วิ�ชา สั�มพั�นธ์�ไทย

บรรยายโดยพัระมหาธ์าน�นทร� อาท�ตวิโร,ดร.

การสั�มพั�นธ์�บท ปฐมาวิ�ภั�ตต�• ปฐมาวิ�ภั�ตต�ใช�ในอรรถ ๖ อย าง ด�งน"#

• ๑. เป็�นป็ระธานในป็ระโยคที่��ไม่�ม่�กิ�ร�ยาค�ม่พากิย� เร�ยกิชื่��อว่�า ลิ�งคตฺ!ถ“ ”

• ก$ (ปโยชน%) เม่ ฆราว่าเสน ฯ• อ. ป็ระโยชื่น�อะไร ของเรา ด้(ว่ยกิารอย)�ครองเร�อน

ฯ• กิ* ว่�เสสน ของ ปโยชน% ๆ ลิ�ง(คต(ถ เม่ สาม่�สม่!

พน!ธ ใน ฆราว่าเสน ๆ กิรณ ใน กิ* ป็โยชื่น- ฯ

• ๒. เป็�นป็ระธานในป็ระโยคอ�ป็ม่า เร�ยกิชื่��อว่�า อ�ป็ม่าลิ�ง!คตฺ!ถ“ ”–ป็�ร�โส ป็�ญฺ!ญํ- กิโรน!โตฺ วิ�วิฏม+ขภัาชน% อ+

ทกสั(สั (ป-รน(ต%) วิ�ย ป็�ญฺ!ญํส!ส ป็)รตฺ� ฯ –อ.บุ�ร�ษ กิระที่-าอย)� ซึ่*�ง บุ�ญํ ย�อม่เตฺ4ม่ ด้(ว่ย

บุ�ญํ ราว่กิะ อ. ภาชื่นะม่�ป็ากิอ6นบุ�คคลิเป็7ด้แลิ(ว่ อ6นเตฺ4ม่อย)� ด้(ว่ยน-9า ฉะน69น ฯ

–ป็�ร�โส สยกิตฺ!ตฺา ใน ป็)รตฺ� ๆ อาขยาตฺบุที่ กิตฺ!ตฺ�ว่าจกิ ป็�ญฺ!ญํ- อว่�ตฺ!ตฺกิม่!ม่ ใน กิโรน!โตฺ ๆ

อพ!ภน!ตฺรกิ�ร�ยา ของ ป็�ร�โส ว่�ย ศั6พที่� อ�ป็ม่าโชื่ตฺกิ เข(ากิ6บุ ว่�ว่ฏม่�ขภาชื่น- อ�ที่กิส!ส (ป็)

รน!ตฺ-) อ�ที่กิส!ส ฉฏฺ?ฐี�กิรณ ใน ป็)รน!ตฺ- ๆ ว่�เสสน ของ วิ�วิฏม+ขภัาชน% ๆ อ+ปมาลิ�ง(คต(ถ ป็�ญฺ!ญํส!ส ฉ6ฏฐี�กิรณ ใน ป็)รตฺ� ฯ

•๓ . เป็�นป็ระธานในป็ระโยคกิ6ตฺตฺ�ว่าจกิ เร�ยกิชื่��อว่�า สัยกต(ตา“ ”

•สั-โท โอที่น- ป็จตฺ� ฯ•อ . พ�อคร6ว่ หุ�งอย)� ซึ่*�งข(าว่ส�กิ ฯ

•สั-โท สัยกต(ตา ใน ป็จตฺ� ๆ อาขยาตฺบุที่ กิตฺ!ตฺ�ว่าจกิ โอที่น- อว่�ตฺ!ตฺกิม่!ม่ ใน ป็จตฺ� ฯ

• ๔. เป็�นป็ระธานในป็ระโยค เหุตฺ�กิ6ตฺตฺ�ว่าจกิ เร�ยกิชื่��อว่�า เหุตฺ�กิตฺ!ตฺา“ ”

– สัาม�โก ส)ที่-/ส)เที่น โอที่น- ป็าจาเป็ตฺ� ฯ– อ. นาย ย6งพ�อคร6ว่ ใหุ(หุ�งอย)� ซึ่*�งข(าว่ส�กิ ฯ

– สัาม�โก เหต+กต(ตา ใน ป็าจาเป็ตฺ� ๆ อาขยาตฺบุที่ เหุตฺ�กิตฺ!ตฺ�ว่าจกิ ส)ที่- /ส)เที่น กิาร�ตฺกิม่!ม่ ใน ป็าจา

เป็ตฺ� โอที่น- อว่�ตฺ!ตฺกิม่!ม่ ใน ป็าจาเป็ตฺ� ฯ

•อาจร�โย ส�ส!เส พ�ที่!ธว่จน- อ�ค!คณ!หุาเป็ตฺ� ฯ•อ . อาจารย� ย6งศั�ษย� ที่ . ใหุ(เร�ยนอย)� ซึ่*�ง

พระพ�ที่ธพจน� ฯ•อาจร�โย เหต+กต(ตา ใน อ�ค!คณ!หุาเป็ตฺ� ๆ อาขยาตฺบุที่ เหุตฺ�กิตฺ!ตฺ�ว่าจกิ ส�ส!เส กิาร�ตฺกิม่!ม่ ใน อ�ค!คณ!หุาเป็ตฺ� พ�ที่!ธว่จน- อว่�ตฺ!ตฺกิม่!ม่ ใน

อ�ค!คณ!หุาเป็ตฺ� ฯ

•๕ . เป็�นป็ระธานในป็ระโยคกิ6ม่ม่ว่าจกิ เร�ยกิชื่��อว่�า ว่�ตฺ!ตฺกิม่!ม่ “ ”

• ส)เที่น โอทโน ป็จ�ยเตฺ ฯ• อ . ข(าว่ส�กิ อ6นพ�อคร6ว่ ใหุ(หุ�งอย)� ฯ

• ส)เที่น อนภ�หุ�ตฺกิตฺ!ตฺา ใน โอทโน ๆ วิ+ต(ตกม(ม ใน ป็จ�ยเตฺ ๆ อาขายาตฺบุที่ กิม่!ม่

ว่าจกิ ฯ

•ม่ยา กม(ม% กิตฺ- ฯ •อ.กิารงาน อ6นผม่ กิระที่-าแลิ(ว่ ฯ•ม่ยา อนภ�หุ�ตฺกิตฺ!ตฺา ใน กม(ม% ๆ วิ+ต(ตกม(ม ใน

กิตฺ- ๆ กิ�ตฺบุที่ กิม่!ม่ว่าจกิ ฯ

• ๖ . เป็�นป็ระธานในป็ระโยคเหุตฺ�กิ6ม่ม่ว่าจกิ เร�ยกิชื่��อว่�า ว่�ตฺ!ตฺกิม่!ม่ “ ”

•สาม่�เกิน ส)เที่น/ส)ที่- โอทโน ป็าจาป็7ยเตฺ ฯ•อ.ข(าว่ส�กิ อ6นนาย ย6งพ�อคร6ว่ ใหุ(หุ�งอย)� ฯ•สาม่�เกิน อนภ�หุ�ตฺกิตฺ!ตฺา ใน โอทโน ๆ วิ+ต(

ตกม(ม ใน ป็าจาป็7ยเตฺ ๆ อาขยาตฺบุที่ เหุตฺ�กิม่!ม่ว่าจกิ ส)ที่- กิาร�ตฺกิม่!ม่ ใน ป็าจาป็7ยเตฺ ฯ

•อาจร�เยน ส�ส!เส พั+ท(ธ์วิจน% ส�กิ!ขาป็7ยเตฺ ฯ•อ.พระพ�ที่ธพจน� อ6นอาจารย� ย6งศั�ษย� ที่ . ใหุ(

ศั*กิษาอย)� ฯ•อาจร�เยน อนภ�หุ�ตฺกิตฺ!ตฺา ใน ส�กิ!ขาป็7ยเตฺ

พั+ท(ธ์จวิน% วิ+ต(ตกม(ม ใน ส�กิ!ขาป็7ยเตฺ ๆ อาขยาตฺบุที่ เหุตฺ�กิม่!ม่ว่าจกิ ส�ส!เส กิาร�ตฺกิม่!ม่

ใน ส�กิ!ขาป็7ยเตฺ ฯ

หลิ�กสั�มพั�นธ์�บทท+ต�ยาวิ�ภั�ตต�• ที่�ตฺ�ยาว่�ภ6ตฺตฺ�ใชื่(ในอรรถ ๖ อย�าง เข(ากิ6บุกิ�ร�ยา

อย�างเด้�ยว่ ด้6งน�9• ๑. แป็ลิว่�า ซึ่*�ง เร�ยกิว่�า อวิ+ต(ตกม(ม• สาม่เณโร ปณฺ(ณฺ% ลิ�ขตฺ� ฯ• อ.สาม่เณร ย�อม่เข�ยน ซึ่*�งหุน6งส�อ ฯ• สาม่เณโร สยกิตฺ!ตฺา ใน ลิ�ขตฺ� ๆ อาขยาตฺบุที่ กิตฺ!ตฺ�

ว่าจกิ ปณฺ(ณฺ% อวิ+ต(ตกม(ม ใน ลิ�ขตฺ� ฯ • ป็ว่�ณา กิญฺ!ญํา ป็าลิ* ส�กิ!ขตฺ� ฯ

• ภ�กิ!ข� ป1ณฺ(ฑปาต% ภ�ญฺ!ชื่ตฺ� ฯ• อ. ภ�กิษ� ฉ6นอย)� ซึ่*�งบุ�ณฑบุาตฺ ฯ• ภ�กิ!ข� สยกิตฺ!ตฺา ใน ภ�ญฺ!ชื่ตฺ� ๆ อาขยาตฺบุที่ กิตฺ!

ตฺ�ว่าจกิ ป1ณฺ(ฑปาต% อวิ+ต(ตกม(ม ใน ภ�ญฺ!ชื่ตฺ� ฯ

• ๒. แป็ลิว่�า ส)� เร�ยกิชื่��อว่�า สม่!ป็าป็�ณ�ยกิม่!ม่ • ภ�กิ!ข� ป็7ณ!ฑาย คาม% ป็าว่�ส� ฯ• อ. ภ�กิษ� เข(าไป็แลิ(ว่ ส)�บุ(าน เพ��อบุ�ณฑบุาตฺ ฯ• ภ�กิ!ข� สยกิตฺ!ตฺา ใน ป็าว่�ส� ๆ อาขยาตฺบุที่ กิตฺ!ตฺ�

ว่าจกิ ป็7ณ!ฑาย สม่!ป็ที่าน ใน คาม% ๆ สัม(ปาป+ณฺ�ยกม(ม ใน ป็าว่�ส� ฯ

• จน!ที่ส�ร� กิญฺ!ญํา ส�กิ!ขนตฺ!ถาย ม่หุาว่�ที่!ยาลิย- อาคจ!ฉตฺ� ฯ

• น�ส�ตฺา มหาวิ�ท(ยาลิย% อาคจ!ฉน!ตฺ� ฯ• อ.น�ส�ตฺ ที่. ย�อม่ม่า ส)� ม่หุาว่�ที่ยาลิ6ย ฯ• น�ส�ตฺา สยกิตฺ!ตฺา ใน อาคจ!ฉน!ตฺ� ๆ อาขยาตฺบุที่

กิตฺ!ตฺ�ว่าจกิ มหาวิ�ท(ยาลิย% สัม(ปาป+ณฺ�ยกม(ม ใน อาคจ!ฉน!ตฺ� ฯ

• ๓. แป็ลิว่�า ย6ง เร�ยกิชื่��อว่�า กิาร�ตฺกิม่!ม่– อาจร�โย สั�สั(เสั พ�ที่!ธว่จน- ส�กิ!ขาเป็ตฺ� ฯ

– อ. อาจารย� ย�งศิ�ษย� ท. ใหุ(ศั*กิษาอย)� ซึ่*�งพระพ�ที่ธพจน� ฯ

– อาจร�โย เหุตฺ�กิตฺ!ตฺา ใน ส�กิ!ขาเป็ตฺ� ๆ อาขยาตฺบุที่ เหุตฺ�กิตฺ!ตฺ�ว่าจกิ สั�สั(เสั การ�ตกม(ม ใน ส�กิ!ขาเป็ตฺ� พ�ที่!ธว่จน- อว่�ตฺ!

ตฺกิม่!ม่ ใน ส�กิ!ขาเป็ตฺ� ฯ•

• ๔. แป็ลิว่�า ส�9น,ตฺลิอด้ เร�ยกิชื่��อว่�า อจ!จน!ตฺส-โยค –อ�ม่ส!ม่* อาว่าเส อ�ม่- เตมาสั% ว่ส!ส- อ�เป็ม่� ฯ–อ.ข(าพเจ(า เข(าอย)�จ-าพรรษา ตฺลิอด้เด้�อน ๓ น�9

ใน อาว่าส น�9 ฯ –อหุ- สยกิตฺ!ตฺา ใน อ�เป็ม่� ๆ อาขยาตฺบุที่ กิตฺ!ตฺ�

ว่าจกิ อ�ม่ส!ม่* ว่�เสสน ของ อาว่าเส ๆ ว่�สยาธาร ใน อ�เป็ม่� อ�ม่- ว่�เสสน ของ เตมาสั% ๆ อจ(จน(ตสั%โยค ใน อ�เป็ม่� ว่ส!ส- กิ�ร�ยาว่�เสสน ใน อ�เป็ม่� ฯ

•๕ . แป็ลิว่�า กิะ,เฉพาะ เร�ยกิชื่��อว่�า อกิถ�“ตฺกิม่!ม่”– ป็7ตฺา ป+ต(ต% กิเถตฺ� ฯ– อ . บุ�ด้า กิลิ�าว่อย)� กิะ บุ�ตฺร ฯ– ป็7ตฺา สยกิตฺ!ตฺา ใน กิเถตฺ� ๆ อาขยาตฺบุที่ กิตฺ!ตฺ�

ว่าจกิ ป+ต(ต% อกถ�ตกม(ม ใน กิเถตฺ� ฯ

• ๖ . แป็ลิไม่�ออกิส-าเน�ยงอายตฺน�บุาตฺ เร�ยกิชื่��อว่�า กิ�ร�ยา“ว่�เสสน”

• ธม่!ม่จาร� (ป็�ค!คโลิ ) สั+ข% เสตฺ� ฯ• อ . บุ�คคลิผ)(ป็ระพฤตฺ�ธรรม่เป็�นป็กิตฺ� ย�อม่อย)�

เป็�นส�ข ฯ • ธม่!ม่จาร� ว่�เสสน ของ ป็�ค!คโลิ ๆ สยกิตฺ!ตฺา ใน

เสตฺ� ๆ • อาขยาตฺบุที่ กิตฺ!ตฺ�ว่าจกิ สั+ข% ก�ร�ยาวิ�เสัสัน ใน เสตฺ�

ฯ