Урок падагульнення і сістэматызацыі ведаў па тэме

“Аднасастаўныя сказы”

Тут трэба ля гэтых азёр нарадзіцца,

І слухаць гаворку, і бачыць зару,

Каб сэрцам і доляй навек прычасціцца

К табе, мая чыстая Белая Русь.

Уладзімір Карызна

Мэты ўрока

Ведаць:• Паняцце

“Аднасастаўны сказ”• Віды аднасастаўных

сказаў• Віды выражэння

аднасастаўных сказаў

Умець:• Адрозніваць

аднасастаўныя сказы ад двухсастаўных

• Вызначаць віды аднасастаўных сказаў

• Ужываць такія сказы ва ўласным маўленні

Інструктаж

Картка дзейнасці

вучня(іцы) 8 класа__________________

этап работы № тэсту

або від задання вынікі дзейнасці балы

Допуск прав.:

няправ.:

Тэарэтычная лабараторыя

прав.:

няправ.:

Апошні экзамен прав.:

няправ.:

Творчая лабараторыя

Жанр: Назва:

Агульная

адзнака

За кожны правільны пункт – 1 бал

ВАРЫЯНТ 1

А) 7

Б) 2

В) 1,5

Г) 3

Д) 4,6

ВАРЫЯНТ 2

А) 3,5,6

Б) 1

В) 4

Г) 2

Д) 7

Аднасастаўныя сказы

з галоўным членамвыказнікам

пэўна-асабовыя

няпэўна-асабовыя

безасабовыя

з галоўным членам дзейнікам

назыўныя

абагульнена-асабовыя

Пэўна-асабовымі называюцца такія сказы, у якіх галоўны член абазначае дзеянне пэўнай асобы (я, мы, ты, вы) і

выражаецца дзеясловам першай ці другой асобы цяперашняга, прошлага і будучага простага часу абвеснага ладу, а таксама дзеясловамі другой асобы загаднага ладу.

Канчаткі дзеясловаў канкрэтна ўказваюць на дзейнік, таму ён тут неабавязковы:

Люблю вясновую раніцу. Не абміні мяне, шчасце.

Пэўна-асабовымі называюцца такія сказы, у якіх галоўны член абазначае дзеянне пэўнай асобы (я, мы, ты, вы) і

выражаецца дзеясловам першай ці другой асобы цяперашняга, прошлага і будучага простага часу абвеснага ладу, а таксама дзеясловамі другой асобы загаднага ладу.

Канчаткі дзеясловаў канкрэтна ўказваюць на дзейнік, таму ён тут неабавязковы:

Люблю вясновую раніцу. Не абміні мяне, шчасце.

Няпэўна-асабовымі з’яўляюцца аднасастаўныя сказы, галоўны член якіх выражаецца дзеясловамі 3-й асобы множнага ліку

цяперашнага ці будучага часу, а таксама дзеясловамі прошлага часу множнага ліку.

Гэтыя сказы ўказваюць на дзеянне, якое выконваюць няпэўныя асобы:

На Бушмара наклалі вялікі штраф. (Э. Самуйлёнак)

Няпэўна-асабовымі з’яўляюцца аднасастаўныя сказы, галоўны член якіх выражаецца дзеясловамі 3-й асобы множнага ліку

цяперашнага ці будучага часу, а таксама дзеясловамі прошлага часу множнага ліку.

Гэтыя сказы ўказваюць на дзеянне, якое выконваюць няпэўныя асобы:

На Бушмара наклалі вялікі штраф. (Э. Самуйлёнак)

аднасастаўныя сказы, якія сцвярджаюць наяўнасць, існаванне прадметаў, з’яў.

Галоўны член іх выражаецца назоўнікам у назоўным склоне:

Стэп. Зорная ноч. (Я. Брыль)Мароз. Зіма. Снягі вакол. (Я. Колас)

аднасастаўныя сказы, якія сцвярджаюць наяўнасць, існаванне прадметаў, з’яў.

Галоўны член іх выражаецца назоўнікам у назоўным склоне:

Стэп. Зорная ноч. (Я. Брыль)Мароз. Зіма. Снягі вакол. (Я. Колас)

Назыўныя сказыя

Пэўна-асабовыя

Няпэўнана-асабовыя

аднасастаўныя сказы, галоўны член якіх абазначае стан або дзеянне, што не залежыць ад якой-небудзь асобы, суб’екта:

Світае. Шарэе. Становіцца млосна.

аднасастаўныя сказы, галоўны член якіх абазначае стан або дзеянне, што не залежыць ад якой-небудзь асобы, суб’екта:

Світае. Шарэе. Становіцца млосна.

Галоўны член у такіх сказах выражаецца безасабовымі дзеясловамі, безасабовымі формамі асабовых дзеясловаў, словамі катэгорыі стану (прэдыкатыўнымі прыслоўямі),

інфінітывам або спалучэннем яго з іншымі словамі, дзеепрыметнікамі залежнага стану.

Галоўны член у такіх сказах выражаецца безасабовымі дзеясловамі, безасабовымі формамі асабовых дзеясловаў, словамі катэгорыі стану (прэдыкатыўнымі прыслоўямі),

інфінітывам або спалучэннем яго з іншымі словамі, дзеепрыметнікамі залежнага стану.

Абагульнена-асабовыя сказы.Дзеянне ў іх абмяжоўваецца пэўным часам і адносіцца да любой

асобы. Галоўны член гэтых сказаў звычайна выражаецца дзеясловамі 2-й асобы абвеснага ці загаднага ладу:

Не рабі ліхога і не бойся нікога. (Прыказка)Адразу ўсяго не раскажаш. (К. Чорны)

Абагульнена-асабовыя сказы.Дзеянне ў іх абмяжоўваецца пэўным часам і адносіцца да любой

асобы. Галоўны член гэтых сказаў звычайна выражаецца дзеясловамі 2-й асобы абвеснага ці загаднага ладу:

Не рабі ліхога і не бойся нікога. (Прыказка)Адразу ўсяго не раскажаш. (К. Чорны)

Абагульнена-асабовыя

Безасабовыя

Тэарытычная лабараторыя

За кожны правільны адказ – 1 бал

Пэўна-

асабовыя

сказы

Пэўна-асабовыя сказы робяць выказванне дынамічным, лаканічным, даюць магчымасць пазбегнуць паўтору. Такія сказы вельмі часта выкарыстоўваюцца ў творах мастацкай літаратуры, у дыялогу, а таксама ў афіцыйна-дзелавым стылі.

Няпэўна-асабовыя сказы

Выкарыстанне няпэўна-асабовых сказаў пашырана ў гутарковай мове, ужываюцца яны і ў аб’явах.

Абагульнена-асабовыя сказы

Шырока ўжываюцца ў мове прыказак.

Безасабовыя

сказы

Безасабовыя сказы ўжываюцца ў мастацкай літаратуры пры апісанні пачуццяў, адчуванняў чалавека, малюнкаў прыроды, навакольнага асяроддзя. Безасабовыя сказы можна таксама сустрэць і ў афіцыйных паведамленнях, аб’явах, на сходах.

Назыўныя

сказы

Назыўныя сказы вельмі кароткія (лаканічныя) па форме. Яны шырока выкарыстоўжываюцца ў творах мастацкай літаратуры пры апісанні пейзажу, часу і месца дзеяння. Зручныя пры напісанні дзённікаў, рэпартажаў.

Роля аднасастаўных сказаў у маўленні

Апошні экзамен

За кожны правільны адказ – 1 бал

Варыянт 1: Лес і поле. Роўнае святло.

І гэтай зімою, відаць, не збяруся, каб хоць на тыдзень згубіцца ў снягах…

Варыянт 2: Лаўлю няўлоўную удачу, шукаю адпаведных слоў…

Хоць і нярана вечарэе, а дня пражытага шкада.

Правілы напісання сінту:

1-шы радок – слова, якое абазначае тое, што апісваееца (аб’ект, падзея, з’ява);

2-і радок – назіранне за тым, што апісваецце, праз адчуванне якой-небудзь мадальнасці (зрок, слых і

г.д.);3-і радок – думка, пачуццё або меркаванне пра тое,

што апісваецца;4-ы радок – яшчэ адно назіранне, якое выражана пры дапамозе іншай мадальнасці адчуванняў, адрознай

ад выкарыстанай у другім радзе;5-ы радок – сэнсавая прыкмета аб’екта апісання,

якая выражана адным словам.

За напісанне сінту – 10 балаў

Дамашняе заданне

Напісаць сачыненне-мініяцюру “Прыгажосць роднай зямлі”

з выкарыстаннем аднасастаўных сказаў.

ВЫНІКІ ЎРОКА

22 балы – 10

20 балаў – 9

18 балаў – 8

16 балаў - 7

Закончы фразу:

• Я на ўроку адчуваў(ла) сябе _______

• Я зразумеў(ла), што________

• Мне хацелася б ___________

• Тэорыя – гэта__________

• Творчасць – гэта_______