49
1

บทที่ 6 ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

Embed Size (px)

DESCRIPTION

บทที่ 6 ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs. วัตถุประสงค์ เพื่อให้ทราบ 1. คุณสมบัติที่ดีของยาต้านจุลชีพ 2. กลไกการออกฤทธิ์ของยาต้านจุลชีพ 3. หลักการเลือกใช้ยาต้านจุลชีพอย่างมีประสิทธิภาพ 4. ชนิดของยาต้านจุลชีพ เช่น กลุ่ม Penicillins กลุ่ม Aminoglycosides เป็นต้น. - PowerPoint PPT Presentation

Citation preview

Page 1: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

1

Page 2: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

2

วั�ตถุ�ประสงค์� เพื่��อให้�ทราบ

• 1. คุ�ณสมบ�ติ�ท��ดี�ของยาติ�านจุ�ลชี�พื่• 2. กลไกการออกฤทธิ์�#ของยาติ�านจุ�ลชี�พื่

• 3. ห้ล�กการเล�อกใชี�ยาติ�านจุ�ลชี�พื่อย$างม�ประส�ทธิ์�ภาพื่

• 4. ชีน�ดีของยาติ�านจุ�ลชี�พื่ เชี$น กล�$ม Penicillins กล�$ม Aminoglycosides เป(นติ�น

Page 3: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

3

ติามห้ล�กแล�ว ยาต�านจุ�ลชี�พ (antimicrobial agent) เป(นกล�$มยาท��ม�ผลย�บย��งการเจุร�ญเติ�บโติของจุ�ล�นทร�ย.ห้ร�อทำ�าลาย จุ�ล�นทร�ย. สามารถน0ามาใชี�ใน 2 ล�กษณะ คุ�อ

• 1. เพื่��อคุวบคุ�มจุ�ล�นทร�ย.ภายนอกร$างกาย– Antiseptic– Disinfectant

• 2. เพื่��อร�กษาโรคุติ�ดีเชี�2อภายในร$างกาย– Antibacterial drugs/ antibiotics

Page 4: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

4

ยาต�านจุ�ลชี�พทำ��ใชี�ภายนอกร�างกาย ยากล�$มน�2จุะม�กลไกการออกฤทธิ์�#ไม่�เล#อกสรร เชี$น

สามารถติกติะกอนโปรติ�น ละลายไขม�นฯลฯ ท0าให้�ม�ผล ติ$อเชี�2อโรคุประเภทติ$างๆ รวมท�2งอาจุม�ผลติ$อเซลของ

โฮสติ.ดี�วย จุ7งม�การน0ามาใชี�ใน 2 ล�กษณะ คุ�อ• 1. เพื่��อท0าลายเชี�2อในส��งแวดีล�อมซ7�งเป(นพื่วกว�สดี�

ส��งของ เร�ยกว$า Disinfectant และ• 2 . พื่วกท��ใชี�ก�บผ�วกายห้ร�อส$วนนอกร$างกายเร�ยกว$าAntiseptic ท�2งสองชีน�ดีน�2ม�กเร�ยกรวมก�นว$ายาฆ่�าเชี#�อ

Page 5: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

5

ยาติ�านจุ�ลชี�พื่ท��ใชี�ร�กษาโรคุติ�ดีเชี�2อภายในร$างกาย ยาในกล�$มน�2จุะม�กลไกการออกฤทธิ์�#ท��เล#อกสรร

ติ$อเชี�2อจุ�ลชี�พื่มากกว$าท��จุะม�ผลติ$อโฮสติ. ยาใน กล�$มน�2จุ7งม�ชี��อเร�ยกว$า antimicrobial

chemotherapeutic agent ซ7�งเป(นท��เร�ยก ก�นส�2นๆ ว$ายาต�านจุ�ลชี�พ

Page 6: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

6

Antibacterial Drugs

• ยาติ�านจุ�ลชี�พื่อาจุไดี�จุากเชี�2อจุ�ลชี�พื่ห้ร�อไดี�จุากการส�งเคุราะห้.ซ7�งเป8าห้มายแรกเร��มของการผล�ติมาเพื่��อใชี�ร�กษาโรค์ทำ��เก'ดจุากเชี#�อแบค์ทำ�เร�ย เป(นห้ล�ก ม�ยาบางติ�วท��อาจุให้�ผลติ$อการร�กษาเชี�2อ

โปรโติซ�ว ห้ร�อในรายท��เก�ดีโรคุจุากเชี�2อไวร�ส ยาจุะชี$วยป8องก�น การติ�ดีเชี�2อแทรกซ�อนท��จุะติามมาจุากเชี�2อแบคุท�เร�ยไดี�

ดี�งน�2นคุวามส0าเร9จุในการใชี�ยาปฏิ�ชี�วนะร�กษาโรคุ ก9ข72นอย;$ก�บการท��จุะสามารถวั'น'จุฉั�ยโรค์ให้�ไดี�ใกล�เคุ�ยงติรงก�บเป8าห้มาย

ท��ส�ดี

Page 7: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

7

แหล�งทำ��ม่า ไดี�จุากจุ�ลชี�พื่ในกล�$มติ$อไปน�2• 1. Actinomycetales group เชี$น เชี�2อรา

Streptomyces spp . เชี$น ยา Chloramphenicol, Erythromycin, Kanamycin,

Neomycin, Streptomycin, Tetracycline เป(นติ�น• 2. Aspergillales group. เชี$น ผล�ติจุากเชี�2อรา

Penicillium spp. ไดี�ยา Penicillin เป(นติ�น• 3. Bacillaceae group เชี$น ผล�ติจุากแบคุท�เร�ยชีน�ดี

Bacillus spp . ไดี�ยา Polymyxin, Colistinเป(นติ�น

ยาปฏิ'ชี�วันะ (antibiotics) ห้มายถ7งสารประกอบท��สร�างขึ้/�นโดยจุ�ลชี�พ ชีน�ดีใดีชีน�ดีห้น7�งซ7�งม�ฤทธิ์�#สามารถย�บย�2งห้ร�อข�ดีขวาง

การเจุร�ญเติ�บโติ ของจุ�ลชี�พื่อ�กกล�$มห้น7�ง ห้ร�อม�ฤทธิ์�#ท0าลาย จุ�ลชี�พื่กล�$มน�2น ๆ

Page 8: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

8

• ติ�วอย$าง เชี$น Sulfamonomethoxine, Sulfaguanidine เป(นติ�น

• ป<จุจุ�บ�นการผล�ติยาในทางอ�ติสาห้กรรมก9ไดี�จุาก การส�งเคุราะห้. ห้ร�อ ก7�งส�งเคุราะห้.ท�2งส�2น

Sulfonamides คุ�อกล�$มสารประกอบ ของติ�วยา Sulfa ซ7�งไดี�จุากการส�งเค์ราะห�

ทำางเค์ม่�

Page 9: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

9

ประเภทำขึ้องยาต�านจุ�ลชี�พแบ�งตาม่ขึ้อบเขึ้ตการออกฤทำธิ์'2เป3น

• 1. ออกฤทำธิ์'2ก�บเชี#�อแบค์ทำ�เร�ยแกรม่บวัก คุ�อ เชี�2อแบคุท�เร�ยท��ย�อมติ�ดีส�ม$วงเน��องจุากผน�งเซลม�ส$วนประกอบ

ของ peptidoglycan เชี$น Penicillins • 2 . ออกฤทำธิ์'2ก�บ เชี#�อแบค์ทำ�เร�ยแกรม่ลบ คุ�อ เชี�2อ

แบคุท�เร�ยย�อมติ�ดีส�แดีงเน��องจุากผน�งเซลม�ส$วนประกอบของ lipopolysaccharide เชี$น Aminoglycosides

• ออกฤทธิ์�#แบบข�อ 1 ห้ร�อ ข�อ 2 จุ�ดีเป(น พวักออกฤทำธิ์'2แค์บ• ออกฤทธิ์�#ท� 2งใน ข�อ 1 และ ข�อ 2 เชี$น A mpicillin จุ�ดีเป(น

พวักออกฤทำธิ์'2กวั�าง

Page 10: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

10

ประเภทำการออกฤทำธิ์'2ขึ้องยาต�านจุ�ลชี�พ แบ$งเป(น•Bactericidal : ยาออกฤทธิ์�#ติ$อ ผน�งเซล , เซลเมมเบ

รน , DNA ห้ร�อยาท��คุวามเข�มข�นส;งท0าให้�ม�ฤทธิ์�#ฆ่$าจุ�ลชี�พื่(99.9% ของเซลแบคุท�เร�ยท��เพื่าะเล�2ยงถ;กฆ่$าในเวลาท��ก0าห้นดี)

•Bacteriostatic : ยาออกฤทธิ์�#ติ$อขบวนการสร�าง โปรติ�นห้ร�อยาท��คุวามเข�มข�นติ0�า ท0าให้�ย�บย�2งการเจุร�ญ

เติ�บโติ (reversible change) และจุะติ�องอาศั�ยกลไกในการติ�านทานโรคุของร$างกายมาชี$วยในการก0าจุ�ดีเชี�2อร$วมดี�วย

Page 11: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

11

Bactericide vs. Bacteriostatic

ทราบไดี�จุากการเพื่าะ เชี�2อ 105 colony-

forming units (CFU) แล�วบ$มเพื่าะท��37 C จุากน�2นจุ7งศั7กษาการให้�ยาติ�านจุ�ลชี�พื่

ชีน�ดีท��ออกฤทธิ์�#ฆ่$า/ ท0าลาย ห้ร�อ ย�บย�2งเปร�ยบเท�ยบกล�$มคุวบคุ�ม

Page 12: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

12

Mode of Action of Antibacterial Drugs

1 . ท0าให้�โคุรงสร�างผน�งเซลของแบคุท�เร�ยผ�ดี ปกติ� ออกฤทธิ์�# bactericidal เชี$น

Penicillins & Cephalosporins2. ข�ดีขวางการส�งเคุราะห้.โปรติ�น

2.1 ออกฤทธิ์�# bactericidal เชี$นAminoglycosides

2.2 ออกฤทธิ์�# bacteriostatic เชี$น Lincomycin, Spectinomycin

ChloramphenicolTetracyclineErythromycin

Page 13: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

13

Mode of Action of Antibacterial Drugs

(ต�อ)

3.ท0าให้�การท0างานของเซลเมมเบรนผ�ดีปกติ� ห้ร�อข�ดีขวางขบวนการสร�างเซลเมมเบรน ออก

ฤทธิ์�# bactericidal เชี$น Polymyxin, Colistin4.ข�ดีขวางขบวนการสร�างกรดีน�วคุล�อ�คุของ

แบคุท�เร�ยอออกฤทธิ์�# bactericidal เชี$นQuinolones5.รบกวนการสร�างเมติาบอไลท.ท��จุ0าเป(นติ$อการ

ดี0ารงชี�ว�ติของแบคุท�เร�ย ออกฤทธิ์�# bacteriostatic เชี$น Sulfonamides

และ Trimethoprim

Page 14: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

14

สร�ปชีน'ดขึ้องกล��ม่ยาต�านจุ�ลชี�พทำ��ออก ฤทำธิ์'2แบบ bactericidal และ

bacteriostaticBactericidal Bacteriostatic

Penicillins Macrolides

Cephalosporins Tetracyclines

Aminoglycosides Sulfonamides & Trimethoprim

Quinolones Chloramphenicol

Page 15: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

15 ร;ปท�� แสดีงติ0าแห้น$งท��ยาติ�านจุ�ลชี�พื่ชีน�ดีติ$างๆ ออก

ฤทธิ์�#ติ$อเซลแบคุท�เร�ย

Page 16: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

16

ค์�ณสม่บ�ต'ขึ้อง Antibacterial Drugs ทำ��ด�

1. ออกฤทธิ์�#ไดี�ดี� และม�คุวามจุ0าเพื่าะติ$อชีน�ดีของเชี�2อ

2. ออกฤทธิ์�#แบบ bactericidal ดี�กว$าbacteriostatic3.ออกฤทธิ์�#อย$างอ�สระไม$เก��ยวข�องก�บระบบคุวาม

ติ�านทานโรคุในร$างกาย4. ไม$คุ$อยก$อให้�เก�ดีป<ญห้าการดี�2อยา5. ปลอดีภ�ยติ$อการให้�ยาร�กษาแบบเฉี�ยบพื่ล�น

และแบบเร�2อร�ง6. ม�ฤทธิ์�#ไม$พื่7งประสงคุ.น�อยท��ส�ดี

Page 17: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

17

1. ชีน�ดีของเชี�2อท��เป(นสาเห้ติ�ของโรคุ2. ยาติ�านจุ�ลชี�พื่ท��ม�คุวามไวติ$อเชี�2อ3. สภาวะร$างกาย

หล�กการเล#อกใชี�ยาต�านจุ�ลชี�พ

การเล�อกใชี�ยาติ�านจุ�ลชี�พื่ให้�ม�ประส�ทธิ์�ภาพื่ม�

ป<จุจุ�ยเก��ยวข�อง 3 ประการ คุ�อ

Page 18: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

18 ร;ปท�� แสดีงคุวามส�มพื่�นธิ์.ของป<จุจุ�ยติ$างๆ ท��ม�ผลติ$อ

การร�กษาดี�วยยาติ�านจุ�ลชี�พื่

Page 19: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

19

ชีน'ดขึ้องเชี#�อทำ��เป3นสาเหต�ขึ้องโรค์

การวั'น'จุฉั�ยโรค์เป(นส��งจุ0าเป(นท��ติ�องท0าเป(นอ�นดี�บ แรกส�ดี ซ7�งจุะประมวลไดี�จุากการซ�กประว�ติ� การ

ส�งเกติอาการ การผ$าซากดี;ว�การ รวมท�2งการเพื่าะห้า เชี�2อชีน�ดีติ$างๆและการติรวจุทางภ;ม�คุ��มว�ทยา ในกรณ�

ท��ไม$สามารถจุะติรวจุทางห้�องปฏิ�บ�ติ�การไดี�ก9คุวรจุะคุาดีเดีาไดี�ว$าเก�ดีจุากเชี�2อในกล�$มแบค์ทำ�เร�ยทำ��ย�อม่ต'ดส�แกรม่บวักหร#อแกรม่ลบ

Page 20: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

20

ว�ธิ์�การย�อมส�แกรม

เชี�2อแกรมบวกย�อมติ�ดี ส�น02าเง�นม$วง เชี�2อแกรมลบ

ย�อมติ�ดีส�คุ$อนข�างแดีง

โคุรงสร�างแสดีงคุวามแติกติ$างของเชี�2อแกรมบวกและแกรมลบ

Page 21: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

21

ชีน'ดขึ้องเชี#�อทำ��เป3นสาเหต�ขึ้องโรค์(ต�อ)

• โดียท��วไปการติ�ดีเชี�2อแบคุท�เร�ยจุะท0าให้�ส�ติว.ม�ไข� ถ�าอาการไข�ค์�อยๆ ส;งข72นจุนถ7งส;งส�ดี ม�กเก�ดีจุากเชี#�อพวักแกรม่บวัก แติ$ถ�าอาการไข�ส;งถ7งจุ�ดีส;งส�ดีทำ�นทำ�ทำ�นใด ม�กเก�ดีจุากเชี#�อแกรม่ลบ แม�ว$าป<จุจุ�บ�นยาท��ผล�ติส;$ท�อง

ติลาดีจุะสามารถออกฤทธิ์�#ไดี�กว�าง แติ$การใชี�ยาร�กษาเชี�2อ ชีน�ดีแกรมลบน�2น ม�กจุะติ�องใชี�ยาในขนาดีท��ส;งกว$าปกติ�

• ส$วนถ�าอาการไข�ส;งเก�นกว$า 106 องศัาฟาเรนไฮติ. ม�กจุะไม$ไดี�เก�ดีจุากเชี�2อแบคุท�เร�ย

ยกเว�นโรคุเย��อห้��มสมองอ�กเสบ

Page 22: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

22

ต�าแหน�งทำ��ต'ดเชี#�อ เชี#�อทำ��เป3นสาเหต�ระบบทางเดี�นห้ายใจุ Pasteurella spp. (G-), Burkholderia

psuedomallei (G-), Mycoplasma spp.,ระบบทางเดี�นอาห้าร E.coli (G-), Salmonella spp. (G-),

Clostridium spp. (G+)ระบบผ�วห้น�ง Staphylococcus aureus (G+), Clostridium

spp. (G+), Bacillus spp. (G+)ระบบทางเดี�นป<สสาวะและระบบส�บพื่�นธิ์�. E.coli (G-), Burkholderia psuedomallei (G-)

เติ�านม Staphylococcus aureus (G+), Streptococcus spp. (G+), E.coli (G-)

ติาราง แสดีงติ0าแห้น$งท��ติ�ดีเชี�2อและเชี�2อท��ม�กพื่บเป(นสาเห้ติ�

Page 23: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

23

2. ยาต�านจุ�ลชี�พทำ��ม่�ค์วัาม่ไวัต�อเชี#�อ

• จุะติ�องทราบเก��ยวก�บเภส�ชีจุลนศัาติร.ของยา เล�อกใชี�ยาท��สามารถออกฤทธิ์�#ไปย�งอวั�ยวัะเป6าหม่าย ไดี�ติรงจุ�ดี ม�การเล�อกให้�ยาในร7ปแบบ ท��เห้มาะสม ยาท��ใชี�ร�กษาจุะติ�องม�ขึ้นาด ส;งพื่อท��จุะออกฤทธิ์�#ท0าลายเชี�2อ คุ�อติ�องส;งกว$า

ระดี�บยาติ0�าส�ดีท��ใชี�ย�บย�2งเชี�2อ โดียม�ระยะห�างขึ้องการให�ยาแติ$ละคุร�2งอย$าง ถ;กติ�องเพื่��อให้�ร�กษาระดี�บยาท��จุะออกฤทธิ์�#ไดี�อย$างติ$อเน��อง

• คุวรพื่ยายามเล�อกใชี�ยาท��ออกฤทธิ์�#แคุบไว�ก$อน เพื่��อห้ล�กเล��ยงการ ท0าลายnormal flora อ��นๆ และกรณ�ท��ให้�ยาท��น$าจุะร�กษาไดี�แติ$ไม$ไดี�ผล คุวร

ท0าการห้าเพื่าะเชี�2อและห้าคุวามไวของยาติ$อเชี�2อดี�วย (sensitivity test)

Page 24: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

24

ร;ปท�� แสดีงการเพื่าะแยกเชี�2อแบคุท�เร�ยและการทดีสอบคุวามไวของเชี�2อ

Page 25: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

25

2. ยาติ�านจุ�ลชี�พื่ท��ม�คุวามไวติ$อเชี�2อ (ติ$อ)• ติ�วอย$างเชี$น ยาท��คุวรใชี�ในการร�กษาโรคุท��เก�ดีจุากการ

ติ�ดีเชี�2อในสมอง คุ�อยาท��สามารถผ$าน blood brain barrier ไดี�ดี� เชี$น Chloramphenicol เป(นติ�น

• ยาท��คุวรใชี�ในการร�กษาการติ�ดีเชี�2อในท$อน02าดี� คุ�อยาท��ข�บ ผ$านในท$อน02าดี�ในปร�มาณส;ง เชี$น Ampicillin,

Tetracycline เป(นติ�น ห้ร�อ• ยาท��คุวรใชี�ในการร�กษาการติ�ดีเชี�2อทางเดี�นป<สสาวะ คุ�อ

ยาท��ข�บผ$านทางเดี�นป<สสาวะในปร�มาณส;งและคุวรให้� โดียการฉี�ดี เชี$น Penicillin ยาในกล�$ม

Aminoglycosides

Page 26: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

26

2. ยาติ�านจุ�ลชี�พื่ท��ม�คุวามไวติ$อเชี�2อ(ติ$อ)

• ยาท��ร �กษาโรคุในทางเดี�นอาห้าร ห้ากให้�เป(นยา ก�นก9ไดี�ผลดี�พื่อแล�ว ไม$จุ0าเป(นติ�องใชี�ยาฉี�ดีซ7�งม�

ราคุาแพื่งกว$า เป(นติ�น และ• ห้ากม�อาการอาเจุ�ยน ว�ธิ์�การให้�ยาก9คุวรเป(นการ

ฉี�ดี เป(นติ�น

Page 27: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

27

2. ยาติ�านจุ�ลชี�พื่ท��ม�คุวามไวติ$อเชี�2อ (ติ$อ)

• ขนาดีของยาท��ให้� ติามห้ล�กแล�วคุร�2งแรกท��ให้�ยาคุวรให้� ในขนาดีท��ส;งก$อน ซ7�งเป(นขนาดีท��จุะท0าให้�ระดี�บของยา

ในเล�อดีส;งพื่อท��จุะให้�ผลในการร�กษาท�นท� แล�วติามดี�วยขนาดียาท��ลดีลงเพื่��อให้�ร�กษาระดี�บยาในเล�อดีอย;$

ในระดี�บ minimum effective concentration ติลอดีเวลาท��ให้�ยา โดียท��วไป

ขนาดียาท��ให้�คุร�2งแรกจุะเป(น 2 เท$าของขนาดีปกติ�ท��ให้� ในคุร�2งติ$อมา

• ส$วนระยะห้$างของการให้�ยาข72นอย;$ก�บคุ$าก7�งชี�ว�ติของยา แติ$ละติ�ว (มาล�น�, 2540)

Page 28: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

28

• นอกจุากน�2ในการติ�ดีเชี�2อท��ไม$ร�นแรงและผ;�ปAวยม� ภ;ม�คุ��มก�นปกติ� จุะใชี�ยาติ�านจุ�ลชี�พื่ประมาณ 5-7

ว�นติ�ดีติ$อก�นจุ7งจุะห้ย�ดียาไดี� แติ$ในกรณ�ท��เป(นโรคุ อย$างเร�2อร�ง เชี�2อม�การเจุร�ญชี�า ห้ร�อเป(นผ;�ปAวยท��ม� ภ;ม�คุ��มก�นติ0�า ห้ร�อเป(นโรคุท��กล�บเป(นซ02าบ$อยๆ

จุ0าเป(นจุะติ�องให้�ยานานกว$าปกติ� เชี$น ว�ณโรคุ(ในคุน)

• ห้ากให้�ยาท��ออกฤทธิ์�#แบบ bactericidal จุะใชี� ยาในระยะเวลาส�2นกว$ายาท��ม�ฤทธิ์�#เป(น

bacteriostatic

Page 29: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

29

3. สภาวะร$างกาย

• ส�ติว.ท��อาย�น�อยคุวรลดีขนาดียา ส�ติว.ปAวยท��ม�ร$างกาย แข9งแรงจุะติอบสนองติ$อยาติ�านจุ�ลชี�พื่ไดี�ดี� สามารถ

ก0าจุ�ดีเชี�2อไดี�เม��อใชี�ยาชีน�ดี bacteriostatic ในขณะท��ส�ติว.ปAวยจุากโรคุภ;ม�คุ��มก�นบกพื่ร$องคุวรจุะเล�อกใชี�ยาชีน�ดี bactericidal มากกว$านอกจุากน�2ในบร�เวณท��ม�การติ�ดีเชี�2อและม�ป<จุจุ�ยอ��นๆร$วม

ดี�วย ก9จุะม�ผลติ$อการออกฤทธิ์�#ของยา เชี$น การเป(นฝีC ห้นอง pH การใส$ส��งแปลกปลอม เชี$น อว�ยวะเท�ยม การ

ใชี�เห้ล9กดีามกระดี;ก การเป(นโรคุท��เก��ยวก�บติ�บห้ร�อไติ ห้ร�อ น��ว จุะส$งผลติ$อการออกฤทธิ์�#และการเป(นพื่�ษของยาดี�วย

Page 30: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

30

หล�กการใชี�ยาต�านจุ�ลชี�พร�วัม่ก�นม่ากกวั�า 1 ชีน'ด ใชี�ในบางกรณ�ท��จุ0าเป(นเท$าน�2น ดี�งติ$อไปน�2

• 1. กรณ�โรคุติ�ดีเชี�2อ ท��เก�ดีจุากเชี�2อห้ลายชีน�ดี และยาปฏิ�ชี�วนะเพื่�ยงชีน�ดี เดี�ยว ไม$ม�ผลติ$อเชี�2อท�กติ�ว

• 2. ใชี�กรณ�ร�กษาโรคุติ�ดีเชี�2ออย$างร�นแรง ซ7�งไม$ทราบห้ร�อไม$สามารถแยกไดี�ว$าเก�ดีจุากเชี�2ออะไร

• 3. กรณ�ท��ทราบแล�วว$า ยาท��ให้�ร$วมก�นน�2นสามารถออกฤทธิ์�#แบบ synergism ห้ร�อ additive

• 4. โรคุท��ใชี�ยาร�กษาในขนาดีท��ส;งและยาน�2นม�คุวามเป(นพื่�ษส;ง การใชี�ร$วมก�บ ยาชีน�ดีอ��นจุะชี$วยลดีคุวามเป(นพื่�ษและลดีอ�ติราการดี�2อยาดี�วย เชี$นในกรณ�

โรคุเมล�ออยโดีซ�ส

Page 31: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

31

การให�ยาม่ากกวั�า 1 ชีน'ดร�วัม่ก�นอาจุเก'ดผล ได� 4 แบบ ค์#อ

1 Synergism คุ�อ เม��อใชี�ยาสองชีน�ดีร$วมก�นยาจุะม�กลไก เสร�มฤทธิ์�#ก�นอย$างทว�คุ;ณ เชี$น

– 1.1 ย�บย�2งปฏิ�ก�ร�ยาชี�วเคุม�ท��เก��ยวข�องก�นอย$างติ$อเน��อง เชี$นSulfa-Trimethoprim

– 1.2 ย�บย�2งเอนซ�ยม.ท��ท0าให้�ยาติ�านจุ�ลชี�พื่เส��อมฤทธิ์�# เชี$นChloramphenicol ร$วมก�บยาในกล�$ม Penicillins

– 1.3 เสร�มคุวามสามารถของยาติ�านจุ�ลชี�พื่ท��ม�ผลติ$อการสร�างผน�งเซลและ

ท0าให้�เพื่��มคุวามสามารถของยาในการผ$านเข�าเซล เชี$นPenicillin- Streptomycin

Page 32: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

32

• 2 Additive ( ยาติ$างแยกก�นออกฤทธิ์�# โดีย ออกฤทธิ์�#ท� 2ง 2 ชีน�ดี)

• 3 Indifference (ไม$แติกติ$างจุากการใชี�ยาชีน�ดีเดี�ยว)

Page 33: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

33

• 4 Antagonism (ยาออกฤทธิ์�#ติ�านก�น ) เชี$น– 4.1 คุ�ณสมบ�ติ�ทางเคุม�ห้�กล�างก�นเอง การผสมยา

Chloramphenicol + Erythromycin จุะติก ติะกอน

– 4.2 กลไกการออกฤทธิ์�#ของยาเก�ดีติ�านก�นเอง เชี$น การให้�Penicillin และ Tetracycline จุะไม$ให้�ผลใน

การร�กษาเน��องจุาก Tetracyclineไปข�ดีขวางการ ส�งเคุราะห้.โปรติ�น ท0าให้�เซลห้ย�ดีการแบ$งติ�ว ดี�งน�2น

Penicillin จุ7งไม$สามารถไปม�ผลติ$อการสร�างผน�งเซลไดี�– 4.3 เห้น��ยวน0าให้�สร�างเอนซ�ยม.ท��ท0าให้�ยาติ�านจุ�ลชี�พื่เส��อม

ฤทธิ์�#– 4.4 แย$งจุ�บท�� binding site เดี�ยวก�น

Page 34: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

34

ร;ปท�� แสดีงผลท��แติกติ$างก�นเม��อให้�ยาติ�านจุ�ลชี�พื่มากกว$าห้น7�งชีน�ดีร$วมก�นบนซ้�ายคุ�อการเสร�มฤทธิ์�#แบบทว�คุ;ณ

ล�างซ้�ายคุ�อให้�ผลไม$แติกติ$างจุากเม��อให้�ยาเพื่�ยงชีน�ดีเดี�ยว

ล�างขึ้วัาคุ�อให้�ผลข�ดีขวางก�น

Page 35: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

35

การเล�อกใชี�ยาร$วมก�นน�2 ม�ห้ล�กโดีย ท��วไปว$าไม$คุวรเล�อกใชี�ยาท��ม�ฤทธิ์�#

bacteriostatic ร$วมก�บยาท��ออกฤทธิ์�#bactericidal ซ7�งม�กจุะให้�ผลติ�านฤทธิ์�#ก�น ใน

ขณะท��การใชี�ยาท��ม�ฤทธิ์�# bactericidal ร$วม ก�นม�กจุะให้�ผลเสร�มฤทธิ์�#ก�น

อย$างไรก9ติามห้ล�กการน�2ก9ไม$ไดี�เป(นจุร�งเสมอไป เชี$น โรคุ Brucellosis การร�กษาโดียใชี�ยา

Tetracycline ซ7�งม�ฤทธิ์�#เป(นbacteriostatic ร$วมก�บ Streptomycin ซ7�งม�ฤทธิ์�#เป(นbacteriocidal ให้�ผลในการร�กษาไดี�ดี�กว$าการใชี�ยาชีน�ดีใดีชีน�ดีห้น7�งเพื่�ยงชีน�ดีเดี�ยว

Page 36: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

36

• ม�รายงานยาท��ออกฤทธิ์�#ติ�านก�นในห้ลอดีทดีลอง(In vitro) ห้ลายชีน�ดี แติ$เม��อน0ามาใชี�ใน

ผ;�ปAวยก9ไม$ไดี�ม�ผลห้�กล�างก�น เชี$น Penicillin + Chlortetracycline, Ampicillin+ Chlortetracycline + Streptomycin, Penicillin + Chlortetracycline อย$างไรก9ติาม การท��ผลการใชี�ร�กษาในผ;�ปAวยไม$เห้ม�อนก�บผลท��ไดี�ในห้ลอดีทดีลองก9เน��องจุากในผ;�ปAวยม�กลไกของภ;ม�ติ�านทานโรคุมาชี$วยในการติ$อส;�ก�บเชี�2อดี�วย

Page 37: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

37

การใชี�ยาต�านจุ�ลชี�พเพ#�อป6องก�นการต'ดเชี#�อ

• การให้�ยาติ�านจุ�ลชี�พื่ในการเล�2ยงส�ติว.เพื่��อป8องก�น โรคุไดี�ม�การน0ามาใชี�ในห้ลายกรณ� เชี$น

– ใชี�ป6องก�นโรค์ทำ��ระบาดอย7�เป3นประจุ�าในการเล�2ยงส�ติว.ระบบอ�ติสาห้กรรม

ซ7�งม�ข�อจุ0าก�ดีในเร��องแรงงานและเวลา ชี$วงเวลาท��ให้� ยาคุ�อก$อนระยะท��ส�ติว.จุะ แสดีงอาการของโรคุ และ

การใชี�ยาน�2น จุะให้�ขนาดียาในระดี�บติ0�ากว$าขนาดียาท��ใชี�ร�กษาเป(นระยะเวลาห้น7�งและจุะติ�องม�ระยะห้ย�ดียาก$อน

ส$งโรงฆ่$าดี�วย

Page 38: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

38

การใชี�ยาต�านจุ�ลชี�พเพ#�อป6องก�นการต'ด เชี#�อ (ต�อ)

– ให้�เพื่��อป6องก�นเชี#�อฉัวัยโอกาสในส�ตวั�ป:วัยซ7�งม�กจุะม�ภ;ม�คุ��มก�นติ0�าลง

– ให้�เพื่��อป6องก�นเชี#�อแทำรกซ้�อนหล�งการผ�าต�ด – ให�ร�วัม่ก�บการใชี�ยาทำ��ม่�ผลกดระบบภ7ม่'ค์��ม่ เชี$น ยา

พื่วกสเติ�ยรอยดี.(แติ$แยกคุนละเข9ม)

Page 39: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

39

สาเหต�ทำ��ทำ�าให�การใชี�ยาต�านจุ�ลชี�พไม่�ได�ผล• 1. เคุร��องม�อท��ให้�ยาไม$สะอาดี โดียเฉีพื่าะ การฉี�ดี

เชี$น ม�ฝี< ในบร�เวณท��ฉี�ดียาเข�ากล�าม ห้ร�อ เก�ดีเส�นเล#อดอ�กเสบ บร�เวณท��ฉี�ดีเข�าเส�นเล�อดี

• 2. ไม$ให้�ยาติาม recommendation : ก$อน/ห้ล�งอาห้าร

: ให้�ผ�ดี route:ให้�ไม$ติ$อเน��องห้ร�อให้�ในระยะเวลาท��ส� 2น

เก�นไป

Page 40: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

40

•3.ให้�ยาท��ไม$ม�คุวามไวติ$อเชี�2อชีน�ดีน�2น ห้ร�อเชี�2อดี�2อยา ห้ร�อว�น�จุฉี�ยโรคุผ�ดี

• 4. ส�ติว.ไดี�ร�บยาไม$คุรบ dose เชี$น ส�ติว.ไม$ก�น อาห้ารจุ7งไม$ไดี�ร�บยาท��ผสมอย;$ในอาห้าร ห้ร�อ

ป8อนยาแล�วยาห้ก ห้ร�อ ส�ติว.ไดี�ร�บยาแล�ว อาเจุ�ยน ห้ร�อ ยาม�รสขมท0าให้�ส�ติว.ไม$ชีอบก�น

• 5. โฮสติ.ม�ระบบภ;ม�คุ��มก�นโรคุเส��อม• 6. ให้�ยาห้ลายชีน�ดีพื่ร�อมก�นท0าให้�เก�ดี :

antagonism ห้ร�อ incompatibility

Page 41: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

41

• 7. ให้�ยาพื่ร�อมก�บอาห้ารบางชีน�ดี เชี$น– Penicillin ไม$คุวรให้�พื่ร�อมอาห้าร/เคุร��องดี��มท��เป(นกรดี – Tetracycline ไม$คุวรให้� พื่ร�อมนม– Sulfa ไม$คุวรให้� พื่ร�อม Vitamin B

• 8. ชีน�ดีส�ติว.และพื่�นธิ์�กรรมจุะเก��ยวข�องก�บการใชี�ยาให้�ไดี�ผลห้ร�ออาจุม�ผลติ$อการแพื่�ยาไดี�แติกติ$างก�นเชี$น – แมวจุะแพื่�ยาห้ลายชีน�ดีกว$าส�น�ข เชี$น Penicillin,

Paracetamol– ส�น�ขพื่�นธิ์�. Collie จุะแพื่�ยาถ$ายพื่ยาธิ์� Ivermectin ถ7ง

ติายไดี�

Page 42: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

42

สร�ป • ส��งท��คุวรคุ0าน7งในการเล�อกใชี� antibacterial drugs• 1. Drug sensitivity• 2. : , ,Route of administration IV IM oral

lllllll( / )• 3. Dosage• 4. Duration and interval ll lllllllll• 5. Cost of the drug regimen• 6. Possible adverse effect

Page 43: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

43

การใชี�ยาต�านจุ�ลชี�พเพ#�อเร�งการเจุร'ญเต'บโตขึ้องส�ตวั�

• ยาติ�านจุ�ลชี�พื่ถ;กน0ามาใชี�เพื่��อเร$งการเจุร�ญเติ�บโติ ของส�ติว.ท��ใชี�เป(นอาห้ารและส�ติว.ผล�ติขน ยาจุะชี$วย

การเจุร�ญไดี�ดี� เม��อส�ติว.อย;$ในระยะร�างกายก�าล�งเจุร'ญเต'บโต โดยเฉัพาะส�ตวั�ทำ��ได�ร�บการเล��ยงด7แบบไม่�ค์�อยถุ7กหล�กส�ขึ้ศาสตร� เชี$น อย;$ในสภาพื่ห้นาแน$นมาก

เก�นไป อย;$ในส��งแวดีล�อมท��คุ$อนข�างสกปรก

Page 44: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

44

ชี�วังอาย�ขึ้องส�ตวั�ทำ��จุะได�ร�บประโยชีน�จุากยาได�ม่ากทำ��ส�ดค์#อ(ม่าล'น�, 2540)

• ส�ติว.ปCก 8-10 อาท�ติย.• ส�กร 4-6 เดี�อน• ล;กโคุ 3 เดี�อน• โคุเน�2อ 18 เดี�อน• แกะ 2 เดี�อน• ส�ติว.ผล�ติขน 2-3 เดี�อน

Page 45: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

45

• ยาในกล�$มท��ใชี�มากคุ�อ Sulfonamides, Penicillins และ Tetracycline

• ขนาดียาท��ใชี�เร$งการเจุร�ญเติ�บโติจุะต��ากวั�าขึ้นาดทำ��ใชี�ร�กษา มาก คุ�อ ประมาณ 5-20 ส$วน

ในล�านส$วนติ$ออาห้ารประจุ0าว�น ในขณะท��ขนาดีท��ใชี�ป6องก�น คุ�อ ประมาณ 100-400 ส$วนในล�าน

ส$วน และขนาดีท��ใชี�ร�กษา คุ�อ 2,000 ส$วนในล�านส$วน

Page 46: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

46

สาเหต�ทำ��ยาสาม่ารถุเร�งการเจุร'ญเต'บโต ขึ้องส�ตวั�ได� เน#�องจุาก

• ยาไปย�บย�2งห้ร�อท0าลายเชี�2อท��อย;$ในระยะเพื่��งติ�ดีเชี�2อและย�งไม$ไดี�แสดีงอาการ

• ยาไปท0าลายเชี�2อท��สร�างสารพื่�ษท��ม�ผลกระทบติ$อการเจุร�ญเติ�บโติของส�ติว.

• ยาไปลดีห้ร�อท0าลายเชี�2อท��สร�างแอมโมเน�ยจุากไนโติรเจุนซ7�งย$อยสลายจุากสารอาห้ารในล0าไส�

Page 47: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

47

สาเหต�ทำ��ยาสาม่ารถุเร�งการเจุร'ญเต'บโต ขึ้องส�ตวั�ได� เน#�องจุาก (ต�อ)

• ยาไปลดีห้ร�อท0าลายเชี�2อท��แก$งแย$งก�บเชี�2อท��ชี$วยสร�างอาห้ารในล0าไส�

• ยาไปท0าให้�ผน�งของล0าไส�บางลงและเปล��ยนแปลงการเคุล��อนติ�วของ

ล0าไส� ซ7�งจุะชี$วยให้�การดี;ดีซ7มอาห้ารดี�ข72น ท0าให้�การใชี�อาห้ารม�ประส�ทธิ์�ภาพื่มากข72น

Page 48: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

48

• ยาท��ใชี�ในขนาดีท��เร$งการเจุร�ญเติ�บโติน�2 จุะไม$ก$อ ให้�เก�ดีป<ญห้าการดี�2อยา ห้ร�อห้ากเก�ดีม�ป<ญห้า

อ�นเน��องมาจุากการใชี�ยาเป(นระยะเวลานานๆ สภาวะการดี�2อยาน�2จุะห้ายไปไดี�เม��องดีการใชี�ยา

ป<ญห้าท��พื่บในป<จุจุ�บ�นคุ�อ การทำ��ให�ขึ้นาดยาทำ��ส7งเก'นกวั�าระด�บทำ��ก�าหนดเพ#�อเร�งการเจุร'ญเต'บโต ท0าให้�เก�ดีการดี�2อยาอย$างถาวรและยาน�2ก9จุะปรากฏิในร;ปสารติกคุ�างในผล�ติภ�ณฑ์.ส�ติว.ดี�วย

Page 49: บทที่ 6  ยาต้านจุลชีพ Antibacterial Drugs

49

• 1. กล�$มยา Penicillins (bactericidal)• 2. กล�$มยา Cephalosporins (bactericidal)• 3 . กล�$มยา Macrolides (bactericidal)• 4. กล�$มยา Tetracyclines (bacteriostatic)• 5. กล�$มยา Aminoglycosides (bactericidal) • 6. กล�$มยา Sulfonamides และ กล�$มยาไติรเมทโธิ์พื่ร�ม (

bacteriostatic)•7 . กล�$มอ��น ๆ : Lincosamides, Chloramphenicol,

Quinolones เป(นติ�น

ชีน'ดขึ้องยาต�านจุ�ลชี�พ (แบ$งติามคุ�ณสมบ�ติ�ทางเคุม�)