Хуулийн этгээд

ХУУЛИЙН ЭТГЭЭД

Иргэний эрх зүй

Д.Мөнхтөмөр

Хуулийн этгээд

• Эзэмших, ашиглах, захиран зарцуулах эрхэндээ тусгайлан эзэмшсэн эд хөрөнгөтэй, өөрийн үйл ажиллагаагаараа эрх олж, үүрэг бий болгох чадвартай, үйл ажиллагаанаасаа үүсэн гарах үүргийг эд хөрөнгөөрөө хариуцдаг, шүүх арбитрт өөрийн нэрийн өмнөөс оролцдог байгууллагыг хуулийн этгээд гэнэ.

Хуулийн этгээдийн шинж• 1. Зохион байгуулалтын нэгдэлтэй байх: дотоод бүтэц,

удирдлагын тогтолцоо, үйлдвэрлэл үйлчилгээ ажлын шат дамжлага, байршил, дотоод дүрэм

• 2. Өөртөө өмчтэй байх: Өмчлөлдөө буюу эзэмших, ашиглах, захиран зарцуулах эрхэндээ тусгайлсан хөрөнгөтэй байна. Эд хөрөнгөө нийлүүлэх, хувьцаа гаргах, төрөөс төсөвлөх

• 3. ИЭЗ-н хариуцлагыг бие даан хариуцдаг байх: Үйл ажиллагаанаас бий болсон үр дагаврыг зөвхөн өөрийн хөрөнгөөр хариуцдаг

• 4. Иргэний гүйлгээнд өөрийн нэрийн өмнөөс оролцох: Өөрийн нэрээр эрх олж, үүрэг хүлээн шүүх арбитрт нэхэмжлэгч ба хариуцагчаар оролцох, эрх зүйн чадвар чадамжийн ойлголт

Хуулийн этгээдийн эрх зүйн чадвар чадамж

• Õóóëèéí ýòãýýäèéí èðãýíèé ýðõ ç¿éí ÷àäâàð óëñûí á¿ðòãýëä á¿ðòã¿¿ëñíýýð ¿¿ñ÷, õóóëüä çààñàí æóðìûí äàãóó òàòàí áóóãäàæ, óëñûí á¿ðòãýëýýñ õàñàãäñàíààð äóóñãàâàð áîëíî.

• Зарим үйл ажиллагааг эрх бүхий байгууллагын тусгай зөвшөөрлөөр явуулдаг ба зөвшөөрөл авснаар чадвар үүсч, зөвшөөрөл хүчингүй болсноор чадвар дуусгадар болно.

Хуулийн этгээдийн эрх зүйн чадвар чадамж

• Хуулийн этгээдийн ИЭЗ-н чадварыг ерөнхий ба тусгай гэж ангилна.

• Хуулиар хориглоогүй аливаа үйл ажиллагаа явуулах/ИЭЗ-н бүхий л эрх, үүрэгтэй байх/, уг үйл ажиллагаанаас бий болох эрхийг эдэлж, үүрэг хүлээх чадварыг ерөнхий чадвар гэнэ.

• Үйл ажиллагааныхаа зорилгод нийцсэн тусгай чадвартай байна. Энэ нь гагцхүү хууль буюу дүрэмд заасан үйл ажиллагаа явуулах чадвартай гэсэн үг бөгөөд тусгай чадвар гэнэ.

• Хуулийн этгээд өөрийнхөө үйл ажиллагаагаар эрх олж, үүрэг хүлээх чадварыг түүний чадамж гэнэ.

• Хуулийн этгээдийн ИЭЗ-н чадвар, чадамж зэрэг үүсч, зэрэг дуусгавар болдог. Хуулийн этгээдэд эрх зүйн бүрэн чадамжтай иргэд нэгддэг.

Хуулийн этгээдийн үүсгэн байгуулах

• Өмчлөгч нь аль ч төрлийн хуулийн этгээдийг байгуулах эрхтэй ба хуульд заасан журам горимын дагуу үүсгэн байгуулах үүрэгтэй.

• Хуулийн этгээдийг дараахь аргаар байгуулна. Үүнд:

• Хуульд зааснаар тусгай зөвшөөрлөөр/эрх бүхий байгууллагаас зөвшөөрөл авсан байх/

• Хуульд зааснаар эрх бүхий байгууллагын шийдвэрээр/төрийн байгууллага/

• Сайн дурын үндсэн дээр/бүртгүүлэх журмаар, үүсгэн байгуулах гэрээний үндсэн дээр/

Хуулийн этгээдийн үйл ажиллагааг зогсоох

• Хуулийн этгээдийн үйл ажиллагааг өөрчлөн байгуулснаар буюу татан буулгаснаар зогсоож болно.

• Үйл ажиллагааг сайн дурын ба албадлагын аргаар дуусгавар болгоно.

• Хуулийн этгээдийг нийлэх, нэгдэх, хуваах, тусгаарлах, өөрчлөх гэсэн аргаар өөрчлөн байгуулна. Хуулийн этгээдийн өөрчлөн байгуулахад уг хуулийн этгээдийн бүх болон зарим эрх, үүрэг эрх зүйн өөр субъектэд шилжинэ.


• 32 äóãààð ç¿éë. Õóóëèéí ýòãýýäèéã òàòàí áóóëãàõ • 32.1.Õóóëèéí ýòãýýäèéã äàðààõü ¿íäýñëýëýýð òàòàí áóóëãàíà:• 32.1.1.ºì÷ëºã÷ áóþó ò¿¿íýýñ ýðõ îëãîñîí áàéãóóëëàãûí øèéäâýð, ò¿¿í÷ëýí

õóóëèéí ýòãýýäèéí ¿¿ñãýí áàéãóóëàõ áàðèìò áè÷ãýýð ýðõ îëãîñîí áàéãóóëëàãûí øèéäâýð ãàðñàí;

• 32.1.2.äàìïóóðñàíä òîîöñîí, õóóëèéã óäàà äàðàà áóþó íîöòîé çºð÷ñºí, õóóëüä çààñàí áóñàä ¿íäýñëýëýýð òàòàí áóóëãàõ òóõàé ø¿¿õèéí øèéäâýð ãàðñàí;

• 32.1.3.¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëàõ õóãàöàà äóóññàí áóþó çîðèëãîäîî õ¿ðñýí ó÷èð öààøèä ¿éë àæèëëàãààãàà ¿ðãýëæë¿¿ëýõ øààðäëàãàã¿é ãýñýí ººðèéíõ íü øèéäâýð ãàðñàí;

• 32.1.4.õóóëèéí ýòãýýäèéã ¿¿ñãýí áàéãóóëñàí ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãûí øèéäâýð ãàðñàí;

• 32.1.5.õóóëüä çààñàí áóñàä ¿íäýñëýë.


• Хуулийн этгээдийг албадлагаар татан буулгах үндэслэл:

• Дампуурсанд тооцсон, бүртгүүлснээс хойш 1,6-2 жил үйл ажиллагаа явуулаагүй

• Хууль удаа дараа буюу ноцтой зөрчсөн• Хориотой үйлдвэрлэл, үйлчилгээ явуулсан,

эсвэл хориотой аргаар үйлдвэрлэл, үйлчилгээ явуулсан


• Хуулийн этгээдийг нийлэх, нэгдэх, хуваах, тусгаарлах, өөрчлөх гэсэн аргаар өөрчлөн байгуулна. Хуулийн этгээдийн өөрчлөн байгуулахад уг хуулийн этгээдийн бүх болон зарим эрх, үүрэг эрх зүйн өөр субъектэд шилжинэ.

• Õî¸ð áóþó õýä õýäýí õóóëèéí ýòãýýäèéí ¿éë àæèëëàãààã çîãñîîæ, òýäãýýðèéí ýðõ, ¿¿ðýã, õàðèóöëàãûã øèíýýð áèé áîëñîí õóóëèéí ýòãýýäýä øèëæ¿¿ëýõèéã õóóëèéí ýòãýýäèéã íèéë¿¿ëýõ ãýíý.

• Õóóëèéí ýòãýýäèéí ¿éë àæèëëàãààã çîãñîîæ, ò¿¿íèé ýðõ, ¿¿ðýã, õàðèóöëàãûã ººð õóóëèéí ýòãýýäýä øèëæ¿¿ëýõèéã õóóëèéí ýòãýýäèéã íýãòãýõ ãýíý.

• Õóóëèéí ýòãýýäèéí ¿éë àæèëëàãààã çîãñîîæ, ò¿¿íèé ýðõ, ¿¿ðýã, õàðèóöëàãûã øèíýýð ¿¿ñýõ õî¸ð áóþó ò¿¿íýýñ äýýø õóóëèéí ýòãýýäýä øèëæ¿¿ëýõèéã õóóëèéí ýòãýýäèéã õóâààõ ãýíý.

• Õóóëèéí ýòãýýäèéí ¿éë àæèëëàãààã çîãñîîõã¿éãýýð ò¿¿íèé çàðèì ýðõ, ¿¿ðýã, õàðèóöëàãûã øèíýýð áàéãóóëàãäñàí õóóëèéí ýòãýýäýä øèëæ¿¿ëýõèéã õóóëèéí ýòãýýäèéã òóñãààðëàõ ãýíý.

• Õóóëèéí ýòãýýä íü çîõèîí áàéãóóëàëòûí òºðºë, õýëáýð, ¿íäñýí çîðèëãîî ººð÷ëºõ çàìààð çîõèîí áàéãóóëàãäàæ áîëíî.

Õóóëèéí ýòãýýäèéí òºðºë, àíãèëàë

• Õóóëèéí ýòãýýäèéã õýä õýäýí øàëãóóðààð àíãèëíà. ¯¿íä:

• ¯éë àæèëëàãààíû ÷èãëýëýýð: àøãèéí áà àøãèéí áóñ• Ýðõ ç¿éí çîõèöóóëàëòààð íü: íèéòèéí ýðõ ç¿éí,

èðãýíèé ýðõ ç¿éí• Çîõèîí áàéãóóëàëòûí øèíæýýð íü: ýíãèéí, íèéëìýë• ¯¿ñãýí áàéãóóëàãäàõ íºõöºëººð íü: ñàéí äóðûí ¿íäñýí

äýýð, ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãûí øèéäâýðýýð• Ýðõ ç¿éí áàéäëààð íü: ¿íäýñíèé áà ãàäààäûí


• ªì÷ëºëèéí õýëáýðýýð íü:

ªì÷èéí òºðºë õýëáýðýýð

Íèéòèéí ºì÷èéí Õóâèéí ºì÷èéí Õîëèìîã ºì÷èéí


Íèéòèéí ºì÷èéí

Òºðèéí Îðîí íóòãèéí ÎÍÁ øàøíû


Õóâèéí ºì÷èéí

äóíäûí

õàìòðàí õýñãýýð

Õóâü õ¿íèé


Холимог өмчийн

Нийтийн өмчийн холимог

Нийтийн болон хувийн өмчийн холимог


• Хуулийн этгээдийг ашгийн төлөө ба ашгийн төлөө бус гэж ангилна.

• Ашиг олохыг өөрийн үйл ажиллагааны үндсэн зорилго болгодог байгууллагыг ашгийн төлөө хуулийн этгээд гэнэ. Ашгийн төлөө хуулийн этгээдүүдийг аж ахуйн нэгж гэж нэрлэнэ. Компани/ХХК, ХК/, нөхөрлөл/ББ, ЗБ/ гм

• Ашиг олохыг гол зорилго болгодоггүй, дүрэмд заасан үйл ажиллагаа буюу гишүүдийнхээ төлөө ажилладаг байгууллагыг ашгийн төлөө бус хуулийн этгээд гэнэ. Холбоо, сан, ТББ, шашны байгууллага, хоршоо гм

Ашгийн төлөө бус хуулийн этгээд• Íýãäìýë, òîäîðõîé çîðèëãî òàâüñàí õýä õýäýí ýòãýýä ñàéí äóðûí ¿íäñýí äýýð

íýãäýæ áàéãóóëñàí, ãèø¿¿í÷ëýë á¿õèé õóóëèéí ýòãýýäèéã õîëáîî ãýíý.• Íýã áóþó õýä õýäýí ¿¿ñãýí áàéãóóëàã÷ íèéãýìä àøèã òóñòàé, íýãäìýë çîðèëãîä

õ¿ðýõèéí òóëä ýä õºðºíãº òºâëºð¿¿ëýõ çàìààð áàéãóóëñàí ãèø¿¿í÷ëýëã¿é õóóëèéí ýòãýýäèéã ñàí ãýíý.

• Ýäèéí çàñãèéí áîëîí íèéãýì, ñî¸ëûí íèéòëýã õýðýãöýýãýý õàíãàõ çîðèëãîîð õýä õýäýí ýòãýýä ñàéí äóðààðàà íýãäñýí, õàìòûí óäèðäëàãà, õÿíàëò á¿õèé äóíäûí ýä õºðºíãº äýýð ¿íäýñëýí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõààð áàéãóóëñàí õóóëèéí ýòãýýäèéã õîðøîî ãýíý.

• Èðãýä, òºðèéí áàéãóóëëàãà / õóóëü òîãòîîõ, ã¿éöýòãýõ, ø¿¿õ ýðõ ìýäëèéã õýðýãæ¿¿ëýõ áàéãóóëëàãà/-ààñ áóñàä õóóëèéí ýòãýýäýýñ íèéãìèéí áîëîí ººðñäèéí àøèã ñîíèðõîë, ¿çýë áîäëûí ¿¿äíýýñ ñàéí äóðûí ¿íäñýí äýýð áàéãóóëàãäàí ¿éë àæèëëàãààãàà òºðººñ õàðààò áóñ, ººðèéãºº óäèðäàõ çàð÷ìààð ÿâóóëäàã àøãèéí òºëºº áóñ áàéãóóëëàãûã төрийн бус байгууллага/ТББ/ гэнэ.

• Ñ¿ñýãòýí îëíû øàøèí-íîìûí ýðýëò õýðýãöýýã õàíãàõ çîðèëãîîð áàéãóóëàãäàæ, øàøíû çàí ¿éë, õóðàë íîì, áîëîâñðîëûí àæëûã ýðõëýí ã¿éöýòãýæ áóé àëáàí ¸ñíû çºâøººðºë á¿õèé õèéä, ñ¿ì, äàöàí, òºâ áîëîí òýäãýýðèéí óäèðäàõ áàéãóóëëàãûã /öààøèä ýíý õóóëüä "ñ¿ì õèéä ãýõ / øàøíû áàéãóóëëàãà ãýíý.

Õóóëèéí ýòãýýäèéí ñàëáàð, òºëººëºã÷èéí ãàçàð

• Õóóëü áîëîí ¿¿ñãýí áàéãóóëàõ áàðèìò áè÷èãò çààñàí áîë õóóëèéí ýòãýýä ººðèéí ñàëáàð, òºëººëºã÷èéí ãàçðàà òîãòîîñîí æóðìûí äàãóó áàéãóóëæ áîëíî.

• Õóóëèéí ýòãýýäèéí îðøèí áàéãàà ãàçðààñ ººð ãàçàð áàéðëàæ, ò¿¿íèé ¿íäñýí ÷èã ¿¿ðãèéã á¿õýëä íü áóþó çàðèìûã íü ã¿éöýòãýäýã òóñãàé íýãæèéã ñàëáàð ãýíý.

• Õóóëèéí ýòãýýäèéí îðøèí áàéãàà ãàçðààñ ººð ãàçàð áàéðëàæ, ò¿¿íèé õóóëü ¸ñíû àøèã ñîíèðõëûã õàìãààëàõ áóþó ò¿¿íèé íýðèéí ºìíººñ õýëöýë áîëîí ýðõ ç¿éí áóñàä ¿éëäýë õèéõ ¿¿ðýã á¿õèé íýãæèéã òºëººëºã÷èéí ãàçàð ãýíý.

• Õóóëèéí ýòãýýäèéí ñàëáàð, òºëººëºã÷èéí ãàçàð õóóëèéí ýòãýýäèéí ýðõã¿é áàéíà.

Documents

Хуулийн этгээд