Madsg.com

!!مادسیج یعنی دهکده علم و دانش ایران

افت‌تحصيلي‌در‌دانش‌آموزان

دکتر الهه محمد اسماعيل

منظور از افت تحصیلی » کاهش عملکرد تحصیلی دانش آموز از سطح رضایت

بخش به سطحی نامطلوب است . افت تحصیلی به معنای دقیق آن ، زمانی

است که فاصله قابل توجهی بین توان و استعداد بالقوه و توان بالفعل فرد در

فعالیتهای درسی و پیشرفت تحصیلی مشهود باشد. هم تکرار پایه های تحصیلی

یک دوره و هم ترک تحصیل پیش از پایان دوره را نیز می توان به عنوان افت

تحصیلی تلقی کرد .

مطلوب و قابل قبول عملكرد تحصيلي دانش آموز از سطح نزولافت تحصيلي . 1

. استناخوشایند و غیرقابل قبول به سطحي

زودتر از فارغ التحصیلی ویا گذراندن مجددترك تحصيل همان شكست تحصيلي . 2

است .در نظام آموزش و پرورش های تحصیلی پايه

ترك تحصيل زودرس عبارت است از وضع دانش آموزي كه پيش از پايان 0

آخرين سال يك دوره آموزشي كه در آن ثبت نام كرده است آن دوره را

زودتر رها مي كند.

تكرار پايه عبارت است تكرار يك كالس براي دانش آموزي كه در همان كالس 0

پايه اي كه در سال قبل به سر مي برده به تحصيل ادامه دهد.

تر است. افت تحصيلي به معناي نزول از يك سطح باالتر به سطحي پايين. 3

بنا بر آنچه آمد و بر مبناي تعريف پذيرفته شده يونسكو افت تحصيلي حاصل تالقي دو . 4

پديدة ترك تحصيل و مردودي در سيستم آموزشي

ترك تحصيلترك تحصيل

مردوديمردودي

افت تحصيليافت تحصيلي

در سطح خانواده. 1

در سطح مدرسه. 2

در سطح اجتماع. 3

در سطح دانش آموز كه موضوع مورد بحث است كه به شرح زير ارائه مي شود. 4

مشكالت شناختي 0

مشكالت حسي و حركتي 0

اختالالت عاطفي رفتاري و مسائل وابسته 0

– محرومیت فرهنگی۱

– فقر و محرومیت اقتصادی۲

– عوامل عاطفی و رفتاری خانواده۳

– فقدان والدین۴

– بی سوادی والدین۵

– تعداد اعضای خانواده۶

شیوه تد ریس معلم، برنامه د رسی مد رسه، پیشد اوری معلم، شرایط فیزیکی

کالس، ارزیابی های ناد رست معلمان از عملکرد د انش آموزان، پایین بود ن نسبت

معلم به د انش آموزان، کمبود معلم مجرب، آموزش د ید ه و عالقه مند به تد ریس و

تحت پوشش قرار نگرفتن د انش آموزان واجب التعلیم. 

فقر فرهنگي

محروميت هاي محيطي

شرايط اقتصادي اجتماعي حاكم بر جامعه

- هوش1

– انگیزش۲

– توجه۳

– آشفتگیهای عاطفی و هیجانی۴

– جنسیت۵

– نارسائیهای جسمانی۶

- مشکالت رفتاری 7

دانش آموزان از نظر ظرفیت هوش با یکدیگر اختالف دارند .زیرا بهره هوشی

افراد نتیجه تعامل بین وراثت و محیط است . با این توصیف کودکان با ظرفیت

متفاوت هوشی به دنیا آمده و در شرایط محیطی متفاوت بهره هوشی خود را

پیدا می کنند.تعداد زیادی از دانش آموزان که از نظر هوشی پائین تر از میانگین

هستند ، در گروه دانش آموزان مرزی قرار دارند و احتمال اینکه این دانش

آموزان شکست تحصیلی را بیشتر تجربه کنند زیاد است . دانش آموزان مذبور

اغلب در مدارس عادی حضور دارند و نیازمند توجه خاص معلمان و مشاوران

مجرب هستند . برخی از تحقیقات نشان داده اند که انگیزه تالش در این گونه

دانش آموزان به دلیل عدم درک فهم مطالب درسی ، اندک است

یک دلیل محکم برای افت تحصیلی ،نداشتن انگیزه پیشرفت می باشد . آنهایی که

دارای انگیزه پیشرفت باال هستند به تکالیفی روی می آورند که درجه دشواری

آن در حد متوسط باشد و از تکالیف خیلی آسان یا خیلی متوسط دوری می

کنند. چون تکالیف آسان برای آنها مبارزه ای به حساب نمی آید و ایجاد انگیزه

نمی کند و انجام دادن تکالیف آسان فضیلتی به شخص نمی بخشد به این دلیل

است که تکالیف دشوار برای آنهایی که خواستار پیشرفت هستند انگیزه آفرین

نیست .آنهایی که نیاز به پیشرفت پایین دارند به تکالیف نیمه دشوار روی می

آورند و آنهایی که ترس شدید از شکست دارند به سوی تکالیف آسان می روند

که احتمال موفقیت در انها بسیار است و احتمال شکست بسیار کم و یا اینکه

به سوی تکالیف خیلی دشوار می روند که بهانه ای برای آنها باشد .

شرط اول برای یادگیری و به خاطر سپردن هر مطلبی توجه به آن است بدیهی

است اگر دانش آموز از هوش باالیی برخوردار باشد ولی به مطلب توجه نکند ،

نمی تواند آن را فرا گیرد ، بنابراین باید خاطر نشان کرد علت افت و شکست

تحصیلی بعضی از دانش آموزان ناشی از دامنه توجه پایین است و نیز عدم

تمرکز حواس هنگام مطالعه و انجام تکالیف درسی نیز یکی از علل شکست و

افت تحصیلی می باشد .

. یکی از عوامل عاطفی که در یادگیری فرد تأثیر سوء دارد اضطراب است

اضطراب در یادگیری اختالل ایجاد می کند. این عامل در حالت شدید می تواند

افت تحصیلی را باعث گردد. وجود اندکی اضطراب در دانش آموزان برای

مدرسه و تکالیف آن ضروری است و موجب احساس مسئولیت ، برنامه ریزی

و مطالعه بیشتر آنها می شود حتی در مواردی که برخی از دانش آموزان نسبت

به درس ، امتحان و مدرسه هیچگونه مسئولیتی احساس نمی کنند گاه الزم

است که معلمان یا اولیاء با تشریح عواقب قصور ، کوتاهی و تنبلی دانش

آموزان مقداری اضطراب در آنها ایجاد کنند

جنسیت‌:

الف ( ضعف بنیه

ب ( ضعف بینایی و شنوایی

ج ( ناراحتیهای جسمی – حرکتی

د ( مشکالت ارتباطی

دانش آموزانی که دارای مشکالت رفتاری هستند توانایی ایجاد تمرکز و انگیزه

الزم برای یادگیری ندارند و کمتر قادر به شرکت در کالسهای عادی هستند زیرا

به طور متوالی شکست را تجربه می کنند .

از مشکالت و عوامل فردی دیگری که در امر افت تحصیلی و مردودی دخیل

است می توان عزت نفس پایین ، ناتوانائیهای یادگیری ، دوزبانگی دانش آموزان

را نام برد که هر کدام از انها احتیاج به بررسیها و پژوهشهای عمیقی دارد .

مشكالت‌شناختي

- نارسايي هوشي يا ذهني ) عقب ماندگي ذهني(1

. ناتواني يادگيري ويژه که شامل موارد زیر می باشد :2

الف – ناتواني يادگيري تحصيلي

‌‌‌ ب – ناتواني يادگيري تحولي

. اختالل در نوشتن1

. اختالل در خواندن2

.اختالل در حساب3

. اختالل در امالء و انشاء4

. توجه1

. حافظه2

.ادراك3

. تفكر و زبان شفاهي4

. افسردگي 1

. اضطراب 2

. نافرماني مقابله جويانه 3

.اختالل سلوك4

.وسواس5

.مشكالت درون نمود6

.مشكالت برون نمود7

كاهش عزت نفس.1

كمبود انگيزه.2

بيان عاطفي نامناسب.3

خلق نامناسب.4

قابليت انعطاف پذيري پايين.5

ترك‌تحصيل وضعيت‌ناتمام تكرار‌پايه

5/2 51 4 سال‌اول‌

2 15 3 سال‌دوم‌

2 8 3 سال‌سوم‌

2 8 2 سال‌چهارم‌

1 4 3 سال‌پنجم‌

آمار نرخ ماندگاري دانش آموزان استثنايي از پايه اول تا آمار نرخ ماندگاري دانش آموزان استثنايي از پايه اول تا پنجمپنجم

‌‌‌تعداد‌دانش‌آموزان‌تحت‌آموزش‌و‌بازپروري

تعداد‌كل‌مراجعين‌به‌مركز

سال‌تحصيلي

4542 8315 80‌–‌79

4147 7614 81‌-‌80

4249 10526 82‌–‌81

4555 15761 83-‌82

4183 13985 84-‌83

3373 7308 85‌–‌84

(‌:‌اختالالت‌رواني‌و‌1990-‌كميته‌بهداشت‌جهاني‌)6/13عاطفي‌،

‌درصد‌اختالالت‌شديد4تا2‌درصد‌اختالالت‌ديگري‌كه‌نياز‌به‌درمان‌دارد10تا8

(:‌ميزان‌شيوع‌اختالالت‌رفتاري‌1998-‌كميته‌بهداشت‌جهاني‌)‌درصد‌15تا‌‌5سال‌،‌‌15تا‌3بين‌كودكان‌

7/32(‌:‌مقطع‌ابتدايي‌و‌راهنمايي‌،1387-‌محمد‌خاني،‌شهرام‌)5/15(:‌مقطع‌ابتدايي‌1382-‌‌ابوالقاسمي‌،عباس‌)

‌درصد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌3اختالل‌سلوك‌‌درصد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌2اختالالت‌هيجاني‌

‌درصد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌4/3پيش‌فعالي‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بي‌اعتنايي‌مقابله‌جويانه‌

‌درصد‌6/2

-‌ ‌درصد‌،‌در‌9/10(‌:‌در‌مناطق‌شهري‌1384مرادي‌،شهرام‌)‌درصد6/4مناطق‌روستايي‌ ‌

-‌ ‌درصد‌پسران‌،‌‌27درصد‌دختران‌،22(‌:‌شيراز‌1380مهريار‌)‌درصد‌پسران‌‌14/41دختران‌و‌43/27درصد‌)29/34در‌تهران‌

)

29/14اختالالت‌عاطفي‌:‌‌درصد‌)شايعترين‌اختالل‌(14اضطراب‌

‌درصد3/8مشكالت‌جسماني‌‌درصد14/13پيش‌فعالي‌‌درصد12نافرماني‌ ‌

‌درصد57/12اختالل‌سلوك‌ ‌

‌‌‌پژوهشهايي‌متعددي‌مشكالت‌عاطفي‌،‌رفتاري‌

دهند‌از‌‌واجتماعي‌را‌به‌ناتوانيهاي‌يادگيري‌پيوند‌مي

(‌معتقدند‌عملكرد‌1990جمله‌:‌‌تامپسون‌و‌جانسون‌)

ضعيف‌تحصيلي‌و‌مشكالت‌رفتاري‌اغلب‌با‌هم‌رخ‌

مي‌دهند.‌

كودكاني‌كه‌در‌يك‌سوم‌بااليي‌نشانگان‌اضطراب‌در‌كالس‌اول‌

بودند،‌ده‌برابر‌بيشتر‌در‌يك‌سوم‌انتهايي‌پيشرفت‌تحصيلي‌در‌

گرفتند‌اين‌افت‌حتي‌پس‌از‌كنترل‌سطح‌‌كالس‌پنجم‌قرار‌مي

داد.‌كنشهاي‌انطباقي‌در‌كالس‌اول‌نيز‌رخ‌مي

(.‌تفاوت‌معنادار‌ميزان‌اختالالت‌‌1384)‌نريماني‌و‌رجبي

رفتاري‌دانش‌آموزان‌مبتال‌به‌اختالالت‌يادگيري‌وعادي‌)بيش‌

فعالي‌،‌پرخاشگري‌،‌اضطراب‌/‌افسردگي‌،‌ناسازگاري‌

اجتماعي،‌رفتارهاي‌ضد‌اجتماعي،‌اختالل‌كمبود‌توجه‌تمايالت‌

وسواسي(‌را‌نشان‌دادند.‌

‌:‌دانش‌آموزان‌داراي‌اختالالت‌‌1993،رابرتس‌1989فوكس‌

يادگيري‌بيشتر‌از‌همساالن‌خود‌مورد‌طرد‌قرار‌مي‌گيرند‌و‌

شوند‌‌منزوي‌مي

مشكالت عاطفي مي توانند از همان سالهاي اوليه زندگي ناتوانيهاي يادگيري را

پنهان سازند عالوه بر اين برخي از موقعيت هاي عاطفي نشانگان مشابه با

ناتوانيهاي يادگيري دارند. و توجيه مشكالت يادگيري كودك را آسانتر مي كنند .

�ند، حافظة ضعيف و تمركز ناكافي با دو عامل افسردگي براي مثال تفكر ك

وناتواني يادگيري همراه هستند. بدينسان آموزگار، مديران، مشاوران و

دست اندركاران تعليم و تربيت ممكن است به دليل چشمگير تر بودن مسائل

عاطفي به اختالل يادگيري توجه ننمايد:

مشكالت عاطفي با ابجاد مزاحمت براي يادگرفتن، ناتوانيهاي يادگيري را تشديد

مي كنند. الگوهاي منفي سازگاري ، نظير اجتناب يا انفعال ، و مسند بيروني

كنترل، از توجه دانش آموزان به خويشتن در حل مسائل يادگيري ممانعت به

عمل مي آورد.

اختالالت عاطفي نظير افسردگي و اضطراب نيز با ايجاد مزاحمت در تفكر و

حافظه كودكان، پيشرفت تحصيلي را مي كاهد.

عزت نفس پايين به پيش بيني شكست در آينده نسبت داده مي شود .

پرخاشگري و رفتار ضد اجتماعي نيز با ايجاد مانع در يادگيري و عملكرد ضعيف

دارند‌.‌ارتباط

نقايص شناختي معين نظير زبان ، توجه، حافظه و مشكالت مربوط به استدالل

مي توانند با اثرگذاري بر چگونگي تعبير كودكان از محيط وتفكر در مورد

خويشتن، مشكالت عاطفي را وخيمتر سازند. عالوه بر اين مشكالت خودگرداني

و اشكال در مهارت هاي اجتماعي، تعامالت اجتماعي را به حالت تعليق در مي

آورند و ظهور رفتار كالسي مطلوب را دشوارتر مي سازند.

اگر بپذيريم و باور داشته باشيم كه سالمت رواني يادگيري را افزايش مي دهد و

كودكان بيشتر به صورت مستقيم توسط حاالت عاطفي برانگيخته مي شوند و

در مقايسه با بزرگساالن نيروي اندكي براي پنهان كردن عواطف صرف مي

كنند و آنها را به گونه اي ابراز مي كنند كه براي ديگران قابل مشاهده است.

بنابراين سالمت عاطفي، يادگيري را به شيوه هاي متعدد تحريك مي كند. ايجاد

محيط هاي مثبت آن گونه كه در بحث از راه كارها گفتيم و با توجه به درگيري

تمامي افراد ذينفع به ايجاد يك فضاي ذهني مناسب براي يادگيري و تحقق هدف

جهاني »يادگيري براي همه« منجر مي شود كه در طي آن به دانش آموزان كمك

مي شود تا از پس چالش ها برآيند و احساس خوبي نسبت به خويشتن پيدا كنند.

. بررسي علل رفتارهاي مشكل ساز1

. اجراي اقدامات الزم طي 2

الف : پيشگيري اوليه ، شناسه زود هنگام كودكان

پ: پيشگيري ثانويه ،مداخالت درماني در موارد متوسط و شديد

ج: پيشگيري ثالث ،مداخالت مربوط به ارتقاء سالمت روان )توانمند سازي افراد ، بهبود شرايط

آموزش پرورشي و حمايتي در مدرسه خانه و اجتماع، آموزش و يژگي هاي اخالقي مطلوب و

تقويت مهارتهاي آموخته شده (

با كمك موارد باال تالش مي شود به رشد مثبت كودكان و شكل گيري رفتارهاي سالم و پيشگيري از

رفتارهاي ناسازگارانه كمك شود.

براي سامانه ارتقاء و پيشگيري هاي آموزان دانش تمام

اوليه سامانه مداخالت هايدر آموزان دانش براي

خطر معرض

درماني سامانه هايآموزان دانش براي

دار مشكل

و خانواده ، مدرسه مشاركتاجتماعي

فردي سطح در تغييرات

آگاهي خودآگاهيمديريت اجتماعي

خودگيري تصميم

سووالنهارتباطي مهارتهاي شرايط

اي مداخلهمدرسهخانوادهاجتماع

سامانه اي خردهو قوانين ياستها،

ساختارهاي هنجارها سازماني

كالسي فعاليتهاياي سامانه بين

، مدرسه بين رابطةاجتماع و خانواده

: افزايشاجتماعي رفتارهايتحصيلي پيشرفت

پذيرتر پايه ارتقاء همساالن

: كاهشمنفي رفتارهاي

و خشونت پرخاشگريطرف از طرد همساالن

براي كاهش افت تحصيلي آنچه ضرورت دارد پيدا كردن راه حل هاي مناسب در

شرايط هر منطقه و مدرسه است از سوي ديگر حدود و اختيارات نيروي

انساني تعيين كننده اجراي اين راهكارهاست مي توان راه كارهاي كاهش افت

بخش ارائه كرد.8تحصيلي را در

الزم به ذكر است كه براي كاهش افت تحصيلي بايد پاسخ هايي به موارد زير داد:

چه كسي؟ چه كاري؟ كي؟ كجا؟ چگونه؟

سطح اقدامات براي مدرسه و كالس درس با توجه به نوع اقدام از نظر سازماني

)درون سازماني و برون سازماني( ، مراجع اقدامات و نمونه اقدامات به

شرح زير است:

از نظر سازماني عبارت است از درون در سطح مدرسه / كالس نوع اقدام

سازماني و برون سازماني كه شامل موارد زير است:

( درون سازماني1

دانش آموز

معلم

مشاور

مدير

ساير عوامل اجرايي مدرسه

( برون سازماني2

درس درسمدرسه/ كالسمدرسه/ كالس

مرجع اقدامات در سطح برون سازماني عبارت است:

اوليا. 1

انجمن اوليا و مربيان. 2

خيرين محلي. 3

معتمدين محلي. 4

شوراي روستا. 5

روحاني مسجد محل. 6

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit. Vivamus et magna. Fusce sed sem sed magna suscipit egestas.

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetuer adipiscing elit. Vivamus et magna. Fusce sed sem sed magna suscipit egestas.