12
«Բիգլը» կատարում էր Հարավային Ամերիկայի ջրափնյա գծի նկարահանումը, Դարվինը սկսեց կազմել տեսություններ նրան շրջապատող բնության հրաշքների մասին

Չարլզ Դարվին

Embed Size (px)

Citation preview

«Բիգլը» կատարում էր ՀարավայինԱմերիկայի ջրափնյա գծինկարահանումը, Դարվինը սկսեց կազմելտեսություններ նրան շրջապատողբնության հրաշքների մասին

Համալսարանըավարտելուց հետո 1831թ.

Դարվինը, որպես բնագետ շուրջերկրյաճամփորդության է գնում թագավորականնավատորմի արշավային « Բիգլ » նավով,

որտեղից Անգլիա է վերադարձել միայն 1836թ.

հոկտեմբերի 2-ին: Ճանապարհորդությունը տևել է5 տարուց ոչ պակաս: Ժամանակի մեծ մասըԴարվինը անց էր կացնում ափին,

ուսումնասիրելով երկրաբանություն և հավաքելովբնական պատմության հավաքածու, այնժամանակ, երբ « Բիգլը » Ֆիցրոյիգլխավորությամբ ափի հիդրոգրաֆիկական ևքարտեզագրական նկարահանումներ էրիրականցնում: Ճամփորդության ժամանակ նահանգամանորեն գրի էր առնում իրհետազոտումները և տեսական երեսպատումները:

Ժամանակ առ ժամանակ, երբ դրա համարհարմար պահ էր ստեղծվում Դարվինը նշումներիպատճենը ուղարկում էր Քեմբրիջ նամակների հետմիասին, որոնք ներառում էին իրենց մեջ օրագրիտարբեր մասերի պատճենները ազգականներիհամար:

Ճամփորդության ժամանակ նակատարել է մի շարք տարբերշրջանների երկրաբանականնկարագրում, հավաքելկենդանիների կոլեկցիա, նաևկատարել է ծովայինանողնաշարների արտաքինկառուցվածքի և անատոմիայիկարճ նկարագրում: Ուրիշոլորտներում, ուր Դարվինըանտեղյակ էր, նա իրենցուցաբերեց, որպես հմուտկոլեկցիոներ` հավաքելովնմուշներ, որպեսզիմասնագետները ուսումնասիրեն: Չնայած հաճախ շատ վատինքնազգացողությանը կապվածծովային հիվանդության հետԴարվինը շարունակում էր իրուսումնասիրություններընավամատույցի վրա. նրակենդանաբանական նմուշներիմեծ մասը եղել են ծովայինանողնաշարաների մասին, որոնցնա կոլեկցիա էր հավաքում ևնկարագրում ծովի հանդարտմանժամանակ:

Առաջին կանգառի ժամանակ Սանտյագոյիափերի մոտ, Դարվինը մի հետաքրքիր երևույթ էնկատում` հրաբխային քարաժայռեր խեցիներովև մարջաններով, որոնք լավայի բարձրջերմաստիճանի ազդեցության տակ վերածվելէին սպիտակ պինդ լեռնատեսակի: Ֆիցրոյընրան է տալիս Չառլզ Լայելի «Երկրաբանությանհիմքերը» (անգլ. ”Principles of Geology”) գրքիառաջին հատորը, ուր հեղինակը ձևակերպում էունիֆորմիզմի կոնցեպցիաները երկարժամանակահատվածում երկրաբանականփոփոխությունների մեկնաբանության միջոցով:

Եվ արդեն առաջին հետազոտությունները, որըկատարվել է Դարվինի կողմից «Կանաչ Հրվանդան»իկղզիների վրա Սանտյագոյում, ցույց տվեցին մեթոդիգերազանցությունը, որը կիրառվել էր Լայելի կողմից: Հետագայում Դարվինը ընդունում և օգտագործում էԼայելի մոտեցումը երկրաբանության գրքի գրառմանտեսական մոտեցումների և անդրադարձներիհամար:

Պունտա Ալտա վայրում, որը Պատագոնիայում է, նակարևոր հայտնագործություն է անում: Դարվինըհայտնաբերում է քարացած անհետացածհսկայական կաթնասուն: Գտածոյի կարևորությունըընդգծվում է նրանում , որ կենդանու մնացորդներըգտնվեցին հանքատեսակներում նոր տեսակիփափկամարմնու խեցիների կողքին, ինչըանուղղակիորեն ցույց է տալիս ոչ վաղուցվաանհետացումը` առանց կլիմայի փոփոխությանհատկանիշների կամ աղետների: Նա բնորոշում էգտածոն, որպես քիչ հայտնի մեգատերիա /мегатерия /ոսկրե զրահով, որը առաջին հայացքից նման էրտեղական զրահամորթու հսկայական վարկածին:

Այդ գտածոն մեծ հետաքրքրությունառաջացրեց, երբ հասավ Անգլիայի ափերին: Տեղական գաուչոների հետ երկրի ներքինշրջանները ուղևորվելիս երկրաբանությունընկարագրելու և բրածո մնացորդներիհավաքածու հավաքելու ժամանակ նա ձեռք էբերում պատկերացումներ, հեղաշրջմանժամանակահատվածում բնիկ ազգությունների ևգաղութարարների փոխհամագործակցությանսոցիալական, քաղաքական և մարդաբանականտեսանկյունների մասին: Նա նաև նկատում է, որնանդու ջայլամի երկու տարատեսակները ունենտարբեր, բայց վերածածկվող արեալներ :

Շարժվելով դեպի հարավ, նա հայտնաբերում էաստիճանաձև հարթավայրեր` ծածկված կոկանով ևփափկամորթու խեցիներով, նման ծովային սարահարթերի` արտացոլելով ցամաքի բարձրացման շարքը: ԿարդալովԼայելի երկրորդ հատորը, Դարվինը ընդունում է նրատեսակետը տեսակների «ստեղծման կենտրոնի» վերաբերյալ, բայց նրա գտածոները և դատողություններըստիպում են նրան կասկածի տակ առնել Լայելիգաղափարները տեսակների անհետացման ևհարատևության վերաբերյալ. Նավամատույցի վրա գտնվումէին երեք հրոերկրացիներ, որոնց Անգլիա էին տեղափոխել«Բիգլի» անցած արշավի ժամանակ 1830թ. փետրվարին: Անգլիայում մեկ տարի անցկացնելուց հետո նրանք ետ ենվերադարձվել Հրո Երկիր, որպես քարոզիչներ: Դարվինըհամարեց նրանց քաղաքակիրթ, բարեկամական, այնժամանակ, երբ իրենց ցեղակիցները «խեղճ, անկում ապրածվայրենիներ» երևացին, ճիշտ այնպես, ինչպես միմյանցիցտարբերվում են ընտանի և վայրի կենդանիները:

Դարվինի համար այդտարբերությունները առաջինհերթին ցուցադրեցինքաղաքավարությանգերազանցությաննշանակությունը, բայց ոչռասայականանլիարժեքությունը: Իտարբերություն իր գիտնականընկերների, նա արդենմտածում էր, որ մարդու ևկենդանու միջևանհաղթահարելի անդունդգոյություն չունի: Մեկ տարիանց այդ առաքելությունըլքված էր: Հրոերկրացին, ումանվանել էին Ջիմի Բուտոն(անգլ. Jemmy Button) սկսել էրապրել այնպես ինչպես մյուսաբորիգենները. նա ուներուներ կին և չուներ ոչ միցանկություն վերադառնալԱնգլիա:

Չիլիում Դարվինը դառնում է ուժեղերկրաշարժի ականատես և տեսնումէ նշաններ, որոնք մատնանշումէին, որ հողը հենց նոր բարձրացել է: Այդ բարձրացած հողի շերտը իր մեջներառում էր երկփեղկանիկակղամորթու խեցիներ, որոնքգտնվում էին բարձրմակընթացության մակարդակիցբարձր: Անդերի բարձրավայրերումնա նույնպես հայտնաբերել էկակղամորթու խեցիներ և մի քանիտեսակ գտածո ծառեր, որոնքսովորաբար աճում են ավազոտլողափներում: Իր տեսականմտորումները բերեցին նրան, որցամաքի բարձրացման ժամանակխեցիները գտնվում էին բարձրսարերում, իսկ ծովային հատակիհատվածների իջեցման ժամանակօվկիանոսային կղզիները անցնում ենջրի տակ և այդ ժամանակ կղզիներիշուրջ առափնյա բուստախութերիցկազմավորվում ենարգելախութեր, հետագայումատոլներ / մարջանի մանեկաձևկղզի/:

Գալապագոսյան կղզիներումԴարվինը նկատեց, ործայրահավիկի /семейства пересмешниковых/ ընտանիքիցորոշ ներկայացուցիչներտարբերվում են այդպիսիներիցՉիլիում և տարբերվում են իրարիցտարբեր կղզիներում: Նաև նա լսելէր, որ ցամաքայիн կրիաներիզրահները թեթևակիտարակերպվում են ձևով` մատնացույց անելով ծագմանկղզին: Ավստրալիայում տեսածպարկավոր կենգուրույանմանառնետները/ շիկամկները ևբադակտուցները այնպիսիարտասովոր էին, որ Դարվինըեկավ այն մտքին որ ամենաքիչըերկու ստեղծող են միաժամանակաշխատել այս աշխարհըստեղծելիս.: Նա գտավ, որԱվստրալիայի աբորիգենները«բարեկիրթ են և հաճելի» նկատեց, եվրոպականգաղութացման ճնշմանտակ, նրանց թվաքանակի արագկրճատումը:

«Բիգլը» հետազոտում էր Կոկոսյան կղզիների ատոլները / մարջանի մանեկաձև կղզի/ նպատակ ունենալովպարզաբանել նրանց ձևավորման մեխանիզմները: Այդհետազոտության հաջողությունը շատ բանում որոշված էրԴարվինի տեսական մտորումներով: Ֆիցրոյը սկսել էր գրելպաշտոնական փոխադրություն Բիգլի ճամփորդությանմասին և Դարվինի օրագիրը ընթերցելուց հետո, նաառաջարկում է այն ներառել հաշվետվության մեջ: Իրճամփորդության ժամանակ Դարվինը եղել է Թեներիֆեկղզում, Կանաչ Հրվանդանի կղզիներում, Բրազիլիայիափերին, Արգենտինայում, Ուրուգվայում, ՀրոԵրկրում, Թասմանիայում, Կոկոսյան կղզիներում, որտեղիցբերեց մեծ քանակի հետազոտություններ:

Արդյունքները նա շարադրել է իր գործերում` «Բնագետի որոնումների օրագիրը» ( The Journal of a Naturalist, 1839), «Բիգլ» նավի վրաճամփորդության կենդանաբանությունը» (Zoology of the Voyage on the Beagle, 1840), «Կորալյան խութերիկառուցվածքը և բաշխումը» (The Structure and Distribution of Coral Reefs, 1842); Առաջինհետաքրքիր բնական երևույթներից, որ Դարվինընկարագրել էր իր գիտական գրականությանմեջ, եղել են պենինտենտես հատուկ ձևի սառցեբյուրեղները, որոնք առաջանում են Անդերումսառցադաշտի մակերեսի վրա: