๑

ทางสความอบอน จากพระวนยปฎก จลวรรค เลม ๗ ภาค ๒ ขอท ๔๑๔ หรอเลมท ๙ ขอท ๔๑๔ หนา 337 ถง ขอท ๔๔๖ หนา ๓๙๗

ถานบจาก ชด ๙๑ เลม วธหาเรองวตร ๑๔ งายๆ กใหดท วนย จลวรรค ดขอท ๔๑๔ เปนหลก คอ ชอ วนย จลวรรค และขอ ๔๑๔ จะตรงกน สวนเลม อาจจะไมตรงกน วธการ อปฏฐาก ตอนรบ พระภกษสงฆ สามเณร ช ปะขาว (นาค) ครบาอาจารย(พอ แม ผหลก ผใหญ) ทางวดปาดงใหญ ไดทดลองท ามาแลว ปรากฎวาไดผลดมากเหนอความคาดหมาย ไดรบความส าเรจทงทางโลก และธรรม ไดทางความสข บรสทธ และไดทางวตถ ท าใหทงบรรพชต และคฤหสถ ไดบรรลธรรม อดทน กลาหาญ ฉลาด ประหยด ละอายบาป และกลวบาป แตจะไมกลวทจะท าด มศล สมาธ ปญญา นพพาน มความรความเหนเรองนพพาน มความสข สงบ สบาย สามคค มพลงกาย ก าลงใจ ไมหดห สามารถสรางพระวาทโสดาบน โสดาบน สกทาคาม อนาคาม อรหนต ไดมาแลวหลายรป หลายองค มาแลว จงขอเชญ ชวน ทกทานทกคน จงมารวมท า ปฏบตตามวตรทง ๑๔ น กนเถด.. ( อาจจะดดแปลงไปใช กบ บาน ทอย ครอบครว บรษท ชมชน โรมเรยน โรงพยาบาล ฯลฯ ) ส าหรบในเรอง ๑๔ วตร น ภกษผไมบ าเพญวตร ชอวาไมบ าเพญศล ผมศลไมบรสทธ ทรามปญญา ยอมไมประสบเอกคคตาจต ( เอกคคตาจตคอ จตทเปนอารมณเดยว คอไดสมาธ ) ผมจตฟ งซาน มอารมณมาก ยอมไมเหนธรรมโดยชอบ เมอไมเหนพระสทธรรม ยอมไมพนจากทกข.. สวนภกษผทบ าเพญวตร ไดชอวาบ าเพญศล ผมศลบรสทธ มปญญา ยอมประสบเอกคคตาจต ผมจตไมฟ งซาน มอารมณอยางเดยว ยอมเหนธรรมโดยชอบ เมอเหนพระสทธรรม ยอมพนจากทกขได เพราะเหตนน แล โอรสของพระชนเจา ผมปญญาเหนประจกษ พงบ าเพญวตร (๑๔) อนเปนพระโอวาทของพระพทธเจาผประเสรฐ แตนนจกถงพระนพพาน ดงนแล.. เรอง ๑๔ วตรน กไดแก

ถา.. เราท าไดทกรายการในแตละขอ และท าไดตลอด ทก ๆ วน ประมาณเตม ๑๐๐ ใหเตม ก ถาท าได ๗๕ เตม ข ถาท าได ๕๐ เตม ค ท าได ๒๕ เตม ง ไมไดท าเลย เตม จ โดยใหเตมลงในชอง ท าได ดานขวามอสด

ชอ............. .......... ..........ชอเลน.... .........ฉายา/นามสกล......... .................. ...ของผบนทก เกด ว/ด/ป...................กรอก ว/ด/ป................... ภกษ สามเณร ปะขาว โยม ผทบ าเพญวตร ทง ๑๔ ชอวา บ าเพญศล ผมศลบรสทธ เสรมสมาธ มปญญา ถาไมท า กถอวา ศลไมด เปนอาบตทกกฎ (ท าชว ท าไมด) ในทก ๆ ขอทวา ดวยค าวา อยา ๆ ไม ๆ ดงนนเมอท าแลวจะดมาก

ท าได

1. อาคนตกวตร ( หนาทของผทจะมา ผมาเยยม แขก ทจะตองร? วา ควรจะท าตวอยางไรด จะถาม จะอย จะนง ฯลฯ ) 2. อาวาสกวตร ( ส าหรบทอยประจ าวด ประจ าท เจาภาพ เจาถน วาจะตอนรบผทมาเยอนอยางไรด จดทนง น า อน ๆ )

3. คมกวตร ( ส าหรบผทเตรยมจะไป จะออกเดนทางไปจากทอยเดม ควรจะท า เตรยม เกบ คนสงของ บอกกอน? ) 4. ภตตานโมทนาวตร ( วธการใหพร อนโมทนา แนะน าธรรม ทเหมาะกบเขา ขอบใจ ขอบคณโยมทมาท าบญ ) 5. ภตตคควตร ( วธปฏบตตว ในโรงฉน วธการเตรยมสถานท จดทนง ทรบประทานอาหาร ทงในบาน และในวด )

6. ปณฑจารกวตร ( วธการไปรบอาหารบณฑบาตจากชาวบาน จะท าตวอยางไร วธรบ ไป กลบชา เรว ตามเวลา ?) 7. อารญญกวตร ( วธการอยปา จะอยแบบไหนจงจะปลอดภย จงจะไดคณธรรม บรรล ศล สมาธ ปญญาเรว ๆ ) 8. เสนาสนวตร ( การรกษา ท าความสะอาดทอยอาศย โบสถ ศาลา กฎ ทนงพก โรงน ารอน โรงครว ซม ทอยท วๆไป ในวด ) 9. ชนตาฆรวตร ( วธการอบไอน าจากตนไมทเปนยาสมนไพร จะเตรยมหอง ยา กอไฟ อบเรว -ชา จะ เกบ ?)

10. วจจกฏวตร ( เรองของสวมวาจะท าความสะอาด เตรยมน า จะลาง กอนจะเขา ตองกระแอม จะออกอยางไรด?) 11. อปชฌายวตร (หนาทของสทธวหารกคอศษยทบวชกบอปชฌายนนแลวอยกบทาน แลวจะปฏบตตอพระอปชฌาย เชน ชวยเหลองานทไมผดศล ซกผา ลางบาตร อาบน า มเคารพทาน ยอมรบค าแนะน าสงสอน เชอฟง ดแลเมอเจบปวย ฯ )

12. สทธวหารกวตร ( หนาทของพระอปชฌายกบศษยทตวเองบวชให จะแนะน า สงสอนศษย สอนกรรมฐาน นพพานให ฯ ) 13. อาจรยวตร ( หนาทศษย ( อนเตวาสก ) ทตองกระท ากบอาจารย อปฏฐาก ศกษาเลาเรยนธรรม คอยรบใช ชวยเหลอ)

14. อนเตวาสกวตร ( อาจารย ควรจะตองกระท ากบศษย ทมาขอศกษาธรรมวนยดวย เชน สอนฝกกรรมฐาน วธอยใน เพศสมณะใหมความสข รกษาศล ฝกสมาธ วปสสนา มรรค ผล การหาวธการพนทกข เพอบรรลนพพานทบรมสข ฯ )

รายละเอยดเตม ๆ (๓๔ หนา) ขอไดท วดปาดงใหญ จงมสข พนทกข บรรลนพพานบรมสข เรว ๆ ไว ๆ เทอญ.. จากพระประสทธ ( แววศร) ฐานะธมโม จาก วดปาดงใหญ ๑๓๕ หม ๒ บานแดงหมอ ต าบลแดงหมอ อ าเภอเของใน จงหวดอบลราชธาน ๓๔๑๕๐ อเมล watpadongyai@hotmail.com

๒

เสนทางสความสข ทเราทกคนควรจะท าคอ วตร ๑๔ อธบายทมา เหตทม ผลทจะได จะขอเรมอธบาย วตร ทง ๑๔ ทไดพยายาม คด เรยบเรยงมาจาก วตตขนธกะ ในพระไตรปฎก เลมท ๙ วนย จลวรรค ขอท ๔๑๔ หนา ๓๓๗ ถงขอ ๔๔๖ และ ม อรรถกถา ดวย จนถงหนา ๓๙๗ จาก ชด ๙๑ เลม ถาฉบบบาล ๔๕ เลม จะอยในเลม ๗

ดงตอไปน

เรองพระอาคนตกะ ( คอ ผทมาเยยม มาใหม มาเยอน แขก ) [๔๑๔] โดยสมยนน พระผมพระภาคพทธเจา ประทบอย ณ พระเชตวน อารามของอนาถบณฑกคหบด เขตพระนครสาวตถ ครงนนพระอาคนตกะ ( พระทมาจากทอน จากวดอน ) สวมรองเทาเขาไปสอารามกม กนรมเขาไปสอารามกม คลมศรษะเขาไปสอารามกม พาดจวรบนศรษะเขาไปสอารามกม ลางเทาดวยน าฉน ( น าดม ) กม ไมไหวภกษเจาถนผแกพรรษากวากม ไมถามเสนาสนะกม มพระอาคนตกะรปหนง ถอดลมแลวผลกบานประตเขาไปสวหารทไมมใครอยโดยพลน งตกจากเบองบนลงมาทคอของเธอ เธอกลวรองขนสดเสยง ภกษทงหลายรบเขาไปถามวา ทานรองสดเสยงท าไม ? เธอจงบอกเรองนนแกภกษทงหลาย บรรดาภกษทเปนผมกนอย สนโดษ มความละอาย ( ตอบาป แตวา จะไมละอายทจะท าความด ) มความรงเกยจ ภกษผใครตอสกขาบท ( ตงใจจะรกษาศล ทจะเคารพในศล กระท าตามศล ปฏบตตามสกขาบท (ศล) ในศล ซงเปนสงทดมาก ) ตางกเพงโทษ ตเตยน โพนทะนาวา ไฉน พระอาคนตกะจงสวมรองเทาเขาไปสอารามกม กนรมเขาไปสอารามกม คลมศรษะเขาไปสอารามกม พาดจวรบนศรษะเขาไปสอารามกม ลางเทาดวยน าฉนกม (จะตองใช น าใช หรอน าส าหรบใชลางเทา จงจะถก) ไมไหวภกษเจาถนผแกพรรษากวากม ไมถามเสนาสนะกมแลวกราบทลเรองนน แดพระผมพระภาคเจา. พระผมพระภาคเจา . . . ทรงสอบถามวา ดกอนภกษทงหลาย ขาววาภกขอาคนตกะสวมรองเทาเขาไปสอารามกม กนรมเขาไปสอารามกม คลมศรษะเขาไปสอารามกม พาดจวรบนศรษะเขาไปสอารามกม ลางเทาดวยน าฉนกม ไมไหวภกษเจาถนผแกพรรษากวากม ไมถามเสนาสนะกม จรงหรอ?. ภกษทงหลายกราบทลวา จรง พระพทธเจาขา. พระผมพระภาคพทธเจาทรงตเตยนวา ดกอนภกษทงหลาย ไฉนภกษอาคนตกะจงไดสวมรองเทาเขาไปสอารามกม กนรมเขาไปสอารามกมคลมศรษะเขาไปสอารามกม พาดจวรบนศรษะเขาไปสอารามกม ลางเทาดวยน าฉนกม ไมไหวภกษเจาถนผแกพรรษากวากม ไมถามเสนาสนะกม ดกอนภกษทงหลาย การกระท าของภกษเหลานน ไมเปนไปเพอความเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส . . . พระผมพระภาคพทธเจาทรงตเตยนวา ดกอนภกษทงหลาย การกระท าของพวกภกษโมฆบรษเหลานนนน ( ตามทวาแลว ขางบน ) ไมเหมาะ ไมสม ไมควร ไมใชกจของสมณะ ใชไมได ไมควรท า ไฉน ภกษนน จงไมท าตาม อาคนตกะวตร เลา การกระท าของพวกภกษโมฆบรษเหลานนนน ไมเหมาะ ไมสม ไมควรไมใชกจของสมณะ ใชไมได ไมควรท า ไฉน ภกษโมฆบรษ จงกระท าอยางนน การกระท าของภกษโมฆบรษเหลานนนน ไมเปนไปเพอความเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส หรอเพอความเลอมใสยงของชมชนทเลอมใสแลว โดยทแทการกระท าของภกษโมฆบรษเหลานน นน เปนไปเพอความไมเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส และเพอความเปนอยางอนของชนบางพวกทเลอมใสแลว พระผมพระภาคเจาทรงตเตยนภกษเหลานนโดยอเนกปรยาย ดงน แลว ตรสโทษแหงความเปนคนเลยงยาก ความเปนคนบ ารงยาก ความเปนคนมกมาก ความเปนคนไมสนโดษ ความคลกคล ความเกยจคราน ตรสคณแหงความเปนคนเลยงงาย ความเปนคนบ ารงงายความมกนอย ความสนโดษ ความขดเกลา ความก าจด อาการทนาเลอมใส

๓

การไมสะสม การปรารภความเพยร โดยอเนกปรยายทรง กระท าธรรมกถาทสมควรแกเรองนน ทเหมาะสมแกเรองนน แกภกษทงหลาย แลวรบสงกะภกษทงหลายวา ดกอนภกษทงหลาย เพราะเหตนนแล เราจกบญญตสกขาบทแกภกษทงหลาย อาศยอ านาจประโยชน ๑๐ ประการ คอ เพอความรบวาดแหงสงฆ ๑ เพอความส าราญแหงสงฆ ๑ เพอขมบคคลผเกอยาก ๑ เพออยส าราญแหงภกษผมศลเปนทรก ๑ เพอปองกนอาสวะอนจะบงเกดในปจจบน ๑ เพอก าจดอาสวะอนจกบงเกดในอนาคต ๑ เพอความเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส ๑ เพอความเลอมใสยงของชมชนทเลอมใสแลว ๑ เพอความตงมนแหงพระสทธรรม ๑ เพอถอตามพระวนย ๑ ครนแลวทรงท าธรรมกถารบสงกะภกษทงหลายวาดกอนภกษทงหลาย เพราะเหตนนแล เราจกบญญตวตรแกภกษอาคนตกะทงหลาย โดยประการทภกษอาคนตกะทงหลายจะพงประพฤตเรยบรอย.

อาคนตกวตร (หนาทของ ส าหรบ ผทจะมา ผมาเยยม แขก ) [๔๑๕] ดกอนภกษทงหลาย ภกษอาคนตกะคดวา จกเขาไปสอารามเดยวนพงถอดรองเทาเคาะ แลวถอไปต า ๆ ลดรม เปดศรษะ ลดจวรบนศรษะลงไวทบา ไมตองรบรอน พงเขาไปสอารามตามปกต เมอเขาไปสอารามพงสงเกตวา ภกษเจาถนประชมกนทไหน ภกษเจาถนประชมกนทใด คอ ทโรงฉน มณฑป หรอโคนไม พงไปทนน วางบาตรไวทแหงหนงวางจวรไวทแหงหนง พงถออาสนะทสมควรนง พงถามถงน าฉน พงถามถง น าใชวา ไหนน าฉน ไหนน าใช ถาตองการน าฉน พงตกน าฉนมาดม ถาตองการน าใช พงตกน าใชมาลางเทา เมอลางเทา พงรดน าดวยมอขางหนงพงลางเทาดวยมอขางหนง รดน าดวยมอใด ไมพงลางเทาดวยมอนน พงถามถงผาเชดรองเทาแลวจงเชดรองเทา เมอจะเชดรองเทา พงใชผาแหงเชดกอนใชผาเปยกเชดทหลง พงซกผาเชดรองเทาบดแลวผงไวทควรแหงหนง ถาภกษเจาถนแกพรรษากวา พงอภวาท ถาออนพรรษกวา พงใหเธออภวาท พงถามถงเสนาสนะวา เสนาสนะไหนถงแกผม พงถามถงเสนาสนะทมภกษอย หรอทไมมภกษอย พงถามถงโคจรคาม พงถามถงอโคจรคาม ( คอสถานท ทพระไมควรไป เชน มชาง เสอ ง สตวราย หมา ด มเหว หนาม ทเปนอนตราย มแหลงการพนน คายาบา ทกนเหลา ทซองสมของโจร โรงมหรสพ โรงแรม ทมวสมอบายมข หรอททอาจจะไมเหมาะสม และเปนอนตรายกบพระ ) พงถามถงสกลทงหลายทไดรบสมมตวาเปนเสกขะ ( ตระกล หรอบาน หรอเรอน หรอครอบครว หรอโยมคนทชอบท าบญจนเกอบหมดตว ) พงถามถงทถายอจจาระ พงถามถงทถายปสสาวะ พงถามถงน าฉน พงถามถงน าใช พงถามถงไมเทา พงถามถงกตกาสงฆทตงไววา ควรเขาเวลาเทาไร ควรออกเวลาเทาไร ถาวหารไมมภกษอย พงเคาะประตรออยสกครหนงแลวถอดลมผลกบานประต ยนอยขางนอกแลดใหทว ถาวหารรก หรอเตยงซอนอยบนเตยงหรอตงซอนอยบนตง เสนาสนะมละอองจบอยเบองบน ถาอตสาหะอย พงช าระเสย เมอจะช าระวหาร พงขนเครองลาดพนออกไปวางไวทควรแหงหนงกอน พงขนเขยงรองเทาเตยงออกไปวางไวทควรแหงหนง พงขนฟกและหมอนออกไปวางไวทควรแหงหนง พงขนผานสทนะและผาปนอนออกไปวางไวทควรแหงหนง เตยง ตง อนภกษพงยกต า ๆ ท าใหเรยบรอย อยาใหครดส กระทบบานและกรอบประต ขนไปวางไวทควรแหงหนง กระโถนพงขนออกไปวางไวทควรแหงหนง พนกองพงขนออกไปวางไวทควรแหงหนงถาในวหารมหยากเยอ พงกวาดแตเพดานลงมากอน พงเชดกรอบหนาตาง ประตและมมหอง ถาฝาทาน ามนขนรา พงเอาผาชบน าบดแลวเชด ถาพนทาสด าขนรา พงเอาผาชบน าบดแลวเชด ถาพนไมไดทา พงเอาน าพรมแลวกวาด ดวยคดวาอยาใหฝ นกลบวหาร พงเกบกวาดหยากเยอไปทงเสย ณ ทควรแหงหนง เครองลาดพน พงผงแดดช าระเคาะปด แลวขนกลบไปปไวตามเดม เขยงรองเทาเตยง พงผงแดด ขด เชดแลวขนกลบตงไวตามเดม เตยง ตง พงผงแดด ขดสเคาะ ยกต า ๆ ท าใหด อยาใหครดส กระทบบานและกรอบประต

๔

ขนกลบตงไวตามเดม ฟกและหมอนตากแหงแลว สลดปด ใหสะอาด ขนกลบวางไวตามเดม ผาปนงและผาปนอนตากแหงแลว สลดใหสะอาด ขนกลบปไวตามเดม กระโถน พนกอง ตากแลว พงเชด ขนกลบไปทงไวตามเดม พงเกบบาตร จวร เมอเกบบาตร พงเอามอขางหนง จบบาตร เอามอขางหนงลบคล าใตเตยงหรอใตตง แลวเกบบาตร แตอยาเกบบาตรบนพนทปราศจากเครองรอง เมอเกบจวร พงเอามอขางหนงถอจวรเอามอขางหนงลบราวจวรหรอสายระเดยง พงท าชายไวขางนอก ขนดไวขางในเกบจวร ถามลมเจอดวยผงคลพดมาทางทศตะวนออก พงปดหนาตางดานตะวนออก ถามลมเจอดวยผงคลพดมาทางทศตะวนตก พงปดหนาตางดานตะวนตก ถามลมเจอดวยผงคลพดมาทางทศเหนอ พงปดหนาตางดานเหนอถามลมเจอดวยผงคลพดมาทางทศใต พงปดหนาตางดานใต ถาฤดหนาวกลางวนพงเปดหนาตาง กลางคนพงปด ถาฤดรอน กลางวนพงปดหนาตางกลางคนพงเปด ถาบรเวณ ซมน า โรงฉน โรงไฟ วจจกฎรก พงปดกวาด เสย ถาน าฉน น าใชไมม พงจดตงไว ถาน าในหมอช าระไมม พงตกน ามาไวในหมอ ในตมน าส าหรบช าระ. ดกอนภกษทงหลาย นแล เปนวตรของภกษอาคนตกะทงหลายซงภกษอาคนตกะทงหลายพงประพฤตเรยบรอย. อรรถกถาท อธบาย [ อาคนตกวตร ] พระผมพระภาคเจาทรงแสดงทใกลอปจารสมา ดวยพระพทธพจนนวา บดน เราจกเขาสอาราม; เพราะฉะนน ภกษถงอปจารสมาแลว พงท าคารวกจทงปวง มถอดรองเทาเปนตน. บททวา คเหตวา ไดแก ใชไมเทาคอนรองเทาไป. ในบททวา ปฏกกมนต ไดแก ประชมกน. หลายบททวา อปาหนปญฉนโจฬน ปจฉตวา อปาหนา ปญฉตพพา มความวา พงถามภกษทงหลายผเจาถนวา ผาเชดรองเทาอยทไหน?. บทวา วสชเชตพพ คอ พงผงไว. ขอวา โคจโร ปจฉตพโพ มความวา พงถามถงทเทยว เพอภกษาอยางนวา โคจรคามอยใกลหรอไกล. ภกษพงเทยวบณฑบาตแตเชาหรอสาย ? ดงน . บานของพวกมจฉาทฏฐกด บานทมภกษาเขาจ ากดไวกด ชอวา อโคจร. ภกษาในบานใด เขาถวายแกภกษรปเดยวหรอ ๒ รป บานแมนน กควรถาม. หลายบทวา ปานย ปจฉตพพ, ปรโภชนย ปจฉตพพ มความวา พงถามถงน าใชอยางนวา ภกษทงหลาย ยอมดมน าทควรดมแหงสระน ทงท าการใชสอย มอาบ เปนตนดวยหรอ ? สตวรายหรอเหลาอมนษย ยอมมในสถานบางต าบล, เพราะฉะนน จงควรถามวา ควรเขาไปเวลา (เทา) ไร ? ควรออกมาเวลา (เทา) ไร ? สองบทวา พห เตน มความวา เหนทางของงหรอของอมนษยก าลงออกไป พงยนดอยขางนอก. หลายบทวา สเจ อสสหต โสเธตพโพ มความวา ถาวาตนสามารถ, พงช าระส านกทงหมดใหสะอาด, เมอไมสามารถ พงจดแจงโอกาสเปนทอยของตน. กแลในธรรมเนยมแหงการช าระส านกใหสะอาด ทพระผมพระภาคเจาทรงแสดงแลว ส าหรบภกษผสามารถช าระส านกทงหมดใหสะอาด พงทราบวนจฉย ตามนยทกลาวแลวในมหาขนธกะนนแล. จบ อรรถกถาท อธบาย [ อาคนตกวตร ]

อาวาสกวตร (หนาทของ ส าหรบผทอยประจ าวด ประจ าท ประจ าถน เจาถน ) [๔๑๖] สมยนน ภกษเจาถนเหนพระอาคนตกะแลว ไมปอาสนะไมตงน าลางเทา ไมตงตงรองเทา ไมตงกระเบองเชดเทาไว ไมลกรบบาตร จวร ไมถามดวยน าฉน ไมถามดวยน าใช ไมไหวพระอาคนตกะแมผแกกวาไมจดเสนาสนะให บรรดาภกษทเปนผมกนอย สนโดษ มความละอาย ( ตอบาป แตวา จะไมละอายทจะท าความด ) มความรงเกยจ ภกษผใครตอสกขาบท ( ตงใจจะรกษาศล ทจะเคารพศล กระท าตามศล ปฏบตตามสกขาบท (ศล) ตามศล )

๕

ตางกเพงโทษ ตเตยน โพนทะนาวา ไฉน ภกษเจาถน เหนพระอาคนตกะแลว จงไมปอาสนะไมตงน าลางเทา ไมตงตงรองเทา ไมตงกระเบองเชดเทา ไมลกรบบาตร รบจวร ไมถามดวยน าฉน ไมถามดวยน าใช ไมไหวพระอาคนตกะผแกกวา ไมจดเสนาสนะให จงกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา. พระผมพระภาคเจา ... ทรงสอบถามวา ดกอนภกษทงหลาย ขาววา. ( ตามทวาแลว ขางบน ) . .จรงหรอ ?. ภกษเหลานนกราบทลวา จรง พระพทธเจาขา. พระผมพระภาคเจาทรงตเตยน ดกอนภกษทงหลาย การกระท าของพวกภกษโมฆบรษเหลานนนน ไมเหมาะ ไมสม ไมควร ไมใชกจของสมณะ ใชไมได ไมควรท า ไฉน ภกษนน จงไมท าตาม อาวาสวตร เลา โดยทแทการกระท าของภกษโมฆบรษเหลานน นน เปนไปเพอความไมเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส และเพอความเปนอยางอนของชนบางพวกทเลอมใสแลว พระผมพระภาคเจาทรงตเตยนภกษเหลานนโดยอเนกปรยาย ดงน แลว ตรสโทษแหงความเปนคนเลยงยาก ความเปนคนบ ารงยาก ความเปนคนมกมาก ความเปนคนไมสนโดษ ความคลกคล ความเกยจคราน ตรสคณแหงความเปนคนเลยงงาย ความเปนคนบ ารงงายความมกนอย ความสนโดษ ความขดเกลา ความก าจด อาการทนาเลอมใส การไมสะสม การปรารภความเพยร โดยอเนกปรยายทรงกระท าธรรมกถาทสมควรแกเรองนน ทเหมาะสมแกเรองนน แกภกษทงหลาย แลวรบสงกะภกษทงหลายวา ดกอนภกษทงหลาย เพราะเหตนนแล เราจกบญญตสกขาบทแกภกษทงหลาย อาศยอ านาจประโยชน ๑๐ ประการ คอ เพอความรบวาดแหงสงฆ ๑ เพอความส าราญแหงสงฆ ๑ เพอขมบคคลผเกอยาก ๑ เพออยส าราญแหงภกษผมศลเปนทรก ๑ เพอปองกนอาสวะอนจะบงเกดในปจจบน ๑ เพอก าจดอาสวะอนจกบงเกดในอนาคต ๑ เพอความเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส ๑ เพอความเลอมใสยงของชมชนทเลอมใสแลว ๑ เพอความตงมนแหงพระสทธรรม ๑ เพอถอตามพระวนย ๑ ครนแลวทรงท าธรรมกถารบสงกะภกษทงหลายวา ดกอนภกษทงหลาย เพราะเหตนนแล เราจกบญญตวตร แกภกษเจาถนทงหลาย โดยประการทภกษเจาถนทงหลายจะพงประพฤต [๔๑๗] ดกอนภกษทงหลาย ภกษเจาถนเหนภกษอาคนตกะผแกกวาแลวพงปอาสนะ พงตงน าลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทา พงลกรบบาตร จวร พงถามดวยน าฉน พงถามดวยน าใช ถาอตสาหะ พงเชดรองเทาเมอจะเชดรองเทา พงใชผาแหงเชดกอนใชผาเปยกเชดทหลง พงซกผาเชดรองเทาบดแลวผงไว ณ ทควรแหงหนง พงอภวาทภกษอาคนตกะผแกกวาพงจดเสนาสนะถวายวา เสนาสนะนนถงแกทาน พงบอกเสนาสนะทมภกษอยหรอไมมภกษอย พงบอกโคจรคาม พงบอกอโคจรคาม พงบอกสกลทเปนเสกขสมมต พงบอกทถายอจจาระ พงบอกทถายปสสาวะ พงบอกน าฉนพงบอกน าใช พงบอกไมเทา พงบอกกตกาสงฆทตงใจวา เวลานควรเขา เวลานควรออก ถาภกษอาคนตกะออนพรรษากวา พงนงบอกวา ทานจงวางบาตรทนน จงวางจวรทนน จงนงอาสนะน พงบอกน าฉน พงบอกน าใช พงบอกผาเชดรองเทา พงแนะน าภกษอาคนตกะใหอภวาท พงบอกเสนาสนะวาเสนาสนะนนถงแกทาน พงบอกเสนาสนะทมภกษอย หรอไมมภกษอย พงบอกโคจรคาม พงบอกอโคจรคาม พงบอกสกลทเปนเสกขสมมต พงบอกทถายอจจาระ พงบอกทถายปสสาวะ พงบอกน าฉน พงบอกน าใช พงบอกไมเทา พงบอกกตกาสงฆทตงไววา เวลานควรเขา เวลานควรออก ดกอนภกษทงหลาย นแล เปนวตรของภกษเจาถนทงหลายซงภกษเจาถนทงหลายพงพระพฤตเรยบรอย. อรรถกถาท อธบาย [อาวาสกวตร] วนจฉยในอาวาสกวตร พงทราบดงน:-

๖

เมออาคนตกะผแกกวามา พงงดจวรกรรมหรอน วกรรมเสย ท ากจทงปวง มอาทอยางนวา พงแตงตงอาสนะ ดงน ก าลงกวาดลานเจดย พงเกบไมกวาดเสย เรมท าวตรแกเธอ. หากวา อาคนตกะเปนผฉลาด. เธอจกกลาววา จงกวาดลานเจดยเสยกอนเถด ผมอาย ( อาวโส ). อนง ก าลงท ายาเพอคนไขอย ถาวา คนไขไมทรนทรายนก, พงงดท าไว ท าวตรเสยกอน, แตส าหรบ ไขหนก ตองท ายากอน ถาอาคนตกะเปนผฉลาด, เธอจกกลาววา จงท ายาเสยกอน. เมอถามถงน าฉน ถาวา อาคนตกะดมน าทน ามาแลวครงเดยวหมด, พงถามทานวา ผมจกตองน ามาอกไหม ? อนง พงพดทานดวยพด. เมอพด พงพดทหลงเทาครงหนงกลางตวครงหนง ศรษะครงหนง. เธออนทานกลาววา พอหยดเถดพงพดใหออนลง.เธออนทานกลาววา พอละ พงพดใหออนลงกวานน. ทานกลาวถงครงท ๓ พงวางพดเสย. พงลางเทาของทาน. ครนลางแลว ถาน ามนของตนม, พงทาดวยน ามน. ถาไมม, พงทาดวยน ามนของทาน. สวนการเชดรองเทา พงท าตามความชอบใจของตน. ดวยเหตนนแล พระผมพระภาคเจาจงตรสวา สเจอสสหต. เพราะเหตนน จงไมเปนอาบต แมแกภกษผไมเชดรองเทา.เธออนทานถามวา เสนาสนะถงแกเราทไหน ? พงจดแจง เสนาสนะ อธบายวา พงบอกอยางนวา เสนาสนะทถงแกทาน ดงน. แลสมควรแท ทจะตบเสยกอน (ไลฝ น ไล คะขาย แมงปอง จงจก มด แมลง สงของ ตาง ๆ ) จงปลาด. วนจฉยในวตรของอาคนตกะผนวกะ พงทราบดงน:- ขอวา ปานย อาจกขตพพ มความวา ภกษผเจาถน พงบอกวา ทานจงถอเอาน านนดม ดงน. แมในน าใช กมนยนเหมอนกน. ค าทเหลอเหมอนค ากอนนนแล. จรงอย ภกษเจาถนจะไมท าวตรแกอาคนตกะ ผมาถงส านกของตนแมในอาวาสใหญ ยอมไมได. จบ อรรถกถาท อธบาย

คมกวตร ( หนาทของ ส าหรบผทเตรยมจะไป จะออกเดนทางไปจากทอยเดม ) [๔๑๘] สมยนน ภกษผเตรยมจะไปไมเกบเครองไม เครองดนเปดประตหนาตางทงไว ไมมอบหมายเสนาสนะ แลวหลกไป เครองไม เครองดน เสยหาย เสนาสนะไมมใครรกษา บรรดาภกษทเปนผมกนอย...ตางกเพงโทษ ตเตยน โพนทะนาวา ไฉนภกษผเตรยมจะไป จงไมเกบเครองไม เครองดน เปดประตหนาตางทงไว ไมมอบหมายเสนาสนะ แลวหลกไป เครองไม เครองดนเสยหาย เสนาสนะไมมใครรกษา จงกราบทล เรองนน แดพระผมพระภาคเจา.

พระผมพระภาคเจาทรงสอบถามวา ดกอนภกษทงหลาย ขาววา. . .จรงหรอ?. ภกษทงหลายกราบทลวา จรงพระพทธเจาขา. พระผมพระภาคเจาทรงตเตยน ดกอนภกษทงหลาย การกระท าของพวกภกษโมฆบรษเหลานนนน ( ตามทวามาแลวขางบน) ไมเหมาะ ไมสม ไมควร ไมใชกจของสมณะ ใชไมได ไมควรท า ไฉน ภกษนน จงไมท าตาม คมกวตร เลา โดยทแทการกระท าของภกษโมฆบรษเหลานน นน เปนไปเพอความไมเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส และเพอความเปนอยางอนของชนบางพวกทเลอมใสแลว พระผมพระภาคเจาทรงตเตยนภกษเหลานนโดยอเนกปรยาย ดงน แลว ตรสโทษแหงความเปนคนเลยงยาก ความเปนคนบ ารงยาก ความเปนคนมกมาก ความเปนคนไมสนโดษ ความคลกคล ความเกยจคราน ตรสคณแหงความเปนคนเลยงงาย ความเปนคนบ ารงงายความมกนอย ความสนโดษ ความขดเกลา ความก าจด อาการทนาเลอมใส การไมสะสม การปรารภความเพยรโดยอเนกปรยายทรงกระท าธรรมกถาทสมควรแกเรองนน ทเหมาะสมแกเรองนน แกภกษทงหลาย แลวรบสงกะภกษทงหลายวา ดกอนภกษทงหลาย เพราะเหตนนแล เราจกบญญตสกขาบทแกภกษทงหลาย อาศยอ านาจประโยชน ๑๐ ประการ

๗

คอ เพอความรบวาดแหงสงฆ ๑ เพอความส าราญแหงสงฆ ๑ เพอขมบคคลผเกอยาก ๑ เพออยส าราญแหงภกษผมศลเปนทรก ๑ เพอปองกนอาสวะอนจะบงเกดในปจจบน ๑ เพอก าจดอาสวะอนจกบงเกดในอนาคต ๑ เพอความเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส ๑ เพอความเลอมใสยงของชมชนทเลอมใสแลว ๑ เพอความตงมนแหงพระสทธรรม ๑ เพอถอตามพระวนย ๑ ครนแลวทรงท าธรรมกถารบสงกะภกษทงหลายวา ดกอนภกษทงหลาย เพราะเหตนนแล เราจกบญญตวตรแกภกษผเตรยมจะไป โดยประการทภกษเตรยมจะไปพงประพฤตเรยบรอย. [๔๑๙] ดกอนภกษทงหลาย ภกษผเตรยมจะไปพงเกบเครองไมเครองดน ปดประตหนาตาง มอบหมายเสนาสนะ ถาภกษไมม พงมอบหมายสามเณร ถาสามเณรไมม พงมอบหมายคนวด ถาคนวดไมม พงมอบหมายอบาสก ถาไมมภกษสามเณร คนวดหรออบาสก พงยกเตยงขน วางไวบนศลา ๔ แผน แลวพงยกเตยงซอนเตยง ยกตงซอนตง แลวกองเครองเสนาสนะไวขางบน เกบเครองไม เครองดน ปดประตหนาตาง แลวจงหลกไป ถา วหารฝนรว ถาอตสาหะอยพงมง หรอพงท าความขวนขวายวา จะมงวหารไดอยางไร ถาไดตามความขวนขวายอยางน นนเปนความด ถาไมได ทใดฝนไมรว พงยกเตยงขนวางบนศลา ๔ แผน ในทนน แลวพงยกเตยงซอนเตยงยกตงซอนตง แลวกองเครองเสนาสนะไวขางบน เกบเครองไม เครองดน ปดประตหนาตางแลวจงหลกไป ถาวหารฝนรวทกแหง ถาอตสาหะอย พงขนเครองเสนาสนะเขาบาน หรอพงท าความขวนขวายวา จะขนเครองเสนาสนะเขาบานอยางไร ถาไดตามความขวนขวายอยางน นนเปนความด ถาไมไดพงยกเตยงขนวางบนกอนศลา ๔ แผนในทแจง แลวพงยกเตยงซอนเตยง ยกตงซอนตง กองเครองเสนาสนะไวขางบน เกบเครองไม เครองดน แลวคลมดวยหญาหรอใบไม แลวจงหลกไปดวยคดวา อยางไรเสย สวนของเตยงตงคงเหลออยบาง. ดกอนภกษทงหลาย นแล เปนวตรของภกษผเตรยมจะไป ซงภกษ ผเตรยมจะไปพงพระพฤตเรยบรอย. อรรถกถาท อธบาย [ คมกวตร] วนจฉยในคมกวตร พงทราบดงน:- บทวา ทารภณฑ ไดแก เตยงและตงเปนตน ทกลาวแลวในเสนาสนกขนธกะ. แมภณฑะดน กไดแกภาชนะส าหรบยอมเปนตน ภณฑะทงปวงมประเภทดงกลาวแลวในเสนาสนกขนธกะนนแล. ภณฑะทงปวงนน อนภกษผเตรยมจะไป พงเกบไวทโรงไฟหรอในทอนซงคมไดแลวจงไป. จะเกบไวในเงอมทฝนไมรวกควร. วนจฉยในค าวา เสนาสน อาปจฉตพพ น พงทราบดงน:- เสนาสนะใด สรางไวบนศลาดาดหรอบนเสาศลา, ปลวกทงหลายขนไมไดในเสนาสนะใด, ไมเปนอาบต แมแกภกษผไมบอกมอบเสนาสนะนน. ค าวา จตส ปาสาณเกส เปนอาท พระผมพระภาคเจาตรสเพอแสดงอาการทจะพงกระท า ในเสนาสนะมบรรณศาลาเปนตน อนเปนสถานทเกดแหงปลวกทงหลาย. ขอนวา บางท แมสวนทงหลาย จะพงเหลออยบาง ดงน เปนอานสงสในเสนาสนะทตงไวกลางแจง. สวนในเรอนทฝนรวได เมอหญาและกอนดนตกลงขางบน (แหงเตยงและตง) แมสวนทงหลายแหงเตยงและตง ยอมฉบหายไป จบ อรรถกถาท อธบาย [ คมกวตร]

ภตตานโมทนา วตร ( วธการใหพร อนโมทนา แนะน าธรรม ใหก าลงใจ ขอบคณโยม ) [๔๒๐] สมยนน ภกษทงหลายไมอนโมทนาในโรงฉน คนทงหลายจงเพงโทษ ตเตยน โพนทะนาวา ไฉนพระสมณะเชอสายพระศากยบตรจงไดไมอนโมทนาในโรงฉน ภกษทงหลาย ฯลฯ ไดยนคนพวกนนเพงโทษ ตเตยน

๘

โพนทะนาอย จงกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา ล าดบนน พระผมพระภาคเจาทรงท าธรรมกถา ในเพราะเหตเปนเคามลนน ในเพราะเหตแรกเกดนน แลวรบสงกะภกษทงหลายวา ดกอน ภกษทงหลาย เราอนญาตใหอนโมทนาในโรงฉน. [๔๒๑] ครงนน ภกษทงหลายคดวา ใครหนอพงอนโมทนาในโรงฉน แลวจงกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา. ล าดบนน พระผมพระภาคเจาทรงท าธรรมกถา ในเพราะเหตเปนเคามลนน ในเพราะเหตแรกเกดนน แลวรบสงกะภกษทงหลายวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษผเถระอนโมทนาโนโรงฉน. [๔๒๒] สมยนน ประชาชนหมหนงถวายภตรแกพระสงฆ ทานพระสารบตรเปนสงฆเถระ ภกษทงหลายคดวา พระผมพระภาคเจาทรงอนญาต ใหภกษผเถระอนโมทนาในโรงฉน จงเหลอทานพระสารบตรไวรปเดยว แลวพากนกลบไป. ล าดบนน ทานพระสารบตรแสดงความยนดกะคนเหลานน แลวไดไปทหลงรปเดยว. พระผมพระภาคเจาไดทอดพระเนตรเหนทานพระสารบตรเดนมาแตไกลรปเดยว จงรบสงถามวา ดกอนสารบตร ภตรมมากมายกระมง? ( มาชา เพราะจะตองรบอาหารมาก ๆ ). ทานพระสารบตรทลวา พระพทธเจาขา ภตรมมากมาย แตภกษทงหลายละขาพระพทธเจาไวผเดยว แลวพากนกลบไป. ล าดบนน พระผมพระภาคเจาทรงท าธรรมกถา ในเพราะเหตเปนเคามลนน ในเพราะเหตแรกเกดนน แลวรบสงกะภกษทงหลายวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหภกษเถรานเถระ ๔ - ๕ รป รออยในโรงฉน. [๘๒๓] สมยตอมา พระเถระรปหนงปวดอจจาระรออยในโรงฉนเธอกลนอจจาระอยจนสลบลมลง ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา ๆ รบสงวา ดกอนภกษทงหลาย เมอมกรณยกจ เราอนญาตใหบอกลาภกษผนงอยในล าดบ แลวไปได. อรรถกถาท อธบาย [ เรองอนโมทนา ] วนจฉยในเรองอนโมทนา พงทราบดงน :- ในสองบทวา อทธ อโหส มความวา ภตไดเปนของถงพรอมแลว. ขอวา จตห ปญจห มความวา เมอพระสงฆเถระนงแลวเพอตองการจะอนโมทนา ภกษ ๔ รปพงนงตามล าดบขางทาย. เมอพระอนเถระนงแลว พระมหาเถระพงนง และภกษ ๓ รปพงนงขางทาย. เมอภกษรปท ๕ นงแลว ภกษ ๔ รปพงนงขางบน. เมอภกษหนมขางทาย อนพระสงฆเถระแมเชญแลว ภกษ ๔ รป พงนงตงแตพระสงฆเถระลงมาทเดยว. กถาวา ภกษผอนโมทนากลาววา ไปเถด ทานผเจรญ ไมมกจทจะตองคอย ดงน ควรไป. เมอพระมหาเถระกลาววา ผมอาย พวกเราจะไปละเธอกลาววา นมนตไปเถด, แมอยางน กควรไป. พระมหาเถระแมท าความผกใจวา พวกเราจกคอยอยนอกบานดงน ไปถงนอกบานแลว แมจะสงนสตของตนวา เธอทงหลายจงคอยความมาของภกษนน ดงน แลวไปเสย ควรเหมอนกน. แตถาชาวบานใหภกษรปหนง ซงตนพอใจ ท าการอนโมทนา หาเปนอาบตแกภกษนน ผอนโมทนาอยไม, ไมเปนภาระแกพระมหาเถระ. จรงอย เพราะในอปนสนนกถา ตองเรยนพระเถระกอนในเมอชนทงหลายใหกลาว. สวนภกษทพระมหาเถระเชญเพออนโมทนาแทน ภกษทงหลายตองคอย. นเปนลกษณะในเรองอนโมทนาน. บทวา วจจโต มความวา พระเถระเกดปวดอจจาระ, อธบายวาผอนอจจาระบบคนแลว ( สดวสย ทนไมไหว ) . จบอรรถกถาท อธบาย [ เรองอนโมทนา ]

๙

ภตตคควตร ( วธปฏบตตว ในโรงฉน ทงในบาน และในวด กพอจะอนโลมกนได ) [๔๒๔] สมยนน พระฉพพคคยนงหมไมเรยบรอย ไมมมรรยาทไปสโรงฉน เดนแซงไปขางหนาพระเถระทงหลายบาง นงเบยดเสยดพระเถระบาง เกยดกนพวกภกษใหมดวยอาสนะบาง นงทบสงฆาฏในละแวกบานบาง บรรดาภกษผทเปนผมกนอย สนโดษ มความละอาย ( ตอบาป แตวา จะไมละอายทจะท าความด เชนการรกษาศล ฝกสมาธ ปญญา ถอธดงค ขยน อดทน ประหยด ส ารวม ฯลฯ ) มความรงเกยจ ภกษผใครตอสกขาบท ( ตงใจจะรกษา ทจะเคาระ กระท าตาม ปฏบตตามสกขาบท ศล ) ตางกเพงโทษ ตเตยน โพนทะนาวา ไฉนพระฉพพคคยจงไดนงหมไมเรยบรอย ไมมมรรยาทไปสโรงฉน เดนแซงไปขางหนาพระเถระทงหลายบาง นงเบยดเสยดพระเถระบาง เกยดกนพวกภกษใหมดวยอาสนะบาง นงทบสงฆาฏในละแวกบานบาง จงกราบทลเรอง นนแดพระผมพระภาคเจา. พระผมพระภาคเจา . . .ทรงสอบถามวา ดกอนภกษทงหลาย ขาววาภกษฉพพคคยนงหมไมเรยบรอย ไมมมรรยาทไปสโรงฉน เดนแซงไปขางหนาพระเถระทงหลายบาง นงเบยดเสยดพระเถระบาง เกยดกนพวกภกษใหมดวยอาสนะบาง นงทบสงฆาฏในละแวกบานบาง จรงหรอ?. ภกษทงหลายกราบทลวา จรง พระพทธเจาขา. พระผมพระภาคพทธเจาทรงตเตยนวา ดกอนภกษทงหลาย การกระท าของพวกภกษโมฆบรษเหลานนนน ( ตามทวาแลว ขางบน ) ไมเหมาะ ไมสม ไมควร ไมใชกจของสมณะ ใชไมได ไมควรท า ไฉน ภกษนน จงไมท าตาม ภตตคควตร เลา การกระท าของพวกภกษโมฆบรษเหลานนนน ไมเหมาะ ไมสม ไมควรไมใชกจของสมณะ ใชไมได ไมควรท า ไฉน ภกษโมฆบรษ จงกระท าอยางนน การกระท าของภกษโมฆบรษเหลานนนน ไมเปนไปเพอความเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส หรอเพอความเลอมใสยงของชมชนทเลอมใสแลว โดยทแทการกระท าของภกษโมฆบรษเหลานน นน เปนไปเพอความไมเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส และเพอความเปนอยางอนของชนบางพวกทเลอมใสแลว พระผมพระภาคเจาทรงตเตยนภกษเหลานนโดยอเนกปรยาย ดงน แลว ตรสโทษแหงความเปนคนเลยงยาก ความเปนคนบ ารงยาก ความเปนคนมกมาก ความเปนคนไมสนโดษ ความคลกคล ความเกยจคราน ตรสคณแหงความเปนคนเลยงงาย ความเปนคนบ ารงงายความมกนอย ความสนโดษ ความขดเกลา ความก าจด อาการทนาเลอมใส การไมสะสม การปรารภความเพยร โดยอเนกปรยายทรงกระท าธรรมกถาทสมควรแกเรองนน ทเหมาะสมแกเรองนน แกภกษทงหลาย แลวรบสงกะภกษทงหลายวา ดกอนภกษทงหลาย เพราะเหตนนแล เราจกบญญตสกขาบทแกภกษทงหลาย อาศยอ านาจประโยชน ๑๐ ประการ คอ เพอความรบวาดแหงสงฆ ๑ เพอความส าราญแหงสงฆ ๑ เพอขมบคคลผเกอยาก ๑ เพออยส าราญแหงภกษผมศลเปนทรก ๑ เพอปองกนอาสวะอนจะบงเกดในปจจบน ๑ เพอก าจดอาสวะอนจกบงเกดในอนาคต ๑ เพอความเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส ๑ เพอความเลอมใสยงของชมชนทเลอมใสแลว ๑ เพอความตงมนแหงพระสทธรรม ๑ เพอถอตามพระวนย ๑ ครนแลวทรงท าธรรมกถารบสงกะภกษทงหลายวา ดกอนภกษทงหลาย เพราะเหตนนแล เราจกบญญตวตรในโรงฉนแกภกษทงหลาย โดยประการทภกษทงหลาย พงประพฤตเรยบรอยในโรงฉน. [๔๒๕] ถาภตตเทสกบอกภตกาลในอาราม ภกษเมอปกปดมณฑล ๓ พงนงใหเปนปรมณฑล คาดประคดเอว หมผาซอน ๒ ชนกลดลกดม ลางบาตรแลวถอเขาบานโดยเรยบรอย ไมตองรบรอน ไมพงเดนแซงไปขางหนาพระ-เถระทงหลาย พงปกปดกายดวยดไปในละแวกบาน พงส ารวมดวยดไปในละแวกบาน พงมตาทอดลงไปในละแวกบาน

๑๐

อยาเวกผาไปในละแวกบาน อยาหวเลาะลนไปในละแวก บาน พงมเสยงนอยไปในละแวกบาน อยาโยกกายไป ในละแวกบาน อยาไกวแขนไปในละแวกบาน อยาโคลงศรษะไปในละแวกบานอยาค ากายไปในละแวกบาน อยาคลมศรษะไปในละแวกบาน อยาเดนกระโหยงไปในละแวกบาน พงปกปดกายดวยดนงในละแวกบาน พงส ารวมดวยดนงในละแวกบาน พงมตาทอดลงนงในละแวกบาน อยาเวกผานงในละแวกบานอยาหวเราะลนนงในละแวกบาน พงมเสยงนอยนงในละแวกบาน อยาโยกกายนงในละแวกบาน อยาไกวแขนนงในละแวกบาน อยาโคลงศรษะนงในละแวก บาน อยาค ากายนงในละแวกบาน อยาคลมศรษะนง ในละแวกบาน อยานงรดเขาในละแวกบาน อยานงเบยดเสยดพระเถระ อยาเกยดกนภกษใหมดวยอาสนะ อยานงทบสงฆาฏในละแวกบาน เมอเขาถวายน า พงใชมอทงสองประคองบาตรรบน า พงลางบาตรถอต า ๆ ใหด อยาใหครดส ถากระโถนมพงคอย ๆ เทน าลงในกระโถน ดวยคดวา กระโถนอยาเลอะเทอะดวยน า ภกษใกลเคยงอยาถกน ากระเซน ผาสงฆาฏอยาถกน ากระเซน ถากระโถนไมมพงคอย ๆ เทน าลงทพนดน. ดวยคดวา ภกษใกลเคยงอยาถกน ากระเซน ผาสงฆาฏอยาถกน ากระเซน เมอเขาถวายขาวสก พงใชมอทงสองประคองบาตรรบขาวสก พงเวนเนอทไวส าหรบแกง ถามเนยใส น ามน หรอแกงออมพระเถระควรบอกวา จงจดถวายภกษทงหลายเทา ๆ กนทกรป พงรบบณฑบาต โดยเคารพ พงมความส าคญในบาตรรบบณฑบาต พงรบบณฑบาตพอสมกบแกง พงรบบณฑบาตพอเสมอขอบปากบาตร พระเถระไมพงฉนกอนจนกวาขาวสกจะทวถงภกษทกรป พงฉนบณฑบาตโดยเคารพ พงมความส าคญในบาตรฉนบณฑบาต พงฉนบณฑบาตตามล าดบ พงฉนบณฑบาตพอสมกบแกง ไมพงฉนบณฑบาตขยมแตยอดลงไป ไมพงกลบแกง หรอกบขาวดวยขาวสก เพราะอยากไดมาก ไมอาพาธ ไมพงขอแกง หรอขาวสกเพอประโยชนแกตนมาฉน ไมพงแลดบาตรของภกษเหลาอนดวยหมายจะยกโทษ ไมพงท าค าขาวใหใหญนก พงท าค าขาวใหกลมกลอม เมอค าขาวยงไมถงปากไมพงอาปาก ก าลงฉนไมพงสอดมอทงหมดเขาในปาก ปากยงมค าขาวไมพงพดไมพงฉนเดาะค าขาว ไมพงฉนกดค าขาว ไมพงฉนท ากระพงแกมใหตย ไมพงฉนสลดมอ ไมพงฉนท าเมลดขาวตก ไมพงฉนแลบลน ไมพงฉนท าเสยงดงจบ ๆ ไมพงฉนท าเสยงซด ๆ ไมพงฉนเลยมอ ไมพงฉนขอดบาตร ไม พงฉนเลยรมฝปาก ไมพงรบโอน าดวยมอเปอนอามส พระเถระไมพงรบน ากอนจนกวาภกษทงหมดฉนเสรจ เมอเขาถวายน า พงใชมอทงสองประคองบาตรรบน า พงคอย ๆ ลางบาตร ถอต า ๆ ใหด อยาใหครดส ถากระโถนมพงคอย ๆ เทน าลงในกระโถน ดวยคดวา กระโถนอยาเลอะเทอะดวยน า ภกษใกลเคยงอยาถกน ากระเซน ผสงฆาฏอยาถกน ากระเซน ถากระโถนไมมพงคอย ๆ เทน าลงบนพนดน ดวยคดวา ภกษใกลเคยงอยาถกน ากระเซน ผาสงฆาฏอยาถกน ากระเซน ไมพงเทน าลางบาตรมเมลดขาวในละแวกบาน เมอกลบ ภกษใหมพงกลบกอน พระเถระพงกลบทหลง พงปกปดกายดวยดไปในละแวกบาน พงส ารวมดวยดไปในละแวกบาน พงมตาทอดลงไปในละแวกบาน ไมพงเวกผาไปในละแวกบาน ไมพงหวเราะลนไปในละแวกบานพงมเสยงนอยไปในละแวกบาน ไมพงโยกกายไปในละแวกบาน ไมพงไกวแขนไปในละแวกบาน ไมพงโคลงศรษะไปในละแวกบาน ไมพงค ากายไปในละแวกบาน ไมพงคลมศรษะไปในละแวกบาน ไมพงเดนกระโหยงไปในละแวกบาน. ดกอน ภกษทงหลาย นแล วตรในโรงฉนของภกษทงหลาย ซงภกษทงหลายพงประพฤตเรยบรอยในโรงฉน. ปฐมภาณวาร จบ อรรถกถาทอธบาย [ ภตตคควตร ] วนจฉยในภตตคควตร พงทราบดงน:- ในอรรถกถาทงหลายกลาววา จะเปนในละแวกบานหรอในวดกตาม การทภกษผจะไปสทเลยงของชนทงหลาย หมจวรคาดประคดนนแล สมควร. หลายบทวา น เถเร ภกข อนปขชช มความวา ไมพงนงเบยดภกษผเปนเถระนก หากวา อาสนะเสมอกบอาสนะทพระมหาเถระนง, เมออาสนะมมาก พงนงเวนไว ๑ หรอ ๒ อาสนะ ไมพงนงบนอาสนะทเขานบจ านวน

๑๑

ภกษแตงตงไว, พระมหาเถระสงวา จงนงเถด พงนง. ถาพระมหาเถระไมสง, พงเรยนวา อาสนะนสงขอรบ เมอทานบอกวา จงนงเถด ( ภกษใหม) พงนง, กถาวา เมอภกษใหม แมเรยนแลวอยางนน พระมหาเถระไมอนญาต, ไมเปนอาบตแกเธอผนง. เปนอาบตแกพระมหาเถระเทานน. จรงอย ภกษใหมไมเรยนกอน นงบนอาสนะเหนปานนน ยอมตองอาบตเหมอนพระเถระอนภกษใหมเรยนแลวไมอนญาตฉะนน. หลายบทวา น สงฆาฏ โอตถรตวา มความวา ไมพงปสงฆาฏแลวนงทบ. ค าวา อโภห หตเถห คอ พระผมพระภาคเจาตรสหมายเอา น าส าหรบลางบาตร สวนน าทกษโณทก พงวางบาตรบนเชงขางหนาแลวจงรบ. บทวา สาธก ไดแก ไมท าใหมเสยงน า. สองบทวา สปสส โอถาโส มความวา โอกาสแหงแกงจะมอยางใด พงรบขาวสกพอประมาณอยางนน. ค าวา ทานจงไดทวถงเทา ๆ กน น อนพระเถระพงกลาวในเนยใสเปนอาทอยางเดยวหามได, แมในขาวสก กพงกลาว. กบรรดาเภสชมเนยใสเปนตน สงใดมนอย, สงนนสมควรแกภกษรปเดยว หรอ ๒ รป, เมอพระเถระกลาววา ทานจงใหทวถงเทา ๆ กนแกภกษทงปวง ความล าบากยอมมแกพวกชาวบาน เพราะฉะนน ของเชนนน พงรบครงเดยวหรอ ๒ ครงแลว ทเหลอไมควรรบ. ค าวา น ตาว เถเรน ภญชตพพ น พระผมพระภาคเจาตรสหมายเอาโรงเลยงทมภกษอนทายกจ ากดบรเวณไว ( และ ) โรงเลยงทชนทงหลายเปนผประสงคจะใหอาหารถงแกภกษทวกนแลวไหว. สวนโรงเลยงใด เปนโรงใหญ, คอ ในโรงเลยงใด ภกษทงหลายฉนอยในประเทศ หรหอบรเวณทหนง, ทายกถวายน าในประเทศหนง, ในโรงเลยงนน พงฉนตามสบาย. ค าวา น ตาว เถเรน อทก น พระผมพระภาคเจาตรสหมายเอาน าลางมอ, ฝายภกษมความระหายในระหวาง หรอผมอามสตดคอ พงดมน า ไมพงลางมอ. ถาวาชนทงหลายกลาววา นมนตลางบาตรและมอเถดทานผเจรญ หรอภกษทงหลายกลาววาทานจงรบน าเถด, พระเถระควรลางมอ. ดวยค าวา นวตตนเตน เปนตน พระผมพระภาคเจาทรงแสดงวาสงฆเมอจะลกขนกลบจากโรงเลยง พงกลบอยางน. อยางไร ? พงเหนค าทงปวงวา นเวเกห เปนตน . จรงอย ในเรอนทงหลายทคบแคบ ไมมโอกาส หรอทาง บรเวณทพระเถระทงหลายจะออก; เพราะฉะนน พระผมพระภาคเจาจงตรสอยางนน. กนวกภกษ (พระทบวชใหม ทมพรรษาต าหวา ๕ ป ) ทงหลาย ผกลบอยอยางนน รออยทประตเรอน พงไปตามล าดบกนได ในเมอพระเถระทงหลายออกอย. แตถาวา พระมหาเถระทงหลาย เปนผนงอยไกล พวกนวกภกษนงอยภายในเรอน, พงออกตามแถวตงแตเถรอาสนลงมาทเดยว อยาใหกายกบกายเบยดกน เดนเปนแถวหาง ๆ ใหชน (ประชาชน) ทงหลายอาจไปในระวาง (แตละรป)ได. จบอรรถกถาทอธบาย [ ภตตคควตร ]

ปณฑจารกวตร ( วธการไปรบอาหารบณฑบาตจากชาวบาน ) จากพระวนยปฎก จลวรรค เลม ๗ ( บาล ๔๕ เลม) ภาค ๒

[๔๒๖] สมยนน ภกษผเทยวบณฑบาตเปนวตรนงหมไมเรยบรอยไมมมรรยาทเทยวบณฑบาต ไมก าหนดเขาไปสนเวศนบาง ไมก าหนดออกไปบาง รบรอนเขาไปบาง รบรอนออกไปบาง ยนไกลเกนไปบาง ยนใกล เกนไปบาง ยนนานเกนไปบาง กลบเรวเกนไปบาง ภกษผเทยวบณฑบาต เปนวตรรปหนง ไมก าหนดเขาไปสนเวศน เธอเขาใจวาประตเขาไปสหองนอยแหงหนง ในหองนอยนนมหญงเปลอยกายนอนหงายอย เธอไดเหนหญงนนแลว รวานไมใชประต นเปนหองนอย จงออกจากหองนอยนนไป สามของหญงนนไดเหนหญงนนเปลอยกายนอนหงายกส าคญวา ภกษนประทษรายภรรยาของเรา จงจบภกษนนทบต ในทนใด หญงนนตนขน เพราะเสยงนน จงถามสามวา นายทานทบตภกษนท าไม เขาตอบวา เพราะภกษนประทษรายเธอ นางตอบวา นาย ภกษนไมไดประทษรายฉนเลย ทานไมไดท าอะไรแลวใหปลอยภกษนน ภกษนนไปอารามบอกเรองนนแกภกษทงหลาย บรรดาภกษทเปนผมกนอย. . .

๑๒

ตางกเพงโทษ ตเตยน โพนทะนาวา ไฉนภกษผเทยว บณฑบาตเปนวตรจงนงหมไมเรยบรอย ไมมมรรยาทเทยวบณฑบาต ไมก าหนดเขาไปสนเวศนบาง ไมก าหนดออกไปบาง รบรอนเขาไปบาง รบรอนออกไปบาง ยนไกลเกนไปบาง ยนใกลเกนไปบาง ยนนานเกนไปบางกลบเรวเกนไปบาง จงกราบทลเรองนน แดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจา. .. ทรงสอบถามวา ดกอนภกษทงหลาย ขาววา. . . จรงหรอ? ภกษทงหลายกราบทลวา จรง พระพทธเจาขา พระผมพระภาคเจาทรงตเตยน ดกอนภกษทงหลาย การกระท าของพวกภกษโมฆบรษเหลานนนน ( ตามทวามาแลว ขางบน ) ไมเหมาะ ไมสม ไมควร ไมใชกจของสมณะ ใชไมได ไมควรท า ไฉน ภกษนน จงไมท าตาม ปณฑจารกวตร เลา โดยทแทการกระท าของภกษโมฆบรษเหลานน นน เปนไปเพอความไมเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส และเพอความเปนอยางอนของชนบางพวกทเลอมใสแลว พระผมพระภาคเจาทรงตเตยนภกษเหลานนโดยอเนกปรยาย ดงน แลว ตรสโทษแหงความเปนคนเลยงยาก ความเปนคนบ ารงยาก ความเปนคนมกมาก ความเปนคนไมสนโดษ ความคลกคล ความเกยจคราน ตรสคณแหงความเปนคนเลยงงาย ความเปนคนบ ารงงายความมกนอย ความสนโดษ ความขดเกลา ความก าจด อาการทนาเลอมใส การไมสะสม การปรารภความเพยรโดยอเนกปรยายทรงกระท าธรรมกถาทสมควรแกเรองนน ทเหมาะสมแกเรองนน แกภกษทงหลาย แลวรบสงกะภกษทงหลายวา ดกอนภกษทงหลาย เพราะเหตนนแล เราจกบญญตสกขาบทแกภกษทงหลาย อาศยอ านาจประโยชน ๑๐ ประการ คอ เพอความรบวาดแหงสงฆ ๑ เพอความส าราญแหงสงฆ ๑ เพอขมบคคลผเกอยาก ๑ เพออยส าราญแหงภกษผมศลเปนทรก ๑ เพอปองกนอาสวะอนจะบงเกดในปจจบน ๑ เพอก าจดอาสวะอนจกบงเกดในอนาคต ๑ เพอความเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส ๑ เพอความเลอมใสยงของชมชนทเลอมใสแลว ๑ เพอความตงมนแหงพระสทธรรม ๑ เพอถอตามพระวนย ๑ ครนแลวทรงท าธรรมกถารบสงกะภกษทงหลายวา ดกอนภกษทงหลาย เพราะเหตนนแล เราจกบญญตวตรแกภกษผเทยวบณฑบาตเปนวตร โดยประการทภกษผเทยวบณฑบาตเปนวตร พงประพฤตเรยบรอย. [๔๒๗] ดกอนภกษทงหลาย ภกษผเทยวบณฑบาตเปนวตร คดวาจกเขาบานในบดน เมอปกปดมณฑลสาม พงนงใหเปนปรมณฑล คาดประคดเอว หมผาซอน ๒ ชน ( ทงผาจวร และผาสงฆาฏซอนกน .... จวร ๑ ชน สงฆาฏ ๒ ชน รวม เปน ๓ ชน ไมใชหมเฉพาะ ผาสงฆาฏทม สองชน ผนเดยว เทานน) กลดลกดมทขอบลางทงทผาจวรและทขอบลางของผาสงฆาฏ ทงกลดลกดมทคอทงทผนผาชนในและทผาผนชนนอก ลางบาตร คอการเอาน าเปลาประมาณ หนง หรอสองขนทสะอาดเทลงในบาตรทเกบไวนาน ๆ แลว เอยงบาตรไปมาใหน าคอย ๆ เพอใหน านนลางฝ น ทสกปรกออกจากภายในบาตร แลวเทน าทง ไมใหมน าขงในบาตร ถอบาตรเขาบานโดยเรยบรอยไมตองรบรอน พงปกปดกายดวยดไปในละแวกบาน พงส ารวมดวยดไปในละแวกบาน พงมตาทอดลงไปในละแวกบาน อยาเวกผาไปในละแวกบาน อยาหวเราะลนไปในละแวกบาน พงมเสยงนอยไปในละแวกบาน อยาโยกกายไปในละแวกบาน อยาไกวแขนไปในละแวกบาน อยาโคลงศรษะไปในละแวกบาน อยาค ากายไปในละแวกบาน อยาคลมศรษะไปในละแวกบาน อยาเดนกระโหยงไปในละแวกบาน เมอเขานเวศนพงก าหนดวา จกเขาทางน จกออกทางน อยารบรอนเขาไป อยารบรอนออกเรวนก อยายนไกลนก อยายนใกลนก อยายนนานนก อยากลบเรวนก พงยนก าหนดวา เขาประสงคจะถวายภกษา หรอไมประสงคจะถวาย ถาเขาพกการงาน ลกจากทนงจบทพพ หรอจบภาชนะ หรอตงไวพงยนดวยคดวา เขาประสงคจะถวาย เมอเขาถวายภกษา พงแหวกผาซอน หรอสงฆาฏดวยมอซาย พงนอมบาตรเขาไปดวยมอขวา แลวพงใชมอทงสองประคองบาตรรบภกษา และไมพงมองดหนาผถวายภกษา พงก าหนดวาเขาประสงคจะถวายแกงหรอไมประสงคจะถวาย ถาเขาจบทพพ จบภาชนะ หรอตงไว พงยนอยดวยคดวา เขาประสงคจะถวาย เมอเขาถวายภกษาแลว พงคลม

๑๓

บาตรดวยผาซอน ( ผาสงฆาฏ ) แลวกลบโดยเรยบรอย ไม ตองรบรอน พงปกปดกายดวยด ไปในละแวกบาน พงส ารวมดวยดไปในละแวกบาน พงมตาทอดลงไปในละแวกบาน ไมพงเวกผาไปในละแวกบาน ไมพงหวเราะลนไปในละแวกบาน พงมเสยงนอยไปในละแวกบาน ไมพงโยกกายไปในละแวกบาน ไมพงไกวแขนไปในละแวกบาน ไมพงโคลงศรษะไปในละแวกบาน ไมพงค ากายไปในละแวกบาน ไมพงคลมศรษะไปในละแวกบาน ไมพงเดนกระโหยงไปในละแวกบาน ภกษใดกลบบณฑบาตจากบานกอน ภกษนน พงปอาสนะไว พงจดตงน าลางเทา ตงรองเทากระเบองเชดเทา พงลางภาชนะรองของฉนตงไว พงตงน าฉน น าใชไว ภกษใดกลบบณฑบาตจากบานทหลง ถาอาหารทฉนแลวยงเหลออย ถาจ านงกพงฉน ถาไมจ านงกพงเททง ในทปราศจากของเขยวสด หรอพงเทลงในน าทไมมตวสตว ภกษนนพงรอขนอาสนะ เกบน าลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทา พงลางภาชนะรองของฉน เกบไว พงเกบน าฉน น าใช พงกวาดโรงฉน ภกษใดเหนหมอน าฉน หมอน าใช หรอหมอน าช าระวางเปลา ภกษนนพงจดหาไปตงไว ถาเปนการสดวสย พงกวกมอเรยกเพอนมา ใหชวยกนจดตงไว แตไมพงเปลงวาจาเพราะขอนนเปนเหต ดกอนภกษทงหลาย นแลเปนวตรของภกษผเทยวบณฑบาตเปนวตรซงภกษผเทยวบณฑบาตเปนวตร พงประพฤตเรยบรอย. อรรถกถาทอธบาย [ปณฑจารกวตร] วนจฉยในปณฑจารกวตร พงทราบดงน:- ขอวา กมม วา นกขปนต มความวา ชนทงหลายถอสงใดเปน ฝายหรอกระดงหรอสาก ท าการอย เปนผยนกตาม นงกตาม, วางสงนนเสย. ขอวา น จ ภกขาทายกาย มความหมายวา ผ ถวายภกษา จะเปนสตรกตาม บรษกตามในเวลาถวายภกษา ภกษไมพงมองหนา ( เขา ). จบอรรถกถาทอธบาย [ปณฑจารกวตร]

อารญญกวตร ( วธการอยปา หรอปจจบน สวนมากกเปนทอยของพระกรรมฐาน หรอพระทถอธดงค ) [๔๒๘] สมยนน ภกษมากรปดวยกน อยในปา พวกเธอไมตงน าฉนไมตงน าใชไว ไมตดไฟไว ไมเตรยมไมสไฟไวไมรทางนกษตร ไมรทศาภาคพวกโจรพากนไปทนน ไดถามภกษเหลานนวา ทานผเจรญทงหลาย มน าดมหรอ? ภ. ไมม ทานทงหลาย จ. มน าใชหรอไม? ภ. ไมม ทานทงหลาย จ. มไฟหรอไม? ภ. ไมม ทานทงหลาย จ. มไมสไฟหรอไม? ภ. ไมม ทานทงหลาย จ. วนนประกอบดวยฤกษอะไร? ภ. พวกเราไมรเลย ทานทงหลาย จ. นทศอะไร? ภ. พวกเราไมรเลย ทานทงหลาย. ล าดบนน โจรเหลานนคดกนวา พวกนน าดมกไมม น าใชกไมมไฟกไมม ไมสไฟกไมม ทางนกษตรกไมร ทศาภาคกไมร พวกนเปนโจรพวกนไมใชภกษ ( เพราะวา ไมร ธรรมเนยม ระเบยบ ของพระ เลย ) จงทบตแลวหลกไป

๑๔

จงภกษเหลานน แจงเรองนนแกภกษทงหลาย ภกษ ทงหลาย จงกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา ล าดบนน พระผมพระภาคเจาทรงท าธรรมกถา ในเพราะเหตเปนเคามลนน ในเพราะเหตแรกเกดนน แลวตรสกะภกษทงหลายวา ดกอนภกษทงหลาย เพราะเหตนน แล เราจกบญญตวตรแกพวกภกษผอยปาเปนวตร โดย ประการทภกษผอยปาเปนวตร พงประพฤตเรยบรอย. [๔๒๙] ดกอนภกษทงหลาย ภกษผอยปาเปนวตร พงลกขนแตเชาตร พงสวมถงบาตร คลองบา พาดจวรบนไหล สวมรองเทา เกบเครองไมเครองดนปดประตหนาตาง แลวออกจากเสนาสนะ ก าหนดรวาจกเขาบานเดยวน พงถอดรองเทา เคาะต า ๆ แลวใสถง คลองบา เมอปกปดมณฑลสามพงนงใหเปนปรมณฑล คาดประคดเอว หมผาซอน ๒ ชน กลดลกดม ลางบาตรแลวถอเขาบานโดยเรยบรอย ไมตองรบรอน พงปกปดกายดวยดไปในละแวกบาน พงส ารวมดวยดไปในละแวกบาน. . .อยาเดนกระโหยงไปในละแวกบาน เมอเขาสนเวศนพงก าหนดวา จกเขาทางน จกออกทางน อยารบรอนเขาไป อยารบรอนออกมา อยายนไกลนก อยายนใกลนก อยายนนานนก อยากลบเรวนก ยนอยพงก าหนดวา เขาประสงคจะถวายภกษา หรอไมประสงคจะถวายเขาพกการงาน ลกจากทนง จบทพพ จบภาชนะ หรอตงไว พงยนอยดวยคดวา เขาประสงคจะถวายเมอเขาถวายภกษา พงแหวกผาซอนดวยมอซาย พงนอมบาตรเขาไปดวยมอขวา พงใชมอทงสองประคองบาตรรบภกษา และไมพงมองดหนาผถวายภกษา พงก าหนดวา เขาประสงคจะถวายแกง หรอไมประ-สงคจะถวาย ถาเขาจบทพพ จบภาชนะหรอตงไว พงยนอยดวยคดวาเขาประสงคจะถวาย เมอเขาถวายภกษาแลว พงคลมบาตรดวยผาซอนแลวกลบโดยเรยบรอย ไมตองรบรอน พงปกปดกายดวยดไปในละแวกบาน. . .ไมพงเดนกระโหยงไปในละแวกบาน ออกจากบานแลว เขาถงบาตร คลองบา พบจวร วางศรษะ สวมรองเทาเดนไป ดกอนภกษทงหลาย ภกษผอยปาเปนวตรพงตงน าฉน พงตงน าใช พงตดไฟไว พงเรมไมสไฟไว พงเตรยมไมเทาไว พงเรยนทางนกษตรทงสน หรอบางสวน ( เอกเทศ )ไว พงเปนผฉลาดในทศ ดกอนภกษทงหลาย นแล เปนวตรของภกษผอยปาเปนวตร ซงภกษผอยปาเปนวตร พงประพฤตเรยบรอย. อรรถกถาทอธบาย [ อารญญกวตร ] วนจฉยในอารญญกวตร พงทราบดงน:- สองบทวา เสนาสนา โอตรตพพ มความวา พงออกจากทอย. ในค าวา ปตต ถวกาย ปกขปตวา น มวนจฉยวา ถาวาภายนอกบานไมมน า, พงท าภตกจภายในบานนนแล, ถาวา ภายนอกบานมน า, พงท าภตกจภายนอกบานแลวลางบาตร ท าใหสะเดดน าแลวใสถลก ( ถงบาตร ). ขอวา ปรโภชนย อปฏาเปตพพ มความวา หากวาภาชนะไมพอไซร, พงเตรยมน าฉนนนแลไว ท าใหเปนน าใชดวย. เมอไมไดภาชนะพงขงไวในกระบอกไมไผกได. ภกษผไมไดแมซงกระบอกไมไผนน พงท าใหมบอน าอยในทใกล. เมอไมสไฟไมม แมจะไมกอไฟกควร. เหมอนอยางภกษผอยปา พงตองการไมสไฟฉนใด, แมภกษผเดนทางกนดาร กพงตองการไมสไฟฉนนน แตส าหรบภกษผอยในหม การอย แมเวนจากไมสไฟนน กควร. ดาวทงหลาย เชน ดาวเหนอ ใต ไถ ไกนอย ฯลฯ นนเอง ชอนกษตรบถ. จบ อรรถกถาทอธบาย [ อารญญกวตร ]

เสนาสะนะวตร ( วธการกระท ากบทอยอาศย โบสถ ทนงพก โรงน ารอน โรงครว ซม ทอาศยทวไปในวด ) [๔๓๐] สมยนน ภกษมากรปดวยกนท าจวรกรรมในทแจง พระฉพพคคยเคาะเสนาสนะบนทสงเหนอลม ภกษทงหลายถกธลกลบ บรรดาภกษทเปนผมกนอย สนโดษ มความละอาย ( ตอบาป แตวา จะไมละอายทจะท าความด ) มความรงเกยจ ภกษผใครตอสกขาบท ( ตงใจจะรกษา ทจะเคาระ กระท าตาม ปฏบตตามสกขาบท ศล ) ตางเพงโทษ ตเตยน โพนทะนาวา ไฉนภกษฉพพคคย จงไดเคาะเสนาสนะทสงเหนอลม ภกษทงหลายถกธลกลบ จงกราบทลเรอง

๑๕

นนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจา ...ทรงสอบถามวา ดกอนภกษทงหลาย ขาววาภกษฉพพคคยเคาะเสนาสนะบนทสงเหนอลม ภกษทงหลายถกธลกลบ จรงหรอ? ภกษทงหลายกราบทลวา จรง พระพทธเจาขา พระผมพระภาคพทธเจาทรงตเตยนวา ดกอนภกษทงหลาย การกระท าของพวกภกษโมฆบรษเหลานน ( ตามทวาแลว ขางบน ) นน ไมเหมาะ ไมสม ไมควร ไมใชกจของสมณะ ใชไมได ไมควรท า ไฉน ภกษนน จงไมท าตาม เสนาสะวตร เลา การกระท าของพวกภกษโมฆบรษเหลานนนน ไมเหมาะ ไมสม ไมควรไมใชกจของสมณะ ใชไมได ไมควรท า ไฉน ภกษโมฆบรษ จงกระท าอยางนน การกระท าของภกษโมฆบรษเหลานนนน ไมเปนไปเพอความเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส หรอเพอความเลอมใสยงของชมชนทเลอมใสแลว โดยทแทการกระท าของภกษโมฆบรษเหลานน นน เปนไปเพอความไมเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส และเพอความเปนอยางอนของชนบางพวกทเลอมใสแลว พระผมพระภาคเจาทรงตเตยนภกษเหลานนโดยอเนกปรยาย ดงน แลว ตรสโทษแหงความเปนคนเลยงยาก ความเปนคนบ ารงยาก ความเปนคนมกมาก ความเปนคนไมสนโดษ ความคลกคล ความเกยจคราน ตรสคณแหงความเปนคนเลยงงาย ความเปนคนบ ารงงายความมกนอย ความสนโดษ ความขดเกลา ความก าจด อาการทนาเลอมใส การไมสะสม การปรารภความเพยรโดยอเนกปรยายทรงกระท าธรรมกถาทสมควรแกเรองนน ทเหมาะสมแกเรองนนแกภกษทงหลาย แลวรบสงกะภกษทงหลายวา ดกอนภกษทงหลาย เพราะเหตนนแล เราจกบญญตสกขาบทแกภกษทงหลาย อาศยอ านาจประโยชน ๑๐ ประการ คอ เพอความรบวาดแหงสงฆ ๑ เพอความส าราญแหงสงฆ ๑ เพอขมบคคลผเกอยาก ๑ เพออยส าราญแหงภกษผมศลเปนทรก ๑ เพอปองกนอาสวะอนจะบงเกดในปจจบน ๑ เพอก าจดอาสวะอนจกบงเกดในอนาคต ๑ เพอความเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส ๑ เพอความเลอมใสยงของชมชนทเลอมใสแลว ๑ เพอความตงมนแหงพระสทธรรม ๑ เพอถอตามพระวนย ๑ ครน แลวทรงท าธรรมกถา รบสงกะภกษทงหลายวา ดกอนภกษทงหลาย เพราะเหตนนแล เราจกบญญตเสนาสนวตรแกภกษทงหลายโดยประการทภกษทงหลาย พงพระพฤตเรยบรอยในเสนาสนะ. [๔๓๑] ภกษอยในวหารใด ถาวหารนนรก ถาอตสาหะอย พงช าระเมอจะช าระวหาร พงขนบาตร จวร ออกไปวางไวทควรแหงหนงกอน พงขนผาปนง ผาปนอน วางไวทควรแหงหนง พงขนฟกหมอน ออกไปวางไว ทควรแหงหนง เตยงพงยกต า ๆ ขนออกไปใหด อยาใหครดส กระทบกระแทกบานและกรอบประต แลวตงไวทควรแหงหนง ตงพงยกต า ๆ ขนออกไปใหด อยาใหครดสกระทบกระแตกบานและกรอบประต แลวตงไวทควรแหงหนงเขยงรองเทาเตยง พงขนออกไปวางไวทควรแหงหนง พนกองพงขนออกไปวางไวทควรแหงหนง เครองลาดพนพงก าหนดทปไวเดม แลวขนออกไปวางไวทควรแหงหนง ถาในวหารมหยากไย พงกวาดแตเพดานลงมากอน พงเชดกรอบหนาตาง ประตและมมหอง ถาฝาทาน ามนขนรา พงเอาผาชบน าบดแลวเชด ถาพนทาสด าขนรา พงเอาผาชบน าบดแลวเชด ถาพนไมไดท า พงเอาน าพรมแลวกวาดดวยคดวา อยาใหฝ นกลบวหาร พงกวาดหยากเยอไปทงเสย ณ ทควรแหงหนง ไมพงเคาะเสนาสนะในทใกลภกษ ไมพงเคาะเสนาสนะใน ทใกลวหาร ไมพงเคาะเสนาสนะในทใกลน าฉน ไมพงเคาะเสนาสนะในทใกลน าใช ไมพงเคาะเสนาสนะบนทสงเหนอลม พงเคาะเสนาสนะในทใตลม เครองลาดพนพงผงแดดในทควรแหงหนง ช าระ เคาะ ปด แลวขนกลบไปปไวตามเดม เขยงรองเทา เตยง พงผงแดดไวในทควรแหงหนง เชดแลวขนกลบตงไวตามเดม เตยง ตง พงผงแดดไวทควรแหงหนง ขดส เคาะ ยกต า ๆท าใหด อยาใหครดสกระทบบานและกรอบประต ขนกลบตงไวตามเดมฟกและหมอน พงตากไวทควรแหงหนง เคาะ

๑๖

ปดใหสะอาดแลวขนกลบตงไวตามเดม ผาปนงและผาป นอน พงตากไวทควรแหงหนง สลดใหสะอาดแลวขนไปปไวตามเดม กระโถน พนกอง พงตากไวทควรแหงหนง เชด แลวขนไปตงไวตามเดม พงเกบบาตร จวร เมอเกบบาตร พงเอามอขางหนงจบบาตร เอามอขางหนงลบคล าใตเตยงหรอใตตงแลวเกบบาตร แตอยาเกบบาตรบนพนทปราศจากเครองรอง เมอจะเกบจวร พงเอามอขางหนงถอจวร เอามอขางหนงลบราวจวร หรอสายระเดยง พงท าชายไวขางนอก ขนดไวขางใน เกบจวร ถามลมเจอดวยผงคลพดมาทางทศตะวนออก พงปดหนาตางดานตะวนออก ถามลมเจอดวยผงคลพดมาทางทศทะวนตก พงปดหนาตางดานตะวนตก ถามลมเจอดวยผงคลพดมาทางทศเหนอ พงปดหนาตางดานเหนอ ถามลมเจอดวยผงคลพดมาทางทศใต พงปดหนาตางดานใต ถาฤดหนาว กลางวนพงเปดหนาตาง กลางคนพงปด ถาฤดรอน กลางวน พงปดหนาตาง กลางคนพงเปด ถาบรเวณ ซมน า โรงฉน โรงไฟ วจจกฎรกพงปดกวาดเสย ถาน าฉน น าใชไมม พงจดตงไว ถาน าในช าระไมม พงตกน ามาไวในช าระ ถาอยในวหารหลงเดยวกบภกษผแกกวา ยงไมอาปจฉาภกษผแกกวา ไมพงใหอเทศ ไมพงใหปรปจฉา ไมพงท าการสาธยาย ไมพง แสดงธรรม ไมพงตามประทป ไมพงเปดหนาตาง ไมพงปดหนาตาง ถาเดนจงกรมในทจงกรมเดยวกบภกษผแกกวา พงเดนคลายตามภกษผแกกวา และไมพงกระทบกระทงภกษผแกกวา ดวยชายผาสงฆาฏ. ดกอนภกษทงหลาย นแล เปนเสนาสนวตรของภกษทงหลาย ซงภกษทงหลายพงประพฤตเรยบรอยในเสนาสนะ. อรรถกถาทอธบาย [ เสนาสนวตร ] วนจฉยในเสนาสนวตร พงทราบดงน:- ธรรมดาประตเปน ทางทใชมาก เพราะฉะนน ไมมกจทจะตองบอกเลาส าหรบประต สวนกจทเหลอเปนตนวาใหอทเทส ตองบอกเลาเสยกอน จงคอยท า, สมควรบอกทกวน แมหากวา เมอนวกภกษ คอพระใหม กลาววา ทานผเจรญ เฉพาะกจทผมจะตองบอกเลา จงเปนอนบอกเถด ภกษผแกกวารบวา ดละหรอภกษผแกกวาบอกเสยเองวา ทานจงอยตามสบายเถด; แมอยางน จะไมบอกเลากได. แมดวยความคนเคย จะไมบอกเลาแกภกษผชอบกน ควรเหมอนกน ขอวา เยน วฑโฒ เตน ปรวตตตพพ มความวา ตรงหนาภกษผแก พงเลยวไปเสย. แมในโภชนศาลา เปนตน พงปฏบตอยางนเหมอนกน. วนจฉยในชนตาฆรวตร พงทราบดงน:- ค าวา ปรภณฑ นน ไดแก ชานภายนอก. จบ อรรถกถาท อธบาย [ เสนาสนวตร ]

( แถม จากพระประสทธ ฐานะธมโม (แววศร) จาก พระวนยปฎก จลวรรค เลม ๗ ภาค ๒ - หนาท 105-121 หรอ เลมท ๙ จากชด ๙๑ เลม หนาท 105-121 )

เสนาสนขนกะ * * ทานวาม ๑๐๐ เรอง แตนบไดถง ๑๗๕ เรอง ถารวมเขาคงไดจ านวนนน. เรองราชคหเศรษฐถวายวหาร [๑๙๘] โดยสมยนน พระผมพระภาคพทธเจาประทบอย ณ พระเวฬวนวหาร อนเปนสถานทพระราชทานเหยอแกกระแต เขตพระนครราชคฤห ครงนน พระผมพระภาคเจายงมไดทรงบญญตเสนาสนะแกภกษทงหลาย และภกษเหลานนกอยในทนน ๆ คอ ปา โคนไม ภเขา ซอกเขา ถ าเขา ปาชา ปาชฏ ทแจง ลอมฟาง ภกษเหลานนออกจากทอยนน ๆ คอ ปา โคนไมภเขา ชอกเขา ถ าเขา ปาชา ปาชฏ ทแจง ลอมฟาง แตเชาตร มอาการเดนไปขางหนา ถอยกลบ แลเหลยว ค แขน เหยยดแขน หนาเลอมใสมจกษทอดลง สมบรณดวยอรยาบถ. [๑๙๙] สมยนน ราชคหเศรษฐไดไปสวนแตเชาตร ไดแลเหนภกษ เหลานนเดนออกจากทอยนน ๆ คอ ปา โคนไม ภเขา ซอกเขา ถ าเขาปาชา ปาชฏ ทแจง ลอมฟาง แตเชาตร มอาการเดนไปขางหนา ถอยกลบแลเหลยว คแขน เหยยดแขน หนาเลอมใส มจกษทอดลง สมบรณดวยอรยาบถ ครนแลวกมจตเลอมใส จงเขาไปหาภกษเหลานน เรยนถามวาทานเจาขา หากขาพเจาสรางวหารถวาย พระคณเจาจะอยในวหารของขาพเจาหรอไม ภกษเหลานนตอบวา ดกอนคหบด พระผมพระภาคเจายงมไดทรงอนญาตวหาร. เศรษฐกลาววา ทานเจาขา ถาเชนนน พระคณเจาจงทลถามพระผ-มพระภาคเจา แลวแจงแกขาพเจา. ภกษเหลานนรบค าของราชคหเศรษฐ แลวเขาไปเฝาพระผมพระภาคเจา ถวายบงคมนงท ณ ควรสวนขางหนง แลวทลถามวา พระพทธเจาขาราชคหเศรษฐประสงคจะสรางวหารถวาย ขาพระพทธเจาทงหลายจะพงปฏบตอยางไร พระพทธเจาขา. พทธานญาตเสนาสนะ ๕ ชนด [๒๐๐] ล าดบนน พระผมพระภาคเจาทรงท าธรรมกถา ในเพราะเหตเปนเคามลนน ในเพราะเหตแรกเกดนน แลวรบสงกะภกษทงหลายวาดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตเสนาสนะ ๕ ชนด คอ วหาร ๑ เรอนมงแถบเดยว ๑ เรอนชน ๑ เรอนโลน ๑ ถา ๑. [๒๐๑] ตอมา ภกษเหลานนเขาไปหาทานราชคหเศรษฐแลวไดกลาววา คหบด พระผมพระภาคเจาทรงอนญาตวหารแลว บดนเปนการสมควรทจะสรางได ราชคห

๑๗ เศรษฐใหสรางวหาร ๖๐ หลงโดยวนเดยวเทานน ครนใหสรางเสรจแลว จงเขาเฝาพระ ผมพระภาคเจา ถวายบงคมนง ณ ทควรสวนขางหนงแลวกราบทลอาราธนาวา พระพทธเจาขา ขอพระผมพระภาคเจากบภกษสงฆจงทรงรบภตตาหารของขาพระพทธเจา เพอเสวยในวนพรงน พระผมพระภาคเจาทรงรบอาราธนาโดยดษณภาพ ครนเศรษฐทราบวา ทรงรบอาราธนาแลวจงลกจากอาสนะ ถวายบงคมท าประทกษณกลบไปแลว ใหตกแตงขาทนยโภชนยาหาร อนประณตโดยลวงราตรนน แลวใหคนไปกราบทลภตกาลแดพระผมพระภาคเจาวา ถงเวลาแลว ภตตาหารเสรจแลว พระพทธเจาขา. ถวายวหาร [๒๐๒] ครนเวลาเชา พระผมพระภาคเจาทรงอนตรวาสก ถอบาตรจวรเสดจไปยงนเวศนของราชคหเศรษฐ ครนแลวประทบนงเหนออาสนะทเขาปลาดถวาย พรอมดวยภกษสงฆ จงราชคหเศรษฐ องคาสภกษสงฆมพระพทธเจาเปนประมข ดวยขาทนยโภชนยาหารอนประณตดวยมอของตน จนพระผมพระภาคเจาผเสวยแลว ลดพระหตถจากบาตร หามภตรแลว นง ณ ทควรสวนขางหนงกราบทลพระผมภาคเจาวา พระพทธเจาขา ขาพระ-พทธเจาตองการบญ ตองการสวรรค ไดสรางวหาร ๖๐ หลงนไวแลว ขาพระพทธเจาจะพงปฏบตอยางไรในวหารเหลานน พระพทธเจาขา. พระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนคหบด ถาเชนนน เธอจงถวายวหารเหลานนแกสงฆจาตรทศ ทงทมาแลวและยงไมมา ราชคหเศรษฐทลรบพระพทธด ารสแลว ไดถวายวหารเหลานน แกสงฆ จาตรทศ ทงทมาแลวและยงไมมา ล าดบนน พระผมพระภาคเจาทรงอนโมทนาแกราชคหเศรษฐดวยคาถาเหลาน วาดงน :- คาถานโมทนาวหารทาน [๒๐๓] วหารยอมปองกนหนาว รอน และเนอราย นอกจากนนยงปองกนงและยงฝนในสสรฤด นอกจากนนวหาร ยงปองกนลมและแดดอนรอนกลาทเกดขนได การถวายวหารแกสงฆ เพอหลกเรนอย เพอความสข เพอเพงพจารณา และเพอเหนแจง พระพทธเจาทรงสรรเสรญวาเปนทานอนเลศ เพราะเหตนนแล คนผฉลาด เมอเลงเหนประโยชนตน พงสรางวหารอนรนรมย ใหภกษทงหลายผพหสต อยในบรเวณนเถด อนง พงมใจเลอมใสถวายขาว น า ผา และเสนาสนะ อนเหมาะสมแกพวกเธอ ในพวก ธอผซอตรง เพราะพวกเธอ ยอมแสดงธรรมอน เปนเครองบรรเทาสรรพทกขแกเขา เขารทวถงแลว จะเปนผมอนาสวะ ปรนพพานในโลกน. ครนพระผมพระภาคเจาทรงอนโมทนาทานราชคหเศรษฐ ดวยคาถาเหลานแลว ทรงลกจากอาสนะเสดจกลบ. พทธานญาตบานประต [ ๒๐๔ ] ชาวบานไดทราบขาววา พระผมพระภาคเจาทรงอนญาตวหารแลวจงชวยกนสรางวหารถวายโดยเคารพ วหารเหลานนยงไมมบานประต ง แมลงปอง และตะขาบ เขาอาศย ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา ๆ ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตบานประต ภกษ ทงหลายเจาะชองฝา ผกบานประตดวยเถาวลยบาง เชอกบาง หนและปลวกกด เชอกทผกไวถกกดขาด บานประตลมลงมา ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา ๆ ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตกรอบเชดหนา ครกรบเดอยประต หวงขางบนบานประตปดไมสนท ... ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตชองเชอก ชกเชอกส าหรบชก บานประตปดไมอย...ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตสายย ไมหวลง ลม กลอน. พทธานญาตลกดาล [๒๐๕] สมยนน ภกษทงหลายไมสามารถปดประตได จงกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา ๆ ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตชองลกดาล ลกดาลม ๓ ชนด คอ ลกดาลโลหะ ๑ ลกดาลไม ๑ ลกดาลเขา ๑ภกษทงหลายไขลกดาลเขาไป วหารยงคมไมได จงกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา ๆ ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตลมยนต. [๒๐๖] สมยนน วหารมงดวยหญา ถงฤดหนาวกหนาว ถงฤดรอนกรอน ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา ๆ ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหรอลงแลวฉาบดวยดนทงขางนอกและขางใน. พทธานญาตบานหนาตาง [๒๐๗] สมยนน วหารยงไมมหนาตาง ไมเปนประโยชนแกนยนตาอบกลนเหมนไว ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา ๆ ตรส วา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตหนาตาง ๓ ชนด คอ หนาตางมชกช ๑ หนาตางมขาย ๑ หนาตางมซกรง ๑ ทซอกหนาตาง กระแตและคางคาวเขา ไปได ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา ๆ ตรสวา ดกอน ภกษทงหลาย เราอนญาตผาผนเลกส าหรบหนาตาง ทรมผาผนเลก กระแต และคางคาวยงเขาไปได . . . ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตบานหนา ตาง มลหนาตาง. พทธานญาตเครองลาด [๒๐๘] สมยนน ภกษทงหลายนอนบนพนดน เนอตวและจวรแปดเปอนดวยฝ น จงกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา ๆ ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหลาดดวยหญา หญาทลาดถกหนกดบาง ปลวกกดบาง... ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตแผนกระดานคลายตง เมอนอนบนแผนกระดานคลายตงเนอตวไมสบาย . . . ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตเตยงถกหรอสาน. พทธานญาตเตยงและตงชนดตาง ๆ [๒๐๙] สมยนน เตยงมแมแครสอดเขาในเทา ซงทอดทงอยในปาชาบงเกดแกสงฆ ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา ๆ ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตเตยงมแครสอดเขาในเทา ตงมแมแครสอดเขาในเทาบงเกดแลว ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา ๆ ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตตงมแครสอดเขาในเทา. [๒๑๐] สมยนน เตยงมแมแครตดกบเทา ซงทอดทงอยในปาชาบงเกดแกสงฆ ภกษทงหลายกราบทลเรองนน แดพระผมพระภาคเจา ๆ ตรสวาดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตเตยงมแครตดกบเทา ตงมแมแครตดกบเทาบงเกดแลว ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา ๆ ตรสวาดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตตงมแมแครตดกบเทา. พทธานญาตเตยงชนดตาง ๆ [๒๑๑] สมยนน เตยงมเทาดงกามป ซงทอดทงอยในปาชา บงเกดแกสงฆ ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา ๆ ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตเตยงมเทาดงกามป ตงมเทาดงกามปเกดแลวภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา ๆ ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตตงมเทาดงกามป. [๒๑๒] สมยนน เตยงมเทาจดแมแคร ซงทอดทงอยในปาชา บงเกดแกสงฆ ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา ๆ ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตเตยงมเทาจดแมแคร ตงมเทาจดแมแครบงเกดแลวภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา ๆ ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตตงมเทาจดแมแคร.

๑๘ พทธานญาตมาชนดตาง ๆ [๒๑๓] สมยนน มาสเหลยมบงเกดแกสงฆ ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา ๆ ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาต มาสเหลยม มาสเหลยมชนดสงบงเกดแลว ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา ๆ ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตมาสเหลยมชนดสง มาสเหลยม มพนกสามดานบงเกดแลว ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา ๆ ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตมาสเหลยมมพนกสามดาน มาสเหลยมมพนกสามดานชนดสงบงเกดแลว ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา ๆ ตรสวา ดกอนภกษทงหลายเราอนญาตมาสเหลยมมพนกสามดานชนดสง ตงหวายบงเกดแลว... ตรสวาดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตตงหวาย ตงหมดวยผาบงเกดแลว ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตตงหมดวยผา ตงขาทรายบงเกดแลว ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวาดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตตงขาทราย ตงกามมะขามปอมบงเกดแลวภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตตงกามมะขามปอม แผนกระดานบงเกดแลว ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตแผนกระดาน เกาอบงเกดแลว ภกษ ทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวาดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตเกาอ ตงฟางบงเกดแลว ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตตงฟาง. ทรงหามนอนบนเตยงสง [๒๑๔] สมยนน พระฉพพคคยนอนบนเตยงสง ชาวบานเทยวชมวหาร เหนแลวเพงโทษ ตเตยน โพนทะนาวา.. . เหมอนพวกคฤหสถผบรโภคกาม . .. ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา ๆ ตรสวาดกอนภกษทงหลาย ภกษไมพงนอนบนเตยงสง รปใดนอน ตองอาบตทกกฏ. พทธานญาตเขยงรองเทาเตยง [๒๑๕] สมยนน ภกษรปหนงนอนบนเตยงต า ถกงกด ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตเขยงรองเทาเตยง. [๒๑๖] สมยนน พระฉพพคคยใชเขยงรองเทาเตยงสงเจาะตดกบเขยงรองเทาเตยง ชาวบานเทยวชมวหาร เหนแลวเพงโทษ ตเตยน โพนทะนาวา. . . เหมอนพวกคฤหสถผบรโภคกาม ...ภกษทงหลายกราบทลเรองนน แดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย ภกษไมพงใชเขยงรองเทาเตยงสง รปใดใช ตองอาบตทกกฏ. ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตเขยงรองเทาเทยงสง ๘ นว เปนอยางยง. พทธานญาตดาย [๒๑๗] สมยนน ดายบงเกดแกสงฆ ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตดายไวถกเตยง ตวเตยงกนดายมาก . . . ตรสวา ดกอนภกษทงหลายเราอนญาตใหเจาะตวเตยงแลวถกเปนตาหมากรก ผาสามญผนนอย ๆ บงเกดแลว ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผ มพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหท าเปนผารองพน นนบงเกดแลว. . . ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหสางออกท าเปนหมอน นนม ๓ ชนด คอ นนตนไม ๑ นนเถาวลย ๑ นนหญา ๑. พทธานญาตหมอน [๒๑๘] สมยนน พระฉพพคคยใชหมอนยาวกงกาย ชาวบานเทยวชมวหารพบเหนแลว เพงโทษ ตเตยน โพนทะนาวา...เหมอนพวกคฤหสถผบรโภคกาม . . . ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย ภกษไมพงใชหมอนยาวกงกาย ภกษใดใช ไมตองอาบตทกกฏ เราอนญาตใหท าหมอนพอดกบศรษะ. พทธานญาตท าฟก ๕ ชนด [๒๑๙] สมยนน ในเมองราชคฤหมมหรสพบนยอดเขา ชาวบานจดแจงฟกส าหรบพวกมหาอ ามาตย คอ ฟกขนสตว ฟกผา ฟกเปลอกไมฟกหญา ฟกใบไม ครนมหรสพเลกแลว เขากเลกผาหมไป ภกษทงหลายไดเหนขนสตวบาง ทอนผาบาง เปลอกไมบาง หญาบาง ใบไมบาง เปนอนมาก ซงเขาทงไวในทเลนมหรสพ ครนแลวไดกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตฟก ๕ ชนด คอ ฟกขนสตว ฟกผา ฟกเปลอกไม ฟกหญา ฟกใบไม. [๒๒๐] สมยนน ผาอนเปนบรขารของเสนาสนะ บงเกดแกสงฆภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวาดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหหมมฟก. พทธานญาตเตยงหมฟก [๒๒๑] สมยนน ภกษทงหลายปฟกเตยงลงบนตง ปฟกตงลงบนเตยง ฟกทงหลายขาดท าลาย ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจาพระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตเตยงหมฟก ตง-หมฟก ภกษทงหลายปลงไปไมไดใชผารองลาง ฟกยอยลงขางลาง . . . ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชผารองปฟนแลวหมฟก โจรเลกผาหมฟกไป...ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหจดไว โจรกยงลกไป . . .ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหท ารอยไว ถงอยางนนกยงลกไป... ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหพมพรอยนวมอไว. [๒๒๒] สมยนน ทอยอาศยของพวกเดยรถยทาสขาว พนเขาแตงใหเปนสด า ฝาเขาท าบรกรรมใหเปนสเหลอง ชาวบานเปนอนมาก พากน ไปดทอยพวกเดยรถย ภกษทงหลายกราบทลเรองนน แดพระผมพระภาคเจาพระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตสขาว สด า ท าบรกรรมดวยสเหลอง ในวหาร. [๒๒๓] สมยนน ฝาหยาบ สขาวไมจบ ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลายเราอนญาตใหใชดนปนแกลบ แลวกวดดวยเกรยง สขาวจะไดจบ สขาวยงไมตด ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชดนละเอยด แลวกวดดวยเกรยงใหสขาวจบ สขาวกยงไมจบ ... ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชยางไม แปงเปยก. พทธานญาตดนปนแกลบ [๒๒๔] สมยนน ฝาหยาบสเหลองไมจบ ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชดนปนแกลบ แลวกวดดวยเกรยงใหมเหลองจบ สเหลองไมตด . . . ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชดนปนร า แลวกวดดวยเกรยงใหสเหลองจบ สเหลองกยงไมตด ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชแปงเมลดพรรณผกกาด ขผงเหลว ครนหนาเกนไป ภกษทงหลาย กราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหเชดออกดวยทอนผา.

๑๙ [๒๒๕] สมยนน พนดนหยาบไป สด าไมจบ . .. ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชดนปนแกลบ แลวกวดดวยเกรยง สด าจะไมจบ สด ากยงไมจบ ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหใชยางไม น าฝาด. พทธานญาตภาพดอกไมเปนตน [๒๒๖] สมยนน พระฉพพคคยใหชางเขยนภาพสตรบรษไวในวหาร ชาวบานเทยวชมวหารเหนเขา จงเพงโทษ ตเตยน โพนทะนาวา. .. เหมอนพวกคฤหสถผบรโภคกาม . . . ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจาพระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย ภกษไมพงใหเขยนภาพสตรบรษ รปใดใหเขยน ตองอาบตทกกฏ เราอนญาตภาพดอกไม ภาพเครอเถา ฟนมงกร ดอกจอกหากลบ. เรองวหารมพนทต า [๒๒๗] สมยนน วหารมพนต า น าทวมได ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลายเราอนญาตใหถมพนทใหสง ดนทถมพง . . . ตรสวา ดกอนภกษทงหลายเราอนญาตกอกร ๓ อยาง คอ กอดวยอฐ ๑ ศลา ๑ ไม ๑ ภกษทงหลายขนลงล าบาก . . .ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตบนใด ๓ อยาง คอบนใดอฐ ศลา ไม ภกษทงหลายขนลงพลดตก. . .ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตราวส าหรบยด. เรองวหารมพนโลงโถง [๒๒๘] สมยนน วหารมพนโลงโถง ภกษทงหลายละอายทจะนอน จงกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตผามาน ภกษทงหลายเลกผามานมองดกน ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตฝากงหนง คนมองดขางบนจากฝากงหนงไดภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตหอง ๓ ชนด คอ หองสเหลยมจตรส ๑ หองยาว ๑ หองคลายตกโลน ๑. เรองวหารเลก [๒๒๙] สมยนน วหารเลก ภกษทงหลายกนหองไวตรงกลางอปจารไมม จงกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจา ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหท าหองไวสวนขางหนงในวหารเลกแตในวหารใหญท าไวตรงกลางได. [๒๓๐] สมยนน เชงฝาวหารเกา ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตกรอบเชงฝา ฝาวหารถกฝนสาด ...ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตแผงกนสาด ดนปนเถากบขวว. [๒๓๑] สมยนน งตกจากหลงคามงหญาถกคอภกษรปหนง เธอกลวรองโวยวาย ภกษทงหลายรบเขาไปถามเธอวา ท าไม คณจงไดรองโวยวายเธอจงแจงเรองนนแกภกษทงหลาย ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวาดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตเพดาน. พทธานญาตไมส าหรบแขวน [๒๓๒] สมยนน ภกษทงหลายแขวนถงไวทเทาเตยงบาง ทเทาตงบาง หนและปลวกกดกน ภกษทงหลายจงกราบทลเรองนนแดพระผมพระ-ภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตไมเดอยตดฝา ไมนาคทนต. พทธานญาตราวไมเกบจวร [๒๓๓] สมยนน ภกษทงหลายเกบจวรไวบนเตยงบาง บนตงบางจวรขาด จงกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวาดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตราวจวร สายระเดยง ในวหาร. [๒๓๔] สมยนน วหารยงไมมระเบยง หาทพกอาศยมได ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตระเบยง เฉลยงลบแล หนามขมหลงคาระเบยงโลงโถง ภกษทงหลายละอายทจะนอน...ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตกนสาดเลอนฝาค า. พทธานญาตหอฉน [๒๓๕] สมยนน ภกษทงหลายฉนอาหารในทแจง ล าบากดวยหนาวบาง รอนบาง จงกราบทลเรองนนแตพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตหอฉน หอฉนมพนทต า น าทวมได...ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหถมพนทใหสง ดนทถมพง... ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหกอกร ดนทถม ๓ ชนด คอ อฐ ศลา ไม ภกษทงหลายขนลงล าบาก ... ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตบนได ๓ ชนด คอ บนไดอฐ ศลา ไม ภกษทงหลายขนลงพลดตก... ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตราวส าหรบยด ผงหญาทมงหอฉนตกลงเกลอน ... ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหรอลงแลวฉาบโบกดนทงขางบนขางลางใหมสขาว สด า สเหลอง มลวดลาย ดอกไมเครอเถา ฟนมงกร ดอกจอกหากลบ ราวจวร สายระเดยง. [๒๓๖] สมยนน ภกษทงหลายปจวรลงบนพนดนกลางแจง จวรเปอนฝ น . . . ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตราวจวร สายระเดยงไวกลางแจง . . . น าฉนถกแดดเผา . . .ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตโรงน าฉน ปะร าน าฉน โรงน าฉนมพนต า น าทวมได. . .ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหถมพนใหสง ดนทถมพง . . . ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหกอกร ๓ ชนด คอ กอดวยอฐ กอดวยศลา กรดวยไม ภกษทงหลายขนลงล าบาก. . . ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตบนได ๓ ชนด คอ บนไดอฐ ศลา ไม ภกษทงหลายขนลงพลดตก...ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตราวส าหรบยด ผงหญาทมงโรงน าฉนตกเกลอน ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหรอลงฉาบดวยดนทงขางบนขางลางใหมสขาว สด า สเหลอง มลายดอกไม เครอเถา ฟนมงกรดอกจอกหากลบ ราวจวร สายระเดยง ภาชนะตกน าฉนยงไมม .. . ตรสวาดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตสงขตกน าดม ขนตกน าดม. [๒๓๗] สมยนน วหารยงไมมเครองลอม.... ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหลอมดวยเครองลอม ๓ อยาง คอ อฐ ศลา ไม ซมประตยงไมม ...ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตซมประต ซมประตมพนต าไป น าทวมได . .. ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหถมใหสง ซมประตไมมบาน . . .ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตซมประตกรอบเชดหนา ครกรองรบเดอยประต หวงขางบน สายย ไมหวลง ลมกลอน ชองดาล ชองเชอกชก เชอกชก ผงหญาทมงซมประตตกเกลอน ... ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหรอลง ฉาบทงขางบนขางลาง ใหมสขาว สด า สเหลอง มลายดอกไม เครอเถา ฟนมงกร ดอกจอกหากลบ. พทธานญาตทอระบายน า [๒๓๘] สมยนน บรเวณเปนตม ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหโรยกรวดแร กรวดแรไมเตม .. . ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาใหปศลาเรยบ น าขง . . .ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตทอระบายน า

กจบางอยาง. (จบ ทแถม โดยพระประสทธ จาก พระวนยปฎก จลวรรค เลม ๗ ภาค ๒ - หนาท 105-121 หรอ เลม ๙ หนา 105- 120 จากชด ๙๑ )

ชนตาฆรวตร ( วธการอบไอน าจากตนไมทเปนยาสมนไพร เพอแกโรคจากอาหาร อวน หรอ สปา )

๒๐

[๔๓๒] สมยนน พระฉพพคคยถกพระเถระทงหลายในเรอนไฟหามอย อาศยความไมเออเฟอ ใสฟนมาก ตดไฟ ปดประตแลวนงทประต สวนพระเถระทงหลายถกความรอนแผดเผา ออกประตไมได สลบลมลง บรรดาภกษทเปนผมกนอย สนโดษ มความละอาย ( ตอบาป แตวา จะไมละอายทจะท าความด ) มความรงเกยจ ภกษผใครตอสกขาบท ( ตงใจจะรกษาศล ทจะเคารพศล กระท าตามศล ปฏบตตามสกขาบท (ศล) ตามศล ) ตางกเพงโทษ ตเตยน โพนทะนาวา ไฉนพระฉพพคคยอนพระเถระทงหลายในเรอนไฟหามอย จงอาศยความไมเออเฟอ ใสฟนมาก ตดไฟปดประตแลวนงทประต สวนพระเถระทงหลายถกความรอนแผดเผา ออกประตไมได สลบลมลง จงกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา.

ประชมสงฆทรงสอบถาม พระผมพระภาคเจา . ..ทรงสอบถามวา ดกอนภกษทงหลาย ขาววาภกษฉพพคคยอนพระเถระทงหลายในเรอนไฟหามอย อาศยความไมเออเฟอใสฟนมาก ตดไฟ ปดประต แลวนงทประต ภกษทงหลายถกความรอนแผดเผา ออกประตไมได สลบลมลง จรงหรอ?. ภกษทงหลายกราบทลวา จรง พระพทธเจาขา. ( คดมาจาก พระวนยปฎก จลวรรค เลม ๙ ภาค ๒ หนา 356 ในชด ๙๑ เลม )

พระผมพระภาคพทธเจาทรงตเตยนวา ดกอนภกษทงหลาย การกระท าของพวกภกษโมฆบรษเหลานน ( ตามทวาแลว ขางบน ) นน ไมเหมาะ ไมสม ไมควร ไมใชกจของสมณะ ใชไมได ไมควรท า ไฉน ภกษนน จงไมท าตาม ชนตาฆรวตร เลา การกระท าของพวกภกษโมฆบรษเหลานนนน ไมเหมาะ ไมสม ไมควร ไมใชกจของสมณะ ใชไมได ไมควรท า ไฉน ภกษโมฆบรษ จงกระท าอยางนน การกระท าของภกษโมฆบรษเหลานนนน ไมเปนไปเพอความเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส หรอเพอความเลอมใสยงของชมชนทเลอมใสแลว โดยทแทการกระท าของภกษโมฆบรษเหลานน นน เปนไปเพอความไมเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส และเพอความเปนอยางอนของชนบางพวกทเลอมใสแลว พระผมพระภาคเจาทรงตเตยนภกษเหลานนโดยอเนกปรยาย ดงน แลว ตรสโทษแหงความเปนคนเลยงยาก ความเปนคนบ ารงยาก ความเปนคนมกมาก ความเปนคนไมสนโดษ ความคลกคล ความเกยจคราน ตรสคณแหงความเปนคนเลยงงาย ความเปนคนบ ารงงาย ความมกนอย ความสนโดษ ความขดเกลา ความก าจด อาการทนาเลอมใส การไมสะสม การปรารภความเพยรโดยอเนกปรยายทรงกระท าธรรมกถาทสมควรแกเรองนน ทเหมาะสมแกเรองนน แกภกษทงหลาย แลวรบสงกะภกษทงหลายวา ดกอนภกษทงหลาย เพราะเหตนนแล เราจกบญญตสกขาบทแกภกษทงหลาย อาศยอ านาจประโยชน ๑๐ ประการ คอ เพอความรบวาดแหงสงฆ ๑ เพอความส าราญแหงสงฆ ๑ เพอขมบคคลผเกอยาก ๑ เพออยส าราญแหงภกษผมศลเปนทรก ๑ เพอปองกนอาสวะอนจะบงเกดในปจจบน ๑ เพอก าจดอาสวะอนจกบงเกดในอนาคต ๑ เพอความเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส ๑ เพอความเลอมใสยงของชมชนทเลอมใสแลว ๑ เพอความตงมนแหงพระสทธรรม ๑ เพอถอตามพระวนย ๑ ครนแลวทรงท าธรรมกถารบสงกะภกษทงหลายวา ดกอนภกษทงหลาย ภกษอนพระเถระในเรอนไฟหามอย ไมพงอาศยความไมเออเฟอ ใสฟนมาก ตดไฟ รปใดตดไฟตองอาบตทกกฏ. อนง ภกษไมพงปดประต แลวนงขวางประต รปใดนง ตองอาบตทกกฏ. ดกอนภกษทงหลาย เพราะเหตนนแล เราจกบญญตวตรในเรอนไฟแกภกษทงหลาย โดยประการทภกษทงหลาย พงประพฤตเรยบรอยในเรอนไฟ. [๔๓๓] ภกษใดไปสเรอนไฟกอน ถามเถามาก พงเทเถาทงเสย ถาเรอนไฟรก พงกวาดเสย ถาชานภายนอกรก

๒๑

พงกวาดเสย ถาบรเวณ ซมประต ศาลา เรอนไฟรก พง กวาดเสย พงบดจณ (ใชแทนสบ ลางผวใหสะอาด ไรกลน แตไมจ าเปนจะตองหอม ดนทาหนาคลาย ๆ ดน สาร แรสมนไพร ทมอยในปจจบนน ลอกมาจากทนแหละ ) ไว พงแชดนเหนยว (ใชทาหนากนรอน) ไว พงตกน าไวในรางน า เมอจะเขาไปสเรอนไฟ พงเอาดนเหนยวทาหนา ปดทงขางหนาขางหลง แลวจงเขาไปสเรอนไฟ ไมพงนงเบยดเสยดพระเถระ ไมพงเกยดกนอาสนะภกษใหม ถาอตสาหะอย พงท าบรกรรมแกพระเถระในเรอนไฟ เมอออกจากเรอนไฟ พงถอตงส าหรบเรอนไฟแลวปดทงขางหนาขางหลงออกจากเรอนไป ถาอตสาหะอย พงท าบรกรรม แกพระเถระแมในน า ไมพงอาบน าขางหนาพระเถระ แมเหนอน ากไมพงอาบ อาบแลวเมอจะขน พงใหทางแกพระเถระผจะลง ภกษใดออกจากเรอนไฟภายหลง ถาเรอนไฟเปรอะเปอน พงลางใหสะอาด พงลางรางแชดน เกบตงส าหรบเรอนไฟ ดบไฟ ปดประต แลวจงหลกไป. ดกอนภกษทงหลาย นแล เปนวตรในเรอนไฟของภกษทงหลาย ซงภกษทงหลายพงพระพฤตเรยบรอยในเรอนไฟ. (แถม โดยพระประสทธ จาก พระวนยปฎก จลวรรค เลม ๗ ภาค ๒ - หนาท 120 หรอ เลม ๙ หนา 120 จากชด ๙๑ เลม พทธานญาตทอระบายน า [๒๓๘] สมยนน บรเวณเปนตม ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหโรยกรวดแร กรวดแรไมเตม .. . ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหปศลาเรยบ น าขง ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตทอระบายน า พทธานญาตโรงไฟ [๒๓๙] สมยนน ภกษทงหลายกอกองไฟไวในทนน ๆ ทวบรเวณบรเวณสกปรก ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจาตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหท าโรงไฟไวในทควรสวนขางหนง โรงไฟมพนทต า น าทวมได. . . . ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหถมใหสง ดนทถมพง . . .ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหกอกร ๓ ชนด คอ อฐ ศลา ไม ภกษทงหลายขนลงล าบาก . .. ตรสวาดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตบนได ๓ ชนด คอ บนไดอฐ ศลา ไมภกษทงหลายขนลงพลดตก . . . ตรสวา ดกกอนภกษทงหลาย เราอนญาตราวส าหรบยด โรงไฟไมมบานประต . . . ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตบานประต กรอบเชดหนา ครกรบเดอยประต หวงขางบน สายย ไมหวลง ลม กลอน ชองดาล ชองเชอกชก เชอกชก ผงหญาทมง โรงไฟหลนเกลอน .. . ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหรอลง ฉาบทงขางบนทงขางลางใหมสขาว สด า สเหลอง มลายดอกไม เครอเถา ฟนมงกร ดอกจอกหากลบ ราวจวร สายสะเดยง อารามไมมเครองลอม แพะบางปสสตวบาง เบยดเบยนสงทปลกไว ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา ๆ ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหลอมรว ๓ อยาง คอ รวไมไผ รวหนาม ค ซมประตไมม แพะบาง ปสสตวบาง ยงรบกวนสงทปลกไวตามเดม . . . ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตซมประต เครองไมคราว บานประตค เสาระเนยด กลอนเหลก ผงหญาทมงซมหลนเกลอน . . . ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหรอลงแลวฉาบทงขางบนทงขางลางใหมสขาว สด า สเหลอง มลายดอกไม เครอเถา ฟนมงกรดอกจอกหากลบ อารามเปนตม ... ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหโรยหนแร หนแรไมพอ . . . ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหปหนเรยบ น าขง . . . ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตทอระบายน า. [๒๔๐] สมยนน พระเจาพมพสารจอมเสนามาคธราช มพระราชประสงคจะทรงสรางปราสาทปนขาวถวายสงฆ ครงนน ภกษทงหลายเกดสนเทหวา พระผมพระภาคเจาทรงอนญาตเครองมงชนดไรไวบางหนอ จงกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา . . . ตรสวา ดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตเครองมง ๕ ชนด คอ กระเบอง

๑ หน ๑ ปนขาว ๑ หญา ๑ ใบไม ๑ จบท แถม จาก พระวนยปฎก จลวรรค เลม ๗ ภาค ๒ - หนาท 120 หรอ เลม ๙ หนา 121 จากชด ๙๑ เลม )

มลเหต วจจกฏวตร ( วธการปฏบตเกยวกบหองสวม หองน า ) [๔๓๔] สมยนน ภกษรปหนงเปนชาตพราหมณ ถายอจจาระแลวไมปรารถนาจะช าระดวยรงเกยจวา ใครจกจบตองของเลว มกลนเหมนนได ในวจจมรรค ( รถายอจจาระ ทวารเบา ) ของเธอ มหมหนอนมวสมอย ตอมาเธอไดแจงเรองนนแกภกษทงหลาย. ภกษทงหลายถามวา กทานถายอจจาระแลว ไมช าระ หรอ ขอรบ? ภกษนนตอบวา อยางนน ขอรบ บรรดาภกษทเปนผมกนอย .. .ตางกเพงโทษ ตเตยน โพนทะนาวาไฉนภกษถายอจจาระแลว จงไมช าระ แลวกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา. พระผมพระภาคเจา . . . ทรงสอบถามวา ดกอนภกษ ขาววา เธอถายอจาระแลวไมช าระ จรงหรอ?. ภกษนนกราบทลวา จรง พระพทธเจาขา.

๒๒

พระผมพระภาคพทธเจาทรงตเตยนวา ดกอน ภกษทงหลาย การกระท าของพวกภกษโมฆบรษเหลานนนน ( ตามทวาแลว ขางบน ) ไมเหมาะ ไมสม ไมควร ไมใชกจของสมณะ ใชไมได ไมควรท า ไฉน ภกษนน จงไมท าตาม วจจกฎวตร เลา การกระท าของพวกภกษโมฆบรษเหลานนนน ไมเหมาะ ไมสม ไมควรไมใชกจของสมณะ ใชไมได ไมควรท า ไฉน ภกษโมฆบรษ จงกระท าอยางนน การกระท าของภกษโมฆบรษเหลานนนน ไมเปนไปเพอความเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส หรอเพอความเลอมใสยงของชมชนทเลอมใสแลว โดยทแทการกระท าของภกษโมฆบรษเหลานน นน เปนไปเพอความไมเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส และเพอความเปนอยางอนของชนบางพวกทเลอมใสแลว พระผมพระภาคเจาทรงตเตยนภกษเหลานนโดยอเนกปรยาย ดงน แลว ตรสโทษแหงความเปนคนเลยงยาก ความเปนคนบ ารงยาก ความเปนคนมกมาก ความเปนคนไมสนโดษ ความคลกคล ความเกยจคราน ตรสคณแหงความเปนคนเลยงงาย ความเปนคนบ ารงงายความมกนอย ความสนโดษ ความขดเกลา ความก าจด อาการทนาเลอมใส การไมสะสม การปรารภความเพยรโดยอเนกปรยายทรงกระท าธรรมกถาทสมควรแกเรองนน ทเหมาะสมแกเรองนน แกภกษทงหลาย แลวรบสงกะภกษทงหลายวา ดกอนภกษทงหลาย เพราะเหตนนแล เราจกบญญตสกขาบทแกภกษทงหลาย อาศยอ านาจประโยชน ๑๐ ประการ คอ เพอความรบวาดแหงสงฆ ๑ เพอความส าราญแหงสงฆ ๑ เพอขมบคคลผเกอยาก ๑ เพออยส าราญแหงภกษผมศลเปนทรก ๑ เพอปองกนอาสวะอนจะบงเกดในปจจบน ๑ เพอก าจดอาสวะอนจกบงเกดในอนาคต ๑ เพอความเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส ๑ เพอความเลอมใสยงของชมชนทเลอมใสแลว ๑ เพอความตงมนแหงพระสทธรรม ๑ เพอถอตามพระวนย ๑ ครนแลวทรงท าธรรมกถารบสงกะภกษทงหลายวา ดกอนภกษทงหลาย ภกษถายอจจาระแลว เมอน ามอย จะไมช าระไมไดรปใดไมช าระ ตองอาบตทกกฏ. [๔๓๕] สมยนน ภกษทงหลาย ถายอจจาระในวจจกฎตามล าดบผแกกวา นวกภกษทงหลายมาถงกอน ปวดอจจาระกตองรอ พวกเธอกลนอจจาระจนสลบลมลง ภกษทงหลายกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา. พระผมพระภาคเจา ...ทรงสอบถามวา ดกอนภกษทงหลาย ขาววาภกษทงหลายถายอจจาระในวจจกฎ . . .ตามล าดบผแกกวา นวกภกษ ( พระทบวชใหม ๆ พรรษานอย ๆ ) ทงหลายมาถงกอน ปวดอจจาระกตองรอ พวกเธอกลนอจจาระจนสลบลมลง จรงหรอ?. ภกษทงหลายกราบทลวา จรง พระพทธเจาขา พระผมพระภาคเจา...รบสงกะภกษทงหลายวา ดกอนภกษทงหลายภกษไมพงถายอจจาระในวจจกฎ ตามล าดบผ แกกวา รปใดถายตองอาบตทกกฏดกอนภกษทงหลาย เราอนญาตใหถายอจจาระตามล าดบของผมาถง [๔๓๖] สมยนน พระฉพพคคยเขาวจจกฎเรวเกนไปบาง เวกผาเขาไปบาง ถอนหายใจพลางถายอจจาระบาง เคยวไมช าระฟนพลางถายอจจาระบาง ถายอจจาระนอกรางอจจาระบาง ถายปสสาวะนวกรางบาง บวนเขฬะลงในรางปสสาวะบาง ช าระดวยไมหยาบบาง ทงไมช าระลงในชองถายอจจาระบาง ออกมาเรวเกนไปบาง เวกผาออกมาบาง ช าระมเสยงดงจะปจะปบางเหลอน าไวในกระบอกช าระบาง บรรดาภกษทเปนผมกนอย . . .ตางกเพงโทษตเตยน โพทะนาวา ไฉนพระฉพพคคยจงไดเขาวจจกฏเรวเกนไป เวกผาเขาไปบาง ถอนหายใจใหญพลางถายอจจาระบาง เคยวไมช าระฟนพลางถายอจจาระบาง ถายอจจาระนอกรางอจจาระบาง ถายปสสาวะนอกรางปสสาวะบางบวนเขฬะลงในรางปสสาวะบาง ช าระดวยไมหยาบบาง ทงไมช าระลงในชองถายอจจาระบาง ออกมาเรวเกนไปบาง เวกผาออกมาบาง ช าระมเสยงดงจะปจะปบาง เหลอน าไวในกระบอกช าระบาง แลวกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา. พระผมพระภาคเจา.. ทรงสอบถามวา ดกอนภกษทงหลาย ขาววา... จรงหรอ? ภกษทงหลายกราบทลวา จรง พระพทธเจาขา.

๒๓

พระผมพระภาคเจา. .. ครนแลวทรงท าธรรมกถา รบสงกะภกษทงหลายวา ดกอนภกษทงหลาย เพราะเหตนนแล เราจกบญญตวจจกฏวตรแกภกษทงหลาย โดยประการทภกษทงหลายพงประพฤตเรยบรอยในวจจกฏ.

วจจกฏวตร ( การปฏบต เมอกอนจะ ใช ก าลงใช และหลงจากใชหองสวม ) [๔๓๗] ภกษใดไปวจจกฎ ภกษนนยนอยขางนอก พงกระแอมขนแมภกษผนงอยขางในกพงกระแอมรบ พงพาดจวรไวบนราวจวร หรอบนสายระเดยง แลวเขาวจจกฎ ท าใหเรยบรอย ไมตองรบรอน ไมพงเขาไปเรวนก ไมพงเวกผาเขาไป ยนบนเขยงถายอจจาาระ แลวจงคอยเวกผา ไมพงถอนหายใจใหญพลางถายอจจาระ ไมพงเคยวไมช าระฟนพลางถายอจจาระ ไมพงถายอจจาระนอกรางอจจาระ ไมพงถายปสสาวะนอกรางปสสาวะ ไมพงบวนเขฬะลงในรางปสสาวะ ไมพงช าระดวยไมหยาบ ไมพงทงไมช าระลงในชองถายอจจาระ ยนบนเขยงถายแลวพงปดผา ไมพงออกมาเรวนก ไมพงเวกผาออกมา ยนบนเขยงช าระแลวพงเวกผา ไมพงช าระใหมเสยงดงจะปจะป ไมพงเหลอน าไวในกระบอกช าระ ยนบนเขยงช าระแลวพงปดผา ถาวจจกฎอนภกษถายไวเลอะเทอะ ตองลางเสย ถาตะกราใสไมช าระเตม พงเทไมช าระถาวจจกฎรก พงกวาดวจจกฎ ถาชานภายนอก บรเวณ ซมประตรก พงกวาดเสย ถาน าในหมอช าระไมม พงตกน ามาไวในหมอช าระ. ดกอนภกษทงหลาย นแล เปนวจจกฎวตรของภกษทงหลาย ซงภกษทงหลาย พงประพฤตเรยบรอยในวจจกฎ. อรรถกถา ทอธบาย [ เวจกฏวตร ] [ เรองน าช าระ ] วนจฉยในเรองน าช าระ พงทราบดงน:- ในค าวา สต อทเก น มวนจฉยวา ถามน า แตไมมทก าบง, พงใชภาชนะตกไปช าระ. เมอไมมภาชนะ พงเอาบาตรตกไป. แมบาตรกไมมเปนอนชอวาไมมภาชนะ. ภกษผไปดวยท าในใจวา ทนเปดเผยนก ขางหนาจกมน าอน ยงไมทนไดน า ไดเวลาภกษาจาร, พงเชดดวยไมหรอของบางอยาง ( เชน กระดาษ เศษผา หรอวสดอยางอน ทไมมคม ไมสกปรก ) แลวจงไป. ภกษนนฉนกด กระท าอนโมทนากด ยอมควร. บทวา อาคตปฏปาฏยา มความวา ล าดบแหงผมาเทานนเปนประมาณ ในสถานททง ๓ คอ เวจกฎ ( หองสวม ) ทถายปสสาวะ ทาอาบน า คอ ผใดมาถงกอนใหผนนได ใชกอน. วนจฉยในเวจกฏวตร พงทราบดงน. ขอทวา ไมพงเคยวไมสฟนพลาง ถายอจจาระพลาง นเปนขอหามในททงปวงทเดยว ทงเวจกฎ ทงมใชเวจกฎ. ขอวา ผรเสน กฏเน มความวา ไมควรเชดดวยไมทผา หรอไมคม หรอไมมปม หรอไมมหนาม หรอไมมแผล หรอไมผ. แตไมเปนอาบตแกภกษผไมถอช าระเขาไป. ค าวา น อาจมนสราวเก น พระผมพระภาคเจาตรสหมายเอาฐาน หรอหองสวมททวไปแกภกษทงปวง. จรงอย ภกษอน ๆ ทงหลาย ยอมจะมาใชทสวมสาธารณฐานนน, เพราะฉะนน จงไมควรเหลอน าไว. สวนฐานใด เปนสถานทท าไวในเอกเทศในวด แมเปนของสงฆ เพอตองการจะไปถายเปนนตย หรอเปนฐาน เปนหองสวนดวยบคคล. ในฐานนน จะเหลอน าไวในขนช าระกได. แมภกษผฉนยาถาย เขาไปบอย ๆ จะเหลอไวกควรเหมอนกน. บทวา อหตา ไดแก เปอน อธบายวา ภายนอกเปอนอจจาระ. บทวา โธวตพพา ไดแก พงน าน ามาลาง. น าม ภาชนะไมม, เปนอนชอวาไมม; ภาชนะม น าไมม, แมอนน กชอวาไมม; เมอไมมทง ๒ อยาง เปนไมมแท. พงเชดดวยไม หรอดวยของบางอยางแลวจงไป แสดงวา พทโธของเรานน สะอาด จนพวกหมอในสมยใหมยคน จะตองเลยนแบบ. จบอรรถกถาเวจกฏวตร ค าทเหลอทกสถาน ตนทงนน ฉะนนแล.

๒๔

มลเหต อปชฌายวตร ( อปชฌาย คอ ผทรบพระเขาหม ผทรบรองวา ผน เปนพระภกษ หรอสามเณร ผทรบรองผอน เชน รบรองวา ผนเปนพระภกษตามธรรมวนย เพราะวาทานเปนผทบวชให ) [๔๓๘] สมยนน สทธวหารกทงหลายไมพระพฤตชอบในพระอปชฌายะ บรรดาภกษทเปนผมกนอย...ตางกเพงโทษ ตเตยนโพนทะนาวาไฉน สทธวหารกทงหลายจงไมประพฤตชอบในพระอปชฌายะ แลวกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจา . .. ( ขอความจะ เหมอน ๆ กบในขอทผาน ๆ มาแลว )... ทรงสอบถามวา ดกอนภกษทงหลาย ขาววาสทธวหารกทงหลาย ไมประพฤตชอบในพระอปชฌายะ จรงหรอ? ภกษเหลานนกราบทลวา จรง พระพทธเจาขา พระผมพระภาคพทธเจาทรงตเตยนวา ดกอนภกษทงหลาย การกระท าของพวกภกษโมฆบรษเหลานนนน ( ตามทวาแลว ขางบน ) ไมเหมาะ ไมสม ไมควร ไมใชกจของสมณะ ใชไมได ไมควรท า ไฉน ภกษนน จงไมท าตาม อปชฌายวตร เลา การกระท าของพวกภกษโมฆบรษเหลานนนน ไมเหมาะ ไมสม ไมควรไมใชกจของสมณะ ใชไมได ไมควรท า ไฉน ภกษโมฆบรษ จงกระท าอยางนน การกระท าของภกษโมฆบรษเหลานนนน ไมเปนไปเพอความเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส หรอเพอความเลอมใสยงของชมชนทเลอมใสแลว โดยทแทการกระท าของภกษโมฆบรษเหลานน นน เปนไปเพอความไมเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส และเพอความเปนอยางอนของชนบางพวกทเลอมใสแลว พระผมพระภาคเจาทรงตเตยนภกษเหลานนโดยอเนกปรยาย ดงน แลว ตรส ( พด ) โทษแหงความเปนคนเลยงยาก ความเปนคนบ ารงยาก ความเปนคนมกมาก ความเปนคนไมสนโดษ ความคลกคล ความเกยจคราน ตรสคณแหงความเปนคนเลยงงาย ความเปนคนบ ารงงายความมกนอย ความสนโดษ ความขดเกลา ความก าจด อาการทนาเลอมใส การไมสะสม การปรารภความเพยรโดยอเนกปรยายทรงกระท าธรรมกถาทสมควรแกเรองนน ทเหมาะสมแกเรองนน แกภกษทงหลาย แลวรบสงกะภกษทงหลายวา ดกอนภกษทงหลาย เพราะเหตนนแล เราจกบญญตสกขาบทแกภกษทงหลาย อาศยอ านาจประโยชน ๑๐ ประการ คอ เพอความรบวาดแหงสงฆ ๑ เพอความส าราญแหงสงฆ ๑ เพอขมบคคลผเกอยาก ๑ เพออยส าราญแหงภกษผมศลเปนทรก ๑ เพอปองกนอาสวะอนจะบงเกดในปจจบน ๑ เพอก าจดอาสวะอนจกบงเกดในอนาคต ๑ เพอความเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส ๑ เพอความเลอมใสยงของชมชนทเลอมใสแลว ๑ เพอความตงมนแหงพระสทธรรม ๑ เพอถอตามพระวนย ๑ ครนแลว ทรงท าธรรมกถารบสงกะภกษทงหลายวา ดกอนภกษทงหลาย เพราะเหตนนแล เราจกบญญตอปชฌายวตรแกสทธวหารกทงหลายโดยประการทสทธวหารกทงหลาย พงประพฤตเรยบรอยในอปชฌายะ

อปชฌายวตร ( หนาท ทสทธงวหารกคอศษยทบวชกบอปชฌายนนแลวอยกบทาน แลวกระท าตอพระอปชฌาย ) [๔๓๙] ดกอนภกษทงหลาย สทธวหารกพงประพฤตชอบในอปชฌายะ วธประพฤตชอบในอปชฌายะนน ดงตอไปน สทธวหารกพงลกขนแตเชาตร ถอดรองเทา หมผาเฉวยงบา แลวถวายไมช าระฟน ถวายน าลางหนา ปอาสนะไว ถายาคม พงลางภาชนะแลวนอมยาคเขาไป เมออปชฌายะดมยาคแลว พงถวายน า รบภาชนะมา ถอต า ๆ ลางใหเรยบรอย อยาใหกระทบ แลวเกบไว เมออปชฌายะลกแลวพงเกบอาสนะ ถาทนนรก พงกวาดทนนเสย

๒๕

ถาอปชฌายะประสงคจะเขาบาน พงถวายผานง พงรบผานงผลดมาพงถวายประคดเอว พงซอนผาหมสองชนถวาย พงลางบาตรแลว ถวายพรอมทงน า ถาอปชฌายะปรารถนาใหเปนปจฉาสมณะ พงปกปดกายใหมมณฑลสามนงใหเปนปรมณฑล คาดประคดเอว ซอนผาหมสองชนหมคลมกลดลกดมลางบาตรแลวถอไป เปนปจฉาสมณะของอปชฌายะ ไมพงเดนใหหางนก ให ชดนก พงรบวตถทเนองในบาตร เมออปชฌายะก าลงพด ไมพงพดสอดขนในระหวาง ๆ เมออปชฌายะกลาวถอยค าใกลตออาบต พงหามเสย เมอกลบพงกลบมากอนแลว ปอาสนะไว พงวางน าลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทาไวใกล ๆ พงรบบาตร จวร พงถวายผานงผลด พงรบผานงมา ถาจวรชมเหงอ พงผงแดดสกครหนง แตอยาผงทงไวทแดด พงพบจวร เมอจะพบจวร พงพบจวรใหเหลอมมมกน ๔ นว ดวยตงใจมใหมรอยพบตรงกลาง พงสอดประคดเอวไวในขนดจวร ถาบณฑบาตม และอปชฌายะประสงคจะฉน พงถวายน า แลวนอมบณฑบาตเขาไป พงถามอปชฌายะถงน าฉน เมออปชฌายะฉนแลว พงถวายน ารบบาตรมา ถอต า ๆ ลางใหเรยบรอยอยาใหกระทบ ลางเชดใหหมดน า แลวพงผงไวทแดดสกครหนง แตอยาผงทงไวทแดด พงเกบบาตร จวร เมอเกบบาตรพงเอามอขางหนงจบบาตร เอามอขางหนงลบคล าใตเตยงหรอใตตงแลวเกบบาตร แตอยาเกบบาตรไวบนพนทปราศจากเครองรอง เมอเกบจวรพงเอามอขางหนงถอจวร เอามอขางหนงลบราวจวร หรอสายระเดยง แลวท าชายจวรไวขางนอกขนดไวขางใน แลวเกบจวร เมออปชฌายะลกขนแลวพงเกบอาสนะ เกบน าลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทา ถาทนนรก พงกวาดทนนเสย ถาอปชฌายะใครจะสรงน า พงจดน าสรงถวาย ถาตองการน าเยนพงจดน าเยนถวาย ถาตองการน ารอน พงจดน ารอนถวาย ถาอปชฌายะใครจะเขาเรอนไฟ พงบดจณ แชดน ถอตงส าหรบเรอนไฟแลวเดนตามหลงอปชฌายะไปถวายตงส าหรบเรอนไฟ แลวรบจวรมาวางไว ณ ทควรสวนขางหนง พงถวายจณ ถวายดน ถาอตสาหะอย พงเขาเรอนไฟ เมอเขาเรอนไฟพงเอาดนทาหนาปดทงขางหนาทงขางหลง แลวเขาเรอนไฟ อยานงเบยดภกษผเปนเถระ อยาเกยดกนอาสนะภกษใหม พงท าบรกรรมแกอปชฌายะในเรอนไฟ เมอออกจากเรอนไฟ พงถอตงส าหรบเรอนไฟ แลวปดทงขางหนาทงขางหลงออกจากเรอนไฟ พงท าบรกรรมคอการบบนวด ขดถใหอปชฌายะแมในน า อาบเสรจแลว พงขนมากอน ท าตวของตนใหแหงน า นงผาแลวพงเชดน าจากตวของอปชฌายะ พงถวายผานง ผาสงฆาฏ ถอตงส าหรบเรอนไฟมากอน แลวปอาสนะไว พงวางน าลางเทา ตงรองเท กระเบองเชดเทาไวใกล ๆ พงถามอปชฌายะดวยน าดม ถาประสงคจะเรยนบาล พงขอใหอปชฌายะแสดงบาลขน ถาประสงคจะสอบถามอรรถกถา พงสอบถาม อปชฌายะอยในวหารแหงใด ถาวหารแหงนนรก ถาอตสาหะอย พงปดกวาดเสย เมอปดกวาดวหาร พงขนบาตร จวรออกกอนแลววางไว ณ ทควรสวนขางหนง พงขนผาปนง และผาปนอน ฟกหมอน ออกวางไว ณ ทควรสวนขางหนง เตยงตง สทธวหารกพงยกต า ๆท าใหด อยาใหครดส กระทบกระแทกบานและกรอบประต ทงไว ณ ทควรสวนขางหนง เขยงรองเทาเตยง กระโถน พนกอง พงขนออกไปตงไว ณ ทควรสวนขางหนง เครองปพนพงสงเกตทปไวเดม แลวขนออกไปวางไว ณ ทควรสวนขางหนง ถาโนวหารมหยากเยอ พงกวาดตงแตเพดานลงมากอน กรอบหนาตางและมมหองพงเชดเสย ถาฝาเขาท าบรกรรมดวยน ามน หรอพนเขาทาสด าขนรา พงเอาผาชบน าบดแลวเชดเสย ถาพนเขามไดท า พงเอาน าประพรมแลวเชดเสยดวยคดวา อยาใหฝ นกลบวหาร ดงน พงกวาดหยากเยอทงเสย ณ ทควรสวนขางหนง เครองปพนพงผงแดด ช าระ เคาะ ปด แลวขนกลบปไวดงเดม เขยงรองเทา เตยงพงผงแดด ปด เชด แลวขนกลบไปไวทเดม เตยงตงพงผงแดดขดสเคาะยกต า ๆ ท าใหด อยาใหครดส กระทบ กระแทกบานและกรอบประต ขนกลบทงไวตามเดม ฟก หมอน ผาปนง ผาปนอน กระโถน พนกอง พงผงแดด ช าระลาง เคาะ ปดเสย แลวขนกลบตงไวตามเดม พงเกบบาตร จวร เมอเกบบาตร พงเอามอขางหนงจบบาตร เอามอขางหนงลบคล าใตเตยง หรอใตตงแลวเกบบาตร แตอยาเกบบาตรบนพนทปราศจากเครองรอง เมอเกบจวรพงเอามอขางหนงถอจวร เอามอขางหนงลบราวจวร หรอสายระเดยง แลวท าชายไวขางนอก ขนดไวขางในเกบจวร ถาลมเจอดวยผง

๒๖

คลผลดมาแตทศตะวนออก พงปดหนาตางดานตะวนออก ถาลมเจอผงคลพดมาแตทศทะวนตก พงปดหนาตางดานตะวนตกถาลมเจอผงคาลพดมาแตทศเหนอ พงปดหนาตางดานเหนอ ถาลมเจอผงคลพดมาแตทศใต พงปดหนาตางดานใต ถาฤดหนาว พงเปดหนาตางกลางวนกลางคนพงปดเสย ถาฤดรอน กลางวนพงปด กลางคนพงเปด ถาบรเวณซมน า โรงฉน โรงไฟ วจจกฏรก พงปดกวาดเสย ถาน าฉน น าใชไมมพงจดทงไว ถาน าในหมอช าระไมม พงตกมาไวในหมอช าระ ถาความกระสนบงเกดขนแกอปชฌายะ สทธวหารกพงชวยระงบ หรอพงวานภกษอนใหชวยระงบ หรอพงแสดงธรรมกถาแกอปชฌายะนน ถาความร าคาญบงเกดแกอปชฌายะ สทธวหารก ( ศษยทพระอปชฌายบวชใหแลวอยอาศยกบพระอปชฌาย ) กพงชวยบรรเทา หรอพงวานภกษอนใหชวยบรรเทา หรอพงแสดงธรรมกถาแกอปชฌายะ ถาทฏฐบงเกดแกอปชฌายะสทธวหารกพงใหสละเสย หรอพงวานภกษอนใหชวย หรอพงแสดงธรรมกถาแกอปชฌายะนน ถาอปชฌายะตองอาบตหนก ควรแกปรวาส *** สทธวหารก พงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงใหปรวาสแกอปชฌายะ ถาอปชฌายะผควรแกการชกเขาหาอาบตเดม สทธวหารกพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงชกอปชฌายะเขาหาอาบตเดม ถาอปชฌายะผควรแกมานต สทธวหารกพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงใหมานตแกอปชฌายะ. ถาอปชฌายะควรอพภาน สทธวหารกพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงอพภานอปชฌายะ ถาสงฆใครกระท ากรรมแกอปชฌายะ คอ ตชชนยกรรม นยสกรรม ปพพาชนยกรรม ปฏสารณยกรรม หรออกเขปนยกรรม สทธวหารกพงท าความขวนขวายวาดวยอบายอยางไรหนอ สงฆไมพงท ากรรมแกอปชฌายะ หรอสงฆพงนอมไปเพอกรรมเบา หรออปชฌายะนน ถกสงฆลงตชชนยกรรม นยสกรรม ปพพาชนยกรรม ปฏสารณยกรรม หรออกเขปนยกรรมแลว สทธวหารก พงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ อปชฌายะพงประพฤตชอบ หายเยอหยง พระพฤตแกตวได สงฆพงระงบกรรมนนเสย

*** อธบาย ยอ ๆ โดยผเรยบเรยง ถาตองการรายละเอยดดไดจาก พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวล ศพท ของ ทาน ป. อ. ปยตโต ( ตองครกาบต ( คร=หนก+อาบต) คอ อาบตทหนก เชน ปาราชก เปนอาบต หรอความผดทแกไขไมได และอาบต สงฆาทเสส คออาบตทเมอไดท าผดแลวจะตองอยกรรม อยปรวาสตามจ านวนวนทไดปกปดความผดทตวเองท าไว แลวกตองอยมานต จ านวน ๖ คน แลวกขออพพาน( ขอกลบเขาหม )จากหมสงฆ จงจะบรสทธได มอยท งหมด ๑๓ ขอ ควรมลายปฏกสสนา คอ กรรม หรอการทพระไดตองอาบตสงฆาทเสสอยแลว ก าลงจะด าเนนการแกดวยธรรมวนย คออยในระหวางทจะอยปรวาส อยมานต กอนทจะอพพาน แตไดตองอาบตขอเดม หรอขอใหมจาก ๑๓ ขอ หรอตองความผด ( อาบต ) ขอใดขอหนงซ าอกรอบ ) มานต ( คอการอยในทจ ากด ตามระเบยบทางพระวนย โดยมสงฆ อยางนอย ๔ รป หรอมากกวา เปนผดแล ) อพภาน ( การทหมกลมของสงฆยอมรบพระทเคยตองอาบตสงฆาทเสสมาแลว และไดอยมานตมาเรยบรอยแลว เขาสหมสงฆ โดยมพระสงฆ อยางนอย ๒๐ รป เปนพยานในการออกจากอาบตสงฆาทเสส ) ถาถกลง ตชชะนยกรรม คอ กรรม หรอการกระท าทสงฆจะพงท าแกพระภกษทควรข เปนวธการทหมสงฆจ านวนมากจะใชลงโทษกบพระทชอบกอการทะเละววาท กออธกรณ เรองราวทไมดขนในสงฆ พระทมอาบตมาก คลกคลกบคฤหสถในเรองทไมควร นยสกรรม คอกรรม หรอการกระท าทสงฆจะพงท าแกพระทท าผดใหไรยศ คอถอดยศ ใชลงโทษกบพระทมความผดมาก ๆ หรอคลกคลกบโยมดวยการคลกคลทไมควร โดยปรบใหใหถอนสยใหม ( คอ มาเรมตน เปน ศษยใหม )

๒๗

ปพพาชนยกรรม (กรรมทหมสงฆพงท ากบภกษทควรจะ ไลเสย การขบออกจากวด เปนวธการทหมสงฆจะท าโทษกบพระทท าผด คอ เมอพระท าท าผด เกยวกบ ประทษรายชาวบาน สกล ท าผดเปนทเลองลอ หรอ เลนคะนอง ๑ อนาจาร ๑ ลบลางพระบญญตในพระไตรปฎก ๑ มจฉาชพ ๑ ) ปฎสารณยกรรม คอกรรม หรอการกระท าทสงฆจะพงท าตอภกษอนจะพงใหกลบไป หมายถง การทหมสงฆลงโทษแกพระรปหนงทไป ดา วา โยมทมศรทธาถวายปจจย ๔ ซงเปนการรกษาศรทธา และเกดความเลอมใสเพมขน โดยใหพระทท าผดนนไปขอโทษโยม โดยวาจา แตไมใชพระไปกราบขอโทษโยม เพราะพระหามกราบชาวบาน ปฏสารานยธรรม กเขยน) และอกเขปนยกรรม คอ กรรมหรอการกระท าทหมสงฆจะพงท ากบพระทมความผดทควรจะยก ( ออกจากหม ) เสย เปนวธการทหมสงฆใชลงโทษกบพระทแตไมยอมรบวาท าผด เรยกวาไมยอมรบอาบต เชน ถาพระ จบเงน นผด แตพระทถอเงนนน กไมยอมรบวา ผดตามวนยของพระพทธเจา หรอใชลงโทษกบพระทไมยอมท าคนอาบต คอ เมอผดแลว ไมยอมรบวา ผด ไมยอมใหลงโทษ ผดแลว ไมยอมแสดง หรอไมเปดเผยความผด ( อาบต ) เชน พระถอเงน แลว กไมยอมสละเงนใหหมสงฆ แลว กตองแสดงอาบต แตพระทถอเงนนน กไมยอมท าตามวนยของพระพทธเจา หรอใชลงโทษกบพระทมความเหนผดทชวราย ( ทฐบาป ) ทไมยอมสละ ซงเปนทางเสยแกสลสามญญตา คอความเสมอภาคกนในเรองศลของพระทอยดวยกน หรอไมเสมอภาคกนทางทฐสามญตา ( ทฐ ความเหน ) วธการลงโทษ กคอการไมยอมใหรวมสมโภคกบหมสงฆทด ๆ คอ ไมใหรวมฉนภตตาหาร ( รบประทานอาหาร ) ไมใหอยรวมดวยในวด ในหม ไมใหมสทธทควรจะได พดงาย ๆ กคอ การทพระถกตดสทธชว คราว เพราะท าผด ถา พระทผดนนแกตวแลว กจะดขน สามารถเขารวมกบหมสงฆทด ได ( ไมใชเขารวมหมสงฆทชว ๆ ) ถาจวรของอปชฌายะจะตองซก สทธวหารกพงซก หรอพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงซกจวรของอปชฌายะ ถาจวรของอปชฌายะจะตองท า สทธวหารกพงท า หรอพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงท าจวรของอปชฌายะ ถาน ายอมของอปชฌายะจะตองตมสทธวหารกพงตมเอง หรอพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงตมน ายอมของอปชฌายะ ถาจวรของอปชฌายะจะตองยอมสทธวหารกพงยอม หรอพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอใคร ๆ พงยอมจวรของอปชฌายะ เมอยอมจวร พงยอมพลกกลบไปกลบมาใหด เมอหยาดน ายอมยงหยดไมขาดสาย อยาหลกไปเสย สทธวหารกไมบอกอปชฌายะกอน อยาใหบาตรแกภกษบางรป อยารบบาตร อยาใหจวร อยารบจวร อยาใหบรขาร อยารบบรขารของภกษ บางรป อยาปลงผมใหแกภกษบางรป อยาใหภกษบางรปปลงผมให อยาท าบรกรรมแกภกษบางรป อยาใหภกษบางรปท าบรกรรมให อยาท าความขวนขวายแกภกษบางรป อยาสงใหภกษบางรปท าความขวนขวาย อยาเปนปจฉาสมณะของภกษบางรป อยาพาภกษบางรปไปเปนปจฉาสมณะ อยาน าบณฑบาตไปใหแกภกษบางรป อยาใหภกษบางรปน าบณฑบาตมาให ไมบอกลาอปชฌายะกอน อยาเขาบาน อยาไปปาชา อยาหลกไปสทศ ถาอปชฌายะอาพาธ พงพยาบาลจนตลอดชวต หรอจนกวาจะหาย ดกอนภกษทงหลาย นแล เปนอปชฌายวตรของสทธวหารกทงหลายซงสทธวหารกพงประพฤตชอบในพระอปชฌายะ

๒๘

มลเหตสทธวหารกวตร ( หนาทของ พระอปชฌายทอยกบศษยทตวเองไดบวชให ) [๔๔๐] สมยนนพระอปชฌายะทงหลายไมประพฤตชอบในสทธวหารก บรรดาภกษทเปนผมกนอย. . . ตางกเพงโทษ ตเตยน โพนทะนาวาไฉน พระอปชฌายะทงหลาย จงไมประพฤตชอบในสทธวหารก แลวกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา พระผมพระภาคเจา .... ( ขอความเหมอนกนในขอทผาน ๆ มาแลว ) ... ทรงสอบถามวา ดกอนภกษทงหลาย ขาววาอปชฌายะทงหลายไมประพฤตชอบในสทธวหารก จรงหรอ ? ภกษทงหลายกราบทลวา จรง พระพทธเจาขา พระผมพระภาคเจา . . . ครนแลวทรงท าธรรมกถารบสงกะภกษทง-หลายวา ดกอนภกษทงหลาย เพราะเหตนนแล เราจกบญญตสทธวหารกวตรแกอปชฌายะทงหลาย โดยประการทอปชฌายะทงหลายพงประพฤตชอบในสทธวหารก.

สทธวหารกวตร ( หนาทของพระอปชฌายทอยกบศษยทตวเองไดบวชให ) จากพระวนยปฎก จลวรรค เลม ๙ ภาค ๒ หนา 366

[๔๔๑] ดกอนภกษทงหลาย อปชฌายะพงประพฤตชอบในสทธวหารก วธประพฤตชอบในสทธวหารกนน ดงตอไปน:- ดกอนภกษทงหลาย อปชฌายะพงสงเคราะห อนเคราะหสทธวหารกดวยอเทศ ปรปจฉา โอวาท อนศาสน ถาอปชฌายะมบาตร สทธวหารกไมม อปชฌายะพงใหแกสทธวหารก หรอพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ บาตรพงบงเกดแกสทธวหารก ถาอปชฌายะมจวร สทธวหารกไมม อปชฌายะพงใหแกสทธวหารก หรอพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ จวรพงบงเกดแกสทธวหารก ถาอปชฌายะมบรขาร สทธวหารกไมม อปชฌายะพงใหแกสทธวหารก หรอพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ บรขารพงบงเกดแกสทธวหารก ถาสทธวหารกอาพาธ อปชฌายะพงลกแตเชาตร แลวใหไมช าระฟน ใหน าลางหนา ปอาสนะ ถายาคม พงลางภาชนะเสยกอน แลวน ายาคเขาไปให เมอสทธวหารกดมยาคแลว พงใหน า รบภาชนะมา ถอต า ๆ ลางใหเรยบรอย อยาใหกระทบแลวเกบไว เมอสทธวหารกลกแลว พงเกบอาสนะ ถาทนนรก พงกวาดทนนเสย ถาสทธวหารกประสงคจะเขาบาน พงใหผานง พงรบผานงผลดมา พงใหประคดเอว พงซอนผาหม ๒ ชนให พงลางบาตรใหพรอมทงน า พงปอาสนะไวดวยคดวาเพยงเวลาเทาน สทธวหารกจกกลบมา พงวางน าลางเทา ตงรองเทากระเบองเชดเทาไวใกล ๆ พงลกรบบาตรจวร พงใหผานงผลด พงรบผานงมาถาจวรชมเหงอ พงผงทแดดสกครหนง แตอยาผงทงไวทแดด พงพบจวรเมอพบจวร พงพบใหเหลอมมมกน ๔ นว ดวยตงใจมใหมรอยพบตรงกลางพงสอดประคดเอวไวในขนดจวร. ถาบณฑบาตม และสทธวหารกกประสงคจะฉน พงใหน าแลวน าบณฑบาตเขาไป พงถามสทธวหารกถงน าฉน เมอสทธวหารกฉนแลว พงใหน า รบบาตรมา ถอต า ๆ ลางใหด อยาใหครดส เชดใหหมดน า ผงไวทแดดสกครหนง แตอยาผงทงไวทแดด พงเกบบาตร จวร เมอเกบบาตรพงเอามอขางหนงจบบาตร เอามอขางหนงลบคล าใตเตยง หรอใตตงแลวเกบบาตร แตอยาเกบบาตรไวบนพนทปราศจากเครองรอง เมอเกบจวร พงเอามอขางหนงถอจวร เอามอขางหนงลบราวจวร หรอสายระเดยง แลวท าชายไวขางนอก ขนดไวขางใน แลวเกบ เมอสทธวหารกลกแลว พงเกบอาสนะน าลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทา ถาทนนรก พงกวาดทนนเสย. ถาสทธวหารกใครจะสรงน า พงจดน าสรงให ถาตองการน าเยน พงจดน าเยนให ถาตองการน ารอน พงจดน ารอนให ถาสทธวหารกจะใครเขาเรอนไฟ พงบดจณ แชดน ถอตงส าหรบเรอนไฟไปให แลวรบจวรมาวางไว ณ ทควรสวนขางหนง พงใหจณ ใหดน ถาอตสาหะอย พงเขาเรอนไฟเมอเขาเรอนไฟ พงเอาดนทาหนา ปดทงขางหนาทงขางหลง แลวเขาเรอนไฟอยานงเบยดภกษผเถระ อยาเกยดกนอาสนะภกษใหม พงท าบรกรรมแก

๒๙

สทธวหารกในเรอนไฟ เมอเขาเรอนไฟ เมอออกจาก เรอนไฟ พงถอตงส าหรบเรอนไฟ แลวปดทงขางหนาและขางหลงออกจากเรอนไฟ พงท าบรกรรมแกสทธวหารกแมในน า อาบเสรจแลว พงขนมากอนท าตวของตนใหแหงน า นงผา แลวพงเชดน าจากตวสทธวหารกพงใหผานง ผาสงฆาฏ ถอตงส าหรบเรอนไฟมากอน แลวปอาสนะไว จดตงน าลางเทา ตงรองเทากระเบองเชดเทาไวใกล ๆ พงถามสทธวหารกดวยน าฉน. สทธวหารกอยในวหารแหงใด ถาวหารแหงนนรก ถาอตสาหะอย พงปดกวาดเสย เมอปดกวาดวหาร พงขนบาตร จวรออกกอนแลววางไว ณ ทควรสวนขางหนง พงขนผาปนง และผาปนอน ฟกหมอน ออกวางไว ณ ทควรสวนขางหนง เตยงตง สทธวหารกพงยกต า ๆท าใหด อยาใหครดส กระทบกระแทกบานและกรอบประต ทงไว ณ ทควรสวนขางหนง เขยงรองเทาเตยง กระโถน พนกอง พงขนออกไปตงไว ณ ทควรสวนขางหนง เครองปพนพงสงเกตทปไวเดม แลวขนออกไปวางไว ณ ทควรสวนขางหนง ถาโนวหารมหยากเยอ พงกวาดตงแตเพดานลงมากอน กรอบหนาตางและมมหองพงเชดเสย ถาฝาเขาท าบรกรรมดวยน ามน หรอพนเขาทาสด าขนรา พงเอาผาชบน าบดแลวเชดเสย ถาพนเขามไดท า พงเอาน าประพรมแลวเชดเสยดวยคดวา อยาใหฝ นกลบวหาร ดงน พงกวาดหยากเยอทงเสย ณ ทควรสวนขางหนง เครองปพนพงผงแดด ช าระ เคาะ ปด แลวขนกลบปไวดงเดม เขยงรองเทา เตยงพงผงแดด ปด เชด แลวขนกลบไปไวทเดม เตยงตงพงผงแดดขดสเคาะยกต า ๆ ท าใหด อยาใหครดส กระทบ กระแทกบานและกรอบประต ขนกลบทงไวตามเดม ฟก หมอน ผาปนง ผาปนอน กระโถน พนกอง พงผงแดด ช าระลาง เคาะ ปดเสย แลวขนกลบตงไวตามเดม พงเกบบาตร จวร เมอเกบบาตร พงเอามอขางหนงจบบาตร เอามอขางหนงลบคล าใตเตยง หรอใตตงแลวเกบบาตร แตอยาเกบบาตรบนพนทปราศจากเครองรอง เมอเกบจวรพงเอามอขางหนงถอจวร เอามอขางหนงลบราวจวร หรอสายระเดยง แลวท าชายไวขางนอก ขนดไวขางในเกบจวร ถาลมเจอดวยผงคลผลดมาแตทศตะวนออก พงปดหนาตางดานตะวนออก ถาลมเจอผงคลพดมาแตทศทะวนตก พงปดหนาตางดานตะวนตกถาลมเจอผงคาลพดมาแตทศเหนอ พงปดหนาตางดานเหนอ ถาลมเจอผงคลพดมาแตทศใต พงปดหนาตางดานใต ถาฤดหนาว พงเปดหนาตางกลางวนกลางคนพงปดเสย ถาฤดรอน กลางวนพงปด กลางคนพงเปด ถาบรเวณซมน า โรงฉน โรงไฟ วจจกฏรก พงปดกวาดเสย ถาน าฉน น าใชไมมพงจดทงไว ถาน าในหมอช าระไมม พงตกมาไวในหมอช าระ. ถาความกระสนบงเกดแกสทธวหารก อปชฌายะพงระงบ หรอพงวานภกษอนใหชวยระงบ หรอพงแสดงธรรมกถาแกสทธวหารกนน ถาความร าคาญบงเกดแกสทธวหารก อปชฌายะพงบรรเทา หรอพงวานภกษอนใหชวยบรรเทา หรอพงแสดงธรรมกถาแกสทธวหารกนน ถาทฏฐบงเกดแกสทธวหารก อปชฌายะพงใหสละเสย หรอพงวานภกษอนใหชวย หรอพงแสดงธรรมกถาแกสทธวหารกนน. ถาสทธวหารกตองอาบตหนก ควรแกปรวาส อปชฌายะพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงใหปรวาสแกสทธวหารก ถาสทธวหารกควรแกการชกเขาหาอาบตเดม อปชฌายะพงท าความขวนขวายวาดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงชกสทธวหารกเขาหาอาบตเดม ถาสทธวหารกควรแกมานต อปชฌายะพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงใหมานตแกสทธวหารก ถาสทธวหารกควรอพภาน อปชฌายะพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงอพภานสทธวหารก ถาสงฆใครจะท ากรรมแกสทธวหารก คอ ตชชนยกรรม นยสกรรม ปพพาชนยกรรม ปฏสารณยกรรม หรออกเขปนยกรรม อปชฌายะพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆไมพงท ากรรมแกสทธวหารก หรอสงฆพงนอมไปเพอกรรมเบา หรอสทธวหารกนนถกสงฆลงตชชนยกรรม นยสกรรม ปพพาชนยกรรม ปฏสารณยกรรม หรออกเขปนยกรรมแลว อปชฌายะพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ สทธวหารกพงประพฤตชอบ หายเยอหยง ประพฤตแกตวได สงฆพงระงบ กรรมนนเสย.

๓๐

ถาจวรของลทธวหารกจะตองซก อปชฌายะพงสงวา ทานพงซกอยางน หรอพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงซกจวรของสทธวหารก ถาจวรของสทธวหารกจะตองท า อปชฌายะพงสงวา ทานพงท าอยางน หรอพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงท าจวรของสทธวหารก ถาน ายอมของสทธวหารกจะตองตม อปชฌายะพงสงวา ทานพงตมอยางน หรอพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอใคร ๆ พงตมน ายอมของสทธวหารก ถาจวรของสทธวหารกจะตองยอม อปชฌายะพงสงวา ทานพงยอมอยางน หรอพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงยอมจวรของสทธวหารก เมอยอมจวร พงยอมพลกกลบไปกลบมาใหด เมอหยาดน ายอมยงหยดไมขาดสาย ไมพงหลกไปเสย. ถาสทธวหารกอาพาธ พงพยาบาลจนตลอดชวต หรอจนกวาจะหาย. ดกอนภกษทงหลาย นแล เปนสทธวหารกวตรของอปชฌายะทงหลายซงอปชฌายะทงหลายพงประพฤตชอบในสทธวหารก ( ศษยทอปชฌายะบวชใหแลว ยงอยกบอปชฌายะ) . ทตยภาณวาร จบ (หนง ภาณวาร คอ จ านวน ๒๕๐ คาถา เชน อนจจา วต สงขารา, อปปาทวยธมมโน, อปปชชตวา นรชฌนต, เตส วปสโม สโขฯ นก คอหนงคาถา ซงม จ านวน ๔ บาท ตามทใส , คน ไว ใน ๑ บาท จะม ๘ พยางค ดงนน ๑ คาถา จะมจ านวน ๓๒ พยางค คอ ๑ เสยง หนงค าพด มาจากเอา ๘ คณกบ ๔ = ๓๒ ถา หนงภารวาร กคอ ๓๒ คณกบ ๒๕๐ ไดเทากบ ๘,๐๐๐ พยางค หรออกขระ :: ผ เรยบเรยง)

มลเหต อาจรยวตร ( อาจารย คอ ผกลาวสอน ผบอกมรรยาท ผ ทชโทษ ) [๔๔๒] สมยนน อนเตวาสกทงหลายไมประพฤตชอบในพระอาจารยบรรดาภกษทเปนผมกนอย... ตางกเพงโทษ ตเตยน โพนทะนาวา ไฉนอนเตวาสกทงหลาย จงไมประพฤตชอบในพระอาจารย แลวกราบทลเรองนนแดพระผมพระภาคเจา. พระผมพระภาคเจา...ทรงสอบถามวา ดกอนภกษทงหลาย ขาววาอนเตวาสกทงหลายไมประพฤตชอบในอาจารย จรงหรอ?. ภกษทงหลายกราบทลวา จรง พระพทธเจาขา. พระผมพระภาคพทธเจาทรงตเตยนวา ดกอนภกษทงหลาย การกระท าของพวกภกษโมฆบรษเหลานนนน ( ตามทวาแลว ขางบน ) ไมเหมาะ ไมสม ไมควร ไมใชกจของสมณะ ใชไมได ไมควรท า ไฉน ภกษนน จงไมท าตาม อาจรยวตร เลา การกระท าของพวกภกษโมฆบรษเหลานนนน ไมเหมาะ ไมสม ไมควรไมใชกจของสมณะ ใชไมได ไมควรท า ไฉน ภกษโมฆบรษ จงกระท าอยางนน การกระท าของภกษโมฆบรษเหลานนนน ไมเปนไปเพอความเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส หรอเพอความเลอมใสยงของชมชนทเลอมใสแลว โดยทแทการกระท าของภกษโมฆบรษเหลานน นน เปนไปเพอความไมเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส และเพอความเปนอยางอนของชนบางพวกทเลอมใสแลว พระผมพระภาคเจาทรงตเตยนภกษเหลานนโดยอเนกปรยาย ดงน แลว ตรสโทษแหงความเปนคนเลยงยาก ความเปนคนบ ารงยาก ความเปนคนมกมาก ความเปนคนไมสนโดษ ความคลกคล ความเกยจคราน ตรสคณแหงความเปนคนเลยงงาย ความเปนคนบ ารงงายความมกนอย ความสนโดษ ความขดเกลา ความก าจด อาการทนาเลอมใส การไมสะสม การปรารภความเพยร โดยอเนกปรยายทรงกระท าธรรมกถาทสมควรแกเรองนน ทเหมาะสมแกเรองนน แกภกษทงหลาย แลวรบสงกะภกษทงหลายวา

๓๑

ดกอนภกษทงหลาย เพราะเหต นนแล เราจกบญญตสกขาบทแกภกษทงหลาย อาศยอ านาจประโยชน ๑๐ ประการ คอ เพอความรบวาดแหงสงฆ ๑ เพอความส าราญแหงสงฆ ๑ เพอขมบคคลผเกอยาก ๑ เพออยส าราญแหงภกษผมศลเปนทรก ๑ เพอปองกนอาสวะอนจะบงเกดในปจจบน ๑ เพอก าจดอาสวะอนจกบงเกดในอนาคต ๑ เพอความเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส ๑ เพอความเลอมใสยงของชมชนทเลอมใสแลว ๑ เพอความตงมนแหงพระสทธรรม ๑ เพอถอตามพระวนย ๑ ครนแลวทรงท าธรรมกถารบสงกะภกษทงหลายวา ดกอนภกษทงหลาย เพราะเหตนนแล เราจกบญญตอาจรยวตรแกภกษอนเตวาสกทงหลาย โดยประการทภกษอนเตวาสกทงหลายพงประพฤตชอบในอาจารย.

อาจรยวตร ( หนาทของศษย ( อนเตวาสก ) ทจะตองกระท ากบทานอาจารย )

[๔๔๓] ดกอนภกษทงหลาย อนเตวาสกพงประพฤตชอบในอาจารย ( อนเตวาสก คอศษยทไดรบการบวชแลว และไดลามาจากอปชฌาย มาขออยกบอาจารย อกองคหนง ทไมใชอปชฌายเดม ) วธพระพฤตชอบในอาจารยนน ดงตอไปน :- อนเตวาสกพงลกแตเชาตร ถอดรองเทา หมผาเฉวยงบาแลว ถวายไมช าระฟน ถวายน าลางหนา ปอาสนะไว ถายาคม พงลางภาชนะเสยกอนแลวนอมยาคเขาไป เมออาจารยดมยาคแลว พงถวายน า รบภาชนะมา ถอต า ๆ ลางใหเรยบรอย อยาใหกระทบแลวเกบไว เมออาจารยลกแลว พงเกบอาสนะ ถาทนนรก พงกวาดทนนเสย. ถาอาจารยประสงคจะเขาบาน พงถวายผานง พงรบผานงผลดมา พงถวายประคดเอว พงซอนผาหมสองชนคอทงจวรและสงฆาฏถวาย พงลางบาตรแลวถวายพรอมทงน า ถาอาจารยปรารถนาจะใหเปนปจฉาสมณะ พงปกปดกายใหมมณฑลสาม นงใหเปนปรมณฑล คาดประคดเอว ซอนผาหมสองชนทงจวรและสงฆาฏ หมคลมบา กลดลกดม ลางบาตรแลวถอไป เปนปจฉาสมณะของอาจารย ไมพงเดนใหหางนก ใหชดนก พงรบวตถทเนองในบาตร เมออาจารยก าลงพด ไมพงพดสอดขนในระหวาง ๆ อาจารยกลาวถอยค าใกลตออาบต พงหามเสย เมอกลบ พงกลบ มากอน แลวปอาสนะไว พงวางน าลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทาไวใกล ๆ พงลกรบบาตร จวร พงถวายผานงผลด พงรบผานงมา ถาจวรชมเหงอ พงผงแดดสกครหนง แตอยาผงทงไวทแดด พงพบจวร เมอจะพบจวร พงพบใหเหลอมมมกนสนว ดวยตงใจมใหมรอยพบตรงกลาง พงสอดประคดเอวไวในขนดจวร. ถาบณฑบาตม และอาจารยประสงคจะฉน พงถวายน า แลวนอมบณฑบาตเขาไป พงถามอาจารยถงน าฉน เมออาจารยฉนแลว พงถวายน ารบบาตรมา ถอต า ๆ ลางใหเรยบรอย อยาใหกระทบ ลางเชดใหหมดน าแลวพงผงไวทแดดสกครหนง แตอยาผงทงไวทแดด พงเกบบาตร จวร เมอเกบบาตร พงเอามอขางหนงจบบาตร เอามอขางหนงลบคล าใตเตยง หรอใตตงแลวเกบบาตร แตอยาเกบบาตรไวบนพนทปราศจากเครองรอง เมอเกบจวร พงเอามอขางหนงถอจวร เอามอขางหนงลบราวจวรหรอสายระเดยงแลวท าชายไวขางนอก ขนดไวขางใน แลวเกบเถด เมออาจารยลกแลว พงเกบอาสนะ เกบน าลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทา ถาทนนรก พงกวาดทนนเสย. ถาอาจารยใครจะสรงน า พงจดน าสรงถวาย ถาตองการน าเยน พงจดน าเยนถวาย ถาตองการน ารอน พงจดน ารอนถวาย ถาอาจารยใครจะเขาเรอนไฟ พงบดจณ แชดน ถอตงส าหรบเรอนไฟแลวเดนตามหลงอาจารยไป ถวายตงส าหรบเรอนไฟแลวรบจวรมาวางไว ณ ทควรสวนขางหนง พงถวายจณ ถวายดน ถาอตสาหะอย พงเขาเรอนไฟ เมอเขาเรอนไฟ พงเอาดนทาหนา ปกปดทงขางหนาทงขางหลง แลวเขาเรอนไฟ อยานงเบยดภกษผ เถระ อยาเกยดกนอาสนะภกษใหม พงท าบรกรรมแกอาจารยในเรอนไฟเมอออกจากเรอนไฟ พงถอตงส าหรบเรอนไฟ แลวปกปดทงขางหนาทง ขางหลง ออกจากเรอนไฟ พงท าบรกรรมแกอาจารยแมในน า อาบเสรจแลวพงขนมา

๓๒

กอน ท าตวของตนใหแหงน า นงผาแลวพงเชดน าจากตว ของอาจารย พงถวายผานง ผาสงฆาฏ ถอตงส าหรบเรอนไฟมากอนแลวปอาสนะไว พงวางน าลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทาไวใกล ๆ พงถามอาจารยดวยน าดม. ถาประสงคจะเรยนบาล พงขอใหอาจารยแสดงบาลขน ถาประสงคจะสอบถามอรรถกถา พงสอบถาม อาจารยอยในวหารแหงใด ถาวหารแหงนนรก ถาอตสาหะอย พงปดกวาดวหาร พงขนบาตร จวร ออกกอนแลววางไว ณ ทควรสวนขางหนง พงขนผาปนงและผาปนอน ขนฟก หมอนออกวางไว ณ ทควรสวนขางหนง เตยงตง อนเตวาสก พงยกต า ๆ ท าใหเรยบรอย อยาใหครดสกระทบกระแทกบานและกรอบประต ตงไว ณ ทควรสวนขางหนงเขยงรองเทาเตยง กระโถน พนกอง พงขนออกไปวางไว ณ ทควรสวนขางหนง เครองปพน พงสงเกตทปไวเดม แลวขนออกวางไว ณ ทควรสวนขางหนง ถาในวหารมหยากเยอ พงกวาดแตเพดานลงมากอน กรอบหนาตางและมมหอง พงเชดเสย ถาฝาเขาท าบรกรรมดวยน ามน หรอพนทาสด าขนรา พงเอาผาชบน าบดเชดเสย ถาพนเขามไดท า พงเอาน าประพรมแลว เชดเสยระวงอยาใหฝ นฟง พงกวาดหยากเยอทงเสย ณ ทควรสวนขางหนง เครองปพน พงผงแดดช าระเคาะปด แลวขนกลบปไวตามเดม เขยงรองเทาเตยง พงผงแดดขดเชด แลวขนกลบไปตงไว ณ ทเดม เตยง ตง พงผงแดด ขดสเคาะ ยกต า ๆ ท าใหด อยาใหครดสกระทบกระแตกบานและกรอบประต ขนกลบจดตงไวตามเดม ฟก หมอน ผาปนอน กระโถน พนกอง พงผงแดดช าระลาง ตบ ปดเสย แลวขนกลบตงไวตามเดม พงเกบบาตร จวร เมอจะเกบบาตร พงเอามอขางหนงจบบาตร เอามอขางหนงลบคล าใตเตยง หรอใตตงแลวเกบบาตร แตอยาเกบบาตรบนพนทปราศจากเครองรอง เมอเกบจวร พงเอามอขางหนงถอจวร เอามอขางหนงลบราวจวร หรอสายระเดยง แลวท าชายไวขางนอกขนดไวขางใน เกบจวรเถด ถาลมเจอดวยผงคลพดมาแตทศตะวนออก พงปดหนาตางดานตะวนออก ถาพดมาแตทศตะวนตก พงปดหนาตางดานตะวนตก ถาพดมาแตทศเหนอ พงปดหนาตางดานเหนอ ถาพดมาแตทศใต พงปดหนาตางดานใต ถาฤดหนาว พงเปดหนาตางกลางวน กลางคนพงปดเสย ถาฤดรอนกลางวนพงปด กลางคนพงเปด ถาบรเวณ ซมน าโรงฉน โรงไฟ วจจกฎ ( หองสวม ) รกพงปดกวาดเสย ถาน าใชไมม พงจดตงไว ถาน าในหมอช าระไมมพงตกมาไวในหมอช าระ ถาความกระสนบงเกดแกอาจารย อนเตวาสก พงชวยระงบ หรอพงวานภกษอนใหชวยระงบ หรอพงท าธรรมกถาแกอาจารยนน ถาความร าคาญบงเกดแกอาจารย อนเตวาสกพงชวยบรรเทา หรอพงวานภกษอนใหชวยบรรเทา หรอพงท าธรรมกถาแกอาจารยนน ถาทฏฐบงเกดแกอาจารย อนเตวาสก ( ศษยทอยกบ อาจารย ไมไดอยกบพระอปชฌาย ) พงใหสละเสยหรอพงวานภกษอนใหชวย หรอพงท าธรรมกถาแกอาจารยนน ถาอาจารยตองอาบตหนก ควรแกปรวาส อนเตวาสก พงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงใหปรวาสแกอาจารย ถาอาจารยควรแกการชกเขาหาอาบตเดม อนเตวาสกพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงชกอาจารยเขาในอาบตเดม ถาอาจารยควรแกมานต อนเตวาสกพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงใหมานตแกอาจารยถาอาจารยควรอพภาน อนเตวาสกพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงอพภานอาจารย ถาสงฆใครจะท ากรรมแกอาจารย คอ ตชชะนยกรรม นยสกรรม ปพพาชนยกรรม ปฎสารณยกรรม หรออกเขปนยกรรมอนเตวาสกพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆไมพงท ากรรมแกอาจารยหรอสงฆพงนอมไป เพอกรรมเบา หรออาจารยนนถกสงฆลง ตชชะนยกรรม นยสกรรม ปพพาชนยกรรม ปฏสารณยกรรม หรออกเขปนยกรรม หรออกเขปนยกรรมแลว อนเตวาสกพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ อาจารยพงประพฤตชอบ หายเยอหยง ประพฤตแกตวได สงฆพงระงบกรรมนนเสย ถาจวรของอาจารยจะตองซก อนเตวาสกพงซก หรอพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงซกจวรของอาจารย ถาจวรของอาจารยจะตองท า อนเตวาสกพงท า หรอพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงท าจวรของอาจารย ถาน ายอมของอาจารยจะตองตม อนเตวาสกพงตมเอง หรอพงท าควาน

๓๓

ขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอใคร ๆ พงตมน ายอม ของอาจารย ถาจวรของอาจารยจะตองยอม อนเตวาสก พงยอม หรอพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงยอมจวรของอาจารย เมอยอมจวรพงยอมพลกกลบไปกลบมาใหด เมอหยาดน ายอมยงหยดไมขาดสาย อยาพงหลกไปเสย อนเตวาสกไมบอกอาจารยกอน อยาใหบาตรแกภกษบางรป อยารบบาตร อยาใหจวร อยารบจวร อยาใหบรขาร อยารบบรขารของภกษบางรปอยาปลงผมใหแกภกษบางรป อยาใหภกษบางรปปลงผมให อยาท าบรกรรมแกภกษบางรป อยาใหภกษบางรปท าบรกรรมให อยาท าความขวนขวายแกภกษบางรป อยาใหภกษบางรปท าความขวนขวาย อยาเปนปจฉาสมณะของภกษบางรป อยาพาภกษบางรปไปเปนปจฉาสมณะ อยาน าบณฑบาตไปใหแกภกษบางรป อยาใหภกษบางรปน าบณฑบาตมาให อนเตวาสกไมบอกลาอาจารยกอน อยาเขาบาน อยาไปปาชา อยาหลกไปสทศ ถาอาจารยอาพาธ พงพยาบาลจนตลอดชวตหรอจนกวาจะหาย ดกอนภกษทงหลาย นแล เปนอาจารยวตรของอนเตวาสกทงหลายซงอนเตวาสกทงหลายพงพระพฤตชอบในอาจารย ( อนเตวาสก คอศษยทไดบวชจากอปชฌาย แลว ไดขอลามาอยกบอาจารยอกรปหนง ไมไดอยกบอปชฌาย ).

มลเหตอนเตวาสกวตร ( อาจารย ควรจะตองกระท ากบศษย ทมาขอศกษาธรรมวนยดวย ดงน ) [๔๔๔] กสมยนน อาจารยทงหลายไมประพฤตชอบในอนเตวาสกบรรดาภกษทเปนผมกนอย . . .ตางกเพงโทษ ตเตยน โพนทะนาวา ไฉนอาจารยทงหลายจงไดไมประพฤตชอบในอนเตวาสก แลวกราบทลเรองนนแด พระผมพระภาคเจา ตอจากนน พระผมพระภาคเจา รบสงใหประชมภกษสงฆ ในเพราะเหตเปนเคามลนน ในเพราะเหตแรกเกดนน แลวทรงสอบถามภกษทงหลายวา ดกอนภกษทงหลาย ขาววา อาจารยทงหลายไมพระพฤตชอบในอนเตวาสก จรงหรอ?. ภกษทงหลายกราบทลวา จรง พระพทธเจาขา พระผมพระภาคพทธเจาทรงตเตยนวา ดกอนภกษทงหลาย การกระท าของพวกภกษโมฆบรษเหลานนนน ( ตามทวาแลว ขางบน ) ไมเหมาะ ไมสม ไมควร ไมใชกจของสมณะ ใชไมได ไมควรท า ไฉน ภกษนน จงไมท าตาม อนเตวาสกวตร เลา การกระท าของพวกภกษโมฆบรษเหลานนนน ไมเหมาะ ไมสม ไมควรไมใชกจของสมณะ ใชไมได ไมควรท า ไฉน ภกษโมฆบรษ จงกระท าอยางนน การกระท าของภกษโมฆบรษเหลานนนน ไมเปนไปเพอความเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส หรอเพอความเลอมใสยงของชมชนทเลอมใสแลว โดยทแทการกระท าของภกษโมฆบรษเหลานน นน เปนไปเพอความไมเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส และเพอความเปนอยางอนของชนบางพวกทเลอมใสแลว พระผมพระภาคเจาทรงตเตยนภกษเหลานนโดยอเนกปรยาย ดงน แลว ตรสโทษแหงความเปนคนเลยงยาก ความเปนคนบ ารงยาก ความเปนคนมกมาก ความเปนคนไมสนโดษ ความคลกคล ความเกยจคราน ตรสคณแหงความเปนคนเลยงงาย ความเปนคนบ ารงงายความมกนอย ความสนโดษ ความขดเกลา ความก าจด อาการทนาเลอมใส การไมสะสม การปรารภความเพยร โดยอเนกปรยายทรงกระท าธรรมกถาทสมควรแกเรองนน ทเหมาะสมแกเรองนน แกภกษทงหลาย แลวรบสงกะภกษทงหลายวา ดกอนภกษทงหลาย เพราะเหตนนแล เราจกบญญตสกขาบทแกภกษทงหลาย อาศยอ านาจประโยชน ๑๐ ประการ คอ เพอความรบวาดแหงสงฆ ๑ เพอความส าราญแหงสงฆ ๑ เพอขมบคคลผเกอยาก ๑ เพออยส าราญแหงภกษผมศลเปนทรก ๑ เพอปองกนอาสวะอนจะบงเกดในปจจบน ๑ เพอก าจดอาสวะอนจกบงเกดในอนาคต ๑ เพอความเลอมใสของชมชนทยงไมเลอมใส ๑ เพอความเลอมใสยงของชมชนทเลอมใสแลว ๑ เพอความตงมนแหงพระสทธรรม ๑ พอถอ

๓๔

ตามพระวนย ๑ ครนแลวทรงท าธรรมกถารบสงกะภกษทงหลายวา ดกอนภกษทงหลาย เพราะเหตนนแล เราจกบญญตอนเตวาสกวตรแกอาจารยทงหลาย โดยประการทอาจารยทงหลายพงประพฤตชอบในอนเตวาสก.

อนเตวาสกวตร ( อาจารย ควรจะตองกระท ากบศษย ทมาขอศกษาธรรมวนยดวย ดงน )

[๔๔๕] ดกอนภกษทงหลาย อาจารยพงประพฤตชอบในอนเตวาสก วธประพฤตชอบในอนเตวาสกนน ดงตอไปน :- ดกอนภกษทงหลาย อาจารยพงสงเคราะห อนเคราะห อนเตวาสกดวยอเทศ ปรปจฉา โอวาท อนศาสน ถาอาจารยมบาตร อนเตวาสกไมมอาจารยพงใหแกอนเตวาสก หรอพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ บาตรพงบงเกดแกอนเตวาสก ถาอาจารยมจวร อนเตวาสกไมมจวร อาจารยพงใหแกอนเตวาสก หรอพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ จวรพงบงเกดแกอนเตวาสก ถาอาจารยมบรขาร อนเตวาสกไมมอาจารยพงใหแกอนเตวาสก หรอพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอบรขารพงบงเกดแกอนเตวาสก ถาอนเตวาสกอาพาธ อาจารยพงลกแตเชาตรแลวใหไมช าระฟน ใหน าลางหนาปอาสนะ ถายาคม พงลางภาชนะเสยกอนแลวน ายาคเขาไปให เมออนเตวาสกาดมยาคแลว พงใหน า รบภาชนะมา ถอต า ๆ ลางใหเรยบรอย อยาใหกระทบแลวเกบไว เมออนเตวาสกลกแลว พงเกบอาสนะ ถาทนนรก พงกวาดทนนเสย ถาอนเตวาสกประสงคจะเขาบานพงใหผานง พงรบผานงผลดมา พงใหประคดเอว พงซอนผาหมสองชนใหพงลางบาตรใหพรอมทงน า พงปอาสนะไวดวยเขาใจวา เพยงเวลาเทาน อนเตวาสกจกกลบมา พงวางน าลางเทา ตงรองเทากระเบองเชดเทาไวใกล ๆพงลกรบบาตร จวร พงใหผานงผลด พงรบผานงมา ถาจวรชมเหงอ พงผงแดดสกครหนง แตอยาผงทงไวทแดด พงพบจวร เมอพบจวร พงพบใหเหลอมมมกน ๔ นว ดวยตงใจมใหมรอยพบตรงกลาง พงสอดประคดเอวไวในขนดจวร ถาบณฑบาตม และอนเตวาสกกประสงคจะฉน พงใหน า แลวน าบณฑบาตเขาไป พงถามอนเตวาสกถงน าฉน เมออนเตวาสกฉนแลว พงใหน า รบบาตรมาถอต า ๆ ลางใหด อยาใหครดสเชดใหหมดน า ผงไวทแดด สกครหนง แตอยาผงทงไวทแดด พงเกบบาตร จวร เมอเกบบาตร . . .เมอเกบจวร . . . ท าชายจวรไวขางใน แลวเกบ เมออนเตวาสกลกแลวพงเกบอาสนะ น าลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทา ถาทนนรก พงกวาดทนนเสย ถาอนเตวาสกใครจะสรงน า พงจดน าสรงให ถาตองการน าเยน พงจดน าเยนให ถาตองการน ารอน พงจดน ารอนให ถาอนเตวาสกใครจะเขาเรอนไฟพงบดจณ แชดน ถอตงส าหรบเรอนไฟไปให แลวรบจวรไปวางไว ณ ทควรสวนขางหนง พงใหจณ ใหดน ถาอตสาหะอย พงเขาไปสเรอนไฟ เมอเขาไปสเรอนไฟ พงเอาดนทาหนา ปกปดทงขางหนาทงขางหลง แลวเขา ไปสเรอนไฟอยานงเบยดภกษผเถระ อยาเกยดกนอาสนะภกษใหม พงท าบรกรรมแกอนเตวาสกในเรอนไฟ เมอออกจากเรอนไฟ พงถอตงส าหรบเรอนไฟแลว ปกปดทงขางหนาทงขางหลง ออกจากเรอนไฟ พงท าบรกรรมแกอน-เตวาสกแมในน า อาบเสรจแลวพงขนมากอนท าดวยของตนใหหมดน า นงผาแลวพงเชดน าจากตวของอนเตวาสก พงใหผานง ผาสงฆาฏ ถอตงส าหรบเรอนไฟมากอนแลวปอาสนะไว จดตงน าลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทาไวใกล ๆ พงถามอนเตวาสกดวย ( วาตองการ ) น าฉน อนเตวาสกอยในวหารแหงใด ถาวหารแหงนนรก ถาอตสาหะอย พงปดกวาดใหสะอาด เมอปดกวาดวหาร พงขนบาตร จวรออกกอนแลววางไว ณ ทควรสวนขางหนง ... ถาน าในหมอช าระ ไมม พงตกมาไวในหมอช าระ ถาความกระสนบงเกดขนแกอนเตวาสก อาจารยพงชวยระงบ หรอพงวานภกษอนใหชวยระงบ หรอ

๓๕

พงแสดงธรรมกถาแกอนเตวาสกนน ถาความร าคาญบงเกด แกอนเตวาสก อาจารยพงบรรเทา หรอพงวานภกษอนใหชวยบรรเทาหรอพงแสดงธรรมกถาแกอนเตวาสกนน. ถาอนเตวาสกตองอาบตหนก ควรแกปรวาส อาจารยพงท าความขวน ขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงใหปรวาสแกอนเตวาสก ถาอนเตวาสกควรแกการชกเขาหาอาบตเดม อาจารยพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอะไรหนอ สงฆพงชกอนเตวาสกเขาหาอาบตเดม ถาอนเตวาสกควรมานต อาจารยพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงใหมานตแกอนเตวาสกถาอนเตวาสกควรอพภาน อาจารยพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆพงอพภานอนเตวาสก ถาสงฆใครจะท ากรรมแกอนเตวาสก คอตชชนยกรรม นยสกรรม ปพพาชนยกรรม ปฏสารณยกรรม หรออกเขปนยกรรม อาจารยพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ สงฆไมพงท ากรรมแกอนเตวาสก หรอสงฆพงนอมไปเพอกรรมเบา หรอวาอนเตวาสกนนถกสงฆลงตชชนยกรรม นยสกรรม ปพพาชนยกรรม ปฏสารนยกรรมหรออกเขปนยกรรมแลว อาจารยพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ อนเตวาสกพงประพฤตชอบ หายเยอหยง ประพฤตแกตวได สงฆพงระงบกรรมนนเสย. ถาจวรของอนเตวาสกจะตองซก อาจารยพงสงวา ทานพงซกอยางนหรอพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงซกจวรของอนเตวาสก ถ าน ายอมของอนเตวาสกจะตองตม อาจารยพงสงวา ทานพงตมอยางน หรอพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆ พงตมน ายอมของอนเตวาสก ถาจวรของอนเตวาสกจะตองยอม อาจารยพงสงวาทานพงยอมอยางน หรอพงท าความขวนขวายวา ดวยอบายอยางไรหนอ ใคร ๆพงยอมจวรของอนเตวาสก คอของลกศษย เมอยอมจวร พงยอมพลกกลบไปกลบมาใหดและเมอหยาดน ายอมยงหยดไมขาดสาย ไมพงหลกไปเสย. ถาอนเตวาสกอาพาธ พงพยาบาลจนตลอดชวต หรอจนกวาจะหาย ดกอนภกษทงหลาย นแล เปนอนเตวาสกวตรของอาจารยทงหลายซงอาจารยทงหลายพงประพฤตชอบในอนเตวาสก วตตขนธกะ ท ๘ จบ ในขนธกะนม ๑๙ เรอง ๑๔ วตร สรป จากผ เรยบ เรยง อนเตวาสก และสทธวหารก จะตองปฏบต กบพระอปชฌาย และกบอาจารย เหมอน ๆ กน ทางดานพระอปชฌาย และอาจารย กจะตองกระท ากบ อนเตวาสก (ลกเลยง) และกบสทธวหารก ( ลกจรง ) เหมอนๆ กน

หวขอประจ าขนธกะ [๔๔๖] เรองพระอาคนตกะ สวมรองเทา กนรม คลมศรษะ พาดจวรบนศรษะ เขาไปสอาราม ลางเทาดวยน าฉน ไมไหวภกษเจาถนผแกกวาไมถามถงเสนาสนะ งตกลงมา ภกษผมศลเปนทรกพากนโพนทะนา พระผมพระภาคเจาทรงบญญตวา ภกษอาคนตกะจะเขาอาราม พงถอดรองเทา ลดรมหมลดไหล เขาอารามไมตองรบรอน พงสงเกตวา เจาถนประชมกนทไหนพงวางบาตรจวรไวทแหงหนง ถออาสนะทสมควร ถามถงน าฉนน าใช พงลางเทา พงเชดรองเทา ดวยผาแหงกอน ดวยผาเปยกทหลง พงไหวภกษเจาถนผแกกวา พงใหภกษเจาถนผออนกวาไหว พงถามเสนาสนะ ทงทมภกษอย หรอไมมภกษอย พงถามถงโคจรคาม และอโคจรคาม สกลทไดรบสมมตวาเปนเสกขะ ทถายอจจาระ ทถายปสสาวะ น าฉน น าใช ไมเทา กตกาสงฆทตงไววาควรเขาเวลาเทาไร พงรอสกครหนง วหารมหยากเยอ ตองช าระ กอนช าระ ตองขนเครองลาดพน เขยงรองเทาเตยง ฟก หมอน เตยง ตง กระโถน พนกอง พงกวาดหยากเยอแตเพดานลงมากอน พงเชดกรอบหนาตาง ประต และมมหอง ฝาทาน ามนขนรา พนทาสด า พงเอาผาชบน าเชด พนไมไดท า พงเอาน าพรมแลวกวาดเสย พงกวาดหยากเยอทง เครองลาดพน เขยงรองเทาเตยง เตยง ตง ฟก หมอน ผาปนง ผาปนอน กระโถน พนกอง ผงแดดแลวเกบไวทเดม พงเกบบาตร จวร อยาวางบาตรบนพนทปราศจากเครองรอง พงเกบจวรใหชายอยดานนอก ขนดอยดานใน มลมพดมาทางทศตะวนออก ทะวนตก ทศเหนอ หรอทศใต พงปดหนาตางทางทศนน ๆ ฤดหนาว กลางวนพงเปดหนาตาง กลางคนพงปด ฤดรอน กลางวนพงปดหนาตาง กลางคนพงเปด พงกวาดบรเวณ ซมน า โรงฉน โรงไฟและวจจกฏ หรอสวม พงตกน าฉน น าใช และน าในหมอช าระ อาคนตกวตร คอ หนาทของผทมาเยอน แขก ทมาจากทอน ดงกลาวมาน อนพระผมพระภาคเจาผทรงพระคณหาทเปรยบมได ทรงบญญตแลว. เรองภกษเจาถน ไมปอาสนะ ไมตงน าลางเทา ไมลกรบ ไมถามดวยน าฉน น าใช ไมไหว ไมจดเสนาสนะให บรรดาภกษผมศลเปนทรกพากนโพนทะนา ภกษเจาถนเหนอาคนตกะผแกกวา พงปอาสนะ ตงน า ลกรบ ถามดวยน าฉน น าใช เชดรองเทาผงไว ณ ทควรแหงหนง พงไหวพระอาคนตกะผแกกวา พงจดเสนาสนะถวาย พงบอกเสนาสนะทมภกษอย หรอไมมภกษอย พงบอกโคจรคาม และอโคจรคาม ( ทพระไมควรไป) สกลทเปนเสกขสมมตฐาน ( คอคนทมศรทธามากทสด ยอมท าบญจนหมดตว หรอครอบครวทมพระโสดบนทท าทานไมเสยดาย ) น าฉน น าใช ไมเทา และพงบอกกตกาสงฆทตงไววา เวลานควรเขาควรออก พระอาคนตกะออนพรรษากวาพงนงบอก พงแนะน าพระอาคนตกะ ผออนพรรษาใหอภวาท พงบอกเสนาสนะ นอกนนเหมอนนยหนหลง อาวาสกวตร คอหนาทของเจาถน หรอผอยประจ า เจาภาพ ดงกลาวมาน อนพระผมพระภาคเจาผทรงน าหม ทรงแสดงแลว. เรองภกษผเตรยมจะไป ไมเกบเครองไม เครองดน เปดประต หนาตางทงไว ไมมอบหมายเสนาสนะ เครองไม เครองดนเสยหาย เสนาสนะไมมใครรกษา บรรดาภกษผมศลเปนทรกพากนโพนทะนา. ภกษผเตรยมจะไป หรอคมกวตร พงเกบเครองไม เครองดน ปดประต หนาตางมอบหมายเสนาสนะแลวจงหลกไป พงมอบหมาย ภกษสามเณร คนวด หรออบาสกกได พงยกเตยงขนวางไวบนศลากองเครองเสนาสนะไวขางบน เกบเครองไม เครองดน ปดประต หนาตาง ถาวหารฝนรว ภกษผเตรยมจะไปอตสาหะอย พงมงหรอพงท าความขวนขวาย ในวหารทฝนไมรวกเหมอนกนถาวหารฝนรวทกแหง พงขนเครองเสนาสนะเขาบาน ในทแจงกเหมอนกนดวยคดวา อยางไรเสย สวนของเตยง ตงกคงเหลออยบาง นเปนวตร อนภกษผเตรยมจะไป หรอ คมกวตร จะพงประพฤต. เรองภกษทงหลายไมอนโมทนา พระผมพระภาคเจาทรงอนญาตใหพระเถระอนโมทนา ภกษทงหลายเหลอพระเถระไวรปเดยว พระผมพระภาคเจาทรงอนญาตใหพระเถรานเถระรออย ๔-๕ รป พระเถระรปหนงปวดอจจาระกลนจนสลบลง นเปนวตรในการอนโมทนา. เรองพระฉพพคคยนงหมไมเรยบรอย ไมมมรรยาท เดนแซง นงเบยดเสยดพระเถระ เกลยดกนอาสนะภกษใหม นงทบสงฆาฏ ภกษผมศลเปนทรกพากนโพนทะนา ภกษพงนงหมปกปดมณฑลสาม คาดประคดเอว ผา ๒ ชน ( ๒ ผน คอ จวร และสงฆาฏ ) ปกปดกายดวยด ส ารวมดวยด าทอดลง ไมเวกผา ไมหวเราะลน พงมเสยงนอย ไมโยกกาย ไมไกวแขน โคลงศรษะ ไมค ากาย ไมคลมศรษะ ไมเดนกระโหยง ปกปดกายดวยดส ารวมดวยด มตาทอดลง ไมเวกผา ไมหวเราะลน มเสยงนอย ไมโยกกายไมไกวแขน ไมโคลงศรษะ ไมค ากาย ไมคลมศรษะ ไมนงรดเขา ไมนงเบยดเสยดพระเถระ ไมเกลยดกนอาสนะภกษใหม ไมนงทบสงฆาฏคอเอามานงทบคลายทรองนง เมอเขาถวายน า พงรบไปลางบาตรถอต า ๆ พงคอย ๆ เทน าลงในกระโถน ดวยคดวา กระโถนอยาเลอะเทอะ ภกษใกลเคยงอยาถกน ากระเซน เมอเขาถวาย ขาวสก พงประคองบาตรรบ พงไวโอกาสส าหรบแกง ถามเนยใส น ามนหรอแกงออม พระเถระพงบอกวา จงถวายภกษทกรปเทา ๆ กน พงรบบณฑบาตโดยเคารพ พงมความส าคญในบาตร พงรบบณฑบาตพอสมกบแกงพอเสมอขอบปากบาตร พระเถระไมพงฉนกอนในเมอขาวสก หรออาหารยงไมทวถงแกภกษทกรป พงฉนบณฑบาตโดยเคารพ พงมความส าคญในบาตรฉน พงฉนบณฑบาตตามล าดบ

๓๖ พงอาหารฉนพอสมควรกบแกง ไมพงฉนขยมแตยอดลงไป ไมพงฉนกลบแกงหรอกบขาวเพออยากได แกงมาก ไมพงขอแกง หรอกบขาวมาฉน ไมพงแลดบาตรของภกษอนดวยมงจะยกโทษ ไมพงท าค าขาวใหใหญ พงท าค าขาวใหกลมกลอม ไมพงอาปากไวคอยทา ไมพงสอดมอทงหมดเขาปาก ไมพงพดเมอยงมค าขาวยงอยในปาก ไมพงฉนโยนค าขาว ไมพงฉนกดค าขาว ไมพงฉนท าแกมใหตย ไมพงฉนสลดมอ ไมพงฉนท าเมลดขาวตก ไมพงฉนแลบลน ไมท าเสยงดงจบ ๆ ไมพงฉนท าเสยงซด ๆ ไมพงฉนเลยมอ ไมพงฉนขอด หรอขดบาตรใหมเสยงดง ไมพงฉนเลยรมฝปาก ไมพงรบขนน าดวยมอเปอนอามส พระเถระไมพงรบน ากอนทภกษทงหมดยงฉนไมเสรจ พงคอย ๆ ลางบาตร พงคอย ๆ เทน าลงในกระโถน อยาใหกระโถนเลอะเทอะ อยาใหกระเซนถกภกษใกลเคยง อยาใหกระเซนถกสงฆาฏ พงคอย ๆ เทน าลงบนพนดน ไมพงเทน าลางบาตรมเมลดขาว เมอกลบ ภกษใหมพงกลบกอน พระเถระพงกลบทหลง พงปกปดกายดวยด ไมพงเดนกระโหยง ภตตคควตร คอ การอนโมทนาใหแกชาวบานผใจบญ ดงกลาวมาน อนพระผมพระภาคเจาผเปนธรรมราชาทรงบญญตไวแลว. เรองภกษถอเทยวบณฑบาตนงหมไมเรยบรอย ไมมมารยาทเขาบาน ออกจากบานไมก าหนด เขาออกรบรอนเกนไป ยนไกลเกนไป ใกลเกนไป นานเกนไป กลบเรวเกนไป ภกษถอเทยวบณฑบาตอกรปหนงกเปนเชนนน ภกษถอเทยวบณฑบาต จะเขาบานพงปกปดกายดวยด ส ารวมดวยด มตาทอดลง ไมเวกผา ไมหวเราะลน มเสยงนอย ไมโยกกาย ไมไกวแขน ไมโคลงศรษะ ไมค ากาย ไมคลมศรษะ ไมเดนกระโหยง พงสงเกตกอน อยารบรอนเขาออก อยายนไกลนก ใกลนก นานนก อยากลบเรวนก พงยนก าหนดวา เขาพกการงาน ลกจากทนง จบทพพ จบภาชนะตงไวหรอไม พงแหวกผาซอนประคองบาตรรบภกษา ขณะรบไมพงนองดหนาผถวาย แมในแกงกพงก าหนดเชนนนเหมอนกน เมอเขาถวายภกษาแลว ภกษพงคลมบาตรดวยผาซอนกลบไป พงปกปดกายดวยดเดนไป พงส ารวมดวยด มตาทอดลงไมเวกผา ไมหวเราะลน มเสยงนอย ไมโยกกาย ไมไกวแขน ไมโคลงศรษะไมค ากาย ไมคลมศรษะ ไมเดนกระโหยง รปใดกลบกอนพงปอาสนะไว จดกระโถนไว เตรยมน าฉนน าใชไว รปใดกลบทหลงประสงคจะฉนกพงฉน ถาไมประสงคกพงเททง พงเกบอาสนะน าลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทาเกบน าฉนน าใช กวาดโรงฉน รปใดเหนหมอน าฉน น าใช หมอน าช าระวางเปลา พงจดตงไว ถาเปนการสดวสยพงกวกมอเรยกเพอนมาชวย แตไมพงเปลงวาจา นเปนปณฑจารกวตร คอการออกรบอาหารบณฑบาต เรองภกษอยปา ไมเตรยมน าฉน น าใช ไฟ ไมสไฟ ไมรนกษตร ไมรทศ พวกโจรถามกตอบวา ไมม ไมรทกอยาง จงถกทบต ภกษ ทอยปาพงเขาถงบาตรคลองบา พาดจวรบนไหล ครนจะเขาบาน พงถอดรองเทาใส ถงคลองบา ปกปดมณฑลสาม นงหมใหเปนปรมณฑล แมในอารญญกวตร กมนยเหมอนปณฑจารกวตรออกจากบานแลว พงเขาถงบาตรคลองบา พบจวรวางบนศรษะ สวมรองเทาเดนไป พงเตรยมน าฉน น าใช ไฟ ไมสไฟไมเทา เรยนนกษตร ทงสนหรอบางสวน พงเปนผฉลาดในทศ อารญญกวตร คอ การอยปา ดงกลาวมาน อนพระผมพระภาคเจาผสงสดกวาหมสตวทรงบญญตแลว เรองภกษมากรปท าจวรในทแจง ถกธลกลบ ภกษผมศลเปนทรกพากนโพนทะนา ถาวหารรก เมอจะช าระ ชนตนพงขนบาตรจวรออก ขนฟก หมอน เตยง ตง กระโถน พนกอง ออกไป พงกวาดหยากเยอลงจากเพดาน พงเชดกรอบประต หนาตาง และมมหอง ฝาทาน ามนขนรา พนทาสด า พนไมไดท า พงเชดท าใหสะอาด พงกวาดหยากเยอทงเสย ไมพงเคาะเสนาสนะใกลภกษ วหาร น าฉน น าใช ไมพงเคาะเสนาสนะในทสง เหนอลม ใตลม เครองลาดพน เขยงรองเทา เตยง ตง ฟก หมอน ผานสทนะกระโถน พนกอง พงตากช าระ เกบไวตามเดม เกบบาตร จวร บาตรอยา วางบนพนทปราศจากเครองรอง จวรตองพาดชายไวดานนอก ขนดไวดานในลมทศตะวนออก ทศตะวนตก ทศเหนอ ทศใต ฤดหนาว กลางวนเปดหนาตาง กลางคนปด ฤดรอน กลางวนปดหนาตาง กลางคนเปด กวาดบรเวณ ซมน า โรงฉน โรงไฟ วจจกฎ ตกน าฉน น าใชมาตงไว ตกน ามาใสหมอน าช าระไว อยกบภกษผแกกวา ยงไมไดบอกกลาว อยาใหอเทศปรปจฉา อยาสาธยาย อยากลาวธรรม อยาตามประทป อยาเปดหนาตางอยาปดหนาตาง พงเดนตามภกษผแกกวา อยากระทบแมดวยชายผา พระผมพระภาคเจาผมหาวระ ทรงบญญตเสนาสนะวตรนนไวแลว เรองพระฉพพคคยถกพระเถระหาม ปดประต พระเถระสลบ ภกษผมศลเปนทรกพากนโพนทะนา ภกษพงเทเถาทงเสย กวาดเรอนไฟ ชานภายนอกบรเวณ ซมประต ศาลาเรอนไฟ บดจณแชดน ตกน าไวในรางน า เอาดนเหนยวทาหนา ปดทงขางหนา ทงขางหลง ไมนงเบยดเสยดพระเถระ ไมเกยดกนอาสนะภกษใหม ถาอตสาหะ พงท าบรกรรมแกพระเถระในเรอนไฟ อยาอาบน า น าขางหนา เหนอน า ใหหนทาง เรอนไฟเปรอะเปอน รางแชดนเกบตง ดบไฟ เปดประต นชนตาฆรวตร คอการอบไอน าสมนไพร เรองภกษถายอจจาระแลวไมช าระ ถายอจจาระตามล าดบผแกกวา ทรงอนญาตใหถายตามล าดบผมาถง พระฉพพคคยเขาวจจกฎเรวบาง เวกผานงเขาไปบาง ถอนหายใจใหญพลางถายอจจาระบาง เคยวไมช าระฟนบาง ถายอจจาระปสสาวะออกนอกรางบาง บวนเขฬะลงในรางบาง ใชไมช าระหยาบบาง ทงใชช าระลงในชองถายอจจาระบาง ออกมาเรวเกนบาง เวกผาออกมาบาง ช าระมเสยงดงจะปจะปบาง เหลอน าไวในกระบอกช าระบาง ภกษยนอยขางนอกพงกระแอม ภกษอยขางในพงกระแอมรบ พงพาดจวรไวบนราว บนสายระเดยงทตากผา อยารบดวนเขาไป อยาเวก เปดผาเขาไป พงยนบนเขยง อยาถอนหายใจใหญ อยาเคยวไมช าระฟน อยาถายอจจาระปสสาวะนอกราง อยาบวนเขฬะลงในราง อยาใชไมช าระอจจาระทหยาบจะเกดบาดแผลได อยาทงไมช าระลงในชองถาย พงยนบนเขยงถาย ปดผา อยาออกมาใหเรวนก อยาเวกผาออกมา ยนบนเขยงถายแลวจงปด อยาช าระใหมเสยงดงจะปจะป อยาเหลอน าช าระไว ยนบนเขยงถายแลวจงเวกผา วจจกฎเปรอะเปอน วจจกฎ ชานภายนอก บรเวณ ซมประต ตองช าระใหสะอาด ตะกราไมช าระเตมพงเทเสย พงตกน าใสในหมอช าระ น วจจกฎวตร คอ เรองหองน า เรองสทธวหารก ถอดรองเทา ถวายไมช าระฟน น าลางหนา ปอาสนะ ถวายยาค น าลางภาชนะ เกบอาสนะ ทรก เขาบาน ถวายผานงประคดเอวผาซอนสองชน บาตรพรอมทงน า ปจฉาสมณะ ปดมณฑลสาม ( คอ นง และหมใหผาปดหลมตอ ปดทบาทงสอง ปดทครงหนงของหนาแขงทงสองขาง และปดทขอมอทงสองขาง ) นงใหเปนปรมณฑล คาดประคดเอวซอนผาสองชน ลางบาตร เปนปจฉาสมณะ เดนไมไกลไมชดนก รบของในบาตร พระอปชฌายะก าลงพด กลาวถอยค าลอแหลมตออาบต กลบมากอน ปอาสนะไว ตงน าลางเทา ตงรองเทากระเบองเชดเทา ลกไปรบ ถวายผานงผลด ผงทแดด อยาผงทงไว รอยพบ สอดประคดเอวไวในขนด อปชฌายะจะฉนพงนอมบณฑบาตถวาย ถามถงน าฉน ถวายน า รบบาตรมาถอต า ๆ ผงแดดไวครหนง อยาผงทงไว อยาเกบบาตรไวบนพนทปราศจากเครองรองพาดชายไวขางนอก ขนดไวขางใน เกบอาสนะ เกบน าลางเทา กวาดทรก พระอปชฌายะจะสรงน า ถวายน าเยน น ารอน เรอนไฟ บดจณ แชดน ตามหลงเขาไปถวายตง รบจวร ถวายจณ ถวายดน ถาอตสาหะ ทาหนา ปดขางหนาขางหลง ไมนงเบยดพระเถระ ไมเกยดกนอาสนะภกษใหม ท าบรกรรม ( คอ บบ นวด ขด ถ ช าระรางกายใหสะอาด ) ออกจากเรอนไฟ ปดขางหนาขางหลง ท าบรกรรมในน า อาบน าแลวพงขนกอน นงผา เชดตวอปชฌายะ ถวายผานง ผาสงฆาฏ ถอตงเรอนไฟ ปอาสนะไว ตงน าลางเทา ตงรองเทา กระเบองเชดเทาไว ถามถงน าฉน เรยนบาลอรรถกถา ถาอตสาหะ พงปดกวาดวหารทรก กอนปดกวาดพงขนบาตร จวร ผาปนง ปนอน ฟก หมอน เตยงตง เขยงรองเทาเตยง กระโถน พนกอง เครองลาดพนออกไป พงกวาดหยากไยแตเพดานลงมา เชดกรอบประตหนาตาง ฝาทาน ามน พนทาสด า พนไมไดท า พงเกบเครองลาดพน เขยงรองเทาเตยง เตยง ตง ฟก หมอน ผาปนง ปนอน กระโถน พนกอง เกบบาตรจวร ลมทศตะวนออก ทศตะวนตก ทศเหนอ ทศใต ฤดหนาว ฤดรอน กลางวน กลางคน บรเวณ ซมน า โรงฉน โรงไฟ วจจกฎ ตกน าฉน น าใช น าช าระ พระอปชฌายะกระสนร าคาญ เหนผด ตองครกาบต ( อาบตทหนก เชน สงฆาทเสส) ควรมลายปฏกสสนา ( ตองอาบตสงฆาทเสสอยแลว ก าลงจะด าเนนการแกดวยธรรมวนย คออยในระหวางทจะอยปรวาส อยมานต กอนทจะอพพาน แตไดตองอาบตขอเดม หรอขอใหมจาก ๑๓ ขอ หรอตองความผด ( อาบต ) ขอใดขอหนงซ าอกรอบ ) มานต ( คอการอยในทจ ากด ตามระเบยบทางพระวนย โดยมสงฆ อยางนอย ๔ รป หรอมากกวา เปนผดแล ) อพภาน ( การทหมกลมของสงฆยอมรบพระทเคยตองอาบตสงฆาทเสสมาแลว และไดอยมานตมาเรยบรอยแลว เขาสหมสงฆ โดยมพระสงฆ อยางนอย ๒๐ รป เปนพยานในการออกจากอาบตสงฆาทเสส ) ถาถกลงตชชะนยกรรม ( กรรม หรอการกระท าทสงฆจะพงท าแกพระภกษทควรข เปนวธการทหมสงฆจ านวนมากจะใชลงโทษกบพระทชอบกอการทะเละววาท กออธกรณ เรองราวทไมดขนในสงฆ พระทมอาบตมาก คลกคลกบคฤหสถในเรองทไมควร ) นยสกรรม ( กรรม หรอการกระท าทสงฆจะพงท าแกพระทท าผดใหไรยศ คอถอดยศ ใชลงโทษกบพระทมความผดมาก ๆ หรอคลกคลกบโยมดวยการคลกคลรทไมควร โดยปรบใหใหถอนสยใหม คอ มาเรมตน เปน ศษยใหม ) ปพพาชนยกรรม (กรรมทหมสงฆพงท ากบภกษทควรจะไลเสย การขบออกจากวด เปนวธการทหมสงฆจะท าโทษกบพระทท าผด คอ เมอพระท าท าผด เกยวกบ ประทษรายชาวบาน สกล ท าผดเปนทเลองลอ หรอ เลนคะนอง ๑ อนาจาร ๑ ลบลางพระบญญตในพระไตรปฎก ๑ มจฉาชพ ๑ ปฎสารณยกรรม ( คอกรรม หรอการกระท าทสงฆจะพงท าตอภกษอนจะพงใหกลบไป หมายถง การทหมสงฆลงโทษแกพระรปหนงทไป ดา วา โยมทมศรทธาถวายปจจย ๔ ซงเปนการรกษาศรทธา และเกดความเลอมใสเพมขน โดยใหพระทท าผดนนไปขอโทษโยม โดยวาจา แตไมใชพระไปกราบขอโทษโยม เพราะพระหามกราบชาวบาน ปฏสารานยธรรม กเขยน) และอกเขปนยกรรม ( กรรมหรอการกระท าทหมสงฆจะพงท ากบพระทมความผดทควรจะยก ( ออกจากหม ) เสย เปนวธการทหมสงฆใชลงโทษกบพระทแตไมยอมรบวาท าผด เรยกวาไมยอมรบอาบต เชน ถาพระ จบเงน นผด แตพระทถอเงนนน กไมยอมรบวา ผดตามวนยของพระพทธเจา หรอใชลงโทษกบพระทไมยอมท าคนอาบต คอ เมอผดแลว ไมยอมรบวา ผด ไมยอมใหลงโทษ ผดแลว ไมยอมแสดง หรอไมเปดเผยความผด ( อาบต ) เชน พระถอเงน แลว กไมยอมสละเงนใหหมสงฆ แลว กตองแสดงอาบต แตพระทถอเงนนน กไมยอมท าตามวนยของพระพทธเจา หรอใชลงโทษกบพระทมความเหนผดทชวราย ( ทฏฐบาป ) ทไมยอมสละ ซงเปนทางเสยแกสลสามญญตา คอความเสมอภาคกนในเรองศลของพระทอยดวยกน หรอไมเสมอภาคกนทางทฏฐสามญตา ( ทฏฐ ความเหน ) วธการลงโทษ กคอการไมยอมใหรวมสมโภคกบหมสงฆทด ๆ คอ ไมใหรวมฉนภตตาหาร ( รบประทานอาหาร ) ไมใหอยรวมดวยในวด ในหม ไมใหมสทธทควรจะได พดงาย ๆ กคอ การทพระถกตดสทธชว คราว เพราะท าผด ถาพระทผดนนแกตวแลว กจะดขน สามารถเขารวมกบหมสงฆทด ได ( ไมใชเขารวมหมสงฆทชว ๆ ) ) จวรของพระอปชฌายะควรซก ท า ยอม พงซก ท า ยอมใหพลกกลบไปกลบมา รบบาตร จวร และบรขารโกนผม ท าบรกรรม ท าความขวนขวายเปนปจฉาสมณะ ใหบณฑบาต เขาบานอยาไปปาชา อยาไปส ทศ พระอปชฌายะอาพาธตองพยาบาลตลอดชวต วตรดงกลาวมานเปนอปชฌายวตร อนสทธวหารกพงประพฤตชอบตออปชฌายะ เรองอปชฌายะสงเคราะหดวยโอวาท อนศาสน อเทศ ปรปจฉา บาตรจวร และบรขาร ความอาพาธ ไมพงเปนปจฉาสมณะ อปชฌายวตรฉนใด แมอาจรยวตรกฉนนน สทธวหารกวตรฉนใด อนเตวาสกวตรกฉนนน อาคนตกวตรฉนใด อาวาสกวตรกฉนนน คมกวตร อนโมทนาวตร ภตตคคะวตร บณฑจารกวตร อารญญกวตร เสนาสนวตร ชนตาฆรวตร วจจะกฎวตร อปชฌายะวตร สทธวหารกวตร อาจรยวตร อนเตวา-สกวตร เหมอนกนในขนธกะน ม ๑๙ เรอง ๑๔ วตร ภกษผไมบ าเพญวตร ชอวาไมบ าเพญศลผมศลไมบรสทธ ทรามปญญายอมไมประสบเอกคคตาจต (เอกคคตาจต คอจตทไดสมาธ) ผมจตฟงซาน มอารมณมาก ยอมไมเหนธรรมโดยชอบ เมอไมเหนพระสทธรรม ยอมไมพนจากทกข ภกษบ าเพญวตร ชอวาบ าเพญศล ผมศลบรสทธ มปญญา ยอมประสบเอกคคตาจต ( จตทไดสมาธ อยางต าในขนฌาณ ๔ ) ผมจตไมฟงซาน มอารมณอยางเดยว ยอมเหนธรรม อนม มรรค ๔ ผล ๔ นพพาน อรยะขนใดขนหนงใน ๘ จ าพวก คอ พระโสดาปตตมรรค โสดาบนปตตผล สกทาคามมรรค สกทาคามผล อนาคามมรรค อนาคามผล อรหตตะมรรค อรหตตตะผล โดยชอบ เมอเหนพระสทธรรมยอมพนจากทกขได เพราะเหตนน แล โอรสของพระชนเจา ผมปญญาเหนประจกษ พงบ าเพญวตร อนเปนพระโอวาทของพระพทธเจาผประเสรฐ แตนนจกถงพระนพพาน ดงนแล. หวขอประจ าขนธกะ จบ

ผเรยบรยง ไดพยายามคด เรยบเรยง ใหสามารถอานเขาใจงาย จดรปแบบ ขนตอน ส านวน ภาษา ทมาจากวตตะขนธะกะ ในพระไตรปฎก เลมท ๙ วนย

๓๗ จลวรรค ขอท ๔๑๔ หนา ๓๓๗ ถงขอ ๔๔๖ และมอรรถกถา ดวย จนถงหนา ๓๙๗ ชด ๙๑ เลม ถานบตามฉบบบาลแบบ ๔๕ เลม จะอยในเลมท ๗ อยาลมใหเลอกเอา แตสวนทถก ด ตามธรรมวนยดวย ( กาลามสตร ) ถาผดกอยาลมแกไข.. ตวเอง และแกจดทผดในหนงสอนดวย

บณฑบาตในวดวปาดงใหญ กฐน ๘ ต.ค. ๒๕๔๙ พระประสทธ ( แววศร ) ฐานะธมโม จงมสข พนจากทกข เจรญใน ศรทธา ศล วรยะ สต สมาธ ปญญ บรรลถงนพพานบรมสข เรว ๆ ไว ๆเทอญ. (พกดวดปาดงใหญ ณ ทศาลา คอ ๑๕ องศา ๕๔ ลปดา ๕๔ ฟลปดา เหนอ และ ๑๐๔ องศา ๓๐ ลปดา ๐๖.๔๔ ฟลปดา ตะวนออก) วดปาดงใหญ ถนน ๒๔๐๘ ก.ม. ๕+๗๑๒ ม. เลขท ๑๓๕ หม ๒ บานแดงหมอ ต. แดงหมอ อ. เของใน จ. อบลราชธาน ๓๔๑๕๐ สอน ฝก ศกษา ปฏบต ภาวนา เพอความสสจากอรยะ ทง ๘ โดยพระประสทธ ( แววศร ) ฐานะธมโม เกด ๒๘ ส. ค. ๑๑ จบ ป. ๖ ณ ร.ร. แดงหมอ --> ม.๓ ณ ร.ร. นาคาวทยา --> ป.ว.ช. ชางยนต ณ ว. เทคนคอบล --> ป.ว.ส. เทคนคยานยนต ณ ว. ชางกลปทมวน --> เขารบราชการกรมทดน ๔ ป --> ส.จ.พ. (สถาบนเทคโนโลยพระจอม-เกลา พระนครเหนอ ) + ปรญญาตร ค.อ.บ. สาขาวศวกรรมเครองกล เกยรตนยม --> โอนยายไปกรมโยธาธการ ๑ ป ๒๕๓๖ --> ส.จ.ล. (สถาบนเทคโนโลยพระจอม-เกลา เจาคณทหารลาดกระบง ) + ก าลงจะตอปรญญาโท วศวกรรมเครองกล --> บวช ๒ ส. ค. ๓๖ --> เขาใจธรรม + สบาย ๑๕ ก. ค. ๓๙ เปนพระกรรมฐาน อยปามาประมาณ ๑๖ ป ผานการศกษาธรรม + สนทนาธรรมกบครบาอาจารย ในวด ส านก ตางๆ ดงน กบหลวงพอแสวง อชโต (วดแดงหมอ จ าพรรษา ณ วดบานลอชย)+อยจ าพรรษา ๑ ป (ฉนมอเดยว), ตอจากนนไดเขาสวงการ วดปาพระกรรมฐาน โดยเรมทไดขอฝากตวเปนศษย กบ ((หลวงพอส สรญาโณ เปนองคแรก) ซงทานเปน) ศษยของหลวงปชา สภทโท วดหนองปาพง อ าเภอวารนช าราบ จงหวดอบลราชธาน (หลวงปชา เปนศษยของหลวงปมน ภรทตโต, +หลวงปทองรตน (หลวงปทองรตน บดาแหงพระกรรมฐาน สายมหานกาย เปนศษยหลวงป เสาร กนตะสโล) +หลวงปกนร (ศษย ล.ป. มน ) เชน หลวงพอศร สรญาโณ (วดปาศรมงคล) + อยจ าพรรษา ๒ ป (เรมเขาสวงการ วดปากรรมฐานแท ๆ ทวดปาศรมงคล สาขาท ๑๓ เมอ ๒๕ ธ.ค. ๓๖ รบเขาหมเมอ ๙ ม.ค. ๒๕๓๗ โดยหลวงพอส เปนผรบเขาหมในสาขาวดหนองปาพง) , หลวงพอเลยม (ณ วดหนองปาพง), ณ วดปาโนนเกา สาขาของหลวงปจนทร + จ าพรรษา ๑ ป, ณ วดปาบง-เขาหลวง+หลวงปจนทร, ณ วดปานานาชาต อยจ าพรรษา ๒ พรรษา คอทวดปานานาชาต (กบ อ. ชยสาโร)+ ในป ๒๕๓๘ ๑ พรรษา และในป ๒๕๓๙ (๑๕ กรกฎาคม ๒๕๓๙ ณ ทางจงกรมหนาศาลา บนภเขา เวลาประมาณ ๑ ทม เปนสถานท ทเขาใจธรรม) ซงไดจ าพรรษาท ส านกสงฆเตาด า อ. ไทรโยค จ. กาญจนบร ( อ. ปสนโนไปเยยม)+ ๑ พรรษา + ศกษากบหลวงพอสเมโธ (ประทเศ องกฤษ), + ล.พ. ปสนโน (รฐแคลฟอเนย ประเทศสหรฐ), + อ. ชยสาโร (โคราช), + อ. ญาณธมโม ( อ. วงน าเขยว), + อ. พรหมวงโส, + ภกษชาวตางประเทศมากมาย ( เฉพาะศษย ของหลวงปชา สภทโท ทเปนชาวตางประเทศ มประมาณ ๑๐๘ รป โดย มาจากประมาณ ๒๗ ประเทศ : จากขอมลวดปานานาชาตในป ๒๕๔๕ ) , ไดสนทนาธรรมกบครบาอาจารยในเขต จงหวดอบลราชธาน + อสาน + เหนอ+กลาง + ทวประเทศ + ศกษาในวดอน ๆ ในสาขาวดหนองปาพง ทวประเทศ เชน กบ หลวงพอส (วดปาศรมงคล), ล.พ. เลยม (วดหนองปาพง), ล.พ. บรรจง (วดปาคอเจรญธรรม), ล.พ. กณหา (วดแพรธรรมาราม), ล.พ. ประสพไชย ((เปยก) วดฟาคราม), อ. อครเดช ((ตน) วดปาบญญาวาส), ล.พ. อนนต (วดมาบจนทร), ล.พ. บณฑต (วดแมใจใต จ. เชยงใหม), อ. มหาค าทล (วดปาภสงห), อ. สฤทธ (วดปาเขาสก จ. เพชรบรณ), อ. บญเรอง (จ. ยโสธร), อ. จ าลอง (โขงเจยม), อ. เกษม (วดสามแยก), อน ๆ และไดไปศกษาในวดสายของหลวงป เสาร -->หลวงป มน อาท เชน ทานหลวงปมหาบว , และทไดคย+สนทนาธรรมกบทานดวย ก เชน หลวงปล ( วดถ าผาแดง ศษยหลวงปมหาบว), ล.พ. ปญญาวฑโฒ (ชาวองกฤษ วดปาบานตาด), ล.พ.. วนชย (วดภสงโฆ ศษย หลวงปมหาบว), ล.พ. ทล (วดปาบานคอ), ล.ป. จนทา (วดปาเขานอย ศษยหลวงปขาว), ล.ป. ออนศร (วดถ าประทน), ล.ป. ประสาน (จ.อ. สวางแดนดน), ล.พ. เนย (อ. เจรญศลป), ล.ป. แบน (วดดอย-ธรรมมเจดย ศย ล.ป. กงมา) , ล.ป. สรวง (วดศรฐานใน) , ล.พ. บญมา (วดปาสหพนม), ล.พ. แปลง (วดปาอดมสมพร ศษยหลวงปฝน อาจาโร) , ล.พ. ประสทธ (วดปาหมใหม จ. เชยงใหม), ล.พ. กาน (วดถ าเปด ศษยหลวงปวน อตตะโม), ล.ป. ผาง (วดภหนแตก), อ. พล (วดภหลมขม ศษยหลวงปหลา วดภจอกอ), อ.สจนต (ศษย ล.ป.ดลย), ล.ป. เครอง, ล.ป. เกลยง, อ. ลน (วดปาภดนสอ), + อ. ค าสงห (วดบานหนองสระ ศษย หลวงปแบน), ฯลฯ และ ศกษากบ เทป หนงสอ ซ.ด. ของ ทานพทธทาส, หลวงพอสด, หลวงพอเทยน, ทานหลวงพอเจาคณประยทธ, ฯลฯ ศกษาในสายวดมหาธาต (ทานเจาคณโชดก), พระมหาศรสะยะดอ (พระมหา-เถระภกษทสอนสตปฏฐาน ๔ เชน ยบหนอ พองหนอ จากประเทศพมา ), หลวงปอน ๆ+จากหนงสอ+ซด..ของอบาสก อบาสกาอกมาก+ ไดอานพระไตรปฎกจบ ๓ รอบ รวม ๒๒๗ เลม + หนงสออน ๆ มากมาย.

๓๘ วดปาดงใหญ ถนน ๒๔๐๘ ก.ม. ๕+๗๑๒ ม. เลขท ๑๓๕ หม ๒ บานแดงหมอ ต. แดงหมอ อ. เของใน จ. อบลราชธาน ๓๔๑๕๐ อเมล watpadongyai@hotmail.com วนท ๒๘ สงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๑ เวลา ๑๐:๑๔:๕๗ น.