարան Օշականում (1966 թ.).Ս. Հովհաննես եկեղեցու վերակառուցում Երևան քաղաքում (1974 թ.).Աղբյուր-հուշարձան Արարատյան հայրապետական թեմի առաջնորդարանի

բակում (1993 թ.). խաչքար Մայր Աթոո Ս. էջմիածնի մուտքի մոտ (1991 թ.).Տապանաքար Ն. Ս. 0 . Տ. Տ. Վազգեն Ա Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսի (1980թ.). Մեսրոպ Մաշտոցի դամբարանի ձևավորում(1988 թ .).Վեհարանի գյխավոր դուռ (1978թ.). •Ս. Մարինե եկեղեցու ս. սեղան (1962թ.).Ս. Կատերինե եկեղեցու ս. սեղանը Սանկտ Պետերբուրգում (1993թ.). Նահատակաց հուշարձան Սանկտ Պետերբուրգում (1993 թ.):

Գրաֆիկական, գեղարվեստական և կիրառական արվեստի աշխատանքներ

« էջմիածին» ամսագրի և « Նորին Սուրբ Օծություն Տ . Տ . Վազգեն Ա Ամենայն Հայոց Հայրապետի ուղևորությունների» գրքերի ձևավորում.

Եղեռնի 50-ամյակին նվիրված կոնդակի ձևավորում.

1996 ԷՋՄԻԱԾԻՆ Р-Գ 2 0 3

Մեսրոպյան Այբուբեն (ոսկուց).

Մեծ խաչ (ոսկուց).խ ո ր հր դ ա յին Հա յա ստ ա նի գ ե ր բ (ոսկուց).

Հա յա ստ ա նի Հա նրա պ ետ ությա ն գ ե ր բ (ոսկուց).

Ս. էջմիածնի Մայր տաճարի մանրակերտ (ոսկուց' զարդարված

ադամանդներով).ԲարեԱեֆ Տ. Տ. Վազգեն Ա-ի պորտրետով հայրապետության

Երեսունամյակի աոթիվ (հիշատակ Արարատյան թեմից). կաթողիկոսական արծիվ-պանակե (ոսկուց).Կաթողիկոսական պանակեներ (ոսկուց և արծաթից).Կաթողիկոսական չանջախաչ (ոսկուց' զարդարված զմրուխտե քարերով).

Թևավոր մեծ խաչ եր Մայր Աթոոի, Լոնդոնի Ս. Սարգիս, Սանկտ Պետերբուրգի Ս. Կատերինե եկեղեցիների համար (արծաթից).

Վարդապետական յանջախաչեր (արծաթից, ոսկուց).Կա թողիկոսա կա ն գա վա զա ններ և ա սա ններ (ոսկուց).

Մեռոնի սկիհներ (ոսկուց և արծաթից).Շքանշաններ' « Գրիգոր Լուսավորիչ» , « Մեսրոպ Մաշտոց և Սահակ Պարթև»,

« ՆԵբսես Շնորհայի».Տ. Տ. Վազգեն Ա-ի պատարագի հայրապետական զգեստ (երկու տարբերակով).

Արծվագորգի և գորգի էսքիզներ, մաշի սպասքի ձևավորում, կաթողիկոսական կնիք.Հա րսա նյա ց թ ա գե ր .

Լանջախաչերի և մատանիների էսքիզներ հայ հոգևորականների համար. Հայաստանի Հանրապետության զինանշան (ոսկուց և արծաթից).Գիրք-աչբոմ «Հայկական եկեղեցիներ» (էջմիածին, 1970թ.):

Տ ս ւր բ ե ր պ ա տ վ ե ր ն ե ր ո վ ն ա խ ա գ ծ վ ա ծ և կ ա ռ ո ւց վ ա ծ ե ն

Աղբյուր-հուշարձան Արարատյան հայրապետական թեմի առաջնորդարանի բակում.

Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին Օդեսա քաղաքում.Սևանա կղզում և Դվին գյուղում կաոացվկիք եկեղեցիների նախագծեր:

Պ ր ո ֆ . Վսւրաւլդատ. Հ ա ր ո ւթ յո ւն յա ն

ՎԱՆԵՑԻ ՔԱՆԴԱԿԱԳՈՐԾԸ

Խ ր ի մ յա ն Հ ա յ ­

ր ի կ ի դ ա ս ը ն կ ե ր Գ և ո ր գ

Խ ո ւ գ ա վ ե ր դ յա ն ը պ ա տ ա ­

ն ե կ ա ն տ ա ր ի ն ե ր ի ց ն վ ի ր ­

վ ո ւ մ է ն կ ա ր չ ո ւ թ յա ն ը և

ք ա ն դ ա կ ա գ ո ր ծ ո ւ թ յ ա ն

ա ր վ ե ս տ ի ն : Մ ա ն կ ո ւ ­

թ յ ո ւ ն ի ց ն ա ս ի ր ե լ է ն կ ա ­

ր ե լ և փ ա յ տ ի ց , ծ ա ռ ի

ճ յ ո ւ ղ ե ր ի ց , տ ա խ տ ա կ ի

կ տ ո ր ն ե ր ի ց պ ա տ ր ա ս տ ե լ

ու. ք ա ն դ ա կ ե լ զ ա ն ա զ ա ն

խ ա ղ ա լ ի ք ն ե ր : Ի ր ա յ դ

ա շ խ ա տ ա ն ք ն ե ր ի ն մ ա ս -

ն ա կ ի ց է դ ա ր ձ ն ո ւ մ ի ր

ղ ա ս ը ն կ ե ր ո ջ ը ' ա պ ա գ ա

Ա մ ե ն ա յն Հ ա յ ո ց Կ ա թ ո ­

ղ ի կ ո ս ի ն ՚ Խ ր ի մ յ ա ն

Հ ա յ ր ի կ ի ն :

Գ և ո ր գ ի ծ ն ո ղ ­

ն ե ր ը տ ե ս ն ե լո վ , ո ր ի ր ե ն ց

տ ղ ա ն լ ո ւ ր է Հ ա կ ո ւ մ ն ե ր

ո ւ ն ի դ ե պ ի

ն կ ա ր չ ո ւ թ յ ո ւ ն ը և

ք ա ն դ ա կ ա գ ո ր ծ ո ւ թ յո ւ ն ը ,

ո ր ո շ ո ւ մ ե ն ն ր ա ն ո ւ ղ ա ր կ ե լ Կ. Պ ո լի ս ' մ ա ս ն ա գ ի տ ա կ ա ն կ ր թ ո ւ թ յո ւ ն ս տ ա ն ա լո ւ Հ ա մ ա ր :

Ն ր ա ն ց խ ր ա խ ո ւ ս ո ւ մ է ն ա և Խ ր ի մ յա ն Հ ա յր ի կ ը , ո ր ի ն ս ի ր ո ւ մ և Հ ա ր գ ո ւ մ է ի ն

Գ և ո ր գ ի ծ ն ո ղ ն ե ր ը :

Վ ա ն ե ց ի ն կ ա ր ի չ - ք ա ն գ ա կ ա գ ո ր ծ Գ և ո ր գ Ա լխ ա ս ի Խ ո ւ գ ա վ ե ր դ յա ն ը ս ո վ ո ր ո ւ մ է

Կ. Պ ո լս ո ւ մ 1 8 5 0 - 1 8 6 0 թ թ " Ա յ գ տ ա ր ի ն ե ր ի ը ն թ ա ց ք ո ւ մ , տ ա ր ր ե ր ա ռ ի թ ն ե ր ո վ Խ ր ի մ յա ն

Հ ա յր ի կ ը ե ր բ Վ ա ն ի ց մ ե կ ն ո ւ մ է Կ. Պ ո լի ս , Հ ա ն դ ի պ ո ւ մ է ի ր մ տ ե ր ի մ ր ն կ ե ր ո ք ր ' Գ և ո ր գ ի ն :

Խ ր ի մ յա ն Հ ա յր ի կ ը , տ ե ս ն ե լո վ և ք ն ն ե լ ո վ Գ և ո ր գ ի ն կ ա ր չա կ ա ն ն ո ր ա շ խ ա տ ա ն ք ն ե ր ը ,

շ ա տ է ո ւ ր ա խ ա ն ո ւ մ , ո ր ի ր բ ա ր ե կ ա մ ն ո ւ ն ի լ ո ւ ր Հ Հ ա ջ ո ղ ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ի ր

ս տ ե ղ ծ ա գ ո ր ծ ա կ ա ն ա շ խ ա տ ա ն ք ն ե ր ո ւ մ :

Խ ր ի մ յա ն Հ ա յ ր ի կ ը ո գ և ո ր ո ւ մ է Գ և ո ր գ ի ն , ց ա ն կ ա ն ո ւ մ ն ր ա ն ն ո ր ա ն ո ր

ս տ ե ղ ծ ա գ ո ր ծ ա կ ա ն Հ ա ջ ո ղ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ր ա շ խ ա տ ա ն ք ն ե ր ո ւ մ :

Ա յ դ տ ա ր ի ն ե ր ի ն Խ ր ի մ յա ն Հ ա յր ի կ ն ա ր դ ե ն ո ւ ն ե ր վ ճ ռ ա կ ա ն ա զ դ ե ց ո ւ թ յո ւ ն

վ ա ն ո ւ մ : Ն ա ո ւ ս ո ւ ց ի չ է ր և կ ր թ ա կ ա ն տ ե ս ո ւ չ , բ ա ն ա ս տ ե ղ ծ , խ մ բ ա գ ի ր , դ ա ս տ ի ա ր ա կ

և Հ ր ա պ ա ր ա կ ա խ ո ս ,վ ա ն ե ց ի ն կ ա ր ի չ - ք ա ն գ ա կ ա գ ո ր ծ Գ և ո ր գ Խ ո ւ գ ա վ ե ր գ յ ա ն ը Կ . Պ ո լ ս ո ւ մ

մ ա ս ն ա գ ի տ ա կ ա ն կ ր թ ո ւ թ յո ւ ն ը ս տ ա ն ա լ ո ւ ց Հ ե տ ո , վ ե ր ա դ ա ռ ն ո ւ մ է վ ա ն և Խ ր ի մ յա ն

Հ ա յր ի կ ի ա ռ ա ջ ա ր կ ո ւ թ յա մ բ ո ւ խ ո ր հ ր դ ո վ ձ ե ռ ն ա մ ո ւ խ լ ի ն ո ւ մ տ ե ղ ի ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի ,

վ ա ն ք ե ր ի , դ պ ր ո ց ն ե ր ի , կ ր թ օ ջ ա խ ն ե ր ի ւ վ ե ր ա ն ո ր ո գ մ ա ն ա շ խ ա տ ա ն ք ն ե ր ի ն , ն ո ր

ս ր ր ա ս լա ա կ ե ր ն ե ր ն կ ա ր ո ւ մ :

1 8 9 2 թ . Խ ր ի մ յա ն Հ ա յր ի կ ը ե ր ր ը ն տ ր վ ո ւ մ է Ա մ ե ն ա յն Հ ա յ ո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս , ո ր ո շ

է /ա մ ա ն ա կ ա ն ց . Հ ա տ ո ւ կ Հ ր ա վ ե ր ո վ , ն կ ա ր ի չ - ք ա ն գ ա կ ա գ ո ր ծ Գ և ո ր գ Ա լ խ ա ս ի

Խ ո ւ դ ա վ ե ր գ յա ն ի ն վ ա ն ի ց կ ա ն չ ո ւ մ Է ի ր մ ո տ ' Ս. Է ջ մ ի ա ծ ի ն :

Ա մ ե ն ա յն Հ ա յ ո ց Կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ը Գ և ո ր գ ի ն ծ ա ն ո թ ա ց ն ո ւ մ Է ի ր ա պ ա գ ա ծ ր ա գ ր ե ր ի ն '

կ ա պ վ ա ծ Ս . Է ջ մ ի ա ծ ն ի ե կ ե ղ ե ց ի ն ե ր ի , վ ա ն ք ե ր ի վ ե ր ա ն ո ր ո գ մ ա ն ա շ խ ա տ ա ն ք ն ե ր ի ն :

Ն կ ա ր ի չ Գ և ո ր գ ը մ ե ծ խ ա ն դ ա վ ա ռ ո ւ թ յա մ բ ը ն դ ո ւ ն ո ւ մ Է Խ ր ի մ յա ն Հ ա յր ի կ ի

ա ռ ա ջ ա ր կ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ն ո ւ ց ա ն կ ո ւ թ յ ո ւ ն ն ե ր ը և ի ր ն պ ա ս տ ը բ ե ր ո ւ մ դ ր ա ն ց ի բ ա -

կ ա ն ա ց մ ա ն լլՏ

Տ ա ր ի ն ե ր ա ն ց Խ ր ի մ յա ն Հ ա յր ի կ ը , ի ր խ ո ր ծ ե ր ո ւ թ յ ա ն Հ ա ս ա կ ո ւ մ , Գ և ո ր գ ի ն

խ ն դ ր ո ւ մ Է ն ա և , ո ր ն ա ն ա խ օ ր ո ք պ ա տ ր ա ս տ ի ո ւ ք ա ն դ ա կ ի ի ր գ ե ր ե զ մ ա ն ա ք ա ր ը :

Գ և ո ր գ ի Հ ա մ ա ր Խ ր ի մ յա ն Հ ա յր ի կ ի ա յ դ խ ն դ ր ա ն ք ը լ ի ն ո ւ մ Է ա ն ս պ ա ս ե լի :

Ն ա ի Հ ա ր կ ե չ ի մ ե ր ժ ո ւ մ և ձ ե ռ ն ա մ ո ւ խ Է լ ի ն ո ւ մ ա յ դ պ ա տ վ ա վ ո ր գ ո ր ծ ի ն , ք ա ն ի

ո ր ա յ դ խ ն դ ր ա ն ք ն ի ր ե ն ա ո յս Հ ա ր կ ե լ Էր ի ր մ տ ե ր ի մ բ ա ր ե կ ա մ ն ո ւ ը ն կ ե ր ը :

Ն ե ր կ ա յո ւ մ ս Ս. Է շ մ ի ա ծ ն ի Մ ա յր տ ա ճ ա ր ի ա վ ա գ դ ռ ա ն ա ռ ա Հ Խ ր ի մ յա ն Հ ա յր ի կ ի

շ ի ր ի մ ի վ ր ա տ ե ղ ա դ ր վ ա ծ տ ա պ ա ն ա ք ա ր ը պ ա տ ր ա ս տ ե լ և ք ա ն դ ա կ ե լ Է վ ա ն ե ց ի ն կ ա ր ի չ -

ք ա ն գ ա կ ա գ ո ր ծ Գ և ո ր գ Խ ո ւ գ ա վ ե ր գ յ ա ն ը :

Մ ի ն չ Խ ր ի մ յա ն Հ ա յր ի կ ի վ ա խ ճ ա ն վ ե լ ը ա վ ա ր տ ե լո վ ա շ խ ա տ ա ն ք ը , ա յ ն թ ո ղ ն ո ւ մ

Է Ա. Է շ մ ի ա ծ ն ո ւ մ ' ի Հ ի շ ա տ ա կ Հ ա յ ո ց Հ ա յր ի կ ի :

Խ ր ի մ յա ն Հ ա յ ր ի կ ը վ ա խ ճ ա ն վ ո ւ մ է 1 9 0 7 թ . , ի ս կ վ ա ն ե ց ի ն կ ա ր ի չ - ք ա ն դ ա -

կ ա գ ո ր ծ ը ' 1 9 1 5 թ . վ ա ն ո ւ մ , գ ա ղ թ ի ց մ ե կ ա մ ի ս ա ռ ա է :

վ ա ն ո ւ մ ն կ ա ր ի չ Գ և ո ր գ ի տ ո ւ ն ը գ տ ն վ ո ւ մ է ր վ ա ն ի Ա յգ ե ս տ ա ն ի Խ ա չ փ ո ղ ա ն ո ւ մ ,

Պ ս տ ի կ *ք Հ յա ն դ ի չի ա ն ո ւ ն ո վ կ ո չ վ ո ղ ա ղ բ յ ո ւ ր ի դ ի մ ա ց : Ն ր ա ե ր կ հ ա ր կ ա ն ի տ ա ն մ ե ծ

ս ե ն յա կ ի կ ե ն տ ր ո ն ո ւ մ դ ր վ ա ծ է ր և ա յ ն զ ա ր դ ա ր ո ւ մ է ր ն կ ա ր ի չ Գ և ո ր գ ի ձ ե ռ ք ո վ

ն կ ա ր վ ա ծ Խ ր ի մ յա ն Հ ա յր ի կ ի մ ե ծ ա դ ի ր ն կ ա ր ը :

Ն կ ա ր ի չ Գ և ո ր գ ը մ ի ա ռ ա ն ձ ի ն ա ռ ի թ ո վ ն կ ա ր ո ւ մ է ն ա և ա յ դ տ ա ր ի ն ե ր ի Պ ա ր ս ի ց

Շ ա Հ ի մ ե ծ ա դ ի ր դ ի մ ա ն կ ա ր ը և ո ւ ղ ա ր կ ո ւ մ վ ե ր ջ ի ն ի ս ն վ ե ր :

Գ և ո ր գ ը Պ ա ր ս ի ց Շ ա Հ ի ց ս տ ա ն ո ւ մ է պ ա տ ա ս խ ա ն ն վ ե ր ' ա ր ծ ա թ յա բ ռ ն ա կ ո վ

ս ո ւ ր , կ ր ծ ք ա ն շ ա ն և պ ա տ վ ո գ ի ր , ո ր ո ն ք Գ և ո ր գ ի տ ա ն ը պ ա հ վ ե լ ե ն մ ի ն չ և 1 9 1 5 թ .

վ ա ն ի մ ե ծ գ ա ղ թ ը :

Գ և ո ր գ ն ի ր ճ ա ն ա պ ա ր հ ո ր դ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի ժ ա մ ա ն ա կ մ ի շ տ ի ր Հ ե տ է վ ե ր ց ն ո ւ մ

Պ ա ր ս ի ց Շ ա Հ ի կ ո ղ մ ի ց ի ր ե ն ն վ ի ր ա ծ կ ր ծ ք ա ն շ ա ն ը :

Օ ր ե ր ի ց մ ի օ ր , ե ր բ ն ա ի ր ը ն կ ե ր ո ջ Հ ե տ Պ ո լս ի ց վ ե ր ա դ ա ռ ն ո ւ մ է վ ա ն ,

-1996 Ա&ՍԻԱԾԻՆ Р-Գ 2 0 5

ճ ա ն ա պ ա ր հ ի ն ե ր կ ո ւ ք ո ւ ր դ ա վ ա զ ա կ ն ե ր Հ ա ր ձ ա կ վ ո ւ մ ե ն ն ր ա ն ց վ ր ա ո ւ պ ա Հ ա ն Հ ո ւ մ

զ գ ե ս տ ն ե ր ը Հ ա ն ե լ , ո ր պ ե ս զ ի ա ր տ ա ք ի ն Լ ո ր ե ր ը մ ա ք ո ւ ր մ ն ա ն ա ր յո ւ ն ի ց :

Ք ո ւ ր դ ա վ ա զ ա կ ի զ ե ն ք ի ս պ ա ռ ն ա լի ք ի տ ա կ ե ր բ ն կ ա ր ի չ Գ և ո ր գ ը Հ ա ն ո ւ մ է

վ ր ա յի Լ ՚՚ր ե ր ը , ն ր ա կ ր կ ի ն ե ր և ո ւ մ է պ ե տ ա կ ա ն կ ր ծ ք ա ն շ ա ն ը : Ք ո ւ ր դ ա վ ա զ ա կ ը

շ փ ո թ վ ո ւ մ է ' տ ե ս ն ե լո վ կ ր ծ ք ա ն շ ա ն ը : Ա ն մ ի ջ ա պ ե ս ձ ա յ ն է տ ա լի ս ի ր մ յո ւ ս ը ն կ ե ր ո ջ ը ,

ո ր Հ ա ն գ ի ս տ թ ո ղ ն ի Գ և ո ր գ ի ը ն կ ե ր ո ջ ը : Ն ր ա ն ք ե ր կ ո ւ ս ի ց է լ ն ե ր ո ղ ո ւ թ յո ւ ն ե ն խ ն դ ր ո ւ մ

ի ր ե ն ց ա ր ա ր ք ի Հ ա մ ա ր և ա ռ ա ջ ա ր կ ո ւ մ ի ր ե ն ց օ գ ն ո ւ թ յ ո ւ ն ը ո ւ խ ո ս տ ա ն ո ւ մ , ո ր ն ր ա ն ց

ա ն վ ն ա ս և ա ս լա Հ ո վ կ Հ ա ս ց ն ե ն ի ր ե ն ց տ ո ւ ն 2

Ա յդ պ ե ս է լ ա ն ո ւ մ ե ն :

Պ ա ր ս ի ց Շ ա Հ ի կ ո ղ մ ի ց ս տ ա ց ա ծ կ ր ծ ք ա ն շ ա ն ը փ ր կ ո ւ մ է Գ և ո ր գ ի և ը ն կ և ր ո Լ

կ յա ն ք ը ա ն խ ո ւ ս ա փ ե լի մ ա Հ ի ց :

Խ ր ի մ յա ն Հ ա յր ի կ ի և ն կ ա ր ի չ Գ և ո ր գ ի մ տ ե ր մ ո ւ թ յա ն Հ ի շ ո ղ ո ւ թ յո ւ ն ն ե ր ի մ ա ս ի ն

ա ռ ի թ ի ց - ա ռ ի թ ի ր կ ր տ ս ե ր ե ղ բ ո ր ը ' Հ ա յկ ի ն պ ա տ մ ե լ է Գ և ո ր գ ի ա վ ա գ դ ո ւ ս տ ր ը ' Ա ն ն ա

Խ ո ւ դ ա վ ե ր գ յա ն ը :

Ա ն ն ա Խ ո ւ դ ա վ ե ր գ յա ն ը , մ ի ն չ 1 9 1 5 թ . գ ա ղ թ ը , Վ ա ն ո ւ մ ս տ ա ց ե լ է ր մ ի շ ն ա կ ա ր գ

կ ր թ ո ւ թ յ ո ւ ն : Գ ա ղ թ ի ց Հ ե տ ո ն ա բ ն ա կ ո ւ թ յ ո ւ ն է Հ ա ս տ ա տ ո ւ մ Ե ր և ա ն ո ւ մ , ս ո վ ո ր ո ւ մ

բ ժ շ կ ա կ ա ն ք ո ւ յ ր ե ր ի կ ո ւ ր ս ե ր ո ւ մ , ո ր ի ց Հ ե տ ո ա շ խ ա տ ա ն ք ի է ը ն դ ո ւ ն վ ո ւ մ Ե ր և ա ն ի

ֆ ի զ ո թ ե ր ա պ ի ա յի Հ ի վ ա ն դ ա ն ո ց - ի ն ս տ ի տ ո ւ տ ո ւ մ :

Ն կ ա ր չ ա կ ա ն ա ր վ ե ս տ ի չ ն ո ր Հ ը Գ և ո ր գ Խ ո ւ գ ա վ ե ր գ յ ա ն ի ց փ ո խ ա ն ց վ ո ւ մ է

ը ն տ ա ն ի ք ի մ յ ո ւ ս ա ն դ ա մ ն ե ր ի ն : Ն կ ա ր ի չ է ր և Գ և ո ր գ ի 5 - ր դ զ ա վ ա կ ը ' Խ ա չ ա տ ո ւ ր ը ,

ծ ն վ ա ծ 1 9 0 0 թ . : Վ ա ն ո ւ մ Խ ա չ ա տ ո ւ ր ը ե ր բ ի ր դ ա ս ը ն կ ե ր ն ե ր ի ն ց ո ւ յ ց է տ ա լի ս ի ր

կ ա տ ա ր ա ծ փ ո ք ր ն կ ա ր ն ե ր ը , դ ա ս ը ն կ ե ր ն ե ր ը ա ս ո ւ մ ե ն ն ր ա ն , ո ր ն ա տ ա ղ ա ն դ ա վ ո ր

ն կ ա ր ի չ կ դ ա ռ ն ա , ի ն չ պ ե ս ի ր Հ ա յր ն է կ ա մ ն կ ա ր ի չ Փ ա ն ո ս Թ ե ր լ ե մ ե զ յա ն ը :

Խ ա չա տ ո ւ ր ի փ ո ք ր ե ղ բ ա յր ը ' Ա Հ ա ր ո ն ը , ծ ն վ ա ծ 1 9 0 6 թ . , ն ո ւ յն պ ե ս մ ա ն կ ո ւ թ յո ւ ն ի ց

ե ր ա զ ե լ է ն կ ա ր ի չ դ ա ռ ն ա լ Հ ո ր և ա վ ա գ ե ղ բ ո ր ն մ ա ն :

Ն կ ա ր ի չ Ա Հ ա ր ո ն Գ և ո ր գ ի Խ ո ւ դ ա վ ե ր գ յ ա ն ը ն կ ա ր չ ա կ ա ն բ ա ր ձ ր ա գ ո ւ յ ն

կ ր թ ո ւ թ յո ւ ն ը ս տ ա ց ե լ է Մ ո ս կ վ ա յի Գ ե ղ ա ր վ ե ս տ ի ի ն ս տ ի տ ո ւ տ ո ւ մ , ո ր ն ա վ ա ր տ ե լ է

1 9 3 9 թ . :

1 9 6 6 թ . Հ ո ւ ն վ ա ր ի ց Ե ր և ա ն ո ւ մ , Ն կ ա ր ի չ ն ե ր ի տ ա ն ը , բ ա ց վ ո ւ մ է Ա Հ ա ր ո ն

Խ ո ւ դ ա վ ե ր դ յա ն ի Հ ե տ մ ա հ ո ւ ա ն ց ա ծ 3 0 տ ա ր ի ն ե ր ի ն կ ա ր չ ա կ ա ն ա շ խ ա տ ա ն ք ն ե ր ի

ա ն Հ ա տ ա կ ա ն ց ո ւ ց ա Հ ա ն դ ե ս ը , ո ր տ ե ղ ց ո ւ ց ա դ ր վ ե լ ե ն ն ր ա տ ա ր բ ե ր ժ ա ն ր ե ր ի շ ո լ ր Լ

1 3 0 ա շ խ ա տ ա ն ք ն ե ր ը :

Հ ի մ ա Ա Հ ա ր ո ն ի ն կ ա ր ն ե ր ի ց 2 9 - ը պ ա հ վ ո ւ մ ե ն Հ ա յ ա ս տ ա ն ի Պ ե տ ա կ ա ն

պ ա տ կ ե ր ա ս ր ա Հ ո ւ մ , ի ս կ 1 5 ն կ ա ր ն ե ր 'Ս . Պ ե տ ե ր բ ո ւ ր գ ի Գ ե ղ ա ր վ ե ս տ ի թ ա ն գ ա ր ա ն ո ւ մ :

206 Р-Գ ՜ ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1996

Հսւյկ հւ ուդսւվերդյսւն.

ь ч ы ь о и ч и г р ы т . լ ո ւ ր ե ր

Փ ետ րվա րի 4 -ի ն , կիրա կի .-Ա յսօր

Մայր տաճարում, Ավագ ս. խորանի վրա, ս. պատարագ մատուցեց Տ . Ստեփանոս

քհն. Մելիքյւսնը ե.« Հայր մ եր »-ից աոաջ

քարոզ խոսեց:Հավարտ ս. պատարագի կատարվեց

հոգեհանգստյան պաշտոն:

Փետ րվարի 11-ին, կիրակի .-Ա յսօր

Մայր տաճարում, Ա վա գս, խորանի վրա, ս. պատարագ մատուցեց Տ . Բագրատ

արդ. Գա լստ յա նը և « Հ ա յր մ ե ր »-ի ց աոաջ քա րոզ խոսեց:

Հավարտ ս. պատարագի կատարվեց

հոգեհանգստյան պաշտոն:

Փ ետ ր վ ա ր ի 1 4 - ի ն , կ ի ր ա կ ի .-

Տ Ե Ա Ռ Ն Ը Ն Դ Ա Ռ Ա Ջ : Տ օ ն քւսոասն- օ ր ե ա յ գ ա լս տ ե ա ն ն Ք ր ի ս տ ո ս ի ի

Տա ճա րն:

Ա յսօր Մայր տաճարում, Ա վա գ ս.

խորանի վրա, ս. պատարագ մատուցեց

Տ . Սեպուհ վ րդ . Զուլջյա նը և «Հ ա յր մ եր »-ի ց աոաջ քարոզ խոսեց:

Փետ րվարի 15-ին, կիրակխ-Սրրոց

Վ ա ր դ ա ն ա ն ց զ օ ր ա վ ա ր ա ց ն մերոց

հազար երեսուն Ա վեց վկա յիցս, որք

կատարեցան ի մեծի պատերազմին: Ա յսօր Մայր տաճարում, Ա վա գ ս.

խորանի վրա, ս. պատարագ մատուցեց

Տ . Հայկազուն ծ. վրդ. Նաջւսրյանը և «Հ ա յր մ եր »-ից աոաշ քարոզ խոսեց:

Ս. պատարգի ընթացքում կատարվեց

հ ո գ ե հ ա ն գ ս տ յա ն պ ա շտ ո ն ' վ ա ս ն համորեն ննջեցելոց ա զգիս հայոց:

Հավարտ ս. պատարագի Իջման ս.

սեղա նի վ րա կ ա տ ա րվ եց Հ ա յր ա ­պետական մաղթանք:

Փ ետ րվա րի 1 8 -ի ն , կիրա կի .-Բ ուն Բարեկենդան:

Այսօր Մայր տաճարում, Ա վա գ ս. խորանի վրա, ս. պատարագ մատուցեց

Տ . Տիրա յր քհ ն . Գ ըլըճյա նը: « Հ ա յր

մ ե ր » - ի ց ա ոա ջ հավուր պ ա տ շա ճի

քա րոզ խոսեց . Տ . Ներսես արքեպս. Պոզապալյանը:

Փետրվարի 25-ի ն , կիրակի ̂ -Բ. կիր.

Ք ա ո ա ս ն ո ր դ ա կ ա ն Պ ա հ ո ց /Ա ր ­

տ ա քսմա ն/:

Այսօր Մայր տաճարում, Ա վա գ ս.

խորանի վրա , ս. պատարագ մատուցեց

Տ . Խ որեն քհն. Մ ա րուքյա նը: «Հ ա յր մ ե ր » - ի ց ա ոա ջ հավուր պ ա տ շա ճի

208 Р-Գ . ԷՋՄԻԱԾԻՆ 1996

քարոզ խոսեց վեհափառ Հայրապետը: Հավարտ ս. պատարագի կատարվեց

հոգեհանգստյան պաշտոն' ի հիշատակ

հայ մեծանուն բանաստեղծ վա հա գն

Դավթյանի:

Մ ա րտ ի 3 - ի ն , կ ի ր ա կ խ -Գ . կիր. Քւսոա ս նո ր դա կ ա ն Պ ա հոց /Ա ն ա ­

ռա կին/:Այսօր Մայր տաճարում, Ա վա գ ս.

խորանի վրա, ս . պատարագ մատուցեց Տ . Ստեփանոս քհն. Մելիքյանը: «Հա յր մ ե ր »-ի ց ա ռա շ հավուր պ ա տ շա ճի քա րոզ խոսեց ուխտավորաբար Մայր Աթոռում գտնվող Կ. Պոլսի Պատրիարք

Տ . Գարեգին արքեպս. Գազանճյանը: Հավարտ ս. պատարագի կատարվեց

հոգեհանգստյան պաշտոն:

Ս. պատարագին ներկա էր վեհափառ Հայրապետը:

Մ ա րտ ի 1 0 -ի ն , կ ի ր ա կ ի .-Դ . կիր. Քաոասնորդական Պահոց /Տնտ եսին/:

Այսօր Մայր տաճարում, Ա վա գ ս.

խորանի վրա, ս. պատարագ մատուցեց Տ . Եղիշե ավ. քհն. Բաղրամյւսնը: « Հայր մ ե ր » - ի ց ա ռա շ հավուր պ ա տ շա ճի

քարոզ խոսեց Տ . Հայկազուն ծ. վրդ. Նաշարյանը:

Հավարտ ս. պատարագի կատարվեց հոգեհանգստյան պաշտոն:

Ս. պատարագին ներկա էր վեհափառ Հայրապետը:

Մ ա րտ ի 1 7 -ի ն , կ ի ր ա կ ի -Ե . կիր. Ք ա ո ա ս ն ո ր դ ա կ ա ն Պ ա հոց /Դ ւս - տաւորին/:

Այսօր Մայր տաճարում, Ա վա գ ս. խորանի վրա, ս. պատարագ մատուցեց

Տ . Տիրա յր քհ ն . Գ ըլըճյա նը: «Հ ա յր մեր »-ից առաշ հանգամանալից քարոզ խոսեց Տ . Գրիգոր վրդ. Զիֆթչյանը:

Հավարտ ս. պատարագի կատարվեց հոգեհանգստյան պաշտոն:

Ս. պատարագին ներկա էր վեհափառ Հայրապետը:

Մ ա րտ ի 2 3 - ի ն , շ ա բ ա թ .- Մ եծի Պ ա հ ո ց : Տ օ ն է Ս ր բո յն Գ րի գոր ի

Լուս ա ւո ր չի ն մ եր ո յ սոսկա լի չսւր- չարանացն Ա մտին ի վիրա պ ն:

Այսօր Մայր տաճարում, Իջման ս. սեղանի վրա, ս. պատարագ մատուցեց Տ . Ռագրատ ա բղ. Գալստյանը Ա «Հա յր մ ե ր » - ի ց ա ոա ջ հավուր պ ա տ շա ճի քարոզ խոսեց:

Մ ա րտ ի 2 4 -ի ն , կիրա կի . - Տ . կիր. Ք ա ո ա ս ն ո ր դ ա կ ա ն Պ ա հոց/Գ ա լստ եա ն/:

Այսօր Մայր տաճարում, Ա վա գ ս.

սեղանի վրա, ս. պատարագ մատուցեց Տ . Դերենիկ ա բղ. Դավթյանը: «Հ ա յր մ եր »-ից առաջ հավուր պատշաճի քա­

րոզ խոսեց Տ.Ն երսես արքեպս. Պոզա- պալյանը:

Ս. պատարագին ներկա էր վեհափառ Հայրապետը:

Մ ա րտ ի 3 1 -ի ն , կ ի ր ա կ ի .- Ծ ա ղ ­կազարդ: Պահք:

Այսօր Մայր տաճարում, Ա վա գ ս. խորանի վրա, ս. պատարագ մատուցեց

Տ . Ներսես արքեպս. Պոզապալյանը Ա

«Հ ա յր մ եր »-ից առաջ հանգամանալից քարոզ խոսեց:

Ս . պատարագի ն ներկա էր վեհափառ Հայրապետը:

„ ЭЧ М И А Д ЗИ Н ”ОФИЦИАЛЬНЫЙ ЖУРНАЛ ЭЧМИАДЗИНСКОГО

КАТОЛИКОСАЗА (ФЕВРАЛЬ-МАРТ 1996 г.)

1. Возвращение Католикоса Всех Армян Гарегина I в Перво­престольный Эчмиадзин 22 февраля 1996 г. - (стр. 3). .

2. Патриаршее слово благодарности и оценки, адресованное к армянским епархиям Северной Америки - (стр. 4-18).

3. Пастырское посещение Католикоса всех армян Гарегин I в США и Канаду, 10 января - 22 февраля 1966 г. - (стр. 19-149 ).

4. Католикос всех армян Гарегин I - Возврат к духовным традициям нашим (Проповедь произнесённая в Кафедральном Соборе св. Эчмиадзина по случаю Великого Поста) - (стр. 150-154).

5. Анаит Седракян - Посещение церкви Св. Саркиса в г. Ереване в пе­риод Великого Поста Католикоса всех армян Гарегина 1,28 февраля 1996 г. - (стр. 155)

6. Обращение Католикоса всех армян Гарегина I к Арцахским участникам Общеармянского Основного капитала «Аястан», 24 марта 1996 г. - (стр.156).

7. Божественнная литургия в Кафедральном Соборе Св. Эчмиадзина по случаю праздника Сретения Господни, 13-14 февраля 1996 г. (стр.158).

8. Торжество в Духовной Академии св. Эчмиадзина, посвященное празднику Вартананц, 15 февраля 1996 г. - (стр. 160).

9. Мироосвящение в Первопрестольном Эчмиадзине (Сообщение Канцелярии Эчмиадзинского Католикосата 12 марта 1996 г. о пред­стоящем первом мироосвящении Католикосом всех армян Гарегином I в Первопрестольном Эчмиадзине 8 сентября 1996 г.) - (стр.162).

10. Заседание Верховного Духовного Совета в Первопрестольном Эчмиадзине, 1-4 марта 1996 г. - (стр, 168).

И. М. Вартанян - «Круглый стол», состоявшийся в Армении, 23-24 марта 1996 г. (стр.171).

12. Приёмы в Первопрестольном Эчмиадзине - (стр.176).13. Н. Тер-Микаэлян - Четвёртый том «Азгапатума» (рецензия) -

(стр.186).14. Акоп Кеосеян - Неизвестные отрывки толкования Иезекииля св.

Иоанном Златоустом греческого оригинала из армянского перевода (исследование) - (стр.189-198).

15. Профессор Вараздат Арутюнян - Создатель высокохудожественных дел (по случаю 80-ти летия со дня рождения архитектора Багдасара Арзуманяна) - (стр. 199-203).

16. Айк Худавердян - Скульптор из Вана (Мемуары о роде Геворка Худавердяна одноклассника Хримяна Айрика) - (стр. 204-206).

17. Церковная хроника Первопрестольного Эчмиадзина за февраль - март месяцы (стр.207-208).

“ Е Т С Н М Ш ) 2 Ш ”ОРН СТАЬ М СЮ ТНЬУ О Р НОЬУ Е Т С Н М 1А Б 2Ш

Р Е В К и А К У -М А К С Н 1996

1. ТЬе геШга օք №տ Но1теи էօ Ле МоЛег Бее, 22ոժ РеЬгаагу 1996 (р. 3).2. РзШзгсЬз! БреесЬ օք Лапке յ ո Ժ евйшаиоп № Ле Агтешап-Атепсап с1ю-

сезев (рр. 4-18).3. ТНЕ РАБТОКАЬ УКГГ ОР Н К НОЬНЧЕвБ ТНЕ САТНОЫСОБ ОР

АЬЬАКМЕМАКБ ТО ТНЕ Ш ОСЕ8Е8 ОРТНЕ ЦМТЕО БТАТЕв АГ>Л) С^ШАОА й о т Ле 10-Л օք 1апиагу էօ Ле 22-ոճ РеЬгаагу 1996 (рр. 19-149).

4. СиАКЕСиШ Е IСАТНОЫСОБ ОРАЬЬ АКМЕМШЧв - КеШгп էօ\\-օո1տ оиг вртШа! էքՅճւսօոտ (Տշոոօո {руеп т Ле МоЛег Бее оп Ле օշշօտւօո օք Ле Լօոէ) - (рр. 150-154).

5. АМАНШ ЭЕОКАКЬШ - ТЬе «տւէ օք №տ НоНпеББ էօ Ле Տ8ւոէ Багкгв СЬигсЬ оГУегеуап, сарПа! օք Агтема, ժսոոջ Ле репой օք Ле Լշոէ, 28Л РеЬгиагу 1996 (р. 155).

6. ТЬе вреесЬ օք Н в НоНпевв Сиагееиш I СаЛоПсоБ օք АН Агтешага, էօ (Ье раЛгарап^ օք АгйгакЬ էօ Ле Рапагтетап “А гтета” Рипй օք Ле тагаЛоп Гог էհօ №- йопз1էՅճշտ, 24-Л МагсЬ 1996 (р. 156).

7. Но1у Мавв օք СапсНетазз-йау т Ле МоЛег Бее, 13-14Л РеЬгиагу 1996 -(р. 158).

8. Ревйуку ёеуо1ес! էօ Ле քօՅՏէ օք “Уэгйзпапй” ւո Ле ՏթաՈա1вепйпагу օք Но1у Е&ЬпиасЫп, 15Л РеЬгиагу 1996 - (р. 160).

9. ТЬе ԵԽտտւոտ օք Ле Но1у ОП т Ле МоЛег Бее (Ле аЙуегйБетет օք Ле сЬап- сегу օք 12Л МагсЬ 1996, аЬоШ Ле ԵԽտտւոջ օք Но1у ОП Ьу Ле Ьапй օք №տ Но1шею Оаге§шп I СзЛоНсоб օք А11 АгтешапБ &г Ле &տէ էւաշ, ժսոոջ Ле 8-Л օք 5ер1ешЬег 199'6 - (р.162).

10. ТЬе տշտտւօո օք Ле Биргете Տբաէա1 СоипсП ւո Ле МоЛег Бее, 1-4 Л МагсЬ 1996 - (р. 168).

11. М. Уагс1ашап - ТЬе Аппешап “Коипй ТаЫе”, 23-27Л МагсЬ 1996 - (рр. 171-175).

12. Кесерйопв ш Ле МоЛег Бее օք Но1у ЕЮЬпйагЫп - (рр. 176-188).13. N. Оег-МПсаеИап - ТЬе 4-Л Уо1ише օք “АткаЬайоот” (ЫЫю§гзрЬу) -

(рр. 186-188).14. На^оЬ Кеияеуап - НнМеп рагадгарЬв у/ЦЬ Огеек оп§тэ1 օք Տէ. 1օհո

СЬгузоЮт й о т Ле Агтешап էքՅոտԽէւօո՚օք Еге1ае1 (вШЙу) - (рр. 189-198).15. РКОР. УАКА2БАТ НАКООТТГОП^ЛМ - ТЬе сгеаЮг օք Ы§Ь зп шогкв (оп

Ле оссшкт օք Ле 80-Л ЫгЛйзу օք Ле агсЬйеЛ Вз^Ь^звзг Аггоотатап) - (рр. 199- ЮЗ).

16. НА1С КНООТАVЕК^IАN - ТЬе зси1рЮг քօոո Уап (зоиуешг 1гот Ле օ18տտ-աՅէ6 օք КЬппйап Нзупе аЬоШ Сиеуоге КЬоойзуегЛзп’з քՅա%) - (рр. 204-206).

17. Юуше Ыигеу зепасев апй տշոոօոտ йеПуегеё ւո Ле Но1у Бее ժսոոք Ле топЛ օք РеЬгиагу апй МзгсЬ 1996 - (рр. 207-208).

“ЕТСНМШЭХИЧЕ”СЖОАМЕ ОРИСШЬ ռ ս ЗАШТ-БШОЕ 0 ’ЕТСНМ1АБ2ШЕ

(РЕУК1ЕК МАК5 1996)

1. 1л геЮиг с1е Ба Տաո№էճ аи Б аЫ ֊Տւձջշ, 2 2 Рёупег 1996 (р. 3).2. Раго1е ропййса1 ճօ гетегатегП е1 ճ;«էւոտէւօո айгеБвё аих ճւօշձտշտ агтёшепБ

сГА тбг^и е - (рр.4-18).3. Ьа \4 տւ1շ раБ1ога1е <1е Տ յ Ба^ШеЙ аих ՏէՅէտ-Սուտ Ճ’ А тёп яи сз շէ аи Сапас1а ճս

10 1 апУ1ег аи 22 Рёупег 1996 - (рр. 19-149).4. С и А К Е С и Ш Е I С А Т Н О и С О в Б Е Т О Ш ЬЕБ А К М Е N IЕ N Տ - КеЮиг

епуеге ոօտ էուճւէւօոտ БртШеНев (вегтоп ճօոոճշ аи Տտւոէ-Տւծջշ, ծ Госсавюп с!и քռտճ ^ и п е )- (р р . 150-154).

5. АNАНГО Տ Е ^ К А К ^ А N - Լշտ о д к ез Йе Ба 8 а1Ше1ё ծ Гё^Нзе Տէ. Багк^в ё ’Егёуап, 1е сарка! й;Агшёп1е, репй ат 1а р ёгЫ е ճս §гаш1 յշսոշ, 1с 28 Рёупег 1996 - (р. 155).

6 . Լ՚Յճւշտտշ (1е Տ յ БаМ егё Оиаге§ите I СаИюНсоБ с1е Тоия 1ев Аппёшепз роиг 1շտ раг11С1рал1з (ГАг12акЬ ճս Ропё Р ап агтётеп “А г т ё т е ” ճս тага& оп роиг 1շտ (ахеБ, 1е 24 Маге 1996 - (р. 156).

7. БатЮ աշտտշ йе РипПсэПоп Ճյոտ 1е ՏՅտէ-Տւծջշ й’ЕЬ Я тю й гш е, 13-14 Рёупег 1996 - (р. 158).

8 . 5о1аппкё йёуоиёе к 1а ЕЙе йеБ “УаПапап12” Ճյոտ 1е Б ё т т а к е տբւոէսշ] ճս Տտաէ-Տ№ջ6 сГЕ1сЬпйас1г т е , 1е 15 Рёупег 1996- (р. 160).

9. Ьа ЬёпёШсиоп с!е ГНш1е Տտտէշ аи ՏՅւոէ-Տւձջշ (1а Йёс1ага1юп йе 1а сЬапсеИепе ճս ՏՅւոէ-Տւձյթ ճս 12 Маге 1996, к ргоров йе 1а ЬёпёсПсйоп йе ГНиНе Տաոէշ раг 1а т а т с1е Տ յ ՏՅւոէշէճ Сиагё^шпе I СаШоНсоБ Йе ТоиБ 1օտ А гтём епв, роиг 1а ргепйёге քօւտ, репс1ап[ 1е 8 5ер1ешЬге 1996- (р. 162).

10. Ьа տշտտւօո ճս Շօսոտշւ1 Биргёше Տբտէաւ аи ՏՅւոէ-Տւձջշ, 1-4 Маге 1996 -(р. 168).

11. М . У А М )А Г*Ш Ч - Ьа ‘ТаЫ е Копс1е” й,Аппёп1е, 23-27 Маге 1996 - (рр. 171 -175).

12. ИёсериопБ аи ՏՅւոէ-Տւծտշ ճս Տ8ւոէ Е(сЬгтиас1гте - (рр. 176-185).13. N. О ЕК -М П СА ЕЬЬШ - Ье 4 -1ё т е Уо1ите сГ“А2 каЬас1о и т ” (ЫЫю^гарЫе)

-(р . 186-188).14. Н А С О В К Е Ս ՏЕV А N - Б ез рага^гарЬез աշօոոստ еп §гес опПпа! ճս Տտւոէ

СЬтуБОБЮте йе 1а էոճսշճօո А гтёш еппе д’Е 1сЫшас12т е (ёшйе) - (р. 189-198).15. РК СЖ - У А К А 2 0 А Т Н А К О и Т П Л Г О М - Ье сгёа1еиг մ շ տ оеиугез

уа1еигеих (ձ Госсодоп ёе 1а 8 СМёте амйуегеайе с!е 1а ոօւտտՅոշշ ճշ ГагсЬкесЯе Ва^Ш ават Агхоиташ ап) - (р. 199).

16. Н А Ш К Н 0 1 Ш А У Е Ы )Ь Ш - Ь е зси1р1еиг ճս Уап (воиуешг ճս сашагайе ճշ օ1յտտ ճս К Ьгитап Науп§ ե ргоров с!е 1а (атШ е ճս Сиёуоге КհоиճаVе^ճ^аո - (рр. 204- 206).

17. ВгёуеБ ւոքօոոՅԱօոտ сопсегпаш 1ез с61ёЬгаиопз ճշտ տ3ւոէ6տ шеззев, 1еБ вег- աօոտ ргопопсёБ ձ сеПе оссаБЮп е1 ճ՚Յսե^տ сёгёшоп1ез геНреивез զսւ օոէ ей Ней Ճյոտ 1а СаէհёճгаIе ճս Տաոէ ՏէշհաւՅճշւո6 аи соиге ճօտ աօւտ Рёупеге1 Маге 1996 - (рр. 207-208).