Upload
lena-kovalenko
View
298
Download
40
Embed Size (px)
DESCRIPTION
гісторыя, тэорыя і практыка
Citation preview
#08жнівень 2013 www.kimpress.by e-mail: [email protected]
з м е с т
«мастацтва» № 8 (365). жнівень, 2013.
за сна ва ль нік часопіса — мі ніс тэр ства ку ль ту ры рэ спуб лі кі бе ла русь. вы даецца са сту дзе ня 1983 го да. рэ гіс тра цый нае па свед чан не № 638 выдадзена міністэрствам інфармацыі рэспублікі беларусь.
га лоў ны рэ дак тар людміла аляксееўна грамыка. рэ дак цый ная ка ле гія: тац ця на арло ва, але ся бе ля вец, гаў ры іл ваш чан ка, во ль га да дзі ёма ва, мі хась дры неў скі, інэ са душ ке віч, ва ле рый жук, эду ард за рыц кі, алена каваленка (намеснік галоўнага рэдактара), тац ця на му шын ская, ула дзі мір ры лат ка, ры чард смо льс кі, ула дзі мір тоў сцік, рас ціс лаў янкоў скі, аляк сандр яфрэ маў. мас тац кі рэ дак тар андрэй ган ча роў. літаратурны рэдактар але на гра мы ка. фо та ка рэс пан дэнт андрэй спрын чан. на бор: іна адзі нец. вёр стка: андрэй ган чароў, акса на кар та шо ва.
вы да вец — рэ дак цый на-вы да вец кая ўста но ва «ку ль ту ра і мас тац тва». вы да вец кая лі цэнзія № 02330/0494414 ад 17 красавіка 2009 года. ад рас выдавецтва і рэ дак цыі: 220013, мінск, пра спект не за леж нас ці, 77. тэлефон 292-99-12, тэлефон/факс 334-57-35 (бух гал тэ рыя).
© «мас тац тва», 2013.
Аў тар скія ру ка пі сы не рэ цэн зу юц ца і не вяр та юц ца. Аўта ры над ру ка ва ных ма тэ ры ялаў ня суць ад каз насць за пад бор пры ве дзе ных фак таў, а так са ма за змеш ча ныя да ныя, якія не пад ля га юць ад кры тай пуб лі ка цыі. Рэ дак цыя мо жа дру ка ваць арты ку лы ў па ра дку аб мер ка ван ня, не падзя ля ючы пун кту гле джан ня аўта раў.Пад пі са на ў друк ??.0?.2013. Фар мат 60х90 1/8. Па пе ра ме ла ва ная. Друк афсет ны. Гар ні ту ра «Minion Pro». Ум. друк. арк. 6,0. Ум.-выд. арк. 10,24. Ты раж ????. Заказ ????.Дзяржаўнае прад пры емства «Вы да вец тва “Бе ла рус кі Дом дру ку”». 220013, г. Мінск, праспект Не за леж нас ці, 79. ЛП № 02330/0494179 ад 03.04.2009.
Кацярына Сумарава. Суб'ектыўны краявід. Алей. 2013.
дзейныя АСобы
Тац ця на Му шын скаяУла дзі мір Іва ноў. Той, які за ўжды тан цуе18
дыСК у р С
Тац ця на Га ран скаяРэ аль насць пус тэ чыРэ спуб лі кан ская вы ста ва жы ва пі су «Пра ект»22
на тал ля Ага фо на ваІ парт рэт, і дра маБы лыя і но выя алга рыт мы «Бел ві дэ ацэн тра»26
у м А йСтэрні
Але ся Бе ля вецЗа межы зям но гаІван Міс ко пра кос мас і лёс30
А р тэфА К ты
Сяр гей Ха рэў скіСвят ло ва ды«Сінявокая Беларусь» Дзяніса Раманюка4
Тац ця на Му шын скаяПлас тыч ныя фар бы се зо наўДыпломныя работы студэнтаў-харэографаў 6
ва ле рый Кал ты гінДзе я ў коле агнюМіжнародны пленэр па мастацкай кераміцы8
Людміла ГрамыкаАпа фі гей у Да цкім ка ра леў стве«Бегчы з Эльсінора, альбо Гамлет навыварат» Віктара Понізава ў Рэспубліканскім тэатры беларускай драматургіі10
на тал ля Сцяж коДва рэ жы сё ры ў ад ной ква тэ рыВіктар Аслюк і Вольга Дашук — пра свае новыя стужкі12
во ль га Бры лонВяр тан не праз трыц цаць га доўМузычны праект «Вясёлыя жабракі»14
Лю боў Гаў ры люкEcce Homo «Чалавек» Аляксандра Забаўчыка16
п А рА ле лі
Аляк сей Гу ба раўЧэшскае ле та з ад цен нем артаVІ Пражскае бі ена ле і ESSL ART AWARD36
Людміла ГрамыкаАса біс тая пра сто ра«Так» і «не» Дзміт рыя Вал кас трэ ла ва40
К ульт у рны п л АСт
надзея Уса ваСа Смі ла віч — у светХа ім Су цін і яго ся м’я44
зн А К і ч АСу
Людміла ГрамыкаГе роі пра цы і про ста ча ла век48
На першай старонцы вокладкі: Андрэй ду рэй ка. о0о. фа таг ра фія. 2013.
а р т э ф а к т ы
п А дзе я
«За ла тая ка лек цыя ІІ»Вы ста ва з фон даў Бе ла рус ка га са юза мас та коўПа лац мас тац тва
Пер шая «За ла тая ка лек цыя», якая саб ра ла леп шыя тво ры 1960—1980-х га доў з фон даў Са юза, пра йшла яшчэ ў 2008 го дзе. Дру гая экс па зі цыя, па вод ле мер ка ван ня кі раў ніц тва, не ста не апош няй — пад обныя вы ста вы пла ну-ецца ла дзіць што год. Тво раў у збо ры — ты ся-чы, і зор ных — так са ма ня ма ла. «На дзя сят кі за лаў», — сцвяр джа юць арга ні за та ры. Асноў-ная мэ та гэ та га вы дат на га доў га тэр мі но ва-га пра екта — пе ра асэн са ваць спад чы ну сац рэ-аліз му, каб зра зу мець, што ў кла сі ку бе ла рус-ка га мас тац тва ўва хо дзяць то ль кі вы пра ба ва-ныя ча сам рэ чы — з іх, ні бы ша лу пін не, спа дае ідэ ала гіч ны пад тэкст і іншыя з ім звя за ныя аб-ме жа ван ні, якія зрэдку спра цоў ва лі вы ключ на на ка рысць тво ру.
У «За ла той ка лек цыі ІІ» па ка за ны пра цы ме на ві та сац рэ аліс тыч на га пе ры яду, бо, на дум ку аўта раў экс па зі цыі, гэ та мас та коў ская «кух ня» ад мет ная і асаб лі вая.
Ад каз на пы тан не «Як гэ та зроб ле на?» мо-жа за ці ка віць не то ль кі жы ва піс цаў кла січ най тра ды цыі, але і пры хі ль ні каў іншых форм са-ма вы яўлен ня, та му што прад стаў ле ныя тво-ры без умоў на ва ло да юць вы со кай жы ва піс най ку ль ту рай.
Ва лян ці на Свен та хоў ская. ду кор скія лу гі. Алей. 1987.
зоя літ ві на ва. у прад чу ван ні спа ку сы. Алей. 1989.
па вел мас ле ні каў. у да лі не Алтая. Алей. 1972.мі ка лай Кі рэ еў. Свя та ў за слаў і. Алей. 1983.
3мАСтАЦтВА ЖНІВЕНЬ 2013
«Ван дроў ка ў по шу ках ніз ка вуг ля род на га сты лю жыц ця»Фо та выс та ва Мэ цью Уэ баКі на тэ атр «Цэн тра ль ны»
Аўтар пра екта — кі раў нік Ад дзе ла па азе ля-нен ні ў рэ гі ёнах у амба са дзе Вя лі каб ры та ніі ў Рас іі — ува саб ляе ў сва іх ра бо тах тра ды цый-ныя спо са бы вя дзен ня гас па дар кі ў кра інах СНД. Мож на ска заць, што пра бле мы ўрба ніс-ты кі, акрэс ле ныя на вы ста ве «POST-POST» Але га Іўчан кі, ста лі ся тут на шмат бо льш за-вос тра ны мі. Мэ цью Уэб на зі раў за «ніз ка вуг-ля род ным» сты лем жыц ця, які змян шае вы-кі ды вуг ля кіс ла га га зу ў атмас фе ру, і ста ран-на фік са ваў кож ны пры клад. У вы ні ку па ўстаў ад мыс ло вы фо та дзён нік з ясна вы яўле ным па-сы лам —«GREEN IS GREAT». Так на зы ва ецца ўвесь пра ект англій ска га аўта ра.
Летастановіццасейсмографамнапружанасцімастацкагажыцця:каліпахадзіцьпа галерэях іпаглядзецьафішы,складаеццаўражанне,штомастацтвавымерла.Аднакне—уражаннепамылковае:умастакоў,як і ўартыстаў,пачынаеццанамадычны сезон, і поўныштыль,якінашыаглядальнікіадзначаліяшчэнапрыканцывясны—упачаткулета,бясконцадоўжыцца.
Працарэдактарааддзеламастацкагачасопісадаволіспецыфічная:назірацьіфіксавацьпадзеі,прыгэтым—заўважацьтэндэнцыі,новыяімёныісвежыяпавевы.Сартавацьусёпаўплывовасціізначнасці,маштабнасціішырыніахопу.Апошнімчасамзапаўняцьчасопіссталабольшскладана,ігэтазрабіласявідавочнымцягаммінулагагода.
Годтамутаксамадумалася:восьскончыццалета,усевернуццазадпачынкаўівандровак...Увынікуакрэслілісяновыяпраблемныязоны,з’явілісяновыятэмы,але—непадзеізвялікайлітары.Хібаштоасобныяўсплёскімастацкайактыўнасці,паранякепскіхвыстаў(пераважнаперсанальных)...
Чагобылошматпаміжлетамцяперашнімімінулым,дыкгэтадыскусійісустрэчзуплывовымізамежныміартдзеячамі,падчасякіхрабіліся спробыасэнсаваць,штожусётакі ідзенетак.Здаецца,гадоўпяцьтамуяўжопісала,штомасатэарэтычныхнапрацовакяўнапераважваеўзровеньпадзейнасці.Быццамбыівысветлілі,чагонехапаебеларускамумастацтву,авосьтагомаштабуактыўнасціінейкагаэнергетычнагаштуршка, кабператварыцьтэорыюўпрактыку,відавочнаеўнаяўнае—няма,іскладаназразумець,якгэтыяпрацэсымогуцьадбывацца,каліне з’яўляеццакрыніцпаступленняэнергіі—унамерах,ідэях,канцэпцыях.
Спісвалінабіенале—янознізілаградусмастацкагажыцця,нарэтраспектыўныянастроі:раптамз’явіласявостраяцікавасцьдабурапенныхдзевяностых.Аўчасопісезпачаткугэтагалетазабуяларубрыка«Паралелі»—пленэры,семінары,замежныяпрэм’ерыіфэсты...
Думаю,накарысцьусімпойдуцьурокі,прапанаваныяпольскімі студэнтамі (выстава«Print/Screen/Print»уМузеісучаснагавыяўленчагамастацтва):майстэрства ў звязку змоцнайідэяйівыразнымканцэптамнараджаевольнуюформу.
скрыптаграма
АЛеСіБеЛявец
«POST-POST»Вы ста ва Але га Іўчан кіГа ле рэя «Ў»
Пра ект пры све ча ны пра бле мам урба ніс ты кі — гэ та дэк ла ру ецца аўта рам: «Ча ла вец тва пе ра-жы вае экс пан сію архі тэк тур на га, якое вы цяс-няе ча ла ве ка як ду хоў на-ця лес ную істо ту... У го ра дзе пан уе лі нія, ге амет рыя. Ча ла век з актыў на га суб’ екта і “ме ры ўсіх рэ чаў” пе ра-тва ра ецца ў эле мент ра цы яна ль най сіс тэ мы». На сам рэч пра бле мы га рад ской пра сто ры, маш та бу і аб’ ёму, што пад аўляюць ча ла ве ка, за ста лі ся не пра яўле ны мі. На ві дэа пра сто ра ву ліц раз ра за ецца га ры зан та льнай плос кас-цю, бу дын кі ста но вяц ца па зла мі для ства рэн-ня іншай фан тас тыч най рэ аль насці. А на раз-меш ча ных у экс па зі цыі фа таг ра фі ях архі тэк-тур ныя фор мы па ўста юць эле мен та мі за хап-ля ль най гу ль ні з ра кур са мі і пра пор цы ямі.
ві зУ А Ль ныя прА К Т ы К і
«Corova Est Corova»Пра ект Ра ма на Ра ма но ві чаГа ле рэя «Ў»
Ле там ча с хо чац ца ба віць у ка вяр нях, а не ў га ле рэ ях су час на га мас тац тва. Зрэш ты, атрак-цый ныя эле мен ты на ту ра ль на ўжы ва юцца на ват з па важ ны мі му зе ямі. Бар пры га ле рэі «Ў» — ад мет нае мес ца для ту со вак, дыс ку сій і вы стаў. Пра ект на ту ра ліс та Ро мы Ра ма но ві-ча ве ль мі пе ра ка на ль на да каз вае, што мас та-ком мо жа стаць лю бы, хто пра па нуе гра мад-ству акту аль ную ідэю: «У ця пе раш ні час да-след чы мі цэн тра мі адзна ча ецца ста бі ль ны пры ток па га лоў я буй ной ра га тай жы вё лы ў га рад скую пра сто ру... Ста тыс ты ка да зво лі ла да след чы кам на ват унес ці ў на ву ко вы рэ естр но вы тэр мін — ка ро ві на ўрба ні за цыя. І сап раў-ды, быць уба ку ад гэ та га фак та ўжо не маг чы-ма — ка ро ва ўпэў не на ідзе ў го рад».
«Лю мін»Флу арэс цэн тны ды зайн і гра фі ка Ка ця ры ны Лі сі цы най і Але сі Фі лі па вайМу зей су час на га вы яўлен ча га мас тац тва
Твор чы ду эт прая віў сябе на 1-м Мін скім тры-ена ле су час на га мас тац тва. Пра ца са святлом, амаль псі ха дэ ліч ныя ўздзе янні воб ра заў — чым не праект най ноў ша га арта? Ад нак яркія эфекты, не на са джа ныя на кан цэпт, — пры-кме та клуб най ку ль ту ры. Зрэш ты, ідэя ў дзяў-чат усё ж існуе: «Твор часць — гэ та экс пе ры-мент! Мы па ста янна вы ка рыс тоў ва ем тра ды-цый ныя пры ёмы ў мас тац тве, та кія як вы шы-ван не, пэч варк, леп ка, жы ва піс, а ў той жа час ад бы ва ецца па ста янны по шук но вых ма тэ ры-ялаў, тка нін, фар баў, свят ла. У вы ні ку атрым-лі ва ем прад укт з ад на го бо ку — ве ль мі бліз кі, а з інша га — зу сім но вы».
4 а р т э ф а к т ы
Свят ло ва ды
«Сі ня во кая Бе ла русь» Вы ста ва дзя ні са ра ма ню ка На цы яна ль ны мас тац кі му зей
С я Р Г е й Х А Р э ў С к І
Урачыстае адкрыццё экспазіцыіДзянісаРаманюкасупалазпрэзентацыяйягоальбома «СінявокаяБеларусь».У гэтымвыданні сабранывобразынашай,беларускайвады,якія склаліфатаграфічнаеўрэчаўленнеслыннаеметафары.УНММэкспанаваліся25фотаздымкаў—зтрохсотняў,штоўвайшліўальбом,—зробленыязнябеснайвышынііводнаепаверхні,зрозныхракурсаў,урозныяпорыгодуіўрозныягадзіны.Разамяныўтвараюцьвелічныгімнвадзе,штопакульнемаесабероўныхунашымфотамастацтве ікніжніцтве.ДзянісРаманюкатрымаўзасваю«СінявокуюБеларусь»адразудва«Залатыяфаліянты»падчасНацыянальнагаконкурсу«Мастацтвакнігі—2013»якпераможцаўнамінацыях«Майстэрства—найлепшыфотамастак» і «Фотапогляд».ТамубылолагічнапазнаёміцьгледачоўНацыянальнагамузеязтворчасцюаўтара,які стаўлаўрэатампрэстыжныхпрэмій.
ГэтанепершыпраграмнызваротРаманюкадапейзажа.Ранейбыліцудоўныянізкізвідамістаройвільні,якіяпрынесліямуеўрапейскуювядомасць.Затым—краявідырозныхкуткоўБеларусі,штоўваходзілісерыяміўягоальбомы.
Жанрфотапейзажа— адзін з самыхскладаныхубеларускайфатаграфіі.Хоцьнатуральныландшафтпрактычнаадсамаганараджэннягэтагавідумастацтвабыўнеад’емнымэлементаммногіхздымкаў.Звяртаючысядапейзажаякдасамастойнагажанру,недастатковаадлюстроўвацьфрагментынатуральнагажыцця.Патрэбнынатхненнеіздольнасцьраскрыцьсваюзадумупразпрыроднаеасяроддзе.іздымакбудзепэўнымтэкстам,штораспавядзепрапачуцціаўтаравобразаміпрыроды.Тамуландшафтыўмастацкайфатаграфіі зазвычайнадзеленыпсіхалагізмам.выявыперадаюцьужонетолькізнешніяпрадметыіэстэтычныяперажыванні,алеіканкрэтныяэмоцыі.
Чамуменавітабеларускіфотапейзажскладанастварыць?Тутсправаваўласнанашым,Богамдадзеным,паветры—яношчыльнаеіімжыстае,вільготнаеіняяркае.Сонцанесвеціцьусімаднолькава,аБогняроўнадзеліць.Розныякуткізямліасветленыпарознаму,пасвойму.Унаснямабясконцагакалейдаскопапланаў,якугарыстыхкраях,цізіхоткагабязмежжа
дзе гэ та? у якой экза тыч най кра іне? на сам рэч фо та зроб ле на ў Шу мі лін скім ра ёне. Ве ча ро вае свят ло і не ча ка ны ра курс зра бі лі ні чым не ад мет нае воз ера доў гае аша лам ля ль на пры го жым. А мясц овы ры бак у чоў не ся род гар ла чы каў — бо льш пад обны да індзей ца ў ка ноэ на фо не ліс тоў ло та су.
акіяна.Тамузнайсціўбеларускімкраявідзеадметнаесвятлоінечаканыракурс—складана.Пагатоў,безвідавочныхдамінантаў.Пагатоў,уадліжнымсвятлешараегадзіныабоўсмузетумановай...ясна,штоўэпохучорнабелаефатаграфіістварэннефотапейзажаўБеларусібылозадачайвыключнацяжкай. іайчынныхфотапейзажыстаў,чыеманахромныятворыдасённявярэдзяцьнашыпачуцці,небагата:Юрыйвасільеў,МіхаілЖылінскі,яўгенКазюля,АнатольКляшчукдыяшчэнекалькі...
Уэпохуколеру ілічбыможназрабіцьнашматболей і, напэўна,лепей. Засталосятолькі знайсці, працярэбіць сваюўласнуюсцяжынуўнайноўшымбязмеж
жымагчымасцей.ДзянісРаманюкабраўдлясябеясныідакладнышлях.Хоцьіняпросты...Ён,якколісьягоныбацька,славутымастацтвазнаўцаіапошнікласічнынашэтнографМіхасьРаманюк,натхняючыіншыххараствомкраіны,фіксуетое,штоможанеўзабавесысці, знікнуцьназаўжды...Уновыальбомувайшлокалінеўсё,тоамальусё:неабсяжныяпершабытныяразлогіПалессядыПаазер’я,зіхоткіялюстрыАсвеііНарачы,паўнаводныяНёманіДзвіна,Дняпроівілія,БугіСож,малюткіярэчкііпорсткіяручаі,святыякрыніцыівясковыякалодзежы—увеськрай,адкульразлягаюццаструменіблакітуваўсеканцыадБалтыкідаЧорнагамора.
дры вя ты — гэ та цар ства чаў ноў. ма ла на якіх азё рах мож на сус трэць та кую іх ко ль касць ад на ча со ва. ту тэй шыя жы ха ры — вя до мыя ама та ры ры бал кі, а шы ро кая плыт кая зо на не дае ім маг чы мас ці ву дзіць з бе ра га. Су бот ні ра нак, праз моц ны ту ман то ль кі па ча ло пра бі вац ца свят ло. пер шыя ры ба кі ўжо ад плы лі. на пра ця гу на ступ най па ўга дзі ны тут не бу дзе ні вод на га чоў на. іх луш пі ны ад да ляц ца ўда леч, на глы бі ні.
5мАСтАЦтВА ЖНІВЕНЬ 2013
Падчас адкрыцця экспазіцыідырэктармузеяУладзімірПракапцоўнездармазгадаўусюсям’юРаманюкоў—ібацьку,МіхаілаФёдаравіча, і ягоныхдзяцей—Дзяніса іАлесю,чыйсупольныўнёсакугісторыюнашагамастацтваімастацтвазнаўствастаўсякультурнымфеноменам.АдамГлобуспараўнаўтворчасцьДзянісаРаманюкаўфатаграфіі здаробкамкласікаўнацыянальнагапейзажаўжывапісе—вітольдаБялыніцкагаБірулі,віталяцвіркі,віктараГрамыкі.ЭпічныяфотапейзажыРаманюказпраекта«СінявокаяБеларусь»—разлогіПалесся,люстэркіазёраў,зіхоткіястужкірэк—створанычыста,уадзінпрыём,безрэтушы...Аўтарсвядо
маўнікаештучнасці,неспрабуепрыхарошыцьсваеаб’екты.Боянысаміпасабенясуцькаласальныэмацыйнызарад.Каліжукадрможапатрапіцьдротцінягеглаабкладзенаясілікатнайцэглаюцарква—тоёнпростанебудзерабіцьгэтагакадра!
Настварэннефундаментальнайэнцыклапедыібеларускаевадыпайшлігады.Паселішчы,малыяівялікія,штопрыселіляводаў,водныяпрасцягі,сініяіблакітныяхрамы,водныяабрадыізавядзёнкі.Паглядзеўшывыставуціпагартаўшыфаліянт,ужонеўжывешметафарупра«сціплаехараство»беларускайпрыроды.Прыгажосцьнашыхвадыізямлі—велічная,непаўторнаяінемайвернаразнастайная.
Адзінае,праштосаскрухаюказаўпадчасадкрыццявыставысамДзянісРаманюк,—ямудаводзіццанесупыннарэтушаваць...смецце,якімзасыпаныберагі.Тое,штомыяшчэможампабачыцьназдымках,ужомогуцьнеўбачыцьнашыдзеці.яксённямыўжонеўбачымкабетудаматканыхстрояхсвойскайработынаганкахсваіхкрэпкіхстагадовыххат,якіхпаспеўзафіксавацьМіхасьРаманюк.
Тамупраект«СінявокаяБеларусь»ДзянісаРаманюкамаеівысокаеграмадзянскаегучанне.Гэтазаклікдаўсіхнас,штоспынілісяперадздымкаміўмузейнайзалеціўзяліўруківажкіфаліянтальбома,—любіце,цешцесяіберажыце!
Вя до мы сім вал дао — сім вал жыц цё ва га шля ху, які спа лу чае жа но чы і муж чын скі па ча так. Ад ной чы я раз гле дзеў яго на Аршан шчы не. утва рыў ся ён з ва ды і рас кі дзя ку ючы на ма ган ням вет ру. з зям лі яго раз гле дзець бы ло б не маг чы ма. ды і са ма ма лют кая азя рын ка чыр во нае Воч ка сха ва ная ў не пра ход ным ба ло це ся род ле су.
Ці хая ра ні ца. Вы йшаў на пяс ча ны плёс нё ма на і не па ве рыў сва ім ва чам. на ва дзе, па ся род ма гут на га ру ху плы ні — не па руш на ста іць ка мень. Ён ні бы вы ныр нуў з ва ды, каб глы нуць па вет ра. яго цвердзь лу нае на па вер хні з лёг кас цю пёр ка. Ва да ва кол ру ха ецца як ма га бо льш асця рож на, каб ні якім чы нам не кра нуць сме ль ча ка. Ака за ла ся, ён не плы ве па ва дзе, а па стаў ле ны па верх інша га ва лу на, што ха ва ецца ў глы бі ні. Але хто зра біў та кую пі ра мі ду? ча ла век ці ра ка?
Ве чар. над воз ерам дры вя ты не заў важ на ўзыш лі по ўня і зо ры.
Вес на вое со ней ка ад агра вае за сты лыя пад сне гам і лё дам ма сы ва ды. ні бы рас топ ле ны тлушч на па тэ ль ні, па чы нае рас ця кац ца па аб ало ні ра ка Сож. дрэ вы пад ня лі ру кі да га ры і на гад ва юць пад арож ні каў, што спы ні лі ся і раз губ ле на вы шук ва юць уда ле чы ні на су шы свой шлях.
6 а р т э ф а к т ы
Плас тыч ныя фар бы се зо наў
дып лом ныя ра бо ты сту дэн таў-ха рэ огра фаў
ТА ц ц я н А М У ш ы н С к А я
Адразу заўважу,што імпрэзы, якіяладзіцькафедрахарэаграфііБДУкультурыімастацтваў,карыстаюццаневерагоднай,просташалёнайпапулярнасцю.
Прычынтутнекалькі.Папершае,наведвальнік канцэртаў, асаблівамалады,заўсёдывізуал.Аштолепшнаталяепрагуновыхуражанняў,чымтанец,якіпаўстае як відовішча?Падругое,прафесійныхкалектываў,штопрацуюцьурозныхжанрахтанца(народны,эстрадны,бальны, сучасны), як іпляцовак, унасвельмімала.Большзатое,іхкатастрафічнанехапае.Мінск—гэтавамнеНьюЁрк,дзекожнывечарможапаказваццада40(!)харэаграфічныхспектакляўіпраектаў.Патрэцяе,існуюцьзвычкаітрадыцыя.Усеведаюць,штовяснойінапачаткулетаадбываюццасправаздачныяканцэртыбудучыххарэографаўінаіхтрэбаабавязковатрапіць.Тутпаказваеццасамаелепшаеіяркае.Тое,надчымішлапрацанапрацягугода.Тутвыступаюцьмаладыявыканаўцы,якіязрабілісялаўрэатаміпрэстыжныхфестываляў,конкурсаў,спаборніцтваў.Тамумоладзь(яназвычайнаскладаепераважнуюбольшасцьглядацкайаўдыторыі)захопленарэагуенакожнынумар,заўзятаапладзіруе,крычыць«брава!»і«біс!».Аўвынікуўласнымэнтузіязмамуздымаеацэнкуўбачанаганасцэне.
Гэткаядоўгаяпрэамбуласпатрэбіласямне, кабраспавесціпранадзвычайцікавыпраект, які ансамбль кафедрыхарэаграфііпадкіраўніцтвамСвятланыГуткоўскайладзіўнасцэнеБеларускагамузычнагатэатра.«Сезоны:знаёмаеітаямнічае»—такназываласяімпрэза,якаясабраладыпломныяработыхарэографаўнароднікаў.Успрыманнюпраектаякцэласнагавідовішчаспрыялаітое,штодлявідэапрэзентацыібылівыкарыстаныкарціныайчынныхмастакоў(УладзіміраТоўсціка,НаталліПаплаўскай,валянціныШобыііншых).Былаімузыказрэпертуаругуртоў«Госціца»,«СтарыОльса»,«Траецкіямузыкі»,«Тройца».Усёгэта,якікасцюмы,створаныяДзмітрыемПіскуном,ібеларускітэкст,агучаныМіхаіламКамінскім,стваралаадпаведнуюаўру.Менавітанацыянальнагамастац
тва.Унечымтоеізаканамерна,бокафедрапрацуенафакультэцетрадыцыйнайбеларускайкультурыісучаснагамастацтва.Напэўна,галоўнаязадачаіпалягаеўтым,кабуласнаеразуменнетрадыцыйнайкультурыўвасобіцьсродкаміменавітасучаснагамастацтва.
цяпер—пра саміпастаноўкі.Некаторыязіх—«Паяблыкі»,«Гарэзаказа»,«Боя—мужык!»—перайшліўпраграму«Сезонаў...» са справаздачнагаканцэрта.Але гэтанатуральна.Боўпапярэдняйімпрэзеядналісярозныявідытанца—народны,эстрадны,бальны,атутпрадстаўленытолькінародны.Харэагра
фічныякампазіцыібылізгрупаваныпасезонах—восень,зіма,вясна,лета...іўкожнайвабіларазнастайнасцьэмацыйных іпластычных інтанацый.Лірыка ігумар,экспрэсіяіпатэтыка...
цікава,штоўкампазіцыях,прыдуманых і ўвасобленыхдзяўчатамі, часцейдамінавалілірызм, задуменнасць, карагоднасць.Угэтымсэнсевельміарыгінальнайпаўставалакранальнаяіпсіхалагічнавыверанаяработа «Заручоная»АленыКучаравай.Танецбудаваўсяякдыялогдзяўчынызяевясельнымуборам.Апразягоўзнікаўроздумпрабудучаезамужняежыццё.Авосьпрацыюнакоўпастаноўшчыкаўпрываблівалімагутнайэнергетыкай,шматнаселенасцю,акцэнтамінасацыяльныхпытаннях.Тутможнаназвацькампазіцыю«Боя—мужык!»яўгенаГлінскагаіДзмітрыяПуйшыабо«Карабельплыве»іванаТафейкііСяргеяБулаўкі.Засталасяўпамяціінадзвычайвыразнаяпастаноўка«Лазавік»веранікі
ПасечнікіільіЧыжыка.Сціслая,прадуманая,экспрэсіўная.
Далікустаноўчыхякасцей«Сезонаў...»ябаднесладынамічнасцьвідовішча,незацягнутасцьсамоймастацкайакцыі(адваротнымчастаграшацьмузычныяітэатральныяімпрэзы).
Дыпломныяработыабаронены,убачаныянумарыаказалісяразнастайнымі,бясспрэчнаяркімі іпераканаўчымі.Аленапрыканцыміжволінараджаеццапытанне.Каліўхуткімчасемаладыяхарэографыпрыедуцьнапрацуўвызначаныякалектывы(агэтагалоўнымчынамдзіцячыя,юнацкія,аматарскіяансамблі,
штоіснуюцьпрыПалацахіДамахкультуры),ціздолеюцьянызахавацьсвойтворчыімпэтітыябясспрэчныяпластычныязнаходкі,якіябыліўвасобленыўдыпломныхработах?Тутвыканаўцамі сталісяаднакурснікі,якіятаксамашукалі,гарэлі,імкнулісяякмагаярчэйпрадставіцьвынікінамаганняўсяброў.Акалітрэбабудзерыхтавацьнумарыдачарговагасвяточнагаканцэрта,ціне скончыццаўсёўзнаўленнемдаўнозасвоенага,зваротамданяхайсабеіпатрэбных,алетакіхтрадыцыйных«Лявоніх»,«Мяцеліц»,«Юрачак»,якіхзамінулыягадымыпабачыліўжоўневерагоднайколькасці?
Будземспадзяваццаналепшае,натое,штоталентынезгубяцца,аспатрэбяццаібудуцьразвівацца.Будземчакацьновыхдыпломныхработ,чарговыхсправаздачныхканцэртаў.Кабпаглыбіццаўатмасферурадасці, экспрэсіўнагаруху,разняволенайпластыкіімаладойбурлівайэнергіі.
фо т
а з
архі
ва к
а фед
ры ха
рэ аг
ра фі
і.
«зі мач ка». па ста ноў ка на тал лі Астра мо віч і Ган ны зя нюк.
«Ка ра бель плы ве». па ста ноў ка іва на та фей кі і Сяр гея бу лаў кі.
7мАСтАЦтВА ЖНІВЕНЬ 2013
фо т
а в
е ра н
і кі п
а рш
ын ца
вай.
опе рА
ПРэМ’еРА ЛІ Ры КА-КА Ме дый нАй оПе Ры «Verbum Nobile» («СЛо ВА го нА РУ») СтА нІС ЛА ВА МА нюш КІ ад бы ла ся ў Ка мер-ным му зыч ным тэ атры «Га ле рэя».
Ці час та опер ныя са чы нен ні Ста ніс ла ва Ма нюш кі, кла сі ка бе ла рус кай і поль скай му-зы кі, які на ра дзіў ся ў мяс тэч ку Убель, што пад Мін скам, ста вяц ца на яго ра дзі ме? Рэ-дка. У мі ну лым ста год дзі на сцэ не Тэ атра опе ры і ба ле та пэў ны час ішлі яго ныя «Га ль-ка» і «Страш ны двор». Не ка ль кі га доў та му ка мер ную опе ру «Ла та рэя» ўва со біў Дзяр-жаў ны ка мер ны хор фі лар мо ніі. Ме на ві та та-му ад на акто вая опе ра «Сло ва го на ру», па ка-за ная му зыч ным тэ атрам «Га ле рэя» ў Па ла-цы ку ль ту ры пра фса юзаў, вы клі ка ла агу ль ны інта рэс, ка лі не ажы ятаж.
Усё сыш ло ся і су па ла: му зыч ная асно ва, рэ жы су ра, ва кал, акцёр скія ра бо ты. Твор, які меў шэ раг сцэ ніч ных ува саб лен няў у тэ атрах Поль шчы і Рас іі, ні ко лі не ста віў ся ў Мін ску. Пе ра ла жэн не для ка мер на га скла ду аркес-тра зра біў ды ры жор Іван Кас ця хін. Му зы кан-ты ў бе лых стро ях, якія за ня лі адзін з кут коў сцэ ны, вы гля да лі як час тка спек так ля. Пе ра-клад ліб рэ та з поль скай мо вы на бе ла рус кую зроб ле ны Дар’яй Ваш ке віч. Тэкст доб ра спя-ва ецца, пад аец ца арга ніч ным. Лёг кі, ка ме-дый ны жанр опе ры ве ль мі пры дат ны для гля-дац ка га ўспры ман ня. Рэ жы су рай за йма ла ся Але на Медзя ко ва. У па ста ноў цы ха пае ці ка-вых мі зан сцэн, шмат да сціп нас ці.
Пер са на жаў ня шмат, уся го пяць. За ка ха-ная па ра — Зо ся і Ста ніс лаў, іхнія ба ць кі ды яшчэ служ ка. Жва вай і ня ўрым слі вай па ўстае Зо ся ў вы ка нан ні Га лі ны Ду біц кай. Моц ны го-лас мі ні яцюр най пан енкі лёг ка пе ра кры вае хор. Ён зві ніць ад ра дас ці, ззяе па чуц цём ка-хан ня. Арцём Ха мі чо нак, са ліст Му зыч на га
тэ атра, у парт ыі Ста ніс ла ва вы гля дае боль ш пе ра ка наль ным, чым у кла січ ных апе рэ тах. Ге рой на сам рэч аб ая ль ны і шчы ры. Два та ты, са ліс ты Опер на га Аляк сандр Жу каў і Дзміт-рый Ка пі лаў, тэ нар і бас, уда ла за йма юць ка-ме дый ную пра сто ру. За ўва жу, падзея не ад-бы ла ся б без прадзю са ра Аляк сан дра Ча хоў-ска га і ство ра на га ім Му зыч на га до ма «Кла сі-ка». На рэш це пры ват ная іні цы яты ва і опер ны жанр па ра зу ме лі ся!Тац ця на Му шын ская.
Даўнохацеласязакрануцьтэмугукавогаасяроддзя,таго,якоевакол.інакшкажучы—хто,штоідзеслухае?
Ранак.Адчыняюакно.Ушколе,якаяпобач,—«апошнізванок»цісвята.Узмацняльнаяапаратурапрацуенаўсёкатушку.ідудапрыпынку.едземашына,задкрытыхвокнаў—умцумцумц!—дэцыбелынаўвесьмікрараён.Сядаюўмаршрутку.УкіроўцыFMстанцыяамалькрычыць.Могэтаяаднатанкаскурая,аўсімваколкамфортна?Аболюдзіпрызвычаіліся,кабпаблізуштосьціраздражняла?Укожнымтралейбусеціаўтобусе—маніторы,наякіхкруцяццарэкламныякарцінкі.Уметро—няспынныякліпыіпесні.
«Тишиныпрошу,тишины!Нервы,чтоли,обожжены?»—пісаўпаэтуХХстагоддзі.Чамуніхтонеўсведамляе:длянармальнайпрацыінтэлекту,слыху,нерваў,памяціпавінныіснавацьхоцьбыфрагменты,выспыцішыні?Падаецца,штолюдзібаяццаяе.Неведаюць,штозёйрабіць.Магчыма,нехочуцьзаставаццасамнасамзсабой.Тамутрэба,кабпобачпрысутнічаўмасавік,якізабаўляе.
НіхтонеможазабараніцьчалавекуслухацьдыскіціFMстанцыі,анаіх—песніцікампазіцыі,якіяёнхоча.Дома,налецішчы,умашыне.Алевыбарвыяўляегуст.Урэшцерэшт,мыўсезалежымадзінададнаго.Адузроўнюкультурыадміністратарарэстарана,кавярні,цырульні.Уражанне,штопаўсюльпануюцьзахапленнішматлікіхШарыкавых,анепрафесараПраабражэнскага.
БеларускідырыжорУладзімірЛойаднойчызгадваў:галандцыслухаюцьтолькікласічнуюмузыку.іўмашыне,іўрэстаране...Некалькігадоўтамуўсягонаадзіндзеньятрапілаўвенуібольшзаўсёбылаздзіўленаіўзрушанатым,штоўаўстрыйскайсталіцынідзенегучала«папса».Толькіціхія,прыемныяінструментальныякампазіцыі,якіяіствараліадпаведнуюатмасферу.Хтосьціпакрыўдзіцца,але«папса»—музыкамаргіналаўігарадскіхускраін.Калімывымушаныслухацьтое,штогучыцьутранспарце,навуліцы,задчыненыхвокнаўмашын,кватэрістудэнцкіхінтэрнатаў,атрымліваецца,штоўсемы—маргіналы.Асталіца—сталіцафармальна,апасутнасці—ускраіна.Толькіўскраіначаго?..
М У зы К А
«Ве чА Ры Вя ЛІ КА гА тэ АтРА ў зА МКУ РА дзІ ВІ ЛАў», якія ла дзіць На цы яна ль ны тэ-атр опе ры і ба ле та, з по спе хам пра йшлі ў Ня-сві жы. Той, хто хоць ад ной чы па бы ваў на фес ты ва лі open-air, па цвер дзіць, што та кі спо саб ці ка ва і пры емна ба віць час не па раў-на ль ны з іншы мі.
Твор чую кан цэп цыю «Ве ча роў» тэ атр акрэс ліў яшчэ ў 2010-м, ка лі пра вёў ў Ня сві-жы пер шы open-air, да ючы пуб лі цы маг чы-масць па зна ёміц ца з леп шы мі ўзо ра мі сус вет-най кла сі кі, прад ста віць на цы яна ль нае мас-тац тва ў сус вет ным гіс то ры ка-ку ль тур ным кан тэк сце. Для та кой мэ ты вы дат на пад ыхо-дзіць Ня свіж скі за мак, у сце нах яко га на ра-джа ла ся айчын ная му зыч ная і тэ атра ль ная ку ль ту ра. Сё ле та на пра ця гу трох дзён тэ атр прэ зен та ваў твор чы ве чар са ліс таў опе ры Тац ця ны Трац цяк і Ула дзі мі ра Пят ро ва, кан-цэрт з са чы нен няў бе ла рус кіх кам па зі та раў ХІХ ста год дзя, ка міч ную опе ру «Ры та, аль бо Пі рац кі трох кут нік» Га эта на Да ні цэ ці, на цы-яна ль ны спек такль «Сі вая ле ген да» Дзміт-рыя Смо льс ка га, ба лет «Ле бя дзі нае воз ера» Пят ра Чай коў ска га. Фі на ль ную кроп ку па ста-віў за ключ ны га ла-кан цэрт.
Сё лет нія «Ве ча ры...» па цвер дзі лі: гэ ты фэст па-ра ней ша му за ймае цэн тра ль нае мес-ца ў ка лен да ры бе ла рус кіх open-air пра ектаў. Вя лі кі тэ атр за сво іў пра вя дзен не вы язных маш таб ных імпрэз, а та му за ста вац ца ў звык-лых меж ах не ль га. Дый цес на ва та, бо па лат-но «Ве ча роў» з кож ным го дам ста но віц ца ўсё бо льш шы ро кім і ма ляў ні чым.
Па куль фес ты валь за ста ецца рэ спуб лі-кан скім, ад нак усё час цей арга ні за та ры га-во раць пра тое, што вар та над аваць фо ру-му між на род ны ста тус. Ба ла зе ў тэ атра ха пае сіл і аўта ры тэ ту, каб за ва біць ці ка вых за меж-ных артыс таў.Во ль га ні ка ла еўская.
Інтэрмецца
ТАццяНыМУШыНСКАй
фо т
а д
а ры
ны к
а зак
.за ключ ны га ла-кан цэрт у ня сві жы.
Га лі на ду біц кая (зо ся).
8 а р т э ф а к т ы
Дзе я ў коле агню
«Арт-Жы жаль» міжнародны пленэр па мастацкай кераміцы
В А л е Р ы й к А л Т ы Г І н
КерамічныпленэрадзінаццатыразпраходзіцьпадБабруйскам.Апачыналасяўсёўсярэдзіне1990хгадахзсімпозіумаўуАхтырцы(Украіна),дзеясклаўсваюпершуюпеч і зрабіўудалыяабпалыздымленнем.У 1997—1999прайшліпершыятрыпленэрыкерамікіракуўжоўБеларусі. З’явілася суполкапаплечнікаўаднадумцаў—маладых,энергічных,вольныхужаданняхіавантурных.Амойаўтарытэтстарэйшагапаўзросце,валявыпасылуарганізацыйныхдзеянняхспрыялістварэннюплённайтворчайатмасферы.
Пратыягады,праакалічнасціскладанагакалектыўнагаразвіццяіўдасканальванняпленэрнагарухуўкераміцыБеларусіможнабылобнапісацьзаймальнуюкнігу:вясёлую,лёгкую,унечыманекдатычную,характэрнуюспалучэннембесклапотнасці іпадзвіжніцтва,аднолькаваўласцівыхмаладосці.
Алеў2001мяўсур’ёззадумаўсяабмэтазгоднасціштогадовыхнамаганняў.Былоадчуваннетаптаннянамесцы,абмежаванасцімагчымасцей,замкнёнасціскладанагапленэрнагапрацэсунасамімсабе.Усёрабіласянібытолькідзелясамазадавальненняўдзельнікаў, грамадсказначныхмэтаўнеставілася,роляпленэраўуразвіцці сучаснага беларускагамастацтвазаставаласянеакрэсленай,авыніковыўзровеньствораныхпрацаказваўсяніжэйшымзачаканы.
Кабператварыцьсаматужныяакцыіўафіцыйнаемерапрыемства, я звяртаўсяваўпраўленнекультурыМагілёўскагааблвыканкама,МіністэрствакультурыіСаюзмастакоў...Ніадкульадказунепрыходзіла—магчыма,ябыўнепераканаўчым?Напачаткувясны2002гасустрэўсяззагадчыкамаддзелакультурыБабруйскагарай
выканкамаАнатолемСінкаўцом,ітойвырашыўпадтрымацьзадуму.Унаступнымгодзе,ужоўякасцізагадчыкааддзелакультурыБабруйскагагарвыканкама,ёнстановіцца «хроснымбацькам»непростамясцовых ісаматужных,аміжнародныхпленэраў.Паслянекалькіхзіхсталабачна,якукладзеныяўарганізацыюсродкіадбілісянаякасцімастацкіхвырабаў.
Надругімміжнароднымпленэры(2004)з’явіласяцяперашняяягоназва—«АртЖыжаль», а выніковыявыставыўБабруйску,МагілёвеіМінскуатрымаліназоў«Колаагню».
З2005гапленэрправодзіццаваўмоўнайформемайстаркласадлямаладыхмастакоўпачаткоўцаў, найперш— састалічныхАкадэміімастацтваў,Універсітэтакультуры,атаксамазМагілёўскага каледжамастацтваў,Львоўскай акадэміімастацтваў іСанктПецярбургскаймастацкапрамысловайакадэміі імябаронаШцігліца(былая«Мухінка»).Аднакібольшаячасткасталыхмайстроўкерамікі,трапляючынапленэр,таксамавымушанаасвойвацьнекаторыярамесныянавыкінаноў,вучыццаэлементарнаму:абпалудроваў,абвару,дымленнюінаватуменнюпрацавацьунеспрыяльныхумовах.
Традыцыйнаябеларускаянароднаятэхналогія«абвары»(абварнойкерамікі)сталасур’ёзнымтворчымметадам,спосабамраскрыццярозныхвобразныхрашэнняўупрафесійныммастацтве.Угэтымцікавымтэхналагічнымпрацэсе, як і ў еўрапейскімварыянцеяпонскайракукерамікі,прысутнічаемомантперапыненагаабпалупрыканкрэтнайтэмпературыіхуткаеакунаннегарачагавырабуўспецыяльнуюмучнуюбоўтанкуабвару.Длямастакоўгэтасвоеасабліваятворчаялабараторыя,дзеўпалявыхумовахпрыдапамозешамоту,гліны,глазуры,солі,дроваў,печаўствараюццаарыгінальныятворы.яназываютэхналогіюабварнойкерамікіракукерамікайпабеларуску.Шкада,штонашымастакікерамістыўнейкімомантспыняюццаіне
спрабуюцьдавесціўсемагчымасціэфектуабварыдабольшайвобразнасціідасканаласці.Тоежіздымленайкерамікай.Аднакзкожнымгодамупрацахаўтараўудзельнікаўусёбольшколеравай,дэкаратыўнайіпластычнайразнастайнасці.Дзякуючыпленэрамбыўствораныадметнынапрамакутворчасцікерамістаў.
Пленэрпашыраестасункіпаміжтворцамірозныхкраін: яныабменьваюццаінфармацыяй,бяруцьудзелуіншыхміжнародныхтворчыхакцыях.УзбагачаеццакалекцыяаўтарскайкерамікіБабруйскагамастацкагамузеяімяГеоргіяПаплаўскага.Калекцыяналічваеўжобольшза200кампазіцый—вырабаўмастакоўз17краін.
Здаваласяб,пленэрканчатковаўсталяваўсяна бабруйскай зямлі, створанабольшменшпрыдатнаемесцадляжыцця ітворчасцікерамістаў.Авосьумянерасцехваляванненаконттворчых іпрафесійныхперспектыў:важна,кабз’яўляласятэхналагічнаянавізна,павялічваласяступеньэксперыментальнасціўтворах.Складваеццаўражанне,штоадміністрацыягорада,якаявыдаткоўваенапленэрсродкі,усёбольшсхільнаяўспрымацьягоякнейкаепрыгожаемастацкаешоу,што,безумоўна,з’яўляеццатупіковымнапрамкам.Алетакіярэаліісённяшнягачасу.Длятагокабпераадолецьгэтутэндэнцыю,трэбашукацьінфармацыюпратое,шторобіццана іншыхтворчыхпляцоўкахпадобнагакшталту.
Алевядомыятаксамаігалоўныяскладнікіпоспехуўсялякайідэі:папершае,гэтаволятагочалавека,якізаймаеццапрасоўваннемідэі,падругое—падтрымкаўплывовыхдзяржаўных,грамадскіхструктур:матэрыяльная,арганізацыйная,інфармацыйная.Гэтападтрымкагрунтуеццаперадусімназацікаўленасці,наразуменнізначнасціпраекта.
Нягледзячынаўсецяжкасці,янепахіснаперакананыўдалейшымразвіцці«АртЖыжалю»—накарысцьусягонашагамастацтва...
Валерый Калтыгін (справа) падчас пленэру.
9мАСтАЦтВА ЖНІВЕНЬ 2013
ч А М У ?
Дзве вы ста вы — тво ры з фон даў Са-юза мас та коў і су час ны «Пра ект» — да ва лі пад ста вы для раз ваг: у на-яўнас ці ма гут ная энер ге ты ка жы ва пі су пе ры яду сац рэ аліз му і мля вая плынь воб ра заў су час ных твор цаў. Ча му ся-род жы ва піс ных вы стаў Са юза ўда-юцца то ль кі рэ трас пек тыў ныя?
Ле анід Хо ба таў,на мес нік стар шы ні Са юза мас та коў па вы ста вач най дзей нас ці:
— За ла ты фонд — гэ та час т ка ка лек цыі жы ва пі-су Са юза, тво ры, вы пра-ба ва ныя дзе ся ці год дзя-мі. Што ты чыц ца «Пра-
екта» — пры маю па прок, бо мне не ўда ло ся цал-
кам рэ алі за ваць кан цэп цыю, якая ме ла на мэ це пра цу з пра сто рай, экс па-на ван не лю бой ко ль кас ці тво раў жы ва піс-цаў, але так, каб яны лу на лі ў па вет ры, ства-ра лі іншы аб шар. Сек цыя — не па га дзі ла ся, тво ры звык ла раз ве сі лі па сце нах, і кан цэп-цыя рэ алі за ва на не бы ла.
н А д чыМ прА ц У еце?
Анас та сія Мас кві на,са ліс тка На цы яна ль на га тэ атра опе ры і ба ле та:
— У но вым се зо не на на шай сцэ не пла-ну ецца прад ста віць два маш таб ныя опер-ныя са чы нен ні. Спа чат ку «Ля ту ча га га лан-дца» Ры хар да Ваг не ра, твор, які бу дзе ўва-саб ляць ня мец кая па ста но вач ная гру па. А вяс ной на афі шы з’явіц ца опе ра Пят ра Чай-коў ска га «Пі ка вая да ма». У зга да ных спек-так лях мяр кую вы кон ваць вя ду чыя жа но-чыя ро лі. У ваг не раў скай опе ры — парт ыю Сен ты, дзяў чы ны, за ка ха най у та ямні ча-га га лан дца. Скла да насць пра цы ва ка ліс-та над опе ра мі Ваг не ра за клю ча ецца най-перш у тым, што парт ыту ры кам па зі та ра па тра бу юць асаб лі вых, «ваг не раў скіх» га-ла соў, бо яго аркестр надзвы чай на сы ча ны. Каб не згу біц ца і «пра біць» яго, трэ ба быць доб ра на ву ча ным і мець не ма лы ва ка ль-ны дос вед. Парт ыя Лі зы так са ма ня лёг кая.
У ад ной з апош ніх опер Чай-коў ска га ве ль мі гус тая аркес-троў ка, і гэ та парт ыя на ле-жыць да лі ку тых, над які мі трэ ба пра ца ваць па сту по ва і
ня спеш на.У на ступ ным се зо не на сцэ-
не мас коў ска га Вя лі ка га тэ атра ад бу дзец ца но вая па ста ноў ка дзвюх ад-на акто вых опер — «Іа лан ты» Чай коў ска-га і «Маў ры» Іга ра Стра він ска га. Сю жэт-най асно вай апош ня га тво ра з’яўля ецца пуш кін скі «До мік у Ка лом не». Спе цы яль на для кас тынгу ву чы ла арыю Па ра шы з гэ та-га тво ра, ездзі ла ў Мас кву, па каз ва ла ся. У вы ні ку — пра йшла ад бор. Дзея нне опе ры з ХІХ ста год дзя пе ра не се на ў 20-я га ды ХХ-га і фак тыч на раз гор тваец ца ў га ды жыц ця кам па зі та ра. Ві зу аль на спек такль бу дзе вы-ра ша ны ў сты ліс ты цы та га час на га са вец ка-га мас тац тва. Мне за ўсё ды пад аба лі ся ге-ра іні, у якіх ярка вы яўле ны ка ме дый ны па-ча так. Та му з ахво тай бу ду пра ца ваць у ня-звык лым жан ры опе ры-буф.
К ні ГА СК А р ГА ў
Ва лян ці на Бар тла ва,за гад чык ка фед ры кас цю ма і тэк сты лю Бе ла рус кай дзяр жаў най ака дэ міі мас тац тваў:
— Мы вы пус ка ем спе-цы яліс таў па мас-тац кім тэк сты лі і кас цю ме. Ка лі лёс апош ніх не вы клі-
кае тры во гі, то на шы мас та кі па тэк сты лі —
пры тым, што гэ та пра-фе сі яна лы ве ль мі вы со ка га ўзроў ню — не над та за пат ра ба ва ныя на буй ных прад пры емствах лёг кай пра мыс ло вас-ці. Ад пра ца ваў шы на прад пры емстве два га ды за ве ль мі ма ле нь кія гро шы, яны звы чай на ад туль сы хо дзяць. Пы тан не пра твор чую рэ алі за цыю на ват не ста-іць: экс пе ры мен та ль ных ла ба ра то рый бо льш не існуе, крэ атыў ныя ра шэн ні ні-бы та і не па трэб ныя. Мо жа, пры чы на ў тым, што істот най кан ку рэн цыі ў гэ тай сфе ры не на зі ра ецца, але ня ўжо мас тац-кая якасць прад укцыі на шы прад пры-емствы не хва люе?
А дны М СК А з А М
ці ўдзе ль ні ча еце вы ў да бра чын ных акцы ях і з якой мэ тай?
Сяр гей Ка ва ль чык, мас тац кі кі раў нік На цы яна ль на га тэ атра імя М.Гор ка га:— Тэ атр су пра цоў ні чае з да бра чын ны мі арга ні за-цы ямі і па ста янна ўдзе ль ні чае ў ад па вед ных акцы-ях кштал ту збо ру ца цак, адзен ня, кні жак для дзя-цей, сё ле та ў сту дзе ні, на прык лад, на на шай сцэ не пра йшоў да бра чын ны па каз спек так ля «Ча роў ныя пяр сцён кі Аль ман зо ра» для дзя цей-сі рот і дзя цей, якія па цяр пе лі ад ава рыі на ЧА ЭС.
Мі ка лай Пі ні гін, мас тац кі кі раў нік На цы яна ль на га тэ атра імя Янкі Ку па лы:— Тэ атр быў тры га ды на рэ кан струк цыі, та му ні ў якіх акцы ях мы ўдзе лу не бра лі.
Ва лян цін Бор зды, скульптар:— Мае ка ле гі Ва лян цін Аста шоў і Ва сіль Ма ту се віч ад ной чы пра во дзі лі аўкцы ён, каб саб раць срод кі на апе ра цыю хво ра му дзі ця ці; ра бо та, пра ўда, не прад ала ся, ну а мэ та ўдзе лу, зда ецца, зра зу ме лая.
Вік то рыя Іль іна, мас так:— Так, час ад ча су зда ра ецца: у нас у Грод не арга-ні за ва лі збор срод каў на апе ра цыю хлоп чы ку, маю пра цу ку пі лі лі та ра ль на за смеш ныя гро шы, і я яшчэ пра па на ва ла, каб на ступ ным раз ам мас та кі лепш гро шы ахвя ра ва лі, су ма бу дзе бо ль шая…
Мі ха іл Ту ме ля, рэ жы сёр-ані ма тар:— Удзе ль ні чаў у да бра чын ных акцы ях раз ам з ва-лан цё ра мі, якія апя ку юцца дзе ць мі з ана ма лі ямі фі зіч на га раз віц ця, тлу ма чыў і па каз ваў, як зды ма-юць му ль тып лі ка цый ныя стуж кі.
Аляк сан дра Шпар та ва, рэ жы сёр-да ку мен та ліст:— Зды мач ная гру па ма ёй дэ бют най кар ці ны «Да-выд-Га ра доц кія ка но ны» пра ца ва ла вы ключ на на энту зі язме, бо лю дзі бы лі за хоп ле ны тэ май стуж кі, так што з’яў лен не гэ та га тво ра — па сут нас ці, вы-нік да бра чын най акцыі.
Алі на Без енсон, кам па зі тар:— Мож на ска заць, што гэ тым і жы ву, бо арга ні за-цыя і па каз кан цэр таў з тво раў айчын ных кам па зі-та раў, чым я за йма юся час та, — спра ва да бра чын-нас ці і аса біс тай апан та нас ці.
Ва ле рый Ка рэт ні каў, кам па зі тар:— За апош нія шэсць год я пра вёў 22 аўтар скія сус-трэ чы-кан цэр ты ў му зыч ных шко лах і ву чы ліш чах Мін ска, Ма гі лё ва, Ма ла дзеч на, Ба ра на віч, Са лі гор-ска, Слуц ка, Ба ры са ва; з за да ва ль нен нем па га джа-юся па ўдзе ль ні чаць, бо гэ та на рма ль ная рэ акцыя лю бо га кам па зі та ра — зна чыць, яго тво ры ка му сь-ці па трэб ны .
М АС ТА ц Т в А д Ля «М АС ТА ц Т в А »
У на шай мо ве «мас тац тва» гучыць як май стэр ства, ула да і кан-троль узброенага ведамі. Ад нак у гэ тым сло ве ма ла пад ка зак да раз умен ня са мо га аб’екта ва ло дан ня, які да гэ туль за ста-ецца шма ті ма вер ным і ва ўсё скі ра ва ным.
Па між ня яснас цю кар ці ны і ня выз на ча нас цю гле да ча мы і спра бу ем зра зу мець, што ёсць ars-атмас фе ра — дым учо раш-ня га вог ніш ча аль бо ха лод ны под ых но ва га. о0о.Андрэй Ду рэй ка.
10 а р т э ф а к т ы
Апа фі гей у Да цкім ка ра леў стве
«Бег чы з эль сі но ра, аль бо Гам лет на вы ва рат» Вік та ра по ні за ва рэ жы сёр і сцэ ног раф Сяр гей па ўлюк мас так па кас цю мах Алё на ігру ша плас ты ка ула дзіс ла ва бе ла зо ран кі Рэ спуб лі кан скі тэ атр бе ла рус кай дра ма тур гіі
л ю Д М І л А Г Р А М ы к А
Прэм’ераРэспубліканскагатэатрабеларускайдраматургііпарушаетэатральныятабу, якімшмат гадоўпадпарадкоўваюццаайчынныятэатры.Правілагульні,усталяваныяўкраінскімрэжысёрамСяргеемПаўлюком,длянасновыя.Успектаклінасамрэчусёнавыварат.ТэатральныкрытыкТаццянаАрлованевыпадкованазвалаяго«вывернутымГамлетам».ваўсімгэтым,безумоўна,вартаразабрацца.Спектакльнеадназначны,увасобленынебездакорна.Думаю,многіягледачыўспрымуцьяго з захапленнем, алезнойдуццаітакія,штобудуцьабураццадаканцадзёнсваіх.Дытолькіўсёгэта—яўныперабор.Падставыдлязахапленнядаволісумніўныя.Дляабурэння—таксама.Штоўтакімразегалоўнае?
У спектаклях «Раскіданае гняздо»Аляксандра Гарцуева і «БегчызЭльсінора, альбоГамлетнавыварат»СяргеяПаўлюка, наўмысна альбо выпадкова,робіцца спробаперагледзець асноўныфарматРТБД,якідагэтульіснаваўпаводлеўсялякіх«нібыта».Нібытаметафарычны,нібытапсіхалагічны,нібытабеларускайдраматургіі,зарыентаванынанібытасярэднестатыстычнага гледача. Дзвеапошніяпрэм’еры—нешто іншае, якрэзкірухубокмаладзёжнайаўдыторыі.Спробарассунуцьвузкіярамкітрадыцыйныхуяўленняў,паводлеякіхстановіццаскладанаіснаваць.Калідзвеапошніяпрэм’еры—звычайнызбегабставін,перапрашаю. Значыць,новыя абрысыРТБДпростааказалісяпрывіднымі.
З класікай рэжысёрыдаўно робяцьусёштозаўгодна.Ключавоесловатут—дыялог.Ёнможаўзнікнуцьякфантом,умежахкананічнагатэксту,якізастаеццаамальнекранутым.Аможаадбыццарэальнызахопчужойтэрыторыісённяшнімітэатральнымістарацелямі.Уабодвухвыпадкахкаштоўнасцьуяўляенеформа,азмест.ШтоўвынікуатрымаласяўРТБД?Штопрапануеццазамест?Зразу
мела,замест«Гамлета»ўвогулескладанаштосьціпрапанаваць.ТамуРТБДспрабуезУільямамвесцідыялог,прыгэтымтрымаеццаназаўважнайадлегласціадарыгінала.
віктарПонізаўпішаўласнытэкст,алеўякасціпершаасновыскарыстоўваезусімненовуюідэю.ЁнраспавядаепраГамлета,яківырваўсязамежытрагедыіШэкспіра,распачынаесваюгульнюзлёсам,знаканаваннем,зусім,«штонапісаўУілпракляты».Прыгэтымзыходгульнівыразнаакрэсленыўпершыхэпізодах.Нетрэбабыцьпразарліўцам,кабзразумець,
штоўвынікупрацяглагарухупаколезкласічныміперсанажамімывернемсядасотніразоўпрагаворанайдумкі:нічогазмяніцьнемагчыма,лёсёсцьлёс,наканаваннеёсцьнаканаванне,прадвызначанасць—рэчнепахісная.Канешне,ваколШэкспіравага сюжэтадраматургстаранна вырабляе ўласныякульбіты.Нажаль,літаратурны і зместавыўзровеньпераасэнсаваннязастаеццасамымслабыммомантамгэтагаспектакля.Наваттатальнывыкідрэжысурынездатнынейтралізавацьнязграбныядраматургічныяпасажы.
Анас та сія баб ро ва (Гер тру да).
Кі рыл на віц кі (Гам лет).
ілья ясін скі (раз енкранц),ма рат Вай ця хо віч (ла эрт),дзміт рый да ві до віч (Гі ль дэнс тэрн).
11мАСтАЦтВА ЖНІВЕНЬ 2013
Тэ АТ р
«дА нАС ПРы ехАў...» ПА Вод Ле «Рэ ВІ зо РА» МІ КА ЛАя го гА Ля па ка за лі на пры кан цы се зо на для за ці каў ле най пуб лі кі ў Но вым дра ма тыч ным тэ атры го ра да Мін ска. Спек такль меў да бра чын ны ха рак тар, афі цый ная прэм’ера ад бу дзец ца ў ве рас ні.
Рэ жы сёр Аляк сандр Гар цу еў ра шу ча пе-
ра но сіць дзея нне ў наш час. Ге роі спек так ля ў ка муф ля жы і ры бац кіх ка пе лю шах ву дзяць ры бу ў раз ма ля ва ным надзі ма ным ба сей-не (мас так Яўген Вол каў). Вес тку пра рэ ві зо-ра яны ўспры ма юць з ра дас цю, скрозь якую ві да воч на пра соч ва ецца двух сэн соў насць. Боб чын скі (Аляк сандр Гу сеў) і Доб чын скі (Юрый Ша лан коў) з’яўля юцца ў мас ка х па-цу коў. Пры йшлі, пан юха лі, па йшлі, усё о’кей!
Для кож на га пер са на жа зной дзе на ад па-вед ная су час ная ві зу алі за цыя. Хлес та коў — інфан ты ль ны юнак у бай цы пад бар до вым пін жа ком, з эфек тным ша лі кам на шыі. (Вар-та адзна чыць ра бо ту Па ўла Чар но ва ў гэ тай ро лі.) Во сіп Аляк сея Ве раш ча кі яўны «ма ча», што раз ста віць на мес ца гас па да ра, а ха бар упэў не на кла дзе са бе ў кі шэ ню. Га рад ні чы Ва ле рыя Ага яна апра ну ты ў стро гі цы ві ль ны кас цюм, яму ўлас ці вы не йкі па чуц цё вы ра цы-яна лізм. Ган на Андрэ еўна (Тац ця на Па по ва) з’яўля ецца раз ам з да чкой у стрып тыз-клу-бе, дзе Хлес та коў рас па вя дае мясц овай элі це пра сваё сяб роў ства з Пуш кі ным. Што яшчэ? Саб раў шы ха бар, Хлес та коў упа дае ў дэп рэ-сію. У са мы не па ды хо дзя чы мо мант у ім за-га ва ры ла сум лен не. Пры раз ві тан ні Мар’я Анто наў на пад стаў ляе яму для па ца лун ка вус ны, а ён так тоў на ца луе руч ку і сы хо дзіць на заў жды. Ме на ві та гэ та са мы ці ка вы па ва-рот у рэ жы сёр скай трак тоў цы. Зна ка мі тая «ня мая сцэ на» тут уво гу ле ад сут ні чае.
«Мне ве ль мі ха це ла ся праз пры зму су час-нас ці на кла сі ку зір нуць, — за зна чыў Аляк-сандр Гар цу еў. — І та кая ад мыс ло вая рэч атры ма ла ся — усё су па дае! Маг чы ма, кры-шач ку ву ль гар на вы йшла, але час ця пер та-кі. Спа дзя юся, што бу дзе ці ка ва пэў най час т-цы пуб лі кі».
Узноўленынасцэнесвет—накшталтразяўленайзяпывыродлівайсвядомасці.Жыццёнасметніку,дубль№108.Маральнаіфізічнасастарэлыярэчы—чорнабелыятэлевізары, заплеснявелыяхаладзільнікі,унітазы,адвыглядуякіхцягненаваніты—іёсцьгалоўнаесцэнаграфічнаеаздабленне.Перадусім—гара процівагазаў як відавочная адсылкадакарцінывасіляверашчагіна«Апафеозвайны».Зпроцівагазаміцягамдзеібудуцьгуляцьусеперсанажы.Чырвоныяакцэнтыначорным—яксцэнічнаяілюстрацыядарэплікі«грашымікаемся».СамГамлет(КірылНавіцкі)—харызматычны,зтатуіроўкайнабіцэпсах—нагадваеўдзельнікабайцоўскагаклуба.Ёнспускаетэкстп’есыШэкспіраваўнітаз:маўляў,«чатырысотнігадоўяГамлет»—іраспачынаеўласнуюгульню,каб«самомустварыцьсвойлёсішчасцеЭльсінора…дзебнебылозабойстваўізаганаў».Накрэсленыпанадкласічнымсюжэтнаўрадціможнапалічыцьарыгінальным;ён—дасціпны,бадайштодзякуючырэжысёрскімнамаганням.Алеітутзпэўнайагаворкай:гледзячыдлякаго.Штозапамінаеццаўмаляўнічаэпатажнымпастановачнымшэрагу?
Прывід у спектаклі вылазіць зпадшклянога вечкі скрыні, трымаючы ўрукахбярозавывенік.яшчэ?Распачаўшысваюгульню,Гамлетзаб’еКлаўдыяіажэніццазАфеліяй.АлеКарольусёроўнапамрэпадчас вячэры.Разенкранц(ільяясінскі)іГільдэнстэрн(ДзмітрыйДавідовіч)—нетрадыцыйнайсексуальнайарыентацыі. іхзабіваеЛаэрт (Маратвайцяховіч).вульгарнаяісексуальна заклапочаная Гертруда (АнастасіяБаброва)ледзьне саграшыла зПалоніем(СяргейШымко),іГамлеттрымаеяеналанцугу,апотымзабівае.Афелія,эфектнапададзенаявольгайСкварцовай,урэшцепатанулаўванне.Гарацыа(МікалайСтонька)прамаўляеманалог,звяртаючысяда чэрапаЁрыка.Увесьгэтыжудаснышэрагнепрадказальныхпадзейдаводзіць Гамлетадашаленства.Забойствыправакуюцьновыязабойствы.Спыніццанемагчыма.УрэшцеГарацыазабіваеГамлетатырана,апотымсябе.Аднакнапытанне«навоштаўсёгэтатрэба?»адназначнагаадказунеіснуе.Рэжысёрунеўдалосязнайсціпоўнагапаразуменнязакцёрамі. імвідавочнападабаюццатакіягульні,алествараеццаўражанне,нібывыканаўцыневедаюць,штотутжартам,аштоўсур’ёз.Трагіфарс—таквызначаныжанрспектакля.Дзе«трагі»,адзе«фарс»,здаецца,дакладнанеразабраліся.Хоцьлюбаяспробапарушыцьусталяваныяправілыгульнікарыснаядлятэатра.Пытаннеўадэкватнасціўвасобленагаіўспрынятага.Зрэшты,спробывыйсцізамежывельмічастазастаюццаадзінкавымі,значыць—сканчаюццанічым.
кантэксты
ЛЮДМіЛыГРАМыКА
Асноўнайпрыкметаймінулага сезонасталасяневялікаяколькасцьпрэм’ерумінскіхтэатрах.Гэтазначыць,штосцэнічныякалектывыпаранейшамузнаходзяццаўзоневыжывання,агрошайнановыяпастаноўкінестае.Міжтымсезонразгортваўсяпавольнаіўпэўнена,унапрацаванайкожнымпаасобкусістэмекаардынат.Гучнайтэатральнайпадзеяйніштонестала,хоцьз’яўлялісяспектакліяркіяізмястоўныя,прынамсінепустыя.Большуляльках,меншудраме.Падобнуюсітуацыюможналічыцьзамацаванаю.Актывацыятэатральнагапрацэсуадбываласянаперыферыі, сяродтэатральнайсупольнасці,якаясупольнасцюсябедаўнонеадчувае.КоланабалелыхпытанняўабнедзеяздольнасціСТД,залішнеаблегчанымрэпертуарыбольшасцісцэнічныхкалектываўнечаканабылопашыранадыскусіяміпраўзровеньнавучанняўАкадэміімастацтваў,праклёнаміўбоккрытыкаў,абмеркаваннемзаробкаўакцёраўунацыянальныхтэатрах,алепаступоваўсёсцішылася,супакоілася.якбыццамнічоганебыло.
Міжіншым,непрыцягваючыасаблівайувагі,адбываласяракіроўкарэжысёраў, якіх у краінепаранейшамунестае.Праўда,згэтымтаксамаўсезвыкліся.Тымнеменш,уМаладзёжнывярнулікалісьціапальнагавіталяКатавіцкага.УНовыдраматычныпрыняліАндрэяГузія,якізастаўсябезпрацыпаслявяртанняўГродзенскітэатрГенадзяМушперта, алежразвітваюццазДзянісамНупрэйчыкам,штотолькіпачаўнабірацьпрафесійнуювагу.Страціўстатусмастацкага кіраўнікаМазырскагатэатраРаманцыркін.УГомеліпаранейшамусумуебезсталайпрацыякаўНатапаў.Стратыніхтонелічыць,наіхдачасуніхтонезважае.Улюбымвыпадку,наспелапатрэбастварэння«банкарэжысуры»,прынамсі,вартаўрэшцеразабраццазгатовымідабаявыхдзеянняў,аленезапатрабаванымітворцамі.Незразумелатолькі,хтогэтаможазрабіць.
Уінтэрнэцезацятаабмяркоўваюццапралікі «дырэктарскага»тэатра.Сяроддырэктараўусёменшасобсаспецыяльнайпрафесійнайадукацыяй.Алежадкрытанаіхтэатральнуюпалітыкуніхтоненаракае.ібольшасцьрэжысёраўперапускаеўласныяпрафесійныяамбіцыі,калігаворказаходзіцьпранеабходнасцьз’яўленняновайкамедыіўрэпертуары.Карацейкажучы,восьтакіжывем.
фо т
а ан
дрэ
я с
пры
нч
ана.
фо т
а ал
якс
анд
ра д
зміт
рыев
а.
па вел чар но ў (Хлестакоў).
12 а р т э ф а к т ы
Два рэ жы сё ры ў ад ной ква тэ ры
Вік тар Аслюк і Во ль га да шук — пра свае но выя стуж кі
н А ТА л л я С ц я Ж к о
Кож ны фі льм Вік тара Аслюка ро біц ца падзе яй, вы клі кае па вы ша ную ці ка-васць — ка лег, кры ты кі, гле да чоў. ма не ру пра цы Аслю ка спра бу юць імі та ваць і пе -рай маць (на пэў на, спа дзе ючы ся да сяг нуць та ко га ж пры знан ня). Але яго ныя кар ці-ны — ад люс тра ван не фі ла со фіі рэ жы сё ра, стаў лен ня да рэ ча існас ці і пра фе сіі. Ён па-глыб ле ны ў свой унут ра ны свет і, зда ецца, ні ко га ту ды не пус кае. мо, то ль кі жон ку — Во ль гу да шук. яна так са ма рэ жы сёр не-ігра во га кі но. на твор чым ра хун ку Во ль гі ка ля дзе ся ці філь маў. Апош нія га ды яна пра цуе плён на і па сту по ва на бі рае моц.
з рэ жы сё ра мі мы гу та рым па сля вы ха ду іх ня даў ніх сту жак. фі льм Во ль гі «Кі на ама-тар. Во се ньс кі сон» быў прад стаў ле ны на Кра каў скім фес ты ва лі, на фэс це «Silver-Docs» у Ва шын гто не (ту ды ра ней не трап-ля лі кар ці ны на шых рэ жы сё раў), з’ездзіў ён і на бер лін скі фес ты валь «Prix Europa», дзе вы зна ча ецца леп шая еўра пей ская тэ ле пра дук цыя. на «ліс та па дзе-2012» стуж ка атры ма ла прыз па рла мен цка га схо ду Са юза бе ла ру сі і рас іі, на кі на фо ру-ме «за ла ты Ві цязь» — ся рэб ра ны прыз.
Кар ці на «Цяп ло» Вік та ра Аслю ка па-каз ва ла ся на фес ты ва лях «пан ара ма» (па тры, Грэ цыя), «па слан не да ча ла ве ка» (пе цяр бург, рас ія), на фэс це «dokument-ART» (ной бран дэн бург, Гер ма нія і Шчэ цін, поль шча). ня даў на за ва ява ла Гран-пры фес ты ва лю чор на-бе ла га кі но «Black & White» у парт уга ліі. Кар ці на — лі дар па ўдзе ле ў між на род ных фэс тах і па ко ль кас-ці ўзна га род ся род айчын ных не ігра вых фі ль маў.
по спех бу ду чай стуж кі шмат у чым за ле-жыць ад вы ба ру тэ мы. яна па він на быць ці ка вай і рэ жы сё ру, і гле да чу. ча му вы вы ра шы лі зды маць ме на ві та «Кі на ама-та ра…» і «Цяп ло»?
Во ль га:Аднойчына здымках убачыла,штошафёрумашынечытаўгазетныартыкулпракінааматараАнатоляШнэйдэра,якіпаловустагоддзяздымаекіно.Тэмазачапіла,язнайшлагероя.Длямянегэтынемаладычалавек,якомубольшза 80, стаўся адкрыццём.Пісьменнік,журналіст,АнатольАнтонавічцікавіццазямлёйілюдзьмі,якіяжывуцьнаёй.Зімбылолёгкапрацаваць,такігерой—асоба,моцнаядухам.
пад ало ся, у фі ль ме ўзні кае воб раз су час-на га язэ па драз до ві ча, веч на га ван дроў-ні ка, які хо дзіць па вёс ках і за ма лёў вае су час нае жыц цё. то ль кі не з да па мо гай пэн дзля, а ві дэ ака ме рай...
Во ль г а: яшчэ ў савецкі часАнатольАнтонавічзахапіўсяпрацэсамкіназдымак.Каліўцэнтрыкультурынабылікамеру, ёнпачаў здымаць, весцілетапіссвайгокраю...Вік тар:Умяне сітуацыяпрасцей.Дырэктар «Белвідэацэнтра»Юрый ігрушапрапанаваўзняцьфільмпраСмілавіцкуюфабрыку,дзевырабляюцьвалёнкі,іяпагадзіўся.Во ль га:УдзяцінствелетамяжылаўСмілавічах,удзедазбабуляй.Нафабрыку,дзеіцяперробяцьвалёнкі,хадзілаўдушмыцца.Адназжанчын,якіхвіктарздымаў,працуенафабрыцыўжо гадоў50.Можа,янаведаламаіхдзедазбабкай…
у стуж цы «Цяп ло» ня ма ні вод на га сло ва, то ль кі гу кі вы твор ча га пра цэ су. Шмат буй ных пла наў, праз іх уз ні кае ка лек-тыў ны парт рэт ра бот ні каў фаб ры кі. Вы імкну лі ся най перш ад люс тра ваць аўтэн-тыч ны про мы сел?
Вік тар:УРасіізнятыфільм,якіназываецца«валёнкі».Нафабрыцы,дзеіхвырабляюць,рэжысёрраспытвае,героіраспавядаюць,штоіяктутбылораней.Алештотакоекіно?Найпершадлюстраванне,тое,штоздымаецца,анетое,праштораспавядаецца.Людзі працы і наогулпраца—вечная,абсалютнаятэмадлянеігравогакіно.ічымбольшручнойпрацы,тыммнеякаўтаруцікавей.Алетэмапатрабуеадпаведнагавырашэння.Неўпэўнены,штомеўнамэцестварыцьметафарычнуювыяву.Хацеўпаказацьлюдзей,якіязначнуючасткужыццяправодзяцьутакімнезвычайным,фактурныммесцы.Шматпарыіпылу,асяроддзеіўмовыфарміруюцьтвары—янымаюцьпячаткупрафесіі.Штобымыніздымалі,праштобніразважалі,заўсёдыгаворкаідзепрачалавека.Усвойчасзрабіўфільм«Шахта»,прасалігорскіхшахцёраў.Каліпрацаваўнад«цяплом»,унечымпаўтарыўпрыём,выкарыстаныў«Шахце».Тамя
сканцэнтраваўся натварахшахцёраў,аўжопотымнаэстэцкіхмомантах,калі,напрыклад,яныехаліпабясконцыхпадземныхтунэляхпадмузыкуБетховена.Працашахцёраўфізічнавельміцяжкая,алеўёйпрысутнічаепаэзія.
Во ль га, у кар ці не «Кі на апе ра тар...» так-са ма шмат тва раў, але ваш рэ жы сёр скі пад ыход да па бу до вы фі ль ма і па ка зу ге ро яў іншы. Вы да яце ім маг чы масць раз маў ляць...
Вік тар:Хібагэтакепска?
не. лі чу, што Во ль га вы ра шае тэ му іна-чай. Ка лі вы, Вік тар, бо льш пра ва ку еце ге ро яў, дык яна, на адва рот, ста віц ца да іх да лі кат на, рас кры вае аса біс ты свет праз учын кі, дэ та лі, імкнец ца зра зу мець ма ты ва цыю...
Во ль га:Каліпрыязджаешдалюдзей іяныбачацьцябепершыраз, складанадамагчыся, кабянытаберасказалітоеважнае,штотычыццаіхжыцця.Уфільме«восеньскісон»мызгероемрухалісяўаднымнакірунку.Ёнслужыў«ключом»,каблюдзідаверылісянам,дазволілізайсціўдоміпачаліразмаўляць.
у фі ль ме шмат мо ман таў не пад роб на га жыц ця. на прык лад, жон ка з пяш чо тай тры мае ру ку сля по га му жа. на та кіх дэ та-лях бу ду ецца кі но...
Во ль га:Падобныякадрыідуцьбезслоў.Лепш,каліможашрасказацьгісторыю,невыкарыстоўваючывербальнуюпадтрымку.Аўдачыненнідагэтайпары—іхлёсіадносіныкрасамоўныябезтэксту.
звы чай на вы рых ту еце ся да раз мо вы з ге ро ем, яко га бу дзе це зды маць, ці ўсё вы ра ша еце на мес цы?
Во ль га:Тутмынемаглірыхтавацца,тамуштобольшасціўдзельнікаўкарціныранейніколінебачылі,простаішлізагероем.ягохвалюе,штоўродныхмясцінахамальнікоганезасталося.Геройнарадзіўсяўкраі,напоўненымжыццём,ацяпербачыцьзаняпадпатрыярхальнайцывілізацыі.
Вы зды ма лі, ска жам так, «ад ыхо дзя чую на ту ру»?Во ль га:Але.Напрыклад,бабулю,якаякажа:«Пайдупагляджу,штотамзалюдзі.Скажыцемне,якіявылюдзі?»Жанчыне92гады.Уяевёсцыіснуетакілад,якіўжомаладзеіснуе.Сплываетаяэпоха...
Ка лі вы па чы на еце пра цу над фі ль мам, ад ра зу ад чу ва еце сім па тыю да ге ро яў або яна ўзні кае ў пра цэ се зды мак?
Во ль га:Стасункізгероеммогуцьбыцьскладаныя.Напэўнычастызімзбліжаешся,трапляеш(амонаватурываешся)уягоасабістуюпрастору.якрэжысёрячасамадчуваюраздражненне,богеройможападмануць,быцьняшчырым.Але
13мАСтАЦтВА ЖНІВЕНЬ 2013
ёнмаенагэтаправа,бояпадыходжудаяго, анеёндамяне.Тамунельга злаваць.Аднакусёроўнаўзнікаедавер,безягонемагчыманічогазняць.Калігеройбачыць,штотысапраўдыімцікавішся—водгукабавязковабудзе.Памятаю,рабілафільмпрадоктараМураўёва,знакамітагаанколага,выдатнагаспецыяліста,якіпамёрраптоўна,уросквіцетворчыхсіл.Гэтычалавекзастаўсяўмаёйсвядомасці,наватбачылаягоўсне...
Вік тар, у ва шай стуж цы «Цяп ло» ня ма га лоў на га ге роя. пра сцей пра ца ваць, ка лі ге рой ёсць? уво гу ле з якіх эта паў скла да ецца ра бо та над фі ль мам?
Вік тар:Прасцей,каліёсцьпадзея.Утворчымпрацэсеможабыцьнекальківарыянтаў.Першы.Сядаешзастол,прыдумляешмалюешфільм,здымаештое,штопатрэбна,іманціруеш.Другі.Калізпачаткудаканцанеможашсфармуляваць,праштобудзестужка, здымаешзапар,ідзешзатэхналагічнымпрацэсам.Падчас здымакздаецца,штопрыдумваешфільм.Хоць,якправіла,даканцанічога
непрыдумляецца,усёпрыпадаенамантаж.Сядаеш,глядзішматэрыял,узнікаепэўнывобраз,іўадпаведнасцізімбудуешкарціну.ідэальна,калісумяшчаюццапершыідругіварыянты.Можназдымацьіпаінтуіцыі.Трапляешнападзею,адчуваеш:сённягэтасамаеважнае,іздымаеш. «цяпло»рабіўменавітатак.Сяродмногіхвыбіраўдвухтрохчалавек,іцэлыдзеньздымалітолькііх.Асяроддзесяціпрацэсаўвыбіраўсамывыразны.Потымзманціраваўфільмвельміхутка.
два рэ жы сё ры ў сям’і — не за шмат? Што вы ро бі це час цей: ра іце ся ці кан-флік ту еце?
Вік тар:вользецяжкасамной.Хоцьмывучыліся разам, здымаць яна пачалазначнапазней.Спяршанарадзіладвухсыноў, займалася імі.якблізкіялюдзі,мызвольгай,здараецца,большкрытычнаставімсяаднодааднаго.якстарэйшыімужчына, я, вядома, імкнусядамінаваць.яна—жанчына,ідамногіхрэчаўуяеіншыпадыход,утымлікуідавыбарутэмы.Магчыма,яменшэмацыйны,чым
яна.Напрыклад,удачыненнідагерояўзахоўваюдыстанцыю.Поспехудакументальнымкіночасамзалежыцьадтаго,цітрымаештыгэтуюадлегласць.Вольга:яімкнуся,кабгеройзрабіўсямаімсаюзнікам.Адлявіктаратакаяакалічнасцьненадтаважная.
мне пад аец ца, вы гар ма ніч ная па ра і з па ва гай ста ві це ся ад но да ад на го. у сем’ях, дзе збі ра юцца та ле на ві тыя асо-бы, гэ та за ўсё ды цяж ка, бо існуе твор чая рэ ўнасць і за йздрасць. Ці ёсць яна ў вас?
Во ль га:Калідругогачалавекатыўспрымаешякчасткусябе,дыкякможашзайздросціцьсамомусабе?!Вік тар:Аявользезайздрошчу,боўяенаперадзебольш,чымумяне.Часамсуцяшаюсябе,штопаколькіянамаладзейшаязамяне,тоіямаладзейзасваіхравеснікаў.Штодатычыцьадносінзіншымірэжысёрамі,вядома,часамсочышраўнівымвокам.Алекалічалавекадораныідасягнуўпоспеху,тыямунезайздросціш,аадчуваешзахапленне.
мно гія ва шы фі ль мы дэ ман стра ва лі ся на прэс тыж ных фес ты ва лях. А ў бе ла ру сі не ігра вое кі но не мае шы ро кай аўды то-рыі, не па каз ва ецца на тэ ле ка на лах. Ці не бы ло жа дан ня з’ехаць на час у іншую кра іну і пра ца ваць там?
Вік тар:Асэнс?..Длягэтагатрэбабыцьмаладым і авантурным.Калімаешвопыт,разумееш,штошанецатрымацьтаммагчымасцьзняцьгодныфільм—мінімальны.МойзнаёмызКіевапяцьгадоўпадмятаўвуліцыўвенецыі,кабнашостыатрымацьпрацунатэлебачанніірабіцьадзінфільмудвагады.Алеатрымлівацьпрафесіютрэбадома.Тутчыстаеполе,тыможашладзіцьэксперыменты.Апотымможнаіехаць...(Смяецца.)Алегэтасловычалавека,якінікудынепаедзе.
Вік тар, вы — пра фе сі янал та ко га ўзроў-ню, што маг лі б на браць курс ма ла дых рэ жы сё раў, але не ро бі це гэ та га. Ха пае та го, што кан су ль ту еце і ву чы це жон ку?
Вік тар:яебылокамувучыць,уяебацька—выдатнырэжысёр.
да рэ чы, Во ль га, а Вік тар да шук у чымсь-ці да па ма гае вам як рэ жы сё ру?Во ль га: Ённе глядзеўніводнагамайгофільма.Чаму?Спытайцесяўяго.Алебацькачастараіць,якуютэмуўзяцьдлянаступнайкарціны.Здараецца,не згаджаюся,алетымнеменшнекалькіфільмаўзрабіланатэмы,штоёнпадказаў.вядома,тынеможашразвіваццатак,кабнацябехтосьцінеўплываў.ібацька,івіктар,ісям’яўвогуле.Алезуплываматрымліваецца,якзлітаратурайвысокагаўзроўню:тыпрачытаўгеніяльнытвор,успрыняўяго,апразпэўнычаспачынаездавацца,штогэтыяідэітысамінарадзіў...
«Цяп ло». рэ жы сёр Вік тар Аслюк.
«Кі на ама тар. Во се ньс кі сон». рэ жы сёр Во ль га да шук.
14 а р т э ф а к т ы
Вяр тан не праз трыц цаць га доў
«Вя сё лыя жаб ра кі» Ва ка ль ны цыкл іга ра па лі во ды Вер шы ро бер та бёр нса Аран жы роў кі ула дзі мі ра тка чэн кі за піс Аляк сан дра Віс лаў ска га прадзю сар ба рыс бер нштэйн Му зыч ны пра ект, 2013.
В о л ь ГА Б Р ы л о н
вялікаебачыццанаадлегласці.Удачыненніда ігараПаліводы,кампазітара,піяністаіаранжыроўшчыка,якіпражыўвельмікароткаежыццё,сэнсгэтыхслоўзкожнымгодамстановіццаўсёбольшвідавочным. Ён быў «нетутэйшы»памаштабеадоранасці.Асоб,якіяўласнайтворчасцюапярэджваюцьчас,на свеценяшмат.Прыжыцціігарнеатрымаўналежнагапрызнання,хоцьібыўвядомыммузыкантам,асаблівападчаспрацыў«Песнярах».УмузычнымасяроддзіПаліводамеўаўтарытэтбезумоўны,заваяваныдзякуючыталенту,прафесіяналізмуіняспыннайпрацы.
У1981 годзе ігарПалівода стварыўвакальныцыкл «вясёлыяжабракі»навершыРоберта Бёрнса з 12 песеньі інструментальнага ўступу. ідэюпадказаўямуУладзімірМулявін.«Песняры»быліпершымі выканаўцамігэтагатвора,якіпазначыўсабойнараджэннеПаліводыкампазітара.Дагэтульёнспрабаваўсябетолькіўкамерныхжанрах,пісаўпесні і аранжыроўкідля «Песняроў». «вясёлыяжабракі» сталісяягопершымбуйнымсачыненнем.іхоцьнатойчасПаліводанемеўпрафесійнай,менавіта кампазітарскайадукацыі (наадпаведнаеаддзяленнекансерваторыіпаступіўпазней),ягомаштабныдэбютаказаўся выдатнай з’явай. «вясёлыяжабракі»нетолькіўзнялітворчасць«Песняроў»навысокі ўзровень, але і суаднеслі беларускуюэстраду з сусветнымкантэкстам.Атрымаўся,безперабольшання,шэдэўр,прасякнутыкаларытамшатландскагафальклору інапоўненышматслойнымівакальнаінструментальныміэпізодамі.Прэм’ераадбыласяўгорадзеФрунзэўлютым1981га.Утымжагодзе«Песняры»зрабілічарнавы
дэмазапіс«Жабракоў»іпрадставіліягомастацкайрадзеўсесаюзнайфірмы«Мелодыя»,кабурэшцерэштзапісацьцыклнапласцінку.Алераданечаканаадхілілапрапанову,іпразнейкічаспраграмаперасталавыконвацца.
івосьбольшякпразтрыдзесяцігоддзі«вясёлыяжабракі»набыліноваежыццё.ідэяаднавіцьтворналежаласябру ігара, «песняру»БарысуБернштэйну, якіцяпержывеўЗША.Утакойфантастычнайнапершыпогляддумцыпрысутнічалажаданнеаддацьданінупамяцімузыканту—прыцягнуцьувагудаадметнагасачыненняізрабіцьягодаступнымдляпраслухоўвання.Мэтапраекта—размясціцьадноўленых«вясёлыхжабракоў»у
інтэрнэцедлябясплатнагапраслухоўванняіпампавання.Кабажыццявіцьзадуму,спатрэбіласядвагадыпрацы.
УвынікупраграмапаспяховазапісанаіразмешчананаперсанальнымсайцеігараПаліводы,спецыяльнаадкрытымзгэтайнагодыўсакавікубягучагагода.Духзаймаенетолькіадмаштабупрацы(узапісепрымаліўдзел30музыкантаўз8краінсвету!),алеіадтаго,штоўнашпрагматычнычасудзельнікіўнікальнагаінтэрнацыянальнагапраекта,якізадумваўсяякдабрачыннаяакцыя,працавалівыключнанаэнтузіязме.
СпачаткуБарысБернштэйнзаручыўсяпадтрымкайвыдатнагавыканаўцыіаранжыроўшчыкаУладзіміраТкачэнкі,якібыўаднымзартыстаўансамбля
«Песняры», і праграма«вясёлыяжабракі»ствараласяпрыягонепасрэднымудзеле.—ЗТкачэнкаммыда
мовілісядэталёваабмяркоўваць будучыпраектпа скайпе,— расказваеБарыс.— і кожныдзеньпасляпрацыябегнасустрэчузвалодзем...
Працуючы па слыху,Ткачэнкананоў стварыўінструментальныяакампанементы«шатландскіхпесень»Паліводы. Гэтаясапраўдытытанічнаяпрацаўскладняласятым,штоагучаная«Песнярамі»музыка«Жабракоў»быланапісана памайстэрску, змноствам поліфанічныхінструментальных і вакальныхнапластаванняў,якія
вымагалірэканструявання.Аленовыяаранжыроўкі,беражлівазробленыя Уладзімірам Ткачэнкам,
у праграме каляндарна-абрадавых песень з ле анідам тыш ко і ула дзі мірам тка чэн кам. 1979.
15мАСтАЦтВА ЖНІВЕНЬ 2013
увабралі ў сябекампазітарскіязнаходкіПаліводы.Ніштоне згубілася—наадварот,загучалаяшчэбольшрэльефнаі выразна!Паралельна са стварэннемаранжыровак— і, адпаведна, нотнагаматэрыялу—ішлапрацапападборыўдзельнікаўзапісу.ПрыгэтымніБернштэйн,ніТкачэнканеўяўлялі, хтонепасрэднаажыццявіцьзапіс,агалоўнае—дзе.Надапамогупрыйшоўяшчэадзінбылы«пясняр»,Аляксандрвіслаўскі.Ёнпрапанаваўуласнуюстудыю.УпрацэсепадрыхтоўкіпраектаАляксандрпрапісаўмужчынскібэквакалусіхкампазіцыйцыкла,клавішныяпартыііпраспяваўадзінзсольныхнумароўяксаліст.
—ЗсамагапачаткумызвалодземТкачэнкамвызначылі,што кожнынумарвыканаеасобныартыст—гэтанадасцьцыклуразнастайнасцьідазволіцьмногімвакалістампраявіцьсябе,—працягваеБарысБернштэйн.—Калі слухачыздзіўляюцца,чамуўзапісеўдзельнічаліажно30чалавек,спрабуюпатлумачыць,штоаддацьданінупамяціігара—натуральнадлякожнагамузыканта,якіразумеекаштоўнасцьяготворчасці.Ніхтоз30цінез’явіўсявыпадкова.
Улікувакалістаў,якіяпрыняліўдзелузапісе,—беларусыПётрялфімаў(«я—толькі паэт»), янЖанчак («Лудзільшчык»), Людміла ісупава («Песня староймаркітанткі»),ЛюдмілаКуц («МойДжон»),Аляксандрвіслаўскі(«Песнясалдата»),атаксаманашыбылыясуайчыннікі,якіяцяпержывуцьурозныхкраінахсвету:АлегМінакоўзБельгіі(«Базарныблазан»),УладзімірСтамаці зУкраіны(«Песнявандроўнагаскрыпача»),ігарСярыхсаЗША(«Дачушка»).Сяродудзельнікаў праекта— айчынныямузыкантыПавелАракелян (саксафонтэнар),вольгаКаўганко (віяланчэль),валянцінаФілімонава(альт),яўгенКупрыянчык(эўфоніум), ігарЛяўчук (флейта,дуд
ка),АндрэйМаўрын(перкусія),МарынаЭскіна(віяланчэль).Улікуўдзельнікаўінструменталістаў—тыя,хторазамзПаліводампрацаваўуНацыянальнымканцэртнымаркестрыі«Песнярах»ціведаўягоасабіста:валерыйШчарыца(труба),вадзімЧайкоў(ударныя),віктарМалчанаў (педалсціл гітара),АндрэйМатлін(саксафонтэнар,ЗША),УладзімірГародкін(цымбалы,ЗША),ПавелКандрусевіч(альт,Харватыя).
ДлянекаторыхзамежныхмузыкантаўудзелупраекцестаўадкрыццёмасобыПаліводы іягомузыкі. ГэтаяўгенБергер(солагітара,ізраіль),ЭдуардГрыгаран(флейта,Расія),ігарБабіч(саксафонтэнар,Канада).Штоіказаць,непростаінтэрнацыянальныпраект,алекалектыўвысокапрафесійныхмузыкантаў,кожнызякіхзрабіўзначныўнёсакузапіс.
Прыгэтымудзельнікінемелімагчымасцізбіраццаўстудыіразам.«Беларусы»прыходзіліпаасобку,а«замежнікі»дасылаліпрапісаныяпартыіўвыглядземультытрэкаў,якіядаводзіўдаладуМікалайНяронскі,яшчэадзінз галоўныхстваральнікаў праекта. Гэты выдатнымузыкантвыступіўуякасці гукарэжысёра,зрабіў«звядзенне»ўсягомузычнагаматэрыялу,мастэрынг,атаксамапрапісаўусе,завыключэннемадной,партыібасгітары!НяронскіпрыдумаўдызайнсайтаігараПаліводыі(сумесназБернштэйнам)дызайнпадарункавагадыска«вясёлыхжабракоў».восьяно,музыканцкаебратэрства,якоенезаменішнаватсамымівялікіміграшыма!
—Калібачу,якпрацуеКоляНяронскі:іграе,ці«зводзіць»,цімайструесайт,—уражанне,штотрапляюў іншаевымярэнне,— гаворыць Бернштэйн.— Бохуткасць,зякойёнвырашаесамыяскладаныяпытанніўмузыцы,гукарэжысуры,мастэрынгу,выклікаесуцэльнаезахапленне.Гэтасамародак,які,нескончыў
шынаватмузычнагавучылішча,займаўсясамаадукацыяйідасягнуўвынікаў,даякіхмногімпрафесіяналамяшчэісці.
Мяне асабліва кранула,што БарысБернштэйнвырашыўнеперапісвацьаднузсамыхяркіхкампазіцыйцыклападназвай «Бывай,прыгажуня», апакінуўяебеззмяненняўувыкананнівалерыяДайнекіісамогаігараПаліводыўякасціпіяніста.ТолькінапрыканцыпяшчотнайпесніБарысдапісаўвыразнуюкодубасгітарыісамсыграўяе,быццамузіраючысяўтварсвайгодарагогасябра.Гэтысвоеасаблівымузычныдыялог,безперабольшання,праймаедаслёз!
—Доўганемогвызначыцца,яквырашыцьзнакавуюпесню«Бывай,прыгажуня»,—распавядаеБернштэйн.—івось,каліпрыйшлаідэязахавацьігараўнашайкампаніі,усёўсталанасваемесцы.Перадамнойбылазадачатолькі годнанапісацьфінал,выказаўшыўвыкананніглыбокуюпавагуілюбоўдааўтара.Азіраючысяназад,разумею,штомыадчувалідапамогу.ябназваўгэтадапамогайзнеба,магчыма,адсамогаігара.Магчыма,адГоспадаБога,каліёніснуе.ідапамогубачуўтым,штоБогпаслаўнамнепроста годныхпрафесіяналаў, алелюдзейз высокімімаральныміякасцямі.янызрабіліўсёмагчымаеінемагчымае,заштояімудзячны...
«Привсёмпритом,привсёмпритомМогувампредсказатья,Чтобудетдень,когдакругомВселюдистанутбратья!»
—пісаўРобертБёрнс у аднымса сваіхвершаў.Упраекце«вясёлыяжабракі»Паліводы—Бёрнсаўзору2013годагэтыясловынепадаюццанаівам.яныспраўдзіліся!Праслухаць і спампавацьпеснізцыкла«вясёлыяжабракі»можнанаперсанальнымсайцекампазітараwww.palivoda.net.
фо т
а з
архі
ва а
ля
к сан
дра
крам
ко.
з ула дзіс ла вам мі се ві чам пе рад вы ха дам на сцэ ну. Аркадзь эскін і ігар па лі во да. пе рад кан цэр там у цыр ку. па ча так 1980-х.
16 а р т э ф а к т ы
Ecce Homo
«Ча ла век» Вы ста ва Аляк сан дра за баў чы ка Му зей су час на га вы яўлен ча га мас тац тва
л ю Б о ў ГА ў Р ы л ю к
«ча ла век» ад крыў ся ў юбі лей ны дзень на ра джэн ня мас та ка, але менш за ўсё вы ста ва на гад ва ла пад вя дзен не вы ні каў. Аляк сандр за баў чык за ўсё ды ў ру ху, яго опты ка мя ня ецца. па ра дак са ль на, што энер гія і ко лер — асноў ныя срод кі яго не вер ба ль най мо вы, і ўсё ж гэ та не по ў-ная аб страк цыя, ко ле рам ён аб са лют на да клад на мо жа вы ка заць ідэю, дра ма-тур гію. як воб раз зна хо дзіць ме на ві та да дзе ную, а не іншую фор му, не зра зу ме-ла... Ёсць у па лот нах ня выз на ча насць, ня ўлоў ныя воб ра зы на ра джа юць па чуц-цё бліз кас ці, але не інтым нас ці. ча му сь ці згад ва ецца фра за бар нэ та нью мэ на аб тым, што мас так, пад ыхо дзя чы да не ча га но ва га, па чы нае з дра пі ны. уво гу ле, без гу тар кі бы ло не аб ысці ся.
Ёсць роз ныя кан цэп цыі су час най прэ зен-та цыі жы ва пі су. на за ха дзе яна асэн са-ва на ўпіс ва ецца ў экс па зі цый ную пра сто-ру... як бы вы ха це лі прад стаў ляць свае тво ры ў ідэ аль най сі ту ацыі?
—янічымнеадрозніваюсяад іншых,знаходжусяўкантэксцесучаснагамастацтва.Патрэбнабелаясцяна,падсветка,прастора...Унаспакульнерэальнаспраектавацьіпабудавацьмузей.Хоцьсённяўсёможнапрыдумацьізрабіць.Унасха
паеімысляроў,івыканаўцаў.Праўда,даіхнедаходзяцьвокаідумка.Тамуштоянынепхаюцца,аўнаслюбяцьпаштурхацца,прасябезаявіць.Людзінеразумеюць,шточасусёрасставіцьнасваемесцы,яныякбыццамнапалоханыканцомсвету:нядаўнавельміспяшаліся,кабнеспазніцца... Зараз, здаецца,шкадуюць,штоадтэрміноўкавыйшла.
Ці згод ны вы з фар му лёў кай «не ль га апі саць, але мож на ад чуць», ка лі ка жуць пра кар ці ну? Га вор ка ідзе так са ма пра тэн дэн цыі: у ад ным вы пад ку лі чыц ца, што мас та ку і гле да чу па трэ бен ку ра-тар, тэкст, каб зра біць мас тац тва зра зу-ме лым, а па вод ле інша га мер ка ван ня мас так мо жа мець ста сун кі з гле да чом на ўпрост. Ка лі аб ыхо дзіц ца без па срэд-ні ка, у гэ тым по лі не бу дуць раз рас тац ца мі фы і фан том ныя рэ пу та цыі.
—япісаўупрадмоведавыставыпрапераходадштучнасціданатуральнасці.
УнасМалевічазразумелітолькіпраз100гадоў.ягомастацтва—чыстыінтэлект,боўпрыродзенямапрамыхлінійіквадратаў.Малевічатрэбабылотлумачыць,ямупатрэбенбыў інстытутмастацтвазнаўцаў.
Алеёсцьіншаемастацтва—моваэмоцый,вібрацый.імаё—яноздаверамдагледачоў.Назвыўкарцінумоўныя,алекаліпрацапазначана«6,28»,праяецяжкаўспомніць,асловыўсёжпранештакажуцьгледачу.
Упэўнымсэнсекампазіцыяадносная.Карцінуможнапавесіцьнаіншыбокібачыцьяепаіншаму.якалісьцігэтапрыдумаў,алетрэбабылобяшчэдавесці...янабудзеўздзейнічацьрознымчынамінабудзенаватсэнссямейнайінфармацыі:чалавекпрыходзіцьдахаты,паварочваеяе,іўсеведаюць,уякімённастроі.Такоемастацтва—гэтамова:напрыклад,
пе ра ход. Алей. 2010.
Вер шнік. Алей. 2012.
у«Караедах»многіялюдзіўбачыліпэўныявыявы,пейзажы.
АнтоніаГаўдзісённяўсеапладзіруюць,уягоўсёпрацуенаўпрост,безтлумачэнняў—хоцьзразумеліягонеадразу.
Узровеньгледачацяпертакі,штоямуможнадавяраць.Гэтавысокіўзровень:калічалавекпрыйшоўслухацьАльфрэдаШнітке,ён,напэўна,ведае,навоштапрыйшоў, інепытае,штоадбываеццанасцэне.
Гля дац кі по гляд ця пер сфар мі ра ва ны су-час най ві зу аль най ку ль ту рай, ды зай нам: мы ўспры ма ем хут ка, счыт ва ем тое, што ві да воч на. у вас — по ўны раз рыў з рэ-ча мі пры клад ны мі і па вяр хоў ны мі. яко га вод гу ку ад пуб лі кі вы ча ка еце? у мя не ёсць ад чу ван не, што, су зі ра ючы кар ці ну, гля дач тут жа звяр та ецца да ся бе са мо га: ці га то вы ён ба чыць і раз умець свет па-вод ле ад чу ван ня мас та ка? Вы ага ля еце сэн сы, ва ша пра ца ўжо зроб ле на, а вось гля дац кая... Гэ та яшчэ пы тан не.
—я—немаладычалавекісябраваўзрознымілюдзьмі...Бядасучаснаймоладзіўтым,штоянымалаведаюцьадзінаднаго.Можнадоўгакантактавацьусеткахінезразумецьнічога,алекалібяныпайшліўпаход,тоадразуўбачылібсутнасцькожнага.Ботам,упаходзе,шматчаготрэба:аднамураспаліцьвогнішча,другомупаставіцьнамёт...ікультурадварасышла:можнабылосябраваць,потымсварыцца, апотымзразумець,штомылюбіліаднуітуюжмузыкуічыталіадныітыяжкніжкі.Школайбылалітаратура—тутгаворкаішлапрагалоўнае.
Алеўсё загубіла эканоміка—якновыспосабжыцьудоўг.А«дзеці»—яныяшчэ іжорсткія ў гэтым сэнсе.цягамжыццяідзепрацэспадаўленняжорсткасці,іўрэшцетыпавіненадгэтагапазбавіцца...
17мАСтАЦтВА ЖНІВЕНЬ 2013
Штозгэтагавынікае?Штокожныробіцьуласнывыбаршляху—сцяжынкі,дарожкіціасфальтаванайшашы.
Амастацтва—гэтамова.ігук,іфарба—мова.Мастакнавучаецца,ёнмусіцьзнайсцісваюмову,кабсябеідэнтыфікавацьіведаць,штонаягонаймовебольшніхтонелаецца.Тамумастакнеможанікогакапіраваць.
Нямападобныхпытанняўдамузыкі—тамуштогэтатаківідмастацтва,іншы.Мяне заўсёдыдзівіла,штомаленькаедзіцяможавыконваць, скажам,ДзмітрыяШастаковіча—значыць,быліўягожыццірасчараваннеішчасце,калі,маленькае,яноможаадчувацьнеменшзасталага чалавека.яновалодаемузычнаймовай.
Неўсерастуцьаднолькава,алечалавекрасце, ёнабавязаныгэтарабіць, інакшнямасэнсу.
мас так, які знай шоў сваю мо ву, ры зы куе па ўта раць ся бе і ты ра жа ваць тое, што зной дзе на.
—Пакульпрагэтанедумаў,умянеёсцьяшчэшматзадуманагаіняздзейсненага.янебаюсясамапаўтораў.АлевосьвыдатнымастакБарысЗабораў:глядзішнаяговыставеаднузалу,другую,трэцюю...яўбачыўстрахчалавека,якібаіццабыцьіншым.Аянебаюся.
на ко ль кі для вас важ ны кан цэпт, уз ае-ма дзе янне жы ва пі су са сло вам? Ці ўсё ж пер шас ная ві зу аль ная вы ява? як, ка лі ўзні ка юць гэ тыя рэ чы пад час пра цы?
ле анар да да Він чы ра іў мас та кам гля-дзець на аб лез лую сця ну або тын коў ку, каб уба чыць вы яву. Вам гэ та зра зу ме ла, ці асно ва вы яў усё ж іншая?
—Зразумела,усемастакігэтапраходзілі,наватурамачкубяруцькавалак«сцяны».Алеёсцьііншае...ісэнспарознамуз’яўляецца—напачатку,іўпрацэсе,іўвыніку.
Гэтахірургведае,штоіякрэзаць.Адтагозалежыць,будзечалавекжыцьціпамрэ.Унасняматакіхпамылак.Ну,незразумеюцьцябеабозразумеюцьнетак...Наадварот,часамздаецца—памылка,апотымвысвятляецца,штоянаіёсцьтое,штотрэба.
Штодаканцэптаўіпраектаў,дыкмагутолькісказаць,штомненепадабаеццаінстытут куратарства.Длямяне куратар—гэтачалавек,якімалюемастаком.Гэта абразліва.Нават уладанемалюе,хоцьбыцьадяезусімвольнымнельга.янаможакіраваць,алеянанемалюе.
Калі б яшчэкуратарбыўчалавекамзпрызнанайрэпутацыяй, якомудавяраюцьусе— і знаўцы, і абывацелі.Мыпазбаўленытакіхлюдзей,яневедаюўМінскутакогачалавека.Пакульгэтаўсё—крывадушнасць.
УМаскве быўвалерыйМартынчык,восьёнмог...
зы хо дзя чы з прац на апош няй вы ста ве, ёсць ад чу ван не, што вы імі ту еце пры ёмы ліч ба вай гра фі кі, вы ка рыс тоў ва еце ска-жэн не ма люн ка як пры ём. Ці так гэ та?
—Не,гэтаганяма.Наадварот,яўсёжыццёпазбаўляўсяадзалежнасцей,каббыцьвольнымчалавекам.Аштотакоелічбавыятэхналогіі?Хібатамёсцьаўтар?Гэтажпоўнаязалежнасць!
Мнецікавыяпрыродныя рэчы, напрыклад,паверхнямармуру.Калітолькіпабудавалімінскаеметро,яспускаўсяілюбаваўсямармурам—уімбачныяпостаці,твары,танцы,кучаўсяго...
Ка лі пра ца пі шац ца доў га, а па трэб на ад на стай ная інтэн сіў насць.... Ці мож на гэ та га да сяг нуць? Ці ёсць на огул гэ та пра бле ма?
—Камусьціпадабаеццарукатворнасць,кабможнабылосказаць:«гэтанапісанакрывёй»,«адчуваеццабольмастака»,алегэтанемаё.Мненепадабаеццабачыцьчужыяпакутыіпаказвацьсваетаксама—навоштакамусьцімаечарнавікі?
Хочацца,кабнебыловідацьпрацы—німазка,нілініі,нібыўсёвыпадкова...Гэтаякзрэзмармуру...
Частаненакарысцьвыніку,алемнепрасцейперарабіцьпрацу. і хайбудзелёгкасць,ілюзіявыпадковасці.
па вя лі кім ра хун ку, для мас та ка ні чо га не пры ду ма на, апра ча вы ста вы. я маю на ўва зе не аль бо мы і да сле да ван ні, а пуб ліч ную прэ зен та цыю. у нас гэ та — вя лі кія вы дат кі са мо га аўта ра і не ве ль мі зра зу ме лы вы нік. усе ў адзін го лас ка-жуць: на вош та мы гэ та ро бім?!
—Тамуштопрацамастака—выстаўляцца.Паказвацьновыяработы,зробленыязавызначаныпрамежакчасу.Патрэбназваротнаясувязь,хайневялікая.Прыходзяцьлюдзі,якіхтыніколіневедаў,ікажуць«дзякуй».
ябыўнядаўна ў клубена канцэрцемоцных італьянскіхмузыкаў.Алепублікібыловельмімала.Здаваласяб,янысуперпрафесіяналы,можа,наогулнебудуцьвыступаць?Не,адпрацавалікласна!Прыйшлонекалькі чалавек? Гэтагадосыць.
Мненаватпадабаецца,калінямаажыятажу.Амасаваякультурахайзастанеццамасавай.
я,напрыклад,люблюпрацавацьздрэвам.Алезалёгкасцюстаіцьпраца—гэтазаўсёды,мыаднолькавыяўнеабходнасцівысілкаў.Праўда,неўсеатрымліваюцьзваротнуюсувязь,ацэнкусваёйпрацы.Алезчасамтоестановіццанетакімужоважным.
...Гэтавыдатна—быцьвольнымінікомунезамінаць.Длямянеўкожнымчалавекуёсцьсэнс.Тысам—кантактыішліфоўкасэнсаў.Тысам—уласнаятаямніца,якаяніколінеадкрыецца,інакштынебудзешчалавекам.
Гам лет. Алей. 2008.
Асі рыс. Алей. 2010.
усё ўта піць. Алей. 2010.
18 д з е й н ы я а с о б ыд з е й н ы я а с о б ы
УладзімірІваноўт о й , я К і з А ў ж д ы тА н Ц у е
19мАСтАЦтВА ЖНІВЕНЬ 2013
Т а ц ц я н а М у ш ы н с к а я
Уайчыннымбалетнымтэатрырэдкасустракаюццадзеячыўтакойступенішматгранныя.Салістбалета,педагог,харэограф...НародныартыстБеларусіУладзіміріваноў—асобалегендарнаяіхарызматычная.НапрацягудвухдзесяцігоддзяўёнтанцаваўвядучыяпартыіўспектакляхНацыянальнагатэатраоперыібалета.Аднолькавапераканаўчымбыўіўгераічныхролях,такіхякТыльУленшпігель,Спартак,Машэка,іўлірыкадраматычных—якРамэаіХазэ,іўвідавочнакамедыйных—якБазільіпрынцЛімон.Развітаўшысязпрафесійнайсцэнай,УладзімірвыкладаўудзвюхАкадэміях—мастацтваўімузыкі,ухарэаграфічнымкаледжы,уБДУкультурыімастацтваў.цяперУладзіміріваноў—галоўныбалетмайстарБеларускагамузычнагатэатра.Алеразмовумыраспачаліздаўніхуражанняў.янытымбольшкаштоўныя,штоінтэрв’юУладзімірУладзіміравічнелюбіцьідакантактаўзжурналістамізусімнеімкнецца.
фо т
а с
ярг
ея с
улая
.
мне за ўсё ды зда ва ла ся, што ваш шлях у мас тац тве — сап-раў ды зор ны... та кія ро лі, та кія парт ыі! бляск, пры знан не! Ва мі за хап ля ла ся не ве ра год ная ко ль касць і пра фе сі яна лаў, і ама та раў ба ле та. да сён няш ня га дня для мно гіх вы ча ла век не звы чай ны...
—Часамявельмібаяўся,штомянеперавядуцьнапартыідругога—трэцягаплана.цягамсцэнічнайкар’ерыдаводзіласялітаральнавесцібарацьбузатое,кабтанцаваць.іўвесьчасмусіўдаказвацьсваёправанавядучыяпартыі...
Цяж ка па ве рыць! па мя таю, у кла січ ных спек так лях ся рэ дзі-ны 70-х вы тан ца ва лі парт ыі, як ка жуць, «дру го га ста но віш-ча» — Ганс у «жы зэ лі», рот барт у «ле бя дзі ным». Што сь ці бы ло ў ва шым аб ліч чы і плас ты цы, што пя рэ чы ла су цэ ль на му ака дэ міз му. згад ваю, на зда чы «жы зэ лі» мас тац кай ра дзе та га час ны мі ністр ку ль ту ры з раз драж нен нем за ўва жыў: Ган са — іва но ва трэ ба пад стрыг чы, бо ва ла сы над та доў гія. па зней не ча ка на вы яві ла ся, што вы ідэ аль на пад ыхо дзі це для па ста но вак су час най ха рэ агра фіі. Воб лік ва ша га ты ля няў лоў на на гад ваў са ліс таў «бітлз». Ці тру ба ду ра з фан тас-тыч на па пу ляр на га му льт фі ль ма «брэ мен скія му зы кан ты»...
—Каліяскончыўкаледжіў1971мпрыйшоўутэатр,спачаткумянепаставіліўкардэбалет.елізар’еўз’явіўсяпраздвагады.Даягонашапрацаякартыстаўбалетападаваласяненадтацікавай.Авосьзягонымпрыходам,здаецца,адкрыўсяновыўзровень—ітанца,іспектакляўвогуле.Утойчасартыстынемелімагчымасцібачыцьмногіяпрынцыповаважныяпастаноўкі.валянцінМікалаевічпрыехаўзЛенінграда,якілічыўсябалетнайсталіцай.Тамзаўждыладзіласяшматпрэм’ер,тудытрапляламноствазамежныхгастралёраў.Першыяспектакліелізар’еваўспрымалісяпублікайіартыстамі...якбомба,штонечаканаўзарвалася.Такойпластыкі,сцэнаграфіі,наватпрынцыпаўпабудовыспектакляўнасніхтоневедаў.Успамінаючаспадрыхтоўкі«Кармэнсюіты».Перапынак.елізар’еў
пакідаемянеўрэпетыцыйнайзалеіспрабуеасобныярухіікамбінацыі...
для парт ыі Ха зэ ці та рэ ра?—Не!Рухі,якіябудзевыконвацькардэбалет.Алегэтавельміцікава!У«Стварэннісвету»мнеўжознайшласяроляБога.ХоцьадначасоваіАдамарыхтаваў.Тадыўнасмеласякамувыконвацьзначныяпартыі,кшталтуАдама,—танцаваліЮраТраян,валодзяКамкоў.Працэсрэпетыцый,калінатваіхвачахствараеццаспектакль,—гэтасапраўдышчаслівыямоманты.іявалянцінуМікалаевічузаіхвельміўдзячны.Бозімбылолёгкаіцікавапрацаваць.Тое,штоелізар’еўтлумачыў,яразумеўадразу.Мыадчуваліадзінаднаго.Убалеце«ТыльУленшпігель»паспеўстанцавацьдзвепартыі—ікараляФіліпа(праўда,толькіаднойчы),ігалоўнагагероя.Ганаруся,штонасцэнемаскоўскагавялікагатэатратанцаваўТыляпадчасгастроляўтэатра.
на ко ль кі я ве даю, раз ам з тэ атрам вы па бы ва лі бо льш як у 20 кра інах све ту. ураж вае! Ка лі ана лі зу еш спіс вы ка на ных парт ый, за ўва жа еш, што ў ад ной па ста ноў цы вы тан ца ва лі ге ро яў, су пра ць лег лых па эма цый ным ста не і плас тыч ных фар бах. зіг фрыд, ра ман тыч ны юнак — і рот барт, злы ге ній. Ка роль фі ліп, ува саб лен не зла — і на смеш нік тыль, які зма-га ецца за сва бо ду на ро да. ма шэ ка — і Князь у «Кур га не», па стаў ле ным па вод ле ку па лаў скіх па эм. А яшчэ бы лі ў ва шай бі ягра фіі Спар так і Крас, ра мэа і ты ба льд. ма ла хто з айчын-ных тан цоў шчы каў здат ны на та кую шы ры ню акцёр ска га і плас тыч на га ды япа зо ну. Ге роі і ня год ні кі, па тэ ты ка і фарс, іро нія і тра ге дыя...
—Каліелізар’еўпрапанаваўрыхтавацьпартыюСпартака,шчыракажучы,явельміздзівіўся.Чамусьціздавалася,штоя,высокііхуды,бліжэйдаКраса,ягоантаганіста.Прычымролютрэбабылозасвоіцьхутка.НагастроліўМасквутэатрвазіўбалетАрамаХачатурана,мывыступалінасцэнеКрамлёўскагаПалацаз’ездаў.Аўмянеяшчэтолькітолькічарговасцьрухаўупартыівывучана!Каліішлірэпетыцыі«РамэаіДжульеты»,несумняваўся,штобудутанцавацьТыбальда.Араптам—Рамэа...
Гэ та га ва ша га ге роя доб ра па мя таю. Хоць па сля прэм’еры (1988) пра йшлі два з па ло вай дзе ся ці год дзі. Ка лі артыст мае не то ль кі вы дат ныя пры ро дныя да ныя, а яшчэ яркую эма-цый насць і інтэ лект — гэ та ад чу ва еш праз дзве-тры хві лі ны яго зна хо джан ня на сцэ не. Спек такль пры ваб лі ваў тым, што з інэ сай душ ке віч, вы ка наў цай парт ыі джу ль еты, у вас бы ло ідэ аль нае су па дзен не. па ўсіх па ра мет рах! па ад ухоў ле нас ці аб ліч ча, чыс ці ні і вы са ка род нас ці лі ній плас ты кі, па тра ге-дый нас ці эмо цый шэк спі раў скіх ка хан каў. А якія ду эты! та кім ге ро ям ве рыш — ад пер шай сцэ ны і да апош няй. Спа чу ва еш, пе ра жы ва еш за іх лёс. яны не раз драж ня юць — ні фа ль шам, ні тан нас цю пры ёмаў.
—выўспомнілііну...янаўмеепрацавацьнарэпетыцыях.іўпартыяхунасбыўвыверанылітаральнакожныкрок.Каліўзалеішлонетак,яктрэба,язлаваўнаяеінасябе.Усерухі,па,іхкамбінацыі,найскладанейшыявіртуозныяпадтрымкіпаўтаралісянеймавернуюколькасцьразоў.ітамунаспектакліўсёатрымлівалася.Партыібыліадшліфаваныдадробязей.яведаў,штовосьугэтысцэнічнымомантпавярнугалавуінашыпозіркізДжульетайДушкевічперакрыжуюцца.Акалітанцаваўзіншыміартысткамі,здараласяіначай.Азіраюсяібачу,штопартнёркапасцэнеразглядае...уласныцень.Абокідаепозіркубоккуліс—ціне стаіцьтампастаноўшчыкспектакля.вядома,такіямомантыціразбураюцьвобраз,цізніжаюцьягогучанне.
Ужодваццацьгадоўневыходжунасцэнуякартыст.Алецяпер,зчасавайадлегласці,успамінаюнаватнетое,яктанцаваўспектаклі.Богэтабылапраца.Адказная,якаяпатрабавала
20 д з е й н ы я а с о б ы
сканцэнтраванасці,засяроджанасці,сіл,фізічныхіэмацыйных.Найпершзапомнілісятыямоманты,каліспектакліставілінанас.Гэтатакважна!
як з тан цоў шчы ка вы па сту по ва пе ра тва ра лі ся ў ха рэ огра-фа? Артыс ты, якія ярка рэ алі за ва лі ся бе на сцэ не, не за ўсё ды ары гі на ль ныя ба лет май стры. Вы па ста ві лі шмат за па мі на ль-ных па воб ра зах і плас тыч ных ідэ ях мі ні яцюр. по тым — спек-такль «Кру га бег» на му зы ку Але га за лёт не ва (раз ам з Юлі яй чур ко) на сцэ не опер на га. па зней — ба лет «ме фіс та» на му зы ку ула дзі мі ра Кан дру се ві ча ў му зыч ным тэ атры...
—Пачаў выкладаць у Тэатральнамастацкім інстытуце,цяперашняйАкадэміімастацтваў, ідаводзіласяпрацавацьсастудэнтамі,якіяніколінетанцавалі.Тампачаўставіць.Першытанец,якіпрыдумаў,—венгерскі,зтыхрухаў,якіяведаў.Памятаютагачаснаепачуццётворчагазадавальнення.УдзячныЮлііМіхайлаўнеЧурко,вядомамукрытыкуідаследчыкутанца.яналітаральнаадкрылавочынамногіяз’явыўмастацтве.Боартыстыбалетаўбольшасцісваёйкансерватары.Перакананыя,штокласіка—вяршыняхарэаграфіі.Алеэлементымадэрнададаюццаўкласіку,ігэтаяетолькіўзбагачае.ТакставіцьспектакліБарысЭйфман.іатрымліваеццадзівосна!ЧуркопрапанавалавыкладацьмайстэрстваакцёрабудучымхарэографамібалетнымпедагогамуАкадэміімузыкі.Мыпачалірабіцьпластычныяэцюдыпаводлебеларускіхбалад.Такузніклазадумабалета«Кругабег».Пазнейлёссутыкнуў зДзяржаўныммузычнымтэатрам,дзепаставіўбалет«Мефіста».
Спек такль атры маў ся моц ны, глы бо кі, меў фі ла соф скае гу-чан не. у ім бы лі за ня ты вя ду чыя са ліс ты тру пы — Кан стан цін Куз ня цоў, Юлія дзят ко, Ві таль Крас наг ла заў. праз не каль кі га доў вы вяр ну лі ся да «ме фіс та», ад на ві лі яго з но вы мі са ліс-та мі. Але ця пер ба ле та ня ма на афі шы...
—Пракатнылёсспектаклянезаўсёдызалежыцьадпастаноўшчыка.выканаўцыз’ехаліўіншуюкраіну.Алеёсцьнастройіжаданневярнуцьбалетнасцэну,толькізбольшмаладыміартыстамі.
дзе сяць га доў жыц ця ад да дзе ны пра цы ў ха рэ агра фіч ным ка ле джы...—Заняткібылівельмінапружаныя.Здаралася,пачатыры
пары, значыць, восем гадзінкожныдзень.Часам і болей.Бокожнырухтрэбашліфаваць,працавацьнадформай.Адказнасцьзавучнявялікая.Тлумачыўвыхаванцам:прафесіяартыстабалетатакая,шторазмовамінічогадасягнуцьнельга.Трэбавыходзіцьнасцэну—ітанцаваць.Прыходзіцьузалу—ірэпеціраваць.МойвыхаванецМікалайРадзюшз’яўляўсясалістамнашагаТэатраоперыібалета.Танцаваўшматгалоўныхпартый.цяперёнадзінзвядучыхсалістаўПецярбургскагатэатрабалетападкіраўніцтвамБарысаЭйфмана.Радуюся,штошматтанцуеізапатрабаваны.
Каліпрацаваўукаледжы,усведамляў:адтаго,якбудузаймаццасасваімівучнямі,залежыцьіхлёс.Каліяныатрымаюцьпрафесію,усёўіхскладзеццадобра.Неатрымаюць—будуцьняшчасныя.цяпер,пэўна,небыўбытакімсуровым.вёўбысваюлініюбольшмякка.Алевопытпрыходзіцьпаступова.Тлумачу,авучаньнезразумеў!Мнехацеласяхутчэйатрымацьвынік.Анавучэнцутрэбадайсцісамомударашэння.Тыміскладанаяпедагогіка...
двое ва шых сы ноў так са ма скон чы лі ка ледж, дзе ме на ві та вы бы лі іх пед аго гам. Ха рэ агра фіч ная ды нас тыя — рэ дкая ў бе-ла ру сі з’ява. ду маю, плас тыч ныя здо ль нас ці ў ва шых сы ноў не ма лыя. тан ца ва ль ныя ге ны да ста лі ся ім з двух ба коў. Ва ша жон ка, ба ле ры на люд мі ла Ця рэн ць ева, шмат га доў бы ла са-ліс ткай на ша га тэ атра. Вы кон ва ла і вя ду чыя ро лі (Со ль вейг у «пер Гюн це», нэ ле ў «ты лі»), і шмат со ль ных.
—Калі ўзяўклас,дзевучыўся старэйшы,валодзя,дыкнепадзяляў:гэтамой,агэта—чужыя.Памятаю,сыннаваткрыў
даваў:«Чамутынаіншыхзвяртаешувагу,анамяне—не?»Алеўсімярабіўадныітыяжзаўвагі.
Ці ка ва, як склаў ся лёс ва шых сы ноў па сля ка ле джа?—СтарэйшыпрацуеўтэатрычэшскагагорадаБрно.валодзяхутказасвойваемалюнактанца.Можаднёмвывучыцьпартыю,авечарамужотанцаваць.выконваевядучыяролі.Лёгкавывучыўчэшскуюмову.Радуе,штоёнпачаўставіцьасобныянумары.НаватпаказваўсваемініяцюрыўЛодзінаміжнароднымконкурсе.ЛетасьёнпачаўвучыццаўПразе,авалодвацьпрафесіяйхарэографа.Малодшы,Аляксандр,працуеўтрупеБарысаЭйфмана.СтанцаваўПрывідаў«РускімГамлеце»,ФёдараПаўлавічаў«Карамазавых».Прасыноўмагугаварыцьбясконца.яны—прадметгонаруіперажыванняў...
фо т
а з
архі
ва н
а цы
яна л
ь на г
а тэ
атра
оп
е ры
і б
а ле т
а.
«ба ле ро». Юна к. (дзяў чы на — тац ця на Ша ме та вец.)
«Спар так». Крас.
«дон Кі хот». ба зі ль. (Кіт ры — інэ са душ ке віч.)
21мАСтАЦтВА ЖНІВЕНЬ 2013
з 2010 го да вы — га лоў ны ба лет май стар бе ла рус ка га му зыч-на га тэ атра. Ка лі да ве да ла ся пра пры зна чэн не, уз дых ну ла з па лёг кай. бо ўзнік ла ад чу ван не хоць бы час тко ва ад ноў ле-най спра вяд лі вас ці. мно гія га ды за ста ва ла ся ўра жан не, што ва шы та лен ты як след не за пат ра ба ва ныя. з якім на стро ем і пла на мі вы з’яві лі ся ў гэ тай тру пе?—Скажушчыра,незбіраўсятудыісці.Катэгарычнанехацеў.выкладаўваУніверсітэцекультурыімастацтваўнакафедрыСвятланыГуткоўскай.Музычнытэатрзапрасіўаднавіць«Мефіста».КаліНінаДзьячэнкастваралабалетнуютрупу,яенезаўждыпадтрымлівалакіраўніцтватэатра.Апошніягадыкалектыўперажываўнелепшыячасы.Паступоваўзнік«застой».КаліжмыпачаліразмаўляцьздырэктарамАляксандрамПятровічамімастацкімкіраўнікомАдамамМурзічам,яадчуў,штоянызацікаўлены,кабхарэаграфічнаятрупаінтэнсіўнаразвівалася.Тадыпадумаў:«Ачамубнепаспрабаваць?..»
Спачаткуўтэатрыўсёаказаласявельміняпроста.Артысты,якіятанцаваліасобныянумарыўаперэтах,прызвычаілісянедасур’ёзныхрэпетыцый,адатаго,кабрабіць«зверку»,удакладненнепамізансцэнах:хтодзестаіць,адкульвыходзіць,—іўсё!Маўляў,сустрэнемсявечарамнаспектаклі.Ахарэаграфіяпатрабуе,кабадпрацоўваўсякожнырух.Многіянемаглі зразумець:навошта рэпеціраваць упоўнуюсілу?!Каліўбалетнайтрупеёсцьвядучыямайстрысцэны,салісты,яныпавінныпрацавацьзбольшайнагрузкай,чымкардэбалет.Таму выйсцебачыласятакое: або адмовіццааднекаторыхвыканаўцаў,абопрымусіцьпрацаваць.Лічудасягненнем,штозатры гадыбалетнаятрупааднавіласябольшякнапалову.
Шматякіхвынікаўможнадасягнуцьдзякуючысябрам.КаліінэсуДушкевічпрызначылімастацкімкіраўнікомкаледжа,папрасіўяе:«іна,дапамагай!»Уновымсезонеўтэатрыпачнуцьпрацаваць15выпускнікоўкаледжа.Нарэшцебудземмецькалектыў,якіскладаеццабольшякз40класічныхтанцоўшчыкаў.Аёсцьартысты,занятыяўтанцавальныхнумарахаперэтімюзіклаў.Зразумела,адныпераўтварэнніцягнуцьзасабойнаступныя.выяўляецца,штодлятакойтрупызамалагрымёрак і рэпетыцыйныхпамяшканняў.Тамунамесцы
адной«кішэні» сцэны,дзепакульзахоўваюццадэкарацыі,вырашылізрабіцьдадатковуюбалетнуюзалу...
пра йшло тры се зо ны. на маю дум ку, ба лет ная афі ша зра бі-ла ся бо льш раз на стай най. Ця пер на ёй сем спек так ляў. у тым лі ку два, ажыц цёў ле ныя пры ва шым не пас рэд ным удзе ле: «Шчаў ку нок» і «Асоль». А якія пла ны на на ступ ныя се зо ны?
—Калімаеартыстынезанятыяштодняўаперэтах,можнапрацавацьнадпоўнаметражнымі харэаграфічнымі спектаклямі.Улістападзеціснежнімяркуеццапрэм’ерабалета«Тысячаіаднаноч».Хачузрабіцьіўласнуюрэдакцыюбалета«ДонКіхот».ЛепшыяфрагментыхарэаграфііМарыусаПеціпазастануццанязменнымі,авосьігравыямомантыабосцэнуснуДонКіхотаможнапаставіцьіначай.Успектакліёсцьштотанцаваць.вядома,длякожнайпастаноўкітрэбамецьнекалькіскладаўвыканаўцаў,кабзабяспечыцьімрэпертуарнуюіпракатнуютрываласць.
і апош няе пы тан не. Хто з су час ных ба лет май страў ці ка вы вам — па пры нцы пах па бу до вы спек так ля, па плас тыч ных по шу ках?
—ТрупаРадуПаклітарумабільная,шматучымуніверсальная,алечасамнагадваекалектывыўніверсітэтакультуры.Некаторыяпастаўленыягэтымбалетмайстрамспектаклінеўспрымаюўсур’ёз,авосьягоныямініяцюрызаўждыёмістыяівобразныя.УМатсаЭкавысокаацэньваю«ДомБернардыАльбы».ЗвялікімінтарэсамгляджупастаноўкіНачаДуата,уякіхвельмікрасамоўныяцелытанцоўшчыкаў,свежыінечаканымалюнак.СамайзначнайасобайусучаснымбалетнымтэатрыпадаеццаБарысЭйфман.ягоспектаклівельмінасычаныя,кожнаяролянадзіваёмістая.Паглыбінідумак,глабальнасці ідэй,панасычанасці кожнагаруху—большсур’ёзныххарэаграфічныхпастановакнебачыў.
ула дзі мір ула дзі мі ра віч, жа даю вам плё ну ў ня прос тай сі ту-ацыі — у му зыч ным тэ атры, дзе ба лет з’яўля ецца то ль кі ад-ным з на кі рун каў дзей нас ці тру пы. бу дзем ча каць ба лет ных прэм’ер, каб по тым рас па вес ці пра іх на шым чы та чам...
фо т
а с
ярг
ея с
улая
.
фо т
а ан
жэ л
ы г
ра ко
віч.
«ме фіс та». Сцэ на са спек так ля.
фо т
а с
ярг
ея с
улая
.
Та ц ц я н а Га ра н с к а я
рэ аль насць пус тэ чырэ спуб лі кан ская вы ста ва жы ва пі су «пра ект»
НечаканасціпачалісязпрыступакмінскагаПалацамастацтва,дзепраходзілапланаваявыставасекцыіжывапісуСаюзамастакоў.Здзіўленневыклікалаафіша,прадстаўленаянарэкламнайтумбе.Навялікімквадратнымлісцефанеры,пафарбаванымубарвовачырвоныколер,змясцілікрыхуменшы,белы—нібытааркушпаперы.Наім—яшчэменшая,збарочнымізавітушкаміўкарычневавохрыстыхтонахбагетнаярамазбелайавальнайдзюркайпасярэдзіне,перакрэсленаябрутальныхпамераў,колеруіканфігурацыісловам«Праект».
Можнамеркаваць,штоўтакойрэкламеякразіўтрымліваеццаідэяіканцэпцыяпрапанаванайнаммаштабнайвыставы.Паспрабуемраскадзіравацьзашыфраванымэсідж:убагетныхрамахвыстаўляюцьжывапіс—значыць,трэбаздагадацца,штогэтавыставажывапісу(хоцьбагетяказдобасучаснагажывапіснагатворавыглядаечасцейзаўсёархаізмам;можа,гэтавыставазвыкарыстаннемнейкайстарадаўняйкалекцыі?..).Чамурамапустая,здзюркайпасярэдзіне,яшчэіакцэнтаванаяценямі,—маўляў,«Жывапісуняма»?Дыккудынасзапрашаерэклама?Агучваемверсію:гледачупрапануеццапаглядзецьіасэнсавацьпраектзпатаемнымкантэкстам.інтрыгаспрацавала—ужоцікава...
Першаеўражаннеадэкспазіцыйнайпрасторыгалоўнайвыставачнайзалы—палігон:ніводнаймастацкавобразнайвібрацыіпасярэдзіне, апаперыметрыдэкаратыўныміпацеркамі—тобуйнымі,томалымі—карціны.Зразумела,штонаватсамыявялікіязіх,самыянасычаныяколерамнездатныя«прабіваць»энергіяйдзясяткіметраўвялізнайпрасторы.Усёспакойна,ураўнаважанаі...холадна.Прабачцезажудаснае,алеаб’ектыўнапачуццёваеўражаннепараўнанне—якутруне:эстэцкай,можнасказаць,элегантнай,іўсёж...Пустэчанаафішыўрэкламнайраме,янаж—увялізнайзалевыстаўкі.Быўяшчэіпершыпаверхэкспазіцыі,дземынібытрапляліўадзінсасталічныхмастацкіхсалонаўзвыпадковаразмешчанымітворамінапродаж:згалоўнайчасткайэкспазіцыігэтаяпрасторанеўтваралацэласнасці.Падумаласянават:калібтворыніжнягапаверхаразмясціліўсярэдзіневерхняйзалы(напрыклад,уадсеках,змадэляваныхсашчытоў),выстаўкатолькібвыйграла.
Робімпершыяздагадкііадразуспрабуеміханалізаваць....Сумяшчэннятвораўздзвюхзалаўуаднунезрабілі,бо
трэбабылоразмеркавацьнаяўнуюколькасцькарцінпаўсімПалацы?Наўрадці.Жывапісцаўунаспроцьма.
д ы с к у р с
...Угэтымпалягаеканцэпцыяарганізатараўвыставы?Тады,мабыць,адразуянанераспазнаецца...
Спынімсянамеркаванні,штотрактоўкавыставачнайпрасторы«Праекта»—гэтачастка(верагодна—вызначальная)канцэптуальнайзадумы,іварташукаць«разынку»,іншымісловамі—экспазіцыйнуюінтрыгу,ідэю,канцэпцыю,абяцаныяпрыўваходзеўгалерэю.
Першае,што кінулася ў вочы,— адмова ад камерныхпавільёнаў, якія заўждывыбудоўвалісяпрыэкспанаванністанковыхкарцін.Гэтатрадыцыйнаятутэйшаяпрактыка:звялікіхшчытоўстварацьмінізалы.Апрыёрыстанковыжывапіспатрабуекамернасці,ёнарыентаванынаўспрыманнездвухтрохкрокаў,у гэтымягопрынцыповаеадрозненнеадманументальнага.Завыключэннемкарцін,прысвечаныхэпахальнымпадзеямгісторыіікультурынародаіразлічаныхнаэкспанаваннеўпрэзентабельныхпрасторныхзалах.Такіяпрыкладыадзінкавыя.ізусімнемногіястанкавістыздатныянападобныяманеўры.
Гэтакбылоўбеларускайвыставачнайпрактыцыажнода1970хгадоўмінулагастагоддзя.Потымтэндэнцыірэзкапачалімяняцца.Тоебылозвязаназпашырэннеміўсталяваннеммастацтвасуровагастылю,калімаштабныміпапамерах,манументальныміпагучанніжывапісныміпалотнамімастакісцвярджалігероікубеларускаганародаўчасывялікайАйчыннай.Менавітаманументальнасцювобразаў івелізарнасцюпалотнаўбеларускісуровыстыльадрозніваўсяадрасійскага.ТадынапрасторахСавецкагаСаюзазагаварыліпрафеноменадметнайшколы.Уадпаведнасціздактрынайпразмастацтваўвекавечвацьперамогународа,стварацьяевелічнывобразадбылосязліццёдвухвідаўжывапісу—станковагаіманументальнага.Нарэспубліканскіхвыстаўкахуплыньстанкавістаўгарманічнаўлілосяманументальнаемастацтва.Мастакі,чыёйпрафесіяйбыўроспісэкстэр’ераўіінтэр’ераўвялікіхбудынкаў—Гаўрылавашчанка,УладзімірСтальмашонак,АляксандрКішчанка,МайДанцыгііншыя,—пераарыентавалісянавыставачнуюдзейнасць.Ніводнаябуйнаярэспубліканскаявыстаўканеабыходзіласябезіхкарцін,тоежможнасказацьіпраўсесаюзныя.Уіхз’явілісяпаслядоўнікі.ДастатковакамерныядагэтагачасуўасабістайтворчасціМіхаілСавіцкі,вітальцвірка,ЛеанідШчамялёў,ПётраСвентахоўскі,ЛеанідДударанкаііншыяперайначылітрадыцыйныяпрыёмы,утварыўшыіндывідуальнысінтэзманументальнагаістанковагажывапісу.Некаторыязіх,дапрыкладу,Савіцкііцвірка,сталівыразнымілідарамібеларускагамастацтвасуровагастылю,задаючытонівызначаючытэндэнцыі.
імкненнедаманументалізацыі станковагажывапісуназіраласяіўнаступныхпакаленняхмастакоў:у1970ягадыгэтаАлесьМарачкін,УладзімірТоўсцік,АлесьРодзін,РыгорТаболіч;у1980я—ГалінаТуроўская,ЮрыйПіскун,АлегМаціевіч;у1990я—ПётрБагданаў,КсеніяДзягілева,ТаццянаХвайніцкая...
Зтагочасужывапісцыманументалістыіжывапісцыстанкавістыпоручасвойваюцьпрасторынацыянальныхвыстаў,тэндэнцыядоўжыццаўнаступныхпакаленнях.вучні Гаўрыілавашчанкі,манументалістыпаадукацыіЗояЛітвінава,УладзімірЗінкевіч,віктарАльшэўскі,Феліксянушкевіч,АлесьКсяндзоў,віктарБарабанцаў,СяргейКрыштаповіч ііншыя—гаспадарывыставачныхзалаўз1980х;ужоіхвучніабопаслядоўнікі,таксамаманументалістыЛеанідХобатаў,ЮрыйНесцярук,ПётрРусак,АндрэйЗадорын,ГенадзьДраздоў,Русланвашкевічіяшчэвельмімногія—у1990я...
ула дзі мір Ко жух. дзень па мя ці. Алей. 2009.рус лан Ваш ке віч. дом з пры ві дам. Алей. 2012.
зоя літ ві на ва. рэ аль насць пус тэ чы. Алей. 2011.мі ка лай буш чык. ле та ў Аль бяр ці не. Алей. 2010.
Ана толь Куз ня цоў. не прад ба ча нае раз віц цё падзей іі. Алей. 2012.
23мАСтАЦтВА ЖНІВЕНЬ 2013
24 д ы с к у р с
25мАСтАЦтВА ЖНІВЕНЬ 2013
Сваежывапісныяпалотныактыўнавыстаўляюцьграфікі,інтэр’ершчыкі,скульптары,прыкладнікі,дызайнеры.Прыгэтымшэрагзіхпрэтэндуеналідарстваўстанковымжывапісе.Згадаемнекаторых...
УладзімірСавіч.вядучыпрадстаўнікнацыянальнайшколыграфікі,лаўрэатразнастайныхпрэмійзадасягненніўгэтымвідзевыяўленчагамастацтва— іраптам...узнагароджаннеДзяржаўнайпрэміяйРэспублікіБеларусь2008годазасерыюжывапісныхпалотнаўдля залы ўрачыстыхпасяджэнняўГомельскагапалацавапаркавагаансамбля,апазней іперсанальнаявыстаўкажывапісуўНацыянальныммастацкімзнагоды60годдзя.
СкульптарАляксандрШатэрнікапошніядзесяцьгодладзіцьперсанальныявыставыжывапісуўнашайкраіне і заяемежамі.
ГеоргійПаплаўскі,якімаебезлічганаровыхзванняўуякасціграфіка,нечаканастановіццааўтараммаштабныхжывапісныхпалотнаўнагістарычнуютэму.
Нарэшце,прыкладзвыставы«Праект»—палотныЗоіЛітвінавай.яекарціны«Застылаеўнерухомым»(2001),«Фальклорныматыў»(2010)і«Рэальнасцьпустэчы»(2011),якіянервамяскравага,незабыўнагаўражанняэлектрызавалі гледачаўвялікайзале,выдатныдоказтаго,штомастакманументалістпаадукацыііпрызванніздатныпадабрацьзкалекцыіўласныхтвораўкарціныдлялюбойвыставачнайпрасторы.
Другіпрыклад—працыАнатоляКузняцова«НепрадбачанаеразвіццёпадзеяўI»і«НепрадбачанаеразвіццёпадзеяўII»(2012).Дадзенаявыстава,здаецца,дляягоіпраяго.Карцінымастаканаавансцэне—насамыхпачэсныхівызначальныхмесцах.яныздатныя«задавіць»любытворпобачзсабой.ХібаштокарціныЗоіЛітвінавай,безрозніцы—малыяцівялікіяпамерам,могуцьзімканкурыраваць,тамуіхірызыкнуліэкспанавацьунепасрэднайнабліжанасціда«монстраў»гігантаманіі.Штоатрымліваецца: гіганцкіякарціныбыліперамешчанызперсанальнайвыставыКузняцова (праходзілаўгэтайжазалеПалацамастацтваўулістападзе2012)упрасторурознакаліберных,рознамаштабныхжывапісныхпалотнаў.НіхтонесумняваеццаўвартасцііадметнасціновагаэтапутворчасціАнатоля.Безумоўна,ягомастацтва—асабліваястаронкабеларускайкультуры.Алечамупадколыгэтамулакаматывубезусялякайаглядкікінутыпошукі,вынаходкіідасягненнііншых?Калібузалез’явілісямалыявыставачныяпавільёны,карціныКузняцовазначнабпрайграліпразпафаснасцьсвайго гучання.Становіццазразумелым,чамушэрагжывапісцаў,штозвычайнанепрапускаюцьмагчымасцівыставіццанатакогаўзроўнюімаштабурэспубліканскайвыставе,удадзенымвыпадкуўстрымалісяадудзелу.
Разгледзімудзелу«Праекце»мастаказіншагацэха—графікаСафііПіскун.Адяекампазіцыйзаўждычакаешадкрыццяў—цікавайтэмы, свежайдумкі,пранікнёныхвобразаў.Гэтымразамтворцазноўздзівіла—жывапісам.Карціна«водарлілеі»(2008)—іаўтапартрэт,іпасылупрасторумастацкіхвобразаў,пошукаўіінтарэсаўнетолькіяеасабіста,алеіўсёйвялікайсям’і—творчагакланамастакоўПіскуноў.Колькізробленанайпершбацькамі,апасляіталенавітымідочкаміўсправерэканструкцыі гістарычнагакасцюмабеларусаў,утрансляцыіпразвобразыжывапісуіграфікіўнікальныхведаўіадчуванняіндывідуальнайвыразнасцінашайэтнакультуры!іновытворСафііпрагэта.Аўтарспалучаеўневялікімпалатнедвасветы.Напершымплане—самагісторыяўвобразеюнака
шляхецкагасаслоўя,штостаіцьуроздуме...надлёсамнарода?Тканіныдэкарацыйнадімняўлоўнанагадваюцьсармацкіпартрэт,дзепазаконахкласіцызмурэчы,адзеннеіатрыбутыхарактарызуюцьчалавека.Адначаснамастачкагаворыцьнам,штопрадстаўляесветтэатральныхдзеянняў,дзепаўстаюцьадноўленыявобразымалавядомай,рэканструяванайгісторыіайчыны.ПрысутныўкарціневобразсамойСафііпаказвае,штоянаяктворца з’яўляеццачасткайамаль сакральнагадзеяння,якоездзяйсняекожнымастак,вяртаючыбеларусаміхмінулае.Творца,якіаўтаркагэтайкарціны,заўждынадругімплане.Наперадзе—крокувечнасць.
Урамцывыставачнайпрасторыманументальнамуікласічнамужывапісустановіццацесна...Наафішывыставыбагетнаяакантоўкаатрымаласяпустойусярэдзіне.вядома,аўтаррэкламнагаплакатамеўнаўвазенештаіншае,тымнеменшметафарааказаласяпраўдзівай.Усёбольшуюмоцужывапісенабываюцьтэндэнцыіфармальнага,абстрагаванагамастацтва,даякогаасабліваздатныядызайнеры,манументалісты,прыкладнікі,скульптары—іхвучылімысліцьзнакамі,апелявацькатэгорыяміпрасторавайэстэтыкі.Маштабнаестанковаемастацтвавыцясняекласічныстанковыжывапіс,якіўсёжвыжывае,маеадметныхаўтараўіпаранейшамузапатрабаванынарынкахмастацтва—наперыферыі,удругасныхпазначэннівыставачныхзалахігарадахкраіны.Часампадобнаеадбываеццанатуральна,аіншымразамзнарок,алеўсёболейіболейактыўна.Паўстаепытанне:цінепарабрацькласічныхстанкавістаўііхтворчасцьпаддзяржаўнуюабаронуякрарытэтыайчыннайкультуры,якімпагражаезнішчэнне?..
Даследуючыпрасторывыставы«Праект»,працягваюшукацьяеканцэптуальныпачатак.Знаходжудзіўныярэчы...
ПоручзсучаснайпаманерывыкананнякарцінайвасіляСумарава«Блакітнаяверанда»(2009)выстаўленызусімінакшнапісаныяготвор«Гарачыдзень.Трэнажпажарных»(2009),які стылістычна—колеравыміпрыярытэтамі,пластыкайжывапісу,дэкларацыйнасцютэмыгераічнайпрафесіі—выпадаезкантэкстусённяшняйтворчасцівядомагамастакаібольшнагадваеягокарціныэпохісуровагастылю,такіяяк«Хімзавод»,«Святанатрактарнымпасёлку»...ДлясучаснагаСумаравахарактэрныякамернасцьсюжэтаў,колеравыямедытацыі,мяккаяпластыкамалюнкаі...абсалютнаяадсутнасцьдэкларацыйнасці.Ствараеццаўражанне,штонезавершанаедзясяткігодтамупалатнобыловыцягнутаззапаснікоў,спехамдапісанаіпрадстаўленаякпрацаапошнягачасу.
ПадобнаеможнасказацьпракарцінуМіколыКірэева«МіколаСеляшчук»(2013)—свайгокшталту«палтэргейст»зкарціныгэтагажмастакапраКалядыўЗаслаўі1980хгадоў.БыццамвобразшануемаганаміМіколы,якаплікацыю,перанесліўсучаснытворзмінулагастагоддзя,зпрамінулайэпохі,ззусіміншага,раннягажывапісуКірэева,дзепанаваліфігуратыўнасцьіадноснаяжарсткаватасцьжывапіснайманеры.
Чымрастлумачыцьгэткіяэксперыментыдвухадметныхбеларускіхжывапісцаўубокрэміксаўпаводлесваіхдаўніхтвораў?Улюбымвыпадку,гэтавыглядаеаднойзняўдалыхадметнасцей,дакладней—парадоксаўвыставыжывапісу«Праект».Хоцьнавыставепрадстаўлены і адваротныя—станоўчыя—парадоксы.УразіліамальусепалотныМіколыБушчыка.Здаваласяб,гэты«аксакал»жывапісуБеларусіўжонездольныздзіўляць, атакое здарылася.Карціна «ЛетаўАльбярціне»(2010)заварожваеўзнёсласцюсюжэта,нестандартнасцюкампазіцыйнагарашэння,свежасцюмастакоўскагабачання.выявадзяўчынызбукетамкветак,штолёгкайхмаркайпралятаенадпрамытайвеснавымідажджамівёсачкай,успрымаеццаякБоскізнак.
Уастатнімвыставашараговая:крыхуболей,крыхуменейудалыятворы,уякіхнеадчуваеццаніпрагімастакоўдаадметныхтворчыхэксперыментаў,ніжаданняўразіць,зачапіць,штокалісьці—уэпохуМіколыСелешчука—былозавядзёнкайузалахгэтагажПалаца.
Ва сіль Кас цю чэн ка. рэ ха го ра да. Алей. 2013.Аляк сандр Ксян дзоў. Night City. Алей. 2011.Ва сіль Су ма раў. Га ра чы дзень. трэ наж па жар ных. Алей. 2009.ма рыя та бо ліч. Крыш та лё выя ме ло дыі. Алей. 2001.Ві таль Ге ра сі маў. дрэ ва і. зме ша ная тэх ні ка. 2008–2010.Ва лян цін Гу ба раў. мі сію мож на вы ка наць. Алей. 2013.
26 д ы с к у р с
н а Та л л я а Га ф о н а в а
І парт рэт, і дра мабы лыя і но выя алга рыт мы «бел ві дэ ацэн тра»
Стварэннеўкрасавіку1989годааўтаномнайад«Беларусьфільма»студыіпавытворчасцідакументалістыкіадпавядаларознамаштабным,якцяперкажуць,выклікам.Такімчынамуладжвалісяпразаічныяпраблемы,паскараўсятэхналагічныпрагрэс,задавольвалісямастацкіяамбіцыі.Увынікупашыраласяпрацоўнаеполефільммэйкераў,адкрывалісяэстэтычныярэсурсывідэамовы.Урэшцеўсегэтааб’ядноўвалася,кабстварыцьунікальныэкранныархіў—спадчынубеларускайкультурыўяеаўтэнтычныміпрафесійнымвымярэнні.
Запершыядзесяцьгодіснаванняцэнтрасклаласявідэатэказ355фільмаўпрагарадыімястэчкі,прыродуідойлідства,этнічнафальклорныярарытэты,аяшчэпрапісьменнікаў,кампазітараў,мастакоў,рэжысёраў.Дынаогулпрачалавека,якікультуруствараеікультурайствараецца.яксказаўпаэтАрсенійТаркоўскі,«накожныгукёсцьрэханазямлі».Дарэчы,у1997годзегэтырадокстаўназвайфільмаМіхаілаЖданоўскага,дзеэкранныпартрэтдырыжораУладзіміраПерлінапрадстаўленыўформеманалогагероя.
Наогулфільмпартрэт з’яўляеццадамінуючымжанрамдакументалістыкі.У адрозненне аджывапісу,напрыклад,экранпрэзентуечалавекаапавядальна—цігартаестаронкіяголёсу,ціпаглыбляеццаўнетрыягонайдушы.Тутмагчымыяварыяцыі—адпараднай,калігеройфільмаўзводзіццааўтарамінасвоеасаблівып’едэстал,аяготворчыяздабыткіразглядаюццаяк «трыумфальнаешэсце»,—да інтымнай,штодазваляеўбачыцьаголенайнатуручалавекаўмомантдушэўнага,псіхалагічнаганадлому.
Рэжысёры«Белвідэацэнтра»шукалістылявыяпараметрыпаўсімгэтымспектры.Асаблівуюгучнасцьнабылінаэкранетворчыяасобы—шматлікіяпратаганістынашайкультуры:янкаКупала («Знойдзешайчызнублізка»,рэжысёрМіхаілякжэн),васільБыкаў(«васільБыкаў.Праўдайадзінай»,рэжысёрвалерыйКаралёў),ПіменПанчанка («ШтоўПіменетабемаім?»,рэжысёрГалінаАдамовіч),АнатольБагатыроў(«Душамая,элізіумцяней»,рэжысёрСяргейГалавецкі),валерыйРаеўскі(«Мастак,якімалюеназямлі»,рэжысёрСяргейКацьер),АляксандраКлімава(«Апошніспектакль»,рэжысёрАляксандрКарпаўмалодшы)...Усіхнепералічыць.
«Белвідэацэнтр»быўімайстэрняйпаўдасканаленніпрафесійныхнавыкаў,іэксперыментальнайлабараторыяйдлярэжысёраўз«Беларусьфільма»і«Тэлефільма».Тутвывучаліформулырэкламныхролікаў,граматыкумузычныхвідэакліпаў,мастацкакамунікатыўныястандартыдакументальнайдрамы(дылогія«Беларусьнакрыжыстагоддзяў»,рэжысёрвіктарШавялевіч), зрэдкунаватздымалі ігравыякароткаметражкі(«Салдацкіблюз»,рэжысёрігарЧацверыкоў).«Белвідэацэнтр»прыняўнасябефункцыюпарэпрадуктаваннітвораўтэатральнагамастацтва—відэазапісбалетаў«КармінаБурана»,«Жарсці(Рагнеда)»,«Спартак»(рэжысёрвіктарШавялевіч),«ДонКіхот»,«Кармэнсюіта»(рэжысёрГенадзьпо стары фі ль маў «бел ві дэ ацэн тра».
27мАСтАЦтВА ЖНІВЕНЬ 2013
Нікалаеў),драматычныхспектакляў«Тутэйшыя» (рэжысёрвіктарШавялевіч) «Мілылгун» (рэжысёрСяргейАгеенка),«Назалатымвозеры»(рэжысёрАляксандрКарпаўмалодшы),«Звон—немалітва»(рэжысёрТаццянаКіракозава).
Такаяшматвектарнаяпрактыка «Белвідэацэнтра»падтрымліваласядзяржавай,штодазвалялаігнаравацьфінансавуюлогікурынку.ПрацытуютагачаснагадырэктараіванаКолба: «Немагчыма скласці бізнесплан, арыентаванынавяртаннесродкаў,якіявыдаткоўваюццанавытворчасцькультурнайспадчыны...Арыфметыцымастацтванепадуладнае».Тэзагэтаядэклараваласяўжонапачатку2000хгадоў,каліўсяэкраннаякультурапачалапрыстасоўваццадажорсткіхзаконаўіндустрыі.Сімвалічнасупала,штоўдругойпалове«нулявых»установазназвай«Белвідэацэнтр»пачаланабліжаццадакропкі«Zero».
Напрацаваныяалгарытмыстраціліактуальнасць.Класічнаяформула«тавар—грошы—тавар»ніякнезамацоўваласяўштодзённымвопыце.Фільмыпрадавалісязвялікайцяжкасцю,імклівапавялічваўсяшлейфзапазычанасцей.Акрамятаго,тэхналогіявідэасаступіладыгітальнай,штозруйнавалаапазнавальныямежывытворчасціўкінонаогул.Лічбапачалавызначацьнетолькібюджэтэкраннагаартэфакта,алетаксамабудовувобразнагамаўленняіаўдыявізуальнагапісьмарэжысёраў.Пачаласяноваяэра,азёй—першымаштабныкрызіс«Белвідэацэнтра».выцягвацьустановунавялікіямаркетынгавыяводыпагадзіўсяЮрыйігруша.Гэтая«бурлацкаясправа»небылалёгкайнідляягоасабіста,нідлякалектыву.
Прайшлодвагады.відавочнаястрата,панесеная«Белвідэацэнтрам»,—майстэрстварэдактуры.Нагэтуюакалічнасцьзвяртаюцьувагуўсекрытыкі.Адсюльфактаграфічныянедакладнасціістылістычныянедарэчнасціапрацоўкіэкраннагаматэрыялу.Алепаралельназ’явілісяпазітыўныяпрыкметысталенняіадаптацыіўновыхрынкавыхісацыякультурныхумовах.
СтратэгіяЮрыяігрушыскіравананаўзаемападпарадкоўванне,здаваласяб,несумяшчальнага:наразвіццёпрыбытковайіндустрыііпашырэннемастацкайплатформы.Першывектарадлюстроўвае«спажывецкі»статусэкраннайпрадукцыі,штовымяраеццакасай.Другі вектарвызначаевыхаднатрывалымастацкіўзровеньіадпаведныяфестывальныяпляцоўкіякумежахконкурсаў,такіпітчынгаў.інтэгратыўны
фактаргэтаганяпростагазлучэння—дакладнаепрафесійнаеведаннерынкавайдыфестывальнайкан’юнктуры(нарэшце,зрабіласязразумелайпазітыўнаяканатацыягэтага слова),штовядзедавыпрацоўкі адэкватныхмадэляўуласнайдысумеснайпрадукцыі.
Менавітаўтакойсістэмекаардынаттрэбаразглядацьнайноўшыяартэфакты«Беларускагавідэацэнтра».Наагульным,такбымовіць, справаздачнымузроўні яго станпадаеццааптымістычным.Продаждыскаўнаблізіўсядапаўтарадзясяткатысяч.Адладжанысучасныпрамоўтарскімеханізм—«відэапазапыце»(13тысячпраглядаў).Сур’ёзнаўзмоцненырэкламнаіміджавырэсурс:вырабпостараўфільмаўсазнакавайіканаграфіяй,вялікіяпрэм’ерыўкінатэатры,праграмныяпаказыдляжурналістаў і кіназнаўцаў.Увогуленарахункуцэнтраза2012 годдадалосябольшмільярдарублёўпазабюджэтныхсродкаў.ігэтанетолькі«падушкабяспекі»,алепрасторадляэстэтычныхэксперыментаў.
Зтрыццацічатырохфільмаў(безролікаўсацыяльнайрэкламы),знятыхзамінулыгод,большасцьзвыкласкладаюцькультурнаасветніцкія.Тутневартачакацьнавацыйугалінеформы,наваткаліфільмствараевопытныпрафесіянал.Тыповыпрыклад—«янкаКупала.яадплаціўнароду»(2012)СяргеяЛук’янчыкава: звычайныпункцірбіяграфііпаэтазпералікамхрэстаматыйныхфактаў,украпваннемхронікідыцытаваннемвершаў.
ТойжападыходвыкарыстоўваеГалінаНагаеваўфільме«Партрэтнафонеэпохі»(2012).Галоўнаягераіня—вядомаямастачкаНадзяЛежэ(Хадасевіч).яетворчышляхрэжысёрпрасочваеўхраналагічнайпаслядоўнасціжыццёвыхпадзей.Уіхліку—наведваннеНадзяйЛежэСССРусярэдзіне1970хгадоў. ітутузнікаепэўнаянедарэчнасць,крыхублытаючырухомыямежыбеларускай культурнайпрасторы.ДоўгіяфрагментызагульныміразважанняміпраавангардірыныАнтонавай(дырэктараМузеявыяўленчагамастацтваўМаскве)адкрываюцьлакунытэматычнайраспрацоўкіэкраннагаматэрыялу.Аўтарсцэнарыяірэжысёр«прайшламіма»НацыянальнагамастацкагамузеяБеларусі,сталыясупрацоўнікіякогамаглібольшзмястоўнараспавесціправізітыНадзіЛежэменавітаўМінск.
Тыповымнедахопамкультасветніцкіхфільмаў«Белвідэацэнтра»з’яўляеццапразмернасцьмастацкіхпрыёмаў,якія
28 д ы с к у р с
канкуруюцьпаміжсабой, замінаючыдакладнасцінаратыву іпрапарцыянальнасцікампазіцыі.Часамгэтасупадаезняўменнемвызначыцьядроці стрыжань,ваколякогапавіннафарміраваццаўсядраматургічнаяабалонка.яскравымсведчаннемпадобнагакшталтуперагрузкіз’яўляеццафільм«МаркШагал.Нерэальнаярэчаіснасць»(2012).РэжысёрЗояКатовічлітаральнаабрынуланаэкранлавінупластычнагукавыхэцюдаўдырэканструкцый.Тут ажываюцькарціныШагала, архіўныяфатаграфііміксуюццаз інсцэнізацыямі,ігравыядыялогі—з інтэрв’ю,маналогі сучасныхдзеячаўкультурыззакадравымтэкстамадімяШагалаўвыкананніігараСідорчыка...
РэжысёрНастассяМірашнічэнказняладвафільмызфантасмагарычнымакцэнтам—«ЛегендыНясвіжскагазамка»(2012) і «ФаўстРадзівіла» (2012).Аднакдэклараванынамер—упершымвыпадку—экранізавацьасобныянясвіжскіяпаданні, аўдругім—распавесціпрамістычнылёсоперы«Фаўст»АнтоніяГенрыхаРадзівіла—незнайшоўадэкватнагаэкраннагаўвасаблення.Калажнаястылістыка,калізгрувашчваюццаразнародныяэлементы(інтэрв’ю,рэпартажныяздымкі,пастановачныясцэны,відавыякадры),перашкаджаестварэннюсапраўдызагадкавай(энігматычнай)цэльнасці.
Нястройнымпа структурыатрымаўсяфільм «Маналог.ЛеанідЛевін»(2012)рэжысёраАндрэяЛеўчыка.Семаўтаномныхраздзелаў(кожнысасваёйадмысловайназвай),эпілогіяшчэпастскрыптум—занадтаскладанаядыняўстойліваяканструкцыядляэкраннага40хвіліннагапартрэтазнакамітагаархітэктара.
Большзладжанымвыглядаекароткае«даміно»зразвагмаладыхмастакоў(КанстанцінаСеліханава,АляксандраШапоіМаксімаПетруля)прасябеісучаснуюгарадскуюскульптуруўфільме«Скульптары.Слядынаасфальце»(2012)рэжысёраТаццяныКраўчанка.Стужка«АрхітэктарЛангбард.Незапатрабаваныархіў»(2013)—упэўненыдэбютныкрокАляксандраАляксеева.РэжысёрбыццамгартаелістыпартытурызэскізаміЛангбарда,адкрываючыневядомыяштрыхіінечаканыяадценні(тэмбры)строгіхвертыкальнагарызантальныхрытмаў«застылаймузыкі»выбітнагадойліда.
ЭкалагічнаятэматыкапаранейшамуатаясамліваеццазімемігараБышнёва.Унікальнаеспалучэннеўаднойасобенавукоўцаарнітолага, аператара, сцэнарыста і рэжысёрастварыласапраўднытутэйшыфеномен—дакументальнаефаўназнаўчаекіно.Героіягоновыхфільмаў«Кавалерырэк,лясоўібалот»(2012),«Сокалнадгорадам»(2012)—птушкі.Першы—зцыкла «Казкіпрыроды»—у гумарыстычнымключыраспавядаепрашлюбныперыядкрылатых.ДругірэпрэзентуепрацэсадмысловагаwebназіраннязапрыватнымсямейнымжыццёмбелагасокалапустальгінафасадзеБернардынскагакасцёлаўГродне.Тутрэжысёрвыкарыстоўваемагчымасціанлайнтрансляцыінедзелятаго,кабабнавіцьсвойкінафармататракцыёнамсучаснайсеткавайкамуніка
цыі.ігарБышнёўімкнеццадалучыцьюзераў,якіятрывалаасталявалісяўвіртуальнайпрасторы,дарэчаіснасцівітальнай.Адметнаеэкраннае«сола»Бышнёва,быццамчыстыголаспрыроды,здольнаепранікацьпразгулпаўсядзённасціўнашутэхналагізавануюсвядомасць.
Асобнуюгрупусклаліфільмы«Белвідэацэнтра»,уякіхадчувальныпатэнцыялвялікагакіно.ягоапірышчамз’яўляеццаасобарэальнагачалавека—тутіпартрэт,ідрамаадначасова.ікалірэжысёрздолееадкрыцьсвайгогероядлягледача,тадыфільмстанеццамастацкімтворам.Гэта,безумоўна,спрошчанаабагульненаяфармулёўка.яшчэвельміістотназнайсцівыразныракурс(кропкупогляду)дызбудавацьадпаведнуюархітэктонікукарціны.ікабзагучалаянаўполіфаніівобразнайтыпізацыі.
Прысутнасцьунікальнагажаночагалёсувызначылаглыбіннуюперспектывутрохфільмаў«Белвідэацэнтра».«волгаГарона»(2013)рэжысёраУладзіміраКазловапрадстаўляегераіню ірыну,жыццёваятраекторыя якойпралягланадбезданню.яеманалогі—несповедзьінескарга,алесціплыінадзіваакварэльныаповедпрасваюсям’юрэпатрыянтаў,штонапрыканцы1940хпераехалазФранцыіўСССР.Тадыяна—малаядзяўчынка—апынуласяўіншымнезразумелымсвеце.Аднакбольукараненняўчужуюзямлю,культуру,ідэалогіюнезруйнаваўяелагоднайнатуры,якаяізаразвыпраменьваелюбоўдысвятло.ірынепашчасціла:рамантычнаяілюзіявяртаннянарадзіму,якуюкалісьцістварыўяебацька(былыбелагвардзеецівязеньГУЛАГу),длядачкіздзейсніласяўпоўнаймеры—адволгідаГароны.Усэрцыірыны,быццамгэтыярэкі,злілісядзвемовыідзвекраіны.
МяккімажоргераініадцяняемінораўтараУладзіміраКазлова—беларускагаэмігранта1990х,якісвабоднакурсіруепаміжМінскаміПарыжам.Толькічамусьцісамотаідзезаімпапятах.Прывонкавымфармальнымпадабенствегэтыядзведраматургічныялінііфільманераўназначныя—якжывапісжыццяіграфікалёсу.
ДападобнайсемантычнайформулыўпэўнайступенінабліжаеццафільмрэжысёраУладзімірацеслюка«яшчаслівая!»(2012)—аптымістычнаяверсіянесакрушальнасціжыццёваймоцы,увасобленайуфеномене«самостояниячеловека»(паводлеслоўПушкіна)—чэмпіёнкіПаралімпійскіхгульняўЛюдмілываўчок.Далікатнаяпластыкакадра(ракурсы,планы,кампазіцыі)ссоўваенаперыферыюўспрыняццяфізічныяабмежаванні гераіні.вызначальнайцэнтраімклівай сілайфільмаз’яўляюццаяевочы—чыстыя,шчырыя.Бадай,толькідоўгіфінальныкадрзінваліднымкрэслам,штонядбайнакінутанапустымберазе,—метафарычнаерэзюмэсхаванайадчужыхдрамыпераадолення.
РэжысёрігарБышнёўуцэнтрсваёйстужкі«ДачкаПрыпяці»(2012)паставіў72гадовуюКацярынуПанчэнюзвёскізсімвалічнайназвайПагост.янастварылажаночыэтнаграфічныансамбльіпразягосталацікавайдлякінематаграфіс
«Вол га-Га ро на». рэ жы сёр ула дзі мір Каз лоў. 2013. «Ску льп та ры. Сля ды на асфа ль це». рэ жы сёр тац ця на Краў чан ка. 2012.
29мАСтАЦтВА ЖНІВЕНЬ 2013
таў.АсобаКацярыныПанчэніяднаераздробленыэкранныаповед,якіскладаеццасашматлікіхнавел—доўгіхікароткіх.Этнаграфічныяэпізоды(рытуалы,спевы)колькаснапераважваюць,такбымовіць,жыццёвабыційныя.Аднакменавітаапошніявысвечваюцьнетолькітрагічныяперыпетыілёсугалоўнайгераіні,аледаюцьпадставудлядакументальнагакінарамана.УгэтымсэнсеўсамуюсарцавінутрапіўдызайнерпостараАляксандрАляксееў, запазычыўшы, здаецца,кадрЮрыяМарухінасастужкі«Паводка»:самотнаекаржакаватаедрэванамаленькайвыспепаміжнебамівадой.Апобачдадаўпрамысілуэтжанчыны.
Сапраўды, гераіня (мяркуючыпа асобныхфрагментахстужкі)—«дачка»Прыпяці,прыгожайу сваімбязмежжыракізсуровымноравам,шторатуеікарае,даеежуізабіраежыццё.ПрыроднаямоцКацярыныПанчэнітаксаманевычарпальная:быццамнебылоцяжкайсялянскайпрацы,пакутлівыхтужлівыхгадоў,трагічныхстрат(Прыпяцьзабраладвухсыноў)...Аруківышывалі,адушапесняйратавалася...Хацеласяменавітапрагэтафільмубачыць.Алерэжысёр,відавочна,арыентаваўсянажанравыяпараметрыэтнакіно.
Шляхампаэтычнагадакументалізмупайшлі іншыярэжысёры—пачатковецМікітаПінігін інашвыбітнымайстарвіктарАслюк.Кінаэсэ«Дзеньтрубача»(2012)створанарэжысёрам і аператарамМікітамПінігіным (сурэжысёрСяргейМакараў)учорнабелайгаме і вызначаеццарэльефнай,«адчувальнай»пластыкайкадра.выхапленыязпатокупаўсядзённасцітварызвычайныхвыпадковыхлюдзейнаэкранераптамнабываюць«вагу»дысамадастатковасцьзгодназтворчайформулайінгмараБергмана:галоўнымумастацтвекіноз’яўляеццатварчалавека.
Эпіграфамдафільмасталасяфразаз«Гамлета»:«Мыведаем,хтомыёсць,аленезнаем,кімможамбыць»,—якаязадаеінтанацыюнедакладнасці,нераспазнавальнасці.Людзіпростачакаюцьэлектрычкуціразмаўляюцьніабчым.Хтосьцідаеўрокмузыкі,іншыяіграюцьумясцовымдухавымаркестры.Угэтымаўдыявізуальным«свінгу»кожныможапрэтэндавацьнаролюпратаганістафільма.Тамулініягалоўнагагероя—маладогатрубача—перарывістаяікансалідуеццатолькіўфінальнымэпізодзе,каліёнапранаемундзір,узыходзіцьнапажарнуювежу і сігналамтрубыабвяшчаепоўдзеньнаваколлюГародні.Такідраматургічныакордстасуеццазлогікайнадзвычайнайпадзеі,богэтаапошнідзень,ізнакавыголаструбыбольшнепатрэбныгораду.
ЭкраннаепалатновіктараАслюка«цяпло» (2012)прадстаўляегрупавыпартрэтрабочыхуінтэр’ерыСмілавіцкайлямцавайфабрыкі. Карціна арыентаванана статычнуюрэпрэзентацыю—быццамфрэска.Шэрае разгарачанапульсуючае«чэрава»заводаінкарпараванаў«белуюцішу»застылагамарознагапейзажу,якіабрамляефільм.Драматургіякарціныпадпарадкаванатрадыцыйнамулінейнамупрынцыпу: эпізодыскампанаваныадпаведналогіцывы
творчагапрацэсу—адпачатковагаэтапупрадзіманнявоўныдаскладзіраваннязробленыхвалёнак.Хоцьнасамрэчусегэтыяфазы«фабрычнагадзеяння»адбываюццасімультанна.Такаятэмпаральнаядыспазіцыядазваляерэжысёру стварыцьшматузроўневуюмастацкуюканструкцыю.Тутмесцападзеі(цэхбыццамздагістарычныйэпохі)ператвараеццаўэкзістэнцыяльнуюпрасторумаўклівагаЧалавека.
Бляклыкаларыт,ляскстарыхмашын,туманзлямцавагапылу, задушліваявільготнасць складаюць замкнутысвет,дзепластыканямыхтвараўіаднастайнаяматорыкарухаў,пасутнасці,«спрасоўваюцца»ўЖыццё.Кульмінацыяйгэтагаіншасказанняслужыцьамальбергманаўскікадр,дзетварыдзвюхрозныхпаўзросцежанчынкампазіцыйнасумяшчаюцца—семантычнаатаясамліваюцца.Гэтаўздымаевобразнуюсемантыкуфільманаўзровеньсімволікаметафарычнага«надтэксту»:час—быццамімгненне...іжыццёімгненне—якскаванаестальнымінаручнікаміруціныцяпло.
АператарАнатольКазазаеўкамерайпэндзлемтаксамаарганічнапрыўносіць у кадр «ззяючуюнемату існасці»,штовызначаемовуісэнсжывапісу.Дакладней—іканапісу.Невыпадковакарціна«цяпло»атрымалаГранпрыХМіжнароднагафестывалюаўдыявізуальнагамастацтва«Black&White»(Партугалія)іпрэміюўнамінацыі«Лепшаяаператарскаяработа»наМіжнароднымфестывалідакументальнагакіно«Хранограф»(Малдова).
Уфестывальнымарафон уцягнута і стужка «Туфлікі»(2012).Аўтар сцэнарыя і рэжысёрКанстанцінФамраспрацоўваетэмуХалакостуўабсалютнанезвычайнымдля«Белвідэацэнтра»фармаце. Гэта ігравыкароткаметражныпаэтыкаалегарычныфільм,дзепраз«харэаграфію»абуткурэпрэзентуеццаагульнавядомаячалавечаятрагедыя.«Туфлікі»—першаянавелазцыкла«Сведкі».НапітчынгуўмежахXXXVМаскоўскагаМКФ(чэрвень2013)«Белвідэацэнтр»ужоатрымаўпадтрымкупраектапастварэннідругойнавелы—«Брут»—згэтайжасерыікароткіхфільмаў.
Замінулыгод«Белвідэацэнтр»браўудзелу120міжнародныхфестываляхісабраўкаля50узнагародідыпломаўзасваеэкранныяартэфакты.Заснаванаянатрывалайпрафесійнайкампетэнтнасці«стратэгіяігрушы»даеплён.Ён—суаўтарсцэнарыяўіпрадзюсарнекаторыхадметныхкарцін—гасціннаадчыняедзверыідлядэбютантаў,ідлявядучыхмайстроў.Толькібфільммэйкерынеўспрымалі «Белвідэацэнтр»якпадсобныцэх,дзе,мяккакажучы,можнапрабавіцьтворчыпрастой.ітолькібчасцейздымаліфільмыпабеларуску.
P.S. Калі матэрыял рыхтаваўся да друку, стала вядома, што да канца 2013 го да «Белвідэацэнтр» плануецца далучыць да Нацыянальнай кінастудыі «Беларусь фільм». Пра гэта паведаміў міністр культуры Барыс Святлоў падчас анлайн-канфе рэнцыі на сайце БЕЛТА. Пажадаем супрацоўнікам «Белвідэацэнтра» плёну і яркіх творчых вынікаў у межах новай структуры.
«туф лі кі». рэ жы сёр Кан стан цін фам. 2012. «дзень тру ба ча». рэ жы сё ры мі кі та пі ні гін, Сяр гей ма ка раў. 2012.
у м а й с т э р н і
За межы зям но гаІванМіскопракосмасілёс
а л е с я Б е л я в е ц
СкульптаріванМіско—постацьлегендарная.ПрацаваўрэстаўратарамімастакомафармляльнікамумінскімМастацкіммузеі,скончыўБеларускідзяржаўнытэатральнамастацкіінстытут.Усёжыццёпрацягваедасканаліцьпластычнаемайстэрства.ЗахапленнетэмайкосмасупрывялоіванаМіскодастварэнняцэлайгалерэіпартрэтаўкасманаўтаў(вартатолькіўбачыцьналюстэркуўмайстэрніаўтографытых,хтопаслужыўмадэлямі,кабзразумецьмаштабусёйдзеі),ёнжа—аўтаршэрагупомнікаўіпамятныхзнакаўнавуліцахгарадоўуБеларусі,Расіі,ГерманіііЛіване.Сяродпомнікаў,штостаяцьнароднайзямлі,найбольшзначныя—МаціпатрыётцыАнастасііКупрыянавайуЖодзіне,МаксімуГоркамуўцэнтральнымдзіцячымпаркуМінска(абодва—усупрацоўніцтвесаскульптараміМікалаемРыжанковыміАндрэемЗаспіцкіміархітэктарамАлегамТрафімчуком),ільіРэпінуўЗдраўнёве.АўтарбюстаўПятраКлімука(уБрэсцеіўТамашоўцы)іУладзіміраКавалёнка(уКрупках).іванМіско—народнымастак,заслужаныдзеячмастацтваўБССР,лаўрэатДзяржаўнайпрэміі
СССР,маеГанаровуюграматувярхоўнагаСаветаБССРімедальФранцыскаСкарыны,з’яўляеццанамінантамнапрэміюСаюзнайдзяржавы...
31мАСтАЦтВА ЖНІВЕНЬ 2013
Він шую з ад крыц цём вы ста вы ў на цы яна ль ным мас тац кім му зеі. у не вя лі кім па мяш кан ні здо ле ла змяс ціц ца знач ная ко ль касць твор чых прац — у пра ектах, фо та здым ках і рэ алі-за цы ях...
—Дванаццатагакрасавіканаступнага годамнедаюцьдляўласнайэкспазіцыівялікуюзалуўгалерэіМіхаілаСавіцкага—тамбудзебольшпоўныагляд,атутясабраўтолькічасткутвораўпакасманаўтыцы.ДаМастацкагамузеямаюасаблівысентымент—гэтамаямаладосць.У1957годзеябыўушэрагуягопершыхсупрацоўнікаў.ТамляпіўпадгукіжалобнаймузыкіскульптурныпартрэтЮрыяГагарына,эцюдбудучагаскульптурнагабюстаПятраКлімука.іразамзАленайАладаваймыпастаяннаездзіліўЛенінградіМаскву—збіралікалекцыюдлямузея.
тыя ле ген дар ныя рэ йды... якія ўспа мі ны пра Ала да ву за ста лі ся?—Самыялепшыя.Дзякуючыёйяпаступіўутэатральнамастацкіінстытут:вечарампрацаваў,аўдзеньхадзіўназаняткі—здазволуміністракультурыЮрыяМіхневіча.ПраздваццацьгадоўвыканаўпраектпомнікаМаціпатрыётцыдляЖодзіна
іатрымаўвосьгэтумайстэрню.высокаястоль,голыясцены…яшчэпадумаў:чымжатакуюпрастору запоўню?Сённяяпадараваўстудыюгораду,гэтаўжо—музеймайстэрняіванаМіско.ітутжамнепазіраваўПётрКлімук,яляпіўягобюстдляўсталяваннянарадзіме.
ча му кос мас стаў ва шай асноў най тэ май?—ПалётЮрыяГагарынадаўмоцныштуршок—іўтворчасцітаксама.Былоадчуванневыхадузамежы.Пазнанненязведанага.Наватустасункахзкасманаўтаміатрымліваешнейкуюпадзарадку.
Маекурсавыяработыўжобылінатэмукосмасу,іхоцьлюдзіяшчэнелёталі,мянезахапляліспадарожнікі.ПасляПётрКлімукзапрасіўмянеўЗорныгарадок.яўдзельнічаўупраграме«інтэркосмас»,сустракаўсязусімікасманаўтамііляпіўіх—цідапалёту,ціўпершыямесяцыпасляпалёту.
Гэ та бы ла за мо ва?—Не,толькімаёасабістаежаданне.ДарогутудымнепраклаўПётрКлімук,пасля—УладзімірКавалёнак,пасля—сям’яГагарыных.МаціЮрыя,Ганнацімафееўна,большзадваццацьразоўбылаўмаёймайстэрні.яведаюўсіхкасманаўтаў,хтолётаўпапраграме«інтэркосмас»,мяненаватзапрашалінаміжнародныякангрэсыпакасманаўтыцы.
Кас ма наўт — асаб лі вы склад ха рак та ру, ад мет ны ты паж... якія ры сы ім улас ці вы?—яныўсеімкнуццабыцьпадобнымідаГагарына.іўсмешкай,ідабрынёй,інаватпрычоскай.Ёсцьуіхтакаятрадыцыя:перадпалётамтрэбапрыехацьнарадзімуЮрыяАляксеевіча—увёскуКлушына—івыпіцьвадызкалодзежакаляягодома.
Нетаклёгкастацьаднымзіх.Такіявыдатныятрадыцыі,павагаадзіндааднаго!ізпсіхікайусёўпарадку...Уіхшматтаго,чагонямаўнас—простыхлюдзей,бояныжывуцьнезвыклымзямнымжыццём,а—вышынёй.Будучым.ябяшчэдадаў:гэтападдоследныяістоты.АднойчызадаўтакоепытаннеКавалёнку: «Уладзімірвасільевіч,ці ёсць гарантыя,штотывернешся?»Ёнадказаў:«якаягарантыя?ігэтавельміганароваясмерць».Аякаямужнасць—паўгодаправесціўізаляцыі:неадчынішдзверы,невыйдзешукраму...Побачнапарнік,агэта—прывыканнедачужогапаху,дапоту,праверканасумяшчальнасць.Клімукказаў,штокаліўцябеназямліхоцькрыхунервынеўпарадку,тоўкосмасе—гэтаўзрыўчатка.
Ёсцьумянезадума:уМінскунавуліцыКасманаўтаўвырашыўзрабіцьрэльефнатарцовуюсценкузкасмічнымізоркаміізвыяваміПятраКлімука,УладзіміраКавалёнкаіАлегаНавіцкага. ідзеразмовапраалею,дзекасманаўтыбудуцьсадзіцьдрэвы.Увогуле,скульптурныхідэйумянешмат:паставіцьбюстКазіміруСемяновічу—вынаходнікупрататыпашматступеньчатайракеты,якіжыўусямнаццатымстагоддзі.іНадзіХадасевічЛежэнаяерадзіме—увёсцыАсецішчывіцебскайвобласці.
рас ка жы це пра сус трэ чу з надзяй ле жэ.—ятадыпрацаваўумузеі,іАленавасільеўнаАладавасказала,штопрыязджаемадамЛежэ.іразамзміністрамкультурымыпаехаліўаэрапорт.Самалётпрызямліўся,ідземдатрапа, іраптамнекамупрыходзіцьдумка,штоніхтожневедаефранцузскаймовы—баяліся,штояназабыласясваю,беларускую.янасыходзіцьзтрапа ікажа:«Здравствуйте».Усеўздыхнулізпалёгкай.
на рус кай мо ве раз маў ля ла?—Не,натакойрускабеларускайтрасянцы.ябыўяеад’ютантам:насіўшубуціпаліто.Ааднойчыўзяўпластылінізрабіўэцюдзнатуры.янамянезапрашалаўФранцыю,алеябыўсакратаромпартарганізацыі ітамунепусцілі.Страшэнна
фо т
а с
ярг
ея ж
дан
ов
іча.
32 д ы с к у р с
33мАСтАЦтВА ЖНІВЕНЬ 2013 33
шкадую.Мнехочаццааддзячыцьёйіпаставіцьбронзавуюпостаць.
яна ж бы ла ўжо не ма ла дая. якой за пом ні ла ся?—Так,гадоўшасцідзесяці.Простая,алевельміпрыгожая.яшматяефатаграфаваў.Паводзіласябевельмівольна.Адчувалася,штошколавыхаваннявысокая.ішколажыцця:у14гадоўз’ехалазБеларусі—спачаткуўПольшчу,пасляўФранцыю,дзевыйшлазамужзаФернанаЛежэ.янападаравалаАладавайшматкнігігіпсавыхадліваксусветныхшэдэўраў,алеАленавасільеўнанічогададомунезанесла,усеўнікальныярэчыаддаламузею.Гэтацяперляжыцьуфондах.цікавабылобзрабіцьэкспазіцыюпадарункаўмадамЛежэ.
яадчуваўсябемаленькімхлопчыкам,якомудазволілінасіцьяешлейф.янапастаяннапераапраналася—тогорача,тохоладнаёйбыло.Прыехаліяеродзічы,янаіхадчытвала:маўляў,сонныявынейкія,наработуходзіцеякхочаце.«Ая—багатычалавек,якожныдзеньпрацую,тамуштоваколмянемільярдэры,якіяўлюбымомантмогуцьусёскупіць».
Страшэнналюбіласушаныябаравікі. іАладаваперадяепрыездамназапашвалаіхувялікайколькасці.
Ад чу ва ла не йкую на ста ль гію па ра дзі ме?—Так.Каліянапамерла,ішларазмовапратое,кабпахавацьяеўБеларусі.Чамугэтаганеадбылося?Гатэль,дзеянажыла,быўпобачзПалацамспорту,іўяез’явіласяідэя:наказыркубудынкаразмясціцьмазаікуФернанаЛежэ.Зрабілапраект,прывезлаўцКіпрапанавалааплаціцьусевыдаткі.Ніхтонесказаў«не»,аленесказаліі«так».восьбывярнуццадагэтайідэі!ястараюсяўсезапаветывыконваць,выканаўпросьбуГанныГагарынай—зрабіў скульптурныпартрэт сынадляягорадзімы.АлеякжабыцьззадумайНадзіЛежэ?выдатнаябылабпамяцьпраяе…
эскі зы знай сці рэ аль на?—Так,рэальна.
Кос мас асноў ная, але не адзі ная ва ша тэ ма. Вы час та звяр та-еце ся да воб ра заў гіс та рыч ных ге ро яў…—Усёзалежыцьадзамовы,азамовушукаешсам.восьзараз,напрыклад,мыразамзАляксандрамФінскімвыйграліконкурсібудземрабіцьпомнікМаксімуТанкуўМядзелі.
Ка лі пра цу еце над гіс та рыч ны мі по ста ця мі, сты лі зу еце іх воб-ра зы пад эпо ху?—Першае,штозаўсёдыробіш:шукаешматэрыялытагочасу.інетолькітыя,штонепасрэднатычаццатвайгогероя.КалірабіўЛьваСапегу,шукаўсабаку,якогаабавязковамелімагнаты,інезнайшоўпрататыпа.Сапегунезрабіў,ісабака«перайшоў»упомнікСяргеюАксакавудляБашкірыі.Настолькіарганічнапомнікупісаўсяўпрастору,штомясцовыялюдзісказалі:«Нарэшцевярнуўсягаспадар!»Абронзавагасабакудзецісталівыкарыстоўвацьяккрэсла.
якая ску льп ту ра вам блі жэй: жан ра вая ці ма ну мен та ль ная?—Манументальная,асаблівапартрэт.іявельмілюблюмалявацьлюдзей,шануюлінію,якойможнадасягнуцьпрасторы,аб’ёму.Партрэт—самыскладаныжанр.Згадваю,якнасвучыўляпіцьгалавуАляксейКанстанцінавічГлебаў:спачаткуўпартрэцепавіннабыцьканструкцыя.Гэтакжа,якбудуешдом:ёсцьвертыкаль,інаёйможнаштозаўгоднаразмяшчаць.Нуадалей—псіхалогія,дэталі.КаліярабіўэцюдкасманаўтаАлегаНавіцкага,вырашыў,штонякепскаатрымалася,алепадчасдругогаягонагапрыездузразумеў:нетое.Убачыўшыягомаці,сястру,адзначыўродавае—сямейныярысы.Пачаўнаноў,наватзняўзягомаску—іянанеперадаласутнасць…
Знатурылюблюляпіць—гэтажыццё,стасункі.Памятаю,рабіўпартрэтУладзіміраРалько, старшынікалгаса,двойф
о та
ся
ргея
жд
ано
віч
а.
34 у м а й с т э р н і
чыГероя.яўявіўягоўшвэдрыгрубайвязкі—якёнстаіцьуполі.Алевысветлілася,штошвэдарённіколінеапранае.Прынёсфатаграфію,дзеёнугальштуку,іяперарабіўэскіз.Прыязджае:зноўнетое.Гальштукён,аказваецца,надзяваетолькінапрыёмдаМашэрава,аяквыходзіцьзкабінета,дыкадразуягоздымае:«ялюблюсвабоду».ітадыяпрыімзапускаюрукіўглінуіразрываюскульптуруўраёнегальштука.іёнкажа:«Нунарэшцеяпадобны».восьякойдэталлюёнмянезачапіў.Ажонкаўвогулемужанепрызнала:«Тыжкаляровы,атутнейкічорны».
Вер нем ся да гіс та рыч най тэ мы. Вы са мі вы бі ра еце ге ро яў ску льп тур?—Канешне,абвяшчаюцьконкурс,ітыглядзіш,блізкаятабетэмаціне.
АднойчыпрачытаўмаленькуюкніжкупраКазіміраСемяновіча,захапіўсяізрабіўбюст—длясябе,беззаказу.
Замоваўскульптурымногаевызначае.Аяеадсутнасцьустарыячасымаглаперарасціўнепрыемнасць.АднойчыпаўласнымжаданнізляпіўбюстСяргеяПрытыцкага—пазванілізцКізабаранілі.ПаміраеПрытыцкі—зноўзванок.Нампатрэбныбюст.Аяягоўжознішчыў.Заразразумею,штоневартабылогэтагарабіць.
ну так, ску льп тар — не гра фік. «у стол» не па ле піш... Ка го вы лі чы це сва імі на стаў ні ка мі?—АндрэяБембеляіАляксеяГлебава.
А з сус вет на га мас тац тва?—Усіх.Тамуштовучыццаніколінепозна,незалежна адузросту.А самаялепшаявучобадляскульптара—удзельнічацьуміжнародныхпленэрах.цудоўнаяшкола.АпошніразездзіўуЛіван,цэлымесяцтамправёў.Арабы—вялікіямайстрыўпрацызгранітам.Трыднінемогнічогарабіць:хадзіўіглядзеў.Унаснямашколы,усё,штотутробіцца,нашасамадзейнасць.Тэхналогіістрачаны.Ліццяняма—якоегэталіццё,каліаўтарскіслой,адбіткіпальцаўмыпавіннынаждачнайпаперайпрыбіраць.
якразперадразваламСаюзамыхацеліналадзіцьгальванапластыку,ездзіўпавопытуКіеў.Гэтатэхналогіянайбольшдасканалагаліцця,янаўсёзахоўвае.
якая ску льп тур ная тэх ні ка вам бо льш бліз кая — імпрэ сі яна-ліс тыч ная?—Так,люблюмазок, эскізнасць,жывуюлепку.АднойчыдапамагаўЗаіруАзгурурабіцьягоперсанальнуюэкспазіцыю. імаэстразахацеўмненечымаддзячыць.япапрасіўякінебудзьягоэскіз.Ёнзгадзіўсяіпаабяцаў,штопрыйдзеімянепалепіць.Зрабіўзагатоўку,Азгурпрыйшоўумузей:адчынілісядзверы,ёнкарціннымжэстамкідаепінжакупаветра,падыходзіцьдаглінянайбалванкі,вялікіміпальцаміўразаеццатуды,дзепавінныбыцьвочы,мезенцампадкрэсліваепадбароддзе.Уражанне,нібыкоршакнакінуўсяназдабычу—толькіпёрылятуць.Незвычайнаебыловідовішча.Анадругідзеньтворпатух.Памятаю,Глебаўнекалісказаўнам,
35мАСтАЦтВА ЖНІВЕНЬ 2013
студэнтам:«Азгур—вялікіскульптар.Алетрэбадаведацца,калі ёнробіцьпершысеанс.Пасляпадпільнаваць,калі ёнпойдзедахаты,празакнозалезцідаягоўмайстэрнюзмехамгіпсу,зняцькопіюіўцячы».Аёнжанапрыканцыбраўнаждачнуюпаперуіпачынаўдраіць.ітамунаждачнуюпаперумыназываліазгуркай.
Жывоедыханнеявельміцанюўтворы.
Ці ёсць лю дзі, мер ка ван не якіх важ нае для вас?—янікоганеслухаю.Заўвагііпажаданнімненепатрэбны,бояўжоневыпраўлюся.Усваевосемдзесятгадоўнеперараблюся,магутолькідасканаліцца.Сённяпрацападабаецца,назаўтрапрыходжу—глядзецьнемагу.Бываюцьрашэнні,якіянаватмянепераконваюць.восьбюстКазіміраСемяновіча—капялюшнагалавесазламанымбрылём.ятакуявіўмомант, калі ён зрабіў адкрыццё і ад хвалявання зламаўбрылькапелюша...
ча го не ха пае на шай ску льп ту ры?—Замоўцаў.Знашымімайстрамімогуцьадбыццатакіяжрэчы,якзнепрактыкуючымхірургам:мыстрацімпрафесійнуюформу.Угэтымгодзеўякасцістаршыніэкзаменацыйнайкамісііназіраў абаронудыпломаў: зкафедрыскульптурывыпусцілішэсцьчалавек.ідзеяныбудуцьпрацаваць?Кім?ціездзіцьуПольшчу,Германію...
і па кі даць там шы коў ныя пра цы... Ка лі пры хо дзіш у май стэр-ню ску льп та ра па сля лет ніх ме ся цаў і ба чыш, што ён зра біў пад час між на род ных сім по зі умаў, крыў дна, што ў на шых га-ра дах ні чо га пад обна га ня ма і хут чэй за ўсё не прад ба чыц ца...
—якіяцудоўныяэскізыёсць!Сумна.Зойдзешумайстэрнюсваіхкалег:укожнагатакшматзадумак.інічоганепраб’еш.Шматархітэктараўдамянепрыходзіць,іяімзадаюпытанне:чамунельгаўкласцізамовунадробнуюпластыку,наскульптурнытворуархітэктурныпраект?Тлумачаць,штоніадзінзамоўцагэтаганехоча.
А мас тац кая ра да ні як не мо жа па ўплы ваць?—Мыможамуплывацьтолькінаідэйныбок,налепку.Азамоўцазаказваесваюмузыку.
А пры ват ны?—Апрыватнаганяма.восьучасыСавецкагаСаюзаўстудзенікожнагагодаскладаўсяплан,іяўжоведаў,штобудурабіцьунаступнымснежні.
Вам жа дык та ва лі тэ му, фор му, ідэй ны змест...—Нуішто?Заразпоўнаясвабода,рабіштохочаш,асэнс?Скульптарнеможазаплаціцьзамайстэрню!ведаюнекалькітакіхпрыкладаў.Прыехаўкалегазвіцебска—адмаўляеццаадмайстэрні. «Чаму,надчымзаразпрацуеш?»—«Толькіэскізывыконваю.Безрэалізацыі.Анеляпіцьнемагу.Рукіпатрабуюцьгліны».
ПаглядзіценанашуплошчуНезалежнасці: скульптура іархітэктурапраектавалісяадначасова—постацьЛенінаўпісанаўпрастору,створануюЛангбардам.
Азараз:атрымаўзамову,ікаліпразчатырымесяцыскульптурынебудзе,тоінетрэба.Камупатрэбнаскульптура,якаяробіццазачатырымесяцы?Шэдэўрамянанебудзе,гэтадакладна.Такіяскараспелкіпагодынеробяць.Добрабылоб,кабмеўсяпланманументальнайпрапаганды.Бабру,агуркумогуцьжапаставіцьпомнікі.Чамусьцінагэтыярэчысродкізнаходзяцца.
ну дык лепш баб ру, чым слуц кім тка чам у та кой су ро вай сац-рэ аліс тыч най інтэр прэ та цыі Гу мі леў скіх. ідэя вы вет ры ла ся, фор ма не жыц цяз до ль ная. не су час на.
—Аштотакоесучаснае?
Ад экват нае ча су і пра сто ры.—Адзінсказаў:сучаснае—гэтазробленаесёння.
Ёсць та кі кан цэпт. то ль кі ў гіс то рыю мас тац тва пе ра ця ка юць тво ры ў той інтэр прэ та цыі су час нас ці, якую я зга да ла.—Мнепростакрыўдна,штохаджупамайстэрняхінічымнемагудапамагчы.Быўумногіхеўрапейскіхкраінах—камутамтолькінестаяцьпомнікі!Розныхкірункаў.іянынікомунеперашкаджаюць,бо гэта гісторыякраіны і гісторыямастацтва.
Быўбыбагатымчалавекам, стаўбыкалекцыянерам.якяшчэдапамагчытворцу?!!
іван міс ко, мі ка лай ры жан коў, Андрэй за спіц кі і Алег тра фім чук. по мнік мак сі му Гор ка му. бронза. мінск. 1981.
Касманаўт Юрый Гагарын. брон за. 1980.
Кам па зі тар яўген Ці коц кі. брон за. 1967.
фо т
а с
ярг
ея ж
дан
ов
іча.
п а р а л е л і
а л я к с е й Г у Б а р а ў
Чэшскае ле та з ад цен нем артаVі пражскае бі ена ле і ESSL ART AWARD
Прага—спакуслівыгораддлямаладыхбеларускіхмастакоў,якіяспрабуюцьпрадоўжыцьтутсваюадукацыюізапачаткавацьпаспяховуюкар’еру.Горад,дзеадбываеццамноствамастацкіхпадзей,сяродякіхдзвепадалісяасаблівавартыміўвагібеларускагачытача.
37мАСтАЦтВА ЖНІВЕНЬ 2013
ПРА Ме нАД ПА ЗА кІ нУ ТыМ ВАк ЗА ле
Пражскаебіеналепраходзіцьшостыразіадзначаедзясятыяўгодкі здня свайго запачаткаваннячэшскімкуратарам іарткрытыкамХеленайКонтавайізаснавальнікамчасопіса«FlashArt»італьянцамЖанкарлаПаліці.Адкрыццёадбылося6чэрвеня,адразупаслястартувенецыянскагафэсту.Арганізатары,сяродякіхсёлетапрысутнічаўяшчэітальянскікуратарНіколаТрэці,выказаліздагадку,штопадзеяможастацьальтэрнатывайбіеналеўвенецыі.Заявасмелая,але,намойпогляд,янанемаепадсабойніякіхпадстаў,акрамяжаданняпрыцягнуцьяшчэпарутройкуаматараўнядзельныхпаходаўпавыставах.Растлумачучаму.
Папершае,Пражскаебіенале—даволізначнаяпадзеяў«еўрапейскайвёсцы»,якзавуцьПрагуісамуЧэхіюмаладыялюдзі,штопрыехалісюдызіншыхкраінзаходняйеўропы.іхоцьяімкнусяадсочвацьбольшменшзначныякультурныямерапрыемствы,штопраходзяцьуПразе,алебіеналеледзьнепрапусціў:янонідзенерэкламавалася.
Падругое,папярэдніябіеналепраходзілігалоўнымчынамустарымпрамысловымбудынкуўраёнеКарлін,вядомымсваім асаблівымкультурнымжыццём:тамразмешчаныгалерэіістудыімаладыхмастакоў—адметныкутокэксперыментальнагамастацтва.імнездаецца,штоменавітаззасваёйславыгэтамесцапрыцягвалазначнуюколькасцьнаведвальнікаў,асамаакцыямелабольшырэзананс.
Такімчынам,даведаўшыся ў інтэрнэцепраадрас і часпрацыэкспазіцыі,я скіраваўсяпанатхненне.Месцабылознойдзенатолькіпаслянекалькіхкругоўнамашыне(недапамогнаватнавігатар)іроспытаўмясцоваганасельніцтва.Ніводнагаплакатаціхоцьбымаленькаганамёкунатое,штодзесьціпобачдзееццатаемства, выяўленанебыло.вартаадзначыць,штомесцадлябіеналевыбранаўнікальнае.Старытаварнычыгуначнывакзал, спраектаваныў1936 годзеКарламКаівасаміУладзімірамвейсам,адзіныўсваімродзеўЧэхіі,нядаўнаабвешчанынацыянальнымпомнікам.Такіямесцымаюцьдушу,інездарма,намойпогляд,усусветнайпрактыцыраспаўсюдзіласятэндэнцыяладзіцьвыставыактуальнагамастацтваменавітаўіндустрыяльныхпрасторах.
Доўгіяпамяшканнізрэшткамісвайгомінулагажыцця,пуста;ледзьулоўныягукі,якіяданосяццааднекульзаддаленыхпакояў,ствараюцьнеабходнуюатмасферудляўспрымання«правільнага»мастацтва.
выставаскладаеццазнекалькіхсекцый,ключавойз’яўляецца«ExpandedPainting»,яекуратары—згаданыяўпачатку...Тутпрадстаўленыаўтары,штопрацуюцьусферысучаснагажывапісу,іможнасустрэцьтакіяімёны,якАліБанісадр—усваіхпрацах ён камбінуе ўсемагчымыятыпымазкоўнааднымпалатне, у выніку атрымліваеццадаволіпярэстаяпаверхнясасвоеасаблівайфактурайіпланавасцю.ДжошуаАбелоў—амерыканскімастакпрымітывістсасваіміэкспрэсіўнымі«дзіцячымі»працамі,якіяможнапрыняцьзатворыпяцідзесяцігадовайдаўніныззасвоеасаблівайманерыіспецыфічнагаколеру.Быловідавочна,штоакцэнтзробленынапрадстаўнікоўабстрактнага, экспрэсіўнамінімалістычнагажывапісу.Сустракалісяневялікія інсталяцыіцікамбінаваныяаб’екты,алевылучыцьштосьціасабліваетакінеўдалося.Усёгэтамелаформучарговайвыставыальтэрнатыўнагамастацтва,якіяможнарэгулярнабачыцьурозныхгалерэях.Экспазіцыівідавочнабракаваласвежасці.
Біенальная выставаразмясціласянадвухпаверхах.Напершымапрочзгаданай«ExpandedPainting»асобнымблокамбылопрадстаўленафотабіеналепадназвай«Fotography,Reconstructed»,штоможнадаслоўнаперавесціякрэканструкцыяціперараджэннефатаграфіі.ПасловахкуратараПаўлаванчата,зчасоўузнікненняфатаграфііпастаяннаставіцца
пытаннепраяепатэнцыял.Сённяўяўленнепрагэтымедыумперавернутазногнагалаву,іпадназвайфатаграфііможнапрадставіцьпрактычнаўсё.Калімывозьмемзаадпраўнуюкропкумадэрнісцкайфатаграфііперыядміжваеннагаавангардазягоспрашчэннемфатаграфічнаймовы,тоапошнімчасампрыкметнаятэндэнцыяадыходуадкласічнайпастановачнайці«выпадковай»здымкі,імногіяаўтарыпачынаюцьзаймаццаразбурэннеммедыязмэтайягоўзнаўленняўіншайтрансфармаванайформе.Безчытанняанатацыі складанабылопрасякнуццаідэяйфотаэкспазіцыі,алегэтазвычайнаясправаўсучасныммастацтве:наведваючывыставу,вартанеленаваццаіаддацьколькіхвіліннаазнаямленнезтэкставымсуправаджэннеміэксплікацыямі:упэўнены,адразупаглядзіценавыставуіншымівачамі.
Саміпрацымаланагадвалікласічнуюфатаграфію,хутчэйгэтабылаінсталяцыязэлементаміфота,алеўкантэксцекуратарскіхтлумачэнняўусёнабывалаасэнсаваны імесцаміцікавыхарактар.
Сяродпрадстаўленыхмастакоў:МірыямБом,ШэнанФінлі,КрысДжонс,БарбараКастэн...
Надругімпаверсеразмясціўсяпраект«Flow»(струмень),куратараміякогаз’яўлялісяЗузанаБлохаўіПатрысіяТалако.Ранейгэтабіенальнаясекцыябылапрысвечанавыключнасучаснамучэшскамумастацтву,нагэтыраздалучылісяіаўтарызіншыхкраін.Куратарызрабіліакцэнтненанацыянальнай,гендарнайціўзроставайпрыналежнасці,анападабенствеформыізместупрацмастакоў,наіхздольнасціпрыглушацьацэначнаеіаналітычнаеўпрацэсетворчасці,штодазваляеінтэгравацца ўпрацупамаксімуме.Творыўяўлялі сабой«зборнуюсалянку»зэксперыментаўсаскульптурай,інсталяфраг мент экс па зі цыі пра екта «Expanded Painting».
фраг мент экс па зі цыі пра екта «Beyond the Art».
фраг мент экс па зі цыі пра екта «Flow».
38 п а р а л е л і
цыяй,жывапісаміфота,тамуўзнікаланеадчэпнаеадчуваннедэжавю.Намаюдумку,біеналесучаснагамастацтвапавіннаўнейкаймерыўражвацьгледача—навізнойцінаватнезразумеласцю.Тутжанезразумелымзастаўсятольківыбарпрац...Аднаксамомесцаівольная,крыхунядбайнаяпадачаўсёйвыставыпакідаюцьстаноўчаеўражанне.Здаецца,штовосьменавітатакіпавіннавыглядаць«сапраўднае»,несалоннаемастацтва,штоўсе гэтыяпрацымастакідасталі аднекульсасваіхпыльныхсутарэнняў,прыцягнулінагэтызакінутывакзал іпакідалібезусякагапарадку ілогікі.Кчортупазалочаныярамыідарагіяпадвесныясістэмызкропкавымасвятленнем!
Напрыканцы сваёй вандроўкі я знайшоўнекалькі памяшканняў,дзе былопрадстаўлена славацкаемастацтва.Першае,штокідаласяўвочы:дамінаванневідэаінсталяцыйісацыяльныхтэм.Анатацыяпацвердзіламаездагадкі.Сумленнаспрабаваўпаглядзецьадновідэапратое,якунейкімзаняпалымцыганскіммястэчку(ацыганнатэрыторыібылойЧэхаславакіішмат,наватасобныягарадызаселеныімі)адбываеццадзейства:цягамусягофільманасельнікіразмалёўваюцьплотрознымікветкамііфутбольнымімячамі,штосьцібудуюць—алекульмінацыіятакінедачакаўся(калітакая,вядома,прысутнічала).Мяне зацікавіла іншаяпраца:насталахляжалінейкіяпрадметы,вырабы,даволіаматарскагавыглядуфатаграфіі...Праектбыўпрысвечаны«вольнамучасу»,імастаквыступіўякматыватар,падахвочваючылюдзейіншыхпрафесій(зваршчыкаў,гісторыкаў,інжынераў)дапераасэнсаваннягэтайчасткісвайгобыццяўкантэксцесучаснагамастацтва.Тобокусепамянёныяпрадметыёсцьнешто іншае,як сумеснаетварэннемастака ічалавека, уякогаёнпракраўсяякпаразіт,заразіўшыягосваіміідэямі.Дарэчы,назваславацкайсекцыі—«BeyondtheArt»(«Пазамастацтвам»).КуратарампраектавыступілаМіраСікораваПуцішова.яепраект заснаванынапапулярнайцяпертэндэнцыівыхадумастацтваінаогултворчайдзейнасцізарамкітрадыцыйнагаразумення,ацеснаеўзаемадзеяннезсацыяльнайпрасторай,акцыянізмідаследчыхарактарробяцьягосамымцікавымумежахбіенале.
Асобнаемесцавылучанападэкспазіцыю,прысвечануючэшскамуфатографуМіраславуціхаму,вядомамусваімвыказваннем:«Першзаўсёўвасмусіцьбыцькепскаяфотакамера.Калівыжадаецечымнебудзьпраславіцца,топавінныгэтазрабіцьгоршзаўсіхнасвеце».Ёнфатаграфаваўсамаробнайкамерайлюдзей,галоўнымчынамжанчынсвайгороднагагорада,якіянаватнепадазравалі,штоіхздымаюць.
Пакідаўягэтыцудоўныбудынактаварнагавакзалаўцэлымзнеблагімуражаннем.Нягледзячынаўсепрамашкіўарганізатарскайчастцыісуб’ектыўнасцьувыбарыаўтараў,атмасферамастацтвапакідалапаслясябедоўгаеадчуваннесмаку,нібыдобраевіно.цікавыяактуальныяканцэпцыібіенальныхпраектаўзаслугоўваюцьувагі,іясмеламагупараіцьнаведацьгэтамерапрыемствааматараммастацтва,якіяапынуццагэтымлетамусталіцыЧэшскайРэспублікі(біеналепрацуеда15верасня)—калі,вядома,імпашчасціцьягоадшукаць.
СТУ Дэн цкІ ГУ МАР І кАн цэПТ
Эксперыментальнаявыставачнаяпрастора«Futura»—прыватны некамерцыйны праект, заснаваны выключна награнтах ідатацыях,накіраванына глыбокую інтэграцыюсучаснагамастацтваісацыяльнагаасяроддзя.Трохпавярховаягалерэя,штознаходзіццаўраёнеСміхаўуПразеізаймаеплошчукаля1000квадратныхметраў,з’яўляеццааднымсазначныхкультурныхцэнтраўкраіны.
выставапрацпераможцаўчэшскайсекцыіконкурсуESSLARTAWARDарганічнаўпісаласяўгэтупрастору.Прэміюзаснавалаў2005годзеаўстрыйскаяпарабізнесменаўАгнэсіКарлхайнцЭсл,янаўручаеццастудэнтаммастацкіхвНУ, і
гэта,пагадзіцеся,магутныстымулдлямаладыхталентаў:магчымасцьпаказаць сваепрацыўміжнародныммузейнымкантэксце.яшчэадзінважнымомант—конкурсраспаўсюджваеццанакраіныУсходняйеўропы,многія зякіхперажываюцьпераходны этап у развіцці нацыянальнайэканомікіінездольныяўдастатковаймерыпадтрымлівацьмаладоемастацтва.БылобкарыснаідляБеларусіпрыняцьудзелутакімцікавыммерапрыемстве,тымбольшштоёсцькаму,дыігеаграфічнаемесцазнаходжаннецалкамадпавядаекрытэрыям...
Конкурспраходзіцьразудвагады.Міжнароднаежурывыбіраепа10фіналістаўзкожнайкраіны,двоезякіхіатрымліваюцьпрэмію,атаксамамагчымасцьвыставіцьсваепрацызіншыміпрызёраміўМузеісучаснагамастацтваЭслуАўстрыі.восьтакаявыдатнаявыстава10фіналістаўадЧэхііпрайшлаўзалах«Futura»ўПразе.Спісудзельнікаў:МацейАльАлі,КарымаАльМухтарава,янБрож,ТэрэзаФолдынава,якубГелтнер,БланкаКіршнер,ЭлішкаПерглерава,РудольфСамохейл,віктарТакач,Томашвернер.
Утульныяпрасторы,пакоі,калідоры,цэгла,бетон,белаятынкоўкаствараюцьпрыемнуюатмасферу:адразуўваходзішупатрэбныстандляўспрыманнясучаснагамастацтва.Месцанагадваесклеп,катакомбы,перасоўваццапаякіхможнаўрозныхкірунках,увесьчаснатыкаючысянаштонебудзьновае,схаванаеўшматлікіхзакутках.
Пераважалівідэаімультымедыйныяінсталяцыі.Нажаль,адсутнасцьтэкстаўцінейкіхэксплікацыйдапрацнедаваламагчымасціцалкампрасякнуццаідэяймастака,частадаводзіласяінтуітыўназдагадвацца,штомеласянаўвазе.Часамсэнсможнабылоўлавіцьнапаверхні,ачасамнаватнепатрабаваласяягошукаць,простаатрымліваючыасалодуадатмасферысвежасцііадвагі.
...Уаднымзкутоўянаткнуўсянаневялікітэлевізар,побачзнаходзіласятакаяжневялікаядраўлянаявалізка.Навідэадзяўчыназгэтайвалізкайклапатліваперасоўваласяўнейкімаэрапорце.Нічогаасаблівага,алепрацазачапіла:уёйгранічнапростабылаправедзенаідэяўзаемадзеяннямастацтвазсацыяльнымасяроддзем.Навыставебылошматработнатэму інтэграцыіартаў грамадства, і гэтанасамрэчцікавыаспект,штоактыўнадаследуеццасучасныміаўтарамі.
Наступнаяпрацапрыцягнулаўвагучысцінёй,мінімалізмам.Уадрозненнеадіншыхінсталяцыйянасуправаджаласятэкстам,якіўтрымліваўцытатузХорхеЛуісаБорхеса,што,аднак,толькіаддалялаадразуменняцэласнасцітвора.Адзінае,штоможнабылозразумець:гаворкаішлапракартыцікартаграфію.Насценахісталахбыліразмешчаныпостацізбелайчыстайпаперы,якаявыглядалатак,якбыццамяеспачаткусклалідамаленькагафармату,апотымзноўрасклалі,накшталттаго як складаюць і раскладаюць геаграфічныя
то маш Вер нер. Су вя зі. інста ля цыя. 2013.
39мАСтАЦтВА ЖНІВЕНЬ 2013
карты.Наадзінзаркушаўтрансліраваласяабстрактнаяпраекцыя.Аўтарпрацы—якубГелтнер.
Чорныяцяжкіяшторызахіналіўваходуцёмнаепамяшканне,дзевытрапляліўпакойздвумавелізарныміэкранамі,размешчаныміадзіннасупрацьдругога.Накожнызіхбылоспраецыраванавідэалесу. Звычайнагачэшскагалесу, якімалачымадрозніваеццаадтакогажуБеларусі.Быўчутныгук:храбусценнегалінак,крокаў.яспыніўсяпаміжэкранаўівыразнаадчуў,быццамхтосьціходзіцьпагэтымлесеваколмяне.ісапраўды,раптамзкутааднагозэкранаўвыйшаўмаладычалавек(відаць,аўтарпрацы),прайшоўпразувесьлеснаэкранезаднагобокуіпразнекаторычасз’явіўсяўкуцепроцілеглага.Гукішоўзаім.Стварыласяпоўнаяілюзіятаго,шточалавеквандруеваколвас.Простаяпаформеісутнасціінсталяцыя, алеяназачароўвае сваёйэфектнасцю інаватнаіўнасцю,выклікаючымімавольнуюўсмешку.
Наступныпраект—Томашавернера—таксама вартыасобнагаапісання.Першаяягопрацаносіцьназву«Vazby»,
штоможнаперакласці з чэшскайяк «Сувязі»ці «вузлы».Наэкранемаладычалавекпросіцьвыпадковыхмінакоў(язаўважыў,штоёнзвяртаеццадарэспектабельнаапранутыхграмадзян)дапамагчыямузавязацьгальштук,іянызгаджаюцца.Тымсамымпразмастакаадбываеццаўзаемадзеяннемастацтвазсоцыумам.Зноўжа—проста,зразумелаіцікава.Унаступнымпамяшканнізцаглянымісценаміівільготнайаднядаўнягадажджупадлогайшэрагамстаялінекалькісталоў,наіх—банкаўскіяпапкіздакументаміпраадкрыццёрахунку і іншайбанкаўскай інфармацыяй.Праца завецца «WallStreet»,апісаннесведчыць,штоінсталяцыяскладаеццаз20банкаўскіхрахункаў,2ручакіаднойфіліжанкікавы.ябыўузахапленні,наватцалкамнеразумеючыкантэксту,штоўдадзенымвыпадкуз’яўляеццанармальнымуражаннемадтворамастацтва.
яшчэаднапрацавернераўнаступнымпакоіўзрадаваламяненеменш.Нападлозеразмясціласязвычайнаяпасылачнаяскрынказбетоннымблокамусярэдзіне.Менавітатак:спакаваныпрастакутныкавалакбетонузадрасамнаскрынцы,памерамі280х220х130міліметраўівагай18.68кілаграма.Тутжапобачможнапаглядзецьвідэапратое,яквысокіхудычалавек,верагодна,саммастак,робіцьгэтубетоннуюпасылку(так,дарэчы,ізавеццапраца),адвозіцьяенатаксіўаддзяленнесувязііадпраўляепапаказанымадрасе.Шчыракажучы,зноўнямаслоў,настолькіўсёпроста,лёгкаіцікава.якгульня:янанаіўнаяпаформе,аленясеўсабеглыбокізначныпадтэкст.Унечымапелюедаўсходняйфіласофіі—наколькіямагумеркавацьпаводлесвайгозёйзнаёмства.
яшчэадзіншэдэўрстудэнцкагамастацтва—размешчанаяўдварыгалерэі інтэрактыўная інсталяцыя,якаянагадвала
надзіманыяпартатыўныябасейны.Папяроваяшыльдачкаабвяшчала:«Націсніценачырвонуюкнопку,алеперадсыходамнезабудзьцевыключыць».язнайшоўпомпуічырвонуюкнопку,націснуўнаяе,іперадамнойпачаўузводзіццанадзіманыбасейн.Складанаапісаць,штогэтабыло:гумавыкутокдзікайпрыроды,сурагатныкавалачаксажалкізгарлачыкамі,чаротам,камянямі...Можнабылонаватузняццапаневялікіхусходахізірнуцьнагэтыцудтак,быццамтызбіраешсянырнуцьтуды.Аднымсловам—цікаваяпраца.
Ну і напрыканцымаёй вандроўкі немагуне звярнуцьувагунаперманентнуюінсталяцыюмастакаДавідаЧорнагаўтымжадворыку.Прагэтагачэшскагамастакаможнапісацьасобныартыкул,алеяпростазгадаюаднуяговядомуюпрацу,якуюёнзрабіўуперыядправядзенняЛетняйалімпіяды2012уЛондане.Гэта—копіяўнатуральнуювелічынюзнакамітагачырвонагалонданскагаомнібуса,якомузаместколаўбыліпрыробленывелізарныярукі:нагэтыхсамыхрукахаўтобусадціскаўся,імітуючырухіспартоўцаў.
Дыквось, галерэя «Futura» стала ўладальніцай адной зунікальных інсталяцый славутагачэха.велічэзныяцелы,сагнутыяўпаясніцыпадпрамымвуглом,сыходзяцьусценыбудынка,бачныятолькіногі,метраўупяцьвышынёй,ілесвіца,якаявядзепрамадазаднягапраходу,уякім,каліпадняццаіпаглядзець,можнаўбачыцьуманціраваныядысплеізвідэа.Нажаль,утойдзеньвідэанепрацавала,затоеядобрапасмяяўся,уявіўшы,яквыглядаюзбокупадчассузіраннявелізарнайанальнайадтуліныантрапаморфнайскульптуры.ГэтыДавідЧорнывідавочнанеабдзеленыпачуццёмгумару—як,зрэшты,іўсёчэшскаемастацтва.
эліш ка пер гле ра ва. ба сейн. інста ля цыя. 2013.
Ка ры ма Аль-мух та ра ва. 14 з 28×1509. інста ля цыя. 2013.
ма цей Аль-Алі. Аўта пар трэт. Алей. 2013.
40 п а р а л е л і
па ко ль кі вы пра цу еце над твор чым пра ектам у бе ла ру сі, му шу за зна чыць, што з ту тэй ша га пун кту гле джан ня ў вас ад мыс ло-вае твор чае жыц цё. зда ецца, вы існу яце па ра ле ль на рас ій-ска му тэ атра ль на му мэй нстры му, ства ра еце ўлас ны тэ атра ль-ны свет са мі, не зва жа ючы ні на што. як гэ та атры ма ла ся?
—якгэтаатрымаласяментальна,мнепрааналізавацьскладана.Магунафактахраспавесці,чамусталасятак,анеінакш.Хоцьувогуле,здаецца,усёвельміпроста:важназаставаццасабой,разумець,штотыробіш,як ідзелячаго.Длямянесур’ёзным і вызначальнымэтапам сталася вучоба ўЛьваДодзіна,дзеўпэўнымомантадбыўсятатальныразлад.Начацвёртымкурсеязразумеў:тое,чамувучаць,абсалютнанемаясістэма,паводлеяенегатовыінемагуіснаваць.іпаколькісістэмагэтаятакаявелізарнаяімагутная,аДодзін—геніяльнымайстра,вялікірэжысёр,мнепадалося,будзеправільна,каліягонывучаньзнойдзесваюдарогусам.Чымбольшадрозніваешсяадсвайгомайстра,тымлепш.Паколькі стацьтакім,якён,ніколінезможаш.
лі чыц ца, ка лі ча ла век што сь ці ад мет нае здзяй сняе ў мас-тац тве, ён ства рае ўлас ны стыль. з інша га бо ку, ёсць улас ны
стыль — зна чыць, у на яўнас ці вя лі кі май стра. Гэ та га ма-ла ка му ўда ецца да маг чы ся. Ка лі су час ны тэ атр рас ка лоць на сег мен ты, за ўваж на, што вы існу яце ні бы та ва ўлас ным вы мя рэн ні. Ка ля «но вай дра мы», бо тое, што ро бі це, хут чэй за ўсё «но вай дра май» не з’яўля ецца. у вас на шмат бо льш са ма стой нас ці.
—Бадайштотак.Толькіпавялікімрахунку«новаядрама»аднаратыўнагатэатраненадтадалёкаадышла.
да лё ка ад ышла.—Хіба?яна існуеўтойжасістэмекаардынат.Простатэксты іншыя,крыху іншыспосабакцёрскага існавання, алеўцэнтрыўсёроўнасітуацыярасповеду, гісторыя,якаяадбываецца.Меракантактузглядзельнайзалай,энергія,штосыходзіцьсасцэныў«новайдраме»,адрозніваюцца,тамуштоўсёзмяшчаеццаўневялікайпрасторы.Алекантакттойсамы—нармальны,усталяваны.Умоўнакажучы,іўтэатрызкалонамі,іўтэатрыўсутарэнніаднолькавы.
Стро га га во ра чы, так, ка лі мець на ўва зе кан такт, які за ўсё ды ўзні кае па між лю дзь мі ў гля дзе ль най за ле і лю дзь мі на сцэ не.
л ю д М І л а Г р а М ы к а
аса біс тая пра сто ра«так» і «не» дзміт рыя Вал кас трэ ла ва
ДзмітрыйвалкастрэлаўвучыўсянарэжысёрскімфакультэцеСанктПецярбургскайакадэміітэатральнагамастацтваўЛьваДодзіна.Начацвёртымкурсемайстразаявіў:«яперакананы,хтохочастацьрэжысёрам,тойімстане.яневедаю,яквучыцьрэжысуры».Увынікустудэнтыатрымалідаведкі,штопраслухалікурс.Дытольківалкастрэлавагэтанеспыніла.Рэжысёрамёнстаўілічыццааднымзсамыхяркіхмаладыхтворцаўусучаснымрасійскімтэатры.Працуешмат.НешараговымлічыццаягонытворчысаюззбеларускімдраматургамПаўламПражко.УвераснінаМіжнароднымфоруме«Тэарт»,якіправодзіцьБелгазпрамбанкпрыпадтрымцыМіністэрствакультурыРэспублікіБеларусь,будзепаказаныспектакльпап’есеПаўлаПражко«Самотныхакеіст»,замоўленырэжысёруцэнтрамвізуальныхівыканальніцкіхмастацтваў.Нашасустрэчаадбыласяперадтым,
якраспачалісярэпетыцыі.
41мАСтАЦтВА ЖНІВЕНЬ 2013
то ль кі мне зда ецца, што «но вая дра ма» ад на ра тыў на га тэ-атра ад роз ні ва ецца, так бы мо віць, ка рот кім ды хан нем. і тым, што гіс то рыі, якія рас па вя да юцца, звы чай на за мкнё ныя са мі на са бе. пры нам сі, у бе ла ру сі бо ль шасць ма ла дых дра ма тур-гаў ства рае ла ка ль ныя, ка рот кія гіс то рыі, якія за йма юць не бо льш чым со рак хві лін сцэ ніч на га ча су. для на ша га тэ атра гэ та яўны не фар мат. з інша га бо ку, гіс то рыі над та про стыя, зра зу ме лыя, інды ві ду аль нас ці ў ге ро яў сцёр тыя.
—Гэтасумна.
Хі ба ў рас іі інакш?—ябнехацеўкрытыкавацьсваіхкалег.Тымнеменшчастабачумаладыхрэжысёраў,якія,намойпогляд,невельмідакладнаразумеюцькантэкст,прынамсі,неўсведамляюць,шторобяць інавошта.яныставяцьдыхтоўныяпрафесійныяспектаклі,алегэтачамусьцінескладваеццаўтворчуюбіяграфію.
і ўсё ж якія тэк сты мо гуць зра біц ца асно вай для глы бо ка га і змяс тоў на га кан цэн тра ту на сцэ не?—Ну,некаліАнатольвасільеўпаставіўп’есувіктараСлаўкіна«Серсо».
Слаў кін маш таб ны дра ма тург.—Ёнмаштабны,аленеболейзаСлавуДурнянкова,напрыклад.Намойпогляд,усёштозаўгоднаможастацьаб’ектамглыбокагаісур’ёзнагамастацкагадаследавання.Пытаннеўтым,наколькітывыдаткоўваешсяінаколькісур’ёзныятваепамкненні.Над«Серсо»Анатольвасільеўпрацаваўтрыгады.выпусцілі спачаткупершую,потымдругую,трэцююдзею.Урэшце сабралі ўсёразам. Гэтабылалабараторыя, уякуюрэжысёрзапрасіў самыхмедыйныхнатойчасакцёраў—АльбертаФілозава іАляксеяПятрэнку.яны,у сваючаргу,адмовілісяадпрацыўкіно,аднейкагапаралельнагажыццяіцягамтрохгадоўіснавалідзелямастацтва.
Вас та кі шлях пры ваб лі вае?—Неўпэўнены.Мнеякразбольшдаспадобыхуткаяработа.Дытолькіхуткайянаможабыць,калізлюдзьмітыпрацуешдаўно,нетрэбашматчасуісілтраціцьнапошукіагульнаймовы.Наступны,важнымомант—кантакт з глядзельнайзалай.
маг чы масць пры ват най, шчы рай, інтым най гу тар кі. Ці якой?—Гутаркіяктакой.Тамуштовельмічастапрыходжуўтэатрібачу—яеняма.Ёсцьфікцыя,падмена,дыялогнеатрымліваецца.Аяведаю,штодыялогмагчымы.Тэатр—такоецудоўнаемесца,дзе ўсе роўныя. і немае значэння, хтоты—бабулькапенсіянерка абоалігарх. Гэта здзяйсненнетатальнайдэмакратыі,свабода,усеагульнаянезалежнасцьіадначасовазалежнасцьадноададнаго.восьштомнепадаеццавельміцікавым.
і вам ці ка ва рэ алі зоў вац ца ме на ві та ў не вя лі кай пра сто ры?—Так,каліёсцьумовыдляшчыльнагакантакту.яніколінеставіўспектаклінавялікайсцэне.Магчыма,калінебудзьумаіхрукахбудзетэкст,якізахачупаставіцьменавітатам.
як уз нік тан дэм: дзміт рый Вал кас трэ лаў — па вел пра жко?—Папершае, ён геній.восьтак, абсалютнаспакойнатоекажу.Заднагобоку,ягоныятэкстывельмісцэнічныя,зіншага—грандыёзнаяпроза.Апрачаўсяго,Пашазаўсёдыставіцьперадрэжысёрамнейкіяневыканальныязадачы.Ніколіневедаеш,штозягонымтэкстамрабіць.Ніколі.ігэтаўражвае.Простаставіцьспектакліпаводлекласічныхп’ессумна.Пакульнебачуўгэтыманіякагасэнсу.Магчыма,калінебудзьпераканаюся,штозкласікайцікавапагуляць.Магчыма.ДытолькізПашамцікавашукаць,ёншторазпрымушаеадмаў
ляццааднапрацаванагаіпрыдумляцьновае.ігэтаабсалютнаграндыёзна.
Што вы бу дзе це ра біць з «Са мот ным ха ке істам»?—(Смяецца.)Пэўна,ябудурабіцьспектакль.Пакульневедаюякі.Ёсцьтолькіздагадкіімеркаванні.
час тка тэк сту на пі са на вер ша мі. яны ма юць не йкія ад но сі ны да па эзіі, або гэ та ўво гу ле не аба вяз ко ва? на чым вер шы тры-ма юцца: на рыт ме, рыф ме або на дум цы?
—Аяквамздаецца,персанаж,штонібытарабіўфотаздымкідаспектакля«явольны»,творчычалавек?Мастакабонемастак?Фатографабонефатограф?
тое, што ён на ўмыс на не фа тог раф, я раз умею. Але спра ва ў тым, што ча ла вец тва, пры нам сі, час тка яго най ку ль тур най су-по ль нас ці, звя за ная з ліч ба вы мі тэх на ло гі ямі, урэш це за гі не пад плын ню элек трон ных архі ваў і не аба вяз ко вых фо та здым-каў, якія ні бы та ня суць пэў ную інфар ма цыю. ды то ль кі яе на шмат менш за ко ль касць са міх здым каў, што сып люц ца на лю дзей. Ка лі яны за поў няць усю маг чы мую пра сто ру, на рэш-це ўзнік не пы тан не: на вош та гэ та?
—выпрадвяшчаеце свету апакаліпсіс, алене адказваеценамаёпытанне.Значыць,навашпогляд, гэтычалавекнемастак?
Шчы ра ка жу чы, па сля спек так ля ад чу ва ла ся бе пад ма ну тай.—іўсёж:мастакабонемастак?
пэў на, ча ла век з ду шой мас та ка, у яко га мас та коў ская пры-ро да не раз ві тая. маг чы ма, яна ў на яўнас ці. то ль кі зу сім не раз умею, на вош та гэ та гля дзець?
—ятаксаманеразумею.Дытоесправадзясятая.іўсёжвылічыце,штомастакоўскаяпрыродаўнаяўнасці.Гэтаксама—увершах«Самотнагахакеіста».Паэзіяабонепаэзія?вершы,каліянытакнапісаны!Мнездаецца,мыстрачваемздатнасцьбачыцьнейкіякаштоўнасці.Атрэбавалодацьгэтайздатнасцю.вартабачыцьіхугэтыхздымках,угэтыхвершах,бояныкаштоўныядляіхстваральніка.восьтакое,асабістаеўменнедарагогаварта.
мо жа быць, на ват безумоўна. Але я зноў пра змяс тоў насць. Вы лі чы це, што кож ны не заў важ ны рух ду шы мае вя лі кую каш тоў насць?
—Справанеўтым,заўважныабонезаўважны.Простаўсялякірухдушымаегуманістычнуюіхрысціянскуюкаштоўнасць.Невыпадковасказана:«УсялякаестварэннерадуеБога,боўсёіснаеўзгодненазягонайсутнасцю».Усёіснае,разумееце?
«Гаспадар кавярні» паўла пражко. «тэатр post».
42 п а р а л е л і
ду маю, што вы гу ма ніст і альт ру іст.—Магчыма.ТолькіПаша—абсалютныгуманіст.ікалікажуць,нібытаёнлюдзейуспрымаеяккузурак,ядумаю:«высамітакіяіштосьцінеіснуючаевычытваецеўягоныхтэкстах».Увага,якуюёнвыказваедалюдзей,дамовы,—унікальныдар.КалібПашабыўіншым,пэўнаж,незмогбытакчуцьчалавека.
НеякзмаімсябрамуМаскверазважалі:восьпрацанібытаёсць,наватплаціцьзаяепачалі;здаецца,усёдобра,наватувагайнаснеабыходзяць, а ўсёроўнапачуваешся, як... уанекдоцепраёлачныяцацкі,штоаказалісябракаванымі.Звыглядуяксапраўдныя,дытолькінерадуюць.Чаму?ваколнасіснуенейкіпастаянныінфармацыйныфон.Апотымадбываеццатое,штоадбываецца.УРасіінаглебегамафобііпасляпрыняццязаконаабпрапагандзегомасексуалізмузабілівосемчалавек.Дваццацьвосембылізбітыя.ПотымскандалываколАлімпіяды,раскрадзеныяфонды...іўсёгэта—фон,тыўімжывешпастаянна.іёнцябедзяўбе.РазмаўляюзПашам
прагэта,аён,уяўляеце,кажа:«Ну ішто?Тутгэтак.Алежсвет—адзіны.Дзесьціінакш.Мыжусеўагульнайпрасторызнаходзімся».іяведаю,штоіснуюцьмесцыназямлі,дзедалюдзейпачалавечыставяццаіянынез’яўляюццаматэрыяламдлябудаўніцтва.Ну,простамыяшчэкрышачкуадстаем,трэбапачакаць.ісамомурупіццаварта.
Атрым лі ва ецца, што для вас вя лі кае зна чэн не мае аса біс тая пра сто ра, якая, на пэў на, за раз мо жа быць то ль кі ка мер най.—Магчыма,япрагэтаніколінедумаў.
якую з п’ес па ўла пра жко вы лу ча еце?—янемагуадказацьнагэтапытанне.воськалігаворкапракласіку,томагу:хутчэйзаўсё—«Чайку».Атут...быццамадказацьнапытанне:хтобольшпадабаецца—бландзінкіабобрунеткі?Пэўнаж,залежыцьадабставін.Уп’есахПражкоўсёпарознаму.У«Салдаце»адно,у«Злойдзяўчыне»другое.У«Зачыненыхдзвярах»—трэцяе.Гэтазусімрозныярэчы.
у «злой дзяў чы не», якую я сё ле та гля дзе ла на «за ла той мас-цы», вам уда ло ся ства рыць не звы чай ную, тон кую сцэ ніч ную атмас фе ру. про ста не ма гу гэ та не адзна чыць.
—УПецярбургумыіграемубелайрэпетыцыйнайзалеінібытасаміствараемпрасторуспектакля.Белыкубзпаркетнайпадлогай.Дошка,дзверы—спачаткуздавалася,большнічоганетрэба.Потымусёпачалоабрастацьнейкімідэталямі.Прынеслішафу.Дэкарацыястаіць,яенепрыбіраюць.ДляпаказуўМасквемыдоўгашукаліпрыдатнуюпляцоўку.іўфотастудыізнайшлітуюпрастору,якуюспецыяльнаствараліўпіцерскім
ТЮГу.Падчаспаказуўсёатрымаласякрыху іначай,нібытаўзнікэфектмножання.
уз нік ла не йкае без упын нае дзея нне, у якім усе кам па нен-ты спек так ля бы лі арга ніч на па ядна ныя — і дум ка, і сэнс, і жыц цё вая пра ўда. бы ло ве ль мі ці ка ва слу хаць раз ва гі гэ тых хіп ста раў. Але га лоў ным ста ла ся тое, што ўзнік ла па-над дзеяй: у тэ атры рэ дка да ся га ецца та кая атмас фе ра. у ва шым спек так лі «та нец дэ лі», які так са ма па ста ві лі ў тэ атры юных гле да чоў імя Аляк сан дра бран ца ва, у яго ным без упын ным жыц цё вым кру га ва ро це, праз воб ра зы, які мі па ста янна мя ня-юцца акцё ры, усё зво дзіц ца да ве ль мі про стай і на рма ль най фра зы: ніш то ў жыц ці не мае сэн су.
—Гэтапытанне?Утакімразея,напэўна,унікнуадказу.НеўзабавемыпрывяземуБеларусь,такбымовіць,музей
16ціп’еспаводлеМаркаРавенхіла.Тамёсцьтакіэпізод.Хор,нечыягаласы,услоўнайплыніхтосьцікажа:«Ёнжудасны
чалавек,дыктатар,забіўстолькілюдзей».ямуадказваюць:«Так.Такіне».ігэтавельміеўрапейскаярэч:«Такіне».важназразумець,штоўсёмаедвабакі.Трэбасумнявацца,быцьняўпэўненым.Жыццёнемаесэнсу?Так,немаеітак,мае.Усёгэтаамбівалентныярэчы.Асаблівасцвярджэнне,штожыццёнемаесэнсу.Магчыма,якразугэтымягонысэнс.Можнашматразважацьнападобныятэмы,аленасамайсправегалоўнаетое,штопэўнагаадказунеіснуе.ячасамзайздрошчулюдзям,уякіхадказыёсць.Ачасцейзаўсё—незайздрошчу.Боздаецца,штопэўнасцьнейкімчынамчалавекаабмяжоўвае.Бадайштотак.
Што га лоў нае, ка лі пра цу еце над спек так лем? як бу ду еце дзею, мі зан сцэ ны, як ру ха еце сю жэт, чым ма ты ву еце акцё раў?—Ёсцьнекальківажныхфактараў.Самаегалоўнае:чалавечыкантактзакцёрамі,якіўпрацэсеработыніколінеперапыняецца.Без гэтага ўвогуленемагчыма.Узаемаразуменне.Агульнаямова.Аяшчэ,мнездаецца,вартадавяраццавыпадковасці.інеабавязковарабіцьтак,якхочаццатабе.Гэтавельміпростыярэчы, банальныя, алеянымаюцьважнаезначэннедлямяне.
усё ро бі це спан тан на? А як жа яе вя лі касць струк ту ра?—Структура,канструкцыя—рэчыжалезабетонныя.Адпаведнасцьканструкцыіспектакляканструкцыітэксту.Супадзенне,мажлівасцьпатрапіць.Гэтаазбука,канешне,алеяпраіншае.У«ТанцыДэлі»мызакцёрамівельмідоўгашукаліправільнуюінтанацыю.Ноту.Доўгадамаўляліся—якгэтаіштогэта?Спектакльабонеспектакль?існуюцьтакіядэта
«я вольны» паўла пражко. «тэатр post». «любоўная гісторыя» Хайнера мюлера. тэатр «прытулак камедыянта».
43мАСтАЦтВА ЖНІВЕНЬ 2013
лі,якіяможнапрамінуць,калінаўпростісцідаканчатковаймэты.Аіхнеабходназаўважаць.Напрыклад,каліпрацавалінад«Злойдзяўчынай»,уфіналеспектаклябылікадрызусіміншагафільма.«Доўгаешчасліваежыццё».Староекіно.ідэйнанамгэтаўяўляласяправільным.Разважаліпрасувязьзсавецкайкультурай.іўсёжштосьцінесыходзілася.Тадыпадумаў:«Навоштастроюдурня?Ёсцьфільм,якілюблю,яківедаюцьакцёры...»Такнапярэдадніпрэм’ерыўфіналеўзніклікадрысастужкіЖанЛюкаГадара,хоцьадразугэтадзіўнымпадавалася.ПотымнавочытрапілапласцінкаСайманаіГарфанкеля.Папярэднедоўгахадзіўпагорадзе,шукаўэлектроннуюмузыку.Урэшцезразумеў:восьпласцінкастаіцьіглядзіцьнамяне.Трэбабраць.Усімпадабаеццагэтамузыка?Усім.Гэтажнашавечарынка,урэшцерэшт,слухаем,штопажадаем.
Прыкладнатак.Гэтатое,штоможнапрамінуць,каліабслугоўваць ідэю.Алежыццёкудыбольшбагатае і разнастайнае.
пі цер скія кры ты кі доў га за яўля лі, што не пус цяць у Санкт- пе цяр бург «но вую дра му», але ў вы ні ку пра рыў ад быў ся.—Нуяккрытыкімогуцьнекаганекудынепусціць?Дарэчы,уМасквеўсёадбываеццакрышачку інакш.Ботамвялікаяколькасцьфестываляў, існуеМаскоўскаебіеналесучаснагамастацтва,цэнтрсучаснайкультуры«Гараж»іг.д.Даўсягогэтагамоладзьдалучана.УПіцерысцэнічныякалектывынемогуцьзадаволіцьзапытымаладойпублікі,якаяхінеццатоўбокфільмаўякоганебудзьСержаБазона,тояшчэнекуды.Нічогатакогатэатрнепрапануе, імоладзь, адпаведна,наспектаклітрапляенячаста.яетрэбаўтэатрпрывесці.
Вам не зда ецца, што апош нім ча сам ад бы ва ецца за хоп пад-мос ткаў кан цэп ту аліс та мі?—Мнетакнездаецца,хоцьупрынцыпеязатое,кабнасцэнічныхпадмосткахвырасталі самыярозныякветкі.Можабыць, ятысячуразоўпамыляюся, алетакогапаняцця, як
«рускаятэатральнаятрадыцыя»,насамайсправене існуе.Гэтавялікіміф.ТрадыцыяМалогатэатрахутчэйзаўсёперарвалася,ановаяпакульневыпрацаваная.Магчыма,ніколінебудзевыпрацавана,ігэтанармальна,нічогакепскаганяма.УМХТянатаксамастрачана,знішчана.іСтаніслаўскітутневінаваты.Гэтабылаабсалютнаўнікальнаяадзінкаваясістэма,якаянепадлягаламножанню.Аднакпаводлеяеўзніклашматклонаў.іўсітуацыіклонаўмногіятэатрыпрацягваюцьіснаваць.Апрачаіншага,МХТімяАнтонаЧэхаванядаўнасустрэў115годдзе.Длятрадыцыімалавата.У«КамедзіФрансэз»трупуўкамплектавалібольшза300гадоўтаму.ідагэтульнавучаюцьпаадзінайсістэме.Гэтаіёсцьтрадыцыя.
у рус кім тэ атры на пра ца ва ны вя лі кі ду хоў ны пласт. пры нам сі, ры су, за якой па чы на ецца раз бу рэн не, пра фе сій нае зні жэн не, у вас ні ко лі не пе ра сту па юць. та му з на шай па зі цыі скла да на зра зу мець на ра кан ні на тое, што ў вас бла га.
—Усёпазнаеццаўпараўнанні,канешне.Дыпавялікімрахункусітуацыяхутчэйкрызісная,чымне.
ча го не стае?—Унутранай свабоды ітворцаў, і гледачоў.Мне здаецца,шторускітэатрвельмічастатрымаеццаклішэ.Абслугоўваенейкуюўсталявануюдамовуміжтэатраміпублікай.і—усёнармальна,усешчаслівыя,лічаць,штоўсёдобра.Намойпогляд,сэнсмастацтваякразутым,кабдамовыпарушаць.
п’есы чэ ха ва ка лі-не будзь бу дзе це ста віць?—Небудузаракацца—магчыма.Усёможабыць.
«зачыненыя дзверы» паўла пражко. «тэатр post». «Shoot/Get treasure/ Repeat» марка равенхіла. «тэатр post».
пер са на жаў п’ес па ўла пра жко мож на на зваць мар гі на ла мі?—Шчыракажучы,нехочаццапрычэплівацьтакіярлык.ПаводлефактаСалдат,канешне,становіццамаргіналам.Ёнупрынцыпевыключаесябезграмадскагажыцця,сыходзіцьнаабочыну.Дытолькізагэтымсловамапошнімчасамцягнеццанепрывабнышлейф.
А ка лі ўдак лад ніць: лю дзьмі без ку ль тур ных і ду хоўных каранёў?—Ніўякімразе.Думаю,такіхлюдзейувогуленеіснуе.Насамай справе ўкожнага ёсць сваекультурныя ідухоўныякарані.Безгэтаганемагчымаіснаваць.Простадлякагосьцідухоўныякарані—гэтапесніМіхаілаКруга.О’кей,добра.Такатрымалася.
як вы бу дзе це пра ца ваць з бе ла рус кі мі акцё ра мі?—Ох,пакульневедаю.Бадайштопачнеммалоцьязыком.Насамрэчнарэпетыцыяхшматчасутраціццанаразмовы.Многімздаецца—марна,амнегэтаўяўляеццавельміважным.
у кры ты каў існуе ад но ўедлі вае пы тан не: пра што спек такль? Ці па куль ра на вы зна чаць, пра што бу дзе «Са мот ны ха ке іст»?—Натаківыпадакумянеёсцьсваяпласцінка,якуюмушуўключыць.Папершае,не скажу, бораскрыютрактоўку, ахочацца,кабвысаміпапрацаваліідлясябевырашылі—прашто?Падругое,калімызакцёраміпачнемдамаўляцца:робімвосьпрагэта,—тадыібудземрабіцьтолькіпрагэта.Анавоштасябеабмяжоўваць?
фот
а: w
ww
.teat
rpo
st.r
u
н а д З е я у с а в а
са смі ла віч – у светХа ім Су цін і яго ся м’я
У2012годзенааўкцыёне«Крыстыс»уЛонданебыланабытапершаякарцінаХаімаСуцінаўБеларусідлякарпаратыўнайкалекцыіБелгазпрамбанка—«вялікіялугіўШартры»(1934).МінчанеўбачылігэтыарыгіналСуцінанавыставе«МастакіПарыжскайшколызБеларусі»ўНацыянальныммастацкіммузеі.Умаі2013годаўгэтужкалекцыюкупленанааўкцыёне«Сотбіс»уНьюЁркуза1мільён700тысячдолараўяшчэаднакарцінамастака—«ева»1928года.З’яўленнедвухарыгіналаўСуцінанаягоРадзімеўзмацнілаінтарэсдабеларускагаперыядужыццязнакамітагатворцы,тымбольшштосёлетаадзначаеццаяго120годдзе.
к у л ь т у р н ы п л а с т
Юбілеі,яквядома,стымулююцьдаследаваннібіяграфіймастакоў.цікавасцьдаСуціназ’явіласядосыцьдаўно—у1993мяго100годдзебылоадзначана сціплымвечарампамяці ўМастацкіммузеі.ТадыпраСуцінаіягожыццёўБеларусіамальнічоганеведалі.цяпермногаезмянілася.
УжопяцьгадоўуСмілавічахпрацуеэкспазіцыя«ПрастораХаімаСуціна»,якуюнаведалібольшзадзесяцьтысяччалавек,утымлікудырэктарПарыжскайпінакатэкіМаркРастэліні,французскіяіізраільскіядыпламатыібеларускіямастакі.УладзімірШчасныў2011годзевыдаўкнігупрамастакоўПарыжа,якіянарадзілісяўБеларусі.
Аднакпершыя17гадоўжыццяСуцінаяшчэдоўгазаставалісяterrainсognita,агэтыкароткі,алеёмістыперыядуягожыцці,безумоўна,паўплываўнамастацкаесветаадчуванне.
Данядаўнягачасуадзіным,штоведаліпрасям’юСуціных,былаколькасцьдзяцейуёй.Наватімябацькіўрозныхкрыніцахпадаваласяпарознаму.Дакументаўбеларускагаперыяду—сінагагальныхзапісаўпраабразанне,якіядапамаглібвызначыцьдакладнуюдатуз’яўленняхлопчыканасвет,праскладсям’іпакульнезнойдзена.ісамСуцінніслованенапісаўніпрасваіхродных,ніпрамесцанараджэння—наадварот,канчатковазаблытаўдаследчыкаўсваімівыдумкамі.ягоранніжыццяпісіснуетолькіўлегендарызаванымпераказесяброў.Усталяваласямеркаванне,штоСуцін,з’ехаўшыўПарыж,абарваўусесувязізрадзімай:ніколінемаляваўроднаемястэчкаСмілавічы,невёўперапіскісасваякамі,нелюбіўуспамінацьдзіцячыягады,імкнуўсясцерцізпамяцікрыўдынабацькоўібратоў,якіянеразумеліягоіасуджалізахапленнежывапісам.Знойдзеныяўапошніягадыдакументыўзначнаймерыаспрэчваюцьгэтыўстойлівыміф.
РодСуціныхцікавіўдаследчыкаўдаўно.Алепошукімастацтвазнаўцаўіархівістаўхутказаходзіліўтупік,боўідэальназахаваныхспісахнасельніцтваСмілавічтагочасуродСуціныхнезначыўся.яквысветлілася,шукалінетам.
ДалёкіяпродкіСуцінасталівядомыядзякуючыадкрыццяммінскагаархівістаРыгораЖаўняркевіча,якіў2001годзеапублікаваўіхупрафесійнымчасопісе«Архіварыус».Жаўняркевічуўдалосявысветліць,штомяшчанскіродСуціныхпаходзіўнесаСмілавіч,дзеягобеспаспяховашукалі,азмястэчкаПухавічытагожігуменскагапаветаМенскайгуберні.Мяшчанегабрэімагліжыцьулюбыммесцырысыаселасці,алемусілібыцьпрыпісаныдавызначанайгабрэйскайабшчыны.СуцінылічылісяпрыПухавіцкімкагале,алепасляпераехаліўСмілавічы.
ПершапачатковапрозвішчаСуцінгучалаякСучын,потымтрансфармавалася.Сучыны(Суціны)зXVIIIстагоддзяжылінаігуменшчыне.Гэтапацвярджаеітапанімікамясцовасці.ДанашагачасуўПухавіцкімраёнеМінскайвобласцізахаваласяназвавядомайзXVIстагоддзявёскі—Суцін.НазвавёскінібытапаходзіцьадпрозвішчакупцаШлемкіСуціна,якісеклеснапродаж.Мяркуецца,штозгэтагамесцаіпайшліўсеСуціны.
ПрапрадзедамСуціна,паздагадцыЖаўняркевіча,быўесельСучын,якінарадзіўсяўмястэчкуПухавічыпрыблізнаўсярэдзінеXVIIIстагоддзя.Ёнмеўтрохсыноў:Хаіма,НохумаіЗэліка.РодХаімаСуцінаішоўадстарэйшагасына—Хаіма,магчымагапрадзедамастака.Уягобыўсынесель,якіжыўужоўігуменскімпавецеўмястэчкуСерабранка.УСмілавічы,верагодна,у1880ягады,пераехаўбацькаСуцінаЗалман.
Суціны—разгалінаванырод,уякімбыліібеднякі,ібагатыяпрадпрымальнікі:у1896годзенехтаЛ.СуцінадкрыўгарбарнюўМенскунаНіжняйЛяхоўцы,якаяў1927годзебыларэарганізаванаўдзяржаўныгарбарнызавод«Бальшавік»,іншыкупец,БеркаСуцін,у1890—1900хгадахвалодаўгатэлем«Мачыз»паПраабражэнскайвуліцыўМенску.АлесмілавіцкіяСуціныбылібагатыятолькінашчадкамі.
УЗалманаіСарыСуціныхналічвалася11дзяцей,Хаімбыўперадапошнім,дзясятым.ХаімічэСуціннарадзіўсяўмястэчкуСмілавічыпрыблізна13студзеня1894года(уканцыснежня1893гапастарымстылі)усям’ікраўцаЗалманаМайсеевічаі
СарыХламаўныСуціных.Сям’яжыланавуліцыМенскай(цяпер—Рэспубліканская),недалёкаадгалоўнайсмілавіцкайсінагогі,якаязгарэлаўгадыДругойсусветнайвайны.
БацькаСуцінаасноўнычасправодзіўусінагозе.Частаягоназываюцьсінагагальнымслужкам.МастакФайбішШрага (Сэм)царфін,таксамасмілаўчанін,у сваіхуспамінахпісаўпрапрацяглыяфіласофскіягутаркіпраТургеневаірускуюлітаратурусвайгоэмансіпаванагастарогабацькізЗалманомСуціным,якіўадказ«частаваўсвайгосябрагісторыямізТалмуда».Хаіма выхоўвалі ў рэлігійнымдуху:ёнуспамінаў,якоемоцнаемістычнаеўражаннеўдзяцінственаягорабіласвяткаваннесуботы,якнаведваўсінагогуўМенскуівільні.Алеасноўныянадзеісям’іўскладалісяна старэйшага сына, якіпавіненбыўстацьрабінам.
ДляэкспазіцыібеларускагаперыядужыццяСуцінаўСмілавічахважнабыловызначыцьдакладныяімёныбацькіімаці,датыіхсмерці,атаксамаімёныілёсыбратоўісясцёрмастака. Гэтаадбылосядзякуючыдакументам,ласкавапрадстаўленымродныміСуціна—перапісцыпляменніцыСуцінаНіныФерапонтавайзЗамюркалегіяйу1960годзеіаплатнайведамасціADAGP(Францыя)—арганізацыіпааховеаўтарскіхправоў,якаявыплачваеспадчыннікаммастакоўпрацэнтыадпрыбыткуадпродажукарцініпублікацыіальбомаў.Уведамасці згадваюцца ўсе спадчыннікіСуціназамяжой.ГэтыдакументпрадстаўленыКенэтамГрогерам(ЗША),траюраднымпляменнікамСуцінапалініістарэйшайсястрыМеткі(Мэры).
Паводлезамежныхпублікацый,паўспамінахігэтыхдакументахустаноўленыдзевяцьімёнаўсясцёрібратоўХаіма—янкель,Мерка(Метка,Мэры),цыля,Мойша(Морыс),есель,Фрыда, Гірш,Эрыль,Этэль (Этка).УСуцінаўЗШАіБССРбылобольшзадваццацьпляменнікаў, якіхённаўрадцібачыў, а імёныўсіхнапэўнаіневедаў.Алеменавітасёстрыіпляменнікіпасляягораптоўнай смерці ўакупаванымПарыжыў1943годзе,даказаўшысваяцтва,сталіягозаконныміспадчыннікамі,боСуцінафіцыйнанебыўжанатыідзяцейнемеў(Эмі,дачкусваёйвіленскайпрыяцелькіДэбарыМельнік,якаяў1920ягадывучыласяўПарыжы,ёнтакінепрызнаў).ПаводлезаконаФранцыіпрааўтарскаеправаўсесваякіСуцінада2013годаатрымоўваліпрацэнтадпродажаўкарцінмастакаівыданняальбомаўрэпрадукцый.
яксклаўсялёсродныхСуціна?Адзін са старэйшыхжанатыхбратоўСуцінажыўасобна
іпрацаваўкраўцомуСмілавічах. Гэтаўягосям’ітрыгадыпражыўХаім,якогабацькатакімчынамбеспаспяховаспрабаваўдалучыцьдакравецкагарамяства,першчымадправіцьуМенсквучыццанарэтушораўфотаатэлье.Хаімжыўусям’істарэйшайсястры.
іншыягобрат,Гірш,пераехаўуБеразіно.ягонысынянкельу1950ягадыжыўуТашкенце,дзезастаўся,верагодна,пасляэвакуацыі.ДзвемалодшыясястрыСуціна—ФрыдаіЭтэль—удаваеннычасжыліўСмілавічах.К1960мгадамнікогазіхужоне засталося, бона спадчынупрэтэндавалітолькітры
пляменніцы:дочкіЭтэліНінаФерапонтаваіФаінацукерманідачкаФрыдыіісаакаГрабенчыкаМар’ясі,узамужжыШапіра,адзіная,якаяпражывалаўСмілавічах.
ПраамерыканскіхсваякоўСуціна,акрамясамогафактаіхіснавання,доўганічоганебыловядома.візітуМінскуверасні2011годатраюраднагапляменнікаСуцінаКенэтаГрогера,грамадзянінаЗША,дазволіўдаведаццапраіміграваўшуюлініюсям’іХаімаСуціна.ТроестарэйшыхдзяцейСуціных—Метка,цыляіМойша—ззабеспрацоўяз’ехаліназаробкіўЗША.
«МаябабкаМетка змужам, смілавіцкімкраўцамХаімамГрогерам,у1921годзепавезлатраіхдзяцей—майгобацькуМойшуіягосясцёрГертруду іДаротусаСмілавічуАмерыку,—распавядаеКенэтГрогер.—Метка,якаяўАмерыцысталаМэры,памерлаўНьюЁркуў1930ягады.МойдзядзькаМойша(Морыс)быўкашэрныммяснікомуяўрэйскімкварталеўНьюЁрку.
45мАСтАЦтВА ЖНІВЕНЬ 2013
Ха ім Су цін. Вя лі кія лу гі ў Шар тры. Алей.1934.
з ка
р па р
а ты
ў най
ка л
ек цы
і бел
газ п
рам
бан ка
.
46 к у л ь т у р н ы п л а с т
КаліпачаласяДругаясусветнаявайна,маяцёткаГертрудазаймаласядакументамі,кабперавезціХаімаўАмерыку.існуюцьдзвеверсіі,чамупераездунеадбылося.Магчыма,уСуцінабыліпраблемызфранцузскімідакументамі.Адругаяверсіязаключаеццаўтым,штогэтамудзіўнамучалавекубылоўсёадно:ідзевайнаабоне.Ёнхацеўтолькімаляваць.Тамуіадкінуўзапрашэнніамерыканскайрадні.АцёткаДораціяшчэжывая.Ёй96гадоў,іўяезахавалісянекаторыясямейныяфатаграфіі».
КенэтГрогер,выхадзецзНьюЁрка,выкладаеанглійскуюмовуўаднымзяпонскіхуніверсітэтаў.Ёнжыве іпрацуеўяпоніі ўжо17 гадоў. імясвайго знакамітагадзядзькі ведаўздзяцінства.У2005мГрогеружонаведваўСмілавічы,спадзеючысясустрэцьтамкагосьці,хтопамятаўСуціна,алебеспаспяхова.Тадыённеведаў,штоўМінскужывеягосваячка,дачкамалодшайсястрыСуцінаЭтэліНінаФерапонтава. іххвалюючаясустрэчаадбыласятолькі ў2011 годзеўМінску.КенэтГрогернаведаўівысокаацаніўэкспазіцыюўСмілавічахякпаспяховымастацкаасветніцкіікраязнаўчыпраект.Грогерспадзяеццазняцьфільмпрасвайгознакамітагасваяка:«Нямадругогачалавека,ваколякогабылобстолькіжлегенді
міфаў,колькііхваколХаімаСуціна.Нагэтайглебеўнасёсцьсупярэчнасцізмаімбратам.Ёнхоча,кабфільм,якіяраблю,быўвельмідакладным,кабуімбылітолькіправераныяфакты.Аленатакоекінонепойдзеглядач.Мнеж хочацца, каб усе гэтыяміфы ўвайшлі ў карціну, кабатрымаласякрутое,дынамічнаегалівудскаекіно.Браткажа:“НезняслаўімяХаіма”—ёнставіццадаягонадзвычайтрапятліва.Алеяадсваіхпланаўпакульнеадмаўляюся.Хачу,кабуфільмеіграўЛеанардаДзіКапрыа.ЁнсасваёйдзяўчынайсупермадэллюбыўнаапошняйвыставеСуцінаўНьюЁркуўчэрвенігэтагагода.Можабыць,ёнпагодзіццазняццаўнашайкарціне.Аленаяепатрэбнывялікіягрошы»,—сказаўКенэту інтэрв’ю«Комсомольскойправде»ў2011годзе.
Дзеці,якіяз’ехалі,дапамагалісям’і—высылалі ўСмілавічыгрошынаватунялёгкія1930ягады.НінаФерапонтавапамятае,штоўбабуліСарызаўсёдыўзапаветнайскрынібуфетабылісмачныя,хорашаспакаваныяўзалатуюфольгупрадукты,набытыянагрошы,дасланыядзецьмізФранцыііЗША.Бабулявыдавалаіхстрогападлік.
КарцінСуцінаніўамерыканскіх,ніўбеларускіхнашчадкаўягоблізкіхсваякоўняма.Ранніяпартрэтымаці і сястрыМэры,якіявіселіўдомемалодшайсястрыЭтэліўСмілавічах,прапаліў гадывайны.Але амерыканскіяСуцінызгазетдобраведаліпраягославуўФранцыііЗШАіпісаліпрагэтасваімбацькамуБССР.ЗалманСуцін уканцы1920хперадаўпраз аднавяс
коўцамастакаШрагуцарфінаўПарыжліст,уякімзапрашаўпрыехацьнарадзімуідапамагчысям’і.Ёнпрызнаваў,штоўмаленствебіўхлопца,алелічыў,штогэтапайшлонакарысцьіёнстаў«господином».
Наогул,Суцініягобацькіісёстрывяліперапіскунаідышпачынаючыз1910хгадоў,каліХаімвучыўсяўвільніўшколеакадэміка іванаТрутнёва.вядома,штоўгэтыхлістахённаракаўна антысемітызмнекаторыхпедагогаў.Перапіскадоўжылася, і калі ў1912 годзеХаімпераехаўуПарыж,кабпрацягнуцьвучобу.
Стасункізбацькамінасамрэчнебылітакімінапружанымі,якапісваюцьулітаратуры.МаціСуціналіставаласязсынамііншымідзецьмідасамайсмерці.АпублікаваныканвертпісьмаўПарыжсыну,стараннападпісаныпаруску«СараСуціна».Хаімпісаўісёстрам.
Наогулбеднасцьсям’іСуціныхнекалькіперабольшана:ХаіммеўмагчымасцьвучыццаіўмалявальнайшколеКругераўМенску,іўмастацкай—увільні,назаробакрэтушорамогдазволіцьсабеправесцівакацыінаБалтыцы,запрасіцьналетаўбацькоўскуюхатусвайгопрыяцеляМіхаілаКікоіна,зняцьпамяшканнепадмайстэрнюўСмілавічах.
Ву лі ца ў Смі ла ві чах. фо та зды мак 1918 го да.
Ке нэт Гро гер, траюрадны пляменнік Суціна, у Смі ла ві чах.
ні на Цукерман (ферапонтава), пля мен ні ца Суціна.
з ка
лек ц
ыі у
лад
зім
іра
ліх
адзе
дав
а.
47мАСтАЦтВА ЖНІВЕНЬ 2013
аўтар вы каз вае ўдзяч насць ні не фе ра пон та вай і ке нэ ту гро ге ру за прад стаў ле ныя да ку мен ты з архі ва ся м’і.
Зканца1920хгадоўёнужоканчатковапрыжыўсяўПарыжы:паслякуплі 52хкарцінамерыканскімкалекцыянерамБарнсаміўзлётукоштунаяготворынабыўвілу,завёўмашынузасабістымшафёрам,стаўвыглядацьякдэндзі.
Паслясмерцібацькіўсярэдзіне1930х,мяркуючыпаапублікаванымлісцеягомалодшайсястрыЭтэлі,якаяцяжкахварэланадыябет,Суцінпасылаўгрошымаціісястры,паведамляўпрасваюхваробу—пакутлівуюязвустраўніка.
Этэль,якаяў1927годзевыйшлазамужзаслужбоўцаСмілавіцкагасельскагасаветаШаломацукермана,пісалаямунаідышу1935м:«...я,моймужінашамаленькаядарагаядачушкаНаума,мыўсеразамзнаходзімсяпобачзмамай.Нашбацькапамёр,нашбратянкельтаксамапамёр.Мыяксляпыяавечкіўгэтымсвеце.Зараз,дарагібрат,тыдлянаспраменьсвятла,тыробішнашазмрочнаежыццёсвятлей,тыасвятляешусё.
Тваенавінынамдадаюцьсілыжыць.Мывечнабудземпамятацьпадарунак,якітынамзрабіў.Маманамтаксамадалатрохігрошай...іязмаглатрохіпаклапаціццапрасябе...Зараз,дарагібрат,усянадзеятолькінацябе;язвяртаюсядацябе,боўмяненямаіншагавыйсця...тысамыблізкічалавек,якомуямагураспавесціпрасваебеды...
Дарагібрат,мневельміцяжкапрасіць,але,калібтымогмнетрохідапамагчыграшыма,усёсваёжыццёябпамятала,штотыбыўмаімвыратавальнікам...».Этэль(Этка)памерлааднаступстваўдыябетуў36гадовымузросце.ШасцігадоваяНаума (Ніна) іпадгадаванаяФаіназасталіся збацькампадапекайхатняйработніцы—рускайжанчыны,буфетчыцыНаталлі,якаяіхфактычнаівыхавала.
Доўгічаслічылася,штосям’яСуціназагінулаўгетаў1941годзе.ПаводлезвестакНіныФерапонтавай,гэтанетак.Бацькапамёру1932годзе;маціпасляягосмерціжылаўхацемалодшайдачкіЭтэль,дзеіпамерлаў1938годзе.Усеяныпахаванынамясцовыхмогілках.Знайсцііхмагілынеўдалося.
СваякіСуцінаііхдзеціздолелісвоечасоваэвакуяваццасаСмілавічдзякуючыШаломуцукерману,штоправільнаацаніўстановішчаіпаспеўперавезціблізкіхсаСмілавічупершыяднівайны.УгадывялікайАйчыннайсям’яСуціныхжылаўКіргізіі,дзеціГірша—ваУзбекістане.
Наума—НінаАляксандраўнаФерапонтава—цяпержывеўМінску.янаўсёжыццёпрапрацаваланашвейнайфабрыцы.Памяць11гадовайдзяўчынкізахавала інтэр’ерхатыбабуліСарысастаройшвейнаймашынкайіземлянойпадлогай.
Такімчынам,апошніяданыяпераканальнаразвейваюцьраспаўсюджаныміф,штоСуцін,з’ехаўшыўПарыж,забыўсяпраРадзімуіпакінутыхтамсваякоў.
Лёсраскідаўсям’юмастакапарозныхкраінахікантынентах.УСмілавічахпраСуцінанагадваюцьтолькістарыяяўрэйскіямогілкі,наякіхляжацьпяцёрачленаўягосям’і,вуліцаРэспубліканская(былаяМінская),наякойстаяладраўлянаяхатабацькоў,дынекалькідраўляныххатпачаткуХХстагоддзя.Аднузтакіххат—уТатарскайслабадзе—наватхацеўнабыцьМаркРастэліні,дырэктарПарыжскайпінакатэкі:лепшагамесцадлямузеяСуцінанепрыдумаеш...
АпакульуСмілавічынарадзімупродкаўіўадзіныўсвецемузейіхзнакамітагасваякапрыязджаюцьііншыянашчадкіСуціных:уліпені2013годамогілкііэкспазіцыюнаведаліАльбертіГілерПлаксысаЗША.ПрабабкаАльбертаПлаксабылароднайсястроймаціСуціна,ціягоцёткай.СынАльбертаГілератрымоўваемастацкуюадукацыюівучыццадызайну.
Застаеццанадзея ўбачыцьфатаграфіі сям’іСуціна, якіяналежацьДораціКоген,пляменніцымастака ў ЗША, ідакументыз сямейнагаархіваПлаксаў,атрымацькопіілістоўХаіма,адрасаваныхсястрыМэры.Гэтыяматэрыялыдагэтульнеапублікаваны.
міхаіл Кі ко ін. Хаім Суцін. малюнак. 1920.
Хаім Суцін. ева. Алей. 1928.
з ка
р па р
а ты
ў най
ка л
ек цы
і бел
газ п
рам
бан ка
.
з н а к і ч а с уs u mm a r y
героіпрацыіпростачалавек
л ю Д М І л А Г Р А М ы к А
мяр ку ючы па пуб лі ка цы ях ча со пі са «мас тац тва бе ла ру сі», у 1983 годзе час лет ніх ад па чын каў ні ко ль кі не па ўплы ваў на твор чую актыў насць тэ атра ль ных дзея чаў. па сля аб на-ро да ван ня па ста но вы ЦК КпСС «Аб ра бо це парт ыйнай арга ні за цыі бе ла рус ка га дзяр жаў на га тэ атра імя янкі Ку па лы» ў ка лек ты вах усё пры во дзі ла ся ў ад па вед насць з ра шэн ня мі парт ыі і ўра да.
УкулуарахсакратарпартыйнайарганізацыіКупалаўскагатэатранароднаяартысткаБССРЛіліяДавідовічусхваляванаінефармальнараспавядалапрасустрэчызпартыйнымкіраўніцтвамуМаскве.Напытанне,чамудляпаказальнагавыступунасаюзнымузроўнібыўабраныменавітаТэатрімяянкіКупалы,адказваліпарознаму.Хоцьупрынцыпесітуацыябылазразумелая.Анастаронках«МастацтваБеларусі»з’явіўсяцэлышэрагпублікацый—водгукінападзею.Уабмеркаваннібраліўдзелнародныя,заслужаныя,простаартысткаірэжысёрсамадзейнагатэатра,народнымастак.Штоадметна,вялікаяколькасцьправільныхінапышлівыхслоўпрасцэнічныятворы,дзе«наасновеленінскіхпрынцыпаўпартыйнасціінароднасціяркаіпераканальнаадлюстроўваеццанашарэчаіснасць,пераемнасцьрэвалюцыйныхіпрацоўныхтрадыцыйнарода»,—незасланялапытанняўмастацкасці.Пільнаяўваганадаваласятворчасцібеларускіхдраматургаў,акцёрыўзнімалісянасамывысокіп’едэстал,фармальныяпастановачныяпошукі,прыякіх«артыстуадводзіццасціплаяролядэталіўскладанайканструкцыі,якую“манціруюць”здапамогайсвятла,тэмпарытмаў,умоўныхдэкарацый,авобразнаевырашэннегубляеццаўмудрагелістыхсцэнічныхшарадах»,рэзкаасуджаліся.
Збольшайзачвэрцьстагоддзяадлегласціагульнаясітуацыяўяўляеццанеадназначнай.Тэатральнаясупольнасцьрэзкарэагуенаслова«эксперымент».Алежуэпоху,якаявызначаласяпастаяннымідэалагічнымціскам,галоўнымклопатамсцэнічныхдзеячаўробіцца«сучасныгерой»,агалоўнымпытаннем—тое,
наколькісцэнічныятворысугучныячасу.АртыкулРычардаСмольскага,апублікаваныў«МастацтвеБеларусі»№8якводгукнапастановуцККПСС,называецца«Упошукахгероя».Многімспектаклям,якіяўіманалізуюццаікрытыкуюцца,неўласціваяідэалагічнаярэфлексія.яныхутчэйпрасякнутыяўвагайдазвычайнагачалавека,ягоныхштодзённыхпраблем.Менавітаўгэтыперыядз’яўляюцца«Хуткіяцягнікі»АленыПаповайувіцебску,«Развітаннеўчэрвені»АляксандравампілаваўБрэсце,«ФантазііФарацьева»АлыСакаловайуМінскуўРускімтэатры.Праўда,існаваўяшчэадзінпластспектакляўна«вытворчуютэму»,дзедухоўнасцьгерояўвызначаласяпершзаўсёадносінамідапрацы.Аленаваттакіясцэнічныятворынеўнікалівострыхнадзённыхпраблем,ідэйныхсутычакпаміжгероямі.Разамздраматургамітэатрупартазаймаўсясацыяльныміпраблемамі,разглядаўчалавекаяквядучуюдэтальдзяржаўнагамеханізма,алежімкнуўсяабавязкованапоўніцьсэнсамягонаеіснаванне.Угэтымшэрагу«Сталявары»ГенадзяБокарава(ТэатрімяякубаКоласа),«Пратаколаднагопасяджэння»АляксандраГельмана(ТэатрімяянкіКупалы),«Трывога»і«Соль»АлесяПетрашкевіча(РускітэатрімяМ.Горкага).
Асобнуюнішузаймаліспектаклі,створаныяпаводлевыдатнайлітаратуры,напоўненыяфіласофскімгучаннем,якіяпамастацкіхвартасцяхнемагчымабылопаставіцьпадсумненне.Гэта«Святаясвятых»іонаДруцэі«Законвечнасці»НадараДумбадзэўКупалаўскімтэатры.
Тагачасныяпастаноўкіна«вытворчуютэму»цяпермногіялічацькан’юнктурнымі.Сённянаўрадціхтовозьмеццаставіцьспектакліпраўзаемаадносіныўпрацоўнымкалектыве.Хібаштоўцэнтрыўвагіапынеццаэкстравагантныістылёваабгрунтаваны«офісныпланктон».Месцаспектакляў,якіянекаліімкнуліся«ўнесцісвойпазітыўныўкладувырашэннескладаныхпраблем,штостаяцьперадсучаснікам»,паспяховазаймаюцькамедыі.Таксамакан’юнктура,толькінаадварот.Увызваленымадмаральныхабавязкаўпоглядзенажыццёяскравапрасочваеццановыпасыл:«Усёнапродаж».
The August issue of Mastactva magazine opens with a series of publications under the Artefacts rubric. The notable events that have recently taken place in the cultural life of Belarus are discussed by: Siar-gei Kharewski (Dzianis Ramaniuk’s photo exhibi-tion Blue-eyed Belarus at the National Art Muse-um, p.4), Tattsiana Mushynskaya (project Seasons: Familiar and Mysterious — presentation of the grad-uation projects of the Choreography Department students of the Belarusian State Art and Culture University, p.6), Valery Kaltygin (eleventh interna-tional open-air exhibition of ceramists Art-Zhyzal near Babruisk, p.8), Liudmila Gramyka (premiere of the performance To Flee From Elsinore, or Ham-let the Wrong Way Round at the Republican Theatre of Belarusian Dramaturgy, p.10), Natallia Stsiazh-ko (new documentary films of the spouse directors Viktar Asliuk and Volha Dashuk, p.12), Volha Bry-lon (Igar Palivoda’s vocal cycle The Jolly Beggars to Robert Burns’ poetry was again performed thirty years later, p.14), Liubow Gawryliuk (Aliaksander Zabawchyk’s exhibition The Human at the Muse-um of Contemporary Visual Arts, p.16).
The Dramatis Personae rubric introduces Uladzi-mir Ivanow, chief choreographer of the Belarusian State Music Theatre (He Who Always Dances, p.18; interviewed by Tattsiana Mushynskaya).
The following materials are published under the Discourse rubric.
Tattsiana Garanskaya shares her thoughts in connection with the Republican painting exhibi-tion «Project», which was held at the Minsk Pal-ace of Art (Realness of Emptiness, p.22).
Natallia Agafonava reviews the stages of the creative work of BelVideoCentre — a documentary film studio, which was created in April 1989 (Both Portrait and Drama, p. 26).
Alesia Bieliaviets, hostess of the Art Studio ru-bric, invites the reader to visit Ivan Misko, People’s Artist of Belarus, who is primarily known for his nu-merous works related to outer space (Beyond the Terrestrial Boundaries, p. 30).
Two publications appear under the Parallels ru-bric. Aliaksey Gubaraw’s article is about the nota-ble events in the cultural life of Prague. It dwells upon the 6th Prague Biennale of Contemporary Art and the winners of the Czech section of the compe-tition ESSL ART AWARD (The Czech Summer with a Shade of Art, p.36).
Liudmila Gramyka offers an interview with Dmitry Volkostrelov, a young and already well-known director from St Petersburg, who has been fruitfully co-operating with the Belarusian dra-matist Pavel Prazhko and is going to present at the international theatre forum Teart a produc-tion of his play The Lonely Hockey Player (The Pri-vate Space, p.40).
The Cultural Layer rubric carries the research of the scholar of art Nadzieya Usava on the family re-lations of the world famous painter Chaim Soutine (From Smilavichy — Into the Wide World, p.44).
The issue closes with the Marks of Time ru-bric. Traditionally, thirty-year-old publications of the Mastactva Belarusi magazine are revisited and some important events in the cultural life of Be-larus of that time are reviewed. The author is Li-udmila Gramyka (Heroes of Labour and Just a Hu-man Being, p. 48). ф
о та
з ар
хів
а «м
аста
цтв
а».
«пра та кол ад на го па ся джэн ня» Аляк сан дра Ге ль ма на.тэ атр імя янкі Ку па лы.
«Свя тая свя тых» іо на дру цэ.Генадзь Гарбук (Кэлін Абабій).тэ атр імя янкі Ку па лы.
«летась у чулімску» Аляк сан дра Вам пі ла ва.тэ атр імя яку ба Ко ла са.
барыс Герлаван. эскіз дэкарацыі спектакля «закон вечнасці» надара думбадзэ.тэ атр імя янкі Ку па лы.
«Ста ля ва ры» Ге на дзя бо ка ра ва.леанід трушко (лагуцін), яўген Шыпіла (Хромаў).тэ атр імя яку ба Ко ла са.
«фан та зіі фа ра ць ева» Алы Са ка ло вай.Аляксандр ткачонак (фа ра ць еў). рус кі тэ атр імя м.Гор ка га.
«Соль» Але ся пет раш ке ві ча.Юрый Сідараў(Хазяінаў), леанід Крук (іван). рус кі тэ атр імя м.Гор ка га.
індэКС 74958. КошТ 30 000 рУБЛёў.
Ба рыс Лу цэн ка зноў звяр нуў ся да п’есы Андрэя Ма ка ёнка «За цю ка ны апос тал».
Спек такль На цы яна ль на га дра ма тыч на га тэ атра імя М.Гор ка га, прэм’ера яко га ад бы ла ся на пры кан цы
се зо на, мае на зву «Ара кул?..», жанр акрэс ле ны як му зы ч ная ся мей ная тра гі ка ме дыя.
Кам па зі тар Аляк сей Ера нь коў. Сцэ наг ра фія Ве ні ямі на Мар ша ка. Га лоў ную ро лю — Сы на —
вы кон вае Ула дзі мір Гло таў. Сярод са мых яркіх ура жан няў — ра бо та гэ та га акцё ра.Рэ цэн зію на спек такль чы тай це ў ад ным
з блі жэй шых ну ма роў.
фота аляксандра дзмітрыева.