จิ�ระเดช บุญร�ตนหิ�ร�ญ ไกรสี�หิ� ลิ้��ม

ประเสีร�ฐ

การนวดราชสี�าน�ก

ศ.นพ. อวย เกตุสิ�งห์�

รศ.นพ. กรงไกร เจนพาณิ�ชย�

ภาพประว�ตุ�ศาสิตุร� อ. ณิรงค์�สิ�กข์� และ อ. กรงไกร ช��จดตุ!าแห์น"งนวดบนศพอาจารย�ให์ญ่"

1.1) ค์วามร' (ทางกายว�ภาค์ศาสิตุร� ค์*อ ตุ(องร' (ถึ,งเร*-องร'ปร"าง ล�กษณิะ ข์องกล(ามเน*�อ กระด'ก ข์(อตุ"อ เสิ(นเล*อดด!า เสิ(นเล*อดแดง เสิ(นประสิาท

เสิ(นเอ/น ซึ่,-งสิ�มพ�นธ์�ก�บการนวดโดยตุรง นอกจากน��ค์วรร' (ถึ,งอว�ยวะท�- สิ!าค์�ญ่ตุ"าง ๆ ท��งในทรวงอก และช"องท(อง รวมท��งในอ(งเช�งกรานและ

สิมอง อาท� เช"น ห์�วใจ ปอด ตุ�บ กระเพาะอาห์าร ล!าไสิ(เล/ก ล!าไสิ(ให์ญ่"เป4นตุ(น

1.2) ค์วามร' (ทางสิร�รว�ทยา ค์*อ ตุ(องร' (ถึ,งห์น(าท�-ข์องอว�ยวะตุ"าง ๆ ข์อง ร"างกายด�งกล"าวแล(ว ปรกตุ�น��นอว�ยวะตุ"าง ๆ ท!าห์น(าท�-อะไรบ(าง และใน

ข์อบเข์ตุเพ�ยงใด 1.3 ค์วามร' (ทางพยาธ์�ว�ทยา ค์*อ ตุ(องร' (ถึ,งสิาเห์ตุข์องการเก�ดโรค์ท�-ท!าให์(

ล�กษณิะร'ปร"าง ตุลอดจนห์น(าท�-ข์องอว�ยวะน��น ๆ เปล�-ยนแปลงไป เช"น การห์ดเกร/งข์องกล(ามเน*�อ ข์(อแพลง เอ/นอ�กเสิบ ข์(อตุ�ดข์�ด การไห์ล

เว�ยนเล*อดผิ�ดปกตุ� เป4นตุ(น

1.ความร��ขั้��นพื้!�นฐานเก�"ยวก�บุร$างกายขั้องมนษย�

ม�ห์ล�กอย'"ว"า “ ” ตุ(องพ�เค์ราะห์�โรค์ให์(ได(ก"อนท!าการร�กษาทกค์ร��ง 2.1) การซึ่�กประว�ตุ� ได(แก" ก. อาการสิ!าค์�ญ่ท�-น!าค์นไข์(มาห์าห์มอ เช"น ยกแข์นไม"ได(เพราะ

ไห์ล"ตุ�ด เป4นตุ(น ข์. ประว�ตุ�การป6วยป7จจบ�น ซึ่,-งเก�-ยวข์(องก�บอาการสิ!าค์�ญ่ ตุ(อง

ทราบถึ,งล�กษณิะข์องการเร�-มเจ/บป6วย ( เป4นท�นท� ห์ร*อค์"อยเป4นค์"อยไป) ค์วามรนแรง( มาก ,น(อย) ท!าท"าไห์นไม"ได(บ(าง ห์ร*อท!าแล(วเก�ด

ตุ�ดข์�ด เก�ดค์วามเจ/บปวด เค์ยม�การอ�กเสิบบร�เวณิน��น ๆ ห์ร*อไม" ฯลฯ ค์. บางค์ร��งตุ(องซึ่�กถึามถึ,งประว�ตุ�สิ"วนตุ�ว ประว�ตุ�ค์รอบค์ร�ว

ร"วมด(วย เพราะจะท!าให์(ทราบถึ,งโรค์ประจ!าตุ�วข์องค์นไข์( ซึ่,-งอาจม�ผิล ตุ"อการป6วยในค์ร��งน�� เช"น ห์อบห์*ด โรค์ปอด โรค์ห์�วใจ (ค์วามด�นเล*อด

สิ'งตุ!-า) โรค์เบาห์วาน โรค์ค์อพอกเป4นพ�ษ ฯลฯ

2. การว�เคราะหิ�โรค

กระท!าโดยการด' การค์ล!า จ�บสิ"วนท�-พ�การเค์ล*-อนไห์วด' ห์ร*อ ให์(ค์นไข์(เค์ล*-อนไห์วเองว"าท!าได(ห์ร*อไม" ท!าได(มากน(อยเพ�ยงใด

ม�การเจ/บปวดร"วมด(วยห์ร*อไม" การเจ/บปวดม�ล�กษณิะอย"างไร( เสิ�ยดแทง , ตุ*�อ ๆ , ปวดร(าว , ปวดตุบ ๆ ฯลฯ)

ตุรวจด'ล�กษณิะข์องสิ"วนตุ"างๆข์องร"างกาย เย/น ร(อน อ"อน แข์/ง ตุ,ง บวม ล�บ ค์วามพ�การ รอยโรค์

ตุรวจล�กษณิะข์องกระด'กสิ�นห์ล�ง ค์ด โก"ง แอ"น

ตุรวจล�กษณิะกระด'ก แข์น ข์า ค์วามพ�การ รอยโรค์ การโก"ง ผิ�ดร'ป

2.2) การตรวจิร$างกาย

การตรวจิสีภาวะขั้องร$างกายก$อนทำ�าการนวด เพ*-อป9องก�น ค์วามผิ�ดพลาดท�-อาจเก�ดข์,�น ห์มอนวดค์วรตุรวจสิภาพ

ร"างกายข์องค์นไข์( โดยด'ล�กษณิะท�-วไปก"อน แล(วด'สิ"วนท�-เจ/บ ป6วย จากน��นจ,งด'การท!างานข์องปอด ( การห์ายใจเร/ว –

ช(า,ล,ก-ตุ*�น) และการไห์ลเว�ยนเล*อด ( การท!างานข์องห์�วใจและค์วามด�นเล*อดทราบได(จากการจ�บช�พจร) เพ*-อน!าข์(อม'ลท�-

ได(ไปก!าห์นดท"าท�-จะนวดค์นไข์( ค์*อ ค์วรให์(ค์นไข์(น�-งห์ร*อนอน นวด นวดมากน(อยเพ�ยงใด ใช(แรงข์นาดไห์น ท!านานห์ร*อ ไม"

เป4นตุ(น เป4นท�-สิ�งเกตุว"า ไม"ว"าจะอย'"ในท"าใดข์ณิะนวดท��งห์มอและค์นไข์(จะตุ(องอย'"ในท"าท�-สิบายผิ"อนค์ลายไม"เกร/ง

อาจใช(เพ�ยงน��วห์�วแม"ม*อ น��วช�� น��ว กลาง และน��วนางในบางกรณิ�

ห์ร*อใช(ฝ่6าม*อ(โดยเฉพาะอย"างย�-งสิ(นม*อ) บางค์ราวใช(น��วม*อซึ่(อน

ก�น ท��งน��ตุ(องพ�จารณิาให์(เห์มาะ สิมเป4นราย ๆ ไป

การวางม!อ

อาจเป4นตุ!าแห์น"งท�-กล(ามเน*�อ ช"วงระห์ว"าง กล(ามเน*�อตุามแนวห์ลอดเล*อดแดง ห์ร*อ เสิ(น

ประสิาท ค์วามม"งห์มายก/เพ*-อให์(กล(ามเน*�อท�- แข์/งตุ,ง ห์ร*อห์ดเกร/ง (ซึ่,-งท!าให์(ไม"สิบาย) เก�ด

การค์ลายตุ�ว ห์ร*อห์ย"อนตุ�ว (อาการเจ/บป6วยจะห์ายไป) และเพ*-อเพ�-มการไห์ลเว�ยนเล*อด

และน!�าเห์ล*องจะท!าให์(อว�ยวะตุ"าง ๆ ท�-เค์ยท!า ห์น(าท�-ห์ย"อน กล�บท!างานได(มากข์,�นเป4นปกตุ�

ต�าแหิน$งนวด หิร!อจิดนวด

ท"านวด โดยปกตุ�อาจให์(ค์นไข์(น�-งก�บพ*�น ห์ร*อนอนบน ฟู'กท�-พ*�น แล(วห์มอนวดน�-งค์กเข์"า ห์ร*อย*นนวด แตุ"บาง

ค์ราวเก�ดค์วามจ!าเป4นอาจให์(ค์นไข์(น�-งบนเก(าอ��ก/ได( แตุ" ผิลการนวดม�กจะไม"ด�เท"าท�-ค์วร เพราะผิ�ดท"าทาง เก�ด

การเกร/งข์องม*อห์มอ ห์มอนวดอาจปวดเม*-อยเสิ�ยเอง ก/ได( บางค์ราวค์นไข์(ก/อาจระบมด(วย

ท"านอนข์องค์นไข์(โดยปกตุ�ใช(ท"านอนตุะแค์ง โดย ให์(ข์าล"างท�-ตุ�ดก�บพ*�นเห์ย�ยดตุรง สิ"วนข์าบน งอเข์"า เอา

สิ(นเท(าช�ดก�บห์�วเข์"าข์องข์าล"าง เพ*-อก�นล(มค์ว!-าเวลาถึ'กนวด

การนวดจิะต�องพื้�จิารณาถึ.ง

ค์วรนวดเบา ๆ ในตุอนแรก (ใช(แรงน(อยก"อน) แล(วค์"อย ๆ เพ�-มข์,�นเป4นล!าด�บ ท��งน��ข์,�น

อย'"ก�บล�กษณิะร'ปร"างข์องค์นไข์( ค์วามรนแรง ข์องโรค์มากน(อยเพ�ยงใด เป4นแบบ

ป7จจบ�น(เก�ดข์,�นท�นท�) ห์ร*อแบบเร*�องร�ง การ กดเบาเก�นไปจะไม"ได(ผิล สิ"วนการกดแรงเก�น

ไปจะท!าให์(เสิ�ยผิลในการร�กษาและอาจเก�ดการระบมได(

แรงทำ�"ใช�นวด

เวลาท�-ใช(นวดแตุ"ละจดเป4นค์าบ ค์*อ ก!าห์นดเวลา ลมห์ายใจ เข์(า- ออก 1 รอบ เป4น 1 ค์าบ ถึ(าห์ายใจ

สิ��นก/เป4นค์าบสิ��น ถึ(าห์ายใจยาวน�บเป4นค์าบยาว การ กดนานเพ�ยงใดย"อมข์,�นก�บล�กษณิะข์องโรค์ และ

ค์นไข์(ด(วย ค์วรกดนานพอค์วร ถึ(ากดเวลาสิ��นจะไม"ได(ผิลใน

การร�กษา การกดนานเก�นไป นอกจากจะท!าให์(ม*อ ข์องห์มอนวดล(าง"ายแล(วค์นไข์(อาจระบมได(เช"นก�น

อย"างไรก/ด� ม�ห์ล�กว"าจะตุ(องค์"อย ๆ กดโดยเพ�-มแรงท�ละน(อยแล(วค์งอย'"ในล�กษณิะน��นนานตุาม

ตุ(องการ จากน��นจ,งค์"อย ๆ ปล"อย ไม"ใช"ร�บปล"อยห์ร*อยกม*อโดยเร/วเพราะจะท!าให์(เก�ดการระบมได(ด(วย

เวลิ้าทำ�"ใช�นวด

ห์มอนวดจะตุ(องทราบว"าโรค์ใดค์วรนวดจดใดเป4น จดแรกและจดตุ"อ ๆ ไปค์วรนวดจดใด ในการน��จะ

ตุ(องม�การศ,กษาค์(นค์ว(าให์(ถึ"องแท(ว"า การนวดท�-ให์( ผิลด�ท�-สิดค์วรเป4นตุ!าแห์น"ง 1 2 3 4 5 ห์ร*อ 5

4 3 2 1 ฯลฯ ด(วยการกระท!าเช"นน��จะท!าให์(ม�การ พ�ฒนาการนวดให์(ก(าวห์น(าย�-ง ๆ ข์,�นไป

ควรนวดทำ�"ไหินหิร!อจิดใดก$อนหิลิ้�ง

ห์มอนวดจะตุ(องทราบว"าค์วรนวดซึ่!�าอ�กก�- รอบ เช"น 2 -3-4 ห์ร*อ 5 รอบ เร*-องน��จะตุ(อง

อาศ�ยค์วามช!านาญ่และการตุรวจสิอบตุลอด เวลา ห์มอนวดท�-ช!านาญ่จะนวดร�กษาไป

พลางตุรวจไปพลาง

การนวดซ้ำ��าในแต$ลิ้ะคราว

ห์มอนวดจะตุ(องแนะน!าให์(ค์นไข์(ทราบ เพราะ บางโรค์ตุ(องนวดทกว�นในระยะแรก จากน��น

จ,งเว(นไปนวดทก ๆ 2-3 ว�น เป4นตุ(น การ นวดซึ่!�าทกว�นเป4นระยะเวลานาน อาจเป4นผิล

ร(ายได( เช"น เก�ดการระบม การอ�กเสิบข์อง กล(ามเน*�อ เสิ(นเอ/น และข์(อ เป4นตุ(น การเว(น

ระยะการนวดนานเก�นไป ผิลด�ท�-ค์นไข์(ค์วรจะ ได(ร�บก/จะไม"ตุ�ดตุ"อก�น ท!าให์(เสิ�ยผิลในการ

ร�กษาได(

ระยะถึ�"หิ$างขั้องการไปหิาหิมอนวด

ห์ล�งจากพ�เค์ราะห์�โรค์ได(อย"างถึ"องแท(แล(วว"าค์นไข์(เป4นโรค์อะไรม�อาการอย"างไรรนแรงแค์"

ไห์น ห์มอนวดท�-ช!านาญ่จะบอกได(ค์ร"าว ๆ ว"า ค์วรนวดก�-ค์ร��ง และใช(เวลานานเท"าใดจ,งจะ

ห์าย ห์ร*อทเลามากน(อยเพ�ยงใด เพ*-อจะได( บอกให์(ค์นไข์(ทราบได(โดยประมาณิ การจะ

ก!าห์นดให์(แน"นอนตุายตุ�วว"าจะตุ(องห์าย 100 เปอร�เซึ่/นตุ� ในสิามค์ร��ง ห์(าค์ร��ง น�บเป4นการ

ผิ�ดพลาดอย"างมาก เพราะการห์ายป6วยห์ร*อไม"ห์ายม�ป7จจ�ยมากมายมากเก�-ยวข์(องด(วยท��งในฝ่6ายค์นไข์(และฝ่6ายห์มอนวดเอง

ต�องนวดก�"คร��งจิ.งหิาย

ห์มอนวดค์วรแนะน!าค์นไข์( โดยอาศ�ยห์ล�กด�งน��ค์*อ สิ�-งค์วรกระท!า และสิ�-งพ,งละเว(นได(แก"

ก. ค์วรพ�กผิ"อนมากน(อยเพ�ยงใด ค์วรออก ก!าล�งกายตุอนไห์น มากน(อยเท"าใด ค์วรท!าท"าไห์น

บ(าง ข์. ข์องแสิลงท�-พ,งงดเว(น ได(แก" ยาแก(ไข์( แก(

ปวด ข์องห์ม�กดอง เห์ล(า เบ�ยร� ห์น"อไม( ข์(าวเห์น�ยวการสิ'บบห์ร�-

ค์. ค์วรท!าจ�ตุใจให์(สิบาย ไม"ม�อารมณิ�เค์ร�ยด ก�งวล ห์ว�-นว�ตุก เพราะจ�ตุท�-เค์ร"งเค์ร�ยดจะท!าให์(

ร"างกายเจ/บป6วยได(ง"าย และห์ายยาก

ค�าแนะน�าสี�าหิร�บุคนไขั้�

การตุ�ดตุามผิล ตุ(องม�การตุ�ดตุามผิลข์องการนวดแตุ"ละ ค์ร��งว"าได(ผิลด�ห์ร*อไม" มากน(อยเพ�ยงไร เพ*-อน!ามาพ�จารณิา

ว"าท�-ท!าไม"ได(ผิลห์ร*อ ได(ผิลน(อยเพราะเห์ตุใด เช"น การ พ�เค์ราะห์�โรค์ผิ�ด การนวดไม"ด�พอในข์(อใดบ(าง ตุ(องทบทวน

ให์ม"เพ*-อจะได(ไม"ผิ�ดซึ่!�า และเก�ดค์วามร' (ค์วามช!านาญ่มากข์,�น เร*-อย ๆ ถึ(าเก�ดผิลเสิ�ย ผิลเสิ�ยม�อย"างไรบ(าง รนแรงมาก

น(อยเพ�ยงใด สิาเห์ตุเก�ดจากอะไร ตุ(องห์าทางพ�ฒนาการ นวดข์องตุนให์(ด�ย�-ง ๆ ข์,�นไปโดยไม"ห์ยดย��ง ถึ(าค์วามผิ�ด

พลาดห์ร*อบกพร"องอย'"ท�-ค์นไข์( ห์มอนวดก/จะตุ(องช��แจงให์(เข์าได(ทราบเพ*-อจะได(ปฏิ�บ�ตุ�ให์(ถึ'กตุ(องในกาลตุ"อไป

การต�ดตามผลิ้

ก. ร' (เข์า ค์*อ ร' (เร*-องราวข์องค์นไข์(เป4นอย"างด�ว"าเป4นโรค์อะไร ม�ข์(อ ห์(ามนวดห์ร*อไม" เช"น ตุ(องไม"เป4นไข์( (ไม"ม�การตุ�ดเช*�อในร"างกาย) ไม"

เป4นโรค์ผิ�วห์น�งชน�ดตุ�ดตุ"อ ไม"เป4นห์ว�ด ฯลฯ ข์. ร' (เรา ค์*อ ร' (ว"าตุนเองม�ค์วามร' (ท� �งทางทฤษฎี� ห์ร*อทางปฏิ�บ�ตุ�มาก

น(อยเพ�ยงใด สิามารถึนวดค์นไข์(ค์นน��นห์ายได(ห์ร*อไม" ถึ(าเห์ล*อค์วามสิามารถึค์วรสิ"งตุ"อห์มอท�-ช!านาญ่ว"าจ,งจะเป4นการถึ'กตุ(อง

ค์. ร' (รอบ ค์*อ ร' (ว"าจดใดเป4นจดอ�นตุราย ค์วรกดห์ร*อไม" ค์วรท!าด(วย ค์วามระม�ดระว�งเพ�ยงใด ม�ค์วามร' (เร*-องอาห์ารการก�น ข์องแสิลง การ

ออกก!าล�งกาย การร�กษาสิข์ภาพโดยท�-วไป จะได(แนะน!าค์นไข์(ได(ถึ'ก ตุ(อง ร' (ว"าโรค์ใดนวดไปก/ไม"ห์าย เช"น ไตุห์ย"อน กระเพาะอาห์ารยาน ร' (

ว"าการนวดบางโรค์อาจเป4นอ�นตุรายแก"ค์นไข์(ได( เช"น การนวดค์นไข์( ป6วยเป4นโรค์ไสิ(ตุ�-งอ�กเสิบ เป4นตุ(น

ขั้�อพื้.งระว�งแลิ้ะขั้�อหิ�าม

5.1) ตุ(องร�กษาสิข์ภาพข์องตุนให์(ด�ท� �งทางกาย และทาง ใจ เพราะถึ(าร�กษาตุนให์(ม�สิข์ภาพด�ไม"ได(แล(วจะไปร�กษาใค์ร ได( เช"น แตุ"งกายสิะอาด ไม"ม�กล�-นตุ�ว กล�-นปาก

5.2) ตุ(องตุ�ดเล/บให์(สิ��น และท!าค์วามสิะอาดด(วย 5.3) ถึ(าตุนเองไม"สิบายไม"ค์วรนวดค์นไข์( เพราะจะ

ไม"ได(ผิลในการร�กษา อาจท!าให์(ค์นไข์(ตุ�ดโรค์จากห์มอ ห์มอ เองก/อาจห์มอแรงและโรค์ท�-เป4นอย'"อาจก!าเร�บได( น�บ

เป4นการให์(ร(ายตุนเองและให์(ร(ายค์นไข์(ด(วย 5.4) ตุ(องม�ค์ณิธ์รรม และจร�ยธ์รรม พ,งปฏิ�บ�ตุ�ห์น(าท�-ข์องตุนให์(เตุ/มตุามค์วามสิามารถึเพ*-อให์(ค์นไข์(ห์ายด�

ท�-สิด ห์ายเร/วท�-สิด เสิ�ยเง�นน(อยท�สิด

การปฏิ�บุ�ต�ต�วขั้องหิมอนวด

ซึ่�กประว�ตุ�ท�-วไปการตุรวจล�กษณิะท�-วไปทางกายภาพ การตุรวจว�ดองศาข์องข์(อตุ"อตุ"างๆการร�กษาตุามห์ล�กชองการนวดแบบราชสิ!าน�ก

การประเม�นผิลห์ล�งการร�กษา และวางแผินการร�กษา

ว�ธี�การร�กษาโรคด�วยการนวดแบุบุราชสี�าน�ก

ตุรวจด'ล�กษณิะข์องสิ"วนตุ"างๆข์องร"างกาย เย/น ร(อน อ"อน แข์/ง ตุ,ง บวม ล�บ

ค์วามพ�การ รอยโรค์ ตุรวจล�กษณิะข์องกระด'กสิ�นห์ล�ง

ค์ด โก"ง แอ"น ตุรวจล�กษณิะกระด'ก แข์น ข์า

ค์วามพ�การ รอยโรค์ การโก"ง ผิ�ดร'ป

การตรวจิทำางกายภาพื้ทำ�"วไป

การตรวจิองศาคอการตรวจิองศาหิ�วไหิลิ้$การตรวจิองศาขั้�อศอก การตรวจิองศาขั้�อสีะโพื้กการตรวจิองศาขั้�อเขั้$า การตรวจิองศาขั้�อเทำ�า

การตรวจิว�ดองศาขั้องขั้�อต$อต$างๆ ขั้องการนวดราชสี�าน�ก

หิลิ้�กการนวดแนวเสี�นพื้!�นฐาน 9 แนวเสี�น

แนวเสี�นพื้!�นฐานขั้าแลิ้ะการเป6ดประต�ลิ้ม

แนวเสี�นพื้!�นฐานขั้าด�านนอกแนวเสี�นพื้!�นฐานขั้าด�านในแนวเสี�นพื้!�นฐานหิลิ้�ง

การนวดพื้!�นฐาน

แนวเสี�นพื้!�นฐานแขั้นด�านในแนวเสี�นพื้!�นฐานแขั้นด�านนอกแนวเสี�นพื้!�นฐานบุ$าแนวเสี�นพื้!�นฐานโค�งคอแนวเสี�นพื้!�นฐานทำ�อง

สี�ญญาณ ค์*อ จดห์ร*อตุ!าแห์น"งสิ!าค์�ญ่ท�-อย'"บนแนวเสิ(นพ*�น ฐาน ซึ่,-งสิามารถึจ"ายเล*อด บ�งค์�บเล*อดจ"ายค์วามร(อน บ�งค์�บ

ค์วามร(อนไปย�งตุ!าแห์น"ง ตุ"าง ๆ ข์องร"างกายในการร�กษาโรค์ตุามพ�ก�ดทางห์�ตุถึเวชม�จดสิ�ญ่ญ่าณิห์ล�กๆด�งตุ"อไปน��

จิดสี�ญญาณแขั้นด�านใน 5 จิดสี�ญญาณหิลิ้�ก จิดสี�ญญาณแขั้นด�านนอก 5 จิดสี�ญญาณหิลิ้�ก

จิดสี�ญญาณขั้าด�านใน 5 จิดสี�ญญาณหิลิ้�ก จิดสี�ญญาณขั้าด�านนอก 5 จิดสี�ญญาณหิลิ้�ก

จิดสี�ญญาณทำ�"ใช�ในการนวดราชสี�าน�ก

จิดสี�ญญาณหิ�วไหิลิ้$ 5 จิดสี�ญญาณหิลิ้�ก

จิดสี�ญญาณหิลิ้�ง 5 จิดสี�ญญาณหิลิ้�ก

จิดสี�ญญาณทำ�อง 5 จิดสี�ญญาณหิลิ้�ก

จิดสี�ญญาณเขั้$า 3 จิดสี�ญญาณหิลิ้�ก

จิดสี�ญญาณศ�รษะด�านหิน�า 5 จิดสี�ญญาณหิลิ้�ก

จิดสี�ญญาณศ�รษะด�านหิลิ้�ง 5 จิดสี�ญญาณหิลิ้�ก

แนวเสี�นพื้!�นฐานขั้าแลิ้ะการเป6ดประต�ลิ้ม

แนวเสี�นพื้!�นฐานขั้าด�านนอก

แนวเสี�นพื้!�นฐานขั้าด�านใน

แนวเสี�นพื้!�นฐานบุ$า

แนวเสี�นพื้!�นฐานหิลิ้�ง

แนวเสี�นพื้!�นฐานโค�งคอ

แนวเสี�นพื้!�นฐานแขั้นด�านใน

แนวเสี�นพื้!�นฐานแขั้นด�านนอก

แนวเสี�นพื้!�นฐานทำ�อง