Upload
vardanean
View
618
Download
6
Embed Size (px)
Citation preview
ԱՄԵՆ ԻՆՉՇԱՐԺՄԱՆ ՄԱՍԻՆ
Շարժումը մատերիայի հիմնականհատկություններից է: Մատերիայիշարժման ձևերից պարզագույնըմեխանիկական շարժումն է: Մեխանիկական շարժում կոչվում էժամանակի ժամանակի ընթացքումտարածության մեջ մարմնի դիրքիփոփոխությունն այլ մարմինների կամմարմնի մասերի դիրքերիփոփոխություննը միմյանց նկատմամբ:
Մեխանիկայի հիմնականխնդիրը մարմնի դիքը
տարածության մեջժամանակի կամայական
պահին որոշելն է: Դիտելովմեր շրջապատը կարող ենք
հանդիպել բազմաթիվօրինակների:
Բիլիարդի գնդիկըփոխում է իրդիրքը սեղանինկատմամբ:
Խնձորը փոխում էիր դիրքը ծառինկատմամբ:
Դիտարկած օրինակներից և մեխանիկականշարժման սահմանումից հետևում է, որ այնուսումնասիրելու համար ենթադրում է առնվազներկու մարմնի առկայություն: Դրանից մեկըպայմանականորեն ընդունվեւմ է անշարժ, իսկմյուս մարմինի դիրքը որոշվոմ է հենց այդ մարմնինկատմամբ, որն ընդունված է անվանելհաշվարկման մարմին. Հաշվարկման մարմինկոչվում է այն մարմինը, որի նկատմամբդիտարկում են այլ մարմինների դիրքերը:
Եթե մարմնի դիրքը փոխվու է հաշվարկմանմարմնի նկատմամբ, ապաասում են, որ այնշարժվում է:
Մարմնի դիրքը տարածության մեջ ևայն դիրքի փոփոխությունըժամանակի ընթացքումնկարագրելու համար անհրաժեշտեն ժամանակահատվածներ ևհեռավորություններ չափողգործիքներ և սարքեր: Հաշվարկմանմարմնից և նրա և նրա հետ կապվածհեռավորություններ ու ժամանակչափող գործիքներից կազմվածհամակարգը մեխանիկայումանվանում են հաշվարկմանհամակարգ:
Հաշվարկման մարմինընտրելուց հետո նրա հետկապում են կոորդինատայինհամակարգ և կետի դիրքըտարածության մեջներկայացնում են թվերի(կոորդինատների) միջոցով:
Հաճախ օգտագործում ենկոորդինատային եղանակը, երբմարմնի դիրքը տարածությանմեջ որոշելու համարհաշվարկման մարմնի հետկապում են ուղղանկյունդեկարտյան կոորդինատայինհամակարգ: Մարմնի դիրքիորոշումն այս համակարգումկատարվում է մոտավորապեսայնպես, ինչպես որոշվում էառարկաների դիրքըսենյակում:
Այս օրինակում տղան շարժվում է, փոխելով իրդիրքը ծառի նկատմամբ, այսինքն հաշվարկմանմարմինը ծառն է:
Մարմինն իր շարժման ընթացքում անցնումէ որոշակի կետերով: Այդ կետերիբազմությունը կազմում է որոշակի գիծ, որնանվանում են շարժման հետագիծ: Հետագիծկոչվում է այն կետերի բազմությունը,
որոնցով տվյալ հաշվարկմանհամակարգում հաջորդաբար անցնում էմարմինը շարժման ընթացաքում:
Եթե հայտնի է հետագծի յուրաքանչյուրկետի դիրքաթիվը, ապա կարող ենք ոչմիայն որոշել մարմնի դիրքը հետագծի վրա,
այլ նաև հաշվել շարժման ընթացքումհետագծի երկայնքով մարմնի անցածհեռավորությունը, որը կոչվում էճանապարհ:
•Սկալյար մեծություններ կամ սկալյարներ կոչվում ենայն ֆիզիկական մեծությունները, որոնք բնութագրվումեն միայն թվայինարժեքով՝ արտահայտվածհամապատասխանթվային միավորով: Այդպիսիմեծություննեի օրինակներ են ծավալը, ջերմաստիճանը, զանգվածը, էներգիան ևայլն:
•Վեկտորական մեծոթյուններ կամ վեկտորներ կոչվումենայն ֆիզիկկան մեծությունները, որոնք բնութագրվումեն ոչ միայն թվայինարժեքով, այլև ուղղությոյամբ: Վեկտորական մեծության օրինակ էարագությունը:
Սկալյար և վեկտորային մեծություններ
Համընթաց և պտտականշարժումներ
•Համընթաց կոչվում է այն շարժումը, որիընթացքում մարմնի երկու կամայական կետերմիացնող ուղիղը մնում է ինքն իրեն զուգահեռ:
•Պտտական է կոչվում այն շարժումը, որիընթացքում նրա բոլոր կետերը շարժվում ենայնպիսի շրջանագծերով, որոնց կենտրոնները միուղղի վրա են, որն ուղղահայաց է շրջանագծերիհարթություններին և կոչվում է պտտմանառանցք:
Է. Ղազարյան «Ֆիզիկա 10»