~ 0 ~

Εξώφυλλο:Κατερίνα Αναδιώτη 9983201100004

Γ.Πλειός

Αναδιώτη Κατερίνα(Α.Μ. 9983201100004) & Κουλούρη Ειρήνη(Α.Μ.9983201100152) & Σοφία Γαλάνη(Α.Μ.9983201100017)

~ 1 ~ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή

Οι απαρχές του καταναλωτισμού

Οι διαφορετικές πτυχές του καταναλωτισμού

Ψυχολογικοί παράγοντες που παίζουν σημαντικό ρόλο στο θέμα του

καταναλωτισμού

Καταναλωτισμός και ΜΜΕ

Συνέπειες της αυξανόμενης αγοραστικής δραστηριότητας

Επίλογος

Βιβλιογραφία

~ 2 ~Εισαγωγή

Στην παρούσα εργασία θα αναλήσουμε τον καταναλωτισμό και ως όρο

αλλά και ως φαινόμενο.Θα πάμε,αρχικά,πίσω στο χρόνο ψάχνοντας να βρούμε

πώς ξεκίνησε το φαινόμενο αυτό και τί πορεία έλαβε.Επίσης,θα αναζητήσουμε

τους παράγοντες που συνέβαλαν στην εξάπλωση και την ανάπτυξή του,είτε

αυτοί είναι ψυχολογικοί είτε πολιτικοί.Τέλος,θα ασχοληθούμε με το ρόλο που

έχουν παίξει τα τελευταία χρόνια και τα ΜΜΕ στην εξάπλωση ορισμένων

προτύπων και στην κορρύφωση του καταναλωτισμού.

Αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με την εργασία αυτή διότι το φαινόμενο

του καταναλωτισμού αποτελεί ένα σύγχρονο φαινόμενο που απασχολεί πολλές

χώρες του Δυτικού Πολιτισμού,αν όχι όλες.Μας ενδιαφέρει να αναλύσουμε κάθε

πτυχή του φαινομένου ώστε να αποκτήσουμε μία πιο σφαιρική άποψη επί του

θέματος.Στη συνέχεια θα παραθέσουμε τις ενότητες τις εργασίας μας,καθεμία

από τις οποίες θα αφορά διαφορετικές πτυχές του θέματος.

Κατερίνα Αναδιώτη 9983201100004

~ 3 ~Οι απαρχές του καταναλωτισμού

Στα τέλη του 19ου αιώνα η σύγχρονη εταιρεία αποτελεί,πλέον,την κύρια

μορφή οικονομικής δραστηριότητας. Η ανάπτυξή της συνδέεται με την ανάπτυξη

του μονοπωλίου όπως και της κινηματογραφικής και τηλεοπτικής βιομηχανίας.

Στη σύγχρονη οικονομία περιορίζεται ο μονοπωλιακός έλεγχος της αγοράς. Το

μονοπωλιακό σύστημα δεν θέτει, πλέον, το χρόνο εργασίας και το κόστος

παραγωγής ως αποφασιστικό κριτήριο. Η εμφάνιση αυτού του συστήματος είναι

το αποτέλεσμα των μεταβολών στις σχέσεις μεταξύ των διαφόρων μορφών

κεφαλαίου. Συγκεκριμένα, η μαρξιστική πολιτική οικονομία υποστηρίζει ότι το

μονοπώλιο είναι η συνένωση επιχειρήσεων (συγκέντρωση κεφαλαίου), οι οποίες

προβαίνουν σε μεγαλύτερες επενδύσεις, ακόμα και στο εξωτερικό, με

αποτέλεσμα να αυξάνεται η παραγωγή και κατά συνέπεια και τα κέρδη, με τα

οποία αυξάνεται και χρησιμοποιείται η σύγχρονη παραγωγική τεχνολογία. Και

όλο αυτό οδηγεί στην ραγδαία ανάπτυξη της επιχειρηματικής δραστηριότητας

των μονοπωλίων. Συνοπτικά, η ανάπτυξη του μονοπωλιακού συστήματος

πηγάζει από την ανάγκη των επιχειρήσεων για περισσότερα κέρδη. Οι

εργαζόμενοι (καταναλωτές) έπρεπε να καταναλώνουν αγαθά τα οποία

παράγονταν στο πλαίσιο του βιομηχανικού πολιτισμού ώστε να επιτευχθεί η

ταύτιση τους με την επιχείρηση (κεφάλαιο), το οποίο επέφερε και την ανάπτυξή

της. Με αυτό τον τρόπο, το κεφάλαιο μπορούσε, επιπλέον, να ελέγξει και να

χειραγωγήσει το καταναλωτικό κοινό και να συμβάλει στην κοινωνική και

πολιτισμική αναβάθμισή του. Προτάσσοντας την συμβολή του κεφαλαίου στην

ανάπτυξη του καταναλωτικού κοινού, έδωσε στους καταναλωτές την εντύπωση

για ταύτιση συμφερόντων αποκρύπτοντας την ανάγκη των επιχειρήσεων για

αύξηση κέρδους απ΄αυτούς και, κατ΄επέκταση, την εκμετάλλευση που

υφίσταντο. Συγκεκριμένα, ο Corrigan υποστηρίζει ότι «Αν και η κατανάλωση

υπάρχει σε όλους τους ανθρώπινους πολιτισμούς, μόνο στον παρόντα αιώνα η

κατανάλωση σε μαζική κλίμακα άρχισε να εμφανίζεται ως θεμελιώδες και όχι ως

επιφαινομενικό χαρακτηριστικό της κοινωνίας».1

Οι εργοδότες αναγκάζονται,λοιπόν,να αυξήσουν τους μισθούς των

εργαζομένων – καταναλωτών. Από την άλλη αν δεν υπάρχει αυξημένη

1 Corrigan P. The Sociology of Consumption (London: Sage, 1997), σελ. 1

Κατερίνα Αναδιώτη 9983201100004

~ 4 ~παραγωγικότητα αυτό δεν είναι εφικτό. Γι΄αυτό δημιουργείται, και από αυτή την

άποψη, το μονοπωλιακό σύστημα στην οικονομία που επιτυγχάνει ένταση

παραγωγής, αύξηση κερδών, άρα, αύξηση μισθών και, έπειτα, αύξηση

κατανάλωσης. Και τέλος, ανατροφοδοτείται η μονοπωλιακή οργάνωση στο

τομέα της οικονομίας και πάλι.

Ωστόσο,είναι το 1950 που παρατηρείται μία εξαιρετική κορύφωση της

κατανάλωσης,η οποία συνεχίζεται έως και σήμερα.Και αυτό,διότι αρχίζουν να

εξελίσσονται οι βιομηχανικοί εξοπλισμοί,να αναπτύσσονται οι βιομηχανικές

μονάδες στο Δυτικό Κόσμο με αποτέλεσμα την ανάπτυξη της

παραγωγής,ποσοτικά και ποιοτικά.Η αμερόληπτη,όμως,κατανάλωση αγαθών

οδηγεί στο φαινόμενο του καταναλωτισμού.

Ο καταναλωτισμός ως φαινόμενο βρέθηκε στο στόχαστρο την δεκαετία

του ’80,με αρχικά κέντρα την Αγγλία και την Αμερική.Ο καταναλωτισμός

ήταν,αρχικά,η επιθυμία του καταναλωτή να αποκτήσει ορισμένα αγαθά,ακόμη

και αν αδυνατεί να τα αποκτήσει.Έτσι,αρχίζει ένα ύπουλο παιχνίδι.Ο

καταναλωτής αρχίζει να βασίζεται περισσότερο στις επιθυμίες του παρά στις

κύριες ανάγκες του. Γι΄αυτό το λόγο ο Reisman υποστηρίζει δικαίως ότι ο

καταναλωτής είναι κτητικός και επιδιώκει εμπειρίες και όχι ειλικρινή επιθυμία

για κτήση αντικειμένων. Αυτή η συμβολική αξία που δημιουργείται γύρω από τα

αγαθά οδηγεί στη πειθαρχημένη και ομοιόμορφη ταύτιση του υποκειμένου με το

σύνολο και, συνεπώς, το άτομο δε διαφοροποιείται κοινωνικά και πολιτισμικά

απ΄αυτό.Το φαινόμενο αυτό αναπτύχθηκε στις δυτικές καπιταλιστικές κοινωνίες.

Το τελευταίο μισό του 20ου αιώνα,η κατανάλωση των όλο και

αυξανόμενων αγαθών και υπηρεσιών ήταν εφικτή στις μεγαλύτερες ομάδες των

Δυτικών κοινωνιών,της Ιαπωνίας,της Ν.Α. Ασίας.Αυτό σημειώθηκε διότι,αυτή

τη χρονική περίοδο,η βιομηχανία ανθίζει στις περιοχές αυτές.Έτσι,παρατηρείται

αύξηση της παραγωγής και των προσφερόμενων αγαθών.Αυτό κεντρίζει το

ενδιαφέρον των καταναλωτών οι οποίοι επιθυμούν να αποκτήσουν όσο το

δυνατό περισσότερα αγαθά,είτε έχουν την οικονομική άνεση είτε όχι.

Οι απόψεις σχετικά με τις απαρχές του καταναλωτισμού διίστανται.

Σύμφωνα με τον McCracken, η σύγχρονη διευρυμένη κατανάλωση ξεκινά ήδη

από τον 16ο αιώνα από την αριστοκρατία για να καταλήξει με το πέρασμα των

Κατερίνα Αναδιώτη 9983201100004

~ 5 ~αιώνων να εξαπλωθεί σε όλες τις κοινωνικές τάξεις. Επιπλέον, υποστηριζεί πως

ο λόγος που ο σύγχρονος καταναλωτής επιζητά όλο και περισσότερα αγαθά

συμβαίνει διότι η απόκτησή τους τον φέρνει όλο και πιο κοντά στον επιθυμητό,

ιδεατό, ιδανικό κόσμο και τρόπο ζωής.

Άλλοι μελετητές όπως ο McKendrick, o Brewer και ο Plump,

λαμβάνοντας υπόψη ότι η διευρυμένη κατανάλωση οφείλεται στην ανάγκη των

επιχειρήσεων για κέρδη, τοποθετούν την εμφάνιση του καταναλωτισμού κατά

τον 18ο αιώνα όπου ξεκινά η ανάπτυξη του βιομηχανικού καπιταλισμού.

Από την άλλη, ο Campbell εξηγεί την εμφάνιση του καταναλωτισμού

από τις επιρροές που προκάλεσε ο ρομαντισμός και κυρίως μέσω της

λογοτεχνίας. Γι΄αυτό ο καταναλωτισμός έχει λαϊκά ως λαϊκιστικά γνωρίσματα.

Κατερίνα Αναδιώτη 9983201100004Ειρήνη Κουλούρη 9983201100152

~ 6 ~Οι διαφορετικές πτυχές του καταναλωτισμού

Δε θα ήταν επιτρεπτό να υποστηρίξουμε ότι ο καταναλωτισμός

αποτελεί,απλά,ένα σύγχρονο κοινωνικό φαινόμενο.Το φαινόμενο αυτό

έχει,φυσικά,μια κοινωνική πτυχή.Ωστόσο,εξετάζεται και η ψυχολογική του όψη

και εκείνη που αφορά περισσότερο στην κουλτούρα.

Πολλοί είναι οι κοινωνιολόγοι που έχουν ασχοληθεί με το φαινόμενο

αυτό.Γιατί,όμως,οι κατανάλωση στις Δυτικές κοινωνίες να αποτελεί πτυχή

ενδιαφέροντος για την κοινωνιολογία;Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι ότι

το φαινόμενο της αυξημένης κατανάλωσης,δηλαδή του καταναλωτισμού,αφο΄ρα

τόσο την οικονομία,την αγορά και τη διαφήμιση όσο και τους

κοινωνιολόγους,τους κοινωνικούς ψυχολόγους και τους κριτικούς των

κοινωνικών φαινομένων.Ο Stuart Hall,η Vivienne Brown,ο James Anderson

είναι λίγοι από τους πολλούς κοινωνιολόγους που έχουν ασχοληθεί με το θέμα

του καταναλωτισμού.Ακόμη,το Richmond Fellowship College έχει ασχοληθεί με

την κριτική,την υποστήριξη και την εύρεση ιδεών πάνω στο θέμα της

κατανάλωσης στη σύγχρονη κοινωνία.Ωστόσο,η ακριβής απάντηση του

ερωτήματος βρίσκεται στα γεγονότα της δεκαετίας του ’60.Πολλοί νέοι και

παιδιά τάχθηκαν,εκείνη την περίοδο,κατά της εκπαίδευσης και υπέρ των νέων

αναγκών των βιομηχανικών κοινωνιών και των διαφημιστικών οργανώσεων του

ανεπτυγμένου καπιταλισμού.Σημειώθηκε μια αδιαφορία και τη φτώχεια και την

πείνα.1

Εξετάσαμε,ήδη,τον καταναλωτισμό ως φαινόμενο.Στη συνέχεια θα τον

εξετάσουμε ως πολιτική πρακτική. Ο καταναλωτισμός μπορεί,λοιπόν,να

θεωρηθεί και ως μία πολιτική πρακτική του καθημερινού τρόπου ζωής. Ο

καταναλωτισμός μπορεί να διατυπωθεί μέσω της προπαγάνδας και ιδιαίτερα

αυτή των ΜΜΕ γι΄αυτό και η ανάπτυξή τους είναι στενά συνδεδεμένη με τον

καταναλωτισμό. Ιδιαιτέρως, μέσα από την εικόνα που εντάσσεται στον

προπαγανδιστικό τύπο λόγου υποστηρίζεται, αναπτύσσεται, μεταβάλλεται και

αρθρώνεται ο καταναλωτισμός σε όλες του τις μορφές.

1 Είναι αυτό που ο Γερμανός σοσιολόγος Jürgen Habermas χαρακτήρισε «a legitimation crisis”

Κατερίνα Αναδιώτη 9983201100004

~ 7 ~Ο καταναλωτισμός εξετάζεται,επίσης,και ως μια ιδεολογία,διαφορετική

από κάθε άλλη,η οποία περιγράφει τις κοινωνικές σχέσεις με το δικό της

ξεχωριστό τρόπο. Αναφέρεται στο παρόν, το μέλλον και στο τρόπο με τον οποίο

οι άνθρωποι σκέφτονται το παρελθόν. Ασχολείται με την ύπαρξη του

υποκειμένου και εξηγεί τις κοινωνικές του σχέσεις και τη συγκρότηση του

κόσμου και όχι με τη συγκρότηση του κόσμου και τη θέση του υποκειμένου σε

αυτόν, όπως άλλες ιδεολογίες. Ο καταναλωτισμός είναι μία ανεξάρτητη

ιδεολογία και δεν έχει ως βάση κανένα ιδεατικό σύστημα όπως άλλες ιδεολογίες.

Κατερίνα Αναδιώτη 9983201100004

~ 8 ~Ψυχολογικοί παράγοντες που παίζουν σημαντικό

ρόλο στο θέμα του καταναλωτισμού

Με την ανάπτυξη της βιομηχανίας και του μονοπωλείου,αυξήθηκε η

παραγωγή και κατ’επέκταση η κατανάλωση των αγαθών

αυτών.Υπάρχει,πλέον,μία αφθονία προϊόντων η οποία,με τη σειρά της

δημιουργεί στον καταναλωτή ένα μαγευτικό θέαμα,μια παραμυθένια

σιελόρροια.1Η άρνηση της σπανιότητας των αγαθών συνδέεται με μία

βαθιά,πολυτελή υπόνοια μιας ουτοπίας.Το ρητό «καταναλώνω άρα υπάρχω»

επεκτείνεται ολοένα και περισσότερο καθώς,ακόμα και σε περιόδους κρίσης,η

κατανάλωση περιττών αγαθών δεν περιορίζεται αισθητα. Το παράδοξο της

κατανάλωσης (και της υπερκατανάλωσης) είναι ότι ενώ θεωρείται μια από τις

ψυχολογικές μάστιγες του αιώνα μας, από την άλλη αποτελεί πηγή χαράς και

ευχαρίστησης για εκατομμύρια ανθρώπων όλων των ηλικιών, εθνικοτήτων,

πολιτικών φρονημάτων καθώς επίσης και των δύο φύλων.Αυτό συμβαίνει διότι ο

κόσμος,αγοράζοντας,νιώθει ότι ολοκληρώνεται.Έτσι,είναι σα να «αγοράζει λίγη

ευτυχία» σε μία περίοδο παρακμής και αγωνίας.

Τα πάντα είναι,βέβαια προσεγμένα.Από το πώς παράγονται τα αγαθά

μέχρι και τον τρόπο με τον οποίο τοποθετούνται στις βιτρίνες.Ή μήπως είναι

τυχαίο ότι οι βιτρίνες θυμίζουν σκηνές από παραμύθια.Ο καταναλωτής

εντυπωσιάζεται από το πώς έχουν στηθεί οι βιτρίνες, μαγεύεται.

Όσο,λοιπόν,προσεκτικότερα στήνονται τα αντικείμενα σε μια βιτρίνα τόσο

αυξάνεται η πιθανότητα αγοράς τους.Είναι απλή ψυχολογική αντίδραση στη

θέαση του ωραίου. Είτε πρόκειται για μια αναζήτηση του καλύτερου ζυμωτού

εφτάσπορου ψωμιού, ή χαβιαριού, είτε ενός σπάνιου κρασιού, είτε μιας

συλλογής από μινιατούρες αυτοκινήτων, η ίδια ψυχολογική διαδικασία

βρίσκεται στη βάση αυτών των αναζητήσεων.

Έχει παρατηρηθεί πώς όταν ο άνθρωπος βρίσκεται σε άσχημη

ψυχολογική κατάσταση,για οποιονδήποτε πιθανό λόγο,στρέφεται προς την

κάλυψη του κενού μέσω της αγοράς,άχρηστων κατά βάση,αγαθών τα οποία θα

1 Jean Baudrillard, «Η καταναλωτική κοινωνία:Οι μύθοι της,οι δομές της»,Κεφάλαιο «Η αφθονία καιη πανοπλία» σ.14

Κατερίνα Αναδιώτη 9983201100004

~ 9 ~του δώσουν μία ευφήμερη αίσθηση ευτυχίας και ικανοποίησης,κάνοντάς

τον,όμως,να περιμένει την πλήρη ευτυχία.Είναι μεγάλο το ποσοστό των ατόμων

που αντιμετωπίζουν πρόβλημα όσον αφορά τα καταναλωτικά τους πρότυπα

καθώς και εκείνων που προσπαθούν μέσω διάφορων θεραπειών να

«γιατρευτούν» και να ξεπεράσουν την εξάρτηση αυτή.

Κατερίνα Αναδιώτη 9983201100004

~ 10 ~Καταναλωτισμός και ΜΜΕ

Σπουδαίοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η εμπορική δραστηριότητα

συνέβαλε σημαντικά στην ανάπτυξη των ΜΜΕ. Πιο αναλυτικά, η αύξηση

της καταναλωτικής δύναμης των εργαζομένων και η έντονη εμφάνιση της

συμβολικής αξίας των εμπορευμάτων οδήγησε τα ΜΜΕ στο να

αναπτυχθούν τόσο όσο τα γνωρίζουμε σήμερα.

Τα ΜΜΕ γίνονται κύριος παράγοντας βελτίωσης του βιοτικού

επιπέδου του καταναλωτικού κοινού. Επιπλέον, συμβάλουν στην ανάπτυξη

της παραγωγικής και οικονομικής διαδικασίας και κατ΄επέκταση στην

οικονομική ανάπτυξη και στη πολιτική σταθερότητα.

Μετά τη λήξη της περιόδου της οικονομικής ύφεσης, η μαζική

επικοινωνία αναπτύσσεται με ραγδαίο τρόπο σε όλα τα επίπεδα.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της αλματώδης αύξησης των πωλήσεων

των ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών δεκτών. Στις ΗΠΑ το 1930 ραδιοφωνικό

δέκτη είχε το 46% των νοικοκυριών και το 1940 το ποσοστό άγγιξε το 81%.

Επιπλέον, το 1946 μόνο 8.000 νοικοκυριά είχαν τηλεοπτικό δέκτη ενώ το

1956, μέσα σε 10 χρόνια, είχαν φτάσει τα 35.000.000. Οι διαφημίσεις είχαν

υπερπολλαπλασιαστεί στα ΜΜΕ και στο Τύπο. Αύξηση σημειώθηκε και στις

ώρες ραδιοφωνικού προγράμματος, γεγονός που οδήγησε στην αύξηση του

καταναλωτισμού. Η δεκαετία του '50 χαρακτηρίστηκε επίσης ως "χρυσή

εποχή" της τηλεόρασης γιατί δημιουργήθηκαν τα περισσότερα τηλεοπτικά

είδη και το τηλεοπτικό κοινό ήταν υπεράριθμο.

Η ανάγκη για μαζική και συνάμα διαπροσωπική επικοινωνία που να

προσφέρει γνώσεις και εμπειρίες, άρθρωση, ανανέωση και τροφοδότηση των

συμβολικών αξιών των εμπορευμάτων στο άτομο με τον καλύτερο δυνατό

τρόπο επιτεύχθηκε από τα ΜΜΕ και ιδιαιτέρως εκείνα της εικόνας.

Ο πολιτισμός της εικόνας αποτελεί τον πρωταρχικό λόγο για την

κοινωνική, οικονομική και πολιτισμική κυριαρχία. Τα ΜΜΕ της εικόνας

εκφράζουν και παράγουν τον καταναλωτισμό και τη σχέση του με τις

Ειρήνη Κουλούρη 9983201100152

~ 11 ~οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις. Αυτό που παράγουν στις σύγχρονες

κοινωνίες είναι συμβολικές αξίες. Γι΄αυτό το λόγο ο καταναλωτισμός έχει το

χαρακτηριστικό να εισχωρεί στις διάφορες κοινωνικές τάξεις, ακόμα και στα

διάφορα εθνικά κράτη με διαφορετική γλώσσα, θρησκεία, επίπεδο

οικονομικής και τεχνολογικής ανάπτυξης, πολιτικό σύστημα κ.ά.

Οι συμβολικές αξίες των εμπορευμάτων και τα ΜΜΕ ταυτόχρονα

ασκούν έλεγχο στις ιδεολογίες και στα ιδεατικά συστήματα. Οι ιδεολογίες,

πλέον, διαμορφώνονται από τον έλεγχο που ασκούν τα ΜΜΕ σε αυτές.

Ο καταναλωτισμός και τα ΜΜΕ είναι άρρηκτα συνδεδεμένα και

αποτελούν τον ενδιάμεσο και οργανωτικό άξονα για την οικονομία, την

πολιτική, την ιδεολογία, τη τέχνη κτλ. Επιπλέον, ο καταναλωτισμός αποτελεί,

αφ΄ενός, το έδαφος πάνω στο οποίο οικοδομείται η σχέση του υποκειμένου με

τα ΜΜΕ και ιδιαίτερα εκείνα της εικόνας και, αφ΄ετέρου, την επίδραση

αυτών των εικόνων στη νοοτροπία, τη γνώμη και τις επιλογές των τηλεθεατών

τους.

Όσο πιο ατελές είναι το φαινόμενο του καταναλωτισμού τόσο πιο ατελείς

είναι και οι επικρατούσες μορφές επικοινωνίας της εικόνας.

Ειρήνη Κουλούρη 9983201100152

~ 12 ~Συνέπειες της αυξανόμενης αγοραστικής

δραστηριότητας

Καταναλωτισμός είναι η τάση για επέκταση της αγοραστικής

συμπεριφοράς του ατόμου με τρόπο που ξεπερνά το στάδιο της κάλυψης των

βασικών και άμεσων αναγκών του. Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου, οι

απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνικής ζωής και οι τάσεις του ευδαιμονισμού,

καθώς και η τεχνική των διαφημίσεων και η ανεπτυγμένη τεχνολογία με τη

μαζική παραγωγή προιόντων οικονομικά προσιτών στον καθένα, προκάλεσαν

την υπερπαραγωγή και την υπερκατανάλωση.

Οι συνέπειες από την αυξανόμενη αγοραστική δραστηριότητα,

που έγινε στις μέρες μας αυτοσκοπός, είναι αρνητικές τόσο για τον άνρθωπο, ως

άτομο όσο και για την κοινωνία και για τον παγκόσμιο πολιτισμό. Το πρόβλημα

του καταναλωτισμού δημιουργείται, όταν η επιθυμία για αγορά και κατανάλωση

χάνει κάθε σχέση με τις πραγματικές ανάγκες του ανθρώπου. Αρχικά η ιδέα της

κατανάλωσης περισσότερων και καλύτερων πραγμάτων στηριζόταν στην

προσδοκία πως ένας άνθρωπος θα περνούσε καλύτερη, πιο ικανοποιητική ζωή. Η

κατανάλωση ήταν μέσο για ένα σκοπό ενώ σήμερα φαίνεται ότι στην κοινωνία

της αφθονίας έχει γίνει αυτοσκοπός. Αποκτούμε τα προιόντα απλώς για να τα

έχουμε και ικανοποιούμαστε με τη δίχως χρήση κατοχή τους.

Μέσα σε μια καταναλωτική κοινωνία όπου η κατανάλωση

καταντά αυτοσκοπός και πρώτη προτεραιότητα στις ζωές μας δεν μπορεί παρά

να οδηγεί τον άνρθωπο στον υπερκαταναλωτισμό και την αλλοτρίωση. Αφενός,

η διαφήμιση, η οποία γίνεται με επιστημονικές μεθόδους αξιοποιώντας τις

δυνατότητες που παρέχουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, αιχμαλωτίζει τη σκέψη

του ανθρώπου. Με τη συστηματική πλύση εγκεφάλου τον μεταβάλλει σε

μανιώδη καταναλωτή, του δημιουργεί πλαστές ανάγκες και του εμφυσά τη

νοοτροπία «ξοδεύω άρα υπάρχω». Και αφετέρου η απουσία υψηλών στόχων,

ιδανικών, σωστών προτύπων, η μοναξιά, γενικά η απουσία εσωτερικής

πληρότητας, και ισορροπίας ωθούν στην αναζήτηση υποκαταστάτων που δεν

είναι άλλα από τα υλικά αγαθά δημιουργώντας και συντηρώντας έτσι μια

καταναλωτική κοινωνία.

Σοφία Γαλάνη 9983201100017

~ 13 ~Το φαινόμενο αυτό είναι ιδιαίτερα σοβαρό, γιατί έχει πολύπλευρες

αρνητικές συνέπειες στη ζωή μας, τόσο την ατομική όσο και τη συλλογική. Ο

άνθρωπος γίνεται υποχείριο της κατανάλωσεις και χάνει την πολύτιμη εσωτερική

ελευθερία του, εξανδραποδίζεται. Επιπλέον το καταναλωτικό όραμα τον

σαγηνεύει σε τέτοιο βαθμό ώστε η κατανάλωση και ευμάρεια αποτελούν πρώτες

προτεραιότητες στην ζωή του που τον αποπροσανατολίζουν από τις πραγματικές

αξίες της ζωής. Ο άνθρωπος αλλοτριώνεται και μαζοποιείται. Ενδιαφέρεται για

το «έχειν» και όχι για το «είναι», με αποτέλεσμα να αδιαφορεί για την ηθική και

πνευματική του τελείωση, την ανάπτυξη των ταλέντων και των ικανοτήτων του.

Αντίθετα η κατανάλωση καθίσταται το επίκεντρό της ζωής του. Τον ωθεί προς

την υπερεργασία ώστε να μπορέσει να ικανοποιήσει τις άπειρες ανάγκες του και

των κάνει αγχώδη, φθείροντας τον ψυχικά και σωματικά

Το κράτος οφείλει να προστατεύσει τον καταναλωτή από το να

παρασύρετε στον υπερκαταναλωτισμό, την αλλοτρίωση και την υποδούλωση

έτσι ώστε η κοινωνία να πάψει να είναι μια κοινωνία καταναλωτισμού που να

ωθεί τον άνθρωπο στην καταστροφή και πλέον να τον βοηθά να καλλιεργήσει το

πνεύμα του και όχι την μανία του για απόκτηση υλικών αγαθών. Μέσα από την

παιδεία, το κράτος θα μπορούσε να καλλιεργήσει στον άνθρωπο τη γνώση του

μέτρου, για να μπορεί να ελέγχει τον εαυτό του χωρίς να υπερβαίνει την

ποσότητα υλικών αγαθών που πραγματικα χρειάζεται για να καλύψει τις ανάγκες

του, τη κριτική σκέψη έτσι ώστε να μην παρασύρετε από την αθέμιτη διαφήμισει

που τον αποπροσανατολίζει και τον ωθεί στον υπερκαταναλωτισμό και τέλος

μέσα από την παιδεία ο άνθρωπος να καταφέρει να καλλιεργήσει το πνέυμα του

και πλέον να συνειδητοποιήσει το τί πραγματικά ευτυχία και ποιότητα ζωής.

Ως κοινωνία πρέπει να συνειδητοποιήσουμε τους κινδύνους που

παραδοκούν από τον ανεξέλεγκτο καταναλωτισμό και να θωρακίσουμε τον

εαυτό μας απέναντι σε αυτούς τους κινδύνους. Αναμφίβολα η δυσκολίες που

αντιμετωπίζει η σημερινή κοινωνία λόγω των δυσμενών συνεπειών του

υπερκαταναλωτισμού χρειάζονται άμεση επίλυση και αν όχι εξάλειψη τότε

περιόριση του προβλήματος που έχει γεννηθεί μεσα από την σημερινή

καταναλωτική κοινωνία. Η παιδεία με την βοήθεια του κράτους και των μέσων

μαζικής ενημέρωσης μπορεί να συμβάλει άμεσα στην επίλυση αυτών τον

προβλημάτων χαρίζοντας στον άνθρωπο την εσωτερική του ελευθερία και

Σοφία Γαλάνη 9983201100017

~ 14 ~γαλήνη απομακρύνοντάς τον από τα ύπουλα δίκτια της καταναλωτικής μανίας

και της αλλοτρίωσης που αυτή επιφέρει.

Σοφία Γαλάνη 9983201100017

~ 15 ~Επίλογος

Επιλογικά,λοιπόν,κατανοούμε ότι ο καταναλωτισμός αποτελεί ένα

σύγχρονο κοινωνικό φαινόμενο του Δυτικού κόσμου.Έχει γίνει πλέον τρόπος

ζωής το να καταναλώνουμε όσο το δυνατό περισσότερα αγαθά,έχοντας ξεχάσει

ποια από αυτά είναι τα αναγκαία και ποια τα περιττά.Μονάχα για να καλύψουμε

το τεράστιο κενό που έχει δημιουργηθεί στον ψυχικό μας κόσμο λόγω της

πορείας της κοινωνίας,στρεφόμαστε στα μαγαζιά και στην παραμυθένια τους

εικόνα,μία πλασματική ευτυχία.Οι συνέπειες της αυξανόμενης αγοραστικής

δραστηριότητας είναι καταστροφικές τόσο για το ίδιο το άτομο όσο και για την

κοινωνία.Η διαφήμιση είναι αυτή που παίζει το σημαντικότερο ρόλο στην

εξάπλωση του φαινομένου αυτού,που πολλές φορές παραπλανά τον καταναλωτή

χρησιμοποιώντας θεμιτά και αθέμιτα μέσα.Το άτομο μαζοποιείται ,χάνοντας την

ελευθερία και του μοναδικότητα που είχε πριν,πιέζεται εργασιακά και

ψυχολογικά ώστε να ικανοποιήσει όλες αυτές τις αυξανόμενες πλασματικές

ανάγκες.

Σκοπός του κράτους πρέπει να είναι η απεξάρτηση του κοινωνικού

συνόλου από την υπερκατανάλωση ,χαρίζοντάς του έτσι χρόνο για άλλες

πνευματικές καλλιέργειες.Αυτό θα το καταφέρει με τη βοήθεια της παιδείας,η

οποία θα ενθαρρύνει την κριτική σκέψη του ατόμου.Οι κίνδυνοι που κρύβονται

πίσω από τον καταναλωτισμό είναι σημαντικοί και ωφείλουμε ως κοινωνία να

τους αντιμετωπίσουμε και όχι να τους απαξιούμε.

Κατερίνα Αναδιώτη 9983201100004

~ 16 ~Βιβλιογραφία

Γεώργιος Πλειός "Ο λόγος της εικόνας. Ιδεολογία και

πολιτική.", 3ο κεφάλαιο, εκδ. Παπαζήσης, Αθήνα, 2001

Jean Baudrillard, «Η καταναλωτική κοινωνία:Οι μύθοι

της,οι δομές της»,Κεφάλαιο «Η αφθονία και η πανοπλία»,

μετάφραση Βασίλης Τομανάς, 1η έκδ. - Σκόπελος :

Νησίδες, 2000.

Corrigan P. The Sociology of Consumption (London:

Sage, 1997)

Ιστοσελίδες της Google