ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΗΣ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΤΗ …6lyk-amarous.att.sch.gr/portal/images/EKP_YLIKO/A_LYKEIOY/bio bk... · ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΚΕΝΤΡΟ ΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΗΣ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΘΕΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΑΘΗΝΑ 2000

2

Οµάδα σύνταξης

Συντονίστρια: ∆ρ. Μουτζούρη-Μανούσου Ειρήνη, Σχ. Σύµβουλος ΠΕ4 Μέλη: ∆ρ.Ανδριώτης Μιχαήλ Αρµαγανίδης Απόστολος Γκούβρα Μαριάννα ∆ρ.Λάκκα Λαοκρατία Παυλίδης Γεώργιος

Copyright (C) 2000: Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας Αδριανού 91, 105 56 Αθήνα

Απαγορεύεται η αναδηµοσίευση ή ανατύπωση ή φωτοτύπηση µέρους ή όλου του παρόντος βιβλίου, καθώς και η χρησιµοποίηση των ερωτήσεων, ασκήσεων και προβληµάτων που περιέχονται σ αυτό σε σχολικά βοηθήµατα ή για οποιοδήποτε άλλο σκοπό, χωρίς τη γραπτή άδεια του Κέντρου Εκπαιδευτικής Έρευνας.

3

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ....................................................................................................5 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ......................................................................7

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Από το Κύτταρο στον Οργανισµό ...................................... 9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Πεπτικό Σύστηµα ............................................................ 15

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Κυκλοφορικό Σύστηµα .................................................... 25

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Λεµφικό Σύστηµα ............................................................ 34

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Αναπνοή ......................................................................... 39

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Απέκκριση και Ωσµωρρύθµιση ....................................... 46

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Ερειστικό Σύστηµα ......................................................... 53

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 Μυϊκό Σύστηµα ............................................................... 59

4

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 Νευρικό Σύστηµα ............................................................ 65

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 Αισθητήρια Όργανα Αισθήσεις .................................... 75

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 Ενδοκρινείς Αδένες ......................................................... 84

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12 Αναπαραγωγή - Ανάπτυξη ............................................... 89

5

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Με τα τελευταία βιβλία αξιολόγησης των µαθητών, που πρόκειται να

δηµοσιευθούν στις αρχές του 2000, ολοκληρώνεται µια σηµαντική προσπάθεια του Κέντρου Εκπαιδευτικής Έρευνας, στόχος της οποίας ήταν η εκπόνηση και διάδοση νέων µεθόδων αξιολόγησης των µαθητών του Ενιαίου Λυκείου. Στο πλαίσιό της εκπονήθηκαν τα τρία τελευταία χρόνια δεκάδες βιβλίων που καλύπτουν το σύνολο σχεδόν των µαθηµάτων, τα οποία διδάσκονται στο Λύκειο. Τα βιβλία αυτά περιέχουν οδηγίες µεθοδολογίας σχετικές µε την αξιολόγηση των µαθητών, παραδείγµατα ερωτήσεων διαφόρων τύπων, υποδείγµατα εξεταστικών δοκιµασιών, θέµατα συνθετικών - δηµιουργικών εργασιών και άλλα χρήσιµα στοιχεία για τους εκπαιδευτικούς. Το έντυπο αυτό υλικό συνοδεύτηκε από την παραγωγή ανάλογου

ηλεκτρονικού υλικού, από τη δηµιουργία Τράπεζας Θεµάτων και από πολυάριθµες επιµορφωτικές δραστηριότητες σχετικές µε την αξιολόγηση των µαθητών. Η παραπάνω προσπάθεια δεν είχε σκοπό να επιβάλει ένα συγκεκριµένο

τρόπο αξιολόγησης ούτε να αυξήσει το φόρτο εργασίας διδασκόντων και διδασκοµένων, όπως ισχυρίστηκαν ορισµένοι. Επιδίωξε να ενηµερώσει τους καθηγητές για τις σύγχρονες εξεταστικές µεθόδους, να τους δώσει πρακτικά παραδείγµατα εφαρµογής τους, να τους προβληµατίσει γύρω από τα θέµατα αυτά και να τους παράσχει ερεθίσµατα για αυτοµόρφωση. Πιστεύουµε ότι µε το έργο µας συµβάλαµε στη διεύρυνση της δυνατότητας των διδασκόντων να επιλέγουν οι ίδιοι τη µέθοδο που θεωρούν πιο κατάλληλη για την αξιολόγηση των µαθητών τους και βοηθήσαµε στην αύξηση της παιδαγωγικής τους αυτονοµίας. Πεποίθησή µας είναι πως όλα αυτά άλλαξαν το τοπίο στον τοµέα της

αξιολόγησης των µαθητών του Ενιαίου Λυκείου, έφεραν νέο πνεύµα και άρχισαν να τροποποιούν σταδιακά ξεπερασµένες αντιλήψεις και τακτικές που κυριάρχησαν επί πολλά χρόνια στο Ελληνικό σχολείο. Τα θετικά σχόλια που εκφράστηκαν από το σύνολο σχεδόν των επιστηµονικών και εκπαιδευτικών φορέων για τα θέµατα των εξετάσεων του περασµένου Ιουνίου, τα οποία

6

διαµορφώθηκαν µε βάση το πνεύµα και τη µεθοδολογία της αντίστοιχης εργασίας του Κ.Ε.Ε., επιβεβαιώνουν όσα προαναφέρθηκαν. Η κριτική που είχε αρχικά ασκηθεί για το έργο µας περιορίζεται συνεχώς,

ενώ αυξάνει καθηµερινά η αποδοχή του από την εκπαιδευτική κοινότητα και η αναγνώρισή του. Σ αυτό συνέβαλε ασφαλώς και η βελτίωση του υποστηρικτικού υλικού που παράγεται από το Κ.Ε.Ε., η οποία οφείλεται, µεταξύ άλλων, και στις παρατηρήσεις και υποδείξεις των διδασκόντων στα Ενιαία Λύκεια. Η συνειδητοποίηση, τέλος, του τρόπου µε τον οποίο πρέπει να χρησιµοποιείται το υλικό αυτό στη διδακτική πράξη και ο περιορισµός των σφαλµάτων που διαπράχθηκαν στην αρχή (µηχανική αναπαραγωγή πλήθους ερωτήσεων, υπέρµετρη αύξηση της εργασίας των µαθητών, απουσία εναλλακτικών τρόπων αξιολόγησης κτλ.) οδήγησαν σε πολύ θετικά αποτελέσµατα, τα οποία όσο περνά ο καιρός θα γίνονται εµφανέστερα. Η διαπίστωση αυτή µας ενισχύει να συνεχίσουµε την προσπάθειά µας και να

την επεκτείνουµε, εκπονώντας ανάλογο υλικό και για άλλες εκπαιδευτικές βαθµίδες, εφόσον εξασφαλιστούν οι απαραίτητες οικονοµικές και λοιπές προϋποθέσεις. Τελειώνοντας, επιθυµώ να ευχαριστήσω όλους τους συνεργάτες µου στο

Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας, οι οποίοι εργάστηκαν αφιλοκερδώς, µε αφοσίωση και σπάνιο ζήλο και επιτέλεσαν κάτω από δύσκολες συνθήκες σηµαντικό έργο. Ευχαριστώ ακόµη όλους τους εκπαιδευτικούς που µε ποικίλους τρόπους στήριξαν την προσπάθειά µας και βοήθησαν στην επιτυχία της. Ξέχωρες ευχαριστίες θα ήθελα να απευθύνω στις δακτυλογράφους του Κ.Ε.Ε, στο τεχνικό προσωπικό του, στον Προϊστάµενο της Γραµµατείας του κ. Γεώργιο Κορκόντζηλα και στους εκδότες που συνεργάστηκαν µαζί µας από το 1997 µέχρι σήµερα.

Αθήνα, ∆εκέµβριος 1999

Καθηγητής Μιχάλης Κασσωτάκης Πρόεδρος του ∆.Σ. του Κ.Ε.Ε.

7

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αγαπητοί Συνάδελφοι,

Η οµάδα εργασίας για την αξιολόγηση των µαθητών της Β΄ Λυκείου στη Βιολογία Θετικής Κατεύθυνσης ασχολήθηκε µε τη σύνταξη των ερωτήσεων και την ανάπτυξη κριτηρίων αξιολόγησης σύµφωνα µε το νέο Προεδρικό ∆ιάταγµα.

Οι ερωτήσεις, που περιλαµβάνονται στον οδηγό, αναφέρονται στο σύνολο της προβλεπόµενης από το αναλυτικό πρόγραµµα διδακτέας ύλης και είναι κλειστού τύπου, ανοικτού τύπου (σύντοµης ανάπτυξης αλλά και δοκιµιακού τύπου), προβλήµατα και µικρές εργασίες. Οι ερωτήσεις αυτές καλύπτουν όλο το φάσµα της προβλεπόµενης ύλης και όλα τα επίπεδα δυσκολίας µε σκοπό να τις χρησιµοποιήσετε για να δοµήσετε τα δικά σας κριτήρια αξιολόγησης ανάλογα µε τον τρόπο διδασκαλίας σας και το επίπεδο των µαθητών σας.

Με την ελπίδα ότι η προσπάθεια που κάναµε θα αποδειχθεί χρήσιµη για σας, περιµένουµε τις παρατηρήσεις και τις υποδείξεις σας στο Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας (µε την ένδειξη «για την οµάδα της Βιολογίας»)

∆ιεύθυνση: Αδριανού 91, Τ.Κ. 10556 Τηλ.: 3315495-8, Fax: 3315493. Η Οµάδα Εργασίας

8

9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Από το Κύτταρο στον Οργανισµό

Α. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ

Να βάλετε σε κύκλο το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση ή στη φράση που συµπληρώνει σωστά την πρόταση:

1. Στον ανθρώπινο οργανισµό α. όλα τα κύτταρα έχουν το ίδιο σχήµα και την ίδια λειτουργία β. υπάρχουν κύτταρα µε το ίδιο σχήµα και την ίδια λειτουργία γ. κάθε όργανο αποτελείται από κύτταρα του ίδιου σχήµατος δ. όλα τα κύτταρα έχουν το ίδιο σχήµα και διαφορετική λειτουργία.

2. Ο φάρυγγας, o οισοφάγος, το στοµάχι, το λεπτό και το παχύ έντερο αποτελούν όλα µαζί α. έναν ιστό β. ένα όργανο γ. έναν οργανισµό δ. ένα σύστηµα οργάνων.

3. Κύτταρα όµοια µορφολογικά και λειτουργικά αποτελούν α. ένα όργανο β. ένα ιστό γ. ένα οργανισµό δ. ένα σύστηµα οργάνων.

4. Ο ρόλος του επιθηλιακού ιστού α. είναι προστατευτικός β. σχετίζεται µε την απορρόφηση ουσιών γ. σχετίζεται µε την παραγωγή ουσιών δ. εκφράζεται µε τα α, β και γ.

10

5. Το αίµα είναι α. µυϊκός ιστός β. συνδετικός ιστός γ. επιθηλιακός ιστός δ. νευρικός ιστός.

6. Το σύστηµα, που συντονίζει όλες τις λειτουργίες του οργανισµού, είναι α. το νευρικό β. το πεπτικό γ. το αναπνευστικό δ. το κυκλοφορικό.

7. Οι αδένες α. συµβάλλουν στην απορρόφηση ορισµένων ουσιών β. προστατεύουν εξωτερικές επιφάνειες γ. παράγουν και εκκρίνουν διάφορες ουσίες δ. αποτελούνται µόνο από όµοια κύτταρα.

Να χαρακτηρίσετε µε Σ (σωστό) ή µε Λ (λάθος) τις παρακάτω προτάσεις:

1. Στα τοιχώµατα της καρδιάς βρίσκονται ατρακτοειδείς µυϊκές ίνες, που υπακούουν στη θέλησή µας. ( )

2. Υπάρχουν κύτταρα, που ανήκουν στον ίδιο ιστό αλλά έχουν διαφορετική µορφολογία. ( )

3. Οι αδένες είναι ένα σύνολο κυττάρων διαµέσου των οποίων γίνεται η απορρόφηση ουσιών. ( )

4. Το ανθρώπινο σώµα αποτελείται από πολλά συστήµατα, τα οποία συνεργάζονται µεταξύ τους. ( )

5. Το αίµα περιέχει κύτταρα, που έχουν όλα το ίδιο σχήµα και εκτελούν την ίδια λειτουργία. ( )

6. Το ερειστικό σύστηµα συντονίζει όλες τις λειτουργίες του σώµατος. ( )

11

Να αντιστοιχίσετε τους όρους που αναγράφονται στη στήλη Ι µε τις έννοιες ή τις φράσεις που αναγράφονται στη στήλη ΙΙ. Για το σκοπό αυτό να γράψετε δίπλα από κάθε γράµµα της στήλης Ι τον αριθµό που ταιριάζει από τη στήλη ΙΙ (π.χ. Α-1)

1. Ι

Α. ......... Κύτταρο

Β. ......... Σύστηµα οργάνων

Γ. ......... Όργανο

∆. ......... Οργανισµός

Ε. ......... Ιστός

ΙΙ

1. αποτελείται από διαφορετικούς ιστούς

2. βασική δοµική και λειτουργική µονάδα των οργανισµών

3. άθροισµα κυττάρων µε ίδια λειτουργία

4. όργανα που συνεργάζονται για την πραγµατοποίηση µιας λειτουργίας

2.

Ι

Α. ......... Μυϊκές ίνες

Β. ......... Χονδροβλάστες

Γ. ......... Νευρώνες

∆. ......... Λιποκύτταρα

ΙΙ

1. νευρικός ιστός

2. επιθηλιακός ιστός

3. οστίτης ιστός

4. µυϊκός ιστός

5. συνδετικός ιστός Να αντιστοιχίσετε κατάλληλα τα γράµµατα της πρώτης, της δεύτερης και της τρίτης στήλης. α. Σκελετικός

µυϊκός ιστός δ. Κυλινδρικές µυϊκές ίνες µε γραµµώσεις

ζ. ∆εν υπακούουν στη θέλησή µας

β. Καρδιακός µυϊκός ιστός

ε. Ατρακτοειδείς µυϊκές ίνες

η. Υπακούουν στη θέλησή µας

γ. Λείος µυϊκός ιστός

12

Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΤΥΠΟΥ

Να χρησιµοποιήσετε σωστά τους παρακάτω όρους διατυπώνοντας από µια πρόταση που να εκφράζει την έννοια κάθε όρου.

διαφοροποίηση αδένας επιθηλιακός ιστός ερειστικός ιστός σύστηµα οργάνων νευρικός ιστός

Να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις µε µια παράγραφο

(20-40 λέξεις): 1. Πότε ο επιθηλιακός ιστός µπορεί να χαρακτηριστεί ως αδένας; 2. Ο νευρικός ιστός αποτελείται από δύο διαφορετικούς τύπους κυττάρων. Πώς ονοµάζονται και ποιες είναι οι λειτουργίες τους;

3. Να ονοµάσετε τα βασικά συστήµατα του ανθρώπινου οργανισµού. 4. Ποιος είναι ο ρόλος του επιθηλιακού ιστού; 5. Ποια είναι η βασική λειτουργία που εκτελούν τα κύτταρα του µυϊκού ιστού; 6. Να γράψετε τρεις διαφορές (που υπάρχουν) µεταξύ των µυϊκών και των επιθηλιακών κυττάρων.

7. Σε ποιες κατηγορίες χωρίζονται οι αδένες του ανθρώπινου οργανισµού και µε τι κριτήρια; Να γράψετε από ένα παράδειγµα για κάθε κατηγορία.

8. Είναι δυνατόν σε έναν ιστό να υπάρχουν διαφορετικά είδη κυττάρων, τα οποία όµως να συµµετέχουν στην ίδια λειτουργία; Να τεκµηριώσετε την απάντησή σας χρησιµοποιώντας κατάλληλο παράδειγµα.

13

Γ. ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

Παράδειγµα ωριαίου κριτηρίου αξιολόγησης Αντικείµενο εξέτασης: Από το κύτταρο στον οργανισµό Στόχοι που ελέγχονται: Ανάκληση γνώσεων, κατανόηση, κριτική σκέψη

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΘΗΤΗ Επώνυµο: .. Όνοµα: .............................................. Τάξη: . Τµήµα: Μάθηµα: ....... Ηµεροµηνία: .

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Να βάλετε σε κύκλο το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση ή στη φράση που συµπληρώνει σωστά την πρόταση:

• Ο φάρυγγας, ο οισοφάγος, το στοµάχι, το λεπτό και παχύ έντερο αποτελούν όλα µαζί α. έναν ιστό β. έναν οργανισµό γ. ένα σύστηµα οργάνων δ. ένα όργανο.

• Το σύστηµα, που συντονίζει όλες τις λειτουργίες του οργανισµού, είναι α. το νευρικό β. το πεπτικό γ. το αναπνευστικό δ. το κυκλοφοριακό.

Μονάδες 2

14

2. Να χαρακτηρίσετε µε Σ (σωστό) ή µε Λ (λάθος) τις παρακάτω προτάσεις: • Το ερειστικό σύστηµα συντονίζει όλες τις λειτουργίες του σώµατος. ( )

• Το αίµα περιέχει κύτταρα, που έχουν όλα το ίδιο σχήµα και εκτελούν την ίδια λειτουργία. ( )

• Ένας ιστός αποτελείται από όµοια κύτταρα, τα οποία συµµετέχουν όλα στην ίδια λειτουργία. ( )

Μονάδες 3 3. Να συµπληρώσετε µε τους κατάλληλους όρους τα κενά στις παρακάτω προτάσεις:

• Ο νευρικός ιστός αποτελείται από 2 κατηγορίες κυττάρων ...................... και ....................... .

• Οι αδένες, που εκκρίνουν τα προϊόντα τους απ ευθείας στο αίµα, ονοµάζονται ...................... .

• Το αίµα περιέχει τρία είδη κυττάρων ......................, ........................ και αιµοπετάλια.

Μονάδες 3 4. Να απαντήσετε σύντοµα σε καθεµία από τις παρακάτω ερωτήσεις: • Σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται οι αδένες του ανθρώπινου οργανισµού και

µε τι κριτήρια; Να γράψετε από ένα παράδειγµα για κάθε κατηγορία. • Ποιος είναι ο ρόλος του ερειστικού ιστού και σε ποιες κατηγορίες διακρίνεται; • Να εξηγήσετε γιατί το νευρικό σύστηµα µαζί µε το σύστηµα των ενδοκρινών αδένων ρυθµίζουν και συντονίζουν όλες τις λειτουργίες του σώµατος.

Μονάδες 12

15

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Πεπτικό Σύστηµα



1. Πέψη είναι α. η είσοδος θρεπτικών ουσιών στον οργανισµό β. η αποβολή των άχρηστων ουσιών γ. η κατεργασία των τροφών για να απορροφηθούν οι θρεπτικές ουσίες δ. η σύνθεση µεγαλοµορίων από µικρότερα µόρια.

2. Η βασική ουσία που περιέχει το σάλιο είναι α. η πεψίνη β. η αµυλάση γ. η λεκιθίνη δ. η βλέννα.

3. Το σάλιο, που εκκρίνεται από τους σιελογόνους αδένες, α. διασπά το άµυλο σε απλούστερους υδατάνθρακες β. περιέχει την ουσία αδαµαντίνη που κάνει τα δόντια σκληρά γ. επηρεάζει την περισταλτική κίνηση του εντέρου δ. περιέχει ορµόνη που βοηθάει την µετακίνηση της επιγλωττίδας.

16

4. Στο παχύ έντερο γίνεται α. προσωρινή αποθήκευση άπεπτων τροφών β. παραγωγή ενζύµων από τους αδένες του γ. απορρόφηση βιταµινών από τις λάχνες του δ. διάσπαση πρωτεϊνών από την καρβοξυπεπτιδάση.

5. Η χολή περιέχει α. πρωτεΐνες β. γλυκογόνο γ. χρωστικές δ. ένζυµα.

6. Στο λεπτό έντερο α. εκκρίνεται το υδροχλωρικό οξύ από το πάγκρεας β. εξουδετερώνεται το υδροχλωρικό οξύ από το NaHCO3 γ. ενεργοποιείται το υδροχλωρικό οξύ από το πεψινογόνο δ. το υδροχλωρικό οξύ απορροφάται µαζί µε τη χολή από τις λάχνες.

7. Στο ήπαρ γίνονται πολλές και σηµαντικές λειτουργίες όπως α. φιλτράρισµα του νερού από τις άχρηστες ουσίες β. αποθήκευση γλυκόζης µε την µορφή γλυκογόνου γ. διάσπαση λιπών από τα χολικά άλατα δ. παραγωγή βλέννας από τα ηπατικά κύτταρα.

8. Το ένζυµο λυσοζύµη στο σάλιο α. διαστέλλει την φαρυγγική κοιλότητα β. βοηθάει στο σχηµατισµό του βλωµού γ. καταστρέφει τους µικροοργανισµούς δ. διασπά το άµυλο.

17

9. Η ορµόνη ινσουλίνη, που παράγεται στο πάγκρεας, ρυθµίζει α. την παραγωγή αµινοξέων β. τη διάσπαση των λιπών γ. τον καταβολισµό των πρωτεϊνών δ. τη µετατροπή του γλυκογόνου σε γλυκόζη και αντίστροφα.

10. Οι βιταµίνες είναι οργανικές ενώσεις, που

α. παράγονται από ενδοκρινείς αδένες β. τις προσλαµβάνουµε µε τις τροφές γ. παράγονται στο στοµάχι δ. βρίσκονται µόνο στις ζωικές τροφές.


1. Στη χοληδόχο κύστη γίνεται η γαλακτωµατοποίηση των λιπών. ( ) 2. Στο ήπαρ γίνεται η παραγωγή της χολής. ( ) 3. Στο πάγκρεας γίνεται διάσπαση πρωτεϊνών. ( ) 4. Στο πάγκρεας παράγονται ένζυµα. ( ) 5. Πριν τη διάσπαση των λιπών γίνεται η γαλακτωµατοποίησή τους στο δωδεκαδάκτυλο. ( )

6. Οι βιταµίνες παράγονται από ειδικά οργανίδια του κυττάρου. ( ) 7. Το παχύ έντερο έχει µεγαλύτερο µήκος από το λεπτό. ( ) 8. Τα λίπη διασπώνται σε µικρότερα µόρια τα αµινοξέα. ( ) 9. Η χολή παράγεται στη χοληδόχο κύστη. ( ) 10. Με τη δράση κατάλληλων ενζύµων τα λίπη µετατρέπονται

σε λιπαρά οξέα και µονογλυκερίδια. ( ) 11. Μεταβολισµός σηµαίνει διάσπαση οργανικών µορίων. ( ) 12. Με τον αναβολισµό γίνεται σύνθεση οργανικών µορίων

από απλούστερα µόρια. ( ) 13. Η πέψη των λιπών γίνεται κυρίως στο λεπτό έντερο από

το ένζυµο παγκρεατική λιπάση. ( )

18

14. Με τον αναβολισµό παράγεται ενέργεια, η οποία αποθηκεύεται στο µόριο του ΑΤΡ. ( )

15. Το ΑΤΡ, που συντίθεται µε τις αντιδράσεις καταβολισµού, χρησιµοποιείται στις αντιδράσεις αναβολισµού. ( )

Να συµπληρώσετε µε τους κατάλληλους όρους τα κενά στις παρακάτω προτάσεις:

1. Η διάσπαση του αµύλου ξεκινάει στη στοµατική κοιλότητα από το ένζυµο ............ .................... και συνεχίζεται στο ........................ ......................... µε την επίδραση του ενζύµου ..................................................................... . Τελικά προκύπτουν ................................, που απορροφούνται από τα επιθηλιακά κύτταρα του εντέρου και διοχετεύονται στο .............................. .

2. Η διάσπαση των πρωτεϊνών αρχίζει στο στοµάχι ................................... µε το ένζυµο ............................ . Η πέψη συνεχίζεται στο άνω τµήµα του λεπτού έντερου µε ένζυµα που εκκρίνονται από .............................. και ολοκληρώ-νεται στα ......................................... κύτταρα του βλεννογόνου του λεπτού εντέρου, µε τη βοήθεια ενζύµων των ............................................... . Τελικά προκύπτουν τα ............................., που απορροφούνται από τα επιθηλιακά κύτταρα και διοχετεύονται .................................. .

3. Η γαλακτωµατοποίηση των λιπών γίνεται από .............................. ........... ............... στο δωδεκαδάκτυλο. Κατόπιν γίνεται η διάσπασή τους από το ένζυµο ...... ......................... ........................... και προκύπτουν λιπαρά οξέα µονογλυκερίδια και γλυκερίνη. Αυτά διαχέονται στα επιθηλιακά κύτταρα και ξαναγίνονται ........................................., τα οποία συγκεντρώνονται στο ................... ............................................... γίνονται σφαιρίδια που ονοµά-ζονται .............. ................. και µε ............................ καταλήγουν σε διάφορους ιστούς.

19


1. Ι

Α. ......... Βλέννα

Β. ......... Λίπη

Γ. ......... Ένζυµα

∆. ......... Ορµόνες

Ε. ......... Βιταµίνες

ΙΙ

1. βοηθούν τη διάσπαση των τροφών

2. προστατεύει το γαστρεντερικό σω-λήνα

3. δεν παράγονται από κύτταρα του ανθρώπινου οργανισµού

4. έχουν µεγάλη ενεργειακή αξία 2.

Ι

Α. ......... Πεψίνη

Β. ......... Παγκρεατική λιπάση

Γ. ......... Παγκρεατικό υγρό

∆. ......... Ενδογενής παράγοντας

ΙΙ

1. συντελεί στην πέψη των λιπών 2. περιέχει διάφορα ένζυµα και NaHCO3 3. απαραίτητη ουσία για την απορρόφη-ση της βιταµίνης Β12

4. έχει αντιµικροβιακή δράση 5. διασπά τις πρωτεΐνες στο στοµάχι

3.

Ι

Α. ......... Λεπτό έντερο

Β. ......... Παχύ έντερο

Γ. ......... ∆ωδεκαδάκτυλο

∆. ......... Στοµάχι

ΙΙ

1. έχει την ικανότητα να διευρύνεται 2. δέχεται τη χολή και εκκρίσεις από το πάγκρεας

3. έχει µήκος 6-7 µέτρα 4. παράγει και εκκρίνει ορµόνες 5. γίνεται προσωρινή αποθήκευση άπεπτων τροφών

20

B. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Να απαντήσετε σύντοµα σε καθεµία από τις παρακάτω ερωτήσεις (10 20 λέξεις):

1. Ποιες ουσίες χαρακτηρίζονται ως θρεπτικές; 2. Να γράψετε τα επιµέρους όργανα του γαστρεντερικού σωλήνα. 3. Να ονοµάσετε τα όργανα του πεπτικού συστήµατος µε τη σειρά που συµµετέχουν στην διαδικασία της πέψης (από την είσοδο της τροφής στο στόµα µέχρι την αποβολή των άχρηστων ουσιών από τον οργανισµό).

4. Ποιες είναι οι βασικές λειτουργίες του ήπατος; 5. Να γράψετε τις βασικές λειτουργίες του στοµάχου. 6. Τι ρυθµίζουν οι ορµόνες ινσουλίνη και γλυκαγόνη; 7. Γιατί κατά την κατάποση η τροφή δεν ξαναγυρίζει στη στοµατική κοιλότητα; 8. Πού οφείλεται η ικανότητα διάτασης του στοµάχου όταν δέχεται τροφή; 9. Τι είναι ο χυλός και τι περιέχει; 10. Ποιος είναι ο ρόλος των λιπών;


(20-40 λέξεις): 1. Να περιγράψετε τη στοµατική κοιλότητα. 2. Ποιες είναι οι κατηγορίες των µόνιµων δοντιών, πόσα δόντια περιλαµβάνει η κάθε κατηγορία και πώς διατάσσονται αυτά µέσα στο χώρο της στοµατικής κοιλότητας;

3. Γιατί προκαλούνται προβλήµατα στο στοµάχι όταν καταστραφούν τα κύτταρα που παράγουν βλέννα; Ποιες είναι οι συνέπειες από την καταστροφή των βλεννογόνων κυττάρων του στοµάχου;

4. Τι συµβαίνει στην περίπτωση που το επίπεδο της γλυκόζης στο αίµα µεταβάλλεται έξω από τις φυσιολογικές τιµές;

5. Να γράψετε ποιες ουσίες εκκρίνονται από το πάγκρεας και το ρόλο της καθεµίας από αυτές.

6. Ποιος είναι ο ρόλος της βλέννας στη διαδικασία πέψης των τροφών;

21

7. Ποιες είναι οι συνέπειες από την υπερέκκριση υδροχλωρικού οξέος στο στοµάχι;

8. Να εξηγήσετε τον τρόπο µε τον οποίο εµποδίζεται η είσοδος τροφής α) στο λάρυγγα β) στη ρινική κοιλότητα.

9. Να περιγράψετε την πορεία διάσπασης ενός πολυσακχαρίτη στον πεπτικό σωλήνα.

10. Ένας οργανισµός, για µεγάλο χρονικό διάστηµα, δεν καταναλώνει τροφές που περιέχουν υδατάνθρακες. Να εξηγήσετε από πού εξοικονοµεί την απαιτούµενη χηµική ενέργεια.

11. Μια µπουκιά περιέχει ψωµί και κρέας. Ποια είναι τα βασικά τροφικά µόρια που περιέχει; Σε ποια όργανα του πεπτικού συστήµατος θα γίνει η διάσπασή τους; Ποιοι αδένες και ποια ένζυµα συµµετέχουν στη διάσπαση;

12. Η επιφάνεια απορρόφησης του εντέρου έχει συνολικό εµβαδόν 250 τετραγωνικά µέτρα. Να εξηγήσετε πώς συµβαίνει αυτό.

13. Ποια είναι η χρησιµότητα των βακτηρίων που ζουν στο παχύ έντερο; 14. Ποιες κινήσεις του γαστρεντερικού σωλήνα λέγονται περισταλτικές; Πού

παρατηρούνται και τι εξυπηρετούν; 15. Με τη χρήση των αντιβιοτικών καταστρέφονται και βακτήρια, που υπάρχουν

στο παχύ έντερο. Ποιες µπορεί να είναι οι συνέπειες για τον οργανισµό;

22


Παράδειγµα ωριαίου κριτηρίου αξιολόγησης Αντικείµενο εξέτασης: Πεπτικό σύστηµα Στόχοι που ελέγχονται: Ανάκληση γνώσεων, κατανόηση, κριτική σκέψη. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΘΗΤΗ Επώνυµο: .. Όνοµα: .............................................. Τάξη: . Τµήµα: Μάθηµα: ....... Ηµεροµηνία: . ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Να βάλετε σε κύκλο το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση ή στη φράση που συµπληρώνει σωστά την πρόταση:

• Η ορµόνη ινσουλίνη, που παράγεται στο πάγκρεας, ρυθµίζει α. την παραγωγή αµινοξέων β. τη διάσπαση των λιπών γ. τον καταβολισµό των πρωτεϊνών δ. τη µετατροπή του γλυκογόνου σε γλυκόζη και αντίστροφα.

• Οι βιταµίνες είναι απαραίτητες στον οργανισµό διότι α. είναι αποθήκες ενέργειας β. είναι δοµικά συστατικά των κυττάρων γ. δρουν κυρίως ως συνένζυµα σε µεταβολικές αντιδράσεις δ. µεταφέρουν στους ιστούς O2 και αποµακρύνουν το CO2.

23

• Στο παχύ έντερο γίνεται α. προσωρινή αποθήκευση άπεπτων τροφών β. παραγωγή ενζύµων από αδένες γ. απορρόφηση βιταµινών από τις λάχνες δ. διάσπαση πρωτεϊνών από το ένζυµο λυσοζύµη.

Μονάδες 3 2. Να αντιστοιχίσετε τους όρους που αναγράφονται στη στήλη Ι µε τις έννοιες ή τις φράσεις που αναγράφονται στη στήλη ΙΙ. Για το σκοπό αυτό να γράψετε δίπλα από κάθε γράµµα της στήλης Ι τον αριθµό που ταιριάζει από τη στήλη ΙΙ (π.χ. Α-Ι):

Ι

Α. ......... Λεπτό έντερο

Β. ......... Παχύ έντερο

Γ. ......... ∆ωδεκαδάκτυλο

∆. ......... Στοµάχι

ΙΙ

1. έχει την ικανότητα να διευρύνεται 2. δέχεται τη χολή και εκκρίσεις από το πάγκρεας

3. έχει µήκος 6-7 µέτρα 4. παράγονται και εκκρίνονται ορµόνες

5. γίνεται προσωρινή αποθήκευση άπεπτων τροφών

Ι

Α. ......... ∆ιάσπαση αµύλου

Β. ......... ∆ιάσπαση λιπών

Γ. ......... ∆ιάσπαση πρωτεϊνών

ΙΙ

1. πτυαλίνη 2. πεψίνη 3. καρβοξυπεπτιδάση 4. παγκρεατική λιπάση

Μονάδες 7

24

3. Να απαντήσετε σύντοµα στις παρακάτω ερωτήσεις:

• Να εξηγήσετε τον τρόπο που εµποδίζεται η είσοδος τροφής α. στο λάρυγγα β. στη ρινική κοιλότητα.

Μονάδες 5 4. Να απαντήσετε στην παρακάτω ερώτηση µε µια παράγραφο: • Με τη χρήση των αντιβιοτικών καταστρέφονται και βακτήρια που υπάρχουν στο παχύ έντερο. Ποιες µπορεί να είναι οι συνέπειες για τον οργανισµό;

Μονάδες 5

25

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

Κυκλοφορικό σύστηµα



1. Τα αγγεία του κυκλοφορικού συστήµατος, κατά µήκος των οποίων διαχέονται τα διάφορα συστατικά στο µεσοκυττάριο χώρο, είναι α. τα τριχοειδή αγγεία β. οι φλέβες γ. οι αρτηρίες δ. τα λεµφικά αγγεία.

2. Κατά τη µικρή κυκλοφορία, το αίµα α. διοχετεύεται στους ιστούς µεταφέροντας οξυγόνο β. απορροφάει άχρηστες ουσίες για να τις αποβάλλει γ. προσλαµβάνει από τους πνεύµονες οξυγόνο δ. απορροφάει από το λεπτό έντερο θρεπτικές ουσίες.

3. Το αίµα στους νεφρούς α. αποβάλλει τοξικές ουσίες και περίσσεια νερού β. διοχετεύεται µε την ηπατική φλέβα γ. απορροφάει θρεπτικές ουσίες δ. εµπλουτίζεται µε οξυγόνο.

26

4. Κατά τη στεφανιαία κυκλοφορία α. µεταφέρεται αίµα στην καρδιά διαµέσου της πυλαίας φλέβας β. οι στεφανιαίες φλέβες τροφοδοτούν την καρδιά µε θρεπτικές ουσίες γ. αίµα πλούσιο σε οξυγόνο αποµακρύνεται από τον καρδιακό ιστό δ. τροφοδοτείται η καρδιά µε χρήσιµες ουσίες και αποβάλλονται από αυτήν οι άχρηστες.

5. Τα τριχοειδή αγγεία α. αποτελούνται από πολλές στιβάδες κυττάρων β. περιέχουν µικρές βαλβίδες γ. περιέχουν το 75% της ποσότητας του αίµατος δ. παρεµβάλλονται µεταξύ αρτηριών και φλεβών.

6. Η µέγιστη αρτηριακή πίεση α. παρατηρείται όταν η καρδιά χαλαρώνει β. είναι υπεύθυνη για τη ροή του αίµατος στις αρτηρίες γ. είναι υπεύθυνη για την κίνηση του αίµατος στις φλέβες δ. παρατηρείται στην πνευµονική αρτηρία.

7. Ο ρόλος των βαλβίδων στις φλέβες είναι α. να ελαττώνουν την πίεση του αίµατος β. να εµποδίζουν την αντίστροφη µετακίνηση του αίµατος γ. να σταθεροποιούν τη ροή του αίµατος δ. να ελαττώνουν τη ροή του αίµατος.

Να χαρακτηρίσετε µε (Σ) σωστό ή µε (Λ) λάθος τις παρακάτω προτάσεις:

1. Ο καρδιακός µυς περιβάλλεται από ένα υµενώδες περίβληµα. ( ) 2. Ο καρδιακός µυς αποτελείται από ατρακτοειδείς µυϊκές ίνες, που υπακούουν στη θέλησή µας. ( )

3. Το µυοκάρδιο καλύπτεται εσωτερικά από το περικάρδιο. ( ) 4. Το µυοκάρδιο περιβάλλεται από το περικαρδιακό υγρό. ( )

27

5. Το περικαρδιακό υγρό επιτρέπει την ολίσθηση της καρδιάς κατά τις κινήσεις της, ελαττώνοντας τις τριβές. ( )

6. Ο δεξιός κόλπος επικοινωνεί διαµέσου βαλβίδας µε τον αριστερό. ( ) 7. Ο δεξιός κόλπος επικοινωνεί µε την δεξιά κοιλία και ο αριστερός κόλπος µε την αριστερά κοιλία. ( )

8. Η αριστερά κοιλία έχει παχύτερα τοιχώµατα και στέλνει το αίµα σε µεγάλες αποστάσεις. ( )

9. Στους φυσιολογικούς ενήλικες αντιστοιχούν 70 περίπου κτύποι καρδιάς ανά λεπτό. ( )

10. Όταν ο άνθρωπος ασκείται ή εργάζεται έντονα, δεν επηρεάζεται ο ρυθµός των κτύπων της καρδιάς του. ( )

11. Οι στεφανιαίες αρτηρίες είναι δύο και τροφοδοτούν την καρδιά µε θρεπτικές ουσίες. ( )

12. Η αποβολή των άχρηστων ουσιών από την καρδιά γίνεται µε τις στεφανιαίες φλέβες. ( )

13. Τα τριχοειδή αγγεία έχουν διάµετρο περίπου ίση µε τη διάµετρο ενός ερυθροκυττάρου. ( )

14. Η διαφορά ωσµωτικής πίεσης µεταξύ φλεβιδίων και µεσοκυττάριου υγρού έχει ως αποτέλεσµα την απορρόφηση υγρού από τα φλεβίδια. ( )


1. Τα ερυθρά αιµοσφαίρια παράγονται στο ............................. των .................. . Ο ρόλος τους είναι να µεταφέρουν .............................. στα κύτταρα και να αποµακρύνουν .................................. του .................................... από αυτά. Αυτό γίνεται µε την βοήθεια της ................................. .

2. Το πλούσιο σε οξυγόνο αίµα φτάνει στο ήπαρ µε .................................... ............................. και µε.................................... φλέβα διοχετεύεται στο ήπαρ, αίµα από διάφορα όργανα, όπως πάγκρεας, σπλήνα, στοµάχι, έντερο.

28

3. Στη µεγάλη κυκλοφορία το αίµα από ......................... .......................... της καρδιάς, διαµέσου της αορτής, διοχετεύεται σε όλα τα σηµεία του σώµατος. Στα .................................... .................................... γίνεται ανταλλαγή χρήσι-µων µε άχρηστες ουσίες, που πρέπει να αποβληθούν. Κατόπιν το αίµα αφού περάσει από διάφορα όργανα, επανέρχεται ..................... .............. της καρδιάς διαµέσου ............... και .............. κοίλης φλέβας.


1. Ι

Α. ......... Φλέβες

Β. ......... Αρτηρίες

Γ. ......... Τριχοειδή

∆. ......... Βαλβίδες

ΙΙ

1. αγγεία που συµµετέχουν στην ανταλλαγή των ουσιών ανάµεσα στο αίµα και τους ιστούς

2. εµποδίζουν την παλινδρόµηση του αίµατος

3. αγγεία που µεταφέρουν το αίµα από την καρδιά στην περιφέρεια

2.

Ι

Α. ......... Λευκοκύτταρα

Β. ......... Αιµοπετάλια

Γ. ......... Ερυθροκύτταρα

ΙΙ

1. περιέχουν αιµοσφαιρίνη

2. έχουν διάρκεια ζωής όσο και ο ανθρώπινος οργανισµός

3. αυξάνονται όταν µολυνθεί ο οργανισµός

4. έχουν σηµαντικό ρόλο στην διαδικασία πήξης του αίµατος

29

3. Ι

Α. ......... Ινωδογόνο

Β. ......... Συµπλήρωµα

Γ. ......... Αλβουµίνες

ΙΙ

1. οµάδα 20 πρωτεϊνών που συµβάλλουν στην καταστροφή παθογόνων µικροο-ργανισµών

2. παίζουν σηµαντικό ρόλο στη διαδικασία πήξης του αίµατος

3. πρωτεΐνες που µεταφέρουν το οξυγόνο και το διοξείδιο του άνθρακα

4. συµβάλουν στη διατήρηση σταθερής ωσµωτικής πίεσης στο αίµα

2.

Ι

Α. ......... Μεσογειακή αναιµία

Β. ......... ∆ρεπανοκυτταρική αναιµία

Γ. ......... Αιµολυτική αναιµία

ΙΙ

1. ερυθροκύτταρα µε δρεπανοειδές σχήµα

2. µειωµένη παραγωγή της Β αλυσίδας της αιµοσφαιρίνης

3. αυξηµένη παραγωγή λευκοκυττάρων

4. καταστροφή των ερυθροκυττάρων


Να απαντήσετε σύντοµα σε καθεµία από τις παρακάτω ερωτήσεις (10 20 λέξεις):

1. Ποια είναι η δοµή της αιµοσφαιρίνης; 2. Να περιγράψετε τη διαδροµή του αίµατος στην πνευµονική κυκλοφορία. 3. Πώς γίνεται η µεταφορά του οξυγόνου και του διοξειδίου του άνθρακα από την αιµοσφαιρίνη;

4. Γιατί οι φλέβες έχουν βαλβίδες, ενώ οι αρτηρίες δεν έχουν; 5. Ποια είναι η διαφορά µεταξύ σφυγµού και καρδιακού παλµού;

30

6. Πού οφείλεται η πτώση της πίεσης του αίµατος όταν αυτό µετακινείται από τις αρτηρίες προς τα τριχοειδή; Σε τι εξυπηρετεί η ελαχιστοποίηση της πίεσης στα τριχοειδή;

7. Oι άνθρωποι κατατάσσονται σε τέσσερις οµάδες αίµατος στο σύστηµα ΑΒΟ. Να γράψετε το είδος των αντισωµάτων και των αντιγόνων που έχει η κάθε οµάδα.

8. Γιατί υπάρχουν βαλβίδες µεταξύ α) δεξιάς κοιλίας και πνευµονικής αρτηρίας β) αριστερής κοιλίας και αορτής;

9. Σε ποιο διαµέρισµα της καρδιάς καταλήγουν οι πνευµονικές φλέβες; Γιατί το αίµα, που µεταφέρουν, έχει µεγάλη περιεκτικότητα σε οξυγόνο;

10. Το αίµα, που διοχετεύεται διαµέσου της πνευµονικής αρτηρίας στους πνεύµονες, έχει σκούρο κόκκινο χρώµα. Γιατί συµβαίνει αυτό; Πώς το εξηγείτε;


(20-40 λέξεις): 1. Ποιος είναι ο ρόλος των τριχοειδών αγγείων; 2. Να περιγράψετε τις βασικές λειτουργίες του αίµατος. 3. Να περιγράψετε το µηχανισµό πήξης του αίµατος στην περίπτωση τραυµατισµού.

4. Ένας γιατρός χορηγεί σε ασθενή του βιταµίνη Κ και του συνιστά να καταναλώνει τροφές πλούσιες σε Ca. Τι συµπτώµατα µπορεί να εµφανίζει ο ασθενής;

5. Γιατί η οµάδα Ο δίνει αίµα σε όλες τις άλλες οµάδες, ενώ η ΑΒ µόνο στη δική της οµάδα;

6. Ο µυϊκός ιστός των κοιλιών της καρδιάς είναι παχύτερος από τον ιστό των κόλπων. Επιπλέον ο µυϊκός ιστός της αριστερής κοιλίας είναι παχύτερος από τον αντίστοιχο της δεξιάς κοιλίας. Να εξηγήσετε γιατί συµβαίνει αυτό.

7. Να εξηγήσετε πού οφείλεται η ερυθρότητα στο πρόσωπο των ορειβατών όταν βρίσκονται σε µεγάλο υψόµετρο.

31

8. Γιατί οι καρδιακοί παλµοί ενός βρέφους τη στιγµή της γέννησης του µπορεί να φτάσουν µέχρι και 130 ανά λεπτό;

9. Πότε ο παράγοντας ρέζους (Rh) µπορεί να δηµιουργήσει πρόβληµα σε ένα νεογέννητο βρέφος; Πώς µπορεί να ξεπεραστεί το πρόβληµα αυτό;

10. Ένα άτοµο, που αισθάνεται αδικαιολόγητα κόπωση, επισκέπτεται το γιατρό του ο οποίος του συνιστά: α) Εργαστηριακές εξετάσεις για τον προσδιορισµό του επιπέδου της αιµο-σφαιρίνης στο αίµα.

β) ∆ιατροφή πλούσια σε ψάρια, συκώτι, πουλερικά και γαλακτοµικά. γ) Κατανάλωση τροφών όπως δηµητριακά, σταφίδες, φακές. Να δικαιολογήσετε τις οδηγίες του γιατρού.

32


Παράδειγµα ωριαίου κριτηρίου αξιολόγησης

Αντικείµενο εξέτασης: Κυκλοφορικό σύστηµα Στόχοι που ελέγχονται: Ανάκληση γνώσεων, κατανόηση, κριτική σκέψη.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΘΗΤΗ Επώνυµο: .. Όνοµα: .............................................. Τάξη: . Τµήµα: Μάθηµα: ....... Ηµεροµηνία: . ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ


• Κατά τη µικρή κυκλοφορία, το αίµα α. διοχετεύεται στους ιστούς µεταφέροντας οξυγόνο β. απορροφάει άχρηστες ουσίες και τις αποβάλλει γ. διοχετεύεται στους πνεύµονες όπου προσλαµβάνει Ο2 και αποβάλλει CΟ2 δ. απορροφάει από το λεπτό έντερο θρεπτικές ουσίες.

• Το αίµα στους νεφρούς α. αποβάλλει τοξικές ουσίες και περίσσεια νερού β. διοχετεύεται µε την ηπατική φλέβα γ. απορροφά θρεπτικές ουσίες δ. εµπλουτίζεται µε οξυγόνο.

• Τα τριχοειδή αγγεία α. αποτελούνται από πολλές στοιβάδες κυττάρων β. περιέχουν µικρές βαλβίδες γ. περιέχουν το 75% της ποσότητας του αίµατος δ. παρεµβάλλονται µεταξύ αρτηριών και φλεβών.

Μονάδες 3

33

2. Να συµπληρώσετε µε τους κατάλληλους όρους τα κενά στις παρακάτω προτάσεις:

• Τα ερυθρά αιµοσφαίρια παράγονται ........................... . • Η αιµοσφαιρίνη, που µεταφέρει Ο2, ονοµάζεται ........................... . • Τα ερυθρά αιµοσφαίρια µεταφέρουν ........................... και τα λευκά

συµβάλλουν στην ........................... .

Μονάδες 4

3. Να αντιστοιχίσετε τους όρους που αναγράφονται στη στήλη Ι µε τις έννοιες ή τις φράσεις που αναγράφονται στη στήλη ΙΙ. Για το σκοπό αυτό να γράψετε δίπλα από κάθε γράµµα της στήλης Ι τον αριθµό που ταιριάζει από τη στήλη ΙΙ (π.χ. Α-Ι):

Ι

Α. ......... Μεσογειακή αναιµία

Β. ......... ∆ρεπανοκυτταρική αναιµία

Γ. ......... Αιµολυτική αναιµία

ΙΙ

1. αλλαγή στο σχήµα των ερυθροκυττάρων

2. µειωµένη παραγωγή της Β αλυσίδας της αιµοσφαιρίνης

3. αυξηµένη παραγωγή λευκοκυττάρων

4. πολλά κατεστραµµένα ερυθροκύτταρα

Μονάδες 3

4. Να απαντήσετε σύντοµα στις παρακάτω ερωτήσεις: • Να εξηγήσετε πού οφείλεται η ερυθρότητα στο πρόσωπο των ορειβατών όταν βρίσκονται σε µεγάλο υψόµετρο.

Μονάδες 5

• Να περιγράψετε την πορεία του αίµατος από τη στιγµή που φθάνει στο δεξιό κόλπο µε την άνω και κάτω κοίλη φλέβα µέχρι τη στιγµή που εισέρχεται στον αριστερό κόλπο.

Μονάδες 5

34

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

Λεµφικό Σύστηµα



1. Το λεµφικό σύστηµα α. συµβάλλει στην πέψη των πρωτεϊνών β. συµβάλλει στην άµυνα του οργανισµού γ. µεταφέρει γλυκόζη στο σπλήνα δ. µεταφέρει τη λέµφο στις αρτηρίες.

2. Όταν η λέµφος περνάει από τους λεµφαδένες α. αποµακρύνεται το νερό β. εµπλουτίζεται σε οξυγόνο γ. αποµακρύνονται τα λίπη δ. παγιδεύονται οι µικροοργανισµοί από τα λεµφοκύτταρα.

3. Οι αµυγδαλές είναι α. λεµφαδένες β. λεµφαγγεία γ. τριχοειδή λεµφικά αγγεία δ. αποθήκες λεµφικού υγρού.

35

4. Ο ρόλος του επιθηλιακού ιστού α. είναι προστατευτικός β. σχετίζεται µε την απορρόφηση ουσιών γ. σχετίζεται µε την παραγωγή ουσιών δ. εκφράζεται µε τα α, β και γ.

Να χαρακτηρίσετε µε (Σ) σωστό ή (Λ) λάθος τις παρακάτω προτάσεις:

1. Οι λεµφαδένες βρίσκονται αποκλειστικά στην περιοχή γύρω από τον αυχένα. ( )

2. Τα λεµφικά αγγεία διέρχονται από τους λεµφαδένες. ( ) 3. Τα λεµφαγγεία καταλήγουν σε δύο µεγάλα αγγεία, που διοχετεύουν τη λέµφο. ( )

4. Λέµφος είναι το υγρό που βρίσκεται µεταξύ των κυττάρων. ( ) 5. Όταν η λέµφος περάσει από τις αµυγδαλές αποµακρύνονται

µικροοργανισµοί και ουσίες, που εισέρχονται στον οργανισµό µέσω του πεπτικού και του αναπνευστικού συστήµατος. ( )

6. Στις αµυγδαλές, στο σπλήνα και στο θύµο αδένα γίνεται διαφοροποίηση των λεµφοκυττάρων. ( )


1. Η υπερβολική συσσώρευση υγρού ανάµεσα στα κύτταρα σε µια περιοχή ονοµάζεται ................................... .

2. Ο θύµος αδένας εκκρίνει την ουσία ............................, η οποία συµβάλλει στην ωρίµανση ................................... .

3. Η λέµφος, που έρχεται από το λεπτό έντερο, είναι πλούσια σε ...................... . 4. Τα λεµφικά αγγεία καταλήγουν σε δύο µεγάλα στελέχη και διοχετεύουν τη λέµφο στις ................................... .

36



1. Γιατί υπάρχουν βαλβίδες στα λεµφαγγεία; 2. Να γράψετε τις βασικές λειτουργίες του λεµφικού συστήµατος. 3. Ποια είναι τα όργανα που περιλαµβάνει το λεµφικό σύστηµα; 4. Να ορίσετε τι είναι το οίδηµα. Να αναφέρετε παράγοντες που ευθύνονται για τη δηµιουργία του.

5. Γιατί η λέµφος έχει µικρότερη περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες από το πλάσµα; 6. Να γράψετε τις διαφορές που υπάρχουν στη δοµή µεταξύ λεµφικών και φλεβικών αγγείων.

7. Να αναφέρετε τις λειτουργίες του σπλήνα. 8. Σε ποιες περιοχές του σώµατος υπάρχουν λεµφαδένες; 9. Τι µεταβολή γίνεται στη λέµφο όταν αυτή διέρχεται από τους λεµφαδένες; 10. Ποιες είναι οι λειτουργίες του θύµου αδένα;

37


Παράδειγµα ωριαίου κριτηρίου αξιολόγησης Αντικείµενο εξέτασης: Λεµφικό σύστηµα Στόχοι που ελέγχονται: Ανάκληση γνώσεων, κατανόηση, κριτική σκέψη


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ


• Το λεµφικό σύστηµα α. συµβάλλει στην πέψη των πρωτεϊνών β. συµβάλλει στην άµυνα του οργανισµού γ. µεταφέρει τη γλυκόζη δ. µεταφέρει την λέµφο στις αρτηρίες.

• Οι αµυγδαλές είναι α. λεµφαδένες β. λεµφαγγεία γ. τριχοειδή λεµφικά αγγεία δ. αποθήκες λεµφικού υγρού.

Μονάδες 2

38

2. Να χαρακτηρίσετε µε Σ (σωστό) ή µε Λ (λάθος) τις παρακάτω προτάσεις: • Στις αµυγδαλές, στο σπλήνα και στο θύµο αδένα γίνεται διαφοροποίηση των λεµφοκυττάρων. ( )

• Οι λεµφαδένες βρίσκονται αποκλειστικά στην περιοχή γύρω από τον αυχένα. ( )

• Λέµφος είναι το υγρό που βρίσκεται µεταξύ των κυττάρων. ( ) • Τα λεµφικά αγγεία διέρχονται από τους λεµφαδένες. ( ) • Τα λεµφαγγεία καταλήγουν σε δύο µεγάλα αγγεία, που διοχετεύουν την λέµφο. ( )


• Η υπερβολική συσσώρευση υγρού ανάµεσα στα κύτταρα, σε µια περιοχή, ονοµάζεται ...............................

• Ο θύµος αδένας εκκρίνει την ουσία, που συµβάλλει στην ωρίµανση ........................... .

• Τα λεµφικά αγγεία καταλήγουν σε δύο µεγάλα στελέχη και διοχετεύουν τη λέµφο ........................... .

Μονάδες 3 4. Να απαντήσετε σύντοµα σε καθεµία από τις παρακάτω ερωτήσεις: • Γιατί υπάρχουν βαλβίδες στα λεµφαγγεία; • Να γράψετε τις βασικές λειτουργίες του λεµφικού συστήµατος. • Σε ποιες περιοχές του σώµατος υπάρχουν λεµφαδένες; • Τι µεταβολή γίνεται στη λέµφο όταν αυτή διέρχεται από τους λεµφαδένες;

Μονάδες 10

39

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

Αναπνοή



1. ∆ιαµέσου του λεπτού τοιχώµατος των κυψελίδων και των τριχοειδών αγγείων, που τις περιβάλουν, γίνεται α. διάχυση Ο2 και CO2 β. µετακίνηση αίµατος γ. ανταλλαγή θρεπτικών ουσιών δ. αποβολή παθογόνων µικροοργανισµών.

2. Ο φάρυγγας είναι ένα όργανο α. του πεπτικού συστήµατος β. κοινό για το κυκλοφορικό και το πεπτικό σύστηµα γ. του αναπνευστικού συστήµατος δ. κοινό για το αναπνευστικό και το πεπτικό σύστηµα.

3. Οι φωνητικές χορδές είναι δύο ζεύγη µεµβρανών που βρίσκονται α. στην αρχή του φάρυγγα β. στη στοµατική κοιλότητα γ. στο στενότερο άνοιγµα του λάρυγγα, την γλωττίδα δ. στο εσωτερικό µέρος της τραχείας.

40

4. Ο ρόλος της αιµοσφαιρίνης είναι α. να δεσµεύει αµινοξέα και να τα µεταφέρει στα κύτταρα β. να µεταφέρει τη γλυκόζη στα κύτταρα γ. να µεταφέρει το οξυγόνο στους ιστούς και να αποµακρύνει το διοξείδιο του άνθρακα από αυτά

δ. να αποµακρύνει από τα κύτταρα άχρηστες µεγαλοµοριακές ενώσεις πρωτεϊνικής φύσης.

5. Το αίτιο της φυµατίωσης είναι α. ένας ιός β. ένα βακτήριο γ. διάφορες τοξικές ουσίες δ. η απόφραξη των αεροφόρων οδών.


1. Το εσωτερικό της τραχείας είναι επενδυµένο µε κροσσωτό επιθηλιακό ιστό, που αποµακρύνει τη βλέννα και τη σκόνη. ( )

2. Η τραχεία διακλαδίζεται σε δύο βρόγχους, τον αριστερό και το δεξιό. ( )

3. Ο κάθε πνεύµονας αποτελείται από δύο λοβούς. ( ) 4. Η γλωττίδα είναι το στενότερο άνοιγµα του λάρυγγα και έχει µεταβλητό µέγεθος. ( )

5. Η τραχεία έχει µεταβλητό σχήµα. ( ) 6. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της φωνής οφείλονται στην

κατασκευή του λάρυγγα, του φάρυγγα, της στοµατικής και της ρινικής κοιλότητας. ( )

7. Η βρογχιακή φλέβα µεταφέρει στους πνεύµονες αίµα πλούσιο σε θρεπτικές ουσίες. ( )

8. Οι πνευµονικές φλέβες µεταφέρουν, από τους πνεύµονες στην καρδιά, αίµα πλούσιο σε οξυγόνο. ( )

41

9. Η βρογχιακή αρτηρία αποµακρύνει τις άχρηστες ουσίες από τους πνεύµονες. ( )

10. Τα τοιχώµατα των κυψελίδων αποτελούνται από πολλές στιβάδες επιθηλιακών κυττάρων µε βλεφαρίδες. ( )

11. Οι κυψελίδες περιβάλλονται από τα τριχοειδή αγγεία των πνευµονικών φλεβών και της πνευµονικής αρτηρίας. ( )

12. Όλη η ποσότητα του διοξειδίου του άνθρακα, που διαχέεται στα τριχοειδή από το µεσοκυττάριο χώρο, δεσµεύεται από την αιµοσφαιρίνη και µεταφέρεται στους πνεύµονες από όπου και αποβάλλεται. ( )


1. Στις κυψελίδες φτάνει αίµα µε τα τριχοειδή αγγεία .............................. .................................., από την δεξιά ................................. της καρδιάς. Το αίµα αυτό είναι πλούσιο σε ............................. ............. ........................... .

2. Το οξυγόνο µε διάχυση από τις κυψελίδες περνάει .................................. ................ των πνευµονικών ................................ . Στα ερυθρά αιµοσφαίρια δεσµεύεται από ............................... και µεταφέρεται στους ιστούς µε τα τριχοειδή αγγεία. Εκεί αποδεσµεύεται από .............................................. και διαχέεται στο ................................ χώρο. Μετά µε διάχυση µπαίνει στα κύτταρα και χρησιµοποιείται στις καύσεις.

3. Στις ......................... γίνεται ανταλλαγή των αερίων µε διάχυση. Από το αίµα αποβάλλεται .................... ........... ........................ και προσλαµβάνεται ......................... Το αίµα αυτό διαµέσου των τριχοειδών αγγείων καταλήγει .................... φλέβες και διαχέεται ..................... κόλπο της καρδιάς.

4. Κατά την εισπνοή ........................ κινείται προς τα πάνω και ................ προς τα κάτω. Έτσι µεγαλώνει ο όγκος ............................ κοιλότητας και των .................................. . Η πίεση στις .................................. ελαττώνεται και εισέρχεται αέρας από το περιβάλλον στους ................................... .

42


1. Ι

Α. ......... Η χρόνια βρογχίτιδα

Β. ......... Η πλευρίτιδα

Γ. ......... Η πνευµονία

ΙΙ

1. οφείλεται σε βακτήρια και ιούς

2. οφείλεται στο µειωµένο αριθµό αιµοσφαιρίων

3. οφείλεται στην ύπαρξη τοξικών ουσιών στον εισπνεόµενο αέρα

4. οφείλεται σε φλεγµονή του υπεζωκότα υµένα

2.

Ι

Α. ......... Οι φωνητικές χορδές

Β. ......... Οι κυψελίδες

Γ. ......... Οι βρόγχοι

∆. ......... Οι βρογχιακές αρτηρίες

ΙΙ

1. είναι µικρές αεροφόρες κοιλότητες στους πνεύµονες

2. είναι µεµβρανώδεις πτυχές στο λά-ρυγγα

3. είναι τα αγγεία που προµηθεύουν τους πνεύµονες µε θρεπτικές ουσίες

43



1. Να γράψετε τα όργανα του αναπνευστικού συστήµατος ακολουθώντας τη σειρά µε την οποία διοχετεύεται σε αυτά ο αέρας κατά την εισπνοή.

2. Τα αέρια CO2 και O2 χαρακτηρίζονται ως αναπνευστικά αέρια. Να εξηγήσετε πώς γίνεται η ανταλλαγή των αναπνευστικών αερίων στις κυψελίδες.

3. Ποιοι µύες χαρακτηρίζονται ως αναπνευστικοί; 4. Ποιος είναι ο ρόλος των αναπνευστικών µυών κατά την εισπνοή και εκπνοή; 5. Πώς γίνεται ο συντονισµός των αναπνευστικών κινήσεων; 6. Να γράψετε πέντε ασθένειες του αναπνευστικού συστήµατος, που οφείλονται σε παθογόνους µικροοργανισµούς και στην κακή ποιότητα του εισπνεόµενου αέρα.

7. Σε τι χρησιµεύει το υγρό, που υπάρχει µεταξύ των αναδιπλώσεων του υπεζωκότα υµένα;

8. Να περιγράψετε τα χαρακτηριστικά της παθολογικής κατάστασης, που είναι γνωστή ως πλευρίτιδα.

Να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις µε µια παράγραφο (20-40 λέξεις):

1. Για να σώσουµε ένα άνθρωπο, που έχει πάθει ασφυξία από µονοξείδιο του άνθρακα, εφαρµόζουµε άµεσα τη διαδικασία της τεχνητής αναπνοής ή χορηγούµε οξυγόνο. Να εξηγήσετε γιατί είναι απαραίτητες αυτές οι ενέργειες.

2. Αν βρεθούµε σε κλειστό χώρο µε πολλά άτοµα θα αυξηθεί ή θα ελαττωθεί ο ρυθµός της αναπνοής µας; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

3. Να περιγράψετε τον µηχανισµό εισόδου του αέρα στους πνεύµονες του ανθρώπου.

4. Να εξηγήσετε γιατί ένας άνθρωπος, που εισπνέει αέρα πλούσιο σε µονοξείδιο του άνθρακα, χάνει τις αισθήσεις του.

5. Να εξηγήσετε µε ποιο τρόπο το διοξείδιο του άνθρακα από τα κύτταρα διοχετεύεται στους πνεύµονες, από όπου αποβάλλεται.

6. Να εξηγήσετε πώς επηρεάζεται η ανταλλαγή των αερίων στους καπνιστές.

44


Παράδειγµα ωριαίου κριτηρίου αξιολόγησης Αντικείµενο εξέτασης: Αναπνοή Στόχοι που ελέγχονται: Ανάκληση γνώσεων, κατανόηση, κριτική σκέψη


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ


• Οι φωνητικές χορδές είναι δύο ζεύγη µεµβρανών, που βρίσκονται α. στην αρχή του φάρυγγα β. στη στοµατική κοιλότητα γ. στο στενότερο άνοιγµα του λάρυγγα τη γλωττίδα δ. στο εσωτερικό µέρος της τραχείας.

• Ο ρόλος της αιµοσφαιρίνης είναι α. να δεσµεύει αµινοξέα και να τα µεταφέρει στα κύτταρα β. να µεταφέρει τη γλυκόζη στα κύτταρα γ. να µεταφέρει το Ο2 στους ιστούς και να αποµακρύνει το CO2 από αυτά δ. να αποµακρύνει από τα κύτταρα άχρηστες µεγαλοµοριακές ενώσεις πρωτεϊνικής φύσης.

Μονάδες 4

45

2. Να χαρακτηρίσετε µε Σ (σωστό) ή µε Λ (λάθος) τις παρακάτω προτάσεις: • Οι πνευµονικές φλέβες µεταφέρουν, από τους πνεύµονες στην καρδιά, αίµα πλούσιο σε O2. ( )

• Το εσωτερικό της τραχείας είναι επενδυµένο µε κροσσωτό επιθηλιακό ιστό που αποµακρύνει τη βλέννα και τη σκόνη. ( )

• Η βρογχιακή αρτηρία µεταφέρει άχρηστες ουσίες από τους πνεύµονες. ( )

Μονάδες 3 3. Να αντιστοιχίσετε τους όρους που αναγράφονται στη στήλη Ι µε τις έννοιες ή τις φράσεις που αναγράφονται στη στήλη ΙΙ. Για το σκοπό αυτό να γράψετε δίπλα από κάθε γράµµα της στήλης Ι τον αριθµό που ταιριάζει από τη στήλη ΙΙ (π.χ. Α-1)

Ι

Α. ......... Η χρόνια βρογχίτιδα

Β. ......... Η πλευρίτιδα

Γ. ......... Η πνευµονία

ΙΙ

1. οφείλεται σε βακτήρια και ιούς

2. οφείλεται στο µειωµένο αριθµό αιµοσφαιρίων

3. οφείλεται στην ύπαρξη τοξικών ουσιών στον εισπνεόµενο αέρα

4. οφείλεται σε φλεγµονή του υπεζωκότα υµένα

Μονάδες 3 4. Να απαντήσετε σύντοµα σε καθεµία από τις παρακάτω ερωτήσεις: • Γιατί ένας άνθρωπος, που εισπνέει αέρα πλούσιο σε µονοξείδιο του άνθρακα, χάνει τις αισθήσεις του;

• Να εξηγήσετε πώς επηρεάζεται η ανταλλαγή των αερίων στους καπνιστές. Μονάδες 10

46

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

Απέκκριση και Ωσµωρρύθµιση



1. Οι βασικές λειτουργικές µονάδες του νεφρού είναι α. οι νεφρικές πυραµίδες β. οι νεφρώνες ή νεφρικά σωληνάρια γ. η νεφρική φλέβα και η νεφρική αρτηρία δ. οι ουρητήρες και η ουρήθρα.

2. Κατά µήκος των νεφρικών σωληναρίων ή νεφρώνων γίνεται α. σύνθεση µορίων γλυκόζης β. απορρόφηση πρωτεϊνών γ. επαναρρόφηση ουρίας δ. επαναρρόφηση νερού.

3. Η ουρία είναι α. επιβλαβές συστατικό των ούρων β. µια διαφορετική ονοµασία των ούρων γ. µια πρωτεΐνη απαραίτητη για τον οργανισµό δ. µια ορµόνη που ρυθµίζει την ποσότητα του νερού στο αίµα.

47

4. Στους νεφρώνες γίνεται α. διήθηση του πλάσµατος β. εκλεκτική επαναρρόφηση ουσιών γ. διοχέτευση των ούρων στα αθροιστικά σωληνάρια δ. όλα όσα περιγράφονται στα α, β, γ.

5. Το αγγειώδες σπείραµα είναι ένα σύνολο τριχοειδών αγγείων α. του ελύτρου του Bowman β. των αθροιστικών σωληναρίων γ. που εντοπίζονται στις σπειροειδείς περιοχές των νεφρώνων δ. που αποτελούν την αγγύλη του Henle.

Να χαρακτηρίσετε µε σωστό (Σ) ή λάθος (Λ) τις παρακάτω προτάσεις:

1. Το αίµα διοχετεύεται από την αορτή στους νεφρούς διαµέσου της νεφρικής αρτηρίας. ( )

2. Το σύνολο των ουσιών, που περιέχονται στο διήθηµα ή πρόουρο, αποτελούν τα ούρα. ( )

3. Το διήθηµα ή πρόουρο διοχετεύεται στα αθροιστικά σωληνάρια χωρίς να µεταβάλλεται η σύστασή του. ( )

4. Στην αγγύλη του Henle γίνεται απορρόφηση ιόντων από το διήθηµα. ( ) 5. Στο έλυτρο του Bowman γίνεται διήθηση του πλάσµατος από το αγγειώδες σπείραµα. ( )

6. Κατά µήκος των νεφρώνων γίνεται επαναρρόφηση της ουρίας. ( ) 7. Οι ορµόνες γλυκαγόνη και ινσουλίνη εκκρίνονται από οµάδες ειδικών κυττάρων του ήπατος. ( )

8. Όλη η ποσότητα του νερού, που διαχέεται στο έλυτρο του Bowman από τα τριχοειδή, αποβάλλεται από τον οργανισµό µαζί µε άλλες άχρηστες ουσίες. ( )

9. Στο έλυτρο του Bowman γίνεται επαναρρόφηση συστατικών από τα τριχοειδή αγγεία. ( )

48

10. Οµοιόσταση είναι µια κατάσταση συντονισµού, η οποία έχει ως αποτέλεσµα να διατηρούνται σε φυσιολογικά επίπεδα οι διάφορες λειτουργίες του σώµατος. ( )


1. Το ένα άκρο του νεφρώνα σχηµατίζει µια εγκόλπωση, που ονοµάζεται

.................... .......... Bowman. Το άλλο άκρο του καταλήγει σε ένα µεγαλύτερο σωλήνα, που ονοµάζεται ................. ................. . Ενδιάµεσα υπάρχουν δυο σπειροειδείς περιοχές. Μεταξύ αυτών υπάρχει µια περιοχή σε σχήµα ..............................., που ονοµάζεται ............................. ............. Henle.

2. Στο νεφρώνα .......................... ......... Bowman περιέχει πολλά δια-κλαδιζόµενα τριχοειδή αγγεία, που ονοµάζονται ................................ ................................ .

3. Κατά την διήθηση στο ...................... ........ Bowman σχηµατίζεται ..................... ή ..........., που αποτελείται από νερό και συστατικά του πλάσµατος εκτός ............................ .

4. Η ρύθµιση της συγκέντρωσης της γλυκόζης στο αίµα γίνεται από τις ορµόνες .................................. και .................................. .

5. Όταν η συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίµα αυξάνεται, τότε απελευθερώ-νεται από .................................. επιπλέον ορµόνη .................................. . Αυτή φτάνει στο .................. και προκαλεί µετατροπή της γλυκόζης σε .................................. .

6. Όταν το επίπεδο της γλυκόζης στο αίµα πέφτει κάτω από τα φυσιολογικά όρια, τότε παράγεται από ......................... η ορµόνη ............................... . Αυτή φτάνει ...................... και προκαλεί την διάσπαση του ............................ σε .................................. .

49



1. Να περιγράψετε τη δοµή ενός νεφρώνα. 2. Ποιες είναι οι ουσίες, που περιέχει σε φυσιολογικές καταστάσεις το διήθηµα ή πρόουρο;

3. Να γράψετε τις σηµαντικότερες λειτουργίες, που γίνονται στους νεφρώνες. 4. Γιατί οι πρωτεΐνες και τα ερυθροκύτταρα δεν είναι συστατικά του διηθήµα-τος;

5. Ποιες είναι οι βασικές λειτουργίες που γίνονται στο πρώτο και δεύτερο σπειροειδές τµήµα του νεφρώνα;

6. Τι ρυθµίζεται µε τη λειτουργία της ωσµωρρύθµισης; 7. Τι χαρακτηρίζεται ως οµοιόσταση; Να περιγράψετε ένα µηχανικό ανάλογο. Να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις µε µια παράγραφο

(20-40 λέξεις): 1. Κατά την εξέταση ούρων ενός ανθρώπου διαπιστώθηκε η ύπαρξη της πρωτεΐνης λευκωµατίνης. Τα νεφρά του λειτουργούν κανονικά; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

2. Με κατάλληλες εξετάσεις, διαπιστώνεται πολύ χαµηλό επίπεδο αντιδιουρη-τικής ορµόνης στο αίµα. Η ποσότητα του νερού στο αίµα θα είναι αυξηµένη ή όχι; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

3. Ένα άτοµο, που βρίσκεται εκτεθειµένο σε περιβάλλον µε θερµοκρασία γύρω στους 42°C, αρχίζει να ιδρώνει. α) Τι επιτυγχάνει ο οργανισµός µε την παραπάνω λειτουργία; β) Να περιγράψετε το µηχανισµό µε τον οποίο επιτυγχάνεται η παραπάνω λειτουργία.

γ) Πώς χαρακτηρίζεται µονολεκτικά ο µηχανισµός αυτός; 4. Τα κύτταρα στο εσωτερικό τµήµα του τοιχώµατος των νεφρώνων περιέχουν πολλά µιτοχόνδρια. Έχοντας υπόψη το ρόλο των µιτοχονδρίων και τις

50

λειτουργίες κατά µήκος των νεφρώνων, να αιτιολογήσετε την ύπαρξη πολλών µιτοχονδρίων στα κύτταρα αυτά.

5. Η θερµοκρασία του σώµατος, η συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίµα, η ποσότητα νερού στο αίµα κ.τ.λ. είναι µερικές από τις παραµέτρους που σχετίζονται µε τη σωστή λειτουργία του οργανισµού. α) Ποιος είναι ο µηχανισµός, ο οποίος παρεµβαίνει διορθωτικά όταν κάποια από αυτές τις παραµέτρους βρίσκεται έξω από τα φυσιολογικά επίπεδα;

β) Ποιος είναι ο σκοπός του µηχανισµού αυτού; γ) Ποια χηµικά µόρια θέτουν σε λειτουργία το µηχανισµό αυτό; Να γράψετε το όνοµα τριών τέτοιων χηµικών µορίων.

δ) Ποιο σύστηµα συνεργάζεται άµεσα για την απελευθέρωση αυτών των χηµικών µορίων;

ε) Η ινσουλίνη είναι µια ορµόνη. Πού παράγεται; Πώς δρα όταν αυξηθεί η συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίµα;

51


Παράδειγµα ωριαίου κριτηρίου αξιολόγησης Αντικείµενο εξέτασης: Απέκκριση και Ωσµωρρύθµιση Στόχοι που ελέγχονται: Ανάκληση γνώσεων, κατανόηση, κριτική σκέψη. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΘΗΤΗ Επώνυµο: .. Όνοµα: .............................................. Τάξη: . Τµήµα: Μάθηµα: ....... Ηµεροµηνία: . ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Να βάλετε σε κύκλο το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση ή στη φράση που συµπληρώνει σωστά την πρόταση:

• Η ουρία είναι α. επιβλαβές συστατικό των ούρων β. µια διαφορετική ονοµασία των ούρων γ. µια πρωτεΐνη απαραίτητη για τον οργανισµό δ. µια ορµόνη που ρυθµίζει την ποσότητα του νερού στο αίµα.

• Οι βασικές λειτουργικές µονάδες του νεφρού είναι α. οι νεφρικές πυραµίδες β. οι νεφρώνες ή νεφρικά σωληνάρια γ. η νεφρική φλέβα και η νεφρική αρτηρία δ. οι ουρητήρες και η ουρήθρα.

Μονάδες 2

52

2. Να χαρακτηρίσετε µε σωστό (Σ) ή λάθος (Λ) τις παρακάτω προτάσεις: • Στο έλυτρο του Bowman γίνεται διήθηση του πλάσµατος από το αγγειώδες σπείραµα. ( )

• Κατά µήκος των νεφρώνων γίνεται επαναρρόφηση της ουρίας. ( ) • Οι ορµόνες γλυκαγόνη και ινσουλίνη εκκρίνονται από οµάδες ειδικών κυττάρων του ήπατος. ( )

• Οµοιόσταση είναι µια κατάσταση συντονισµού, η οποία έχει ως αποτέλεσµα να διατηρούνται σε φυσιολογικά επίπεδα οι διάφορες λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισµού. ( )


• Όταν η συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίµα αυξάνεται, τότε απελευθερώ-νεται επιπλέον ινσουλίνη. Η ορµόνη αυτή όταν φτάσει στο .................. προκαλεί τη µετατροπή της γλυκόζης σε ............................... .

• Όταν το επίπεδο της γλυκόζης στο αίµα πέφτει κάτω από τα φυσιολογικά όρια, τότε παράγεται στο ...................... η ορµόνη ............................ .

Μονάδες 4 4. Να απαντήσετε σύντοµα στις παρακάτω ερωτήσεις: • Με κατάλληλες εξετάσεις διαπιστώνεται πολύ χαµηλό επίπεδο αντιδιουρητικής ορµόνης στο αίµα. Η ποσότητα του νερού στο αίµα θα είναι αυξηµένη ή όχι; Να αιτολογήσετε την απάντησή σας.

• Ένα άτοµο, που βρίσκεται εκτεθειµένο σε περιβάλλον µε θερµοκρασία γύρω στους 42 °C, αρχίζει να ιδρώνει: α) Τι επιτυγχάνει ο οργανισµός του µε την παραπάνω λειτουργία; β) Να περιγράψετε το µηχανισµό µε τον οποίο επιτυγχάνεται η παραπάνω λειτουργία.

Μονάδες 10

53

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7

Ερειστικό σύστηµα



1. Το περιόστεο καλύπτει τις επιφάνειες α. των επιµήκων οστών β. των βραχέων οστών γ. των πλατιών οστών δ. όλων των οστών.

2. Πλατιά οστά συναντώνται α. στο κρανίο β. στα κάτω άκρα γ. στην σπονδυλική στήλη δ. στα άνω άκρα.

3. Η αποµάκρυνση κατεστραµένων οστεοκυττάρων και µεσοκυττάριας ουσίας γίνεται από α. τους οστεοβλάστες β. τους οστεοκλάστες γ. τα οστεοκύτταρα δ. τα ινίδια κολλαγόνου.

54

4. Η διάρθρωση µεταξύ δύο οστών α. δεν επιτρέπει σχεδόν καµία κίνηση β. επιτρέπει µόνο τη στροφή γ. επιτρέπει µόνο την κάµψη δ. επιτρέπει µεγάλη κινητικότητα.


1. Τα οστεοκύτταρα έχουν πολλές αποφυάδες, οι οποίες συνδέονται µε την κυτταρική µεµβράνη άλλων οστεοκυττάρων. ( )

2. Η µεσοκυττάρια ουσία περιέχει µόνο ανόργανα άλατα, τα οποία προσδίδουν σκληρότητα στα οστά. ( )

3. Η διάφυση και οι επιφύσεις συναντώνται στα επιµήκη, στα βραχέα και στα πλατιά οστά. ( )

4. Στο περιόστερο υπάρχουν πολλά αγγεία και νεύρα. ( ) 5. Οι επιφύσεις και η διάφυση περιβάλλονται εξωτερικά από πυκνό συνδετικό ιστό, το περιόστεο. ( )


1. Ο οστίτης ιστός αποτελείται από ............................. και ........................... ουσία.

2. Τα επιµήκη οστά έχουν δύο άκρα, που ονοµάζονται ..................., ενώ το µεταξύ τους κυλινδρικό τµήµα ονοµάζεται ................... .

3. Ο µυελός των οστών διακρίνεται σε ................... και ................... . 4. Τα οστά του εγκεφαλικού κρανίου είναι ..................., τα δύο ..................., τα δύο ................... και ................... .

55


1. Ι

Α. ......... Επιµήκη οστά

Β. ......... Βραχέα οστά

Γ. ......... Πλατιά οστά

ΙΙ

1. σπόνδυλος

2. ωµοπλάτη

3. µεσοσπονδύλιος δίσκος

4. κνήµη

2.

Ι

Α. ......... Αρθρικό υγρό

Β. ......... Σύνδεσµοι

Γ. ......... ∆ιάρθριοι χόνδροι

ΙΙ

1. συγκρατούν τα αρθρούµενα οστά µε-ταξύ τους

2. βοηθούν στις κινήσεις όταν οι αρ-θρούµενες επιφάνειες δεν εναρµονί-ζονται µεταξύ τους

3. αυξάνουν το µέγεθος της αρθρικής επιφάνειας

4. διευκολύνει την ολίσθηση των αρ-θρικών επιφανειών

56



1. Από τι αποτελείται ο οστίτης ιστός και µε ποιες µορφές εµφανίζεται; 2. Να αναφέρετε τις κατηγορίες των οστών ανάλογα µε τη µορφολογία τους. 3. Σε ποια συστατικά των οστών οφείλεται η ελαστικότητά τους; 4. Ποια είναι η χρησιµότητα του περιόστεου, το οποίο επενδύει την εξωτερική επιφάνεια των οστών µε πυκνό συνδετικό ιστό;

5. Σε ποιους σχηµατισµούς των οστών βρίσκεται ο µυελός των οστών και σε ποιες κατηγορίες διακρίνεται;

6. Να αναφέρετε τρεις παράγοντες από τους οποίους επηρεάζεται η απορρόφηση του ασβεστίου και των φωσφορικών ανιόντων.

7. Να γράψετε ονοµαστικά τα κύρια και τα επικουρικά µέρη της διάρθρωσης. 8. Να αναφέρετε ονοµαστικά τα οστά του προσωπικού και του εγκεφαλικού κρανίου.

9. Να γράψετε ονοµαστικά τα οστά της πυελικής ζώνης, του µηρού και της κνήµης.


(20-40 λέξεις): 1. Ποιες είναι οι λειτουργίες του σκελετού; 2. Τι είναι η οστεοπόρωση, πού µπορεί να οφείλεται και ποιοι παράγοντες συµβάλλουν στην εµφάνισή της;

3. Ποια είναι η σηµασία των κυρτωµάτων της σπονδυλικής στήλης; 4. Τι είναι οι σύνδεσµοι και ποιος είναι ο ρόλος τους; 5. Να δώσετε τον ορισµό της άρθρωσης. Ποια είναι τα είδη των αρθρώσεων και τι είδους κινήσεις µπορούν να γίνονται στην κάθε περίπτωση;

6. Ποιος είναι ο ρόλος: α) των οστεοβλαστών, β) των οστεοκλαστών;

57


Παράδειγµα ωριαίου κριτηρίου αξιολόγησης Αντικείµενο εξέτασης: Ερειστικό Σύστηµα Στόχοι που ελέγχονται: Ανάκληση γνώσεων, κατανόηση, κριτική σκέψη. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΘΗΤΗ Επώνυµο: .. Όνοµα: .............................................. Τάξη: . Τµήµα: Μάθηµα: ....... Ηµεροµηνία: . ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Να βάλετε σε κύκλο το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση ή στη φράση που συµπληρώνει σωστά την πρόταση:

• Πλατιά οστά συναντώνται α. στο κρανίο β. στα κάτω άκρα γ. στη σπονδυλική στήλη δ. στα άνω άκρα.

• Η αποµάκρυνση κατεστραµµένων οστεοκυττάρων και µεσοκυττάριας ουσίας γίνεται από α. τους οστεοβλάστες β. τους οστεοκλάστες γ. τα οστεοκύτταρα δ. τα ινίδια κολλαγόνου.

Μονάδες 4

58

2. Να χαρακτηρίσετε µε (Σ) σωστό ή µε (Λ) λάθος τις παρακάτω προτάσεις: • Στο περιόστεο υπάρχουν πολλά αγγεία και νεύρα. ( ) • Η µεσοκυττάρια ουσία περιέχει µόνο ανόργανα άλατα, τα οποία προσδίδουν σκληρότητα στα οστά. ( )

• Οι µυελοκυψέλες περιέχουν ερυθρό µυελό των οστών, ο οποίος είναι αιµοποιητικό όργανο. ( )

Μονάδες 3 3. Να αντιστοιχίσετε τους όρους που αναγράφονται στη στήλη Ι µε τις έννοιες ή τις φράσεις που αναγράφονται στη στήλη ΙΙ. Για το σκοπό αυτό να γράψετε δίπλα από κάθε γράµµα της στήλης Ι τον αριθµό που ταιριάζει από τη στήλη ΙΙ (π.χ. Α-Ι):

Ι

Α. ......... Αρθρικό υγρό

Β. ......... Σύνδεσµοι

Γ. ......... ∆ιάρθριοι χόνδροι

ΙΙ

1. συγκρατούν τα αρθρούµενα οστά µετα-ξύ τους

2. βοηθούν στις κινήσεις όταν οι αρθρού-µενες επιφάνειες δεν εναρµονίζονται µεταξύ τους

3. αυξάνουν το µέγεθος της αρθρικής επι-φάνειας

4. διευκολύνει την ολίσθηση των αρ-θρικών επιφανειών

Μονάδες 3 5. Να απαντήσετε σύντοµα στις παρακάτω ερωτήσεις: • Τι είναι οστεοπόρωση, που µπορεί να οφείλεται και ποιοι παράγοντες συµβάλλουν στην εµφάνισή της;

• Ποια είναι τα είδη των αρθρώσεων; Τι είδους κινήσεις µπορούν να γίνονται στην κάθε περίπτωση;

Μονάδες 10

59

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8

Μυϊκό Σύστηµα



1. Η κινητική µονάδα α. αποτελείται από το νευρώνα και τις µυϊκές ίνες που νευρώνει β. είναι η περιοχή που γίνεται η νευροµυϊκή σύναψη γ. είναι το άκρο του µυός, που προσφύεται στο οστό το οποίο κινείται δ. είναι το άκρο του µυός, που προσφύεται στο οστό το οποίο είναι ακίνητο.

2. Η τελική κινητική πλάκα α. είναι η µεµβράνη, που παρεµβάλλεται κάθετα κατά µήκος των ινιδίων β. είναι ο συνδετικός ιστός, που περιβάλλει ολόκληρο το µυ γ. είναι η περιοχή της µυικής ίνας, που γίνεται η νευροµυϊκή σύναψη δ. είναι ο συνδετικός ιστός, που περιβάλλει τη µυϊκή ίνα.

3. Η ένταση της συστολής του µυός α. είναι ανεξάρτητη από την ένταση του ερεθίσµατος β. είναι ανάλογη των µυϊκών ινών που συστέλλονται γ. είναι ανεξάρτητη από την συχνότητα των ερεθισµάτων δ. ισχύουν όλα όσα αναφέρονται στα α, β, γ.

60


1. Για να συσταλεί µια µυϊκή ίνα πρέπει το ερέθισµα που θα δεχθεί να έχει ορισµένη ένταση. ( )

2. Ο τένοντας αποτελείται από µυϊκές ίνες και συνδέει το µυ µε τα οστά. ( )

3. Οι µύες, για να εκτελέσουν µια κίνηση, συνεργάζονται ανταγω- νιστικά κατά ζεύγη. ( )

4. Ιδιαίτερο ρόλο, κατά τον µηχανισµό ολίσθησης των νηµατίων της ακτίνης προς τα νηµάτια της µυοσίνης, παίζουν τα ιόντα ασβεστίου. ( )

5. Η συστολή µιας µυϊκής ίνας είναι ανεξάρτητη από την ένταση του ερεθίσµατος που θα δεχθεί. ( )

6. Κατά την συστολή ενός µυός, συνήθως συστέλλονται συγχρόνως όλες οι µυϊκές ίνες της κινητικής µονάδας. ( )


1. Η δοµική και λειτουργική µονάδα των γραµµωτών µυών είναι ................... ....................

2. Οι σκελετικές µυϊκές ίνες, από µορφολογική και λειτουργική άποψη, κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες ................... και ................... .

3. Η κινητική µονάδα αποτελείται από ................... ................... και ................... ..................., που νευρώνει.

4. Αν κατά τη διάρκεια µιας µυϊκής συστολής ο µυς βραχύνεται και παράγει µηχανικό έργο, η συστολή ονοµάζεται ................... .

5. Σε έντονη µυϊκή δραστηριότητα συσσωρεύεται ................... ................... το οποίο προκαλεί το µυϊκό κάµατο.

6. Κάθε µυς βρίσκεται συνεχώς σε κατάσταση µερικής συστολής, που λέγεται ................... ................... .

61


1. Ι

Α. ......... Σαρκείλληµα

Β. ......... Γαστέρα

Γ. ......... Έκφυση

∆. ......... Κατάφυση

Ε. ......... Σαρκοµέριο

ΙΙ

1. το τµήµα του ινιδίου µεταξύ των δύο µεµβρανών

2. η κυτταρική µεµβράνη, που περιβάλλει τη µυϊκή ίνα

3. το άκρο του µυός, το οποίο προσφύεται στο οστό που δεν κινείται

4. το άκρο του µυός, το οποίο προσφύεται στο οστό, που ο µυς αυτός κινεί

2.

Ι

Α. ......... Κύριος µυς

Β. ......... Ανταγωνιστής µυς

Γ. ......... Τένοντας

ΙΙ

1. ο µυς που χαλαρώνει

2. συνδέει τους µύες µε τα οστά

3. περιβάλλει τις µυικές ίνες

4. ο µυς που συστέλλεται

62



1. Να γράψετε τις τρεις κατηγορίες µυϊκού ιστού, ανάλογα µε τη δοµή και λειτουργία των κυττάρων από τα οποία αποτελείται.

2. Ποιες είναι οι δοµικές και οι λειτουργικές διαφορές µεταξύ των ερυθρών και λευκών µυϊκών ινών;

3. Οι µύες της πλάτης και της κνήµης αποτελούνται κυρίως από ερυθρές ίνες, ενώ οι µύες του µατιού κυρίως από λευκές. Να δώσετε µια ερµηνεία σ αυτή τη διαφορά που εµφανίζουν οι παραπάνω µύες.

4. Από τι αποτελείται µια κινητική µονάδα; 5. Να εξηγήσετε γιατί είναι απαραίτητος κάποιος χρόνος, περίπου 5 msec, από τη στιγµή που φθάνει το ερέθισµα σε µια µυϊκή ίνα, µέχρι την έναρξη της συστολής της.

6. Ποια είναι η διαφορά µιας απλής µυϊκής συστολής από την τετανική; 7. Ποιες µυϊκές συστολές χαρακτηρίζονται ως ισοτονικές και ποιες ως ισοµετρικές;

8. Τι ονοµάζουµε µυϊκό κάµατο; Ποιο οργανικό µόριο είναι υπεύθυνο γι αυτή την κατάσταση και κάτω από ποιες ειδικές συνθήκες παράγεται στους µύες;

9. Γιατί στο κυτταρόπλασµα της µυϊκής ίνας υπάρχουν πολλά µιτοχόνδρια; 10. Πού οφείλεται το βαθύ κόκκινο χρώµα των µυών;

63


Παράδειγµα ωριαίου κριτηρίου αξιολόγησης Αντικείµενο εξέτασης: Μυϊκό σύστηµα Στόχοι που ελέγχονται: Ανάκληση γνώσεων, κατανόηση, κριτική σκέψη


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ


• Η κινητική µονάδα α. αποτελείται από το νευρώνα και τις µυϊκές ίνες που νευρώνει β. είναι η περιοχή που γίνεται η νευροµυϊκή σύναψη γ. είναι το άκρο του µυός που προσφύεται στο οστό το οποίο κινείται δ. είναι το άκρο του µυός που προσφύεται στο οστό το οποίο είναι ακίνητο.

• Μια µυϊκή ίνα, όταν δεχθεί ερέθισµα έντασης x, κάνει µια απλή συστολή. Αυτή η µυϊκή ίνα, όταν δεχθεί ένα ερέθισµα διπλάσιας έντασης 2x, α. δε θα αντιδράσει β. θα κάνει συστολή µεγαλύτερης έντασης γ. θα κάνει συστολή ίδιας έντασης δ. θα κάνει συστολή µικρότερης έντασης.

Μονάδες 2

64

2. Να χαρακτηρίσετε µε Σ (σωστό) ή µε Λ (λάθος) τις παρακάτω προτάσεις: • Η συστολή µιας µυϊκής ίνας είναι ανεξάρτητη από την ένταση του ερεθίσµατος που θα δεχθεί. ( )

• Ο τένοντας αποτελείται από µυϊκές ίνες και συνδέει το µυ µε τα οστά. ( )


Ι

Α. ......... Σαρκείλληµα

Β. ......... Γαστέρα

Γ. ......... Έκφυση

∆. ......... Κατάφυση

Ε. ......... Σαρκοµέριο

ΙΙ

1. το τµήµα του ινιδίου µεταξύ των δύο µεµβρανών

2. η κυτταρική µεµβράνη, που περιβάλλει την µυϊκή ίνα

3. το άκρο του µυός, το οποίο προσφύεται στο οστό που δεν κινείται

4. το άκρο του µυός, το οποίο προσφύεται στο οστό, που ο µυς αυτός κινεί

Μονάδες 4 4. Να απαντήσετε σύντοµα σε καθεµία από τις παρακάτω ερωτήσεις: • Τι ονοµάζουµε µυϊκό κάµατο; Ποιο οργανικό µόριο είναι υπεύθυνο γι αυτή την κατάσταση και κάτω από ποιες ειδικές συνθήκες παράγεται στους µυς;

• Γιατί είναι απαραίτητος κάποιος χρόνος περίπου 5 msec από τη στιγµή που φθάνει το ερέθισµα σε µια µυϊκή ίνα, µέχρι την έναρξη της συστολής της;

• Ποια είναι η διαφορά µιας απλής µυϊκής συστολής από την τετανική; Μονάδες 12

65

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9

Νευρικό Σύστηµα



1. Σύναψη είναι η περιοχή λειτουργικής σύνδεσης των τελικών κοµβίων του νευροάξονα ενός νευρώνα µε α. τους δενδρίτες άλλων νευρικών κυττάρων β. το κυτταρικό σώµα άλλων νευρικών κυττάρων γ. ειδικά διαµορφωµένες θέσεις εκτελεστικών οργάνων (µυς) δ. όλα όσα αναφέρονται στα α, β, γ.

2. Η ακετυλοχολίνη είναι µια χηµική ουσία, η οποία απελευθερώνεται από α. τα νευρογλοιακά κύτταρα β. τα τελικά κοµβία του νευρώνα γ. το κυτταρικό σώµα του νευρώνα δ. τους δενδρίτες του νεύρωνα.

3. Το νευρικό κύτταρο ή νευρώνας α. έχει πολλούς νευρίτες ή νευροάξονες β. έχει ένα τελικό κοµβίο στο τέλος κάθε νευρίτη γ. έχει πολλούς δενδρίτες δ. δεν έχει πυρήνα.

66

4. To αυτόνοµο νευρικό σύστηµα α. λειτουργεί χωρίς τη θέλησή µας β. νευρώνει όργανα όπως η καρδιά, τα σπλάχνα, οι αδένες γ. ελέγχεται από τον εγκέφαλο δ. ισχύουν όλα όσα αναφέρονται στα α, β, γ.

5. Τα κέντρα του αυτόνοµου νευρικού συστήµατος εντοπίζονται α. στο περιφερειακό νευρικό σύστηµα και στον εγκέφαλο β. στον εγκέφαλο και στα κινητικά νεύρα γ. στο νωτιαίο µυελό και στον εγκέφαλο δ. στο νωτιαίο µυελό και στα κινητικά νεύρα.

6. Στα γάγγλια του αυτόνοµου νευρικού συστήµατος α. γίνεται επεξεργασία των νευρικών ώσεων β. βρίσκονται οι υποδοχείς των νευρικών ερεθισµάτων γ. καταλήγουν τα ερεθίσµατα από τους υποδοχείς των γενικών αισθήσεων δ. γίνεται ο ανταγωνισµός της δράσης του συµπαθητικού και του παρασυµπαθητικού νευρικού συστήµατος.


1. Όλοι οι νευρώνες έχουν την ίδια µορφή και λειτουργία. ( ) 2. Τα νευρογλοιακά κύτταρα έχουν βοηθητικό ρόλο. ( ) 3. Όλα τα ερεθίσµατα, µε οποιαδήποτε ένταση, προκαλούν νευρική ώση. ( )

4. Τα νωτιαία νεύρα νευρώνουν τον αυχένα, τον κορµό και τα άκρα, ενώ τα εγκεφαλικά νεύρα νευρώνουν κυρίως περιοχές της κεφαλής και του λαιµού. ( )

5. Στην αυχενική και στην οσφυϊκή περιοχή του νωτιαίου µυελού εκφύονται νεύρα, που νευρώνουν τα άνω και κάτω άκρα αντίστοιχα. ( )

67

6. Οι µήνιγγες είναι αδένες που εκκρίνουν ουσίες, οι οποίες συµµετέχουν στη µεταφορά της νευρικής ώσης. ( )

7. Το αυτόνοµο νευρικό σύστηµα λειτουργεί χωρίς τη θέλησή µας. ( ) 8. Το αυτόνοµο νευρικό σύστηµα είναι ανεξάρτητο από τον εγκέφαλο και το νωτιαίο µυελό. ( )


1. Οι νευρώνες ανάλογα µε τη µορφή και τη λειτουργία τους διακρίνονται σε .................... σε ......................... και .................................... .

2. Στον άνθρωπο υπάρχουν 12 ζεύγη .......................... νεύρων και 31 ζεύγη ................................ ................................ .

3. Τα νεύρα ανάλογα µε την λειτουργία τους διακρίνονται σε ......................, και ..................... .

4. Οι νευρικές ώσεις µεταδίδονται από νευρώνα σε νευρώνα ή σε εκτελεστικό όργανο δια µέσου των ........................... µε τη βοήθεια χηµικών ουσιών που είναι γνωστές ως .................................. .

5. Ο εγκέφαλος χωρίζεται ανατοµικά σε τρεις περιοχές. Στα .............................. ηµισφαίρια, στο .................................. και στην .................................. .

6. Η επιφάνεια του φλοιού των εγκεφαλικών ηµισφαιρίων αυξάνεται σηµαντικά µε την υπάρξη των ......................... και των ............................... .

7. Η µοναδική περιοχή του Κ.Ν.Σ., που είναι υπεύθυνη για τις συνειδητές λειτουργίες, είναι .......................... των ηµισφαιρίων.

8. Το στέλεχος του εγκεφάλου συνδέει ......................... ηµισφαίρια µε τον ......................... ............................... .

9. Το κέντρο οµοιόστασης του οργανισµού είναι ............................... . 10. Το αυτόνοµο νευρικό σύστηµα χωρίζεται σε δύο κλάδους .........................

και ............................... . 11. ......................... είναι το κέντρο ισορροπίας του οργανισµού.

68


1. Ι

Α. ......... Φαιά ουσία του νωτιαίου µυελού

Β. ......... Λευκή ουσία του νωτιαίου µυελού

Γ. ......... Κοιλίες εγκεφάλου

∆. ......... Μήνιγγες

ΙΙ

1. αποτελείται από νευροάξονες

2. αποτελείται κυρίως από τα κυτταρι-κά σώµατα των νευρικών κυττάρων

3. προστατεύουν το νωτιαίο µυελό και τον εγκέφαλο

2. Ι

Α. ......... Αισθητικοί νευρώνες

Β. ......... Κινητικοί νευρώνες

Γ. ......... Ενδιάµεσοι νευρώνες

ΙΙ

1. µεταφέρουν τη νευρική ώση από µια περιοχή του εγκεφάλου ή του νωτιαίου µυελού σε µια άλλη περιοχή του

2. µεταφέρουν τη νευρική ώση από τον υποδοχέα στο νωτιαίο µυελό

3. µεταφέρουν τη νευρική ώση από το νωτιαίο µυελό στα εκτελεστικά όργανα

4. παράγουν το εγκεφαλονωτιαίο υγρό

69

3. Ι

Α. ......... Αντανακλαστικό τόξο

Β. ......... Αντλία Na+ / K+

Γ. ......... Ακετυλοχολίνη

ΙΙ

1. βασική λειτουργική µονάδα νευρι-κού συστήµατος

2. νευροδιαβιβαστική ουσία 3. µηχανισµός κατανοµής ιόντων 4. η απλούστερη νευρική οδός

4. Ι

Α. ......... Κοιλίες εγκεφάλου

Β. ......... Υποθάλαµος

Γ. ......... Μετωπιαίος λοβός

∆. ......... Μήνιγγες

Ε. ......... Παρεγκεφαλίδα

ΙΙ

1. κέντρο κινητικών λειτουργιών 2. κέντρο ισορροπίας 3. κέντρο οµοιόστασης του οργανισµού 4. κοιλότητες στις οποίες παράγεται το εγκεφαλονωτιαίο υγρό

Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Να απαντήσετε σύντοµα σε καθεµία από τις παρακάτω ερωτήσεις

(10 20 λέξεις):

1. Από ποια είδη κυττάρων αποτελείται ο νευρικός ιστός; 2. Να αναφέρετε ονοµαστικά τα όργανα: α. του κεντρικού νευρικού συστήµατος β. του περιφερικού νευρικού συστήµατος

3. Να περιγράψετε τη δοµή ενός νευρώνα. 4. Ποιος είναι ο ρόλος των νευρογλοιακών κυττάρων; 5. Να αναφέρετε ονοµαστικά τους λοβούς του εγκεφάλου. 6. Να αναφέρετε ονοµαστικά τους σχηµατισµούς που προστατεύουν τα όργανα του κεντρικού νευρικού συστήµατος.

7. Πού βρίσκονται οι µήνιγγες και ποιος είναι ο ρόλος τους; 8. Πώς ορίζονται τα εγκεφαλικά κέντρα;

70

9. Με ποιο µηχανισµό διατηρείται σταθερό το εσωτερικό περιβάλλον ενός οργανισµού;

10. Με ποιο µηχανισµό ο οργανισµός αντιλαµβάνεται τις µεταβολές που συµβαίνουν στο εξωτερικό περιβάλλον;

11. Πώς ορίζεται η νευρική ώση; 12. Τι ονοµάζεται νευρική οδός; 13. Πώς διαφοροποιούνται οι νευρικοί οδοί; 14. Πώς ορίζεται η σύναψη; 15. Σε τι διαφέρει η φαιά ουσία από τη λευκή ουσία του νωτιαίου µυελού; 16. Με ποιες χηµικές ουσίες γίνεται η µεταφορά της νευρικής ώσης διαµέσου

των συνάψεων; 17. Σε ποια κατηγορία λειτουργικών βιολογικών µορίων ανήκει η ακετυλοχολίνη; 18. Το καθένα εγκεφαλικό ηµισφαίριο χωρίζεται σε λοβούς µε βαθιές αύλακες,

τις σχισµές. α. Να ονοµάσετε τους λοβούς των ηµισφαιρίων. β. Πού εντοπίζονται τα κέντρα της όρασης, της ακοής και της κίνησης;

19. Τι είναι τα γάγγλια και σε ποια µέρη του νευρικού συστήµατος εµφανίζονται; Να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις µε µια παράγραφο

(20-40 λέξεις): 1. Να ταξινοµήσετε τους νευρώνες ανάλογα µε τη λειτουργία που επιτελούν και να περιγράψετε την λειτουργία τους.

2. Τι είναι η αντλία Na+ / K+; Πού βρίσκεται και ποιος είναι ο ρόλος της; 3. Τι σηµαίνει δυναµικό ηρεµίας και τι δυναµικό ενέργειας; 4. Να περιγράψετε το µηχανισµό δηµιουργίας µιας νευρικής ώσης 5. Γιατί η µεταφορά των νευρικών ώσεων γίνεται από το προσυναπτικό προς το

µετασυναπτικό νευρώνα και όχι αντίθετα; 6. Τα νεύρα είναι δέσµες δενδριτών ή νευροαξόνων, που συγκρατούνται µε συνδετικό ιστό: α. Σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται τα νεύρα ανάλογα µε την λειτουργία τους; β. Πόσα ζεύγη εγκεφαλικών νεύρων υπάρχουν και ποιες περιοχές νευρώνουν; γ. Πόσα ζεύγη νωτιαίων νεύρων υπάρχουν και ποιες περιοχές νευρώνουν;

71

7. Τα αντανακλαστικά είναι αυτόµατες ακούσιες απαντήσεις που δίνει ο οργανισµός σε διάφορα ερεθίσµατα: α. Ποια είναι η σηµασία των αντανακλαστικών για τον οργανισµό; β. Είναι απαραίτητη η συµµετοχή του εγκεφάλου σε όλα τα αντανακλαστικά; γ. Να αναφέρετε δύο αντανακλαστικές αντιδράσεις.

8. Στο Κ.Ν.Σ. υπάρχει εγκεφαλονωτιαίο υγρό. α. Πού παράγεται αυτό; β. Σε ποιες περιοχές κυκλοφορεί; γ. Ποιος είναι ο ρόλος του;

9. ∆ίνουµε µε το χέρι µας ένα κτύπηµα, περίπου στο µέσο του γόνατου, και αυτόµατα εκτινάσσεται η κνήµη. Να εξηγήσετε το φαινόµενο.

10. Ένας σοβαρός τραυµατισµός στην σπονδυλική στήλη έχει ως συνέπεια να παραλύσουν τα άνω άκρα: α. Ποια περιοχή της σπονδυλικής στήλης έχει τραυµατιστεί; β. Γιατί παρέλυσαν τα άνω άκρα;

11. Πού εντοπίζονται οι µήνιγγες και ποιος είναι ο ρόλος τους; 12. Ο προµήκης µυελός είναι από τις σηµαντικότερες λειτουργικές περιοχές του

στελέχους του εγκεφάλου. α. Να γράψετε τρία κέντρα που εντοπίζονται στο προµήκη µυελό. β. Γιατί βλάβη στον προµήκη µυελό συνεπάγεται το θάνατο;

13. Να εξηγήσετε γιατί είναι απαραίτητος ο συντονισµός της δράσης του συµπαθητικού και του παρασυµπαθητικού συστήµατος για την φυσιολογική λειτουργία των οργάνων που νευρώνουν.

14. Να γράψετε ένα παράδειγµα, που να δείχνει την ανταγωνιστική δράση των δύο κλάδων του αυτόνοµου νευρικού συστήµατος.

15. Πώς αυξάνεται η επιφάνεια του φλοιού του εγκεφάλου και σε τι εξυπηρετεί η αύξηση αυτή;

16. Τι θα συµβεί όταν ένας νευρώνας δεχθεί σε κάποιο σηµείο της µεµβράνης του ένα ερέθισµα;

17. Πότε αυξάνεται η διαπερατότητα της µεµβράνης του νευρώνα σε ιόντα Na+; 18. Ποιος είναι ο λόγος ύπαρξης πολλών µιτοχονδρίων στο προσυναπτικό άκρο

ενός νευρικού κυττάρου;

72


Παράδειγµα ωριαίου κριτηρίου αξιολόγησης Αντικείµενο εξέτασης: Νευρικό σύστηµα Στόχοι που ελέγχονται: Ανάκληση γνώσεων, κατανόηση, κριτική σκέψη


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Α. Να βάλετε σε κύκλο το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση ή στη φράση που συµπληρώνει σωστά την πρόταση:

• Το νευρικό κύτταρο α. έχει πολλούς νευροάξονες β. έχει ένα τελικό κοµβίο στο τέλος κάθε νευρίτη γ. έχει πολλούς δενδρίτες δ. δεν έχει πυρήνα.

• Τα κέντρα του αυτόνοµου νευρικού συστήµατος εντοπίζονται α. στο περιφερειακό νευρικό σύστηµα και στον εγκέφαλο. β. στον εγκέφαλο και στα κινητικά νεύρα γ. στο νωτιαίο µυελό και στον εγκέφαλο δ. στο νωτιαίο µυελό και στα κινητικά νεύρα.

Μονάδες 2

73

1. Β. Να χαρακτηρίσετε µε Σ (σωστό) ή µε Λ (λάθος) τις παρακάτω προτάσεις: • Όλα τα ερεθίσµατα µε οποιαδήποτε ένταση προκαλούν νευρική ώση. ( )

• Το αυτόνοµο νευρικό σύστηµα λειτουργεί χωρίς τη θέλησή µας. ( ) • Οι µήνιγγες είναι αδένες που εκκρίνουν ουσίες, οι οποίες συµµετέχουν στην µεταφορά της νευρικής ώσης. ( )


• Τα νεύρα ανάλογα µε την λειτουργία τους διακρίνονται σε ....................... και ..................... .

• Η επιφάνεια του φλοιού των εγκεφαλικών ηµισφαιρίων αυξάνεται σηµαντικά µε την ύπαρξη των ....................... και των ..................... .

• Το κέντρο οµοιόστασης του οργανισµού είναι ..................... .


Ι

Α. ......... Κοιλίες εγκεφάλου

Β. ......... Υποθάλαµος

Γ. ......... Μετωπιαίος λοβός

∆. ......... Μήνιγγες

Ε. ......... Παρεγκεφαλίδα

ΙΙ

1. κέντρο κινητικών λειτουργιών 2. κέντρο ισορροπίας 3. κέντρο οµοιόστασης του οργανισµού 4. κοιλότητες στις οποίες παράγεται το εγκεφαλονωτιαίο υγρό

Μονάδες 2

74

4. Να απαντήσετε σύντοµα σε καθεµία από τις παρακάτω ερωτήσεις: • Ένας σοβαρός τραυµατισµός στη σπονδυλική στήλη έχει ως συνέπεια να παραλύσουν τα άνω άκρα. α. Ποια περιοχή της σπονδυλικής στήλης έχει τραυµατιστεί; β. Γιατί παρέλυσαν τα άνω άκρα;

• Ο προµήκης µυελός είναι από τις σηµαντικότερες λειτουργικές περιοχές του στελέχους του εγκεφάλου. α. Να γράψετε τρία κέντρα που εντοπίζονται στο προµήκη µυελό. β. Γιατί βλάβη στον προµήκη µυελό συνεπάγεται το θάνατο;

Μονάδες 10

75

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10

Αισθητήρια όργανα Αισθήσεις



1. Τι είναι η αίσθηση; α. Η συλλογή πληροφοριών που αφορούν το περιβάλλον. β. Το αποτέλεσµα της ερµηνείας των ερεθισµάτων που φτάνουν στον εγκέφαλο.

γ. ∆ιάφορες αλλαγές στη συγκέντρωση χηµικών ουσιών. δ. Η ανίχνευση αλλαγών στη θερµοκρασία.

2. Για την αίσθηση της αφής υπεύθυνες είναι ορισµένες οµάδες α. µηχανοϋποδοχέων β. χηµειοϋποδοχέων γ. φωτοϋποδοχέων δ. θερµοϋποδοχέων.

3. Ο χοριοειδής χιτώνας στο πρόσθιο τµήµα του σχηµατίζει α. το υαλώδες σώµα β. το σκληρό χιτώνα γ. την ίριδα δ. τα κωνία και τα ραβδία.

76

4. Η αύξηση της κυρτότητας του κρυσταλλοειδούς φακού επιτυγχάνεται α. µε σύσπαση των µυών του ακτινωτού σώµατος β. µε τη βοήθεια της οπτικής θηλής γ. µε χρωστικές που περιέχονται στο χοριοειδή χιτώνα δ. µε τις συνάψεις των διπολικών κυττάρων.

5. Με την απορρόφηση φωτεινής ενέργειας, η ροδοψίνη διασπάται σε α. τρεις διαφορετικούς τύπους ιωδοψίνης β. ροδίνη και οψίνη γ. ρετινίνη και ιωδοψίνη δ. ρετινίνη και οψίνη.

6. Το µέσο αυτί αποτελείται από α. τη σφύρα, τον άκµονα και τον αναβολέα β. την τυµπανική κοιλότητα, τον τυµπανικό υµένα και τρία οστάρια γ. το πτερύγιο, τον ακουστικό πόρο και την κυψελίδα δ. τον κοχλία, την ωοειδή θυρίδα και την ωοειδή µεµβράνη..

7. Το όργανο του Corti αποτελείται κυρίως από ειδικά κύτταρα, τα οποία είναι α. µηχανοϋποδοχείς β. χηµειοϋποδοχείς γ. φωτοϋποδοχείς δ. θερµοϋποδοχείς.

8. Το κέντρο της όσφρησης βρίσκεται α. στην παρεγκεφαλίδα β. στον προµήκη µυελό γ. στο βρεγµατικό λοβό δ. στη βάση του κροταφικού λοβού.

77

9. Πώς ονοµάζονται οι τρεις χιτώνες από τους οποίους αποτελείται ο οφθαλµικός βολβός; α. Αµφιβληστροειδής, σκληρός και κερατοειδής. β. Χοριοειδής, κρυσταλοειδής και κερατοειδής. γ. Αµφιβληστροειδής, σκληρός και χοριοειδής. δ. Χοριοειδής, κρυσταλοειδής και σκληρός.


1. Ο οσφρητικός βλεννογόνος είναι το αισθητήριο της όσφρησης και καλύπτει το επάνω τµήµα της στοµατικής κοιλότητας. ( )

2. Το αυτί είναι το αισθητήριο όργανο της ακοής και αποτελείται από τρία τµήµατα: το εξωτερικό, το εσωτερικό και το µέσο αυτί. ( )

3. Τα τρία ακουστικά οστάρια στο µέσο αυτί είναι η σφύρα, ο άκµονας και ο αναβολέας. ( )

4. Οι αισθήσεις διακρίνονται σε σωµατικές και πνευµατικές. ( ) 5. Οι υποδοχείς της αφής και της πίεσης εµφανίζονται µε

µεγαλύτερη πυκνότητα στις άτριχες περιοχές του σώµατος. ( ) 6. Η φωτοευαίσθητη χρωστική των κωνίων είναι η οψίνη. ( ) 7. Οι υποδοχείς της ισορροπίας βρίσκονται στο εσωτερικό αυτί. ( ) 8. Οι υποδοχείς της γεύσης και της όσφρησης είναι

µηχανοϋποδοχείς. ( ) Να συµπληρώσετε µε τους κατάλληλους όρους τα κενά στις παρακάτω προτάσεις:

1. Το αυτί είναι υπεύθυνο για την αίσθηση ................ και ................................ .

2. βρίσκονται στο κέντρο του αµφιβλιστροειδούς χιτώνα και κυρίως στην κηλίδα.

78

3. ονοµάζεται η ικανότητα µεταβολής της κυρτότητας του αµφιβλιστροειδούς χιτώνα.

4. Στο εσωτερικό του κοχλία υπάρχουν τρία κανάλια, το τυµπανικό, .............. και ................ .

5. Για την αίσθηση της ισορροπίας οι υπεύθυνοι υποδοχείς είναι οι ακουστικές ........................... και οι ακουστικές ................ .

6. Αισθητήριο της όσφρησης είναι ο οσφρητικός ................. , ενώ τα ειδικά όργανα της γεύσης είναι οι γευστικοί .

7. Οι τέσσερις βασικές γεύσεις είναι το γλυκό, το ξινό, .... και

8. Η σφύρα µεταδίδει, µέσω του άκµονα, τις παλµικές κινήσεις ..

9. Ο αµφιβληστροειδής χιτώνας σχηµατίζει ένα άνοιγµα, την οπτική ..απ όπου εξέρχεται το οπτικό


1. Ι

Α. ......... Κοχλίας

Β. ......... Ίριδα

Γ. ......... Αναβολέας

∆. ......... Πτερύγιο

ΙΙ

1. µέσο αυτί

2. εξωτερικό αυτί

3. εσωτερικό αυτί

79

2. Ι

Α. ......... Σκληρός χιτώνας

Β. ......... Αµφιβληστροειδής χιτώνας

Γ. ......... Χοριοειδής χιτώνας

ΙΙ

1. όργανο του Corti

2. ακτινωτό σώµα

3. κερατοειδής

4. ωχρή κηλίδα


Να χρησιµοποιήσετε σωστά τους παρακάτω όρους και να διατυπώσετε, από µια πρόταση που να εκφράζει την έννοια του κάθε όρου :

Ευσταχιανή σάλπιγγα Κοχλίας Μηχανοϋποδεχείς

Κυσταλλλοειδής φακός Υαλώδες σώµα Οσφρητικό νεύρο

Ακουστικές ακρολοφίες Γευστικοί κάλυκες Πτερύγιο


1. Να αναφέρετε τα τµήµατα από τα οποία αποτελείται το αυτί. 2. Ποιος είναι ο ρόλος της ευσταχιανής σάλπιγγας; 3. Ποιες είναι οι σωµατικές αιασθήσεις και ποιες είναι οι ειδικές; 4. Ποιες αλλαγές ανιχνεύουν οι µηχανοϋποδοχείς; 5. Ποιες αλλαγές ανιχνεύουν οι χηµειοϋποδοχείς; Στη δηµιουργία ποιων αισθήσεων παίζουν ρόλο;

6. Πού βρίσκονται οι υποδοχείς των σωµατικών αισθήσεων; 7. Από τι εξαρτάται η γωνία διάθλασης των ακτίνων ώστε να επιτευχθεί όραση

µε ευκρίνεια; 8. Ποια είναι η διαφορά ανάµεσα στον οξύ και στο χρόνιο πόνο; 9. Από τι εξαρτάται η υψηλής ευκρίνειας όραση;

80

10. Τι συµβαίνει στη ροδοψίνη όταν απορροφήσει φωτεινή ενέργεια; 11. Ποια είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για να µπορέσουν τα ραβδία να

αντιδράσουν και πάλι στη φωτεινή ακτινοβολία; 12. Τι είναι η ιωδοψίνη; 13. Από τι είδους ιστό αποτελείται ο σκληρός χιτώνας του οφθαλµού; 14. Ποιος είναι ο ρόλος των τριχιδίων και της κυψελίδας στο εξωτερικό αυτί; 15. Από ποια τµήµατα αποτελείται το αυτί; 16. Ποιοι υποδοχείς είναι υπεύθυνοι για την ισορροπία; Πού βρίσκονται; 17. Πού βρίσκεται και από τι είδους κύτταρα αποτελείται ο οσφρητικός

βλεννογόνος; 18. Πότε µειώνεται ή χάνεται η αίσθηση της όσφρησης; 19. Ποιες είναι οι βασικές γεύσεις; 20. Ποια είναι τα µέρη από τα οποία αποτελείται το µέσο αυτί;


1. Πώς µεταβάλλεται η ένταση του φωτός που φτάνει στα φωτοευαίσθητα κύτταρα του αµφιβληστροειδούς;

2. Πώς επιτυγχάνεται η διάθλαση του φωτός για να επιτευχθεί όραση µε ευκρίνεια;

3. Ποια είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για την εστίαση αντικειµένων που βρίσκονται σε απόσταση µικρότερη των 6 m; Πώς επιτυγχάνεται;

4. Τι υποστηρίζει η τριχρωµατική θεωρία της όρασης; 5. Να εξηγήσετε γιατί δεν µπορούµε να αντιληφθούµε τη γεύση της ξηράς τροφής, εάν δεν υπάρχει σάλιο στη γλώσσα.

6. Ποια είναι τα ειδικά όργανα της γεύσης; Σε ποια σηµεία του σώµατος βρίσκονται αυτά;

7. Πώς µπορεί να αποφευχθεί η «απώλεια της γεύσης»; 8. Πώς δηµιουργείται νευρική ώση, όταν οι χηµικές ουσίες εισέλθουν στη ρινική κοιλότητα;

9. Πώς δηµιουργείται νευρική ώση µε την επιτάχυνση του σώµατος; 10. Να συγκρίνετε τα κωνία και τα ραβδία και να αναφέρετε δύο διαφορές τους.

81

Γ. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΙΕΣ 1. Το παρακάτω σχήµα απεικονίζει την κόρη του οφθαλµού όταν δέχεται φως διαφορετικής έντασης. Να αναφέρετε σε ποια περίπτωση ο οφθαλµός δέχεται έντονο και σε ποια ασθενές φως.

Α Β

2. Να διατάξετε τους όρους που ακολουθούν µε την κατάλληλη σειρά, ώστε η παλµική κίνηση στην ωοειδή θυρίδα να ερµηνευτεί ως ήχος στο φλοιό του εγκεφάλου: α) ωοειδής θυρίδα β) λέµφος του τυµπανικού καναλιού γ) κροταφικός λοβός δ) όργανο του Corti ε) βασική µεµβράνη

στ) λέµφος του αιθουσαίου καναλιού ζ) κοχλιακό νεύρο.

3. Ένας αθλητής τερµατίζει πρώτος στην κούρσα των 400 m µετ εµποδίων. Με ποιο τρόπο η παραγκεφαλίδα του αντιλήφθηκε τις µεταβολές, ώστε τελικά να ρυθµίσει την ισορροπία του σώµατός του;

82

∆. ΠΑΡΑ∆ΕΙΓΜΑΤΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

Παράδειγµα ωριαίου κριτηρίου αξιολόγησης Αντικείµενο εξέτασης: Αισθητήρια όργανα - Αισθήσεις Στόχοι που ελέγχονται: Ανάκληση γνώσεων, κατανόηση, κριτική σκέψη. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΘΗΤΗ Επώνυµο: .. Όνοµα: .............................................. Τάξη: . Τµήµα: Μάθηµα: ....... Ηµεροµηνία: . ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Να βάλετε σε κύκλο το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση ή στη φράση που συµπληρώνει σωστά την πρόταση:

• Το άνοιγµα του αµφιβληστροειδούς από το οποίο εξέρχεται το οπτικό νεύρο ονοµάζεται α. οπτική κηλίδα β. οπτική θηλή γ. ωχρή κηλίδα δ. ακτινωτό σώµα.

• Τα ειδικά τριχοφόρα κύτταρα από τα οποία αποτελείται το όργανο του Corti είναι α. µηχανοϋποδοχείς β. φωτοϋποδοχείς γ. χηµειοϋποδοχείς δ. θερµοϋποδοχείς.

Μονάδες 4

83

2. Να χαρακτηρίσετε µε Σ (σωστό) ή µε Λ (λάθος) τις παρακάτω προτάσεις: • Τις αισθήσεις τις διακρίνουµε σε ειδικές και σωµατικές. ( )

• Η ικανότητα µεταβολής της κυρτότητας του κερατοειδούς ονοµάζεται προσαρµογή.

( )

• Όταν παρατηρούµε ένα αντικείµενο, το είδωλό του σχηµατίζεται στον αµφιβληστροειδή ανεστραµµένο.

( )

Μονάδες 6 3. Να απαντήσετε σύντοµα στις παρακάτω ερωτήσεις: • Ποιος είναι ο ρόλος της ευσταχιανής σάλπιγγας; • Με ποιο τρόπο αντιλαµβανόµαστε το κρύο και τη ζέστη; • Πώς ονοµάζονται οι τρεις χιτώνες από τους οποίους αποτελείται ο οφθαλµικός βολβός;

Μονάδες 6 4. Να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις µε µία παράγραφο: • Η διάµετρος της κόρης του οφθαλµού µεταβάλλεται ανάλογα µε την ένταση του φωτός. Πώς επιτυγχάνεται η µεταβολή αυτή;

• Να εξηγήσετε µε ποιο τρόπο η παλµική κίνηση στην ωοειδή θυρίδα ερµηνεύεται τελικά ως ήχος στο φλοιό του εγκεφάλου.

Μονάδες 4

84

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11

Ενδοκρινείς αδένες



1. Μεικτοί αδένες είναι α. ο θυρεοειδής, η επίφυση και η υπόφυση β. το πάγκρεας, οι όρχεις και οι ωοθήκες γ. ο θυρεοειδής, η επίφυση και το πάγκρεας δ. ο υποθάλαµος, ο θύµος και τα επινεφρίδια.

2. Ποιες ορµόνες παράγει ο θυρεοειδής αδένας; α. Τη θυροξίνη και την καλσιτονίνη. β. Την παραθορµόνη και την κορτιζόλη. γ. Τη µελατονίνη και την αδρεναλίνη. δ. Την ινσουλίνη και τη γλυκαγόνη.

3. Ποιες ορµόνες παράγει η ενδοκρινής µοίρα του παγκρέατος; α. Τη θυροξίνη και την καλσιτονίνη. β. Την παραθορµόνη και την κορτιζόλη. γ. Τη µελατονίνη και την αδρεναλίνη. δ. Την ινσουλίνη και τη γλυκαγόνη.

85

4. Ποιες ορµόνες παράγονται από την εσωτερική περιοχή των επινεφριδίων; α. Η θυροξίνη και η καλσιτονίνη. β. Η παραθορµόνη και η κορτιζόλη. γ. Η νοραδρεναλίνη και η αδρεναλίνη. δ. Η ινσουλίνη και η γλυκαγόνη.

5. Ο θυρεοειδής αδένας βρίσκεται α. δίπλα στο θάλαµο του εγκεφάλου β. επάνω από τους νεφρούς γ. στην πίσω επιφάνεια του παγκρέατος δ. κάτω από το λάρυγγα και µπροστά στην τραχεία.

Να χαρακτηρίσετε µε Σ (σωστό) ή µε Λ (λάθος) τις παρακάτω προτάσεις: 1. Οι όρχεις και οι ωοθήκες είναι µικτοί αδένες. ( ) 2. Από την εσωτερική περιοχή των επινεφριδίων εκκρίνονται οι ορµόνες αδρεναλίνη και ινσουλίνη. ( )

3. Στο θύµο αδένα ωριµάζουν τα Β- λεµφοκύτταρα. ( ) 4. Η αλδοστερόλη, ορµόνη που εκκρίνεται από την εξωτερική περιοχή των επινεφριδίων, ρυθµίζει την οµοιόσταση του νερού. ( )

5. Οι ορµόνες του θυρεοειδή αδένα ρυθµίζουν το µεταβολισµό. ( ) 6. Η παραθορµόνη εκκρίνεται από ο θύµο αδένα και ρυθµίζει και ρυθµίζει την ποσότητα του ασβεστίου στο αίµα. ( )

7. Η υπόφυση θεωρείται ο σηµαντικότερος αδένας του οργανισµού γιατί ελέγχει τη δράση όλων των αδένων. ( )

86


1. Οι .. ορµόνες δεν εισέρχονται στο κύτταρο, ενώ αντίθετα οι . εισέρχονται ελέυθερα, επειδή είναι µικρού µεγέθους και λιποδιαλυτές.

2. Ο .. ρυθµίζει τη λειτουργία της υπόφυσης. 3. Ο θυρεοειδής αδένας παράγει τις ορµόνες και

.. 4. ... είναι µια ορµόνη που εκκρίνεται από την εξωτερική περιοχή των επινεφριδίων και έχει αντιφλεγµονώδη δράση.

5. . και εκκρίνονται από την ενδοκρινή µοίρα του παγκρέατος και ρυθµίζουν τη συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίµα.

Να αντιστοιχίσετε τους όρους που αναγράφονται στη στήλη Ι µε τις έννοιες ή τις φράσεις που αναγράφονται στη στήλη ΙΙ. Για το σκοπό αυτό να γράψετε δίπλα από κάθε γράµµα της στήλης Ι τον αριθµό που ταιριάζει από τη στήλη ΙΙ (π.χ. Α-1):

Ι

Α. .........Παραθυρεοειδής Β. .........Θύµος Γ. .........Θυρεοειδής ∆. .........Πάγκρεας Ε. .........Επινεφρίδια ΣΤ. .........Επίφυση

ΙΙ

1. θυροξίνη 2. παραθορµόνη 3. µελατονίνη 4. ινσουλίνη 5. αδρεναλίνη

87

Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Να χρησιµοποιήσετε σωστά τους παρακάτω όρους και να διατυπώσετε, από µια πρόταση που να εκφράζει την έννοια του κάθε όρου :

Θύµος αδένας Κορτιζόλη Μεικτός αδένας

Πεπτιδικές ορµόνες Εξωκρινείς αδένες Στεροειδείς ορµόνες

Να απαντήσετε σύντοµα σε καθεµία από τις παρακάτω ερωτήσεις

(1020 λέξεις): 1. Να αναφέρετε δύο εξωκρινείς, δύο εσωκρινείς και δύο µεικτούς αδένες. 2. Πώς διακρίνονται οι ορµόνες ανάλογα µε τον τρόπο δράσης τους; 3. Γιατί οι στεροειδείς ορµόνες δρουν πιο αργά από τις πεπτιδικές; 4. Τι ρυθµίζει ο υποθάλαµος στον οργανισµό του ανθρώπου; 5. Γιατί η υπόφυση θεωρείται ο σηµαντικότερος αδένας του ανθρώπινου οργανισµού;

6. Τι ρυθµίζουν οι ορµόνες θυροξίνη και καλσιτονίνη; 7. Ποιες ορµόνες εκκρίνονται από την εσωτερική και ποιες από την εξωτερική περιοχή των επινεφριδίων;

8. Γιατί ο θύµος αδένας παίζει σηµαντικό ρόλο στον αµυντικό µηχανισµό του οργανισµού µας;

9. Πώς δρα η καλσιτονίνη στην παιδική ηλικία; Να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις µε µια παράγραφο (20-40 λέξεις):

1. Πώς δρουν οι πεπτιδικές και πώς οι στεροειδείς ορµόνες; 2. Να περιγράψετε την ενδοκρινή µοίρα του παγκρέατος και να αναφέρετε τις ορµόνες που παράγονται από αυτή.

3. Να αναφέρετε πού βρίσκεται η επίφυση και το ρόλο της µελατονίνης. 4. Τι είναι και πώς δρουν οι ορµόνες;

88


Παράδειγµα κριτηρίου σύντοµης διάρκειας

Αντικείµενο εξέτασης: Ενδοκρινείς αδένες Στόχοι που ελέγχονται: Ανάκληση γνώσεων, κατανόηση, κριτική σκέψη


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ


Ι

Α. ......... Μεικτός αδένας

Β. ......... Ενδοκρινής αδένας

Γ. ......... Εξωκρινής αδένας

ΙΙ

1. σµηγµατογόνος 2. θυρεοειδής 3. πάγκρεας 4. ωαγωγός

Μονάδες 6 2. Να απαντήσετε σύντοµα στην παρακάτω ερώτηση: • Ποιους αδένες ονοµάζουµε ενδοκρινείς και ποιους µεικτούς; Να αναφέρετε από δύο παραδείγµατα για κάθε περίπτωση.

Μονάδες 4 3. Να χρησιµοποιήσετε σωστά τους παρακάτω όρους και να διατυπώσετε, από µια πρόταση που να εκφράζει την έννοια του κάθε όρου:

στεροειδής ορµόνη, υπόφυση, αδρεναλίνη, θύµος αδένας.

Μονάδες 10

89

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12

Αναπαραγωγή Ανάπτυξη



1. Στα σπερµατικά σωληνάρια των όρχεων γίνεται παραγωγή α. της ορµόνης τεστοστερόνης β. σπερµατοζωαρίων γ. σπέρµατος δ. της ορµόνης προγεστερόνης.

2. Η ορµόνη τεστοστερόνη είναι υπεύθυνη α. για τη φυσιολογική ανάπτυξη των γεννητικών οργάνων β. για τη σωστή λειτουργία των γεννητικών οργάνων γ. για τα δευτερεύοντα χαρακτηριστικά του ανδρικού φύλου δ. για όλα όσα αναφέρονται στα α, β, γ.

3. Η επιδιδυµίδα είναι ένας περιελιγµένος σωλήνας στο πίσω µέρος κάθε όρχεως µέσα στον οποίο α. αποθηκεύονται και ωριµάζουν τα σπερµατοζωάρια β. παράγονται τα σπερµατοζωάρια γ. παράγονται ορµόνες υπεύθυνες για τα αντρικά χαρακτηριστικά δ. υπάρχουν τα αρχικά γεννητικά κύτταρα (σπερµατογόνια).

90

4. Η απότοµη αυξοµείωση της ωχρινοτρόπου ορµόνης (LH) προκαλεί α. τη γονιµοποίηση του ωαρίου β. την προώθηση του γονιµοποιηµένου ωαρίου στην µήτρα. γ. τη ρήξη του ωοθυλακίου δ. την καταστροφή του ενδοµητρίου.

5. Το αµνιακό υγρό α. διευκολύνει τη µετακίνηση του γονιµοποιηµένου ωαρίου από τις σάλπιγγες στη µήτρα

β. προστατεύει το έµβρυο από τους κραδασµούς και κρατάει σταθερή τη θερµοκρασία

γ. αποβάλλεται δια µέσου του ουροποιητικού συστήµατος δ. όλα όσα αναφέρονται στα α, β, γ.

6. Η υγεία του εµβρύου επηρεάζεται α. από τον τρόπο ζωής της µητέρας β. από τη διατροφή της µητέρας γ. από κληρονοµικές ασθένειες δ. ισχύουν όλα όσα αναφέρονται στα α, β, γ.

7. Η ορµόνη προλακτίνη, που παράγεται από την υπόφυση αµέσως µετά τον τοκετό, α. προκαλεί την ωρίµανση ενός νέου ωοθυλακίου β. προκαλεί την αποβολή του πλακούντα γ. ενεργοποιεί τη διαδικασία παραγωγής γάλακτος στη µητέρα δ. επαναφέρει τον τράχηλο στη φυσιολογική του µορφή.

8. Η ορµόνη ωκυτοκίνη, που παράγεται από την υπόφυση, α. προκαλεί σύσπαση των λοβών του µαστού β. προφυλάσσει το µαστό από τη δηµιουργία όγκων γ. συµβάλλει στη δηµιουργία αντισωµάτων στη µητέρα δ. κάνει το γάλα ποιο εύγευστο για τα νεογνά.

91

9. Το γονιµοποιηµένο ωάριο εµφυτεύεται α. στη µια από τις δύο ωοθήκες β. στις σάλπιγγες γ. στα τοιχώµατα της µήτρας δ. στα τοιχώµατα του κόλπου.


1. Το σπέρµα είναι ένα γαλακτώδες υγρό, που περιέχει σπερµα- τοζωάρια και εκκρίσεις από διάφορους αδένες, µε σπουδαιό- τερες αυτές του προστάτη. ( )

2. Από τα αρχικά σπερµατικά κύτταρα, τα σπερµατογόνια, παρά- γονται τα σπερµατοζωάρια. ( )

3. Οι ωοθήκες και οι όρχεις είναι αδένες, οι οποίοι παράγουν µόνο ωάρια και σπερµατοζωάρια αντίστοιχα. ( )

4. Η θυλακιοτρόπος ορµόνη (FSH), η οποία εκκρίνεται από την υπόφυση, προκαλεί την αποδιοργάνωση και την αυτό- καταστροφή του ενδοµητρίου. ( )

5. Τα ωοκύτταρα παράγονται κάθε µήνα στις ωοθήκες και αποθηκεύονται στα ωοθυλάκια. ( )

6. Κάθε στάδιο της έµµηνης ρύσης (περίοδος) ρυθµίζεται από ένα συνδυασµό ορµονών. ( )

7. Στην επιδιδυµίδα παράγονται τα ωάρια, τα οποία µετακι- νούνται στις ωοθήκες, όπου γίνεται η ωρίµανσή τους. ( )

8. Το ενδοµήτριο είναι το εσωτερικό τµήµα της µήτρας, το οποίο καλύπτεται από επιθηλιακό ιστό και αδένες. ( )

9. Το ενδοµήτριο είναι ένας σταθερός σχηµατισµός ο οποίος δεν ανανεώνεται. ( )

10. Από τα σπερµατογόνια, που είναι τα αρχικά γεννητικά κύτ- ταρα, µε διαδοχικές µιτωτικές διαιρέσεις παράγονται τα σπερµατοζωάρια. ( )

92

11. Τα σπερµατοζωάρια και τα ωάρια είναι γεννητικά κύτταρα, τα οποία περιέχουν το µισό αριθµό χρωµατοσωµάτων από τα υπόλοιπα σωµατικά κύτταρα. ( )

12. Κατά τη γονιµοποίηση, ένα µεγάλο πλήθος σπερµατοζωαρίων εισέρχεται µέσα σε ένα ωάριο, µε τη βοήθεια ειδικών ενζύµων. ( )

13. Ο αµνιακός σάκος, η αλλαντοϊκή µεµβράνη και ο λεκιθικός σάκος είναι σχηµατισµοί των ωοθηκών. ( )

14. Από τις αρχικές στιβάδες των κυττάρων, που είναι γνωστές ως εξώδερµα, µεσόδερµα και ενδόδερµα, αρχίζει η δηµιουργία των διαφόρων οργάνων του εµβρύου. ( )

15. Κατά την διάρκεια της κύησης η έµµηνος ρύση συνεχίζεται, αλλά ο χρόνος της περιόδου από 28 ηµέρες γίνεται 32. ( )


1. ................... .................... βρίσκονται µέσα στους όρχεις και από τα κύτταρα των τοιχωµάτων τους αρχίζει η παραγωγή των σπερµατοζωαρίων.

2. Η σηµαντικότερη από τις ορµόνες, που παράγεται στους όρχεις, είναι .......................... .

3. Από την εξωκρινή µοίρα των ωοθηκών παράγονται ...................... και από την ενδοκρινή οι ορµόνες ..................... και ............................ .

4. Τα αντισυλληπτικά χάπια διακόπτουν τη ρήξη .................................. ή αποτρέπουν την εµφύτευση του γονιµοποιηµένου .................................. στη .......................... .

5. Η ορµόνη .................................. εκκρίνεται από τον τροφοβλάστη και ανα-στέλλει .................................. ρύση.

6. Ο οµφάλιος λώρος είναι ένας σχηµατισµός που συνδέει ......................... µε............................... .

7. ............................... ορµόνη, που παράγεται στην υπόφυση, προκαλεί την ωρίµανση ενός νέου ............................... .

93


1. Ι

Α. ......... Θυλακιοτρόπος ορµόνη

Β. ......... Οιστρογόνα

Γ. ......... Προγεστερόνη

∆. ......... Τεστοστερόνη

ΙΙ

1. εκκρίνονται από το ωοθυλάκιο

2. εκκρίνεται από τους όρχεις

3. εκκρίνεται από την υπόφυση

4. εκκρίνεται από κύτταρα του κόλπου

5. εκκρίνεται από το ωχρό σωµάτιο 2.

Ι

Α. ......... Προγεστερόνη

Β. ......... Θυλακιοτρόπος ορµόνη

Γ. ......... Ωχρινοτρόπος ορµόνη

∆. ......... Τεστοστερόνη

ΙΙ

1. προκαλεί την ωρίµανση ενός ωοθυλακίου

2. προετοιµάζει το ενδοµήτριο να δεχθεί το γονιµοποιηµένο ωάριο

3. προκαλεί ρήξη του ωοθυλακίου

3.

Ι

Α. ......... Ωογόνια Β. ......... Σπερµατογόνια Γ. ......... Ωάριο ∆. ......... Ωοθυλάκιο Ε. ......... Σπερµατίτιδες

ΙΙ

1. αρχικά γεννητικά κύτταρα του άνδρα 2. γυναικεία γεννητικά κύτταρα που προ-έρχονται µε µειωτική διαίρεση

3. ανδρικά γεννητικά κύτταρα που προέρχονται µε µειωτική διαίρεση

4. αρχικά γεννητικά κύτταρα της γυναί-κας

94

4. Ι

Α. ......... Πρώτο στάδιο τοκετού Β. ......... ∆εύτερο στάδιο τοκετού Γ. ......... Τρίτο στάδιο τοκετού

ΙΙ

1. η γέννηση του παιδιού 2. διόγκωση ωοθηκών 3. διαστολή τραχήλου 4. αποβολή πλακούντα

Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Να απαντήσετε σύντοµα σε καθεµία από τις παρακάτω ερωτήσεις (10 20 λέξεις):

1. Να γράψετε τα όργανα από τα οποία αποτελείται το αναπαραγωγικό σύστηµα της γυναίκας.

2. Σε ποιο τµήµα των όρχεων αποθηκεύονται τα σπερµατοζωάρια; Ποια είναι η διαδροµή, που ακολουθούν από τη στιγµή που φεύγουν από το χώρο αποθήκευσης τους µέχρι την έξοδό τους από την ουρήθρα;

3. Ποια είναι τα δευτερεύοντα χαρακτηριστικά του γυναικείου φύλου και ποιες ορµόνες είναι υπεύθυνες για την εµφάνισή τους;

4. Γιατί όταν ένα έµβρυο γεννηθεί την 25η εβδοµάδα της κύησης η πιθανότητα να ζήσει είναι πολύ µικρή;

5. Να γράψετε δύο αιτίες που προκαλούν ανδρική στειρότητα. 6. Να αναφέρετε πέντε µεθόδους αντισύλληψης. 7. Ποια είναι τα δευτερεύοντα χαρακτηριστικά του αντρικού φύλου; Σε ποια ηλικία εµφανίζονται αυτά και ποια ορµόνη είναι υπεύθυνη για την εµφάνισή τους;

95


1. Να περιγράψετε τη δοµή ενός σπερµατοζωαρίου. 2. Ποιος είναι ο ρόλος του πλακούντα; 3. Ποια βρέφη χαρακτηρίζονται ως: α. ∆ιζυγωτικά δίδυµα; β. Μονοζυγωτικά δίδυµα;

4. Γιατί είναι απαραίτητος ο προγεννητικός έλεγχος στους µέλλοντες γονείς; 5. Όταν απελευθερωθεί ένα ωάριο, τα κύτταρα του ωοθυλακίου πολλαπλασιά-ζονται και ο σχηµατισµός που προκύπτει ονοµάζεται ωχρό σωµάτιο: α. Ποια ορµόνη εκκρίνεται από το ωχρό σωµάτιο; β. Ποιες µεταβολές προκαλεί στη µήτρα η ορµόνη αυτή; γ. Γιατί γίνονται οι µεταβολές αυτές; δ. Τι υποδηλώνει η απότοµη πτώση παραγωγής της ορµόνης αυτής; ε. Ποιες µεταβολές γίνονται στο ενδοµήτριο όταν µειωθεί απότοµα η παραγωγή της ορµόνης αυτής;

6. Συµβατικά, ως πρώτη ηµέρα του έµµηνου κύκλου, ορίζουµε την ηµέρα που αρχίζει η έµµηνη ρύση. Η διάρκεια ζωής του ωαρίου και του σπερµα-τοζωαρίου είναι, το µέγιστο, 48 ώρες. Η διάρκεια του έµµηνου κύκλου είναι 28 ηµέρες: α. Παίρνοντας υπόψη τα παραπάνω να υπολογίσετε ποιες ηµέρες του κύκλου είναι δυνατόν να γίνει σύλληψη. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

β. Γιατί η παραπάνω διαδικασία δε µπορεί να χρησιµοποιηθεί ως αξιόπιστη µέθοδος αντισύλληψης;

7. Να ορίσετε τις παρακάτω έννοιες: α. Γονιµοποίηση β. Ζυγωτό γ. Μορίδιο δ. Τροφοβλάστης

96


Παράδειγµα ωριαίου κριτηρίου αξιολόγησης Αντικείµενο εξέτασης: Αναπαραγωγή - Ανάπτυξη Στόχοι που ελέγχονται: Ανάκληση γνώσεων, κατανόηση, κριτική σκέψη. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΜΑΘΗΤΗ Επώνυµο: .. Όνοµα: .............................................. Τάξη: . Τµήµα: Μάθηµα: ....... Ηµεροµηνία: . ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Να βάλετε σε κύκλο το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση ή στη φράση που συµπληρώνει σωστά την πρόταση:

• Η ωοθυλακιορρηξία προκαλείται την 14η µέρα του κύκλου χάρη στην έκκριση α. της προγεστερόνης β. των οιστρογόνων γ. της ωχρινοτρόπου ορµόνης δ. της θυλακιοτρόπου ορµόνης.

• Από ποια ορµόνη επηρεάζεται η ανάπτυξη του ωοθυλακίου; α. Από την προλακτίνη. β. Από τα οιστρογόνα. γ. Από τη θυλακιοτρόπο ορµόνη. δ. Από την προγεστερόνη.

97

• Η γονιµοποίηση γίνεται α. στις ωοθήκες β. στους ωαγωγούς γ. στη µήτρα δ. στον κόλπο.

• Η προλακτίνη α. προκαλεί την αποβολή του πλακούντα β. προκαλεί την ωρίµανση ενός νέου ωοθυλακίου γ. ενεργοποιεί την διαδικασία παραγωγής γάλακτος δ. επαναφέρει τον τράχηλο στη φυσιολογική του µορφή.


• Η ορµόνη .................................. εκκρίνεται από τον τροφοβλάστη και ανα-στέλλει .................................. ρύση.

• Ο οµφάλιος λώρος είναι ένας σχηµατισµός που συνδέει ......................... µε............................... .

Μονάδες 4

98


Ι

Α. ......... Επιδιδυµίδα Β. ......... Όρχεις Γ. ......... Επιθηλιακά κύτταρα του

ωοθυλακίου ∆. ......... Ωχρό σωµάτιο

ΙΙ

1. ωχρινοτρόπος ορµόνη 2. προγεστερόνη 3. οιστρογόνα 4. αποθήκη σπερµατοζωαρίων 5. τεστοστερόνη

Ι

Α. ......... Ωογόνια Β. ......... Σπερµατογόνια Γ. ......... Ωάριο ∆. ......... Ωοθυλάκιο Ε. ......... Σπερµατίτιδες

ΙΙ

1. αρχικά γεννητικά κύτταρα του άνδρα 2. γυναικεία γεννητικά κύτταρα που προ-έρχονται µε µειωτική διαίρεση

3. ανδρικά γεννητικά κύτταρα που προέρχονται µε µειωτική διαίρεση

4. αρχικά γεννητικά κύτταρα της γυναί-κας

Μονάδες 4 4. Να απαντήσετε σύντοµα στις παρακάτω ερωτήσεις: • Γιατί υπάρχουν πολλά µιτοχόνδρια στο ενδιάµεσο σώµα των σπερµατοζωα-ρίων;

• Από πού εκκρίνεται η ορµόνη γοναδοτροπίνη και ποιος είναι ο ρόλος της; Μονάδες 8

Documents

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΗΣ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΤΗ …6lyk-amarous.att.sch.gr/portal/images/EKP_YLIKO/A_LYKEIOY/bio bk... · ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ