Мөнгөний бодлого

2009 он

Макро Эдийн Засаг хичээлБагш: А.Гэлэгжамц

Эдийн засаг цаашдаа тэнцвэртэй хөгжих үйлявцыг эдийн засгийн тогтворжилт гэнэ. Орчинүед эдийн засгийг тогтворжуулах үйл явц нь хоёрүндсэн хэлбэрээр хэрэгжиж байна. Эдгээр нь:

1.Мөнгөний бодлого болон сангийнбодлогыг ашиглан макро эдийнзасгийн нөхцөлийг сайжруулах

2.Цалин үнийн түвшинд түрхугацааны хязгаарлалт, хяналттавих хэлбэрүүд болно.

Дээрхи хоёр хөтөлбөрийн эцсийн зорилт нь ижилбөгөөд макро эдийн засгийн цогц зорилгуудыгхангахад чиглэгддэг. Эдгээр зорилгууд нь:

•Инфляцийн түвшинг бууруулах буюу хамгийн боломжит түвшинд барьж байх

•Төсвийн төлбөрийн балансын тэнцвэржилтийг хангах

•Ажилгүйдлийг багасгах буюу ажил эрхлэлтийн түвшинг нэмэгдүүлэх

• Бодит орлогын өсөлтийг хангах зэрэг юм.

Эдгээрээс тогтворжилтын гол элемент нь инфляцийгбууруулах явдал бөгөөд энэ нь мөнгөний бодлогоордамжин хэрэгждэг.

Мөнгөний бодлого улс орны эдийнзасгийн хөгжлийг удирдах макроэдийн засгийн бодлогын нэг хэсэгбөгөөд Засгийн газрын шууднөлөөллөөс тусдаа байж захзээлийн механизм дээр сууриланхэрэгждэг онцлогтой.

Монетаристуудын мөнгөний бодлогын үндсэн зорилго нь ...

Кейнсийн талынхан хүү болон зээлийн эхүүсвэрийн хүрэлцээний асуудалд илүү ачхолбогдол өгдөг. Монетаристууд мөнгөнийнийлүүлэлтийн өөрчлөлт нь үндэснийүйлдвэрлэлийн өсөлт, бууралтанд нөлөөлдөггэж үзэж байхад, Кейнсчүүд засгийн газрынтөсөв, санхүүгийн бодлого нь эдийн засагтүзүүлэх нөлөөгөөрөө төв банкны бодлогоосдавуутай гэж үздэг.

Мөнгөөр дамжуулан эдийн засгийн байдал буюуэдийн засгийн өсөлт, үнэ, төлбөрийн тэнцэл,ажилгүйдэл гэх зэрэг макро эдийн засгийн орчинднөлөөлөх төв банкны үйл ажиллагаагМӨНГӨНИЙ БОДЛОГО гэнэ.

Шилжилтийн эдийн засагтай орнуудад мөнгөний бодлогонь юуны өмнө үндэсний валютын худалдан авахчадварыг тогтворжуулахад чиглэгддэг. Хэрэв мөнгөнийбодлогын зорилт нь олон хүчин зүйлд зэрэг чиглэгдвэлэцсийн эцэст нэг зорилтоос нөгөө зорилт руу шилжих улстөрийн шахалтад мөнгөний бодлого орох эрсдэл учирчболно.

Мөнгөний бодлогын зорилтыг хангах үүргийг төв банк,засгийн газар хоёр хувааж үүрүүлбэл эцэстээ аль аль ньхариуцлагагүй байх нөхцлийг бүрдүүлнэ. Иймээс ч ихэнхоронд хэрэгжүүлэх эрхийг тухайн Улсын Төв банкиндхуулиар олгосон байдаг.

Мөнгөний бодлогын зорилтыг хангах үүргийг төв банк,засгийн газар хоёр хувааж үүрүүлбэл эцэстээ аль аль ньхариуцлагагүй байх нөхцлийг бүрдүүлнэ. Иймээс ч ихэнхоронд хэрэгжүүлэх эрхийг тухайн Улсын Төв банкиндхуулиар олгосон байдаг.

Манай улсын Төв банкны хуулинд “Төгрөгийн тогтвортойбайдлыг хангах явдал бол төв банкны мөнгөний бодлогынүндсэн зорилт мөн” гэж заасан байдаг. Гэхдээ төв банк ньмакро эдийн засгийн бусад зорилтыг хэрэгжүүлэх үүднээсөөрийн үндсэн зорилтын хүрээнд санхүүгийн зах зээл,банкны тогтолцооны тогтвортой байдлыг хангах замаарүндэсний эдийн засгийн тэнцвэртэй хөгжилд дэмжлэгүзүүлнэ.

Төв банк нь төрийн мөнгөний бодлогыгөөрийн мөнгөний нийлүүлэлтэнд тавиххяналтын үүргээрээ дамжууланхэрэгжүүлдэг. Учир нь төв банкнызорилтыг хэрэгжүүлэх болон эдийнзасгийн тогтворжилтонд нөлөөлөх голхүчин зүйл нь МӨНГӨНИЙНИЙЛҮҮЛЭЛТ болдог.

Төв банк нь мөнгөний нийлүүлэлтэнд нөлөөлөхдөө хуулиарзөвшөөрөгдсөн арга хэрэгслүүдийг ашигладаг. Мөнгөнийбодлого явуулах нь төрөөс баримтлаж байгаа мөнгөнийбодлогын талаарх үндсэн чиглэл зорилгоос шалтгаалдаг.Үүнтэй холбоотойгоор төв банк нь мөнгөний:

1.Хатуу

2.Зөөлөн бодлгын аль нэгийг сонгож хэрэгжүүлдэг.

Зах зээлийн эдийн засгийн нөхцөлд төв банкнаас явуулжбуй мөнгөний нийлүүлэлтийг ихэсгэх зорилготойбодлогыг мөнгөний ЗӨӨЛӨН бодлого гэнэ.

Зөөлөн бодлогын гол зорилго нь хөрөнгө оруулалтыгдэмжих, үндэсний нийт бүтээгдэхүүнийг өсгөх, банкнынөөцлөх хэрэгцээг бууруулж ажилгүйдлийг багасгахадчиглэгддэг. Гэхдээ энд үйлдвэрлэлийн бүтцийг шинэчлэхасуудлыг анхаарч үзэх ёстой. Эс тэгвэл нэгэнт техниктехнологи нь хуучирсан, өрсөлдөх чадвар үр ашигмуутай үйлдвэрт хичнээн зээл олгоод ч үйлдвэрлэлтийгихэсгэх, улмаар үнийн өсөлтийг нэмэгдүүлэх шалтгаанболж байдаг.

Заавал байлгах нөөцийг ихэсгэх, зээлийн хүүг өндөрсгөхгэх мэт мөнгөний бодлогын арга хэрэгслийг ашигланмөнгөний нийлүүлэлтийг багасгахад чиглэгдсэн Төвбанкны үйл ажиллагааг мөнгөний ХАТУУ бодлого гэнэ.

Уг бодлогын зорило нь дотоодын үнийнөсөлтийг бууруулж, төгрөгийн худалдан авахчадварыг тогтворжуулах буюу ханш уналтыгхязгаарлахад чиглэгддэг.

Алийг нь сонгон хэрэгжүүлэх вэ?

Эдийн засгийн уналтын үед ажилгүйдлийг бууруулж, эдийнзасгийн өсөлтийг эрчимжүүлэх зорилгоор мөнгөнийнийлүүлэлтийг өсгөн мөнгөний зөөлөн бодлогыг авчхэрэгжүүлэх нь оновчтой байдаг.

Эдийн засгийн мөчлөгийн сэргэлтийн болон оргил үедүнийн ерөнхий түвшний өсөлтийг бууруулах, үнийн ерөнхийтүвшний өсөлтөөс урьдчилан сэргийлэх, зорилгоормөнгөний нийлүүлэлтийг бууруулах зорилгоор мөнгөнийхатуу бодлогыг авч хэрэгжүүлдэг.

Төв банк нь мөнгөний бодлогын зорилготойуялдуулан мөнгөний нийлүүлэлтийн олон аргыгхэрэглэдэг. Мөнгөний бодлогын аргахэрэгслүүдийг мөнгөний нийлүүлэлтэнднөлөөлөх байдлаар нь:

•Шууд арга•Шууд бус арга

Шууд арга нь арилжааны банкны зээлийнүлдэгдэлд хязгаарлалт тогтоох, хүүгийн түвшинөөрчлөх зэрэг аргууд орох бөгөөд мөнгөнийнийлүүлэлтийг богино хугацаанд багасгах зорилготавьсан үед хэрэглэдэг.

Төв банкнаас арилжааны банкны зээлийнүлдэгдлийн дээд хэмжээг тогтоон өгөхзамаар мөнгөний нийлүүлэлтийг багасгахаргыг зээлийн зээлийн үлдэгдэлд хязгаартогтоох арга гэнэ. Энэ нь гүйлгээнд байх мөнгөний тоо хэмжээг

бууруулна.

Төлөгдөх хугацаа нь болоогүй болон эргэнтөлөгдөөгүй байгаа зээлийн хэмжээг зээлийнүлдэгдэл гэнэ.

Зээлийн үлдэгдлийн хэмжээнд:• Нийт олгосон зээл• Зээлийн эргэн төлөгдсөн хэмжээ нөлөөлнө.

Иймээс арилжааны банкууд зээлийн үлдэгдлээ төвбанкнаас тогтоосон хязгаарт барьж байхын тулд:

•Зээл олголтыг багасгах•Зээлийн эргэн төлөгдөх хугацааг богиносгох•Зээлийн эргэн төлөлтийг сайжруулах шаардлагатайболдог.

Төв банкнаас арилжааны банкуудын албан ёсныхүүгийн хэмжээг тогтоож өгөх замаар мөнгөнийнийлүүлэлтэнд нөлөөлөх аргыг хүүгийн төвшинг тогтоохарга гэнэ

Банк санхүүгийн системийн хөгжил сул, зах зээлийннөхцөлд ажиллах чадвар хангалтгүй нөхцөлд шууд аргыгхэрэглэх нь илүү тохиромжтой. Гэвч удаан хугацаанытуршид захиргааны аргаар банкны үйл ажиллагаанднөлөөлбөл дараах сөрөг үр дагаврыг авчирдаг. Үүнд:

1. Санхүүгийн эрүүл биш тогтолцоог бүрдүүлэх

2. Банкуудын төлбөрийн чадварт муугаар нөлөөлөх

3. Санхүүгийн капитал нь хүүгээрээ дамжин үр ашигтай хуваарилагдахад саад болох

4. Эдгээр нь эргээд мөнгөний бодлогод сөргөөр нөлөөлөх гэх мэт

•Заавал байлгах нөөцийн арга •Нээлттэй зах зээлийн гүйлгээ •Хүүгийн нэгдсэн бодлого •Төв банкны зээлжүүлэлт гэх мэт аргууд орно.

Арилжааны банкуудын бусдаас татантөвлөрүүлсэн хөрөнгөөсөө бэлэн нөөц хэлбэрээрбайлгавал зохих хамгийн доод хэмжээг заавалбайлгах нөөц гэнэ. Заавал байлгах нөөц ньмөнгөний нийлүүлэлт буюу эдийн засаг дахьмөнгөний хэмжээтэй урвуу хамааралтайүзүүлэлт юм.


Арилжааны банкуудын бусдаас татантөвлөрүүлсэн хөрөнгөөсөө бэлэн нөөц хэлбэрээрбайлгавал зохих хамгийн доод хэмжээг заавалбайлгах нөөц гэнэ. Заавал байлгах нөөц ньмөнгөний нийлүүлэлт буюу эдийн засаг дахьмөнгөний хэмжээтэй урвуу хамааралтайүзүүлэлт юм.

Rs = Ra – RtRs – Илүүдэл нөөцRa – Нийт нөөцRt - Зайлшгүй нөөц


Банкны нөөцийг удирдах зорилгоор төвбанкнаас нэг жил хүртэл хугацаатай үнэт цаасгаргах, түүнийг худалдах болон худалдан авах,засгийн газрын өрийн бичиг болоод төвбанкнаас зөвшөөрсөн бусад үнэт цаасыгмөнгөний зах зээл дээр худалдах, худалдан авахүйл ажиллагааг нээлттэй зах зээлийнгүйлгээ гэнэ.


Төв банк өөрийн үнэт цаасны хүүгээрдамжуулан Засгийн газар болонарилжааны банкуудын зээл,хадгаламжийн хүүд нөлөөлөх замаармөнгөний нийлүүлэлтийг хянах аргыгхүүгийн нэгдсэн бодлого гэнэ.


Төв банк нь мөнгөний нийлүүлэлтийгзохицуулахдаа заавал байлгах нөөцийн аргаасгадна арилжааны банк болон засгийн газартолгох зээлийн хэмжээнд тодорхой хяналттогтоосноор өөрийн зорилтыг хэрэгжүүлдэг.Өөрөөр хэлбэл зээлээр зохицуулалт хийх ерөнхийаргыг мөн ашигладаг.

Мөнгө (Тэрбум.төг)

Зээлийн хүү

6% E

500300

9%

3%

M s

800

M d

Тэнцвэрт байдлаас дээгүүр зээлийн хүү тогтвол

Мөнгөний нийлүүлэлтийн илүүдэл бий болно

Бондын эрэлтийн илүүдэл бий болно

Бонд худалдан авах сонирол нэмэгдэнэ

Бондын үнэ өснө

Зээлийн хүү буурдаг

Тэнцвэртбайдлаасдоогуурзээлийн хүүтогтвол

Мөнгөнийэрэлтийнилүүдэл бийболно

Бондын нийлүүлэл-тийн илүүдэл бий болно

Бонд зарах сонирхол нэмэгдэнэ

Бондын үнэ буурна

Зээлийн хүүг өсгөдөг

Мөнгө (тэрбум.төг)


6%

500

3%

M1s M2

s

800

M d

E дээр мөнгөний зах зээлийн тэнцвэр тогтсон байна. Мөнгөний нийлүүлэлтийг 800

тэрбум.төг болгож өсгөвөл зээлийн хүү 3% болж байна.

Шинэ тэнцвэр F дээр бий болж

байна. Энэ тэнцвэрт байдал тогтоход юу нөлөөлсөн бэ?

F

E

Төгрөг (тэрбум.төг)


6%

500

3%

4.5%

800

MY= 8 триллион.төгd

1M s

(a)

Бодит ДНБ(триллион.төг)

Бодит нийт эрэлт буюу нийт зардал

/триллион.төг/

8

45ө

10

(b)

AE r = 4.5%

AE r = 6%

MY = 10 триллион.төгd

E

M2s

H

F

E

H

Мөнгө зээлийн бодлого нь сангийн бодлогыг бодволилүү уян хатан шинжтэй. Өөрөөр хэлбэл, татварынхэмжээг хэн нэг нь дур мэдэн өөрчилж болдоггүй,улсын зардлыг өөрчлөх нь нөөцийнхуваарилалтанд шууд нөлөөлдөг зэргээсшалтгаална. Сангийн бодлогыг парламентаархэлэлцэн шийдвэрлэдэг бол мөнгөний бодлогыгжишээ нь, үнэт цаас худалдах, худалдан авахшийдвэрийг өдөр бүр ч өөрчлөн мөнгөнийнийлүүлэлтэнд нөлөөлж болдог. Энэ бол мөнгөнийбодлогын давуу тал юм.

1.Ханш бууруулах буюу мөнгөний нийлүүлэлтийг нэмэгдүүлэх бодлого ньхөдөлмөрийн болон үйлдвэрлэлийн хүчин чадлын ашиглалтын ихээхэн доогууртүвшинд нийлмэл эрэлтийг нэмэгдүүлэн улмаар, хөдөлмөр эрхлэлтийн түвшинболон үйлдвэрлэлийн бодит хэмжээг нэмэгдүүлэхэд үр дүнтэй нөлөө үзүүлдэгболовч үйлдвэрлэлийн хүчин чадал бүрэн ашиглалттай, хөдөлмөр бүрэнэрхлэлтийн түвшинд ойртсон эдийн засагт үйлдвэрлэлийн бодит хэмжээг бусзөвхөн үнийн түвшинд нөлөөлж түүнийг өсгөхөд хүргэдэг.

2.Ханш бууруулах бодлогоор арилжааны банкуудын нөөцийн хэмжээгнэмэгдүүлэх боловч арилжааны банкууд нь тэдгээрийг бүхэлд нь хөрөнгөоруулалтын зориулалтаар зээл олгоно гэж бүрэн баталгаатай үзэж болохгүй.Магадгүй арилжааны банкууд мөнгөний нөөцтэй байх сонирхлын үүднээс зээлолгохгүй байж болох талтай. Энэ үед ханш бууруулах бодлого нь үр дүнгүйболно.

3.Ханш бууруулах буюу мөнгөний нийлүүлэлтийг нэмэгдүүлэх бодлого нь зээлийнхүүгийн түвшинг бууруулж хөрөнгө оруулах сонирхлыг нэмэгдүүлэх боловчханш унаж магадгүй гэсэн хүмүүсийн таамаглал болон орцын үнийн өсөлт

зэрэг хүчин зүйлсийн улмаас хөрөнгө оруулалт өсөхгүй байж болох юм.

Кейнсийн чиглэлийг баримтлагчидэдийн засгийн тэнцвэрт байдлыгхангахад сангийн бодлого мөнгө-зээлийн бодлогоос илүү үр дүнтэйнөлөө үзүүлдэг гэж баталж байхадмонетаристууд мөнгөний бодлогоилүү хүчтэй нөлөөлдөг гэж үздэг.

Бодит үйлдвэрлэл, ДНБ

Dm

ХО-ын эрэлт

Зээлий

н хүү,

i

10

8

6

0Мөнгөний хэмжээ /эрэлт, нийлүүлэлт/ Хөрөнгө оруулалт, i

Мөнгөний бодлого ба тэнцвэрт ДНБSm1

AS

AD1

P1

10

8

6

0

Sm2

AD2

P2

Үни

йн түвшин

Хэрвээ мөнөгний нийлүүлэлтийг ихэсгэвэл...


Dm


Зээлий

н хүү,

i

10

8

6

0Мөнгөний хэмжээ /эрэлт, нийлүүлэлт/ Хөрөнгө оруулалт, i

Мөнгөний бодлого ба тэнцвэрт ДНБSm1

AS

AD1

P1

10

8

6

0

Sm2

AD2

P2

Мөнгөний ихсэлт

Зээлийн хүүгийн бууралт

ХО нэмэгдэх

AD болон ДНБ-ий тэнцвэр ньялихгүй үнийн өсөлтийг бийболгоно.

Үни

йн түвшин

AD3

Dm

Зээлий

н хүү,

i

10

8

6

0

Sm1

AS

AD1

P1

10

8

6

0

Sm2

AD2

P2

Sm3

P3 Үргэлжлүүлэн мөнгөний

нийлүүлэлтийг ихэсгэвэл...

Мөнгөний бодлого ба тэнцвэрт ДНБ



Мөнгөний хэмжээ /эрэлт, нийлүүлэлт/ Хөрөнгө оруулалт, i

Үни

йн түвшин

AD3

Dm

Зээлий

н хүү,

i

10

8

6

0

Sm1

AS

AD1

P1

10

8

6

0

Sm2

AD2

P2

Мөнгөний их хэмжээний ихсэлт

Хүүгийн бага түвшин

Ихээхэн ХО-ын нөхцөл

AD болон ДНБ-ий тэнцвэр ньүнийн хэт өсөлт хүртэлүргэлжилнэ

Sm3

P3

Мөнгөний бодлого ба тэнцвэрт ДНБ



Мөнгөний хэмжээ /эрэлт, нийлүүлэлт/ Хөрөнгө оруулалт, i

Үни

йн түвшин

Мөнгөбабанк

“ГЭЛЭГ-ХӨГЖИЛ” сан

Дараагийн лекц...Сангийн бодлого

Амжилт хүсье

Ашигласан ном, сурах бичгийн жагсаалт

•Б. Сувд, Б.Алтанцэцэг “Экономикс”, 2000 он, Улаанбаатар хот•К.Р.Макконелл, С.Л.Брю “Экономикс”•П.Самуельсон, В.Нордхаус “Экономикс”•Б.Баярдаваа, Д.Гансүлд. “Макро экономикс”, 2005 он, Улаанбаатар хот•Н.Г.Мэнкью “ Макро эдийн засаг” 2005 он, УБ•З.Баярмаа, Б.Нарантунгалаг “Макро эдийн засаг” 2004 он, УБ•Марк Скаузэн “Эдийн засгийн ухаан эдүгээчлэгдсэн замнал” 2003 он, УБ•Р.Оросоо “Макро эдийн засаг” 2005 он, УБ•Р.Амаржаргал “Макро эдийн засгийн суурь” 2005 он, УБ•Д.Болдбаатар “Макро эдийн засгийн ухаан” 2006 он, УБ•Б.Баярдаваа “Эдийн засгийн онол” 2006 он, УБ•Peter Jochumzen “Essentials of Macroeconomics” •Stephanie Schmitt-Grohe Martin Uribe “International Macroeconomics” 2008 он•David A.Dilts “Introduction to Macroeconomics” 2006 он•Robert M. Kunst “Introduction to Macroeconomics” 2006 он•Antonio Mele “Lecture Notes in Financial Economics” 2009 он•John C.Driscoll “Lecture Notes in Macroeconomics” 2001 он•Martin Uribe “Lectures in Open Economy Macroeconomics” 2007 он•Brian Krauth “Macroeconomic Theory” 2004 он•Dirk Krueger “Macroeconomic Theory” 2004 он•David Andolfatto “Macroeconomic Theory and Policy” 2005 он•Гэх мэт ...

Documents

Мөнгөний бодлого