Иргэний хамгаалалт хичээл 2011 оны 12-р сарын 06, Нийтэлсэн asterisk

НҮБ зэрэг ОУын хүмүүнлэгийн байгууллагын тусламжийг хүлээн авах хуулт зүйн эрх бүрдсэн.

1. Гамшгийн аюулаас хүн ам, мал амьтан, эд хөрөнгө хүрээлэн буй орчныг урьдчилан сэргийлэх, аврах хрр

уршгийг арилгах, хойшлуулашгүй сэргээн босгох эдгээр ү.а нд хүн амыг сургаж бэлтгэх цогцолбор арга

хэмжээг гамшгаас хамгаалах гэнэ.

2. Аюулт үзэгдэл, техникийн холбогдолтой осол, алан хядах үйл ажиллагаа дэлбэрэлтийн улмаас олон хүний

эрүүл мэнд амь нас хохирох, мал амьтан хоргодох, хүрээлэн буй орчинд их хэмжээний хохирол

учрахыггамшиг гэнэ.

3. ХҮчтэй цасан ба шороон шуурга ган зуд үер цөлжилт болох хүн мал амьтан болон, ургамал малын гоц

халдварт өвчин гарах, хортон мэрэгчид тархах зэрэгийг аюулт үзэгдэл гэдэг.

4. Үйлдвэрлэл технологийн горим зөрчигдсөнөөс тоног төхөөрөмж, шугам сүлжээ гэмтэж, барилга

байгууламж эвдрэх, тээврийн хэрэгсэл осолдох, цацраг идэвхит олон химийн хорт бодис

алдагдахыгтехникийн холбогдолтой осол гэнэ.

5. Гамшгийн улмаас хүн ам, мал амьтан эд хөрөнгө хүрээлэн буй орчинд учирж болзошгүй хохирлын

магадлалыг гамшгийн эрсдэл гэнэ.

6. гамшгийн болзошгүй аюулд хүн ам мал амьтан эд хөрөнгө, хүрээлэн буй орчин өртөгдөх зэргийг гамшгийн

эмзэг байдал гэнэ.

7. Улс аймаг нийслэл бүх шатны алба, аврах анги отряд салбар мэргэжлийн анги дахь гамшгийн аюулаас

урьдчилан сэргийлэх, аврах, хор уршгийг арилгахад зориулагдсан байнга нөхөх сэлбэгдэж байдаг хүнс,

хувцас, бусад материал, техник багаж материал мөнгөн хөрөнгө зэргийг гамшгийн нөөц гэнэ.

Гамшгаас Хамгаалах Үйл Ажиллагааны үндсэн зарчим

ГХҮА-нь дараах 5 зарчмыг удирдлага болгоно.

1. Цаг хугацаанд нь явуулах

2. Хот суурины төвлөрөл, хүн амын нягт зэргийг харгалзан үзэх

3. Бэлэн б.длын зэргийг иж бүрнээр хэрэгжүүлэх

4. Гамшгаас хамгаалах ү.а г өмчийн төрөл хэлбэрийг үл харгалзан з.б.гуулах

5. Төрийн ба т.бус байгууллага иргэдийн хүч оролцоог уялдуулан зохицуулах

Бэлэн байдлын зэрэг

Гамшиг ослын аюулаас урьдчилан сэргийлэх, учирсан гамшиг ослыг богино хугацаанд дараах бэлэн байдлын

зэргийг хэрэгжүүлдэг.

1. Өдөр тутмын бэлэн байдал

2. Өндөржүүлсэн бэлэн байдал

3. Бүх нийтийн бэлэн байдал

1, аймаг, сум, дүүргийн хэмжээнд бэлэн байдлын шилжүүлэх шийдвэрийг тухайн аймаг, сум дүүргийн З.дарга

гаргана. Хэд хэдэн сум дүүрэг, аймгийн хэмжээнд бол дээд түвшний З.дарга гаргана.

ГХАрга хэмжээний з.б.гуулалт

ГХАХ-г нутаг дэвѐгэр үйлдвэрлэлийн зарчмаар аймаг, нийслэл, сум дүүрэг, баг хороо, аж ахуй нэгж

байгууллагад өмчийн төрөл хэлбэрийг үл харгалзан з.б.гуулна.

ГХАХ-г аймаг нийслэл мус дүүрэг баг хорооны з.дарга аж ахуйн 1ж б.гууллагын дарга эрхлэгч удирдан

з.б.гуулж хэрэгжүүлнэ.

Улсын алба- ГХАХ-г мэргэжлийн удирдлагаар хангах зорилгоор яам тусгай газруудыг түшиглэн, доорх албадыг

байгуулахаар хуулын 17р зүйлд заасан байдаг.

1. Байгалийн болог химийн аюулыг үнэлж мэдээлэх алба

2. Эрүүл мэндийэ

3. ХАА

4. Түлш эрчим хүчний

5. Хэв журам сахиулах

6. Сурталчилгааны

7. Мэдээлэл харилцаа холбооны

8. Цацрагын аюулаас хамгаалах

9. Зам тээврийн

10. Барилга хот бгууллалт 11.Мэргэжлийн хяналтын

Гамшгаас хамгаалах сургалт

ГХС-ыг

1. Удирдах албан тушаалтан

2. Аврах анги отряд салба, мэргэжлийн анги

3. Оюутан сурагчид

4. Ажилтан

5. Иргэн

Оюутан сурагчдын ГХС-ыг боловсролын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны б.гууллага БСШУЯ удирдан

з.б.гуулж хэрэгжүүлнэ.

Хуулын 27,28р зүйлд гамшгаас хамгаалах, гамшигтай тэмцэх талаар ААН б.гууллага ард иргэдийн хүлээх

иргэдийн хүлээх үүргийг хуульчлан заасан байдаг. МУ-ын ЗГ-аас б.галийн гамшгийг бууруулах үндэсний

хөтөлбөрийг 15жилийн хугацаанд 3 үе шаттайгаар хэрэгжүүлэхээр 1999.2.10нд баталсан.

Байгалийг болон нийтийг хамарсан гамшиг

1. Цаг агаарын хувьсгалт өөрчлөлттэй холбоотой үүсдэг гамшиг

2. ГЕологийн гаралтай гамшиг

3. ХҮний зохисгүй ү.а техникийн гаралтай гамшиг

4. Биологийн гамшиг

Үер 1. Гол мөрний

2. Шар усны

3. Уруйн үер “зуны цагт гэнэт бороо орж хөрс шингээж чадаагүйгээс”

2. Цасан ба шороон шуурга- Их нууруудын хотгороор 75удаа шороон шуурга, Замын Үүдэд хамгийн удаанаар

шороогоор шуурдаг. Салхину хурд 16м.с эх давж 2000м алсын бараа харагдахгүй болохыг авултай цасан

шуурга, салхины хурд 12м.с-аас ихсэж 3аас дээш цаг үргэлжлэн шуурахыг аюултай шороон шуурга гэдэг.

хүч Хурд м.с нэрлэл

0 0 Тогтуун

1 0,9 Намуухан

2 2,4 Урьхан

3 4,4 Сэвэлзүүр

4 6,7 Зөөлөн

5 9,3 Сэрүүн

6 12,3 Хүчтэйвтэр

7 15,5 Хүчтэй

8 18,9 Ширүүн

9 22,6 Их ширүүн

10 26,4 Догшин

11 30,5 Хүчтэй догшин

12 34,8 Догшин шуурга

13 39,2 Аюултай шуурга

14 43,8 Сүйрэл

15 48,6 Сүйрэл шуурга

16 53,5 Сүйрэл шуурга

17 58,5 ба түүнээс их 216,96 Сүйрэл шуурга

Ган 1. Агаарын

2. Хөрсний

Дулааны улиралд уна хур тунадас хэвийн хэмжээнээс доош удаан хугацаагаар халж, хөрсний чийг ихээр

алдагдан хуурайшсанаас ургамал, бут сөөг хатаж, МАА , Газар тариалангийн үйлдвэрлэлд ноцтой гамшиг

учруулдаг цаг агаарын үзэгдлийг ган гэдэг. Удаан хугацаагаар дулаарч, хур тунадас орохгүй бснаас агаарын

чийг буурахыг агаарын ган гэнэ. Агаарын гангийн үед хөрсний нөөц чийг алдагдаж хөрс чийггүй болохыг

хөрсний ган гэнэ.

Зуд - Цагаан зуд”говьд 5-7сар үргэлжилнэ.”

- Хар зуд “цас орохгүй болсноор усгүй болох ганц хоногт тайлагдах боломжтой”

- Шуурган “ хээр 5, хангайд7 тухайн нутгийн т аас 15аас дээш хүйтэрч цасаар шуурна”

- Туурай зуд

- Мөсөн зуд “цас хайлж тэр нь өвс ургамлыг хөлдөөнө”

Цөлжилт- НҮБ-ийн тод-оор уур амьсгалын өөрчлөлт хүний ү.а ны хүчин зүйлийн нөлөөгөөр

хуурай, хагас хуурай чийгийн дутагдалтай газрын үржил шим муудаж,биологийн болон э.з-ын

бүтээмж багасахыг цөлжилт гэнэ.Цөлжилт бүс нутгаас хамаарч харилцан адилгүй үргэлжлэх

бөгөөд хөрсний алдагдалт, давсжилт, элсжилт бий болгоно. Газар тариалангийн шржил шим

бүхий хөрс нь бороо улмаас урсан алга болохыг хөрсний алдагдал гэнэ. Гакрын хөрсөн дэх

давсны хэмжээ ихсэж өвч ногоо ургахгүй болсныг давсжилт, ойр орчимд нь б.сан элс нүүж

цөлжилт болохыг элсжилт гэнэ.дэлхийн 1.3ийг хуурай газар хуурай газрын 1.5ийг элсэн цөл

эзлэнэ. МУ г.зүйн брлалын хувьд төв азын элсэн цөл, Сибирийн их тайгийн завсарт оршдог.

Монголын 40% гол цөлийн шинжтэй болсон ба цөлжилт идэвхитэй явагдаж байгаа 110 орны нэг.

МУ-ын цөлжилт болж байгаа шалтгааны 13% нь б.галийн 87% зохиомол гэж үздэг. Дэлхийн

дулаарлаас болж 1946-2008 онд манай орны цаг уур 1,92градусаар дулаарсан.

Геологийн гаралтай гамшиг

Газар хөдлөлт- Г.хөдлөлт н хэдийд болох н мэдэгддэггүй. Гэнэт болж хоромхон зуур үргэлжилж асар их хор

хөнөөл учруулдаг. Дэлхийн гүнд явагддаг дотоод хүчний үйлчлэлийн улмаас чулуулгын давхарт гажилт үүсч

эвдэрснээс асар их хүчтэй долгион газрын гадарга дээр хэвтээ чиглэлд тархахыг газар хөдлөлт гэнэ.

Газар хөдлөлтийн төв- гадаад төв эпицентр

- Дотоод төв гипоцентр

Газрын гүн дэх түлхэлтийг 0-8магнетут аар , газрын гадарга дээрх түлхэлтийг 1-12 баллаар хэмжинэ. Хоногт

1-2баллынх 800, 3-4 балл жилд 49000, 5баал жилд 6200, 7-7,9 жилд 18удаа 8наас дээш балл жилд 1удаа

болно. МУ газар нутгийн 74,5% нь 7 8 9 баллын идэвхижилтэй бүсэд хамаарна.

2006 он УИХ ын баталсан 3бүлэг 20 зүйлт хуулинд химийн ................ талаар хуульчлан томъѐолэ баталсан

бдаг.

Химийн хорт бодисыг ш.ч, хүний эрүүл мэнд, байгаль орчны мал амьтанд үзүүлэх нөлөөгөөр нь хортой,

аюултай гэж 2 ангилна.

Жил бүрийн 3сарын 15наас 6сарын 15 8сарын 15наас 11сарын 15ныг хүртэл түймрийн аюултай учирдаг.

Түймэр хээрээс гараад ойруу шилждэг.

Ойн түймэр- ойн –гадаргуугийн –гүний гэж 3 хуваана.

Ой хээрийн түймрээс хамгаалах тухай хууль

96оны УИХ-ын чуулганаар зүйлчилж заасан 3бүлэг 14зүйл хууль байгаа

Ард иргэдийн 1. Түймрийн аюултай үед түлсэн гал, асаасан шүдэнз, татсан тамхины гал цог нурмыг унтраах

2. Гэр б.шин бэлтгэсэн өвч малын хашаа саравчны эргэн тойронд хамгаалалтын зурвас хийх

3. Айл өрх бүр гал алдахгүй байх нөхцлийг хангах

4. Түймрээс ам бие, эд хөрөнгөө хамгаалах арга ажиллагаа эзэмшсэн байх

5. хүүхдийг түймрийн аюултай үед гал үүсгэгтэй хамт явуулахгүй байх

6. Айл өрх бүр түймэр унтраах багаж хэрэгсэлтэй байх

7. Гарсан түймрийг унтраах ажиллагаанд идэвхитэй оролцсохын дээр, холбогдох б.гууллага албанд яаралтай

мэдэгдэх.

Аж ахуй нэгж байгууллага- 1. Хүн хүч тээврийн хэрэгслыг гаргах

2. Эрх бүхий б.гууллага албан тушаалтны гаргасан шийдвэрийг биелүүлэх

3. Ой хээр, мод бэлтгэх, эрэл хайгуул, судлагаа шинжилгээний ажил, аялал зүгаалгаар явахдаа зөвшөөрөл

авах

4. Галын аюултай материалын хадгалалттай хамгаалалт сайжруулах

5. Бүх төрлийн тээврийн хэрэгслийг галын аюулгүй хэрэгслээр хангах

6. Гарсан түймрийг өөрийн хүн хэрэгслээ холбогдох албанд мэдэгдэх

Үйлдвэрийн томоохон осол

Томоохон осол гарах 7 шалтгаан бий

1. Байгалийн гамшигт үзэгдлийн улмаас

2. барилга байгууламжийн бат бөх чанар алдагдсанаас, материалын элэгдэлд орсноос

3. барилга б.гууламжийн зураг төсөл хийх үед алдаа гаргаснаас

4. Барилгын ажлыг чанаргүй гүйцэтгэсэн, шаардлага хангаагүй барилгын материал хэрэглэснээс

5. Үйлдвэрийн технологийн ү.а барилгын бүтцэд нөлөөлснөөс

6. Үйлдвэрийн техноллогийн дараалал барилга бгууламжийн ашиглалтын дараалал зөрчсөнөөс

7. Хариуцлага болгоомжгүй ү.а-гаас

Биологийн гаралтай гамшиг

МУ-ын 17аймгийн 131 сум газар нутгийн тарваган тахлын голомттой гэж үздэг. Газар нутгийн 30%ийг эзэлдэг.

Тарваган тахал н ОУ-ын хөл хорио, байгалийн голомттой, хүн амьтны тунгалагын зангилаа, уушиг, арьсийг

өвчлүүлдэг гоц халдварт өвчин. Тарваган тахал н богино т-д олон хүнийг хамран өвчлүүлж эрт оношилж,

зөв эмчлэхгүй бол үхэлд хүргэнэ. Т.Тахалын халдвараар тарвага, зурам, үлийн цагаан оготно, гэрийн бор

оготно, хулгана өвчлөхөөс гадна хүн муур тэмээ өвчилдөг. Өвчнийг мэрэгчдийн дунд байдаг бөөс. Т.Тахал

өвчин үүсгэгч нян мэрэгчдийн арсанд 23хоног, хоол хүнсэнд 24сар, өвчөтний цэр, цусанд 4-165хоног өвчин

үүсгэх чадвартайгаар хадгалагддаг. 4замаар халдварлана.

1. Өвчтэй тарвага агнах, арьс өвчих, мал эвдэх зэрэг ү.аний явцад арьсний бүрэн бүтэн байдал алдагдсан үед

өвчтөнийг асрах сувилах, халдвартай эд зүйлстэй харьцах үед арьсний болон булчирхай хэлбэрийн замаар

өвчилдөг шууд хавьтлын замаар.

2. Мэрэгч амтны бөөс, цус сорогч, үе хөлтөнд хазуулснаас бол халдварлах – дам халварын замаар

3. Т.т –ын уушигны хэлбэрээр өвчилсөн хүн 1р зэргийн хавтлаар халдварлахыг агаар туслын замаар

4. Т.Т тай тарваганы мах, махан бүтээгдэхүүний дутуу боловсруулсан махыг идэснээс – хоол хүнснээс

Гамшигт осол болон газар оронд эмнэлгийн мэргэжлийн бүх хүмүүсийн 15-20минд үзүүлдэг тусламжийн

эмнэлгийн анхны тусламж гэдэг.