اروميه درياچه

اروميه درياچه ملي پارك ويژه اهميتبتوان جایي كمتر دنيا در شايد و است جهان مهم شده حافظت مناطق از يكي اروميه درياچه

محيط متوليان توجه مورد اروميه درياچه اندازه به كه باشد يافت گرفته قرار خارجي .زيست

است ويژه محدوديتهائي مشمول ملي پارك چهارده از يكي عنوان به آن حريم و اورميه درياچه .ـ " " " زيستكره " و انسان يا بيوسفر و انسان جهاني برنامه در يونسكو نه ( MAB«Man and Biospher)»ـ

حفاظت براي را مي موكد نقطه اورميه درياچه آنها از يكي كه كرده .باشد انتخاب

سال در كه رامسر، كنوانسيون و 1349 ـ گرديده پيوسته 120 برگزار آن به تاالب 20 اند، كشوراست جمله آن از يكي اورميه درياچه كه برگزيده موكد حفاظت براي دنيا در را .پراهميت

" در " آبياري بهسازي براي اعتباري پيش سال چند از جهاني بانك نكا، 4 ـ بهبهان، شامل ايران، نقطهو ويژه زرينه مغان توجهي اورميه درياچه حوضه جنوبي بخش مسائل به و داده اختصاص رود

.دارد

زيست توسعه درباره متحد ملل سازمان كنفرانس از پس شركت ( UNCED )محيطي ـ كشور 180 با " " " سال " در و ژانيرو و ريو شهر در زمين سران مجمع عنوان ريو 1992 تحت اعالميه صدور ،( Rio

Declaration ) سال زيست " 1994 در تسهيالت طرح شدن فعال " و جهاني محيطي«(GEF« Global Environment Facilities ) حفاظت براي كوشش قبال در كه است گرديده مقرر

داده محيط قرار توسعه حال در كشورهاي اختيار در امكاناتي ريو، اعالميه مفاد رعايت و زيستچارچوب .شود منطقه GEF در اولين كرده، بازديد ايران از مربوطه كارشناسان مناسب ، كه را اي

دانسته حفاظت وقابل داده است تشخيص بوده اروميه درياچه حوضه . اند،

سال ماه تير راه " 1380 در عنوان تحت اورميه در درياچه كارگاهي مديريت براي اكوسيستمي حلگرديد" برگزار " . اروميه سال " شهريور در اورميه درياچه همايش اولين در 1380 برگزاري

مي نيز را اورميه كرد دانشگاه ارزيابي راه دراين مثبت قدمي .(1383محمدي،) توان

اروميه ‌ويژگي درياچه ملي پارك هاي

داراي - اروميه تامين زیره ج 102 درياچه يك هر كه است بزرگ و از كوچك بخشي كنندهمي شمار به درياچه حياتي وسعت . دنرو نيازهاي به داغي قويون ، هكتار 3175 جزاير

وسعت شائش به داغي وسعت 2550 ك با اسپير وسعت 1250 هكتار، به آرزو و هكتارايستگاه 500 مهمترين از حيات هكتار درياچه هاي از وحش برخورداري دليل به كه اند

جاذبه و زيستي مي ويژگيهاي جهاني ارزش داراي گردشگري، پوشش .باشند هايتامين مهم منابع از ساحلي اراضي و جزاير اهلي گياهي دام و وحش حيات غذاي كننده

مي منظر، و شود محسوب تلطيف با و داشته توجه قابل تاثير اراضي تثبيت درمي جاذبه افزايش را گردشگري حيات .دهد هاي استفاده مورد كه جزاير، آب منابع

مي قرار محدودا وحش داغي ست، گيرد قويون جزيره سه در و ، فقط داغي ائشكچشمه اس اسپير موجود محدود آبدهي با محمدي،)هائي (.1383ت

و - گوزن ميش، قوچ، شامل بزرگ پستانداران از نوع چند اورميه، ملي پارك درجزايرخفاش نظير دارند، نقش حشرات بيولوژيكي كنترل در كه پستانداراني وهمچنين پلنگ

دارند وجود موش، زندگي . و ساحلي تاالبهاي و جزاير در نيز پرندگان و خزندگانمهاجرند مي ديگر بخشي و بومي پرندگان از بخشي كه حدود . كنند نوع 27 تاكنون

از بيش و خشكزي شده 33 پرنده شناسايي مهاجر پرندگان انواع از آن نوع از كه اندمي فالمينگو، جمله نظير مهاجر آبچر و آبزي پرندگان و خشكزي بومي كبك توان

در كه برد نام را صورتي كاكائي و معمولي كاكائي آنقوت، قاشقي، نوك اردك پليكان،استفاده دوره گزيني، النه براي مطمئن مأمن عنوان به درياچه جزاير از سال از اي

. حلقه با پرندگان، اين زندگي با آشنائي منظور به كه بررسيهائي کنند انجام می گذاريزيستگاه مي اين جهاني اهميت داده گيرد، نشان را آن ها از حاكي و اين است اند كه

مي پراكنده زمين كره از وسيع سطحي در فالمينگوهاي . شوند پرندگان جمله ازش حلقه محدوده ده گذاري در منتهي را تا روسيه شمال از كه سودان، اي جنوب اليه

و كرده مشاهده است، گسترده ليبي غرب تا هندوستان شرق از و اتيوپي و سومالي.اند گرفته

جلبك - جمله از جلبك نوع چند درياچه شور آب "ی در مورفا " آنترو نام به(Enteromorpha ) سخت از نوعي اورميانا و آرتميا نام به آبزي Artemia)پوستان

Urmiana ) مي جلبك زندگي كه صرف كنند خود آرتميا و آرتميا تغذيه صرف مزبور هايمي فالمينگو نظير مهاجر پرندگان چنان تغذيه قرون و اعصار طي در روند اين و شود

يابد تداوم زيستمندان اين حيات چرخه كه است يافته هم . نظمي به بديهي، طور بهمي آبزيان اين از يك هر زندگي چرخه را خوردن زيستمندان ساير زندگي چرخه تواند

كند .مختل

ويژگي - به عنايت رودخانه با و تاالبها مجموعه با همراه اورميه درياچه فوق، هاي هايزيست واالي ارزشهاي كه است آورده وجود به پهناوري زيستي نظام محيطي مجاور،

مي حال عين ودر محيط دارد حفظ ضوابط رعايت به مشروط زيست،به تواند،بهره مورد اقتصادی و تفرجي و تفريحي گيرد منظورهاي قرار (.1383محمدي،) برداري

A -عثمان جزيره از نمايييوموروغي

B -اسپير زيباي جزيره از نمايي

- C كبودان جزيره از نماييD -ائششك جزيره از نمايي

-E داغي قويون جزيره از نماييF -درياچه جزاير در وحش حيات

A

C

B

E

D

F

( از برگرفته اروميه درياچه تشكيل در موثر اصلي گسلهاي (F.Mehralizadehموقعيت

اصلي گسلهاي موقعيتدرياچه تشكيل در موثر

همراه به demاروميهمنطقه ارتفاعي

از) برگرفتهF.Mehralizadeh)

37o, 5`38 تاo, 16` Nعرض جغرافيايي

45o, 10 `46 تاo Eطول جغرافيايي

5000 – 6000 Km2مساحت

31500 Km3حجم آب

140 – 144 Kmطول

63 Km)عرض )حداکثر

16 Km)عرض ) حداقل

6 – 14 mعمق

80850 Km2وسعت حوضه آبريز

388 mm/yr متوسط بارش درسطح حوضه آبريز

56 / 34 Mm3/yr دبي رودخانه ها درمجموع

1200 mm/yr متوسط تبخير از سطحدرياچه

1278 – 1280 m ارتفاع درياچه نسبتبه سطح آزاد

درياها

17oc –35 ocدرجه حرارت آب

217– 350 Mg/litميزان شوري

ميزان رطوبت نسبي%60 - %55

فيزيوگرافي و مرفولوژيکي ويژگيهاي

اروميه (1384محمدي،)درياچه

جغرافيايي موقعيتاروميه درياچه

(1384محمدي،)

به رودخانه مهمترين منتهي هاي

اروميه (1384محمدي،)درياچه

درياچه اقتصادي هاي پتانسيلاروميه

درياچه ا- از نمك ستحصالمي - درياچه وارد نمك توجه قابل مقداري سال هر اينكه به مي باعنايت با شود، توان

درياچه وارد نمك ساليانه كه مقدار همان به حداقل درياچه، از نمك استحصالحدود) مي ( 5/2 تا 2 شود نمك ويژه به ، سال در تن اقتصاد ميليون به منيزيم، و پتاسيم هاي

رساند ياري روش . منطقه به محدود، طور به درياچه از نمك استحصال حاضر، حال در البتهمي حوضچه صورت سنتي تبخير مي هاي كه نمكي مقدار با مقايسه مقام در ولي توان گيرد

جمع نمك كرد، برداشت درياچه است از كم بسيار سنتي، روش به شده دراين . آوري البتهمحدوديت بايد زيست موراد بين هاي و ملي در محيطي نه نبايد، ولي شوند رعايت المللي

بي بهره بي برداري و بار و ضابطه بند اعمال در نه و زياده ضابطه، بازدارنده، و هاي نمود رويو انساني جوامع نيازهاي بين پايدار تعادلي ايجاد به منوط پايدار توسعه كه داشت توجه

محيط حفظ است ضرورتهاي برای . زيست گرفته صورت اجرایی کارهای و مطالعاتسال در است شرح بدین ارومیه دریاچه از صنعتی و مدرن بصورت نمک 1338 استحصال

نام به بحرالميت امالح استحصال تاسيسات متخصص يك از وقت معادن و صنايع وزارتBlock منابع بررسي وي جهت و آورد عمل به دعوت ارومیه دریاچه برای فنی کادر وتعليمساالنه كرد 50 توليد پيشنهاد اروميه درياچه از را پتاس تن در . هزار ايران پتروشيمي شركتشيميايي 1335 سال تركيب نياز بررسي مورد نمك تامين منظور به را اروميه درياچه آب

داد بنياد . انجام سازمان مالي باحمايت اروميه درياچه ارزش با امالح بررسي طرحسال در صنعت و انرژي مشاور مهندسين توسط و . 1367 مستضعفان گرفت انجام

روش نمونه نظري بررسي و اروميه درياچه آب از درياچه برداري امالح استحصال هاياست بوده مزبور طرح عمليات اصلي طرح .اروميه

بعد - اروميه درياچه استحصال قابل شامل امالح تصفيه و خورشيدي تبخير فرايندهاي طي ازاست برم و سديم منيزيم، تركيبات پتاس، طعام، خود . نمك مذكور امالح از كدام هر كه

مي تكنولوژيكي فرايندهاي اكسيد طي نظير باارزش شيميايي مواد ساير توليد به توانندكلر كلريدريك، اسيد فلزي، منيزيم شوند ،برممنيزيم، منتهي غيره (.1374طلوعي،) و

كاينيت- 1 است، استحصال قابل كارناليت و كاينيت كانيهاي صورت به اروميه درياچه در پتاسپروسه طي از مي بعد تبديل پتاسيم سولفات به معدني شيمايي فرايند . شود هاي البتهمي استحصال استحصال اروميه شوراب از نيز پتاسيم كلرو كه شود طراحي طوري تواند

از . گردد بيشتر مراتب به كشاورزان براي شيميايي كود عنوان به پتاسيم سولفات مصرفمي . باشد كلروپتاسيم

است- 2 اروميه شوراب استحصال قابل امالح ديگر از سود دو به . سولفات سود دو سولفاتحوضچه در میرابيليت كاني به صورت خاصي شيميايي فرايندهاي طي و شده تشكيل ها

مي تبديل سود دو صنعتی. سولفات های شوينده و سازي كاغذ درصنايع سود دو سولفات شودمي قرار استفاده گيرد مورد

شوراب- 3 در موجود منيزيم مي درياچهتركيبات كلرو را و سولفات صورت به r مستقيما توانكرد استحصال سيمان . منيزيم دارويي، صنايع كود، تهيه در مواد و اين مخصوص هاي

مي قرار استفاده مورد غيرمستقيم . گيرند موادشيميايي محصول عنوان به اكسيدمنيزيممي توليد منيزيم كلرو شدن اکسید از و بوده درياچه اكسيد .شود شوراب اصلي مصرف

مي نسوز مگنزياي انواع تهيه در باشد منيزيم

مي- 4 توليد خاص شيميايي فرايند طي از بعد بيشوفيت حوضچه يا پتاس شوراب از شود. برمو آبها تصفيه و ضدعفوني چاپ، عكاسي، سازي، رنگ صنایع در آن مشتقات و برم

روتاردر فاضالب عنوان به و سازي باطري دارويي، صنايع قرار ( Retarder )ها، استفاده موردمي . گيرد مي اروميه گردد شوراب محسوب كشور برم توليد منبع مهمترين عنوان به .تواند

از- 5 امالح استحصال فرايند محصول بيشترين كمي نظر از و مهمترين سديم كلرو يا طعام نمكمي اروميه خوراكي . باشد درياچه مصرف به مربوط سديم كلرو ازكاربرد عموم تصور گرچه

است صنعتي . آن كشورهاي در امروزه مورد % 55 لیكن شيميايي صنایع در نمك توليد مصرفمي قرار از استفاده بيش تاكنون و شده 14000 گيرد شناخته طعام نمك براي مصرف مورد

صنايع .است در سديم فلز سدیم، كلر، تهيه در طبي و خوراكي مصارف بر عالوه طعام نمكاست حائزاهميت غيره و عكاسي دارويي، مواد تهيه (.1374طلوعي،) سراميك،

بررسي آ- مطابق اروميه درياچه شورابهاي ب دررده شيميايي هيدرو هاي((Na,Mg,So4,cl سال در نيز غلظت نظر از و داشته متغيربوده قرار بسيار مختلف هاي

در . است موجود اطالعات براساس ارومیه درياچه آب خشك باقيمانده وزن ميانگينبين سال مختلف . 400 تا 150 هاي درياچه امالح استحصال تاسيسات است ليتر بر گرم

مي گردد اروميه مقايسه پتروشيمي صنايع با مادر صنعت عنوان به و .تواند واحدها زيراديگر صنايع از بسياري و دارويي،معدني متالوژي، شيميايي، صنايع نظير جانبي صنايع

مصرف عنوان مي به اروميه درياچه امالح پيدا كننده توجهي قابل توسعه توانندمعدني .كند مواد از غني شوراب و خورشيدي انرژي به متكي امالح استحصال فرايند

است اروميه شرق . درياچه سواحل در موجود وسيع و دشتگون درياچه وجنوب مناطقامالح استحصال تاسيسات احداث براي تجاري موقعيت و مهندسي مشخصات نظر از

مي نظر به امالح . رسند مناسب استحصال ويژه به امالح استحصال تاسيسات احداثبلكه دارد، اهميت وتوليدي صنعتي واحدهاي گتسرش درامر تنها نه اروميه درياچه از

درياچه مي مورد در كاربردي تحقيقات و پژوهشي مراكز توسعه موجب شور تواند هايگردد زيرزميني شورابهاي .(1383محمدي،) و

اکنون- نمك هم بزرگ درياچه و درنوادا بانويل دریاچه شوراب از امالح استحصالشوراب هندوستان، در ويكتور آلبرت یوتا، تلخاب درايالت و توزال، ) ها تموز، توركيه هاي

( آجي گیرد می صورت تزراكان پولوك، .(1384محمدي،) گول،

آرتیمیای ذخایرارومیه دریاچه

فعاليت - از حاصل مي تجارب نشان اخير سالهاي مي هاي كه ميگوي دهند پرورش از توان " بهره " سودآور، اقتصادي فعاليت يك عنوان به درياچه، در سالينا آرتيمیا شور آب

. .جست آرتیمیا به دارد تعلق پایان بند شاخه به که است ظریفی و کوچک آبزی آرتیمیا . وجود به مربوط گزارش اولین شود می اطالق نیز شور آب میگوی و شور لب خرچنگ

( گانتر توسط ارومیه دریاچه در سال( Guntherآرتیمیا و 1899در شد ارائه میالدی . سال در اما نامیدند سالینا آرتیمیا را آن دکتر 1368پژوهشگران های بررسی پی در

ویژه ای گونه ، ارومیه یاچه در آرتیمیای که شد مشخص ژاپنی ناکامی آذری . اورمیانا آرتیمیا آرتیمیا، گونه این رو این از است دریاچه این Artemia)ومخصوص

Urmiana ). شد نامیده

شیالت - سوی از پژوهشی ،قرارداد ارومیه دریاچه آرتیمیای ذخایر میزان تعیین برای " سال " در آن اجرایی کارهای و منعقد بلژیک گنت دانشگاه با شروع 1373ایران

مقاوم. تخم و زنده توده تولیدات کل میزان دهد،میانگین می نشان پژوهش نتایج شدحدود سال یک طی در اورمیانا و 400آرتیمیا تر وزن بصورت تن بصورت 3200هزار تن

. به نزدیک حداقل ساالنه، تولید این است شده آورد بر خشک دالر 10وزن میلیارد . تنها اگر ها پژوهش اساس بر دارد یا% 1ارزش زنده بصورت را بالغ آن% 10آرتیمیای

یا و منجمد بصورت گیرد،% 10را قرار برداری بهره مورد شده تولید مقاوم تخمبه نزدیک رقمی . 100حداقل این در که داشت خواهد ارزی آمد در سال در دالر میلیون

خواهد معرفی آمریکا از بعد جهان آرتیمیای کننده تولید دومین آذربایجان صورت.(1383محمدي،) شد

و درماني مراكزها‌استراحتگاه

چشمه - و اورميه درياچه لجن و آب درماني خاصيت متوجه آذربايجان اهالي ديرباز، هاي ازبندر نظير نقاط برخي در وحتي نموده استفاده آنها از و بوده درياچه اطراف معدني

كرده احداث منظور اين براي ابتدايي تاسيساتي تهران . اند شرفخانه، در شوروي بيمارستانسالهاي مي 1335 و 1340 در بيماران معالجه به درياچه لجن از استفاه با با .پرداخت ، اگر

زيست و بهداشتي ضوابط سواحل رعايت در هائي م ساناتوريو و درماني مراكز محيطي،مي شوند، نهاده بنا منبع درياچه گردشگري، صنعت با مشترك عملكردي و تعامل در توانند

مالحظه قابل باشند درآمدي منطقه .(1383محمدي،) براي

هاي حوضچهبه نمك استحصال

سنتي روش

درياچه شرق جنوب سواحل در مدرن و سنتي روش به نمك استحصال هاي حوضچه

درياچه شرق جنوب سواحل در سنتي روش به نمك استحصال هاي حوضچه

درياچه شرق جنوب سواحل در مدرن روش به نمك استحصال هاي حوضچه

درياچه آب سطح تغييراتاروميه

نمك - از اشباع فوق درياچه بزرگترين مهم مسائل از يكي اروميه درياچه آب سطح تغييرات ) ( مي الميت بحر از بعد شوري ميزان لحاظ از جهان درياچه دومين و وسعت لحاظ از جهان

باشد.

. باشد - مي هوايي و آب شرايط در تغيير درياچه، آب سطح تغييرات ايجاد در عامل مهمترينمقدار به تابستان و زمستان فصول طي در ساالنه درياچه آب سطح كه اي در 1بگونه متر

. باشد مي نوسان

در - كالنتري شهيد بزرگراه ايجاد مانند بشر گذار تاثير عوامل به توان مي باال عامل كنار درروي ... بر و درياچه كننده تغذيه هاي رودخانه روي بر بندها آب و سدها ايجاد درياچه، وسط

. نمود اشاره درياچه آب سطح تغييرات

در - موجود آمارهاي اساس بر درياچه آب سطح تغييرات شديد 80ميزان بسيار اخير سالتلورانس نشانگر درياچه آب سطح تغييرات نمودارهاي و درياچه 7بوده اين براي متري

( از. بيش است بوده درياچه آب سطح كاهش جهت در تغييرات اغلب متاسفانه كه - 5استيا درياچه صفر سطح به نسبت (1276متر اقيانوس آبهاي سطح از متر

سال 80در - در درياچه آب سطح بيشترين اخير به 1374سال و + 2.48متر )1278.48بوده . در( نيز درياچه آب سطح كمترين رسيد ميزان 2008متر به )1271و . 5متر ) باشد- مي متر

سال در همچنين درياچه آب به 1340سطح و داشته شديد كاهش - 3.29متر )1272.71نيز. است( رسيده متر

از - تغييرات اين ( 11-10در ) 1998-2008ميزان كه اي بگونه بوده شديد بسيار اخير سال( اساس سطح به نسبت درياچه آب سطح اخير سال ده ( 1276درعرض از بيش متر 5متر

. مانند انساني عوامل هوايي، و آب تغييرات از بغيير مورد اين در كه است داشته كاهش. باشند ... مي گذار تاثير قطع بطور نيز و بندها آب و سدها ايجاد

داخلي گزارشات از برگرفتهراه وزارت

از اروميه درياچه آب سطح از 2001تا 1993تغييرات گرفته ,.Alesheikh et al)بر2004)

طي از 3در بيش درياچه آب سطح .2سال است يافته كاهش متر

از اروميه درياچه آب سطح از 2009تا 1993تغييرات گرفته (NASA)بردرياچه آب سطح ارتفاع برداشت June,2008 27آخرين

طي درياچه 10در آب سطح اخير .5سال است يافته كاهش متر

1 May, 1985 ( از (NASAبرگرفته 3 March, 1990 برگرفته(NASAاز)

August, 1998 از گرفته (Alesheikh et al., 2004)بر

16 September, 2000 برگرفته(NASAاز)

23 August,2002 ( از (NASAبرگرفته November, 2003 برگرفته(NASAاز)

سالهاي در درياچه آب سطح از 1998و 1989تغييرات گرفته (Alesheikh et al., 2004)بر

سال در درياچه آب سالهاي 2001سطح طي در درياچه ساحلي خطوط نقشه و1989 1998 2001، از ، گرفته (Alesheikh et al., 2004)بر

) چپ ) تصوير اروميه درياچه در اورميانا آرتميا پراكنش ) مناطق از AhadnejadبرگرفتهReveshty )

مي تبديل زار نمك به و شده خشك كه مناطقي اولين درياچه، آب سطح كاهش اثر در. باشد مي اورميانا آرتميا پراكنش و توزيع محل با مطابق درست شوند

TebrizUrmiyeh

BH2CB8

BH3CB16

BH4CB25

100‌‌‌‌‌‌‌‌‌400‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌400‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌200‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌200

N=37˚/47'/27.0"E=45˚/22'/10.2"

N=37˚/47'/32.5"E=45˚/22'/22.7"

N=37˚/47'/37.5"E=45˚/22'/35.1"

N=37˚/47'/43.3"E=45˚/22'/48.7"

N

BH1CB2

شناسي درياچه مطالعات براي بستري بزرگراه احداث

اين پل احداث جهت درياچه بستر روي بر مهندسي فني مطالعات كالنتري، شهيد بزرگراه احداث با . از بود درياچه بستر رسوبات از هايي مغزه تهيه مطالعات اين از بخشي كه گرفت انجام بزرگراه

يزرگراه ) پل ( 1400محل ، پل طول طول 3متر به و 100مغزه طول 1متر به متر 40مغزه. گرديد تهيه

) ( ميانگذر ها دهنه تعداد و اندازه مهندسي نقشه

كالنتري شهيد بزرگراه پل هاي دهانه از يكي

شناختي درياچه مطالعات( شناسي رسوب مطالعات مورد تهران دانشگاه در ها مغزه نامه 2اين پايان

) مورد فرانسه اي مديترانه پالئوكيليماتولوژي دانشگاه در و ارشد كارشناسي. اند گرفته قرار پالئوكيليماتولوژي و پالينولوژي مطالعات

مي ارائه درياچه رسوبي حوضه تكامل مورد در جديدي اطالعات ها مغزه اين مطالعهدهد.

درياچه- 1 حوضه ورا رسوبات بيرون منشاء با رسوبي اجزاء از ( ميه درون ) و آواري اي( حوضه شده ) تشکيل بيوشيميايي و شيميايي آواري. اي اجزاء درصد 40-50اند

مي تشکيل را رودخانه رسوبات توسط r عمدتا که آجي دهند بخصوص وارد ها چايشده حوضه. حوضه درون رسوبي اجزاء عوامل اند توسط حوضه داخل در اي

شده تشکيل بيوشيميايي و حدود شيميايي در و تشکيل 50-60اند را رسوبات درصددوره. مي از تناوبي بستر، رسوبي توالي باال دهند تبخير با گرم هواي و آب با هايي

دوره مي و نشان را بارش پر و مرطوب هواي و آب با دهد. هاييدرياچه درياچه- 2 امالح اروميه افزايش و زمان گذشت با که بوده شيرين آب با اي

آجي رودخانه درياچه چاي توسط به عوامل ساير تبديل و نمک از اشباع فوق اي. است شده

توالی -3 در موجود رسوبي اجزاء فرسايش و حمل از که آثاري است مشاهده قابل هامي قرار ترديد مورد را بستر رسوبات تبخير پيوستگي با دوره چندين بيانگر و دهد

. است حوضه در نسبي شدگي خشک و شديددرياچه- 4 رسوبات در موجود رسي منشاء کانيهاي هستند.تخريبي دارای

آواري • ذرات فراواني تغييرات نموداراز ( 8کوچکتر ( با رسي کانيهاي ميکرون

مغزه سه براي CB2, CB16 & CB25عمق

آواري • ذرات فراواني تغييرات نمودار)8از بزرگتر حد ميکرون در آواری ذرات

ماسه و مغزه( سيلت سه براي عمق باCB2, CB16 & CB25

Ter(>8m)CB2,‌CB16,‌CB25

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

0 20 40 60 80 100

(%w)

Depth

‌(m

)

CB16

CB25

CB2

Clay‌CB2,‌CB16,‌CB25

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

0 20 40 60 80 100

‌(%W)

Depth

‌(m

)

CB16

CB2

CB25

فراواني تغييرات و ) نمودار شيميايی کربناتهامغزه بيوشيميايی( سه براي عمق CB2, CB16با

& CB25

Car(chimical‌and‌biochimical)‌CB2,‌CB16,‌CB25

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

0 50 100

‌(%)W

Depth

‌(m

)

CB16

CB 2

CB 25

OM‌CB2,CB16,CB25

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

0 20 40 60 80 100

‌(%)W

Depth

‌(m

)

CB16

CB2

CB25

فراواني تغييرات آلی نمودار براي مواد عمق بامغزه CB2, CB16 & CB25سه

کانيهای

تبخيري

فراواني تغييرات تبخيری نمودار با کانيهایمغزه سه براي CB2, CB16 & CB25عمق

Eva‌CB2,CB16,CB25

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

0 20 40 60 80 100

‌(%)W

Depth

‌(m

) CB16

CB2

CB25

CB‌25

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

0 50 100

(W%)

Car

Eva

Oc

Clay

S+S

pellt

CB2

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

0 50 100

(W%)

Oc

Car

Eva

Clay

S+S

فراواني تغييرات ماسه، نمودار و سيلت رسها، تبخيری،پلتها و آلی مواد مغزه کربنات، براي عمق CB2با

فراواني تغييرات ماسه، نمودار و سيلت رسها، تبخيری،پلتها و آلی مواد مغزه کربنات، براي عمق CB2 5با

فراواني تغييرات و نمودار سيلت رسها، تبخيری،

آلی مواد مغزه ماسه،کربنات، براي عمق CB16با

CB‌16

0

5

10

15

20

25

30

35

40

0 50 100

Car

Eva

Oc

Clay

S+S

رسوبگذاري سيستم بر اروميه درياچه ميانگذر تاثير

BH1 / CB2

Depth = 100mAlt. = 1293 mN, 37, 47, 27.0E, 45, 22, 10.2

BH2 / CB8

Depth = 100mAlt. = 1294 mN, 37, 47, 32.5E, 45, 22, 22.7

BH3 / CB16

Depth = 40 mAlt. = 1289mN, 37, 47, 37.5E, 45, 22, 35.1

BH4 / CB25

Depth = 100mAlt. = 1294mN, 37, 47, 43.3E, 45, 22, 48.7

اصلي - ١ل جدو مشخصات و جغرافيايي ها موقعيت مطالعه گمانه مورد ي

ها - ١شكل گمانه سطحي )و (BH )موقعيت .Wرسوبات درياچه( بستر از شده تهيه

امالح و رسوبي ذرات منشاء

درياچهها- 1 رودخانه- ) ( توسط نيز آن مقدار بيشترين كه ها رودخانه تمامي توسط ها رس ريز دانه رسوبي ذرات

. ) ( گردد مي درياچه وارد تبخيري و تخريبي رسوبات از عبور علت به چاي آجي- ) ( مي حوضه وارد چاي آجي توسط r اكثرا ريز ماسه تا سيلت درشت دانه رسوبي ذرات

همكاران،) و اميني (.1388گردند

اسالمي،- 2 جزيره شبهيونهاي مجموعه بودن آندزيتي و بازالتي اين K,Na,Caبدليل از كه متئوريكي آبهاي توسط

( باوقار، مهاجر گردد مي درياچه وارد كنند مي عبور (.1376مجموعه

3 ) ( ها- كارست و درياچه بستر زميني زير شور هاي چشمهمي درياچه وارد كلسيم كمتري مقدار به و پتاسيم سديم، يونهاي عمدتا، نيز منابع اين طريق از

.) شهرابي،) گرددكالنتري- 4 شهيد بزرگراه

) ( وارد درياچه يونهاي كننده تامين منابع از يكي بعنوان r اخيرا نيز بشر دست سازه بزرگراه اين - ( . تا آندزيت بازالت بزرگراه اين سنگهاي جنس بودن آتشفشاني بدليل است گرديده عرصه ( ) باوقار، مهاجر گردند مي درياچه وارد طريق اين از پتاسيم و سديم يونهاي ، آندزيت تراكي

1376.)

در - 5 كه درياچه شرق سمت از r عمدتا و ها تبخيري و ريز دانه رسوبي ذرات از كمتري مقدارمي درياچه وارد هستند چاي آجي افكنه مخروط روي بر موجود زارهاي شوره واقع

همكاران،) و اميني (.1388گردد

وضعيت در تامين ذرات آواري

بار رسوبی )تن در ال(س

نام رودخانه

غير موثر يا با تاثير ناچيز

زوال چای١٢٢٩٢٤

غير موثر يا با تاثير ناچيز

رودخانه های شمال حوضه٣٠٦٤١٤

تامين ذرات در حد رس- كم

زرينه رود ١٢٦٤٠٢٦

تامين ذرات در حد رس - كم

سيمينه رود٣٨٥٩٧٣

تامين ذرات در حد رس - كم

ليالن چای٩٣٤٤٥

تامين ذرات در حد رس- كم

چایوردوم١٠٧٩١١

تامين ذرات در حد رس- كم

گادار چای١٥٢٤٣٤

تامين ذرات در حد رس- كم

مهاباد چای١٥١٧٢

تامين ذرات در حد رس- كم

حوزه شرق٨٠٠٠٠

تامين ذرات درشت تر از سيلت-

زياد

آجی چای٢٢٩٧٢١٥

تامين ذرات در حد سيلت و رس-

متوسط

شهرچای٤٤٢٨٩

تامين ذرات در حد سيلت و رس-

متوسط

باراندوز چای١٤٨٦٨٥

تامين ذرات در حد سيلت و رس-

متوسط

نازلو چای٢٧٢٩٦٦

تامين ذرات در حد سيلت و رس-

متوسط

روضه چای٣٣٧٤٣

وضعيت هاي رودخانه

كننده تغذيهنظر از درياچهدر تاثير ميزان

ذرات تامينحاشيه به آواري

بزرگراه (Data

from AbNiro Co. 1992)

ذرات تامين در ناچيز تاثير با يا موثر غير های رودخانه

بزرگراه به آواری حاشيه) درياچه ) کل در س ) درصد در تن رسوبی رودخانه ال(بار نام

/٣١ چای ٢١٢٢٩٢٤ زوال

/٧٥ حوضه ٣٠٦٤١٤ ٥ شمال های رودخانه

/٠٦ کل٭ ٤٢٩٣٣٨ ٨ جمع

) درياچه ) کل در س ) درصد در تن رسوبی رودخانه ال(بار نام

/١٤ ٤٣٢٢٩٧٢١٥ / رود تلخه چای آجی

آواری ذرات تامين در موثر های حاشيه به رودخانه بزرگراه

درياچه -1 شرق های رودخانه

جنوبشرقی- 2 و جنوب،جنوبغربی های رودخانه

) درياچه ) کل در س ) درصد در تن رسوبی رودخانه ال(بار نام

/٧٤ رود ١٢٦٤٠٢٦ ٢٣ زرينه

/٢٥ رود ٧٣٨٥٩٧٣ سيمينه

/٧٥ چای ١٩٣٤٤٥ ليالن

/٠٣ چای ٢١٠٧٩١١ مردوق

/٨٦ چای ٢١٥٢٤٣٤ گادار

/٢٩ چای ٠١٥١٧٢ مهاباد

/٥ شرق ١٨٠٠٠٠ حوزه

/٤٢ کل٭ ٣٩٢٠٩٨٩٦١ جمع

درياچه - 3 غرب های رودخانه) درياچه ) کل در س ) درصد در تن رسوبی رودخانه ال(بار نام

شهرچای٤٤٢٨٩/.٨٣

/٧٩ چای ١٤٨٦٨٥ ٢ باراندوز

/١٣ چای ٥٢٧٢٩٦٦ نازلو

چای ٣٣٧٤٣/.٦٣ روضه

/٣٨ کل٭ ٩٤٩٩٦٨٣ جمع

مطالعه از حاصل نتايجمالحظه قابل نقش چای آجی رودخانه که دهد می نشان حاضر تامين مطالعه در ای

ذرات کليه منشأ بطوريکه است داشته بستر بار صورت به بزرگراه حاشيه به رسوبدرشت و سيلت حد در گمانه آواری محل در . تر شود می داده نسبت رودخانه اين به ها

گمانه در ريز ماسه و سيلت حد در ذرات مقدار باال کاهش سمت به مطالعه مورد هایمی در نشان وسيع سيالبی دشت گسترش دليل به زمان طول در نقش اين که دهد

و سد احداث اثر در درياچه به ورودی جريان دبی ،کاهش اسالمی جزيره شرقسمت به آبرفتي پهنه اين سطح در انشعابي های کانال از بخشی تدريجی انحراف

. بزرگراه روی بر اصلی پل موقعيت است گرديده کمرنگ بسيار درياچه شمالی نيمهاز وارده رسوبات پراکنش و رودخانه اين توسط آواری رسوبات ورود محل به نسبتکانال وضعيت و اصلی پل محل در هيدروليکی های جريان توسط رودخانه اين طريق

گونه به آبرفتي پهنه اين سطح در انشعابی صورت های در كه است امكان لزوماي. است ميسر درياچه شمالي نيمه به طريق اين از وارده رسوبي بار هدايت

رودخانه طريق از بزرگراه حريم به وارده کم ) رسوبات رس حد در r عمدتا جنوبی از های ترمي( ٤ ايجاد ميکرون و حوضه درون هيدروليکی های جريان وضعيت بدليل كه باشند

بازه ) در چگال هاي . جريان ) با گردند مي حمل رسوبگذاري محل به آب پايين تراز هاي ) هاي ) جريان وضعييت و دهانه محل شرقی بخش در حوضه بودن تر عميق به توجه

نمی بنظر حوضه در پراکنش هيدروليكي در اساسی تغيير ها دايك احداث که رسدرودخانه اين به مربوط . رسوبات باشد آورده بوجود ها

دايک جنوبی حاشيه در آواری رسوبات عمده حاضر مطالعه از حاصل نتايج اساس برروضه ) چای، چای،باراندوز شهر درياچه غرب های رودخانه رسوبی بار از متاثر غربی

) ساالنه که باشند می چای نازلو و رسوب )٤٩٩٦٨٣چای ٣٨/تن رسوبی ٩ بار صد در . ) گيری اندازه های ايستگاه فاصله به توجه با نمايند می درياچه وارد درياچه به وارده

رودخانه اين در درياچه ) باررسوبی محل تا ( ٣٠تا ١٥ها حد در ذرات فراوانی و کيلومتررودخانه اين معلق بار در ريز ماسه و از ) سيلت بيش ( ٤٠ها در % r عمدتا که رسوبي بار

می نشين ته درياچه به رودخانه ورود حدود محل رسد می بنظر بار ٢٥شوند صد دررودخانه اين توسط شده حمل تحت ،ها رسوبی را بزرگراه اطراف قرار تاثير محيط

. رود اين از برخي روي بر احداث حال در مخزني سدهای که است مسلم دهند میشهر ) خانه سد مانند از( ها بخش اين به رسوبی بار کاهش در بسزايی تاثير نيز چای

. جهت احتمالي ريزي برنامه هرگونه در اساس اين بر داشت خواهد بدنبال را حوضهدقيق روي بررسي بر اصلي اولويت بايد درياچه به وارده رسوبي بار كنترل يا تر. رودخانه ) گردد ) تدوين چاي شهر و چاي باراندوز چاي، نازلو بويژه درياچه غرب در هاي

كلي مي نگاه برنامه تر در كه كرد عنوان بررسي توان براي آتي هاي سيستم ريزيرسوبات ياكنترل رسوبگذاري بزرگراه تجمع حاشيه فرايندهاي در نقش به دهي الويت

بيولوژيكي و ضروري شيميايي هستند، درياچه آب سطح تغييرات از متاثر بشدت ،كه .است

ای دریاچه جریانهای

ورودی به توجه غالب 87با فصلی بادهای جریان جهت نيز و جنوبی، نیمه از آب درصدی ) جهت) با ای دریاچه جریانهای ، غرب شمال ـ شمال به شرق جنوب ـ جنوب سمت

. ماهوارهای های داده شوند می ایجاد دریاچه در شمال به جنوب و Landsat 5گیریSpot های عقربه جهت در یکی که است ساحل به نزدیک اصلی جریان دو بیانگر

) خالف ) بر دیگری و زیادتر شدت با دریاچه غرب در شمال به جنوب سمت از ساعتشدت ) با و دریاچه شرق در جنوب به شمال سمت از ساعت های عقربه جهت

. حالت( به اسالمی جزیره که آبی کم های دوره در باشد می دریاچه این در کمتریدوره در عکس بر و گذرد می جزیره شبه غرب از جریان این آید، می در جزیره شبه

می جزیره شبه شرق از جریان حرکت مسیر آبی پر های(.BarzgarandSadighan,1991گذرد)

که جریانها این مسیر شدن مسدود و دریاچه در کالنتری شهید میانگذر های خاکریز احداثبه جنوب مسیر با ای دریاچه جریان که است شده منجر گذشتند می سواحل نزدیک از

دریاچه جنوبی بخش داخل در و برگشته بزرگراه دیواره به برخورد اثر در شمال،بخش به را جنوبی بخش از وارده معلق رسوبات بخصوص و آب نتواند و کند حرکت

. دریاچه شمالی بخش به تنها نیز جنوب به شمال جریان همچنین نماید منتقل شمالی . باز rفضای عمال و گردد می رسوب 1400محدود و آب تبادل برای مانده باقی متری

جنوبی و شمالی بخشهای بین را رسوبی و هیدرولیکی تعادل نمیتواند بخش دو بین. سازد برقرار

که 5Landsatماهواره تصوير•در معلق رسوبات پراکندگي

مي نشان را دهد. درياچهبه منجر ميانگذر دايکهاي احداثطبيعي روند در تغييرشده درياچه در رسوبگذاري

تمرکز است نتيجه در کهاتصال محل در رسوباتو شرقي ساحل به ميانگذردر نواري بصورت نيز و غربي

جنوبي رنگ امتداد با ميانگذراست تيره مشاهده قابل .تر

درياچه فيزيك در كالنتري شهيد بزرگراه تاثيرمقدماتی سازی شبیه

گیری اندازه ای، دریاچه طبیعی جریانهای روی بر میانگذر تاثیر دقیق بررسی برایعمق ) دریاچه آب سطح ارتفاع جنوبی، و شمالی بخش در آب چگالی میزان پارامترهای ) بمدت روزانه دریاچه، بخش دو بین تبادلی آبهای دبی نیز و میانگذر به نسبت آب ستون . در ارومیه دریاچه مقدماتی سازی شبیه از حاصل نتایج مجموعه گرفت صورت یکسال

میزان جنوبی، و شمالی بخش دو در سیال مخصوص وزن تغییرات شامل اصلی قالب سهگردیده تنظیم جنوبی و شمالی بخشهای در آب سطح تراز تفاوت و میانگذر از عبوری دبی

است.

طرفین در دریاچه آب مخصوص وزن تغیرات بررسی شامل مطالعه، از بخش نخستین . کننده تعیین که آب شوری تغییرات است سال طول در مختلف زمانی مقاطع در میانگذر

تغییرات این که نحوی به بوده ساالنه نوسانات دارای است دریاچه آب مخصوص وزن . ) ( ) دوره ) در نیست آن جنوب برای نزولی یا و دریاچه شمال برای صعودی ثابت روند دارای

سال ) ( 270تا 150آغازین آورد افزایش بدلیل بهار، فصل در یعنی ماه مهر از پس روزطرفین شوری نسبی تفاوت و یافته کاهش دریاچه طرف دو هر در آب شوری ها رودخانه

. را آب مخصوص وزن تفاوت مقدار ماکزیمم نتایج، یابد می افزایش دوره همین در دریاچه-10حداکثر شکل ) است داده نشان (.2درصد

ارومیه دریاچه جنوبی و شمالی بخشهای در آب مخصوص وزن متوسط تغییرات. است مهرماه روز اولین مبنا سال، یک طی در

الیه جریان شدت سنجش برای مناسبی معیار میانگذر طرفین بین تبادلی دبی تغییرات . مقایسه شود می ایجاد میانگذر محل در r خصوصا و دریاچه در که است ای شده بندی

بخشهای بین شده مبادله جریان مقدار r عموما که است نکته این موید تبادلی های دبیمرتبه از یکدیگر به نسبت عمق، راستای در گرفته شکل های الیه در جنوبی و شمالی . دو این مقادیر سال طول تمام در r تقریبا که نحوی به برخوردارند یکسانی r نسبتا تاثیر . لیکن شده تغییر دچار یکساله زمانی دوره طی دو هر اگرچه است برابر r تقریبا دبی

. که دهد می نشان نتایج است مانده باقی واحد به نزدیک محدوده در آنها نسبتحدود در ها الیه از یک هر دبی در 1000متوسط که باشد می ثانیه بر مکعب متر

حدود به برفها ذوب و زیاد بارندگیهای بدلیل بهار ثانیه 2000اواسط بر مکعب متر. یابد می افزایش

دبی متوسط جنوبی ‌تبادلی‌تغییرات و شمالی بخشهای بیندریاچه

. است مهرماه روز اولین مبنا سال، یک طی در

تراز • تفاوت تاثیر بررسی هدف با دریاچه طرفین در آب سطح متوسط تراز تغییرات مطالعهو شوری پخش چگونگی بر جریان الگوی و رودخانهها آورد از ناشی میانگذر طرفین در آب

. تراز نسبی تفاوت است گرفته انجام دریاچه جنوبی و شمالی بخشهای در آب کیفیت تفاوتاز بیش به خود مقدار حداکثر در و بوده متغیر سال طول در میانگذر طرفین در آب 5سطح

. رسد مي درصد

جنوبی و شمالی بخشهای در آب عمق متوسط تغییراتدریاچه

. است مهرماه روز اولین مبنا سال، یک طی در

حاصله نتايج

که- 1 است آن بیانگر میانگذر جنوبی و شمالی نیمه دو در آب سطح تراز تفاوت ) بهار ) فصل بویژه سال ماههای بعضی در است نتوانسته میانی باز فضای

بخوبی را دریاچه جنوبی و شمالی نیمه دو بین را یونها و رسوب آب، مبادالت. دهد انجام

2 . است- کرده مختل را دریاچهای جریانهای طبیعی سیستم میانگذر، احداثقبیل از فاکتورهایی که است این دهنده نشان مقدماتی سازی شبیه نتایج

میانگذر، طرفین در تبادلی دبی و آب ستون دریاچه،ارتفاع آب چگالی ) اختالف ) رسوب و آب ورودی بیشترین با همزمان بهار فصل در بخصوص

. دارد وجود فاحشی

خورده- 3 بهم میانگذر احداث دلیل به دریاچه در رسوبات طبیعی پراکنش الگویجنوبی بخش در بخصوص میانگذر بموازات مدت دراز در رسوبات تجمع و

تشدید جنوبی و شمالی بخش دو به را دریاچه تقسیم طبیعی سدی بصورت. کند می

طول -4 به میانگذر شرقی و غربی ساحل نزدیکی در آبگذرهایی احداث پیشنهادگذاری 400الی 300 رسوب روند تواند می ای دریاچه جریانهای امتداد در متر،

. نماید نزدیکتر میانگذر احداث از قبل حالت به را

پيشنهادات1 ( قسمت- اروميه درياچه سطحي رسوبات ژئوشيمي و شناسي رسوب مطالعه

) روي بر بزرگراه تاثير نيز و رسوبات منشاء دقيق تعيين جهت ، جنوبي و شمالي) ( رسوبي ژئوشيمي و شناسي رسوب بعد از درياچه جنوبي و شمالي بخش دو

شبكه- 2 با بزرگراه جنوبي و شمالي بخش دو سطحي رسوبات از برداري نمونهاي درياچه جريانهاي مقابل در سازه اين عملكرد دقيق تعيين جهت متراكتر

داخل- 3 در جريانها سابق روند احياء بمنظور درياچه درون جريانهاي محل تعيين) پل) بصورت جريانها محل در معابر ايجاد درياچه

و- 4 آب مطالعات جهت درياچه شمالي بخش دو رسوبات از عميق هايي مغزه تهيهدوره نمودن مشخص نيز و گذشته اكولوژي و گذشته جغرافيايي گذشته، هوايتناوب هاي دوره تعيين بمنظور درياچه آب سطح پسروي و پيشروي دقيق هاي

اين روي بر بشر تاثير و نقش تعيين نيز و آينده براي الگويي دادن و ها دوره ايندرياچه

در- 5 آن تغييرات و امالح منشا دقيق تعيين بمنطور درياچه هيدروژئوشيمي مطالعهآبي كم و آبي پر هاي دوره

به- 6 دوباره زندگي احياء جهت در درياچه معدني هاي پتانسيل از استفاده ) زايي) اشتغال نيز و درياچه اطراف نمكي هاي پهنه كاهش درياچه

شما توجه ازسپاسگذارم