Έλληνες του Πόντου στη Ρωσία και στη Σοβιετική Ένωση

Μια άγνωστη ιστορία του ελληνισμού

Στα σύνορα με τη Ρωσία4

Η γεωγραφική θέση του Πόντου έδωσε την δυνατότητα στους Έλληνες Πόντιους να μπορούν να δραστηριοποιούνται σε εμπορικές συναλλαγές με τη Ρωσία σε περιόδους ειρήνης και να καταφεύγουν εκεί για προστασία σε περιόδους διωγμών.

Κατά τον Ισαάκ Λαυρεντίδη “515.800 Πόντιοι έφυγαν σε διάφορα χρονικά διαστήματα και εγκαταστάθηκαν στη Ρωσία.”(Εγκ. Του Ποντιακού Ελληνισμού, τόμος 8, σελ.270 -στο εξής Ε.Π.Ε.).

Οι Έλληνες του Πόντου στη Ρωσία

Οδησσός

Οδησσός

Η Επανάσταση των Ελλήνων το 1821 και η συμμετοχή των Ποντίων

Οι Πόντιοι βοήθησαν όπως μπορούσαν στον αγώνα για την Επανάσταση των Ελλήνων το 1821 και μάλιστα ορισμένοι έπαιξαν σημαντικό ρόλο σ' αυτήν, όπως οι Υψηλάντες και οι Μουρούζηδες. Επίσης συμμετείχαν στη Φιλική Εταιρεία, στον ιερό λόχο και στα σώματα εθελοντών που πολέμησαν στην Πελοπόννησο.

Η Επανάσταση σίγουρα δημιούργησε προβλήματα στους Έλληνες του Πόντου. Η οθωμανική πολιτική έγινε πιο βίαιη απέναντι στους χριστιανικούς πληθυσμούς.

Η ανάπτυξη των Ελλήνων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας μετά το 1856

Η σχετική ισοπολιτεία που θεσμοθετήθηκε στην Οθωμανική αυτοκρατορία μετά το 1856 οδήγησε σε μεγάλη οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη των Ελλήνων. Στον Πόντο, οι Έλληνες κυριάρχησαν στο εμπόριο, στις τράπεζες και στη ναυτιλία και έφτιαξαν μεγάλα οικονομικά δίκτυα με τη Ρωσία.

Γιοί των Σοφών ανθρώπων

Οι Πόντιοι εγκαθίστανται στη Ρωσία και αναγνωρίζονται από τους Ρώσους όπως και από τους Γεωργιανούς ως “περζενεσβίλι” δηλ. γιοι των σοφών ανθρώπων. Αυτό έγινε επειδή οι Έλληνες πηγαίνοντας εκεί μετέφεραν τις γνώσεις τους στα γράμματα και στις τέχνες, ιδιαίτερα με τον πλούτο των χειρογράφων που είχαν διασώσει από τις πρώτες κιόλας μεταναστεύσεις τους. Δραστηριοποιήθηκαν κυρίως στο εμπόριο και στη ναυτιλία. Δίνοντας πολύ σημασία στη μόρφωση ίδρυσαν σχολές, βιβλιοθήκες εμπορικές σχολές και εμπορικούς οίκους. Ειδικά η Οδησσός τον 19ο αιώνα ονομάστηκε “Μασσαλία του Εύξεινου Πόντου).( εγκ.Π.Λ.Β,τόμ.40,σελ.75.)

Πόντιοι στη Ρωσία

Έλληνες στο ρωσικό στρατό

Βιβλίο για τις Ελληνικές εγκαταστάσεις στη Ρωσία και τη Σοβιετική Ένωση

Α' Παγκόσμιος Πόλεμος 1914-1918

Ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος φέρνει την γενοκτονία και τον ξεριζωμό των Ποντίων, όπως και των υπολοίπων Ελλήνων που κατοικούσαν μέσα στα όρια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας των Νεοτούρκων.

Ένα μέρος του πληθυσμού καταφεύγει στη Ρωσία την περίοδο αυτή.

Οι Ρώσοι στην Τραπεζούντα

Την άνοιξη του 1916 ο Ρωσικός στρατός νικώντας τον τουρκικό εισέρχεται στην Τραπεζούντα και καταλαμβάνει τον ανατολικό Πόντο.

Δημιουργείται η προσωρινή κυβέρνηση Τραπεζούντας.

Ρώσοι στην Τραπεζούντα 1916-1917

Ρώσοι στην Τραπεζούντα 1916-1917

Ρώσοι στην Τραπεζούντα 1916-1917

Η επανάσταση στη Ρωσία το 1917

• Οι επαναστατικές διεργασίες στη Ρωσία κατά το 1917 επηρέασαν το Ρωσοτουρκικό μέτωπο. Η συνθήκη ειρήνης του Μπρέστλιτοφσκ (Μάρτιος 1918) οδήγησε στην αποχώρηση των Ρωσικών στρατευμάτων από τον Πόντο και τον Καύκασο. Χιλιάδες Πόντιοι τους ακολούθησαν από το φόβο των τουρκικών σφαγών.

Ελληνική επαναστατική ομάδα στη Ρωσία

Η Ελληνική Μεραρχία του Καυκάσου

Την περίοδο της επαναστατικής αναταραχής στη Ρωσία, οι Έλληνες του Καυκάσου προσπάθησαν να συγκροτηθούν αυτόνομα. Δημιούργησαν την Ελληνική Μεραρχία του Καυκάσου, για να προστατεύσουν τις Ελληνικές κοινότητες και για να βοηθήσουν το αντάρτικο κίνημα στον Πόντο.

Ιωάννης Καλτσίδης: Πρώην αξιωματικός ρωσικού στρατού και ηγετικό στέλεχος της Ελληνικής

Μεραρχίας Καυκάσου

Οπλίτης της Ελληνικής Μεραρχίας του Καυκάσου (1917-1918)

Η πρώτη μεγάλη μετακίνηση προς την Ελλάδα

Το πρώτο κύμα των Ποντίων προσφύγων στην Ελλάδα ήρθε το 1918-1922 από τα παράλια του Καυκάσου, το Βατούμι και το Σοχούμι. Επρόκειτο για τους Ποντίους που ακολούθησαν το ρωσικό στρατό στην αποχώρησή του από τον Πόντο και το Καρς, καθώς και για Πόντιους της νότιας Ρωσίας, ταλαιπωρημένους από τον εμφύλιο που είχε ξεσπάσει μετά την σοβιετική επανάσταση.”(Π.Ε. σελ.48.)

Οι Έλληνες στη Σοβιετική Ένωση

Μέχρι το 1937 οι Έλληνες άνθησαν στη Σοβιετική Ένωση. Δημιούργησαν σχολεία, ακαδημίες. Ίδρυσαν θέατρα και εξέδωσαν πλήθος εφημερίδων και βιβλίων.

Βίωσαν μια πρωτοφανή πολιτισμική ανάπτυξη.

Διώξεις των Ελλήνων στην Ε.Σ.Σ.Δ. από τον Στάλιν

Το 1937 αλλάζει η σοβιετική πολιτική. Οι μικρές εθνότητες υποχρεώνονται να εκρωσιστούν και οι ηγεσίες τους εξοντώνονται. Στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής του σταλινισμού τα ελληνικά σχολεία κλείνουν, τα θέατρα απαγορεύονται, τα τυπογραφεία καταστρέφονται, οι εφημερίδες παύουν να εκδίδονται. Η ελληνική κομουνιστική ηγεσία εξοντώνεται στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Σιβηρίας.

Διώξεις κατά των Ελλήνων της Σοβιετικής Ένωσης ξεκινούν το 1937 και τερματίζονται το 1949

Μια από τις πλέον άγνωστες σελίδες της νεότερης ελληνικής ιστορίας, αποτελούν οι διώξεις κατά των Ελλήνων της Σοβιετικής Ένωσης που ξεκινούν το 1937 και τερματίζονται το 1949, με τη μαζική και βίαιη μεταφορά της πλειονότητας των ελληνικών πληθυσμών του Καυκάσου στην Κεντρική Ασία.

Η εκτόπιση των Ελλήνων του Καυκάσου στις άγονες στέπες της Κεντρικής Ασίας, κοντά στα σινο-σοβιετικά σύνορα, ήταν η τελευταία πράξη από μια σειρά ενεργειών του σταλινικού καθεστώτος. Ενέργειες που άρχισαν στις 2 Δεκεμβρίου του 1937 και ολοκληρώθηκαν στις 13 Ιουνίου του 1949. Η σκληρή αυτή μεταχείριση που επιφύλαξε ο σταλινισμός στις ελληνικές κοινότητες, κατάστρεψε τη σημαντική ελληνική παρουσία στην περιοχή. Κατάστρεψε όλες τις ελληνικές δομές και τον ελληνικό σοβιετικό πολιτισμό που είχε δημιουργηθεί το Μεσοπόλεμο.

Ο Στάλιν εξόντωσε τουλάχιστον 38.000 Έλληνες

Ο Στάλιν εξόντωσε τουλάχιστον 38.000 Έλληνες

Τάγματα εργασίας στη Σιβηρία

Τάγματα εργασίας στη Σιβηρία

Τάγματα εργασίας στη Σιβηρία

Διώξεις κατά των Ελλήνων της Σοβιετικής Ένωσης ξεκινούν το 1937 και τερματίζονται το 1949

Εξορία στα βάθη της αφιλόξενης στέπας (της κεντρικής Ασίας)

Η Οδύσσεια των Ελλήνων του Πόντου που έφτασε μέχρι την Κεντρική Ασία στο Καζακστάν, και το Ουζμπεκιστάν καθώς επίσης και στο βάθος της αφιλόξενης και παγωμένης Σιβηρίας.

Έλληνες συλληφθέντες και εξορισθέντες

Έλληνες της Κριμαίας εκτοπισμένοι στην περιοχή Ζντάνοφ του Ουζμπεκιστάν

Μετά τη χούντα των συνταγματαρχών

Μετά την κατάρρευση της χούντας των συνταγματαρχών το 1974, κατέφθασαν στην Ελλάδα από τη Ε.Σ.Σ.Δ, Πόντιοι μαζί με Πολιτικούς πρόσφυγες του εμφυλίου πολέμου (Έλληνες αριστερούς).

Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης 1991

Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, οι Έλληνες και κυρίως οι Πόντιοι, αντιμετώπισαν διωγμούς, ιδιαίτερα σε εστίες πολέμου που δημιουργήθηκαν από εθνικιστικές συγκρούσεις σε πρώην εδάφη της. Πολλοί ήταν αυτοί που αποφάσισαν να μεταναστεύσουν στην Ελλάδα”(Εγκ. Π.Λ.Β, σελ. 429)

. “Σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά στοιχεία, το μεγαλύτερο μέρος των παλιννοστούντων προερχόταν από τις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες της Γεωργίας(52%), του Καζακστάν(20%), και της Ρωσίας (15%), και ακολουθούσαν οι ομογενείς από την Αρμενία(6%),την Ουκρανία(3%) και το Ουζμπεκιστάν(2%).

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία την περίοδο 1989-2000, εγκαταστάθηκαν μόνιμα στην Ελλάδα περίπου 163.000 ομογενείς.” (Ε.Π.Ε., τόμ.6,σελ.265).

Ένα κείμενο στο γερμανικό περιοδικό Pogrom

Οι πόλεμοι στο μετασοβιετικό Καύκασο και ειδικά ο πόλεμος της Αμπχαζίας, (1992-1993) εμπεριείχαν και μια ελληνική παράμετρο. Οι ελληνικοί πληθυσμοί που κατοικούσαν στην περιοχή ενεπλάκησαν στις σκληρές εθνικές συγκρούσεις. Οι Έλληνες της Ελλάδας ελάχιστα αντιλήφθηκαν τις κοσμοϊστορικές αλλαγές που συνέβαιναν εκεί και την τραγωδία που βίωναν οι ομοεθνείς τους. Η χαρακτηριστικότερη μάλλον στιγμή που αποτυπώθηκε στην ελλαδική μνήμη, ήταν η Έξοδος από τη φλεγόμενη Αμπχαζία 1200 περίπου ομογενών με ένα πλοίο που έστειλε η ελληνική κυβέρνηση τον Αύγουστο του 1993.

Από τον πόλεμο της Αμπχαζίας (Καύκασος 1992-1993)

Από τον πόλεμο της Αμπχαζίας (Καύκασος 1992-1993)

Το πυρπολημένο κτίριο των αρχείων της Αμπχαζίας. Όπου υπήρχαν πολλά ντοκουμέντα για την παρουσία των Ελλήνων στην περιοχή.

ΟΙ Πόντιοι της Ε.Σ.Σ.Δ. στην Ελλάδα

Οι ελληνική πολιτεία δέχθηκε του Έλληνες της Σοβιετικής Ένωσης και προσπάθησε να τους βοηθήσει όσο ήταν εφικτό…

250.000 ομογενείς κατέφυγαν στην Ελλάδα και στην Κύπρο την περίοδο που ακολούθησε τη Σοβιετική κατάρρευση.

Τα βάσανα... δεν έχουν τελειωμό…

Οι αγωνίες και τα βάσανα των Ελλήνων του Πόντου στη Ρωσία δεν σταματούν μέχρι και τις μέρες μας… για όσους έμειναν εκεί… αλλά και για όσους ήρθαν στην Ελλάδα αφήνοντας εκεί στενά συγγενικά τους πρόσωπα και περιουσίες…

Η παρουσίαση αυτή έγινε από

τoν μαθητή:

Κυρτόπουλο Νικόλαο

της Β ΄Τάξης του

2ου ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΓΛΥΚΩΝ ΝΕΡΩΝ

στα πλαίσια του προγράμματος :

« Οι Έλληνες του Πόντου »

υπό την επίβλεψη της καθηγήτριας Πληροφορικής

Μιράντας Παυλίδου

και με την ευγενική συμπαράσταση του

κυρίου:

Αγτζίδη Βλάση

Τον ευχαριστούμε

θερμά…