Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ ΜΑΣ

Ιστορία

Αρχαίοι Χρόνοι

Η Ήπειρος κατοικήθηκε από τους παλαιολιθικούς χρόνους. Οι πρώτες ενδείξεις ανθρώπινης κατοίκησης στο νομό των Ιωαννίνων χρονολογούνται τη Μέση Παλαιολιθική περίοδο. Την παρουσία του παλαιολιθικού ανθρώπου μαρτυρούν τα λίθινα εργαλεία, που βρέθηκαν στις ανασκαφές που έγιναν στο σπήλαιο της Καστρίτσας. Άλλα ευρήματα από την ίδια θέση και τη θέση Κλειδί στην κοιλάδα του Βοϊδομάτη, βεβαιώνουν τη συνέχιση της κατοίκησης και κατά την Ανώτερη Παλαιολιθική περίοδο (33.000-8.000π.Χ.). Η περιοχή θεωρείται ότι υπήρξε η αρχική κοιτίδα των ελληνόφωνων φύλων και είναι ενδεικτικό ότι ο Αριστοτέλης στο έργο του “Μετεωρολογικά” αναφέρει ότι ο κατακλυσμός του Δευκαλίωνα και της Πύρρας συνέβη “περί την Ελλάδα την αρχαίαν, περί την Δωδώνην και τον Αχελώον,” γιατί στην περιοχή αυτή κατοικούσαν, “οι καλούμενοι τότε μέν Γραικοί νυν δ' Έλληνες.”

Οι κάτοικοι εκείνης της εποχής ήταν κυνηγοί και ποιμένες και κατασκεύασαν μεγάλους τύμβους για να θάψουν τους ηγέτες τους. Οι τύμβοι αυτοί είχαν παρόμοια χαρακτηριστικά με εκείνους που κατασκευάστηκαν αργότερα από τους Μυκηναίους Το στοιχείο αυτό έχει υποστηριχθεί από την αρχαιολογική κοινότητα ότι αποτελεί απόδειξη της συγγένειας μεταξύ Ηπειρωτών της παλαιολιθικής και νεολιθικής εποχής και Μυκηναίων της μετέπειτα εποχής του Χαλκού.

Στην Ήπειρο βρέθηκαν και πολλοί οικισμοί και ευρήματα της καθ εαυτού Μυκηναϊκής εποχής. Τα πιο σημαντικά από αυτά βρέθηκαν στο Νεκρομαντείο του Αχέροντα ποταμό και στο Μαντείο της Δωδώνης (του Δωδωναίου Δία).

Γύρω στον 13ο και 12ο αι π. Χ μετακινήσεις νέων ελληνικών φύλων αναστάτωσαν την περιοχή. Οι Δωριείς εισέβαλαν στην Πελοπόννησο διάμεσο της Ηπείρου και της Μακεδονίας στο τέλος της 2ης χιλιετίας π.χ. (περίπου 1100 με 1000 π.χ.), όμως οι λόγοι αυτής της μετακίνησης δεν έχουν διασαφηνιστεί. Ενώ πολλοί κάτοικοι της περιοχής μετανάστευσαν προς νότο, εκείνη την εποχή εμφανιστήκαν στην Ήπειρο οι τρεις βασικές φυλές της. Τα φύλλα αυτά ήταν οι Χάονες στα βορειοδυτικά, οι Μολοσσοί στο κέντρο και οι Θεσπρωτοί στο νότο. Οι Μολοσσοί εγκαταστάθηκαν στην ανατολική και κεντρική Ήπειρο αναγκάζοντας τους Θεσπρωτούς να περιορισθούν στα δυτικά.

Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα ελληνικά φύλα που διαμορφώθηκαν στα πρότυπα της πόλης-κράτους όπως η Αθήνα, η Σπάρτη και η Κόρινθος οι Ηπειρώτες ζούσαν σε μικρά χωριά. Η περιοχή βρίσκονταν στο άκρο του ελληνικού κόσμου και συχνά οι ηπειρώτικες φυλές είχαν να αντιμετωπίσουν εισβολείς από τον βορά. Η περιοχή πάντως ήταν ιδιαίτερης θρησκευτικής σημασίας για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο, λόγω της παρουσίας του Μαντείου της Δωδώνης.

Τα ηπειρώτικα φύλα, κυρίως δωρικά, είχαν παραδοσιακά πολίτευμα βασιλικό, όπως και η Σπάρτη άλλωστε, αλλά όπως και η Σπάρτη με κάποια ιδιαιτερότητα ως προς τις εξουσίες του βασιλιά. Ο Ξενοφών και ο Πλούταρχος πχ αναφέρουν ότι κάθε χρόνο στην πρωτεύουσα των Μολοσσών γίνονταν μια τελετή, κατά την οποία ο βασιλιάς έκανε θυσία στον Άρειο Δία και μετά άλλαζε δώρα και όρκους με αντιπρόσωπους του λαού. Ο βασιλιάς ορκίζονταν ότι θα κυβερνήσει με βάση τους νόμους και οι αντιπρόσωποι του λαού ότι θα σεβαστούν τα προνόμιά του. Κατά την κλασική εποχή κάποιες φυλές αναμόρφωσαν το πολίτευμά τους, πχ οι Χάονες κατάργησαν το βασιλικό πολίτευμα και πέρασαν στο ολιγαρχικό, ο Ηρόδοτος τους ονόμασε "αβασίλευτους". Μα και οι άλλοι, που διατήρησαν την κληρονομική βασιλεία, περιόρισαν την εξουσία του βασιλιά, γράφτηκαν νόμοι, καθιερώθηκε ο θεσμός της Γερουσίας και η ετήσια αρχή των "προστατών", που θεωρείται ίδια με αυτή των εφόρων της Σπάρτης

Οι Ηπειρώτες, μολονότι αποδεδειγμένα Έλληνες, ορισμένες φορές οι Αθηναίοι τους έβλεπαν με περιφρόνηση. Τον 5ο αι. π.χ. ο Αθηναίος ιστορικός Θουκυδίδης και ο Στράβων τους χαρακτηρίζουν βαρβάρους.

Κατά τους περσικούς πολέμους το 430 πΧ μόνο η Αμβρακία έστειλε 7 πλοία στην Σαλαμίνα και 500 οπλίτες στη μάχη των Πλαταιών. Κάτι η φτώχεια, κάτι το απόμακρο της Ηπείρου δεν δόθηκε βοήθειά στον πανελλήνιο αγώνα. Ο νικητής όμως της Σαλαμίνας Θεμιστοκλής, όταν βρέθηκε σε δυσμένεια, στον βασιλιά των Μολοσσών Άδμητο κατέφυγε, ο οποίος όμως φοβούμενος την οργή Σπάρτης και Αθήνας, τον φυγάδευσε στην Πύδνα και τελικά από εκεί κατέφυγε στην Περσία. Δυστυχώς οι Ηπειρώτες, αν και δεν είχαν σημαντική παρουσία στους πολέμους κατά των Περσών, στην εμφύλια διαμάχη, στον πελοποννησιακό πόλεμο, έλαβαν μέρος! Το 431 πΧ όταν ξεκίνησε ο πελοποννησιακός πόλεμος, η Αμβρακία με την συμμαχία των Χαόνων και άλλων ηπειρωτικών φύλων, επιτίθενται στο Αμφιλοχικό

Άργος. Η Αμβρακία, κορινθιακή θυγατέρα άλλωστε, ήταν σύμμαχος των Πελοποννησίων. Ζήτησαν από τους Σπαρτιάτες βοήθεια, ώστε να επιτεθούν εναντίον των συμμάχων της Αθήνας, Ακαρνανίας, Ζακύνθου και Κεφαλληνίας. Μαζί τους πήγαν και οι Μολοσσοί και οι Παραυαίοι. Όμως ο αθηναϊκός στόλος, με ναύαρχο τον Δημοσθένη παρέπλεε στα δυτικά παράλια της Πελοποννήσου και της Ακαρνανίας, και έτσι απέτυχε αυτή η επιχείρηση.

Το αποτέλεσμα ήταν να χάσουν οι Χάονες την ηγεμονική τους θέση μεταξύ των Ηπειρωτών και να περάσει αυτό στους Μολοσσούς, που άλλωστε ήταν πιο ισχυρή δύναμη. Με τα πολλά οι Αθηναίοι προσπάθησαν να πλησιάσουν τα ηπειρωτικά έθνη, και σε αυτό πρώτα προσπάθησαν να συμμαχήσουν με τους Χάονες, αλλά απέτυχαν, και τότε στράφηκαν προς τους Μολοσσούς, όπου και βρήκαν ανταπόκριση. Τότε η Σπάρτη αντέδρασε, και οργάνωσε στην Πασσαρώνα συνομωσία με την βοήθεια των ολιγαρχικών κατά του ανήλικου βασιλιά Θαρύπα, που αναγκάσθηκε να καταφύγει στην Αθήνα, όπου έμεινε έως το 423 πΧ .Εκεί κατά την παραμονή του, γνώρισε από κοντά τη δύναμη και το μεγαλείο των Αθηνών, και επηρεάστηκε βαθύτατα από τον πολιτισμό της Αθήνας.

Ο Θαρύπας γύρισε το 423 πΧ στην Ήπειρο, και ανέλαβε τη βασιλεία των Μολοσσών, εκτόπισε οριστικά την πελοποννησιακή επιρροή αντικαθιστώντας την με την αθηναϊκή. Παράλληλα έφερε ένα φιλοπρόοδο πνεύμα, που επηρέασε όχι μόνο τους Μολοσσούς, αλλά όλα τα ηπειρωτικά φύλα, στον συνασπισμό των Μολοσσών. Πιστεύεται ότι τον χρόνο που επέστεψε ο Θαρύπας, παίχτηκε η τραγωδία "Ανδρομάχη" του Ευριπίδη στην Πασσαρώνα, εγκαινιάζοντας μια νέα εποχή πολιτισμού και προόδου στην Ήπειρο.

Γενικά από τις αρχές του 4ου πΧ αιώνα, νέες συνθήκες διαμορφώνουν τον πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό βίο των Ηπειρωτών. Εγκαταλείπονται σταδιακά οι μικρές "κώμες", τα χωριά δηλαδή, και οι κάτοικοι συγκεντρώνονται σε αστικά κέντρα. Έτσι πλάι στις παλαιές πόλεις, Πασσαρώνα, Τράμπυα και Φοινίκη, προστίθενται νέες, με λιθόκτιστα κτίρια, δημόσια οικήματα και ναούς και ισχυρά τείχη και οχύρωση, όπως η Γιτάνη (στη σημερινή Γκούμανη των Φιλιατών) και άλλες με άγνωστο όνομα, όπως κοντά στην Αρετή (Γκρίμπιανη), στα Δολιανά στα Κτίσματα (Αρίνιστα), στο Πωγώνι, στη Σωτήρα, στην Πολύτσανη, στο Λάμποβο και στη Μάλτσιανη.