140

ภาพถายโดย ปรีดา ขาวบอ

141

ณรงคฤทธ์ิ ศักดารณรงค

๑ เ พียงเสี้ยววินาทีเทาน้ัน

ผมตัดสินใจไปอีสานกับคุณปรีดา ขาวบอ ซึ่งเปนการตัดสินใจโดยมิพักตองไตถามวาจะไปแหง หนใด เพียงเช่ือมั่นคุณปรีดา ทุกอยางลวนลงตัวใน ฉับพลัน

เกริ่นกลาว

จากบูโดสูภูพาน

142

และผมก็พบตัวเองกับคุณปรีดาท่ีมหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี อันเน่ืองมาจากสโมสรนักเขียนภาคอีสานจัดเสวนา มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบล-ราชธานีรวมกับสโมสรนักเขียนภาคอีสานเปนแมงาน นายกสมาคมนักเขียนแหงประเทศไทยและคณะเปนวิทยากร มีนักเขียนดังแหงอีสานเขารวมเสวนาในคร้ังนี้เปนจำนวนมาก ขออนุญาตพาดพิง เชน ครูคำ-หมาน คนไค ผูเขียนเรื่อง ครูบานนอก สมคิด สิงสง ผูเขียนเพลง คนกับควาย ที่เลื่องลือ ชัชวาลย โคตร-สงคราม คุณครูนักเขียนจากรอยเอ็ด ซึ่งเปนคร้ังแรกที่ผมดั้นดนอยางอิสระไปถึงอุบลราชธานี โปรงโลงและหลุดพนดีแท ทั้งยังซึมซับอรรถรสขอคิดมุมมองจากนักเขียนดังแหงอีสาน

นอกจากปลาบปลื้มอยางหาที่สุดมิได ยังจะมีถอยคำอ่ืนใดใหเอ้ือนเอยอีกหรือ ไปอุบลราชธานีครั้งนี้แมเพียงเส้ียวเวลาไมมากนัก แตเหมือนกลับสูรากเหงามาตุภูมิ ถึงนกหัสดีลิงคจะกลายเปนตำนานไปแลว น้ำในลำชีมูลยังฉ่ำไหลคูเคียงสูเกาะแกงลำโขง

143

ดอกบัวแยมกลีบบานรับแดดรอนเริงแรง กลิ่นเขมาบ้ังไฟแสนยังหอมฟุงนานฟา โหวดพิณแคนสน่ันกังวานประสานเสียงกระหึ่ม ฆองกลองผูบาวแววแอนฟอนออดออนสาวส่ำนอยในงานแหเทียนพรรษา เสนหสายแนนพญาแถนเปนมนตราผูกพันรัดรึงใจของผูคน อุบลราชธานีดินแดนแหงแมน้ำสองสี จึงยังคงไวซึ่งความเปนมหาธานีแหงอารยะ และครองความเปนอารยะตราบนานเทานาน

เสวนานักเขียนอีสานครั้งนี้ ดีใจมากที่ไดพบคุณเจน สงสมพันธ นายกสมาคมนักเขียนแหงประเทศไทยคนปจจุบัน และยังไดพบคุณชมัยภร แสง-กระจาง อดีตนายกสมาคมนักเขียนแหงประเทศไทยหลายสมัย ยิ่งไปกวานั้น ไดพบคุณนรีภพ สวัสดิรักษ บรรณาธิการบริหารเปยมคุณภาพของนิตยสาร สกุลไทย รวมทั้งนักเขียนชื่อดังคุณกนกวลี พจนปกรณ คูชีวิตคุณนิเวศน กันไทยราษฎร ตามดวยคุณพินิจ นิลรัตน ผูรอบรูเร่ืองราวการเคลื่อนไหวในแวดวงวรรณกรรมอยางกวางขวาง รักษ มนัญญา อดีต

144

บรรณาธิการสำนักพิมพหลายแหง ปจจุบันหันหลังใหสังคมเมืองหลวง ปกหลักสรางงานผลิตวรรณกรรมอยูที่ลุมน้ำมูล ไดพบคณาจารยมหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี ซึ่งลวนแตทรงคุณวุฒิ ไดสัมผัสฟอน ฝาฟาง ดวยบรรยากาศศิลปนที่ครองความเปนศิลปนตลอดกาล แตกลับพลาดคลาดเคลื่อนไมไดพบกวี ซีไรตไพวรินทร ขาวงาม และพลาดโอกาสไมไดพบเพื่อนรักชาวใตแหงอดีต ปจจุบันเปนคนดีศรีอีสานนามไพฑูรย ธัญญา นักเขียนรางวัลซีไรต ผู เปนอาจารยระดับปริญญาเอกแหงมหาวิทยาลัยมหา- สารคาม

ผมและคุณปรีดามีโอกาสไดเสวนายอนอดีตกับลุงสมบัติ วอทอง อาจารยแหงลานชางลุมน้ำโขง การเสวนาระหวางเราสามคนทวมทนดวยบรรยากาศกัลยาณมิตร ประเด็นท่ีหยิบยกข้ึนมาอภิปราย แมจะสั้นกระชับแตหลากหลายครอบคลุมมุมกวางและมุมลึก ตัวอยางบางหัวขอเสวนา เชน น้ำเตาปุง สายแนน พญาแถน อัตลักษณ เอกราช วิถีอีสาน โตไทนอย โต

145

ธรรม โตขอม บุญผะเหวด (บุญมหาชาติ) เทศนหนังสือผูก บุญบั้งไฟขอฟาขอฝน บั้งไฟหมื่น บั้งไฟแสน บั้งไฟลาน นกหัสดีลิงค นิทานทองถ่ิน วรรณคดีอีสาน ผญา คำสอนเสียวสวาสดิ์ และปดทายการเสวนาดวยการระดมขอคิด ครุนคิดหาวิธีการกลับมาของโตไทนอย รวมทั้งโตธรรมและโตขอม เพื่อเปนสื่อลูกหลานพญาแถนใหเขาถึงวิถีอีสานที่ถูกลืม

เมื่อ “ปอเนาะท่ีรัก” คลอดสูโลกวรรณกรรม สำคัญคือไดรับรางวัลท่ีหนึ่งจากสำนักงานวัฒนธรรมแหงชาติ ถึงจะเปนนวนิยายสำหรับเยาวชน แตไดรับการตอนรับอยางกวางขวาง และในเวลาใกลเคียงในปเดียวกัน เรื่องส้ัน “จุดเย็นในจุดเดือด” ก็ไดรับรางวัลที่หนึ่งจากการประกวดเรื่องสั้นของ เดลิเมลวันจันทร ซึ่ งรวมกับสมาคมนักเขียนแหงประเทศไทย ทั้ งปอเนาะที่รัก และจุดเย็นในจุดเดือด ลวนแตนำเสนอเรื่องราวในชายแดนใต ทำใหงานในรูปแบบตาง ๆ ไมวาจะเปนบทกวี บทความ สารคดีและวิชาการ พรั่งพรูออกสูสาธารณะและได รับการตอนรับอยาง

146

ทวมทน จึงเกิดกำลังใจผลิตงานเขียนควบคูกับสอนภาษาไทยในปอเนาะที่ปตตานี การเปนครูสอนภาษาไทยในปอเนาะทำใหเขาถึงแหลงขอมูลอยางล้ำลึก และนี่เองคือโอกาสดีที่สุดสำหรับผม เพราะไดสัมผัสเรื่องราวตาง ๆ จนกลายเปนประสบการณจริง ไมเพียงแตเปนครูสอนภาษาไทยในปอเนาะที่ปตตานีเทาน้ัน ทวาไดรับแตงตั้งจากผูบังคับบัญชาใหทำหนาที่บริหาร แมจะเร่ิมดวยเปนผูบริหารระดับตน แตก็มีโอกาสไดสัมผัสงานอยางหลากหลาย บทบาทผูบริหารระดับตนเปนสื่อนำในการปฏิบัติหนาที่รวมกับทุกฝาย จนกลายเปนใกลชิดสนิทสนมบุคคลสำคัญทั้งในทองถ่ิน ทั้งในทางราชการ เกิดการเรียนรูซึ่งกันและกัน นำไปสูความไววางใจเสมือนญาติ ในที่สุดไดกอเกิดแรงจูงใจใหกาวสูโลกวรรณกรรมอยางถอนตัวไมขึ้น จึงดื่มด่ำจมปลักและถลำลึกเรื่อยมา

สำหรับผมแลว ทองโลกวรรณกรรมเปนความรักที่พลัดหลงทะลักลนจินตนาการ แตเมื่ออีกอาชีพหน่ึงเปนครู และเปนครูสอนภาษาไทยในปอเนาะ ชีวิตจึง

147

ลิขิตดวยอารยธรรมท่ีซึมซับประสบการณจริง และประสบการณจริงที่ปตตานี กลายเปนธารสายรุงเชื่อมตอโลกวรรณกรรม

ผมสอนภาษาไทยในปอเนาะ ขณะเดียวกันปอเนาะก็สอนผมใหเขาใจชีวิต ผมไดเรียนรูอะไรหลายอยางในปอเนาะ ผมปลูกฝงตัวเองดวยแงคิดมุมมองของครูปอเนาะ และจากครูปอเนาะตัวเล็กๆ ทำใหคนพบตัวเองและผูอื่นดวยโลกทัศนและวิสัยทัศนที่เชื่อมโยงกับวิถีทางสายกลาง ผมไมเชื่อในเรื่องความสุดโตง ขณะเดียวกันก็ไมเชื่อในความหยอนยาน ผมเช่ือมั่นในวิถีทางสายกลาง เพราะเปนแนวทางแหงความปรองดองสมานฉันท งานเขียนของผมในชวงน้ีจึงมุงสูแนวทางสายกลาง อาจมีงานเขียนในรูปของเรื่องสั้นบางเร่ือง บทความบางบทที่นำเสนอตอสาธารณะ โดยผานส่ือหลากหลายรูปแบบเพ่ือสะทอนปญหาอันเกิดจากความรุนแรง แตนั้นมิไดหมายถึงผมเห็นดวยกับความสุดโตง หากแตตองการช้ีใหเห็นวา วิถีใดๆ ก็ตามหากปราศจากความเปนสายกลางแลว

148

สิ่งที่เราเรียกวาสุดโตงก็ยิ่งสุดโตงมากข้ึนตามลำดับ วรรณกรรมจึงเปนกระจกบานใหญ ฉายใหเห็นภาพถวนทั่วทุกมิติ แมไมตัดสินถูกผิด แตภาพท่ีฉายใหเห็นลวนแตเปนความงามของจินตนาการอันนิรันดร

ปอเนาะจุดประกายใหผมพลัดหลงสูประตูประวัติศาสตร การท่ีเราเขาใจประวัติศาสตรเปนสิ่งดี แตเขาใจตัวเองเยี่ยมยิ่งที่สุด เปนครูนอกจากศึกษาวิธีสอนแลวตองศึกษานักเรียนอีกตางหาก จากนักเรียนขยายสูการสืบคนสรรพสิ่ง จึงกำเนิดเปนนิสัยใหผมรักการศึกษาสืบคน ยิ่งศึกษาย่ิงสืบคนก็ยิ่งไรพรมแดน และน้ีคือการจุดประกายตัวเองใหทองโลกวรรณกรรมซึ่งเริ่มดวยพลัดหลงสูประตูประวัติศาสตร เพียงแงมประตูปตตานีเทาน้ัน ก็ยิ่งมองเห็นเรื่องราวในอดีตอยางหลากหลาย แตละเร่ืองท้ังลึกลับ ทั้งลอแหลมละเอียดออนและซับซอน จากประวัติศาสตรปตตานี ยอนยุคสูยะลาและนราธิวาส ทะลุทะลวงสูลังกาสุกะ จากบริบททองถิ่นเล็ก ๆ กลายเปนจักรวาล สำหรับผมแลว ปตตานีเปนจิตวิญญาณแหงประวัติศาสตร หลากหลายดวยเรื่องราว ดึกดำบรรพดวยอดีต

149

รุงเรืองดวยอารยธรรม อมตะดวยลมหายใจแหงสันติภาพ

ผมไมใชคนปตตานีโดยกำเนิด ออมกอดทะเลใตหลอหลอมใหผมเปนเลือดเนื้อปตตานีดวยจิตวิญญาณที่เขมแข็ง และเปนนักรบสันติภาพแหงเทือกเขาบูโดในโลกวรรณกรรม ซ่ึงโลกวรรณกรรมเปนโลกที่ยิ่งใหญและใหญย่ิงมหาจักรวาล อบอุนย่ิงกวาบาน เปยมลนความรักยิ่งกวาเรือนหอ สองสวางนำทางยิ่งกวาดาวเดือนและตะวัน สูงย่ิงฟา ลึกยิ่งบาดาล

ครับ ที่ผานมาผมเดินทางไกล ผมดีใจท่ีพบทางกลับบาน และกำลังเดินทางกลับบาน กินขาวดวยกันที่บานนะครับ.