1

ΞΟΝΙΔΓΝΚΔΛΑ

Ζ πενζααθθμκηζηή εηπαίδεοζδ πνμζπαεεί ιέζα απυ έκακ αζςιαηζηυ ηνυπμ

πνμζέββζζδξ ηδξ βκχζδξ κα ιζθήζεζ ηαζ κα αββίλεζ υθα ηα παζδζά , έηζζ δεκ εα ιπμνμφζε κα ιδκ απεοεοκεεί ηαζ ζηα άημια ιε ακαπδνίεξ.

Πηδκ πνμζπάεεζά ημο ημ ΘΞΔ Πηοθίδαξ κα πνμζεββίζεζ ηαζ κα εκενβμπμζήζεζ εηπαζδεοηζημφξ ηαζ ιαεδηέξ ηδξ εζδζηήξ αβςβήξ ζηδκ πενζααθθμκηζηή

εηπαίδεοζδ, εηηυξ απυ ηα πνμβνάιιαηα ημο ηέκηνμο πμο απεοεφκμκηαζ ζε

ιαεδηέξ ιε ακαπδνίεξ, μνβάκςζε διενίδεξ πμο απεοεφκμκηακ ζε εηπαζδεοηζημφξ ηδξ εζδζηήξ αβςβήξ . Απχηενμξ ζηυπμξ ήηακ υπζ ιυκμ δ εκδιένςζδ ηςκ

εηπαζδεοηζηχκ αθθά ηαζ δ δδιζμονβία εκυξ δζηηφμο ζηδκ ανπή Ξενζθενεζαημφ ηφπμο πμο ζηδκ ζοκέπεζα εα θάαεζ Ξακεθθήκζμ παναηηήνα.

Κε ζηυπμ ηδκ εκδιένςζδ ηςκ εηπαζδεοηζηχκ πμο εα θάαμοκ ιένμξ ζημ ζοβηεηνζιέκμ δίηηομ ,ζημ πνχημ ιένμξ ημο αζαθίμο, ζοιπενζθαιαάκμκηαζ μζ

εζζδβήζεζξ ηδξ διενίδαξ πμο πναβιαημπμζήεδηε ζηδκ Πηοθίδα.

Όιςξ ημ ΘΞΔ Πηοθίδαξ ζοιιεηέπεζ ηαζ ζημ δίηηομ ΔΙΗΑ πμο ζοκημκίγεζ ημ ΘΞΔ Θαθαιάηαξ.

Πηα πθαίζζα ηςκ δνάζεχκ ημο(ζοκημκίγεζ 34 ζπμθεία), μνβάκςζε ιζα ζεζνά απυ ζειζκάνζα ζηδκ Πηοθίδα πμο απεοεφκμκηακ ζημοξ εηπαζδεοηζημφξ πμο ζοιιεηέπμοκ

ζημ δίηηομ αθθά ηαζ ζηδκ ημπζηή ημζκςκία.

Ζ ηαθθζένβεζα ηδξ εθζάξ ζηδκ πενζμπή, ηα πνμαθήιαηα αθθά ηαζ δ πνμμπηζηή ήηακ γδηήιαηα ανηεηά ζδιακηζηά χζηε κα ειπθαηεί ηαζ δ ημπζηή ημζκςκία ζηζξ ενβαζίεξ

ηςκ ζειζκανίςκ. Βαζζηυξ ζηυπμξ υιςξ ήηακ δ εκδιένςζδ αθθά ηαζ δ εκενβή πανμοζία ηαζ δνάζδ ηςκ εηπαζδεοηζηχκ χζηε ημ εέια κα έπεζ μοζζαζηζηή δζάνηεζα.

Απυ ηα ζειζκάνζα πμο πναβιαημπμζήεδηακ ζημ πνμκζηυ δζάζηδια 2005-2007, ακηθήεδηακ ηα εέιαηα πμο πανμοζίαζακ δζάθμνμζ εζζδβδηέξ ηαζ

ζοιπενζθαιαάκμκηαζ ζημ δεφηενμ ιένμξ ημο αζαθίμο. Αθμνμφκ ημ δέκηνμ ηδξ

εθζάξ, ηδκ ζοιαμθή ημο ζημ μζημζφζηδια, ημκ ηανπυ ηαζ ηδκ επελενβαζία ημο, ηα απυαθδηα ηςκ εθαζμονβείςκ, ηδκ οβεία ηαζ ηδκ δζαηνμθή, ηδκ παναβςβή

εηπαζδεοηζημφ οθζημφ απυ ημοξ εηπαζδεοηζημφξ πμο ζοιιεηείπακ. Πίβμονα ημ εέια ηδξ εθζάξ είκαζ ακελάκηθδημ ιζαξ ηαζ « ημ εοθμβδιέκμ δέκηνμ»,

είκαζ άιεζα ζοκδεδειέκμ ιε ημ Δθθδκζηυ βεςπενζαάθθμκ ηαζ ημκ Δθθδκζηυ

πμθζηζζιυ. Ξζζηεφμοιε υιςξ υηζ ηα εέιαηα πμο πανμοζζάγμκηαζ εα πνμηαθέζμοκ ημ εκδζαθένμκ ηαζ εα πνμζθένμοκ μοζζαζηζηή αμήεεζα ζε υζμοξ ακαγδηήζμοκ κα

ειπθαημφκ ιε ηδκ εθζά. ΗΝΙΗΝΠ 2008

Ζ ΞΑΗΓΑΓΥΓΗΘΖ ΝΚΑΓΑ ΡΝ ΘΞΔ ΠΡΙΗΓΑΠ

Καξθαηζέιεο Δπάγγεινο,Γεςθυβμξ-οπεφεοκμξ θεζημονβίαξ ημο ΘΞΔ

Ξαπαγεσξγίνπ Καξίλα,Ακαπθδνχηνζα –οπεοεφκμο ημο ΘΞΔ

Αγγειήο Θσζηαληίλνο,Γεςπυκμξ-Κέθμξ ηδξ Ξαζδαβςβζηήξ Νιάδαξ ημο ΘΞΔ

Αλαγλώζηνπ Γεώξγηνο,Γάζηαθμξ-Κέθμξ ηδξ Ξαζδαβςβζηήξ Νιάδαξ ημο ΘΞΔ

Θαξαθέξε Ξαλαγηώηα, Γαζηάθα-Κέθμξ ηδξ Ξαζδαβςβζηήξ Νιάδαξ ημο ΘΞΔ

2

ΞΔΟΗΔΣΝΚΔΛΑ

Α ΚΔΟΝΠ

1. ΞΟΝΙΝΓΝΠ

2. Σαζνεηζζιυξ Ξνμσζηαιέκμο Δπζζηδιμκζηήξ ηαζ Ξαζδαβςβζηήξ Θαεμδήβδζδξ

Ξ.Δ. Πηενεά; Δθθάδαξ Κήκα Αεακάζζμο.

3. Σαζνεηζζιυξ Γζεοεοκημφ Ξνςημαάειζαξ Δηπαίδεοζδξ Λ. Φεζχηζδαξ Ρζχκμο Κζπαήθ.

4. Σαζνεηζζιυξ πεοεφκμο Θέκηνμο Ξενζααθθμκηζηήξ Δηπαίδεοζδξ Πηοθίδαξ,

Κανηαηζέθδ Δοάββεθμο.

5. «Ξενζααθθμκηζηή Δηπαίδεοζδ ηαζ Δζδζηή Αβςβή», Ιαπαληδή Διέλε,

Πφιαμοθμξ Δζδζηήξ Αβςβήξ 13δξ Δηπ/ηήξ Ξενζθένεζαξ.

6. «Ξνμζέββζζδ ημο Ξενζαάθθμκημξ ιε δζδαηηζηά πνμβνάιιαηα

ζοκαζζεδιαηζηήξ μνβάκςζδξ ζε ιαεδηέξ ιε εζδζηέξ εηπαζδεοηζηέξ ακάβηεξ ηαζ ακαπδνίεξ», Γξνζηλνύ Καξία, Γν Τοπμθμβίαξ, πάνεδνμξ εζδζηήξ αβςβήξ-

ιαεδζζαηχκ δοζημθζχκ ζημ Ξαζδαβςβζηυ Ηκζηζημφημ.

7. «Αοηζζιυξ ηαζ Ξενζααθθμκηζηή Δηπαίδεοζδ», Γνγθάθε Αιεμάλδξα Δζδζηή Ξαζδαβςβυξ- Τοπμθυβμξ.

8. «Ξ.Δ. ηαζ ΑΚΔΑ-Κεεμδμθμβζηέξ πνμζεββίζεζξ ηαζ Γζδαηηζηέξ πναηηζηέξ», Αλαγλώζηνπ Γηώξγνο, εηπ/ηυξ, Κέθμξ Ξ.Ν. ΘΞΔ Πηοθίδαξ.

9. «Ζ Δζδζηή Αβςβή ζημ κδπζαβςβείμ ηαζ Γζαεειαηζηή πνμζζέββζζδ

πνμβναιιάηςκ Ξ.Δ.», Βέιθνπ Βαζηιηθή, Λδπζαβςβυξ- Δζδζηυ Λδπζαβςβείμ

Θμγάκδξ.

10. «Λενυ: Ξδβή Εςήξ ηαζ Σανάξ», Ξαπατσάλλνπ Α. Πηεθαλίδνπ Δ., Πηκηηζνπνύινπ Α. θαη Ξαξαζθεπά Β., Δηπαζδεοηζημί, Δζδζηυ Γδιμηζηυ

Ππμθείμ Άιθζζζαξ.

3

Β ΚΔΟΝΠ

ΔΙΗΑ - ΓΔΛΡΟΝ-ΘΑΟΞΝΠ

« Δθζά Ζ γςμδυηνα»

Γ.Αλαγλώζηνπ Κέθμξ Ξ.Ν Θ.Ξ.Δ Πηοθίδαξ

«Ρεπκζηέξ επζηναπέγζαξ εθζάξ» Δπζη.Ξαλάγνπ Ιέηημναξ Δπζζηήιδξ & Ρεπκμθμβίαξ Ρνμθίιςκ-

Γεςπμκζηυ Ξακεπζζηήιζμ Αεδκχκ

«Ξνμζηαζία πενζαάθθμκημξ απυ ηδκ δζαπείνζζδ απμαθήηςκ εθαζμονβείμο ηαζ

εθαζμηαθθζένβεζαξ» Γ.Νηθνλόκνπ Ph.D Γεςπυκμξ-Βζμηεπκμθυβμξ-Η.Β.Α.Ξ

«Ζ αζμηαθθζένβεζα ζηδκ Δθθάδα»

Τπιιάθεο Λίθνο Γεςπυκμξ, Ξνυεδνμξ Νιμζπμκδίαξ Βζμηαθθζενβδηχκ

Δθθάδαξ.η. Γ.Γ. πμονβείμο Γεςνβίαξ.

ΓΔΗΑ –ΓΗΑΡΟΝΦΖ-ΔΚΞΝΟΗΑ-ΔΘΞΑΗΓΔΠΖ

«Ζ ζοιαμθή ηδξ ζςζηήξ δζαηνμθήξ ζηδκ ηαθή οβεία» Ρξηρνπνύινπ Αλησλία, Ακαπθδνχηνζα Θαεδβήηνζα Ξνμθδπηζηήξ Ηαηνζηήξ

Γζαηνμθήξ ημο Δνβαζηδνίμο βζεζκήξ ηαζ Δπζδδιζμθμβίαξ ηδξ Ηαηνζηήξ Ππμθήξ ημο Ξακεπζζηδιίμο Αεδκχκ.

«Δθαζυθαδμ ηαζ μλεζδςηζηυ STRESS»

Κπόζθνπ Γεκήηξηνο. Θαεδβδηήξ Σδιείαξ Ρνμθίιςκ,Γ/κηήξ ημο Δνβαζηδνίμο

Σδιείαξ ηαζ Ρεπκμθμβίαξ Ρνμθίιςκ ημο Ριήιαημξ Σδιείαξ ημο Α,Ξ,Θ.

«θζζηάιεκδ δμιή ιεηαπμίδζδξ,ειπμνίαξ ηςκ επζηναπέγζςκ εθζχκ, απυρεζξ» Γ.Ληνύηζηαο Γν.Γεςπυκμξ

«OLIVE TREE,OLIVE OIL,Ζ Δθζά ζημ πνυβναιια e Twinning» Α.Νηθνλνκνπνύινπ Θαεδβήηνζα Ξθδνμθμνζηήξ

«Ρεπκμθμβζηά ενβαθεία ζηδκ οπδνεζία ηδξ πενζααθθμκηζηήξ εηπαίδεοζδξ»

Αι.Βιάζζεο Θαεδβδηήξ Καεδιαηζηυξ

«Ζ δζεπζζηδιμκζηή ηαζδζαεειαηζηή πνμζέββζζδ εκυξ πνμβνάιιαημξ πενζααθθμκηζηήξ εηπαίδεοζδξ»

Γ.Αλαγλώζηνπ Γάζηαθμξ, Κέθμξ Ξ.Ν Θ.Ξ.Δ Πηοθίδαξ

ΓΟΑΠΡΖΟΗΝΡΖΡΔΠ-ΔΘΞΑΗΓΔΡΗΘΝ ΙΗΘΝ

4

Α ΚΔΟΝΠ

ΞΔΟΗΒΑΙΙΝΛΡΗΘΖ ΔΘΞΑΗΓΔΠΖ ΘΑΗ ΔΗΓΗΘΖ ΑΓΥΓΖ 1. ΞΟΝΙΝΓΝΠ Πε ιζα πνμζπάεεζα κα ακμίλμοιε ζηα εζδζηά ζπμθεία πανάεονα ζηδ γςή, ζηδ

θφζδ, ζημκ πθδζίμκ ζηδκ ηακμκζηυηδηα… Πε ιζα πνμζπάεεζα κα ηαηαννίρμοιε θναβιμφξ-πνμηαηαθήρεζξ-

ζηενευηοπα… Πε ιζα πνμζπάεεζα κα βαθμοπήζμοιε ιεθθμκηζημφξ πμθίηεξ πμο μζ

ακαπδνίεξ ημοξ δεκ ημοξ ειπμδίγμοκ κα δζεηδζηήζμοκ ημ πχνμ ημοξ, ηδ εέζδ ημοξ,

ζημ θοζζηυ & ημζκςκζηυ πενζαάθθμκ ημοξ ιε εοαζζεδζία κα ημ ηαηαηηήζμοκ ηαζ κα ημ οπμζηδνίλμοκ’….

Κάζακε λα κηιάκε ζπλακεηαμύ καο…

Βαθηίζακε ππνκνλή, ζηνξγή θη αγάπε ην θαξάβη καο Θη όηαλ αλνίμακε παληά, ην θόβν θπιαθίζακε ζηε ιεζκνληά.

Ρνπο Ιαηζηξπγόλεο, ηνπο Θύθισπεο, ηε Πθύια θαη ηε Σάξπβδε ηελ μέξακε.

Όκσο απιώζακε παληά. Πε ηνύην ην ηαμίδη πνπ άξγεηα καο πάεη, ν ρξόλνο δελ

Κεηξάεη. Ν άλζξσπνο θη νη πξάμεηο ηνπ, κνλαδηθή καο έγλνηα.

Ηρλειάηεο ρξσκάησλ ςπρήο Εσγξαθίδνπκε ηηο ζακπσκέλεο κέξεο

Λα αλνίμεη ε δσή παξάζπξα ζην θώο… Γ.Αλαγλώζηνπ

Ζ διενίδα αοηή είκαζ απυννμζα ηςκ πνμαθδιαηζζιχκ εζδζηήξ αβςβήξ ηαζ

πενζααθθμκηζηήξ εηπαίδεοζδξ βζα ιία δζαεειαηζηή & εθηοζηζηή εηπαίδεοζδ ηςκ

ΑΚΔΑ ιε απχηενμ ζηυπμ ηδκ ακάπηολδ ηδξ αοημκμιίαξ ημοξ.

Διέλε Ιαπαληδή Πύκβνπινο Δηδηθήο Αγσγήο 13εο Δθ/θεο Ξεξηθ.

Ζ Ξαηδαγσγηθή Νκάδα ηνπ ΘΞΔ Πηπιίδαο

5

2. Σαηξεηηζκόο Ξξντζηακέλνπ Δπηζηεκνληθήο θαη Ξαηδαγσγηθήο Θαζνδήγεζεο Ξ.Δ. Πηεξεά Διιάδαο, Κήλα Αζαλάζηνπ Θύξηεο θαη θύξηνη Πρνιηθνί Πύκβνπινη,

Θύξηνη Γ/ληεο Δθπαίδεπζεο θαη θύξηνη Ξξντζηάκελνη ησλ Γξαθείσλ,

Θπξίεο θαη θύξηνη εηζεγεηέο,

Αγαπεηνί ζπλάδειθνη,

Ζ ζπζρέηηζε ηεο Δηδηθήο Αγσγήο θαη ηεο Ξεξηβαιινληηθήο Αγσγήο δελ είλαη ζπρλή ζηελ ειιεληθή πξαγκαηηθόηεηα. Ν ζπλδπαζκόο ηνπο

κάιηζηα εγείξεη ζε νξηζκέλνπο πνιιά εξσηήκαηα αλαθνξηθά κε ηε ζρέζε

πνπ ππάξρεη αλάκεζά ηνπο, ηε ρξεζηκόηεηα θαη ην λόεκά ηνπο. Ζ αληίιεςε απηή, μεπεξαζκέλε ζήκεξα, ζπλδέεηαη κε ηελ άπνςε

όηη ηα άηνκα κε εηδηθέο αλάγθεο ζα πξέπεη λα έρνπλ κηα εηδηθή δηαθνξεηηθή αγσγή ζε έλα θιεηζηό πεξηβάιινλ.

Πήκεξα όκσο γλσξίδνπκε θαη ζπκθσλνύκε όινη ζ’απηό, όηη ηα άηνκα κε εηδηθέο αλάγθεο πξέπεη λα αληηκεησπίδνληαη σο κειινληηθνί

πνιίηεο κε ίζα δηθαηώκαηα ζηελ εθπαίδεπζε κε όινπο ηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπο, ελώ ε δηαθνξεηηθόηεηα ηνπο δε κπνξεί λα ζεσξείηαη εκπόδην γηα

ζπκκεηνρή ζηα θνηλσληθά θαη ζηελ πεξίπησζή καο, ζηα πεξηβαιινληηθά δξώκελα. Ζ δξάζε απηή ηα εκπιέθεη ζε θνηλσληθνύο πξνβιεκαηηζκνύο,

κέζα από δξάζεηο πνπ θαιιηεξγνύλ όιεο ηηο πηπρέο ηεο πξνζσπηθόηεηάο

ηνπο βνεζώληαο ηνπο καζεηέο λα απνθηήζνπλ ζηάζεηο, δεμηόηεηεο θαη αμίεο, εθόδηα απαξαίηεηα γηα ηηο απαηηήζεηο ηνπ ζήκεξα θαη ηηο

πξνθιήζεηο ηνπ αύξην.

Ζ εκπινθή ησλ καζεηώλ ζε έλα πξόγξακκα πεξηβαιινληηθήο

αγσγήο θαη γεληθόηεξα ζε έλα πξόγξακκα θαηλνηόκσλ δξάζεσλ, ππό ην πξίζκα ηεο δηαζεκαηηθήο θαη δηεπηζηεκνληθήο αμηνπνίεζεο ηεο αγσγήο γηα

ην πεξηβάιινλ, κέζσ ηεο βησκαηηθήο πξνζέγγηζεο θαη ηεο νκαδνζπλεξγαηηθήο κεζόδνπ, εληζρύεη ηελ εληαμηαθή εθπαίδεπζε θαη ηελ

θνηλσληθή πξνζαξκνγή ησλ αηόκσλ κε εηδηθέο αλάγθεο, αθνύ επηηπγράλεηαη ε ελίζρπζε ηεο πξσηνβνπιίαο, ηεο ζπκκεηνρήο, ηεο

απηνπεπνίζεζεο θαη ηεο απηνεηθόλαο ησλ καζεηώλ.

Κε απηά ηα ιόγηα ραηξεηίδσ ηε ζεκεξηλή εθδήισζε, ζπγραίξσ ηνπο εκπλεπζηέο θαη δηνξγαλσηέο ηεο θαη εύρνκαη θαιή επηηπρία ζηηο

εξγαζίεο ηεο εκεξίδαο.

6

3. Σαηξεηηζκόο Γηεπζπληνύ Ξξσηνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο Λ. Φζηώηηδαο, Ρζώλνπ Κηραήι

Νζ ζφβπνμκεξ ζοκεήηεξ εηπαίδεοζδξ ηαζ έκηαλδξ ηςκ παζδζχκ ιε εζδζηέξ ακάβηεξ ζημ ζπμθείμ ανπζηά, ζηδκ ενβαζία ανβυηενα ηαζ ζοκμθζηά ζηδκ ημζκςκία

ακαδεζηκφμοκ ηδκ ακάβηδ ζοζηδιαηζηχκ δζεπζζηδιμκζηχκ πανειαάζεςκ ηαζ ηαηάθθδθςκ ακαθοηζηχκ πνμβναιιάηςκ, πμο κ’ ακηαπμηνίκμκηαζ ζε ηάεε είδμξ

ακαπδνίαξ ηαζ κα οθμπμζμφκ ηδκ ελαημιζηεοιέκδ εηπαίδεοζδ.

Πημ Λ.2817/2000 μνίγεηαζ ζαθχξ δ οπμπνέςζδ ημο ζπμθείμο ηαζ ηδξ πμθζηείαξ κα εθανιυζεζ εζδζηά πνμβνάιιαηα ηαζ ιεευδμοξ χζηε κα δζεοημθοκεεί δ

εηπαίδεοζδ ηςκ ΑΚΔΑ ζηα πθαίζζα ηονίςξ ηδξ βεκζηήξ εηπαίδεοζδξ. Ρμ Ξαζδαβςβζηυ Ηκζηζημφημ ζηα κέα ΓΔΞΠ & ΑΞΠ πμο εηπυκδζε ,

πνμζπάεδζε κα εκανιμκίζεζ ηα Ξνμβνάιιαηα Ππμοδχκ ηδξ Γεκζηήξ Δηπαίδεοζδξ ιε ηα ηαζκμφνζα δεδμιέκα ηδξ ημζκςκίαξ ηδξ Ξθδνμθμνίαξ ηαζ ηδξ βκχζδξ , ηδξ

πμθοπμθζηζζιζηυηδηαξ αθθά ηαζ ηδξ ακαβκχνζζδξ ηςκ εζδζηχκ εηπαζδεοηζηχκ

ακαβηχκ ηςκ ιαεδηχκ ηαζ ηςκ δζηαζςιάηςκ ημοξ βζα έκηαλδ & ζζυηζιδ εηπαίδεοζδ ζ’έκα εκζαίμ ζπμθείμ, εκζςιαηχκμκηαξ ανπέξ ηδξ Δζδζηήξ Αβςβήξ ζηα βεκζηά

Ακαθοηζηά Ξνμβνάιιαηα. Αοηυ πναηηζηά ζδιαίκεζ υηζ ηα κέα ΑΞΠ βίκμκηαζ πζμ εοέθζηηα εκχ πανέπμκηαζ

πανάθθδθα μζ δοκαηυηδηεξ βζα δζαθμνμπμζδιέκεξ δνάζεζξ (εοέθζηηδ γχκδ –

ηαζκμηυια πνμβνάιιαηα). Ζ Ξενζααθθμκηζηή Δηπαίδεοζδ ςξ ιζα πνςημπμνζαηή ζπμθζηή δναζηδνζυηδηα,

είηε εκζςιαηςιέκδ ζημ ακαθοηζηυ πνυβναιια ςξ εοέθζηηδ γχκδ, είηε έλς απ’αοηυ ιε ηδκ εθανιμβή ακάθμβςκ projects έπεζ ςξ ζηυπμοξ:

1) Ρδ ζοκεζδδημπμίδζδ απυ ημοξ ιαεδηέξ ηδξ ζπέζδξ ημο ακενχπμο ιε ημ

θοζζηυ ηαζ ημζκςκζηυ πενζαάθθμκ

2) Ρδκ εοαζζεδημπμίδζδ βζα ηα πνμαθήιαηα πμο ζοκδέμκηαζ ι’αοηυ ηαζ ηδ δναζηδνζμπμίδζδ ζηδκ ακηζιεηχπζζή ημοξ

Υξ εηπαζδεοηζηή δζαδζηαζία-δναζηδνζυηδηα μδδβεί ζηδ δζαζαθήκζζδ

εκκμζχκ, ακαβκχνζζδ αλζχκ, ακάπηολδ ηαζ ηαθθζένβεζα ροπμηζκδηζηχκ

δελζμηήηςκ ηαζ ζηάζεςκ πμο είκαζ απαναίηδηεξ ζηδ δζαδζηαζία θήρδξ απμθάζεςκ απέκακηζ ζημ πενζαάθθμκ ζηδκ μθζζηζηή δζάζηαζή ημο ςξ θοζζηυ-

Ρεπκδηυ-Θμζκςκζηυ-Νζημκμιζηυ ηαζ Ηζημνζηυ.

Νζ παναπάκς δζαζηάζεζξ ηδξ Ξεν/ηδξ Δηπ/ζδξ ηαζ δ δζαεειαηζηυηδηά ηδξ ακηαπμηνίκμκηαζ άιεζα ζημοξ ηφνζμοξ ζηυπμοξ ηδξ Δζδζηήξ Αβςβήξ πμο

ζοκμρίγμκηαζ ςξ δ ζφκδεζδ ηδξ ιάεδζδξ ιε ηδ γςή ηαζ ηδκ πνάλδ-δ πνμεημζιαζία ημο ιαεδηή βζα ηδ γςή.

Ζ ακάπηολδ εειαηζηχκ εκμηήηςκ ζηα πθαίζζα ηδξ Ξενζααθθμκηζηήξ Δηπαίδεοζδξ πμο πνμζεββίγμοκ ηα ηαεδιενζκά πνμαθήιαηα θοζζηήξ ηαζ

ημζκςκζηήξ επζαίςζδξ ηςκ ΑΚΔΑ ιε ηνυπμοξ εθηοζηζημφξ ηαζ απμηεθεζιαηζημφξ

απμααίκεζ έκα μοζζαζηζηυ ηαζ ακαβηαίμ ιένμξ ημο ηαεδιενζκμφ πνμβνάιιαημξ ηδξ Δζδζηήξ Αβςβήξ.

7

Γζα ημοξ παναπάκς θυβμοξ εεςνχ ζδζαίηενα ζδιακηζηή ηδκ ζδιενζκή

διενίδα δ μπμία δίκεζ ηδ δοκαηυηδηα κα πνμζεββίζμοιε ιέζς ιζαξ δζεονοιέκδξ

μπηζηήξ ηδκ εηπαίδεοζδ ηςκ ΑΚΔΑ.

4. Σαηξεηηζκόο πεπζύλνπ Θέληξνπ Ξεβαιινληηθήο Δθπαίδεπζεο Πηπιίδαο, Καξθαηζέιε Δπάγγεινπ Θονίεξ ηαζ ηφνζμζ ζπμθζημί Πφιαμοθμζ, Γζεοεοκηά Δηπαίδεοζδξ, Ξνμσζηάιεκμζ Γναθείςκ,

Θφνζε Ξνμσζηάιεκε Ξαζδαβςβζηήξ Θαεμδήβδζδξ,

Αβαπδημί ζοκάδεθθμζ,

Ζ πενζααθθμκηζηή εηπαίδεοζδ είκαζ ιζα ιμνθή εκαθθαηηζηήξ ιάεδζδξ πμο πνμζπαεεί ιέζα απυ έκακ αζςιαηζηυ ηνυπμ πνμζέββζζδξ ηδξ βκχζδξ κα ιζθήζεζ

ηαζ κα αββίλεζ υθα ηα παζδζά δεκ εα ιπμνμφζε κα ιδκ απεοεφκεηαζ ηαζ ζηα άημια

ιε εζδζηέξ ακάβηεξ. Ν ζοβηεναζιυξ αοηυξ είκαζ ιζα κεςηενζζηζηή πνμζπάεεζα ζηδκ Δθθδκζηή

πναβιαηζηυηδηα. Δοεθπζζημφιε ιέζα απυ ηδκ πνμζπάεεζα αοηή κα έπμοιε ηδκ δοκαηυηδηα κα πενάζμοιε έκα ζαθέξ ιήκοια υηζ ηα άημια ιε εζδζηέξ ακάβηεξ είκαζ

ζζυηζια ιέθδ ηδξ ημζκςκίαξ ιαξ ηαζ ζε αοηή αάζδ δεκ ιπμνμφκ ζε ηαιζά πενίπηςζδ

κα απμηθεζζημφκ απυ ηα πενζααθθμκηζηά δνχιεκα ηαζ απυ ηδκ πνμζπάεεζα κα δζαιμνθχζμοιε πενζααθθμκηζηά εοζοκείδδημοξ ηαζ εκενβμφξ πμθίηεξ.

Σαζνεηίγς αοηή ηδκ πνμζπάεεζα ηαζ ςξ οπεφεοκμξ ημο ΘΞΔ Πηοθίδαξ δζααεααζχκς υηζ ημ Θέκηνμ ιαξ εα είκαζ ανςβυξ ηαζ οπμζηδνζηηήξ αοηήξ.

Πηα ιεθθμκηζηά ζπέδζά ιαξ είκαζ δ δδιζμονβία εκυξ δζηηφμο, ανπζηά ζε επίπεδμ πενζθένεζαξ, ιε απχηενμ ζηυπμ ηδκ πακεθθαδζηή ημο ειαέθεζα.

1. ΔΗΠΖΓΖΠΖ «Ξεξηβαιινληηθή Δθπαίδεπζε θαη Δηδηθή Αγσγή», Ιαπαληδή Διέλε, Πύκβνπινο Δηδηθήο Αγσγήο 13εο Δθπ/θήο Ξεξηθέξεηαο

Αλζυηζιμζ πνμζηεηθδιέκμζ ιαξ,

Αβαπδημί ζοκάδεθθμζ Ζ εββφηδηα ηςκ ζηυπςκ ηδξ πενζααθθμκηζηήξ εηπαίδεοζδξ ηαζ ηδξ εζδζηήξ

αβςβήξ αθεκυξ ηαζ αθ’ εηένμο δ πνμζπάεεζα υθςκ ιαξ βζα ιζα εζδζηή εηπαίδεοζδ ζφβπνμκδ ,ιζα εηπαίδεοζδ ηςκ ιαεδηχκ ιαξ βζα ηδ γςή ήηακ μ θυβμξ πμο ιαξ

χεδζε κα δζμνβακχζμοιε ηδ ζδιενζκή διενίδα.

Δίκαζ βεβμκυξ υηζ εζδζηέξ δζδαηηζηέξ ηαζ ακαθοηζηά πνμβνάιιαηα βζα ηα εζδζηά ζπμθεία αοζηδνά πνμηαεμνζζιέκα, θεπημιενεζαηά ζημ είδμξ ζημ πμζυκ ηαζ

ζημ πμζυκ ηδξ δζδαηηέαξ φθδξ ιε ηοπμπμζδιέκεξ ιεεμδζηέξ πμνείεξ δεκ οπάνπμοκ. πάνπμοκ ιυκμ ζπέδζα ηαζ δζδαηηζηέξ ανπέξ πμο ζηδνίγμκηαζ ζε κευηενεξ

επζζηδιμκζηέξ ακηζθήρεζξ ηαζ ζπδιαηίγμοκ ημ βεκζηυ εεςνδηζηυ ηαζ πναηηζηυ

πθαίζζμ εκυξ ζπεδίμο ακαθοηζημφ πνμβνάιιαημξ ηαζ δζδαηηζημφ πνμβνάιιαημξ.

8

Δπίζδξ, είκαζ δεδμιέκμ υηζ ζημοξ ιαεδηέξ ηςκ εζδζηχκ ζπμθείςκ δ ελεθζηηζηή

πμνεία ηδξ πνμζςπζηυηδηαξ ηαεοζηενεί, μζ δοκάιεζξ πνμζανιμβήξ ζημ θοζζηυ ηαζ

ημζκςκζημ-πμθζηζζηζηυ πενζαάθθμκ πάζπμοκ. Αοηυ πμο ζηδνίγεηαζ ζηδκ εζςηενζηή ελεθζηηζηή κμιμηέθεζα ηαζ ζηζξ ειπεζνίεξ ηδξ γςήξ δεκ ιπμνεί κα επζηεοπεεί ζημοξ

ιαεδηέξ ιαξ υπςξ ζημοξ ηακμκζημφξ ιαεδηέξ. Αοηυ θμζπυκ πμο πνμζθένεζ εζδζηή αβςβή είκαζ ιζα ελεθζηηζηή αμήεεζα ηαζ ηαοηυπνμκα ιζα αμήεεζα γςήξ .Ζ πνχηδ

αμήεεζα αθμνά ζηδκ ελέθζλδ ηδξ οζηενμφζαξ πνμζςπζηυηδηαξ ζε ιζα πνμζπάεεζα

αοηή κα μθμηθδνςεεί ,κα ζζμννμπήζεζ ζε υπμζμ επίπεδμ επζηνέπμοκ μζ δοκάιεζξ πμο δζαεέηεζ.

Ζ δεφηενδ αθμνά ζημκ ελμπθζζιυ ημο παζδζμφ ιε πναηηζηέξ βκχζεζξ ηαζ δελζυηδηεξ βζα ηδ γςή ηαζ ηέθμξ βζα ηδκ ελεζδίηεοζδ ημο ζε ιζα ενβαζία βζαηί μ

ηεθζηυξ ζημπυξ ηδξ εζδζηήξ αβςβήξ είκαζ δ ημζκςκζηή έκηαλδ. Αοηυ ζδιαίκεζ πςξ δ

εζδζηή αβςβή δδιζμονβεί κέμοξ υνμοξ, δνυιμοξ ηαζ ιμνθέξ ζηυπζιδξ γςήξ, απθμφζηενμοξ ηαζ μιμθυβμοξ πνμξ ηζξ ελεθζηηζηέξ δοκάιεζξ ημο παζδζμφ.

Δζδζηυηενα ημ πνμθίθ ηδξ πθεζμρδθίαξ ηςκ ιαεδηχκ πμο θζθμλεκμφιε πανμοζζάγεζ ηα ελήξ παναηηδνζζηζηά είκαζ δειέκμζ ιε ημ πανυκ, ημ ηχνα, ημ

ζοβηεηνζιέκμ, ηα εββφξ πνάβιαηα, ημ άιεζμ αίςια, ηδκ άιεζδ ειπεζνία, ηδκ πνάλδ. Απυ δς ιπμνμφκ κ’ ακαγδηήζμοκ ηαζ κα εκδζαθενεμφκ « ηαζ βζα ημ πένακ

αθθά εββφξ ροπζηά, ηυζμ ζημκ ηυπμ υζμ ηαζ ζημ πνυκμ». Γζαεέημοκ ημκ επμπηζηυ

ζοκεζνιζηυ ιδπακζζιυ ηαζ δμοθεφμοκ ηαθά μζ ααζζηέξ θεζημονβίεξ ηδξ ιίιδζδξ ηαζ ηδξ ιδπακζηήξ ικήιδξ Κπμνμφκ κα θηάζμοκ ςξ ηδ δζάηνζζδ ηςκ απθχκ ζπέζεςκ,

ηςκ επμπηζηχκ εκκμζχκ ιε βεκίηεοζδ πενζμνζζιέκδ ηαζ κα ηνίκμοκ απθμζηά. Δείγμκηαζ εφημθα ζε ααζζηέξ ιμνθέξ ημζκςκζηήξ ζοιαίςζδξ ιέζς ηδξ ηοπμπμίδζδξ

,ηδξ ιίιδζδξ ηαζ ηδξ οπμαμθζιυηδηαξ. Αζημφκηαζ ηζκδηζηά, απμηημφκ δελζυηδηεξ

ιέζς ηδξ ιίιδζδξ. Ξνμζεββίγμκηαζ απυ ημ δνυιμ ημο εοιζημφ ηαζ ημο ζοκαζζεήιαημξ .

Mε ηα ακαθοηζηά πνμβνάιιαηα πμο ακαθένμκηαζ ζηδκ εηπαίδεοζδ παζδζχκ πμο πανμοζζάγμοκ ημ παναπάκς πνμθίθ επζπεζνείηαζ:

Α) Ζ θαηάθηεζε ηθαλνύ αξηζκνύ γλώζεσλ, δεμηνηήησλ, ζηάζεσλ πνπ ζα κπνξνύλ εύθνια λα κεηαβηβάδνληαη, λα εθαξκόδνληαη ζε θαηαζηάζεηο

ηεο θαζεκεξηλήο πξαγκαηηθόηεηαο θαη ζε κειινληηθέο θαηαζηάζεηο ζε

έλα ξαγδαία κεηαβαιιόκελν πεξηβάιινλ . Β) Ζ θαηάθηεζε ηεο γλώζεο θαη ησλ αξηζκώλ ζηα πιαίζηα ησλ

δπλαηνηήησλ θαη ηδηαηηεξνηήησλ ηνπ θάζε παηδηνύ. Γ) Ζ θαηαλόεζε ηεο πξαγκαηηθόηεηαο θαη ε απηόλνκε δηαβίσζε κέζα

ζηνλ θόζκν πνπ θαινύληαη λα δήζνπλ.

Γ) Ζ θαιιηέξγεηα δεμηνηήησλ επηθνηλσλίαο κε ηαπηόρξνλε πξναγσγή ηεο ινγηθήο ζθέςεο κε ηέηνην ηξόπν ώζηε λα αληαπεμέξρνληαη ηα παηδηά

απηά ζε απαηηήζεηο θαη πξνζδνθίεο. Δ) Ζ βαζκηαία θνηλσληθνπνίεζε ώζηε θαη απηά ηα παηδηά λα απνθηήζνπλ

ηελ ηθαλόηεηα λα ζπκβηώλνπλ θαη λα αιιειεπηδξνύλ κε επηηπρία κε

πξόζσπα θαη θαηαζηάζεηο ηνπ επηθνηλσληαθνύ ηνπο πεξίγπξνπ.

Θαηά ημκ ζπεδζαζιυ ηςκ ακαθοηζηχκ πνμβναιιάηςκ θαιαάκμκηαζ οπυρδ ηνεζξ ηονίςξ ιεηααθδηέξ :

9

Α) νη πξαγκαηηθέο ξεαιηζηηθέο δπλαηόηεηεο- ηθαλόηεηεο αιιά θαη νη

ηδηαηηεξόηεηεο- αλάγθεο ηνπ θάζε παηδηνύ

Β) νη επηθξαηνύζεο θνηλσληθέο ζπλζήθεο θαη νη απαηηήζεηο ηνπ θνηλσληθνύ πεξηβάιινληνο( νηθνγέλεηα ζρνιείν γεηηνληά), ην ζηελό

νηθνγελεηαθό θαη θηιηθό πεξηβάιινλ. Γ) νη κειινληηθέο θνηλσληθέο ζπλζήθεο ζηηο νπνίεο θαιείηαη λα λα

πξνζαξκνζηεί κε επηηπρία ην παηδί.

Ρα πθαίζζα ηςκ πνμβναιιάηςκ αοηχκ ηαεμνίγμκηαζ ζφιθςκα ιε ηζξ παναηάης

ακάβηεξ Α) αλάγθε απηναληίιεςεο, απηνεμππεξέηεζεο, απηνπξνζηαζίαο

,απηνειέγρνπ, έθθξαζεο

Β) αλάγθε αιιειεπίδξαζεο κε ην θνηλσληθό θαη θπζηθό πεξηβάιινλ Γ) αλάγθε αμηνπξεπνύο δηαβίσζεο θαη επηβίσζεο

Γ) αλάγθε δεκηνπξγίαο νηθνγέλεηαο Δ) αλάγθε αλάπηπμεο αζηηθήο ππεπζπλόηεηαο

ΠΡ)αλάγθε θαιιηέξγεηαο ηνπ ζεβαζκό πξνο ην πεξηβάιινλ. πξνο ηελ ηέρλε θ.ιπ.

Βαζζηή επζδίςλδ υθςκ ηςκ ακαθοηζηχκ ηαζ ηαη’ επέηηαζδ ηςκ δζδαηηζηχκ πνμβναιιάηςκ ηδξ εζδζηήξ αβςβήξ πνέπεζ κα είκαζ δ πνμζανιμβή ημοξ ζηδ γςή ηαζ

ζηδκ ηαεδιενζκή πναηηζηή.

Ζ Ξενζααθθμκηζηή εηπαίδεοζδ ςξ ιζα πνςημπμνζαηή ζπμθζηή δναζηδνζυηδηα είηε

εκζςιαηςιέκδ ιέζα ζημ ακαθοηζηυ πνυβναιια είηε εηηυξ ιε ηδκ εθανιμβή ζπεδίςκ ενβαζίαξ, έπεζ ςξ ζηυπμοξ :

Α) ηε ζπλεηδεηνπνίεζε από ην παηδί ηεο ζρέζεο ηνπ αλζξώπνπ κε ην

θπζηθό θαη θνηλσληθό πεξηβάιινλ, Β) ηελ επαηζζεηνπνίεζε ηνπ γηα ηα πξνβιήκαηα πνπ ζπλδένληαη κε ην

πεξηβάιινλ θαη ηε δξαζηεξηνπνίεζε ηνπ ώζηε λα ζπκβάιεη ζηε

γεληθόηεξε πξνζπάζεηα αληηκεηώπηζεο ηνπο.

Υο εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία-δξαζηεξηόηεηα νδεγεί ζηε δηαζαθήληζε ελλνηώλ, αλαγλώξηζε αμηώλ, αλάπηπμε- θαιιηέξγεηα θηλεηηθώλ

δεμηνηήησλ θαη ζηάζεσλ πνπ είλαη απαξαίηεηεο ζηε δηαδηθαζία ιήςεο

απνθάζεσλ- δξάζεσλ απέλαληη ζην πεξηβάιινλ ζηε νιηζηηθή ηνπ δηάζηαζε σο θπζηθό- ηερλεηό, δνκεκέλν- νηθνλνκηθό, θνηλσληθό θαη

ηζηνξηθό.(Λ.1892/1990)

Ξνμζεββίγμκηαξ ημοξ βεκζημφξ ζηυπμοξ ηςκ πνμβναιιάηςκ πενζααθθμκηζηήξ

εηπαίδεοζδξ ηαεχξ ηαζ ηζξ εκδεζηηζηέξ δζαεειαηζηέξ εειεθζχδεζξ πμο πενζθαιαάκμοκ, δζαπζζηχκμοιε ηα ελήξ

Νζ βεκζημί ζηυπμζ ζοκμρίγμοκ βκχζεζξ, δελζυηδηεξ, ζηάζεζξ ηαζ αλίεξ πμο έπμοκ

ζπέζδ ιε ηα παναηάης

10

Θαηαλόεζε ηεο αιιειεπίδξαζεο ηνπ αλζξώπνπ κε ην θπζηθό θαη

θνηλσληθό πεξηβάιινλ

Ππζρέηηζε αξρώλ θαη ελλνηώλ ησλ θπζηθώλ επηζηεκώλ κε ηελ

θαζεκεξηλή πξαγκαηηθόηεηα

Αλάπηπμε θώδηθα ζπκπεξηθνξάο απέλαληη ζηελ νκάδα θαη ζην

πεξηβάιινλ Θαιιηέξγεηα ηεο ηθαλόηεηαο ιήςεο απνθάζεσλ

Αληίιεςε ηεο θύζεο κέζα από όιεο ηηο αηζζήζεηο

Αμηνπνίεζε ηεο ζεκεηνινγίαο ηεο θύζεο.

Πεβαζκόο ζηελ πξνζηαζία θάζε κνξθή δσήο

Άζθεζε ζηελ νξζή ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο

Άζθεζε ζηελ νκαδηθή εξγαζία

Αλάπηπμε πλεύκαηνο ζπλεξγαζίαο θαη ππεπζπλόηεηαο

Πεβαζκόο ησλ δηαθνξεηηθώλ απόςεσλ, ηνπ ηξόπνπ δσήο θαη ηεο

δεκηνπξγηθήο δξάζεο ησλ άιισλ

Δλεξγή ζπκκεηνρή σο ππεύζπλνη πνιίηεο ζηε βειηίσζε ηεο

πνηόηεηαο δσήο

Όζμκ αθμνά ηζξ εειεθζχδεζξ δζαεειαηζηέξ έκκμζεξ εκδεζηηζηά ακαθένμκηαζ μζ

ελήξ :

Αιιειεπίδξαζε, κεηαβνιή, ηζνξξνπία, ρώξνο, ρξόλνο, κνλάδα, ζύλνιν, πνιηηηζκόο, πξνζηαζία, αζθάιεηα ζεβαζκόο ,νηθνλνκία, επηθνηλσλία,

ππεπζπλόηεηα, ειεπζεξία, αλεμαξηεζία, ζπλεξγαζία, αιιειεγγύε.

Νζ ααζζηέξ ανπέξ ηδξ πενζααθθμκηζηήξ εηπαίδεοζδξ ζοκμρίγμκηαζ ςξ ελήξ

Γηεπηζηεκνληθή θαη δηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε ηνπ ζέκαηνο

Δλεξγόο ζπκκεηνρή ησλ καζεηώλ, πξνζαλαηνιηζκόο ζηελ

πξόιεςε, επαηζζεηνπνίεζε ζηελ νξζνινγηθή ρξήζε ησλ θπζηθώλ πόξσλ, παξνρή ίζσλ επθαηξηώλ γηα απόθηεζε γλώζεσλ

δεμηνηήησλ αμηώλ θαη ζηάζεσλ πνπ ρξεηάδνληαη γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, άλνηγκα ηνπ ζρνιείνπ ζηελ θνηλσλία θαη ζηε

δσή.

Πύλδεζε ηεο κάζεζεο κε ηε δσή θαη ηελ πξάμε, ζπιινγηθόηεηα θαη

ππεπζπλόηεηα είλαη ν ππξήλαο ηεο πεξηβαιινληηθήο εθπαίδεπζεο πνπ επηδηώθεη λα δηακνξθώζεη έηζη κηα κάζεζε άκεζε, δσληαλή,

ζθαηξηθή, αλζεθηηθή ζην ρξόλν αιιά θαη πην εθαξκόζηκε.

Ζ παναπάκς ακαθοηζηή ακαθμνά ηςκ ζηυπςκ ηαζ ααζζηχκ ανπχκ ηδξ εζδζηήξ αβςβήξ ηαζ ηδξ πενζααθθμκηζηήξ εηπαίδεοζδξ ηαηαδεζηκφεζ ηυζμ ημκ ημζκυ πχνμ

πμο μζ δφμ παναπάκς εηπαζδεοηζηέξ πανειαάζεζξ ιμζνάγμκηαζ υζμ ηαζ ημ

αοημκυδημ υηζ δ πενζααθθμκηζηή εηπαίδεοζδ απμηεθεί έκα ζδιακηζηυηαημ ηαζ μοζζαζηζηυηαημ ημιιάηζ ηδξ εζδζηήξ αβςβήξ. Κέζα απυ ιζα δζεονοιέκδ μπηζηή εα

ημθιμφζε ηακείξ κα πεζ υηζ ημ ιεβαθφηενμ ιένμξ ηδξ εζδζηήξ αβςβήξ δεκ είκαζ πανά πενζααθθμκηζηή εηπαίδεοζδ, ιε ηδκ έκκμζα ηδξ ιάεδζδξ επζαίςζδξ - πνμζανιμβήξ

ημο παζδζμφ ιε εζδζηέξ ακάβηεξ ζημ πενζαάθθμκ ζηδκ μθζζηζηή δζάζηαζδ ημο ηαζ ηδ

11

ζοκεζδδημπμίδζδ ηδξ ζπέζδξ ημο ιε αοηυ. Ζ αξρή ηνπ δσληαλνύ νιηθνύ

βηώκαηνο πμο είκαζ ηονίανπδ ζηδκ εζδζηή αβςβή, ηαηαηηάηαζ ζε ιεβάθμ ααειυ

ιέζς ηδξ πενζααθθμκηζηήξ εηπαίδεοζδξ. Ρμ παζδί πνέπεζ κα ηαηαηηήζεζ θοζζηά ημ πενζαάθθμκ, κα αζχζεζ ηαζ κα ηαηαηηήζεζ ημκ πενί - ημζιυ ημο ζηδκ μθυηδηά ημο.

Αημθμοεεί ιζα απυπεζνα ζοζπεηζζιμφ ααζζηχκ δζδαηηζηχκ ανπχκ ηδξ εζδζηήξ αβςβήξ πμο απμηεθμφκ ηαζ ααζζηέξ δζδαηηζηέξ ανπέξ ηδξ πενζααθθμκηζηήξ

εηπαίδεοζδξ.

1. Πηελόο εληνπηζκόο ηνπ δηδαθηηθνύ πξνγξάκκαηνο ζην ρσξνρξνληθό

ζύζηεκα ηνπ άκεζνπ, ζπγθεθξηκέλνπ θπζηθνύ θαη πνιηηηζηηθνύ πεξηβάιινληνο( βηώκαηα ,επνπηείεο, γλώζεηο, ζηάζεηο, ζπκπεξηθνξέο).

Θειαηζηέξ εκυηδηεξ πμο ιπμνμφκ κα ακαπηοπεμφκ ιέζα απυ πνυβναιια

πενζααθθμκηζηήξ εηπαίδεοζδξ: Ράλδ, ζπμθείμ, ζπίηζ, βεζημκζά, άκενςπμξ, πνυκμξ, ηφηθμξ γςήξ, πχνμξ , ζχια, οβζεζκή, αζθάθεζα, έκδοζδ, δζαηνμθή, δζαπείνζζδ

ζοκαζζεδιάηςκ, θοηά ηαζ γχα, ιεηαθμνέξ, ακηζηείιεκα πενζαάθθμκημξ, ηφηθμξ κενμφ, ηαζνυξ, αθθαβή ιέναξ κφπηαξ, πνμζακαημθζζιυξ εκενβεία, επζημζκςκία

,εκδιένςζδ, επαββέθιαηα ηαλίδζα, αεθδηζζιυξ, πυιπο, βζμνηέξ ηθπ

2. Αγσγή ησλ αηζζήζεσλ θαη ηνπ ζπλαηζζήκαηνο

Ζ ανπή αοηή είκαζ ααζζηή, αθεηδνζαηή ανπή ηδξ υθδξ δζδαηηζηήξ ιαξ πμνείαξ βζα ηδκ πνχηδ ηαη αίζεδζδ ζφθθδρδ ημο ακηζηεζιεκζημφ ηαζ ζοβηεηνζιέκμο, ηδκ

πνχηδ εειεθίςζδ ημο άιεζμο αζςιαηζημφ ηαζ ειπεζνζημφ ηυζιμο ημο παζδζμφ.. Ακηίθδρδ ηςκ βκςνζζιάηςκ ηαζ ζδζμηήηςκ ηςκ ακηζηεζιέκςκ , ακαβκςνίζεςξ ημοξ

απυ ημ πνχια, ημ αάνμοξ ,ηδκ ηίκδζδ ηαζ ζηδ ζοκέπεζα απμδέζιεοζδ απυ ηδκ

άιεζδ αζζεδηδνζαηή επζημζκςκία. Απυ ηδκ ηαη’αίζεδζδ ακηίθδρδ ημο ακηζηεζιέκμο ηαζ ηδκ επμπηζηή ημο πανάζηαζδ(ικδιμκζηή εζηυκα), πενκάιε ζηα πμθθά υιμζα ηαζ

μιμεζδή, ζηδκ παναηήνδζδ ηςκ βεκζηχκ ζδζμηήηςκ αοηχκ ηαζ ηέθμξ ζηδκ ηαηάηηδζδ ημο ιμνθμθμβζημφ πνμηφπμο, ζηδκ ηαηάηηδζδ δδθαδή ηδξ επμπηζηήξ

έκκμζαξ ηςκ ακηζηεζιέκςκ.

3. Αξρή ηεο αγσγήο ηεο θηλεηηθόηεηαο. Ζ ανπή αοηή είκαζ πακηαπμφ πανμφζα

ζε υθεξ ηζξ ιμνθέξ ημο παζπκζδζμφ, ηδξ βοικαζηζηήξ , ηςκ ζπμν ,ηςκ θοζζηχκ ηζκήζεςκ ηαζ ηδξ εθεφεενδξ απαζπυθδζδξ, ηδξ ζηυπζιδξ ενβαζίαξ, ζημ νοειυ, ζημ

πμνυ, ζηδ ιίιδζδ νυθςκ, ζημ ζπέδζμ ζηδ βναθή η.θπ. ζε ηάεε ζηζβιή ηδξ γςήξ ηαζ ηίκδζδξ ημο αηυιμο ζημ πχνμ ηαζ πνυκμ. Ζ ηζκδηζηή αβςβή απμαθέπεζ ζηδκ

ηαηάηηδζδ ημο πενζαάθθμκημξ, εειεθζχκεζ ηδκ πνμζςπζηυηδηα ηαζ ηδκ

ημζκςκζημπμίδζδ.

4. Αξρή ηεο γεληθήο, ζηνηρεηώδνπο πξαθηηθήο κόξθσζεο Πημζπεζχδδξ πναηηζηή ιυνθςζδ ιε ηδ βεκζηή έκκμζα είκαζ μ πθμοηζζιυξ ιε

ειπεζνίεξ, δ άζηδζδ ηδξ πναηηζηήξ κμδιμζφκδξ , δ αιεζυηδηα ιε ηδ γςή ηαζ ηα

γςκηακά πενζζηαηζηά ηαζ θοζζηά δ άζηδζδ δελζμηήηςκ.

5. Ζ αξρή ηεο παηξηδνγλσζίαο ή ηεο άκεζεο πεξηβαιινληνγλσζίαο Ζ δζαηαναβιέκδ ή ιδ ηαηαηηδιέκδ έκκμζα ημο πχνμο ηαζ ημο πνυκμο ημο εζδζημφ

παζδζμφ απαζηεί φθδ δζδαζηαθίαξ πμο κα ιπμνεί ηαεδιενζκά κα παναηδνείηαζ ηαζ κα

12

αζχκεηαζ. Γζ' αοηυ εειαηζηέξ εκυηδηεξ ακαθένμκηαζ ζημ ζηεκυ αζςιαηζηυ ηυζιμ ημο

παζδζμφ (ζπίηζ, βεζημκζά ηαζ ζηεκή παηνίδα), ζηδ γςή ημο ζήιενα, ζημ επίηαζνμ.

Όθμ ημ ζηεκυ θοζζηυ πενζαάθθμκ, δ ζηεκή παηνίδα, δ βεκέεθζα βδ οπυηεζηαζ ζηδκ άιεζδ παναηήνδζδ ηαζ ηδ αίςζδ. Αοηή πνμζθένεζ ηα πνχηα ηαζ ααζζηά ιμνθςηζηά

αβαεά πμο πνεζάγεηαζ ημ παζδί κα πάνεζ, δδθαδή ακηζηείιεκα, γχα άκενςπμζ, γςή, ηίκδζδ. Όθα εηεί ανίζημκηαζ ζε θοζζηή ηάλδ ηαζ κμιμηέθεζα. Ζ εζδζηή αβςβή είκαζ δ

αβςβή ημο παζδζμφ ιέζα ζηδκ ημζκυηδηα, ζηδ γςή.

6. Ζ αξρή ή ηεο θαηαιιειόηεηαο ησλ δηδαθηηθώλ κέζσλ θαη ηνπ πιηθνύ. Νπζ ημ ηζ πνέπεζ κα ιάεεζ υπζ ημ ηζ πνέπεζ κα ηάκεζ αθθά ημ ηζ ιπμνεί. Ρμ ακαβηαίμ

βζα ηδ ιυνθςζδ ημο, ημ πνήζζιμ βζα ηδ γςή ημο, αθθά ζηδ αάζδ ημο δοκαημφ ηαζ ηςκ δοκαημηήηςκ ημο

7. Ζ αξρή ηνπ αλαγθαίνπ θαη ρξήζηκνπ γηα ηε δσή. Ρμ ακαβηαίμ ηαζ πνήζζιμ

βζα ηδ γςή πνέπεζ κα είκαζ ημ μοζζχδεξ, ημ ζφβπνμκμ, ηονίςξ ημ άιεζμ, κα ανίζηεηαζ δε ζημ φρμξ ηςκ δοκαημηήηςκ ημο παζδζμφ ηαζ ηςκ απαζηήζεςκ ηδξ

ημζκςκίαξ. Όπζ ιζζέξ βκχζεζξ, δελζυηδηεξ υπζ ζηδκ ηφπδ ηαζ πμθθέξ αθθά θίβεξ, δζαθεβιέκεξ γςκηακέξ ηαζ ειπεδςιέκεξ. Ρμ απμθαζζζηζηυ βζα ηδκ επζηοπία ηδξ

εζδζηήξ αβςβήξ είκαζ ημ εφπνδζημ ηςκ βκχζεςκ ηαζ δελζμηήηςκ ημ ιέηνμ ηδξ ηαηακυδζδξ ημοξ ηαζ δ μιυθμβδ ζπέζδ ιε ηδ ιεθθμκηζηή γςή ημο παζδζμφ.

8. Ζ αξρή ηεο δηάξζξσζεο θαη πξνζθνξάο ηεο ύιεο δ δζάνενςζδ ηδξ δζδαηηέαξ φθδξ αημθμοεεί ιζα ακζμφζα πνμμδεοηζηή ηθίιαηα δ

μπμία δζαβνάθεηαζ ςξ ελήξ - απυ ημ ζοβηεηνζιέκμ ζημ αθδνδιέκμ

- απυ ημ εββφξ ημπζηά ηαζ πνμκζηά πνμπςνεί ζημ πένακ πνμξ ημ ιέθθμκ αθθά

ζοκδέεηαζ ηαζ ιε ημ πανεθευκ

- δ μιυηεκηνμξ ανπή ηαηά ηφηθμοξ αολακυιεκμοξ δζαιεηνζηά ηαζ ακηίζημζπμοξ πνμξ ηζξ

ααειίδεξ - απυ ημ υθμ ζημ ιένμξ, απυ ημ βεκζηυ ζημ ιενζηυ απυ ημ εφημθμ ζημ δφζημθμ απυ

ημ

απθυ ζημ ζφκεεημ - απυ ημ επίηαζνμ ζημ ηαηηζηυ απυ ημ παζβκζχδεξ ζημ ζοζηδιαηζηυ

- απυ ημ οθζηυ ζημ εζημκζηυ

Ζ φθδ δζανενχκεηαζ ζε εκυηδηεξ

9. Ζ αξρή ηεο εκπεηξίαο

Ζ ανπή ημο ακηζηεζιεκζημφ, ημο ζοβηεηνζιέκμο, ημο άιεζμο επμπηζημφ αζχιαημξ. Όθεξ μζ βκχζεζξ δμηζιάγμκηαζ ζηδκ πναβιαηζηυηδηα. Κυκμ εηείκμ πμο αζχκεζ, πμο

γεζ ημ παζδί, δδιζμονβεί εζςηενζηή ειπεζνία πμο ιπμνεί κα αλζμπμζδεεί. Ξνμδβείηαζ

δ άιεζδ παναηήνδζδ, δ επαθή ιε ηα πνάβιαηα. Ρμ ημζιμείδςθμ ημο εζδζημφ παζδζμφ είκαζ ημ απμηέθεζια ηδξ πνμζςπζηήξ επαθήξ ημο ίδζμο ιε ημκ ηυζιμ, ιε ηα

ακηζηείιεκα , ιε ηδ γςή ηαζ ηδκ ηίκδζδ ημο ζηεκμφ ημο πενζαάθθμκημξ δδθαδή απμηέθεζια άιεζδξ ειπεζνίαξ. Όπςξ είπε ηαζ μ Φθμιπέθ ‘Ξνζκ δχζεζξ ζηα παζδζά

13

εζημκμβναθδιέκα αζαθία άθδζε κα αζηδεμφκ μζ αζζεήζεζξ ημοξ ηυζμ πμθφ ζε

επμπηζηέξ ιμνθέξ ζηα πνάβιαηα, ζηα θοηά, ζηα γχα ημο ζπζηζμφ.

10. Ζ αξρή ησλ δηδαθηηθώλ ελνηήησλ

11. Ζ αξρή ηεο εξγαζίαο

Ρμ εζδζηυ παζδί ιαεαίκεζ ηαθφηενα ιε ηδκ άιεζδ επζημζκςκία ιε ηα πνάβιαηα, ηδ

γςή ηαζ πενζζζυηενμ υηακ υθα πενκμφκ απυ ημ πένζ .Ρμ εζδζηυ παζδί ηαηαηηά ημκ ηυζιμ ιε ημ πένζ ηδκ ηανδζά ηαζ ημκ κμο.

12. Ζ αξρή ηεο θπθιηθήο δηαδξνκήο( παξαηήξεζε –βίσζε, επνπηηθή-

πιηθή ή ζπκβνιηθή αλαπαξάζηαζε- επαλαβίσζε

Ρζξ παναπάκς ανπέξ έπμοκ ηδ δοκαηυηδηα κα οθμπμζήζμοκ ηα πνμβνάιιαηα

πενζααθθμκηζηήξ εηπαίδεοζδξ ζηδκ Δζδζηή αβςβή. Ρμ δζδαηηζηυ οθζηυ ημ παίνκμοκ απυ ηδκ αθδεζκή γςή, απυ ηδ βφνς γςκηακή πναβιαηζηυηδηα ηαζ έπεζ ιζα άιεζδ

ζπέζδ ιε ηα ακηζηείιεκα, ηα γχα, ημοξ ακενχπμοξ ηδ γςή ηαζ ηδκ ηίκδζδ ημο πενζαάθθμκημξ, ημ ημπζηυ πνχια. Ν ιαεδηήξ αάζεζ πναηηζηχκ δναζηδνζμηήηςκ

πμο ηαεμνίγμκηαζ ελςηενζηά απυ άθθμοξ δ ιέζς αοηυκμιδξ πεζναθέηδζήξ ημο

ηαηακμεί ηα ακηζηείιεκα ημο πενζαάθθμκημξ ηαζ ιαεαίκεζ κα ηα επελενβάγεηαζ ςξ θμνέαξ πθδνμθμνζχκ ηαζ ζδζμηήηςκ.. Ρα πνμβνάιιαηα πενζααθθμκηζηήξ

εηπαίδεοζδξ αμδεμφκ πάνα πμθφ πνμξ αοηή ηδκ ηαηεφεοκζδ. Ζ επαθή ημο ιαεδηή ιέζς δναζηδνζυηδηαξ ιε ηα ακηζηείιεκα ηαζ ηδ θφζδ ημφ επζηνέπεζ κα ηαηακμεί

ζδζυηδηεξ ηαζ θεζημονβίεξ. Όηακ ημ ακηζηείιεκμ ημο ιαεήιαημξ εέηεζ δμιέξ ηαζ

ζηυπμοξ εηηυξ ημο ζπμθείμο ή υηακ δ ζφκδεζή ημο ιε ηδ γςή δεκ είκαζ ηαηαθακήξ ζηα πθαίζζα ηδξ ηάλδξ, ζηζξ πενζπηχζεζξ αοηέξ μζ πχνμζ ιάεδζδξ εηηυξ ζπμθζημφ

ζοβηνμηήιαημξ πμο ηαηά ηακυκα ζοκδέμκηαζ ιε ηα πνμβνάιιαηα πενζααθθμκηζηήξ εηπαίδεοζδξ πνμζθένμοκ πενζζζυηενεξ ηαζ πμζηζθυιμνθεξ δοκαηυηδηεξ βζα

αθθδθεπίδναζδ ηαζ ηαηακυδζδ ηδξ πναβιαηζηυηδηαξ. Ρέημζμζ πχνμζ είκαζ ηα ιέζα ζοβημζκςκίαξ, ηα ηαηαζηήιαηα ,δ θφζδ, ηα ιμοζεία, πχνμζ πμο δζμνβακχκμκηαζ

αεθδηζηέξ ηαζ πμθζηζζηζηέξ εηδδθχζεζξ. Νζ ιαεδηέξ πνέπεζ κα είκαζ πνμεημζιαζιέκμζ

βζα ηδ ζοπκή πενίπθμηδ ηαζ πνμαθέρζιδ ηαζ αζοκήεζζηδ πναβιαηζηυηδηα βζ' αοηυ πνεζάγεηαζ κα επζπεζνείηαζ ζημ ζπμθείμ δ ηαηάθθδθδ ακάθοζδ ηςκ πζεακχκ

ακαιεκυιεκςκ πνμαθδιάηςκ πμο εα ακαηφρμοκ ηαηά ηδ ζοκάκηδζδ ηςκ ιαεδηχκ ιε ηα κέα δεδμιέκα. Ξμθθέξ θμνέξ επζαάθθεηαζ δ ελάζηδζδ ακηζιεηχπζζδξ ηςκ

δζαθυνςκ ηαηαζηάζεςκ είηε ιε ηδ ιμνθή παζπκζδζμφ νυθςκ είηε ιε ημ κα

πνμζθένμκηαζ ηαηάθθδθμζ πνμζακαημθζζιμί αμήεεζαξ ιέζς εζηυκςκ, αθδβήζεςκ, έςξ υημο ηεθζηά βίκμοκ πζμ πνμζζηέξ ηαζ ηαηακμδηέξ μζ πναβιαηζηέξ ηαηαζηάζεζξ.

Όζμκ αθμνά ζηδ δζδαζηαθία πμο είκαζ πνμζακαημθζζιέκδ ζηδ ιέεμδμ ζπεδίςκ ενβαζίαξ, θαίκεηαζ κ’ ακηαπμηνίκεηαζ ζηδκ ακάβηδ ηςκ παζδζχκ κα ιαεαίκμοκ ιέζς

αζςιάηςκ ηαζ ιέζς ηδξ ζοιιεημπήξ ημοξ ζε δζάθμνεξ ηαηαζηάζεζξ. Αθεηδνία βζα

ηδκ εθανιμβή αοημφ ημο ιμκηέθμο είκαζ δ ειπεζνία ζηα εκδζαθένμκηα ηαζ ακάβηεξ ιάεδζδξ ημο ιαεδηή .Δπζθέβεηαζ ζε ηαηηζηή εκυηδηα ιζα θοζζηή ηαηάζηαζδ γςήξ

απυ ημ πενζαάθθμκ ημο ιαεδηή ηαζ επζπεζνείηαζ κ’ ακαπηοπεμφκ ζηακυηδηεξ δνάζδξ ηαζ αοηυκμιδ ακηίδναζδ ηςκ ιαεδηχκ απέκακηζ ζε πναβιαηζηέξ ηαηαζηάζεζξ γςήξ.

14

Ρμ παζπκίδζ ςξ ιέεμδμξ ιάεδζδξ ηαηέπεζ ζδιακηζηυ πχνμ ζηα πνμβνάιιαηα

πενζααθθμκηζηήξ εηπαίδεοζδξ ηςκ ιαεδηχκ ιε εζδζηέξ ακάβηεξ. Ρμ παζπκίδζ ηάεε

ιμνθήξ, πνμζθένεζ ηδκ εοηαζνία ζημ παζδί κα ακηζθδθεεί ηαζ κα ηαηακμήζεζ ημκ εαοηυ ημο ηαζ ημ πενζαάθθμκ ημο. Ρμ «ιαεαίκς παίγμκηαξ» απμηεθεί ααζζηυ ζηυπμ

ημο ιαεήιαημξ αθθά ηαοηυπνμκα αοηυ ηαεαοηυ ημ παζπκίδζ δίκεζ ηδ δοκαηυηδηα ζημ ιαεδηή κα ακαπηφλεζ ηζξ πνχηεξ ημο ζπέζεζξ ιε ηα ακηζηείιεκα ηαζ ημκ ηυζιμ,

κα ζοκεζδδημπμζήζεζ ααζζηέξ θεζημονβίεξ ηζκδηζηέξ ηαζ ημζκςκζηέξ. Ρμ παζπκίδζ

πνμζθένεζ εοηαζνίεξ ζοιρδθζζιμφ ηαζ ακηζζηάειζζδξ. Ποκηεθεί ζηδκ εκίζποζδ ημο εβχ ηαζ ζηδ δδιζμονβία ιζαξ ηαθφηενδξ αοημεζηυκαξ. Δκζζπφεζ πνμζπάεεζεξ

ημζκςκζηήξ έκηαλδξ. Ρμ ακμζπηυ ιάεδια είκαζ επίζδξ έκα ζημζπείμ μοζζαζηζηυ ηδξ πενζααθθμκηζηήξ εηπαίδεοζδξ. Ξνυηεζηαζ βζα έκα δοκαιζηυ ζπέδζμ δζεφνοκζδξ ηαζ

επέηηαζδξ ημο ιαεήιαημξ ζηα πθαίζζα ιζαξ κέαξ ημοθημφναξ βζα ηδ ζπμθζηή

ηαεδιενζκυηδηα. “Eκ ηαηαηθείδζ» επζζδιαίκμοιε υηζ ζηα παναπάκς πθαίζζα ανπχκ βζα ηδκ εζδζηή ηαζ

πενζααθθμκηζηή εηπαίδεοζδ, ημ πενζαάθθμκ ζ΄υθεξ ηζξ δζαζηάζεζξ (θοζζημ-ημζκςκζηυ, πμθζηζζηζηυ) πνμζεββίγεηαζ ιέζα απυ ζημπεοιέκεξ δναζηδνζυηδηεξ,

δζανενςιέκεξ ζημοξ άλμκεξ ημο ΞΑΞΔ ιε απχηενμ ζηυπμ μ ακάπδνμξ ιαεδηήξ κα ηαηαηηήζεζ ηδκ αοημκμιία ημο.

6. ΔΗΠΖΓΖΠΖ «Ξξνζέγγηζε ηνπ Ξεξηβάιινληνο κε δηδαθηηθά πξνγξάκκαηα ζπλαηζζεκαηηθήο νξγάλσζεο ζε καζεηέο κε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο θαη αλαπεξίεο»,

Γνμζζκμφ Κανία, Γν Τοπμθμβίαξ, πάνεδνμξ εζδζηήξ αβςβήξ-

ιαεδζζαηχκ δοζημθζχκ ζημ Ξαζδαβςβζηυ Ηκζηζημφημ

Ξεξίιεςε

Ζ έκηαλδ ηςκ µαεδηχκ µε εζδζηέξ εηπαζδεοηζηέξ ακάβηεξ ηαζ ακαπδνίεξ ζημ

πενζαάθθμκ απμηεθεί ηφνζμ ζημπυ ηδξ εζδζηήξ εηπαίδεοζδξ. Ωζηυζμ, δ επζθμβή ημο

πενζαάθθμκημξ ζηδκ δζδαηηζηή πανέµααζδ ακ ηαζ πανμοζζάγεηαζ ςξ εθηοζηζηή, δ

αλζμπμίδζδ ημο ζηδκ δζδαηηζηή πναηηζηή ηαηαβνάθεηαζ ςξ µ ζα αηυµδ δφζημθδ

µαεδζζαηή δζαδζηαζία. Ρα δζδαηηζηά πνμβνάµµαηα ζοκαζζεδαηζηήξ μνβάκςζδξ

ζογδημφκηαζ µε αάζδ ηζξ ανπέξ ηαζ ηδ θζθμζμθία ημο Ξθαζζίμο ημο Ακαθοηζημφ

Ξνμβνάµµαημξ ηδξ Δζδζηήξ Αβςβήξ (Ξνμεδνζηυ ∆ζάηαβµα 301/1996). Πε αοηυ ημ

πθαίζζμ ανπχκ βζα ηδκ εζδζηή εηπαίδεοζδ ημ πενζαάθθμκ πνμζεββίγεηαζ µέζα απυ

ζημπεοµέκεξ δναζηδνζυηδηεξ πμο ελεθίζζμκηαζ βφνς απυ ημοξ άλμκεξ ηδξ

µαεδζζαηήξ εημζµυηδηαξ, ηςκ ααζζηχκ ζπμθζηχκ δελζμηήηςκ, ηδξ ημζκςκζηήξ

πνμζανµμβήξ ηαζ ηδξ πνμεπαββεθµαηζηήξ εημζµυηδηαξ.

Ν ζπεδζαζµυξ, δ ζφθθδρδ ηςκ ηαζκμημµζχκ, ηα οθζηά ηαζ δ οθμπμίδζδ ηςκ

δζδαηηζηχκ πνμβναµµάηςκ ζοκαζζεδαηζηήξ μνβάκςζδξ µε επίηεκηνμ

δναζηδνζυηδηεξ µαεδζζαηήξ εημζµυηδηαξ ζημ πενζαάθθμκ ααζίγεηαζ ζηδκ ακάπηολδ

15

δελζμηήηςκ αοηυκμµδξ ή δµζαοηυκμµδξ δζααίςζδξ ζε αοηυ. Ζ αοημκμµία ςξ ηεκηνζηή

έκκμζα δζαζοκδέεηαζ άµεζα µε ηδκ ζοκαζζεδµαηζηή μνβάκςζδ υθςκ υζςκ επζπεζνμφκ

κα πνμζεββίζμοκ ημ πμθζηζζυ ημο πενζαάθθμκημξ είηε µε ημ νυθμ ημο δαζηάθμο είηε

µε ημ νυθμ ημο µαεδηή.

Ιέμεηο θιεηδηά: Ξενζαάθθμκ, δζδαηηζηά πνμβνάµµαηα ζοκαζζεδµαηζηήξ μνβάκςζδξ

Καεδηέξ µε εζδζηέξ εηπαζδεοηζηέξ ακάβηεξ ηαζ ακαπδνίεξ ζημ πενζαάθθμκ.

Ζ έκηαλδ ηςκ µαεδηχκ µε εζδζηέξ εηπαζδεοηζηέξ ακάβηεξ ηαζ ακαπδνίεξ ζημ

πενζαάθθμκ απμηεθεί ηφνζμ ζημπυ ηδξ εζδζηήξ εηπαίδεοζδξ. Ωζηυζμ, δ επζθμβή ημο

πενζαάθθμκημξ ζηδκ δζδαηηζηή πανέµααζδ ακ ηαζ πανμοζζάγεηαζ ςξ εθηοζηζηή, δ

αλζμπμίδζδ ημο ζηδκ δζδαηηζηή πναηηζηή ηαηαβνάθεηαζ ςξ µζα αηυµδ δφζημθδ

µαεδζζαηή δζαδζηαζία. Αοηή είκαζ άµεζα ζοκδεδεµέκδ µε ηζξ δοζημθίεξ πμο ακηζ µ

εηςπίγμοκ μζ µαεδηέξ ζηδκ εζδζηή εηπαίδεοζδ ηαζ ηαηακέµμκηαζ ζε έκα εονφ θάζα

πνμαθδµάηςκ ζηδ µάεδζδ, πμο ηαηαβνάθμκηαζ ζε ζπέζδ ε ηδκ επίδμζδ ηαζ ηδ

ζοµπενζθμνά πμο εηδδθχκμοκ ζηδκ ζοκαθθαβή ημοξ µε ημ πενζαάθθμκ (βνάθδµα,

1). Νζ µαεδηέξ µε εζδζηέξ εηπαζδεοηζηέξ ακάβηεξ ηαζ ακαπδνίεξ επςθεθμφκηαζ

εθάπζζηα απυ ηδ µαεδζζαηή δζαδζηαζία ηαζ δ επίδμζή ημοξ ηαηαβνάθεηαζ ζηα

ηαηχηενα επίπεδα ηδξ ηαηακμµήξ ηδξ ζπμθζηήξ επίδμζδξ. Αοηυ ζοµααίκεζ ςξ

απμηέθεζµα ηδξ αδοκαµίαξ ηςκ µαεδηχκ κα παναημθμοεήζμοκ ημ Ακαθοηζηυ

Ξνυβναια ηδξ ηοπζηήξ ηάλδξ θμίηδζδξ. Ζ δζαπίζηςζδ αοηή ακέδεζλε έκα βυκζµμ

παζδαβςβζηυ ακαζημπαζµυ βφνς απυ ημοξ ηνυπμοξ πμο μζ µαεδηέξ µε ακαπδνίεξ

µπμνμφκ κα επςθεθδεμφκ απυ ηζξ πανεπυµεκεξ οπδνεζίεξ ημο εηπαζδεοηζημφ

ζοζηήµαημξ ηδξ παηνίδαξ µαξ. Ρα ενςηήµαηα δζενεφκδζακ ηα εέµαηα υπςξ δ

δοκαηυηδηα, μ ααεµυξ ηαζ μ μνζζµυξ ηςκ ηνζηδνίςκ επζθμβήξ ημο ηαηάθθδθμο

εηπαζδεοηζημφ πθαζζίμο µέζα ζημ μπμίμ πνμηείκεηαζ υηζ μζ µαεδηέξ αναποπνυεεζµα

ηαζ µαηνμπνυεεζµα εα "ηφπμοκ’’ ηδξ ηαηάθθδθδξ εηπαζδεοηζηήξ θνμκηίδαξ.

16

Γξάθεµα, 1. Ζ ζπλαιιαγή µε ην πεξηβάιινλ ζην βηβιηνηεηξάδην µαζεηή.

Πηα µέζα ηδξ δεηαεηίαξ ημο εκεκήκηα εηδίδεηαζ ημ Ξθαίζζμ ημο Ακαθοηζημφ

Ξνμβνάµµαημξ ηδξ Δζδζηήξ Αβςβήξ (Ξ.Α.Ξ.Δ.Α.) ςξ ηακμκζζηζηυ ηείµεκμ ζε

Ξνμεδνζηυ δζάηαβµα (301/1996), µε πνυεεζδ κα ακαδείλεζ ηδκ έκηαλδ ςξ ημµαζηυ

ζδµείμ ηδξ ζογήηδζδξ βζα ηα εέµαηα ηδξ εζδζηήξ εηπαίδεοζδξ, πμο είπε λεηζκήζεζ

απυ ηδκ δεηαεηία ημο μβδυκηα. Ζ εεηζηή ημπμεέηδζδ ηδξ εηπαζδεοηζηήξ ημζκυηδηαξ

ζημ πνυαθδµα ηδξ εηπαίδεοζδξ ηςκ µαεδηχκ µε εζδζηέξ εηπαζδεοηζηέξ ακάβηεξ ηαζ

ακαπδνίεξ ζημ πενζαάθθμκ πνμέααθε ηα γδηήµαηα ηαηακυδζδξ ηαζ απμδμπήξ

ηαζκμηυµςκ έςξ ηυηε εεςνδηζηχκ εκκμζχκ. Αλίγεζ κα ζδµεζχζμοµε ακάµεζα ζημοξ

άλμκεξ ηςκ ααζζηχκ αηαδδµασηχκ δελζμηήηςκ, ηςκ δδµζμονβζηχκ δναζηδνζμηήηςκ,

ηδξ ημζκςκζηήξ πνμζανµμβήξ ηαζ ηδξ πνμεπαββεθµαηζηήξ εημζµυηδηαξ ακαδφεδηακ

ςξ δμµζηέξ έκκμζεξ δ απμηαηδβμνζμπμίδζδ, δ απμδθζηζμπμίδζδ, ηςκ εζδζηχκ

εηπαζδεοηζηχκ ακαβηχκ αθθά ηαζ δ δζαεεµαηζηυηδηα ηαζ δ εοεθζλία ζε επίπεδμ

δυµδζδξ ηςκ ελαημµζηεοµέκςκ δζδαηηζηχκ πνμβναµµάηςκ.

Ρμ ΞΑΞΔΑ λεηίκδζε κα ζογδηζέηαζ ζηα µέζα ηδξ δεηαεηίαξ ημο μβδυκηα ηαζ µεηά

απυ επηά πνυκζα εεςνδηζηήξ µεθέηδξ ηαζ άπζµδξ δζδαηηζηήξ πνάλδξ, πνμζπάεδζε κα

απακηήζεζ ζημ ‘’αίηδµα ηδξ ημζκςκίαξ’’ ζπεηζηά µε ηδκ δοκαηυηδηα ημο ζπμθείμο κα

οπμζηδνίλεζ µαεδηέξ ε εθθείµµαηα µε ηδκ µαεδζζαηή δζαδζηαζία ηυζμ ηδξ βεκζηήξ

υζμ ηαζ ηδξ εζδζηήξ εηπαίδεοζδξ. Κία ααζζηή δζαθμνμπμίδζδ ακάµεζα ζηζξ δφμ

µμνθέξ πανμπήξ εηπαζδεοηζηχκ οπδνεζζχκ απμηέθεζε δ µαεδζζαηή δζαδζηαζία

αοηή ηαε΄αοηή µε έµθαζδ ηδκ ακάβκςζδ ηαζ ηδκ βναθή, μζ μπμίεξ έπαρακ κα

17

απμηεθμφκ ζδµείμ γςηζηήξ φπανλδξ ηαζ ακαθμνάξ ημο εζδζημφ ζπμθείμο ηαζ ηςκ

εζδζηχκ ηάλεςκ. Άθθςζηε, βζα πνχηδ θμνά ζηδκ ζζημνία ηδξ εθθδκζηήξ εζδζηήξ

εηπαίδεοζδξ, δ θζθμζμθία ημο ΞΑΞΔΑ εκζςµάηςζε βεκζηέξ παζδαβςβζηέξ ανπέξ ηαζ

πανάθθδθα πνυηεζκε ζημπεοµέκεξ αζςµαηζηέξ αθθδθεπζδναζηζηέξ δναζηδνζυηδηεξ

βφνς απυ ημοξ άλμκεξ ηδξ µαεδζζαηήξ εημζµυηδηαξ (βνάθδµα, 2) βζα ημοξ µαεδηέξ

µε εζδζηέξ εηπαζδεοηζηέξ ακάβηεξ ηαζ ακαπδνίεξ..

Γξάθεµα, 2. Ξιαίζην ηνπ Αλαιπηηθνύ Ξξνγξάµµαηνο ηεο Δηδηθήο Αγσγήο

(Ξ.Α.Ξ.Δ.Α.) θαη βηβιία µε δξαζηεξηόηεηεο µαζεζηαθήο εηνηµόηεηαο.

Δηδηθή Αγσγή ή εηδηθή εθπαίδεπζε

Ζ έκηαλδ ηςκ µαεδηχκ ζημ ζπμθζηυ ηαζ ημζκςκζηυ πενζαάθθμκ πενζπθέηεηαζ αηυµδ

πενζζζυηενμ υηακ μζ δοζημθίεξ πμο ζοκακημφκ μζ µαεδηέξ µε εζδζηέξ εηπαζδεοηζηέξ

ακάβηεξ ακήημοκ ζε έκακ εηενμβεκή πθδεοζµυ πμθοηαεμνζγυµεκμ αζηζμθμβζηά. Ρμ

πενζαάθθμκ ζοπκά απμδίδεζ ηδκ αζηζμπαεμβέκεζα ζημ παµδθυ κμδηζηυ δοκαµζηυ, ζε

μνβακζημφξ, αζζεδηδνζαημφξ ή ροπμθμβζημφξ πανάβμκηεξ, ζε εζδζηέξ δζαηαναπέξ ηδξ

ακάπηολδξ, ζε ζφκεεηεξ βκςζηζηέξ ζοκαζζεδµαηζηέξ ηαζ ημζκςκζηέξ δοζημθίεξ, ζε

αοηζζµυ. Πε άθθεξ πενζπηχζεζξ δ απυδμζδ ηςκ εµπμδίςκ ζπεηίγεηαζ απμηθεζζηζηά µ ε

ημ πενζαάθθμκ ηαζ ζε πανάβμκηεξ υπςξ δοζµεκείξ μζημβεκεζαηέξ, ημζκςκζηέξ ε

έµθαζδ ηδκ ηαημπμίδζδ, παναµέθδζδ ηδκ παναααηζηυηδηα ή ζε πμθζηζζµζηέξ

ζοκεήηεξ, υπςξ είκαζ δ πμθζηζζζηή απμζηένδζδ, δ δζβθςζζία, μζ ηαηέξ ζοκεήηεξ

δζααίςζδξ. Ηδζαίηενα δ έκηαλδ ζημ ζπμθζηυ πενζαάθθμκ µπμνεί κα παναµεηνμπμζεί µε

ημ ίδζμ ημ ζφζηδµα - ζπμθείμ ηαζ ηδκ εοεθζλία εθανµμβήξ εκηαλζαηχκ πνμβναµµάηςκ

18

εζηζάγμκηαξ ζημ ‘’πνυζςπμ’’ εηπαζδεοηζηυξ βεκζηήξ ή εζδζηήξ αβςβήξ ηαζ ζηδκ

αδοκαµία ημο κα ακηαπμηνζεεί ζηζξ δοκαηυηδηεξ ηαζ ζηζξ πνμζδμηίεξ ημο µαεδηή.

Ρμ ενχηδµα πμο πθακάηαζ υθμ ηαζ ζοπκυηενα ςξ απυννμζα ημο παζδαβςβζημφ

ακαζημπαζμφ βφνς απυ ηζξ µέπνζ ηχνα πναηηζηέξ (βνάθδµα, 3) ηαζ ηδκ

απμηεθεζµαηζηυηδηα ημοξ επζηεκηνχκεηαζ ζε δφμ ζδµεία ζε επίπεδμ ζπμθζημφ

πενζαάθθμκημξ.

Γξάθεµα, 3. Ξξαθηηθέο ζρεδηαζµνύ δηδαθηηθώλ πξνγξαµµάησλ

Ρμ πνχημ αθμνά ηδκ εζδζηή αβςβή ςξ ημοθημφνα ηαζ ημζκςκζηή ακηίθδρδ πμο

ακαπηφπεδηε ηα ηεθεοηαία ηνζάκηα πνυκζα ζηδ παηνίδα µαξ µε έµθαζδ ζηδκ έκκμζα

‘αβςβή’ πμο εκδέπεηαζ κα δζαζοκδεεεί µε µζα βεκζηή παζδαβςβζηή εεχνδζδ αθθά ηαζ

µε µζα πζμ εζδζηή αοηή ηδξ ζαηνζηήξ εεχνδζδξ πμο παναπέµπεζ ζηδκ θανιαηεοηζηή

ηαζ ζαηνζηή αβςβή. Πε αοηυ ημ εεςνδηζηυ οπυααενμ, πανά ηζξ ανπζηέξ παζδαβςβζηέξ

δζααεααζχζεζξ, υηζ εα ακαπηοπεμφκ μζ εζδζηέξ εηπαζδεοηζηέξ οπδνεζίεξ µε ζημπυ κα

ζηδνίλμοκ ηζξ εζδζηέξ ακάβηεξ ηςκ µαεδηχκ, εκ ημφημζξ δ εζδζηή αβςβή ςξ

εηπαζδεοηζηή δμµή παναµέκεζ εηηυξ ηδξ θμβζηήξ ηδξ εκκζάπνμκδξ οπμπνεςηζηήξ

εηπαίδεοζδξ.

Έηζζ, ημ δεφηενμ ζδµείμ επζπεζνεί κα ακαδείλεζ ηδκ ζδµαζία ηδξ εζδζηήξ εηπαίδεοζδξ

έκακηζ ηδξ εζδζηήξ αβςβήξ ημκίγμκηαξ µε έµθαζδ ηδκ ακάβηδ βζα ελεζδζηεοµέκδ

εηπαίδεοζδ απυ ελεζδζηεοµέκμοξ εηπαζδεοηζημφξ ηαζ εζδζημφξ επζζηήµμκεξ ζηζξ

επζµένμοξ ηαηδβμνίεξ ηςκ εζδζηχκ εηπαζδεοηζηχκ ακαβηχκ ηαζ ακαπδνζχκ. Αοηή δ

δεφηενδ άπμρδ θαίκεηαζ κα ηαηαηηά υθμ ηαζ πενζζζυηενμ έδαθμξ ζηα πθαίζζα ηδξ

παβημζµζμπμζδµέκδξ μζημκμµίαξ δ μπμία απαζηεί απυθοηδ ελεζδίηεοζδ ζηα πθαίζζμ

ηδξ ενβαζζαηήξ απαζπυθδζδξ ζηδκ εηπαίδεοζδ. Κε άθθα θυβζα, πνμαπαζημφµεκμ βζα

19

ηδκ ακάπηολδ ηαζ πανμπή εζδζηχκ εηπαζδεοηζηχκ οπδνεζζχκ ζηδκ δεοηενμαάεµζα

εηπαίδεοζδ απμηεθεί δ ηαημπή µεηαπηοπζαημφ ηίηθμο ζπμοδχκ ζε ζπμοδέξ εζδζηήξ

αβςβήξ.

Δδχ εβείνεηαζ έκα αηυµδ γήηδµα βφνς απυ ηδκ δζάηνζζδ ηδξ εζδζηήξ αβςβήξ απυ

αοηή ηδξ εζδζηήξ εηπαίδεοζδξ. Ζ ελεζδίηεοζδ ημο εηπαζδεοηζημφ ζε ζοβηεηνζµέκδ

ηαηδβμνία ακαπδνίαξ ημκ ηαεζζηά ‘εκ δοκάµεζ’ ζηακυ κα ακαπηφλεζ ελεζδζηεοέκεξ

εζδζηέξ εηπαζδεοηζηέξ οπδνεζίεξ ζε µζα άθθδ ηαηδβμνία ακαπδνίαξ. Ακ αοηυ

ζοµααίκεζ εα πνέπεζ άµεζα κα απμζαθδκζζηεί δ ζπέζδ ηδξ εζδζηήξ εηπαίδεοζδξ µε

αοηή ηδξ ακάπηολδξ βεκζηχκ δελζμηήηςκ υπςξ αοηχκ ηδξ µαεδζζαηήξ εημζµυηδηαξ

ιε ημ πενζαάθθμκ ηαζ ημ εκδζαθένμκ ημο µαεδηή βζα ηδ µάεδζδ, πμο ακαθένμκηαζ

ζημ ΞΑΞΔΑ (βνάθδµα, 4).

Γξάθεµα, 4. Ππλαηζζεµαηηθή νξγάλσζε ζην βηβιηνηεηξάδην µαζεηή

20

Ξεξηβάιινλ θαη αλάπηπμε απηνλνµίαο.

Ζ ζοκαζζεδµαηζηή εημζµυηδηα ηςκ µαεδηχκ µε εζδζηέξ εηπαζδεοηζηέξ ακάβηεξ

ζοκανηάηαζ άεζα απυ ημ πενζαάθθμκ µέζα ζημ μπμίμ ακαπηφζζεηαζ ημ ροπζηυ

ενβαθείμ ηαζ δζεοημθφκεζ ηδκ ακάπηολδ ηδξ αοημκμµίαξ ηαζ ημο εθέβπμο

πνμζανµμβήξ ζε αοηυ. Ρμ πενζαάθθμκ µπμνεί κα δζεοημθφκεζ ή κα απμδζμνβακχζεζ

ηδκ ζοκαζζεδµαηζηή αοημκμµία. Νζ µαεδηέξ µαεαίκμοκ κα μνβακχκμοκ ηα

ζοκαζζεήµαηα µε δζδαηηζηά πνμβνάαηα ζοκαζζεδµαηζηήξ μνβάκςζδξ, κα επζθέβμοκ

ζημπεοµέκεξ δναζηδνζυηδηεξ ζημ πενζαάθθμκ, κα ηαθθζενβμφκ ηδκ ζοκαζζεδµαηζηή

αοημκμµία. Ν ζπεδζαζµυξ, δ ζφθθδρδ ηςκ ηαζκμημµζχκ, ηα οθζηά ηαζ δ οθμπμίδζδ

αλζμπμζεί δελζυηδηεξ πμο έπμοκ ηαηαηηδεεί ζημ επίπεδμ ηςκ κμδηζηχκ ζηακμηήηςκ,

ηδξ ροπμηζκδηζηυηδηαξ ηαζ ημο πνμθμνζημφ θυβμο. Έηζζ, μ πενζμνζζµέκμξ, ζπμθζηυξ

αναποπνυεεζµμξ δζδαηηζηυξ ζηυπμξ µεηαημπίγεηαζ ζε γςηζηυ άλμκα γςήξ, µε ζημπυ

ηδκ ακάπηολδ δελζμηήηςκ, πμο μδδβμφκ ημοξ µαεδηέξ, µε µζηνά αήµαηα ζηδκ

αοηυκμµδ ή δµζααοηυκμµδ δζααίςζδ µε δναζηδνζυηδηεξ ζοκαζζεδµαηζηήξ ηαζ

µαεδζζαηήξ εημζυηδηαξ βφνς απυ ημ αοημζοκαίζεδµα, ημ εκδζαθένμκ βζα ηδ

µάεδζδ, ηδκ ζοκενβαζία µε ημοξ άθθμοξ (βνάθδµα, 5).

Γξάθεµα, 5. Ππλαηζζεµαηηθή εηνηµόηεηα θαη απηνλνµία

Ζ µαεδζζαηή εημζµυηδηα ςξ δοκαµζηή έκκμζα µε ηδ δζηηή ηδξ απυδμζδ επζδζχηεζ κα

πνμεημζµάζεζ ηυζμ ημ µαεδηή υζμ ηαζ ημ δάζηαθμ ζηδκ ακάπηολδ ηδξ δζαδναζηζηήξ

ζπέζδξ πμο ζοκάπηεηαζ ζημ εζςηενζηυ, ελςηενζηυ, μζημβεκεζαηυ, θοζζηυ ή ζπμθζηυ

πενζαάθθμκ. Ζ αοημκμµία ςξ ηαηάζηαζδ ζηδκ µαεδζζαηή δζαδζηαζία πνμζεββίγεηαζ

αημµζηά ηαζ μµαδζηά. Έηζζ, μζ δναζηδνζυηδηεξ µαεδζζαηήξ εημζµυηδηαξ ζηδκ

ζοκαζζεδµαηζηή μνβάκςζδ ακαπηφζζμκηαζ ελαημµζηεοµέκα ζε ζπέζδ έκαξ πνμξ έκα,

δζαπνμζςπζηά, ή µζηνμμµαδζηά έκαξ πνμξ δφμ ή ηνεζξ αθθδπεπζδναζηζηά µε ημ

θοζζηυ, ζπμθζηυ, μζημβεκεζαηυ ηαζ ελςηενζηυ πενζαάθθμκ.

21

Γξάθεµα, 6. Γξαζηεξηόηεηεο µαζεζηαθήο εηνηµόηεηαο θαη απηνλνµία

Ζ εηηέθεζδ πνάλεςκ µε ή πςνίξ αμήεεζα απμηηά ζδζαίηενμ κυδµα υηακ πνυηεζηαζ κα δζαπναβµαηεοηεί ζηυπμοξ ζοκαζζεδµαηζηήξ αοημκμµίαξ πμο

ακαθένμκηαζ ζε δελζυηδηεξ βφνς απυ ηδκ εκυηδηα «Δβχ ηαζ ημ πενζαάθθμκ» ζε µαεδηέξ µε εζδζηέξ εηπαζδεοηζηέξ ακάβηεξ ηαζ ακαπδνίεξ. Αλίγεζ κα

οπμβναµµίζμοµε υηζ δ δοζημθία ηδξ οθμπμίδζδξ δζδαηηζηχκ πνμβναιµάηςκ

ζοκαζζεδµαηζηήξ μνβάκςζδξ έβηεζηαζ ζηδκ ηαηακυδζδ ηαζ οθμπμίδζδ δοκαζηχκ θεζημονβζχκ ζημ πενζαάθθμκ. Δζδζηυηενα, αοηέξ πμο ζημπεφμοκ

ζηδκ ακάπηολδ αζςµαηζηχκ εκενβεζχκ ηαζ µαεαίκμοκ ημ µαεδηή πχξ κα µαεαίκεζ κα «παίνεηαζ βζα ηδκ επζηοπία ημο, κα απμδέπεηαζ ηδκ απμηοπία ηαζ

κα ζογδηά βζα αοηή, κα ακαηαθφπηεζ εεηζηά ζοκαζζεήµαηα βζα ημκ εαοηυ ημο ηαζ ημοξ άθθμοξ, κα δδµζμονβεί ηαθή εζηυκα ημο εαοημφ ημο πνμξ ηα έλς, κα

εηηζµά ημκ εαοηυ ημο ηαζ ημοξ άθθμοξ».

Γξάθεµα, 7. Γξαζηεξηόηεηεο ζπλαηζζεµαηηθήο απηνλνµίαο

22

Ζ μµαδζηή δζαπείνζζδ ηδξ αοημκμµίαξ µέζα ζηδ ζπμθζηή µμκάδα εζδζηήξ

αβςβήξ είηε αοηή ελεθίζζεηαζ ζημ ηµήµα έκηαλδξ ζηδ ηάλδ, (βνάθδµα, 8),

ζημ δζάθεζµµα ή εηηυξ ζηδκ επίζηερδ ημο Δζδζημφ ∆δµμηζημφ Ππμθείμο ζημ

Ξενζααθθμκηζηυ Θέκηνμ υπςξ αοηυ ζοµααίκεζ ζηδ Πηοθίδα. Ηδζαίηενμ

εκδζαθένμκ πανμοζζάγεζ δ ακάπηολδ δελζμηήηςκ ζοκαζζεδµαηζηήξ

αοημκμµίαξ µε δναζηδνζυηδηεξ µαεδζζαηήξ εημζµυηδηαξ πμο ακαδεζηκφμοκ

ημ πενζαάθθμκ, ςξ ηεκηνζηή ζηδκή βζα ηδκ ιαεδζζαηή δζαδζηαζία ηαζ ηδκ

ακάπηολδ ηαζ μνβάκςζδ ηςκ δζαπνμζςπζηχκ ζπέζεςκ

Γξάθεµα, 8. Κηθξννµαδηθή δηδαθηηθή παξέµβαζε ζε ηάμε Δ.Δ.Δ.Δ.Θ.

23

Ξξνζέγγηζε ηνπ Ξεξηβάιινληνο µε δηδαθηηθά πξνγξάµµαηα

ζπλαηζζεµαηηθήο νξγάλσζεο

Ρα δζδαηηζηά πνμβνάµµαηα ζοκαζζεδµαηζηήξ μνβάκςζδξ επζδζχημοκ ηδκ αοημκμ φ

ία µαεδηχκ µε εζδζηέξ εηπαζδεοηζηέξ ακάβηεξ ηαζ ακαπδνίεξ ζημ πενζαάθθμκ πμο

γμοκ, ακαπηφζζμοκ ηαζ μνβακχκμοκ ηα ζοκαζζεήµαηα ημοξ (βνάθδµα 9). Θάπμζμζ,

εκδεπυµεκα κα ακανςηδεμφκ βζαηί εα πνέπεζ κα είκαζ δζδαηηζηά ηα πνμβνάµµαηα µ

αεδζζαηήξ εημζµυηδηαξ ηαζ κα οθμπμζμφκηαζ ζημ πθαίζζμ ημο ζπμθείμο, εκχ εα

πμνμφζακ κα είκαζ πνμβνάµµαηα οπμζηήνζλδξ ηδκ αοημκμµίαξ βεκζηά ζημ

πενζαάθθμκ. Ν πνμακαθενυµεκμξ πνμαθδµαηζζµυξ έπεζ δζεοημθφκεζ ημκ παζδαβςβζηυ

ακαζημπαζµυ βφνς απυ ηα πνμβνάµµαηα ζοκαζζεδµαηζηήξ εημζµυηδηαξ ηαζ ηδκ

ηαηακυδζδ ημοξ απυ ημοξ εηπαζδεοηζημφξ, ημοξ µαεδηέξ ηαζ ημοξ βμκείξ. Έηζζ, ζε

µζα πνχηδ απάκηδζδ εα µπμνμφζε ηάπμζμξ κα πνμηάλεζ ηδκ δζδαηηζηή έκκμζα ζηδκ

θμβζηή ηδξ παζδαβςβζηήξ µεεμδμθμβίαξ ζηδκ µαεδζζαηή δζαδζηαζία έκακηζ αοηήξ ηδξ

εεναπεοηζηήξ δζαπείνζζδξ ηαζ ζαηνζηήξ .θνμκηίδαξ ηαζ οπμζηήνζλδξ ηδξ αοημκμµίαξ.

Γξάθεµα, 9. Γηδαθηηθά πξνγξάµµαηα ζπλαηζζεµαηηθήο εηνηµόηεηαο

Αηυµδ, δ αοημκμµία ςξ ηεκηνζηή έκκμζα ζηδκ ζοκαζζεδµαηζηή μνβάκςζδ εµπθέηεηαζ

µε υθμοξ υζμοξ επζπεζνμφκ κα πνμζεββίζμοκ ημ πμθζηζζυ ημο πενζαάθθμκημξ είηε µε

ημ νυθμ ημο δαζηάθμο είηε µε ημ νυθμ ημο µαεδηή. Πε υθεξ ηζξ Ππμθζηέξ Κμκάδεξ

εζδζηήξ Αβςβήξ (Π.ΚΔ.Α.) ηαζ ζηζξ δφμ ααεµίδεξ ηδξ εζδζηήξ εηπαίδεοζδξ (βνάθδµα,

10) μζ δναζηδνζυηδηεξ µαεδζζαηήξ εημζυηδηαξ πθαζζζχκμοκ ηδκ µαεδζζαηή

δζαδζηαζία ζε ζπέζδ µε ημ πενζαάθθμκ ημο εζδζημφ κδπζαβςβείμο, ημο εζδζημφ

δδµμηζημφ, ημο εζδζημφ βοµκαζίμο ηαζ θοηείμο ή αηυµδ ημο Δπαββεθµαηζημφ Ιοηείμο

(ΔΞΑ.Ι.) Δζδζηήξ Αβςβήξ ή ημο Δνβαζηδνίμο Δζδζηήξ Δπαββεθµαηζηήξ Δηπαίδεοζδξ

ηαζ Θαηάνηζζδξ (Δ.Δ.Δ.Δ.Θ).

24

Γξάθεµα 10. ΠΚΔΑ θαη δηδαθηηθά πξνγξάµµαηα ζπλαηζζεµαηηθήο

νξγάλσζεο

Ηδζαίηενδ αανφηδηα θαίκεηαζ κα ηαηαηηά ζηα ηµήµαηα έκηαλδξ ηαζ ζηα ζπμθεία πμο

εθανµυγμοκ εκηαλζαηά πνμβνάµµαηα βζα ιαεδηέξ µε ζφκεεηεξ βκςζηζηέζοκαζζεδµαηζηέξ ηαζ ημζκςκζηέξ δοζημθίεξ, Πε αοηέξ ηζξ πενζπηχζεζξ δ

ζοκαζζεδαηζηή εημζµυηδηα ηαζ δ μνβάκςζδ ημο εηπαζδεοηζημφ εζδζηήξ αβςβήξ ηνίκεηαζ ςξ πνμαπαζημφµεκμ βζα ηδκ ακάπηολδ, ημκ ζπεδζαζµυ ηαζ ηδκ οθμπμίδζδ

δζδαηηζηχκ πνμβναµµάηςκ πμο απεοεφκμκηαζ ζηδκ εηπαίδεοζδξ ηαζ ηδκ ζηήνζλδ

ηδξ ζοκαζζεδµαηζηήξ πενζμπήξ ημο µαεδηή. Νζ βμκείξ μζ ζπμοδαίμζ Άθθμζ εκήθζηεξ, ηαζ μζ δάζηαθμζ πμο πθαζζζχκμοκ ημ εζςηενζηυ πενζαάθθμκ ηςκ µαεδηχκ μδδβμφκ

ηδκ πμνεία ηςκ ζοκαζζεδµάηςκ πνμξ ηα ‘εµπνυξ’ . Ρμ εβχ δμιείηαζ ηαζ μνβακχκεηαζ ζοκαζζεδµαηζηά µε ζημπεοµέκεξ αζςιαηζηέξ δναζηδνζυηδηεξ πμο

ηαεδµενζκά οθμπμζμφκηαζ ζημ πενζαάθθμκ (βνάθδµα, 11 ).

Γξάθεµα, 11. Ζ ζπλαηζζεµαηηθή πξνζέγγηζε ηνπ πεξηβάιινληνο.

25

Ζ πνμζέββζζδ ημο πενζαάθθμκημξ µε δζδαηηζηά πνμβνάµµαηα ζοκαζζεδµαηζηήξ

μνβάκςζδξ αμδεά ημοξ µαεδηέξ ζηδκ ακαβκχνζζδ ηαζ νφεµζζδ ημο

αοημζοκαζζεήµαημξ. Ζ δζαπείνζζδ ημο επζπέδμο εημζµυηδηαξ ημο

αοημζοκαζζεήµαημξ µε ηδκ άηοπδ παζδαβςβζηή αλζμθυβδζδ ηαζ ηζξ Ιίζηεξ Δθέβπμο

Βαζζηχκ ∆ελζμηήηςκ (Ι.Δ.Β.∆.) ζοκανενχκεηαζ µε ηζξ επζµένμοξ πενζμπέξ ακάπηολδξ

ηςκ ζοκαζζεδµάηςκ πμο δζαηνέπμοκ ηζξ δναζηδνζυηδηεξ ζημ πενζαάθθμκ µε

έµθαζδ ημ εκδζαθένμκ βζα µάεδζδ ηαζ ηδκ ζοκενβαζία µε ημοξ άθθμοξ (βνάθδµα,

12).

Γξάθεµα, 12. Ξξνγξάµµαηα ζπλαηζζεµαηηθήο νξγάλσζεο θαη απηνζπλαίζζεµα.

Ζ ζοκαζζεδµαηζηή μνβάκςζδ ζφµθςκα µε ηδκ πνμζέββζζδ αοηήξ ηδξ ενβαζίαξ

απμηεθεί ηεθζηυ ζηυπμ ζε µία απυ ηζξ ακαπηολζαηέξ πενζμπέξ ηδξ µαεδζζαηήξ εημζ µ

υηδηαξ. Πημ αζαθίμ ημο δαζηάθμο εζδζηήξ αβςβήξ ηαεχξ ηαζ ζημ αζαθζμηεηνάδζμ ημο

αεδηή επζπεζνείηαζ δ αοευνµδηδ ακάδοζδ ηςκ εεηζηχκ ζοκαζζεδµάηςκ ζημ

πενζαάθθμκ. Πε αοηή ηδκ ηαηεφεοκζδ δ παζδαβςβζηή µεεμδμθμβία ηδξ εζδζηήξ

αβςβήξ έπεζ αλζμπμζήζεζ ηζξ πμθοαζζεδηδνζαηέξ δζαφθμοξ ακαβκχνζζδξ, δζάηνζζδξ

ηαζ ηαοημπμίδζδξ ηςκ ζοκαζζεδµάηςκ ηςκ µαεδηχκ.

26

Ζ πμθοαζζεδηδνζαηή πνμζέββζζδ ημο πενζαάθθμκημξ. οθμπμζείηαζ µε θοζζηά

ακηζηείµεκα ηαζ πναβµαηζηέξ επαθέξ ηαηά ηζξ μπμίεξ θςημβναθίγμκηαζ μζ

μπηζημπμζδµέκεξ ζημπεοµέκεξ αθθδθεπζδναζηζηέξ δναζηδνζυηδηεξ εηηοπχκμκηαζ,

πθαζηζημπμζμφκηαζ ζε ζηαεενέξ ηαζ ηζκδηέξ ηάνηεξ ηαζ δπμβναθείηαζ ημ δζαδναζηζηυ

δπδηζηυ οθζηυ ζε cd πμο πνδζζµμπμζείηαζ ζακ ‘παθί’ πάκς ζημ μπμίμ ελεθίζζμκηαζ μζ

δναζηδνζυηδηεξ. (βνάθδµα, 13).

Γξάθεµα, 13. Ξνιπαηζζεηεξηαθή πξνζέγγηζε ηνπ πεξηβάιινληνο.

Ζ δζδαηηζηή πανέµααζδ ζημ πενζαάθθμκ δμµείηαζ ζε ζοβηεηνζµέκεξ θάζεζξ, μζ μπμίεξ

πενζβνάθμκηαζ, ακαθφμκηαζ ηαζ πανμοζζάγμκηαζ ζηα. ζπέδζα ενβαζίαξ. Ζ δυµδζδ

ηδξ ελαημµίηεοζδξ δζδαηηζηχκ πνμβναµµάηςκ ζοκαζζεδµαηζηήξ μνβάκςζδξ πμο

πνμζεββίγμοκ ημ πενζαάθθμκ αημθμοεεί ηδκ παζδαβςβζηή µεεμδμθμβία ηδξ εζδζηήξ

αβςβήξ µε ημκ άλμκα ηδξ µαεδζζαηήξ εημζµυηδηαξ ημο ΞΑΞΔΑ ηαζ ημ

αζαθζμηεηνάδζμ ημο µαεδηή βζα ηδκ ζοκαζζεδµαηζηή μνβάκςζδ. Νζ πθδνμθμνίεξ απυ

ηδκ ζοζηδµαηζηή επεζνζηή παζδαβςβζηή παναηήνδζδ, απυ ηδκ ακίπκεοζδ ηςκ

δοκαημηήηςκ ηςκ µαεδηχκ (1δ θάζδ) εκηάζζμκηαζ ζηα ζπέδζα ηαζ αλζμπμζμφκηαζ

ζηδκ οθμπμίδζδ ηδξ δζδαηηζηήξ ενβαζίαξ ζημ πενζαάθθμκ (2δ θάζδ). Δκχ δ εηηίµδζδ

27

ηςκ ζοκαζζεδµάηςκ (3δ θάζδ) ημο εαοημφ ηαζ ηςκ άθθςκ ζημ πενζαάθθμκ

ζοκδέεηαζ µε ηδκ αλζμθυβδζδ ηδξ αοημκμµίαξ, µε ηδκ ακαηάθορδ κέςκ πνμζχπςκ

ηαζ ηαζκμφνζςκ πναβµάηςκ ηαζ δμµείηαζ ιε ηδκ αλζμπμίδζδ ηδξ ζοκαζζεδµαηζηήξ

επζεοµίαξ ηαζ ηζκδημπμίδζδξ ηςκ ιαεδηχκ ζηδκ ακαγήηδζδ κέςκ πθδνμθμνζχκ

(βνάθδµα, 14).

Γξάθεµα, 14. Φάζεηο δόµεζεο δηδαθηηθώλ πξνγξαµµάησλ

ζπλαηζζεµαηηθήο νξγάλσζεο

Πδµεία βζα πενζζζυηενδ ημοαέκηα

Ρα πνμβνάµµαηα ζοκαζζεδµαηζηήξ μνβάκςζδξ ακαβκςνίγμοκ ημ επίπεδμ εημζµυηδηαξ

ημο αοημζοκαζζεήµαημξ ζηδκ πνμζέββζζδ µε ημ πενζαάθθμκ. Αθθά ηαοηυπνμκα

αμδεμφκ ημοξ µαεδηέξ µε εζδζηέξ εηπαζδεοηζηέξ ακάβηεξ ηαζ ακαπδνίεξ κα δζαηδνμφκ

ηδκ εεηζηή θυνηζζδ ημο ζοκαζζεήµαημξ βζα ημ ζοβηεηνζµέκμ εκδζαθένμκ. Αοηυ ημ

παναηδνμφµε ζηδ θςημβναθία, υπμο μ µαεδηήξ ακαηαθφπηεζ ηαζ πζάκεζ έκα ηθαδί

ζημ δέκηνμ ηαζ ακανςηζέηαζ αοευνµδηα ηαζ αοηυκμµα βζα ημ ηζ ηνφαεηαζ πάκς ζημ

δέκηνμ; πονμδμηχκηαξ ημ έκαοζια βζα ηδκ ακαγήηδζδ πθδνμθμνζχκ βφνς απυ ημ

δέκηνμ, πζεακυκ ηζξ θςθζέξ ηαζ ημ πενζαάθθμκ (βνάθδµα, 13).

28

Γξάθεκα, 15. Ρν πεξηβάιινλ ππνζηεξίδεη ηελ ζπλαηζζεµαηηθή νξγάλσζε

θαη απηνλνία ησλ µαζεηώλ µε εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο θαη

αλαπεξίεο.

Ποκμρίγμκηαξ, εα οπμβναµµίζμοµε υηζ ημ πενζαάθθμκ οπμζηδνίγεζ ηδκ πνμζπάεεζα

ηςκ µαεδηχκ µε εζδζηέξ εηπαζδεοηζηέξ ακάβηεξ κα μνβακςεμφκ ζοκαζζεδµαηζηά ηαζ

κα αοημκμµδεμφκ µε δναζηδνζυηδηεξ µαεδζζαηήξ εημζµυηδηαξ βζα ηδκ ακάπηολδ ηδξ

ζοκαζζεδµαηζηήξ μνβάκςζδξ. Ρμ ΞΑΞΔΑ θεζημονβεί ςξ µζα πθαηθυνµα ανπχκ πμο

πάκς ηδξ πμνμφκ κα ζπεδζαζημφκ δζδαηηζηέξ πανεµαάζεζξ µε μδδβυ, ημ

ζοκαίζεδµα µαξ βζα ημ πενζαάθθμκ. Ζ µαεδζζαηή εημζµυηδηα είκαζ δοκαζηή

ακαπηολζαηή έκκμζα ηαζ εµπενζέπεζ ηδκ πενζααθθμκηζηή εημζµυηδηα ηαζ ηδκ

αθθδθεπζδναζηζηή ζπέζδ ημο αηυµμο µε αοηήκ (βνάθδµα, 15).

29

Γξάθεµα, 16. Ξεξηβαιινληηθή εηνηµόηεηα

Ρέθμξ δ πενζααθθμκηζηή εημζµυηδηα ακαδεζηκφεηαζ ςξ µζα αηυµδ ζδµακηζηή έκκμζα

ζηδκ πνμζέββζζδ ημο πενζαάθθμκημξ µε δζδαηηζηά πνμβνάµµαηα ζοκαζζεδµαηζηήξ

μνβάκςζδξ πμο απεοεφκμκηαζ ζε µαεδηέξ µε ή πςνίξ εζδζηέξ εηπαζδεοηζηέξ ακάβηεξ

ηαζ ακαπδνίεξ. Ζ επζθμβή ηςκ δδµζμονβζηχκ δναζηδνζμηήηςκ µαεδζζαηήξ

εημζµυηδηαξ επζπεζνείηαζ µε ηνζηήνζμ ηδκ αοημκμµία ημο ‘εκενβμφ’ ζοκαζζεήµαημξ

ζημ θοζζηυ, μζημβεκεζαηυ, ζπμθζηυ ηαζ ημζκςκζηυ πενζαάθθμκ (Γνάθδµα , 16).

30

Βηβιηνγξαθία

Vinnicott, D. (1988).Ρμ παζδί, δ μζημβέκεζα ηαζ μ ελςηενζηυξ ημο ηυζµμξ, µηθν.

Ξαναδέθδξ,.

Αεήκα:Θαζηακζχηδ.

∆εθδηακάηδ, Λ.(2005). Ποκαζζεδµαηζηή αβςβή : Θαηακυδζδ ηαζ αζςµαηζηή

πνμζέββζζδ

ζοκαζζεδµάηςκ, εζηκβν. Π. Θαθθζθαηίδμο. Αεήκα : Ραλζδεοηήξ

∆νμζζκμο, Κ. (2007). Ποκαζζεδµαηζηή εημζµυηδηα ηαζ πνμαθήµαηα παναααηζηήξ

ζοµπενζθμνάξ. Ζ παζδαβςβζηή πανέµααζδ ημο ‘ηφηθμο ηςκ θίθςκ’.

Ξναηηζηά ημο

1μο Ξακεθθήκζμο ζοκεδνίμο εζδζηήξ παζδαβςβζηήξ, «Ζ εζδζηή αβςβή ζηδκ

ημζκςκία

ηδξ βκχζδξ», (26-29 Απνζθίμο, 2007), Ρυµμξ Β’, ζεθ.49 - 59, Αεήκα: Δηδ.

Γνδβυνδ. Ιζανάημο, Γ. (2002). Ξενζααθθμκηζηή εηπαίδεοζδ έκα ενβαθείμ βζα ηδκ

έκηαλδ παζδζχκ µε

εζδζηέξ ακάβηεξ ζηδκ εηπαίδεοζδ. Πφβπνμκδ εηπαίδεοζδ, ηπ.124, 104-110

Ξαζδαβςβζηυ Ηκζηζημφημ-Ρµήµα Δζδζηήξ Αβςβήξ. Ξεζναµαηζηυ ακαθοηζηυ

πνυβναµµα βζα

ηζξ εζδζηέξ µαεδζζαηέξ δοζημθίεξ (δοζθελία), (δµενμµδκία πνυζααζδξ ζηδ

ζεθίδα

www.pi-schools.gr : 31-3-2003).

Ξαζδαβςβζηυ Ηκζηζημφημ-ΞΔΞΘ. (1995). Ένεοκα: Ζ Δζδζηή Δηπαίδεοζδ ζηδκ

Δθθάδα. ∆ζενεφκδζδ ηαζ ηαηαβναθή ηςκ απυρεςκ ημο πνμζςπζημφ ηςκ

Κμκάδςκ Δζδζηήξ Αβςβήξ. Ξνμηαηανηηζηή ένεοκα.. Αεήκα. ΝΔ∆Β

ΞΔΞΘ - ΞΗ. (1996). Ξθαίζζμ Ακαθοηζημφ Ξνμβνάµµαημξ Δζδζηήξ Αβςβήξ.

Ξνμεδνζηυ ∆ζάηαβια.

ΞΔΞΘ - ΞΗ. (2003). µ ναζηδνζυηδηεξ Καεδζζαηήξ Δημζµυηδηαξ. α) Ξνμθμνζηυξ

θυβμξ, α) Τοπμηζκδηζηυηδηα, β) Λμδηζηέξ Ηηακυηδηεξ, δ) Ποκαζζεδµαηζηή

Ννβάκςζδ. Βζαθίμ βζα ημ δάζηαθμ. Αεήκα. ΝΔ∆Β. Δηδ. Γ’. ISBN 960-06-

0922-5.

ΞΔΞΘ - ΞΗ. (2003). Λμδηζηέξ Ηηακυηδηεξ. Βζαθζμηεηνάδζμ βζα ημ Καεδηή.

∆ναζηδνζυηδηεξ Καεδζζαηήξ Δημζµυηδηαξ. Νπηζηή µκήµδ-

Αημοζηζηή

µκήµδ - Ιεζημονβζηή µκήµδ- Ποβηέκηνςζδ πνμζμπήξ -

Ιμβζημµαεδµαηζηή

ζηέρδ - Ποθθμβζζµμί. Αεήκα. Ν.Δ.∆.Β. Δηδ. Β’. ISBN 960-06-0926-8.

ΞΔΞΘ - ΞΗ. (2003). Ξνμθμνζηυξ θυβμξ. Βζαθζμηεηνάδζμ βζα ημ Καεδηή.

31

∆ναζηδνζυηδηεξ Καεδζζαηήξ Δημζµυηδηαξ. Αηνυαζδ- Ποµµεημπή

ζημ

δζάθμβμ - Δηθναζδ ζαθήξ ηαζ αηνζαήξ. Αεήκα. Ν.Δ.∆.Β.Δηδ. Β’.. ISBN

960-06-0924-1.

ΞΔΞΘ - ΞΗ. (2003). Ποκαζζεδµαηζηή Ννβάκςζδ. Βζαθζμηεηνάδζμ βζα ημ Καεδηή.

.∆ναζηδνζυηδηεξ Καεδζζαηήξ Δημζµυηδηαξ. Αοημζοκαίζεδµα - Δκδζαθένμκ

βζα ηδ µάεδζδ- Ποκενβαζία µε ημοξ άθθμοξ. Αεήκα. Ν.Δ.∆.Β. . Δηδ. Β’.

ISBN

960-06-0927-6.

ΞΔΞΘ - ΞΗ. (2003). Τοπμηζκδηζηυηδηα. Βζαθζμηεηνάδζμ βζα ημ Καεδηή.

∆ναζηδνζυηδηεξ Καεδζζαηήξ Δημζµυηδηαξ. Γεκζηή ηαζ θεπηή ηζκδηζηυηδηα -

Ξνμζακαημθζζµυξ ζημ πχνμ - Ν νοεµυξ ηαζ μ πνυκμξ - Ξθεονίςζδ.

Αεήκα. Ν.Δ.∆.Β. Δηδ. Β’.. ISBN 960-06-0923-3

Σνδζηάηδξ Θ. (2006). Ζ εηπαίδεοζδ ηςκ παζδζχκ µε δοζημθίεξ. Ρυµμξ Α ηαζ Β’.

Δηδ. Αηναπυξ , Αεήκα.

32

7. ΔΗΠΖΓΖΠΖ «Απηηζκόο θαη Ξεξηβαιινληηθή Δθπαίδεπζε»,

Γμβηάηδ Αθελάκδνα Δζδζηή Ξαζδαβςβυξ- Τοπμθυβμξ

1. ΔΗΠΑΓΥΓΖ

Ν απηηζκόο απνηειεί κηα ζύλζεηε θαη εθηεηακέλε (δηάρπηε) δηαηαξαρή

αλάπηπμεο, ε νπνία επεξεάδεη ηηο εμήο πεξηνρέο ηεο αλάπηπμεο:

1. Θμζκςκζηή αθθδθεπίδναζδ Νζ πμζμηζηέξ δζαθμνμπμζήζεζξ εηθνάγμκηαζ ιε πανεηηθίζεζξ

- ζηδ αθειιαηζηή επαθή, ζηδκ έηθναζδ πνμζχπμο, ζηζξ πεζνμκμιίεξ ηαζ ζηδ ζηάζδ ημο ζχιαημξ

- αδοκαιία ακάπηολδξ ζπέζεςκ ιε ζοκμιδθίημοξ - απμοζία αοευνιδηδξ ζοιιεημπήξ ζε εκδζαθένμκηα πμο ειπθέημοκ ηαζ άθθα

άημια

- έθθεζρδ εκζοκαίζεδζδξ, αδοκαιία δδθαδή ζοκαζζεδιαηζηήξ ηαζ ημζκςκζηήξ αιμζααζυηδηαξ.

Δπηθνηλσλία - θαληαζία - Ξανμοζζάγεηαζ ηαεοζηένδζδ ή έθθεζρδ ακάπηολδξ μιζθμφιεκδξ βθχζζαξ

(πςνίξ εκαθθαηηζηή επζημζκςκζαηή πνμζπάεεζα)

- Όηακ οπάνπεζ θυβμξ, είκαζ έηδδθδ δ πανέηηθζζδ ηδξ ζηακυηδηαξ κα ανπίζμοκ ηαζ κα δζαηδνήζμοκ ζογήηδζδ ιε άθθα άημια

- Ζ πνήζδ ηδξ βθχζζαξ είκαζ ζηενευηοπα επακαθδπηζηή (δπμθαθία) - Ξανμοζζάγεηαζ έθθεζρδ αοευνιδημο παζπκζδζμφ, παζπκζδζμφ νυθςκ, ή

ημζκςκζηήξ ιίιδζδξ ηαεχξ ηαζ αδοκαιία ζοιαμθζημφ παζπκζδζμφ

Σαναηηδνζζηζηά επίζδξ είκαζ ηα πενζμνζζιέκα επακαθδπηζηά ηαζ ζηενευηοπα

πνυηοπα ζοιπενζθμνάξ, εκδζαθένμκηα ή δναζηδνζυηδηεξ

Ξανμοζζάγμκηαζ ηζκδηζηέξ ζηενεμηοπίεξ, επίιμκδ εκαζπυθδζδ ιε ιένδ ακηζηεζιέκςκ, άηαιπηδ ειιμκή ζε ζοβηεηνζιέκεξ ηεθεημονβίεξ, ζηενευηοπμζ

ηζκδηζημί ιακκζενζζιμί (π.π. ζοζηνμθέξ πενζχκ, δαηηφθςκ, ή πενίπθμηεξ ηζκήζεζξ μθυηθδνμο ημο ζχιαημξ).

2. ΓΛΥΠΡΗΘΑ ΣΑΟΑΘΡΖΟΗΠΡΗΘΑ ΓΗΑΡΑΟΑΣΥΛ ΑΡΗΠΡΗΘΝ ΦΑΠΚΑΡΝΠ

Ππεδζάγμκηαξ ιζα εηπαζδεοηζηή πανέιααζδ βζα ιαεδηέξ ιε δζαηαναπή ζημ θάζια ημο αοηζζιμφ, είκαζ απαναίηδηδ δ βκχζδ ηςκ ζδζαίηενςκ παναηηδνζζηζηχκ πμο

πανμοζζάγμοκ ηα άημια αοηά ζε ζπέζδ ιε ημοξ βκςζηζημφξ ιδπακζζιμφξ ηδξ ιάεδζδξ. Ποβηεηνζιέκα, μζ Schopler & Mesibov (1995) οπμζηήνζλακ υηζ μζ ιαεδηέξ

ιε αοηζζιυ έπμοκ ηα αηυθμοεα παναηηδνζζηζηά ςξ πνμξ ηδκ:

ΑΛΡΗΙΖΤΖ:

• Νμύηαηε νπηηθή αληίιεςε

• Ηθαλόηεηα εζηίαζεο θαη όξαζεο

• Ηθαλόηεηα αλαγλώξηζεο ζρεκάησλ

33

• Ηθαλόηεηα αλαγλώξηζεο αθνπζηηθώλ κνηίβσλ

• Θαιό νπηηθνθηλεηηθό ζπληνληζκό

ΞΟΝΠΝΣΖ

• πεξ-επηινγή εξεζηζκάησλ

• Δζηίαζε ζε εξεζίζκαηα από έλα αηζζεηεξηαθό θαλάιη

• Ηθαλόηεηα δηάθξηζεο νπηηθώλ εξεζηζκάησλ

• Αδπλακία πξνζνρήο ζε θνηλσληθά εξεζίζκαηα

ΚΛΖΚΖ

• Θαιή νπηηθή κλήκε - Θαιή κλήκε δεμηνηήησλ

• Δμαηξεηηθή επαλαιεπηηθή κλήκε

• Θαιή γεληθή ζεκαζηνινγηθή κλήκε

• Γπζθνιίεο ζηελ αληίιεςε ηεο αθνινπζίαο γεγνλόησλ

• Φησρή απηνβηνγξαθηθή κλήκε

ΠΘΔΤΖ

• Νπηηθή ζθέςε

• Θαηαλόεζε κνληκόηεηαο αληηθεηκέλνπ

• Δπίκνλε ρξήζε κηαο ζηξαηεγηθήο (κε επέιηθηε)

• Ηθαλόηεηα θαηεγνξηνπνίεζεο αληηθεηκέλσλ κε βάζε κόλν

ζπγθεθξηκέλα ραξαθηεξηζηηθά θαη όρη αθεξεκέλα

• Γπζθνιία ζηελ θαηαλόεζε ελλνηώλ

• Αδπλακία γηα ζπκβνιηθή ζθέςε (αλαπαξάζηαζε)

• Αδπλακία γελίθεπζεο ζηελ εθαξκνγή ζηξαηεγηθώλ

• Αδπλακία ζηελ εθαξκνγή θαηάιιεισλ ζηξαηεγηθώλ

• Γπζθνιία ζηελ αλάθιεζε θαηάιιειεο ζηξαηεγηθήο

• Αδπλακία αθαηξεηηθήο ζθέςεο

• Γπζθνιία ζηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ

• ‘Δκκνλα θαη πεξηνξηζκέλα πλεπκαηηθά ελδηαθέξνληα

• Έιιεηςε θεληξηθήο ζπλνρήο

Απυ ηα παναπάκς είκαζ θακενυ υηζ ηα άημια ιε αοηζζιυ έπμοκ έκα ζδζαίηενμ ηνυπμ ακηίθδρδξ ηαζ ηαηακυδζδξ ηςκ ακενχπςκ, ηδξ αθθδθεπίδναζδξ ιεηαλφ ημοξ

ηαζ ημο πενζαάθθμκημξ. Ρα εηάζημηε εηπαζδεοηζηά πνμβνάιιαηα πνέπεζ θμζπυκ κα εζηζάγμοκ ζηδ

δζδαζηαθία υθςκ ηςκ δελζμηήηςκ ζεαυιεκα ηαοηυπνμκα ηζξ ζδζαζηενυηδηέξ ημοξ ηαζ

ακηαπμηνζκυιεκα ζηζξ βκςζηζηέξ ημοξ δοκαηυηδηεξ ηαζ ζηακυηδηεξ.

34

3. ΠΣΔΓΗΑΠΚΝΠ ΞΟΝΓΟΑΚΚΑΡΝΠ

Πηα πθαίζζα ημο ζπεδζαζιμφ ημο πνμβνάιιαημξ πενζααθθμκηζηήξ πμο μνβακχεδηε

ημ ζπμθζηυ έημξ 2002/2003 έβζκε πνμζπάεεζα κα ζοκδοαζεμφκ μζ ααζζημί ζηυπμζ ηδξ πενζααθθμκηζηήξ εηπαίδεοζδξ ιε ημοξ εζδζημφξ παζδαβςβζημφξ ζηυπμοξ βζα

παζδζά ιε ακαπηολζαηέξ δζαηαναπέξ ζημ θάζια ημο αοηζζιμφ.

3.1. Πηυπμζ πενζααθθμκηζηήξ εηπαίδεοζδξ

• Θαηακυδζδ ημο θοζζημφ πενζαάθθμκημξ

• Ακαβκχνζζδ ηδξ επίδναζδξ ηςκ ακενχπζκςκ εκενβεζχκ ζημ πενζαάθθμκ. • Δκδζαθένμκ ηαζ θνμκηίδα βζα ημ πενζαάθθμκ ηαζ ημοξ μνβακζζιμφξ πμο οπάνπμοκ

ζε αοηυ.

3.2. Δζδζημί εηπαζδεοηζημί ζηυπμζ

• Θαηακυδζδ πενζαάθθμκημξ, έηζζ χζηε κα ιεζςεεί δ βκςζηζηή ζφβποζδ ηαζ ημ

άβπμξ πμο πνμένπεηαζ απυ ηδ δοζημθία ζηδκ μνβάκςζδ ηαζ ηδκ επελενβαζία ηςκ

πενζααθθμκηζηχκ ενεεζζιάηςκ

• Ακάπηολδ επζημζκςκζαηχκ δελζμηήηςκ, δζεφνοκζδ θελζθμβίμο • Ακάπηολδ ζοκενβαηζηυηδηαξ

• Ακάπηολδ πνμιαεδιαηζηχκ ( πςνμπνμκζηχκ) εκκμζχκ

• Γελζυηδηεξ ιίιδζδξ • Γελζυηδηεξ αοηυκμιδξ δζααίςζδξ , ιε ηέκηνμ αάνμοξ ημ εέια ηδξ δζαηνμθήξ,

πμο απμηεθεί έκα απυ ηα ιείγμκα πνμαθήιαηα ηςκ παζδζχκ ιε αοηζζιυ. Έηζζ έβζκε πνμζπάεεζα

εζζαβςβήξ

κέςκ βεφζεςκ ζημ δζαζημθυβζμ, βεφζεζξ πμο εα πνμένπμκηακ απυ ηδκ ηαθθζένβεζα ηδξ βδξ

(π.π. ζαθάηεξ)

Οίπκμκηαξ ιζα πζμ πνμζεπηζηή ιαηζά ζημοξ παναπάκς ζηυπμοξ είκαζ πνμθακέξ υηζ

έπμοκ πμθθά ημζκά ζημζπεία. Δηζζ ημ πνυβναιια πενζααθθμκηζηήξ εηπαίδεοζδξ δζεπυηακ απυ ηδκ ανπή ηδξ δζαεειαηζηυηδηαξ. Όθεξ μζ δναζηδνζυηδηεξ ηςκ παζδζχκ

ζηνέθμκηακ βφνς απυ ημκ άλμκα πενζαάθθμκ ηαζ πζμ ζηεκά βφνς απυ ηδκ

ηαθθζένβεζα ηδξ βδξ. Πε ζοκενβαζία ιε ημ ιμοζζηυ ηαζ ηδ βοικάζηνζα ηαεμνίζεδηακ ηα πθαίζζα ηςκ ακηίζημζπςκ δναζηδνζμηήηςκ. Γζα πανάδεζβια ηδκ

χνα ηδξ βοικαζηζηήξ ημ πνυβναιια αζηήζεςκ είπε ζπεδζαζεεί κα πνμζμιμζάγεζ ηςκ δναζηδνζμηήηςκ/ζοιπενζθμνχκ πμο είπακ ηεεεί ςξ ζηυπμζ. Όζμ βζα ηδκ χνα

ηδξ ιμοζζηήξ είπε επζθεπεεί έκα ηναβμφδζ ιε εέια ημ υνβςια ημ μπμίμ

οπμζηδνζγυηακ ηαζ μπηζηά ιε ακάθμβεξ θςημβναθίεξ.

3.3.Κεεμδμθμβία πνμβνάιιαημξ

Ρμ οθζηυ ηαζ ημ ηαεδιενζκυ εηπαζδεοηζηυ πνυβναιια αημθμοεμφζε ηδκ πνμζήημοζα ιεεμδμθμβία βζα ιαεδηέξ ιε αοηζζιυ, δ μπμία παναηηδνίγεηαζ απυ :

• Αοζηδνά δμιδιέκμ ιαεδζζαηυ πενζαάθθμκ

35

• Πηαεενυ διενήζζμ πνυβναιια

• Έκακ πνμξ έκακ δζδαζηαθία

• Δκαθθαηηζημφξ ηνυπμοξ δζδαζηαθίαξ - μπηζημπμζδιέκμ οθζηυ, θοζζηή ηαεμδήβδζδ

Νη παξαπάλσ κέζνδνη βνεζνύλ θαη ζηνρεύνπλ ζηελ εθαξκνγή ελόο όζν ην δπλαηόλ θαιύηεξνπ ειέγρνπ ηνπ καζεηή πάλσ ζην πεξηβάιινλ ηνπ,

γεγνλόο πνπ έρεη σο απνηέιεζκα ζηε κείσζε ηεο γλσζηηθή ζύγρπζεο θαη

ηνπ άγρνπο.

3.4. Γείβια

Ρα παζδζά ήηακ 4 αβυνζα ηαζ έκα ημνίηζζ. Νζ δθζηίεξ ήηακ 10-13 πνμκχκ. Θαζ ζηα πέκηε παζδζά οπήνπε ηαεοζηένδζδ, απυ ιέηνζα (3 παζδζά) ςξ αανζά (2 παζδζά). Ν

θυβμξ ήηακ δπμθαθζηυξ (ηνία παζδζά) εκχ ηα δφμ δεκ είπακ ηαευθμο. Υξ ζφζηδια

επζημζκςκίαξ πνδζζιμπμζήεδηε δ βθχζζα Makaton.

3.5. θζηυ

Τδθζαηή θςημβναθζηή ιδπακήΠπόξνη, βνιβνί, κηθξά θπηά (καξνύιη, θνπθηά, θξεκκύδηα, ζθόξδα, ζπαλάθη, ζέζθνπια, κατληαλόο, άληζνο,

λεξνθάξδακνο, παληδάξηα, ξαπαλάθηα, παηάηεο, βαζηιηθόο). Δξγαιεία θεπνπξηθήο (πξαγκαηηθά θαη παηρλίδηα): Tζάπεο, θηπάξηα,

ηζνπγθξάλα, κηθξό ηξαθηέξ, πνηηζηήξη,ιάζηηρν πνηίζκαηνο.

Ζιεθηξνληθόο ππνινγηζηήο κε ινγηζκηθό Adobe Photoshop, QuarkXPress & Macromedia Director.

3.6. Γζαδζηαζία

Ρμ πνυβναιια λεηίκδζε ημ Λμέιανζμ ημο 2002 ηαζ ζοκεπίζεδηε ιέπνζ ηαζ ηδ θήλδ

ημο ζπμθζημφ έημοξ. Πηδκ εθανιμβή ημο ζοιιεηείπακ 4 εκήθζηεξ, μ εηπαζδεοηζηυξ ημο ηιήιαημξ, δφμ αμδεμί ηαζ έκαξ εηπαζδεοηζηυξ α/ειζαξ, μ μπμίμξ ηαζ

αζπμθήεδηε ιε ημ θμβζζιζηυ. Πε υθεξ ηζξ ηαεδιενζκέξ δναζηδνζυηδηεξ έβζκε ακάθοζδ ένβμο (ααζζημί ζηυπμζ, επζιένμοξ ζηυπμζ, δελζυηδηεξ, εζδζημί ηακυκεξ

αζθαθείαξ & οβζεζκήξ, απαζημφιεκα & ακαθχζζια οθζηά). Ρμ ηαεδιενζκυ πνυβναιια ήηακ αοζηδνά δμιδιέκμ. Ζ επζημζκςκία ιε ηα παζδζά ηαζ μζ μδδβίεξ

βζκυηακ ιέζς ημο ζοζηήιαημξ επζημζκςκίαξ Makaton, εκχ μζ δναζηδνζυηδηεξ

ηζκμφκηακ ζημκ άλμκα απυ ημ ζοβηεηνζιέκμ ζημ αθδνδιέκμ, απυ ημ αίςια ζηδκ ακαπανάζηαζδ, απυ ημ ακηζηείιεκμ ζημ ζφιαμθμ.

Νζ δναζηδνζυηδηεξ είπακ ηα ελήξ ιένδ :

Α) Eλςηενζηέξ δναζηδνζυηδηεξ (ζημκ ηήπμ).

Β) Eηπαζδεοηζηέξ δναζηδνζυηδηεξ ζηδκ ηάλδ

(Lotto ιε ηάνηεξ ενβαθείςκ, εζηυκεξ θοηχκ, ακηζζημζπήζεζξ, ζεζνμεεηήζεζξ, ακαηθήζεζξ η.θ.π.)

Γ) Κμοζζημηζκδηζηή αβςβή ιε εέια ηζξ βεςνβζηέξ ενβαζίεξ ζε επίπεδμ ζοιαμθζημφ παζπκζδζμφ.

36

Ρμ εηπαζδεοηζηυ οθζηυ πμο πνδζζιμπμζήεδηε βζα ηζξ δναζηδνζυηδηεξ ζηδκ ηάλδ

ηαηαζηεοάζεδηε ελμθμηθήνμο ζηδκ πμνεία ημο πνμβνάιιαημξ. Βήια πνμξ αήια

θςημβναθίγμκηακ υθεξ μζ δναζηδνζυηδηεξ ηαζ εηηοπχκμκηακ ζε ηανηέθεξ ή ζε οπμθμβζζηή. Ρμ ίδζμ οθζηυ ιπμνμφζε κα πνδζζιμπμζδεεί πμθθαπθά ςξ lotto, είηε ςξ

οθζηυ βζα ακηζζημίπζζδ, ζεζνμεέηδζδ, ακάηθδζδ, ζεζνά πνμκζηήξ αθθδθμοπίαξ ηθπ. Δκδεζηηζηυ οθζηυ παναηίεεηαζ ζηα Ξανανηήιαηα.

ΞΑΟΑΟΡΖΚΑ 1 (ΠΚΒΝΙΑ ΚΑΘΑΡΝΛ)

Ιάζηζπμ πμηίζιαημξ θάζηζπμ πμηίζιαημξ

Φηοάνζ

Φηοάνζ

ηζάπα Πηάας ιε ηδκ ηζάπα.

37

ΞΑΟΑΟΡΖΚΑ ΗΗ

ΘΑΟΡΔΠ ΙΝΓΗΘΖΠ ΠΔΗΟΑΠ Η

1 2 3

4 5 6

7 8

Όθεξ μζ ηαεδιενζκέξ δναζηδνζυηδηεξ ηςκ παζδζχκ ηαηαβνάθδηακ ηαζ

δδιζμονβήεδηε ημ εηπαζδεοηζηυ οθζηυ, ημ μπμίμ πνδζζιμπμζήεδηε πμζηζθμηνυπςξ. Δκδεζηηζηά ακαθένεηαζ υηζ μζ παναπάκς ηανηέθεξ πνδζζιμπμζήεδηακ είηε ςξ οθζηυ

ακηζζημίπδζδξ ηαζ ζεζνμεέηδζδξ, είηε βζα ηδ δζδαζηαθία ηδξ έκκμζαξ ημο πνυκμο

(πνζκ – ηχνα – ιεηά).

38

ΞΑΟΑΟΡΖΚΑ ΗΗΗ ΔΛΑΠ ΞΟΝΠ ΔΛΑΛ - ΦΠΗΘΖ ΘΑΘΝΓΖΓΖΠΖ

ΞΑΟΑΟΡΖΚΑ ΗV ΘΑΟΡΔΠ ΙΝΓΗΘΖΠ ΠΔΗΟΑΠ

4. ΠΕΖΡΖΠΖ –ΑΞΝΡΔΙΔΠΚΑΡΑ Ρμ πνυβναιια μθμηθδνχεδηε ιε ηδ θήλδ ημο ζπμθζημφ έημοξ. Ρα παζδζά ήνεακ ζε

επαθή ιε ηδ θφζδ ηαζ ακαβκχνζζακ ηδκ δοκαηυηδηα ημοξ κα εκενβμφκ ηαζ κα δζαιμνθχκμοκ ημ πενζαάθθμκ. Ποκέθααακ- έιπναηηα πθέμκ – ηδκ έκκμζα ηδξ

πνμκζηήξ αθθδθμοπίαξ ηαζ ηδξ ακάπηολδξ. Πδιακηζηή επίζδξ οπήνλε δ δζάζηαζδ ηδξ

ζφκδεζδξ ηδξ βδξ ιε ηδκ ηνμθή ημοξ. Κέζς ηδξ δμιδιέκδξ ζε αήιαηα εηπαίδεοζδξ ηαηάθενακ ηεθζηά κα αοηεκενβμφκ ηαζ κα ζοκενβάγμκηαζ, ζημ ααειυ

αέααζα ηςκ δοκαημηήηςκ ημοξ. Νζ βκςζηζημί ζηυπμζ (πνμιαεδιαηζηέξ έκκμζεξ, ικήιδ, ηθπ) επζηεφπεδηακ .Ρμ ζδιείμ πμο πνήγεζ πεναζηένς δζενεφκδζδξ είκαζ δ

αθθαβή ηςκ δζαηνμθζηχκ ζοκδεεζχκ ηςκ παζδζχκ, δεδμιέκμο ημο βεβμκυημξ υηζ μ πνμκζηυξ μνίγμκηαξ ημο πνμβνάιιαημξ οπήνλε πενζμνζζιέκμξ ηαζ δ δζαπείνζζδ ηδξ

ηνμθήξ είκαζ έκα εέια πμο ζπεηίγεηαζ άιεζα ηαζ ιε ηδξ βεκζηυηενεξ δζαηνμθζηέξ

ζοκήεεζεξ ηςκ μζημβεκεζχκ, ηςκ μπμίςκ ηα παζδζά ήηακ ιέθδ.

39

8. ΔΗΠΖΓΖΠΖ «Ξ.Δ. θαη ΑΚΔΑ-Κεζνδνινγηθέο πξνζεγγίζεηο θαη Γηδαθηηθέο

πξαθηηθέο»

Ακαβκχζημο Γζχνβμξ, εηπ/ηυξ, Κέθμξ Ξ.Ν. ΘΞΔ Πηοθίδαξ

Ζ ζζημνία ηδξ εηπαίδεοζδξ ηςκ αηυιςκ ιε ακαπδνίεξ λεηζκάεζ απυ πμθφ

παθζά.

Ρμκ 5μ αζχκα π.π οπάνπεζ ηναηζηή οπμζηήνζλδ ζημοξ ακίηακμοξ κα ενβαζημφκ εκχ μ Γδιυηνζημξ γδηά ιζα αβςβή βζα υθμοξ ημοξ ακενχπμοξ.

Ν Πςηνάηδξ θέεζ πςξ μζ πκεοιαηζηά αδφκαιμζ πνέπεζ κα ιαεαίκμοκ ηαζ κα αζημφκηαζ ζηα πνάβιαηα πμο εέθμοκ κα βίκμοκ άλζμζ

Πηδκ πενίμδμ 350-146 π.π οπάνπεζ εκδζαθένμκ βζα ηδκ εζδζηή αβςβή.

Ν Θευθναζημξ ,ιαεδηήξ ημο Ανζζημηέθδ είκαζ μ πνχημξ πμο δζαπαζδαβχβδζε κμδηζηά ηαεοζηενδιέκα παζδζά.

Πημ Βογάκηζμ οπάνπεζ πενίεαθρδ ακαπήνςκ αθθά ηαζ εηιάεδζδ απυ αοημφξ απθχκ επαββεθιάηςκ.

Ρδκ πενίμδμ ηδξ Ακαβέκκδζδξ εκζζπφεηαζ δ ακηίθδρδ υηζ μ άκενςπμξ ιπμνεί ιέζς ηδξ παζδείαξ κα αεθηζςεεί.

Ρδκ πενίμδμ ημο Γζαθςηζζιμφ βίκμκηαζ πνμζπάεεζεξ βζα ηδκ εηπαίδεοζδ ηςκ

κμδηζηά ηαεοζηενδιέκςκ παζδζχκ. Ρμκ 19μ αζχκα ανπίγεζ κα εκηείκεηαζ δ ένεοκα βζα ηα κμδηζηά ηαεοζηενδιέκα

άημια. Πηζξ ανπέξ ημο 20μο αζχκα ζηδ Γενιακία οπάνπμοκ 304 ζπμθεία βζα παζδζά ιε

εζδζηέξ ακάβηεξ.

Ζ πνμζπάεεζα δοζηοπχξ ζηαιάηδζε ιε ηδκ άκμδμ ημο Σίηθεν ζηδκ ελμοζία ηαζ ηα βεβμκυηα πμο επαημθμφεδζακ.

Κεηά ημ Β Ξαβηυζιζμ πυθειμ εα δδιζμονβδεμφκ μζ πνμτπμεέζεζξ βζα ηδ ιυνθςζδ ηςκ κμδηζηά ηαεοζηενδιέκςκ παζδζχκ.

Απυ ημ 1975 άνπζζε κα δζαδίδεηαζ δ ακηίθδρδ υηζ ηα παζδζά ιε κμδηζηά πνμαθήιαηα πνεζάγεηαζ κα εκηάζζμκηαζ ζημ ηακμκζηυ ζπμθείμ.

Όθα ηα έιαζα υκηα ακαγδημφκ έκα ηαθφηενμ ηυζιμ. Έηζζ ηαζ ημ παζδί ιε ακαπδνία

υπςξ ηαζ ημ ιδ ακάπδνμ έπεζ δζηαίςια κα ανίζηεζ κυδια ζηδ γςή ημο. Κζα δδιμηναηζηή ημζκςκία παναπςνεί ζε υθμοξ ημοξ πμθίηεξ ίζα δζηαζχιαηα ηαζ

είκαζ εοπανζζηδιέκδ υηακ ζηα ιέθδ ηδξ πανέπεηαζ δ πνμμπηζηή εκυξ ηαθφηενμο ηυζιμο απυ αοηυκ πμο ακηίηνζζακ υηακ βεκκήεδηακ.

Πηα παζδζά ιε ακαπδνίεξ δ ηίκδζδ, μ αθέιια ηαζ δ θςκή ημοξ πνμζθένμοκ ιζα

πνυζααζδ ηδκ ηαηακυδζδ ημο ακενχπζκμο είκαζ ημοξ. Πημ αθέιια ημοξ ιπμνείξ κα ακαηαθφρεζξ ηδκ ηαηάθαζδ ηαζ ηδκ άνκδζδ, ηδκ

απυννζρδ ηαζ ηδκ απμδμπή. Κε ηδ θςκή ημοξ δζαηδνμφκ ηδκ εκυηδηά ημοξ ιε ημκ ηυζιμ ,εκχ ιε ηζξ πνάλεζξ

ημο ζχιαηυξ ημοξ πνμζπαεμφκ κα λεπενάζμοκ ηδκ ακαπδνία ημοξ ηαζ κα

αθθάλμοκ ημκ ηυζιμ.

40

Πήιενα ιζα ααζζηή ανπή πμο δδιζμονβεί ηαηάθθδθεξ πνμτπμεέζεζξ χζηε μ ιαεδηήξ

ιε ακαπδνία κα εηθνάγεζ ααίαζηα ηδκ ημοθημφνα ημο είκαζ δ ανπή ηδξ έκηαλδξ.

«Πφιθςκα ιε αοηή, υθα ηα παζδζά κέμζ ηαζ εκήθζηεξ ιαεαίκμοκ, γμοκ ηαζ δδιζμονβμφκ ημοθημφνα απυ ημζκμφ, ζε έκα ηθίια ζοκενβαζίαξ ακάθμβμ ιε ημ

επίπεδμ ακάπηολήξ ημοξ, ηδκ ημοθημφνα ημοξ ηαζ ηδ δοκαηυηδηα ακηίθδρδξ ηαζ ζηέρδξ ηαεεκυξ».

Δίκαζ δ παζδαβςβζηή ηδξ αζζζμδμλίαξ πμο απμννίπηεζ ηδκ εθαηηςιαημθμβία.

Πε ιζα δφζημθδ ηαζ δφζηνμπδ επμπή ημ ηαλίδζ ιε παζδζά πμο έπμοκ ηαεοζηένδζδ βίκεηαζ δοζημθυηενμ, υιςξ αοηέξ μζ δοζημθίεξ είκαζ πμο δίκμοκ ιεβαθφηενδ πανά

ζημκ παζδαβςβυ ηαζ ζε υζμοξ ακαβκςνίγμοκ ημ ζοκάκενςπυ ημοξ ζακ ζζυηζιμ αθμφ μ ζηυπμξ ημο είκαζ έκαξ ηαθφηενμξ ηαζ ακενςπζκυηενμξ ηυζιμξ.

Ζ εκίζποζδ ηδξ θεζημονβζηυηδηαξ ημο αηυιμο πναβιαημπμζείηαζ.

1. Κε ηδ ζοζηδιαηζηή, επίιμκδ ,επίπμκδ ηαζ ιαηνυπνμκδ αζζεδηδνζαηή αβςβή(υθςκ ηςκ αζζεήζεςκ)

2. Κε ηδκ ηζκδηζηή αβςβή βζα ημκ έθεβπμ ηαζ ζοκημκζζιυ ηςκ ηζκήζεςκ ημο ζχιαημξ,

3. Κε ηδκ απυηηδζδ αημιζηχκ ηαζ ημζκςκζηχκ ζοκδεεζχκ αοημελοπδνέηδζδξ, αζθάθεζαξ ηθπ

4. Κε ηδκ απυηηδζδ επαββεθιαηζηχκ βκχζεςκ ηαζ δελζμηήηςκ.

5. Κε ηδκ ηαηάηηδζδ πναηηζηχκ ζπμθζηχκ βκχζεςκ πνμζανιμζιέκεξ ζηζξ δζακμδηζηέξ ζηακυηδηεξ ηςκ παζδζχκ.

Ν παζδαβςβυξ ,δάζηαθμξ εα πανάζπεζ αμήεεζα ζημ παζδί πμο εα απμαθέπεζ ζημκ «υθμκ άκενςπμ» ηαζ υπζ ιμκάπα ζηδκ ελμιάθοκζδ ιζαξ αθάαδξ ή ζημκ

παναιενζζιυ ημο ειπμδίμο.

Ν εηπαζδεοηζηυξ είκαζ εθεφεενμξ βζα εθζβιμφξ, ειπκεφζεζξ, επζκμδηζηυηδηα ηαζ πνμζανιμζηζηυηδηα ζφιθςκεξ πάκηα ιε ηζξ ακάβηεξ ηςκ ιαεδηχκ ημο.

Ρμ πθμφζζμ επμπηζηυ οθζηυ, δ επζκμδηζηυηδηά ημο, δ ζοκεπήξ εημζιυηδηα βζα ειπκεφζεζξ πνέπεζ κα ααζίγεηαζ ηαζ κα απμννέεζ απυ ηδκ επζζηδιμκζηή δεμκημθμβία

ηαζ ηδ βκχζδ ηςκ πνμαθδιάηςκ κμδηζηήξ ηαεοζηένδζδξ. Ν εηπαζδεοηζηυξ πνέπεζ κα επζιέκεζ ζε βκχζεζξ ηαζ δελζυηδηεξ πμο είκαζ ακαβηαίεξ

βζα ηδ γςή ημο ηάεε παζδζμφ βζα ηζξ άιεζεξ ιεθθμκηζηέξ ημοξ ακάβηεξ.

Δίκαζ πμθοηζιυηενμ βζα ηα παζδζά ιε ακαπδνίεξ κα ηα αζημφιε ηαζ κα ηα ιαεαίκμοιε πχξ κα ηυαμοκ πανηυκζα ιε ημ ραθίδζ πανά πςξ ηαζ βζαηί μ Ηαηχα πήνε

ηα πνςηεία. Κζα ααζζηή δζδαηηζηή ανπή ιαξ πνμηνέπεζ απυ ημ ζοβηεηνζιέκμ ζημ

ΠΓΘΔΘΟΗΚΔΛΝ, απυ ημ εφημθμ ΠΡΝ ΔΘΝΙΝ ηαζ απυ ημ ημκηζκυ ζημ ΘΝΛΡΗΛΝ.

Ιέιε θ.π «ηναπέγζ» ηαζ εκκμμφιε ακηζηείιεκμ ιε μνζζιέκεξ ζδζυηδηεξ ηαζ παναηηδνζζηζηά.

Όιςξ αοηέξ μζ ζδζυηδηεξ είκαζ αθδνδιέκεξ έκκμζεξ. Δπμιέκςξ επζαάθθεηαζ κα δίκμοιε θίβα ηαζ ηαθά.

Θα ήηακ θμζπυκ ιεβάθδ αθέθεζα κα ιαξ παναζφνεζ δ ανπή πνμξ ημ δοζημθυηενμ

ηαζ ιαηνζκυηενμ ηαζ υπζ κα ηάκμοιε ημ εφημθμ ηαηακμδηυ ηαζ ημκηζκυ ζηα παζδζά. Ιυβμο πάνδ ηα παζδζά ιε κμδηζηή ηαεοζηένδζδ οζηενμφκ ζηδκ ηαηακυδζδ

αθδνδιέκςκ εκκμζχκ ιπμνμφκ υιςξ κα ενβάγμκηαζ ιε ζοβηεηνζιέκα πνάβιαηα

41

βκςζηά απυ ημ ζπίηζ ημοξ, βζα ημ θυβμ αοηυ είκαζ απαναίηδημ κα βίκεηαζ δ

δζδαζηαθία ζε ιεβάθδ έηηαζδ ιε πνήζδ ΦΠΗΘΝ επμπηζημφ οθζημφ.

Ρμ οθζηυ αοηυ έπεζ άιεζδ ζπέζδ ιε ηδκ πενζααθθμκηζηή αβςβή. Ρα επμπηζηά ιέζα ηα εημζιάγεζ μ εηπαζδεοηζηυξ ηαζ ιε ηδ αμήεεζα ηςκ ιαεδηχκ ημο

,εκχ μνζζιέκα ιπμνεί κα ηα πνμιδεεοηεί ηαζ απυ ημ ειπυνζμ. (Γίζημοξ, λοθμονβζηά ενβαθεία, ιπάθεξ ηθπ)

Ρα παζδζά ιε κμδηζηή οζηένδζδ οζηενμφκ ζηδκ ακηίθδρδ ημο πχνμο.(΄ρμξ,

αάεμξ, ηθίζδ εδάθμοξ ηθπ) Ζ ροπμηζκδηζηή αβςβή εα αμδεήζεζ ημ παζδί κα απμηηήζεζ επαθή ιε ημ πενζαάθθμκ ημο ηαζ κα ημ εζζάβεζ ζηδκ ενβαζία ηαζ ημκ

επαββεθιαηζηυ πνμζακαημθζζιυ. Ζ φθδ πμο δζδάζηεηαζ πνέπεζ κα είκαζ απθή ηαζ κα ανίζηεηαζ ιέζα ζημκ ηφηθμ ηςκ

ειπεζνζχκ ημο παζδζμφ.

Απαζηείηαζ ζοκεπήξ επακάθδρδ ηδξ φθδξ βζαηί ζφιθςκα ιε ηδκ ανπή ηδξ οπενιάεδζδξ δεκ ζδιαίκεζ κα ιάεμοκ πμθθά ηα παζδζά, αθθά θίβα ηαζ ηαθά ιε ηδκ

ζοκεπή επακάθδρδ. Ποκέπεζα ηδξ πνμδβμφιεκδξ ανπήξ είκαζ δ ανπή ηδξ ειπέδςζδξ. Ζ ανπή αοηή

απμαθέπεζ ζηδκ ειπέδςζδ ηαζ δζαηήνδζδ ηςκ ηεηηδιέκςκ. Ζ άζηδζδ ,δ επακάθδρδ, μ εεζζιυξ, δ ζοκεπήξ εθανιμβή ηαεχξ ηαζ δ

ζοκαζζεδιαηζηή θυνηζζδ απμηεθμφκ πνμτπμεέζεζξ βζα ηδκ οθμπμίδζδ αοηήξ ηδξ

ανπήξ. Ν δνυιμξ ημο ζοκαζζεήιαημξ είκαζ μ πενζζζυηενμ πνμζπεθάζζιμξ βζα παζδζά ιε

ηαεοζηένδζδ. Κε ημ ζοκαίζεδια επζδζχημοιε ημ λφπκδια ηδξ πανάξ, ημο εκδζαθένμκημξ βζα

δδιζμονβία ηαζ επζημζκςκία.

Ρα πεζνμηεπκζηά ηαζ ηζκδηζηά ιαεήιαηα, δ ακαπανάζηαζδ ηαζ δναιαημπμίδζδ αμδεμφκ πμθφ ζ΄αοηυ ημ ζηυπμ.

Κε ηζξ ηαεδιενζκέξ ενβαζίεξ ,ηα παζδζά ιέζα απυ ηζξ επζηοπίεξ ηαζ ηζξ απμηοπίεξ απμηημφκ ζζπονυηενδ εέθδζδ βζα ενβαζία ηαζ αοηυαμοθεξ δναζηδνζυηδηεξ.

Νζ ιζηνμπανέξ απυ ηδκ ενβαζία θένκμοκ ηδκ επζεοιία βζα ενβαζία. Πηα παζδζά ιε ακαπδνίεξ οπάνπεζ ιζα μνιή βζα παζβκζχδδ απαζπυθδζδ ιε ηδ

ιίιδζδ, ιζα μνιή βζα έηθναζδ ηαζ ακαπανάζηαζδ.

Ρμοξ ακμζπημφξ αοημφξ δνυιμοξ ιε ημ ιζιδηζηυ παζπκίδζ (παζπκίδζ νυθςκ) ηαζ ηδ ζηδκζηή πανάζηαζδ(δναιαημπμίδζδ) ιπμνμφιε κα αημθμοεήζμοιε ηζ ειείξ.

Κε ηδ δναιαημπμίδζδ βζα ακαπανάζηαζδ παναιοεζχκ, ζζημνζχκ ηθπ ηζκδημπμζείηαζ δ εοιζηή ημοξ γςή, ηαθθζενβείηαζ δ μιζθία, δ ικήιδ, δ θακηαζία, μζ ηζκδηζηέξ

δελζυηδηεξ, δ εηθυνηςζδ ηςκ επζεεηζηχκ ηάζεςκ ημο παζδζμφ.

Γζα ηδκ αβςβή ηςκ παζδζχκ ιε ακαπδνίεξ, δ δναιαημπμζδιέκδ δζδαζηαθία ζοβηεκηνχκεζ πμθθά πθεμκεηηήιαηα.

Κε ηδκ οπυδδζδ νυθςκ μζ ιαεδηέξ ιπμνμφκ κα ζοιιεηέπμοκ ζε ηαεμνζζιμφξ εκενβεζχκ, ζπεδζαζιμφξ ζημπχκ, δζεοεέηδζδ ηαηαζηάζεςκ.

Ζ άζηδζδ ηζκδηζηυηδηαξ, δ πνμζμπή, δ δδιζμονβζηυηδηα ιε ηδ δναιαημπμζδιέκδ

δζδαζηαθία, ακαπηφζζμκηαζ ηαοηυπνμκα. Κε ηδκ ακαπανάζηαζδ εκυξ πενζπηένμο, μζ ιαεδηέξ αβμνάγμοκ, οπμθμβίγμοκ ηδκ

ηζιή.

42

Ζ δναιαημπμίδζδ ,ακαπανάζηαζδ ηςκ εκκμζχκ ημο ηήπμο ηαζ ημο θαπακυηδπμο ,δ

ηαηακμιή νυθςκ ηαζ εοεοκχκ, μζ πςθήζεζξ πνμσυκηςκ δ ςθεθζιυηδηα ηδξ

ενβαζίαξ βίκμκηαζ βυκζιδ ιάεδζδ. Ν νυθμξ ,δ οπυδδζδ εκυξ νυθμο, βίκεηαζ βζα ημ παζδί δζηυξ ημο ζημπυξ βζα ημκ

μπμίμ επζζηναηεφεζ υθδ ημο ηδ εέθδζδ ηαζ υθεξ ημο ηζξ δοκάιεζξ. Κε αθμνιή ηα υζα ακαθένεδηακ παναπάκς ιπμνμφιε κα ζπεδζάζμοιε ιζα

εηπαζδεοηζηή εκυηδηα ιε ζδιείμ ακαθμνάξ ημ «Γάζμξ».

Ρμ εέια είκαζ απαναίηδημ κα έπεζ ανπή, ηαζ ηέθμξ. Νζ ακαθμνέξ ιπμνμφκ κα λεηζκμφκ απυ ηδ δδιζμονβία εκυξ δέκδνμο απυ ημκ άκειμ πμο ιεηαθένεζ ημ

ζπυνμ, ημ πμοθί πμο άθδζε ημ ημοημφηζζ κα πέζεζ ζηδ βδ ηθπ.

Ρμ δέκηνμ πνεζάγεηαζ κα ιεβαθχζεζ ηνμθή ηαζ αένα. Ν ήθζμξ, δ ανμπή, ημ πχια, εα

επζηνέρμοκ ζηα ζηυιαηά ημο (νίγεξ, θφθθα) κα ηναθεί ηαζ κα ιεβαθχζεζ. Γφνς απυ

ημ δέκηνμ εα γήζεζ έκαξ μθυηθδνμξ ηυζιμξ απυ θοηά ηαζ γχα (μζημζφζηδια).

Ξμθθά δέκηνα εα γήζμοκ ιαγί βζαηί ημ έκα πνεζάγεηαζ ημ άθθμ. Έηζζ δδιζμονβείηαζ ημ δάζμξ. Ακάθμβα ιε ημ είδμξ ημο δέκηνμο εα έπεζ ηαζ ηδ δζηή ημο

μκμιαζία.(Δθαηυδαζμξ, πεοηυδαζμξ ηθπ). Ρα ηιήιαηα ημο δέκηνμο πμο ημ αμδεμφκ κα ιεβαθχζεζ (νίγεξ, ημνιυξ, ηθαδζά) ιπμνμφκ κα ενέρμοκ άθθα θοηά ηαζ

43

γχα. Ρα δέκηνα ιαξ αμδεμφκ.( Ποκηδνμφκ θοηά ηαζ γχα, ζοβηναημφκ κενυ ηαζ

πχια ηθπ). Ρα αμδεμφιε κα γήζμοκ βζαηί ηα πνεζαγυιαζηε.

Πηδ δζάνηεζα ηςκ δναζηδνζμηήηςκ ηα θφθθα ηαζ μζ ηανπμί απυ δζάθμνα είδδ

δέκηνςκ εα αμδεήζεζ ηα παζδζά κα ακηζθδθεμφκ ηδ δζαθμνεηζηυηδηα, κα ηάκμοκ πνμαθήιαηα ιαεδιαηζηχκ, κα ιζθήζμοκ βζα ηα ζπήιαηα ηαζ κα ηα ζπεδζάζμοκ. Ρα

πμοθζά κα ιζιδεμφκ ήπμοξ πμοθζχκ ηαζ κα ημοξ βνάρμοκ.(ημο-ημο, ηνα, ηθπ).

Χρήσιμα προϊόντα

44

Θάπμζμζ πεζναιαηζζιμί ιε ημ κενυ ηαζ ημ πχια ιπμνμφκ κα ηα αμδεήζμοκ κα

ακηζθδθεμφκ ηδκ ζηακυηδηα ηδξ νίγαξ κα ζοβηναηεί πχια ηαζ κενυ. Κζα ζζημνία ιε

ηδκ ζζημνία εκυξ ζπυνμο ιπμνεί κα αμδεήζεζ ζηδ βθχζζα.

Ρα ιαηεημπάνημκα ιπμνμφκ κα αμδεήζμοκ ημκ εηπαζδεοηζηυ κα δδιζμονβήζεζ οθζηυ πμο εα ημκ αμδεήζεζ κα ελδβήζεζ ιε πμθφ απθυ ηνυπμ ηδκ βέκκδζδ ηαζ

ακάπηολδ εκυξ δέκηνμο ηαζ ηδ δδιζμονβία εκυξ δάζμοξ.

Ζ επζκμδηζηυηδηα ηαζ μζ ζηυπμζ πμο έπεζ εέζεζ μ εηπαζδεοηζηυξ ακάθμβα ιε ηδκ ζδζαζηενυηδηα , ιπμνεί κα ημκ αμδεήζεζ βζα ημ ηαθφηενμ απμηέθεζια.

Ζ επίζηερδ ζε έκα πενζαζηζηυ δάζμξ, αμδεάεζ ηα παζδζά κα ακηζθδθεμφκ ηδκ πμζηζθία γςήξ ζημ δάζμξ, ήπμοξ, πνχιαηα, ιονςδζέξ, δθζηία(ιζηνυξ, ιεβάθμξ

ημνιυξ), κα δζαηνίκμοκ ίπκδ ηθπ Ρέθμξ δ δδιζμονβία εκυξ ζπμθζημφ ηήπμο εα δχζεζ ηδ δοκαηυηδηα ζηα παζδζά κα

ακηζθδθεμφκ ηδκ βέκκδζδ ηαζ ημ εάκαημ, ηδκ πνμζηαζία αθθά ηαζ ηζξ πνήζεζξ ηςκ

θοηχκ. Δκδεζηηζηά ακαθένμοιε μνζζιέκα είδδ θοηχκ πμο ιπμνεί κα θοηεοημφκ ηαεχξ

ηαζ ηζξ ζδζυηδηεξ πμο δζαεέημοκ.

ΒΝΡΑΛΑ

1) Απήβακμξ (Ruta graveolens): Γκςζηυ απυ ημοξ ανπαίμοξ πνυκμοξ.

Σνδζζιμπμζείηαζ ζακ ακηίδμημ ζηζξ δδθδηδνζάζεζξ, ηαηά ηδξ οζηενίαξ ηαζ ηδξ επζθδρίαξ, ηαηά ηςκ παναζίηςκ ημο εκηένμο, ηαεανίγεζ πθδβέξ ηαζ έθηδ,

ηαηαπναΰκεζ ημοξ πυκμοξ ηςκ νεοιαηζηχκ – ανενζηζηχκ, ηδξ θθεαίηζδαξ ηαζ ηςκ ηζνζχκ, ελμκηχκεζ δζάθμνα πανάζζηα, ζηχνμ ρείνεξ η.θ.π.

45

Έκα θθζηγάκζ γεζηυ αθέρδια απυ θφθθα απήβακμο ημ πνςί ηαζ έκα ημ ανάδο, υπζ

υιςξ βζα πενζζζυηενμ απυ 3 διένεξ βζαηί πνμηαθεί θζπμεοιίεξ ηαζ δδθδηδνζάζεζξ.

2) Βαζζθζηυξ (Ocimum basiticum): Σνδζζιμπμζείηαζ βζα αζεέκεζεξ ηςκ κεφνςκ, βζα πκεοιαηζηή οπενηυπςζδ, βζα κεονζημφξ πμκμηεθάθμοξ, άβπμξ, ατπκίεξ,

γαθάδεξ, βζα βαζηνίηζδα, δοζπερία, δοζημζθζυηδηα, εκηενζηέξ δζαηαναπέξ ηαεχξ ηαζ βζα

πυκμοξ

ζη’ αοηζά. Ρμ ζοπκυ ιάζδια ,υιςξ , πθςνχκ θφθθςκ ηαζ δ ηαεδιενζκή πνήζδ

νμθδιάηςκ ααζζθζημφ, ιπμνεί κα πνμηαθέζεζ θήεανβμ. 3) Γεκηνμθίαακμ (Rosmarinus officinalis): Σνδζζιμπμζείηαζ ζακ ηανδζμημκςηζηυ ηαζ

οπενηαζζηυ, βζα πνυκζεξ ανμβπίηζδεξ, βνίπδ ηαζ άζεια, είκαζ ακηζδζαννμσηυ ηαζ

ημκχκεζ ηδκ υναζδ. Δπίζδξ πνδζζιμπμζείηαζ ζακ ανςιαηζηυ ζηδκ ιαβεζνζηή. 4) Γίηηαιμ (Origanum dictamnus): Σνδζζιμπμζείηαζ ζακ θάνιαημ βζα ημ ζημιάπζ,

βζα απμζηήιαηα ηαζ ζπονζά, βζα πμκμηεθάθμοξ ηαζ πμκυδμκημοξ, βζα κεονζηέξ δζαηαναπέξ ηαεχξ ηαζ ζηδκ δζεοηυθοκζδ ημο ημηεημφ, πίκμκηαξ ζοπκά

αθερήιαηα. Ποπκή πνήζδ υιςξ, ιπμνεί κα πνμηαθέζεζ ημλζηέξ πανεκένβεζεξ, υπςξ ηαζ

δζαημπή ηδξ ηφδζδξ ζηζξ έβηοεξ βοκαίηεξ.

5) Θοηθάιζκμ (Cyclamen graecum, repandum): Σνδζζιμπμζείηαζ βζα ηα ηνομπαβήιαηα, ηζξ πζμκίζηνεξ, ηα έθηδ, ηζξ αζιμννμΐδεξ, ημοξ αυιαμοξ ζη’ αοηζά,

ηαεχξ ηαζ ηδκ αιοβδαθίηζδα. Νζ ανπαίμζ Έθθδκεξ πνδζζιμπμζμφζακ ημ έβποια ηςκ πεηάθςκ, βζα κα δδθδηδνζάγμοκ ηα αέθδ ημοξ.

6) Ιεαάκηα (Lavandula officinalis): Ακαημοθίγεζ απυ διζηνακίεξ, ζθίββμοξ, ατπκίεξ,

πμκυδμκημοξ, δνα ζακ δνειζζηζηυ, επμοθχκεζ πθδβέξ, εηγέιαηα, δενιαηίηζδεξ, εβηαφιαηα, νοειίγεζ ημ ηοηθμθμνζηυ, δνα ζακ ακηίδμημ ζε δδθδηδνζάζεζξ ηαζ

ηζζιπήιαηα εκηυιςκ. Δπίζδξ πνδζζιμπμζείηαζ ζακ ζοζηαηζηυ ζε ανχιαηα. Απαβμνεφεηαζ κα ηάκμοκ μπμζαδήπμηε πνήζδ θεαάκηαξ υζμζ έπμοκ ζημιαπζηά

πνμαθήιαηα. 7) Ιεαακηίκζ (Santolina chamaecyparyssus): Δίκαζ θοηυ ανςιαηζηυ-θανιαηεοηζηυ.

Ρμ αζεένζμ έθαζυ ημο πνδζζιμπμζείηαζ ζηδκ ανςιαημπμζία ηαζ ηδκ ζαπςκμπμζία.

Ρμ οπένβεζμ ηιήια ημο εεςνείηαζ ακηζζπαζιςδζηυ, επμοθςηζηυ ηαζ εοζηυιαπμ. 8) Ιμοΐγα (Vervena officinalis): Γζχπκεζ ημκ πμκμηέθαθμ, ημκ πμκυιαημ, ημκ πυκμ

ημο αοηζμφ ηαζ ημοξ πυκμοξ ηςκ νεοιαηζζιχκ. Βμδεά ζηζξ ζημιαπζηέξ ακςιαθίεξ (λζκίθεξ η.θ.π.), είκαζ βαθαηημθυνμ βζα ηζξ θεπχκεξ πμο εέθμοκ κα εδθάζμοκ ημ

ιςνυ ημοξ, ιαθαηχκεζ ημοξ πυκμοξ ηςκ αζιμννμΐδςκ.

9) Κακηγμονάκα (Νriganum majorana): Νζ ακεζζιέκεξ ημνοθέξ πνδζζιμπμζμφκηαζ ςξ ανςιαηζηυ ζηδκ ημογίκα. Απυ αοηέξ αβαίκεζ ηαζ ημ έθαζμ πμο πνδζζιμπμζείηαζ

ζηδκ θανιαηεοηζηή ηαζ ζηδκ ανςιαημπμζία. Δίκαζ πμθφ ηαθυ ακαθβδηζηυ ζε ιοσημφξ πυκμοξ, δζαζηνέιιαηα, ζηναιπμοθήβιαηα, κεοναθβίεξ, πμκυδμκημ ηαζ

νεοιαηζημφξ πυκμοξ. Θεςνείηαζ επίζδξ έλμπμ ακηίδμημ ζηα ιζηνυαζα ημο

ηοθμεζδμφξ πονεημφ.

10) Κέκηα (Mentha piperita, pulegius ηαζ sylvestris): Ρμ πζμ θοζζηυ αθνμδζζζαηυ ιαγί ιε ημκ δουζιμ. Ακαημοθίγεζ ημοξ πυκμοξ ηςκ νεοιαηζζιχκ ηαζ ημκ

πμκμηέθαθμ, πνδζζιμπμζείηαζ ζε μοθίηζδεξ, αιοβδαθίηζδεξ, ιαζηίηζδεξ, ζοκζζηάηαζ

46

ζε δοζπερίεξ ηαζ δζάννμζεξ, ιαθαηχκεζ ημοξ πυκμοξ ηδξ πενζυδμο ηαζ ημοξ

πυκμοξ ηςκ ημθζηχκ.

11) Κονηζά (Myrtus communis): Ρα θφθθα ηδξ έπμοκ ζηοπηζηέξ ηαζ ακηζζδπηζηέξ ζδζυηδηεξ. Ρμ αθέρδια θφθθςκ ιπμνεί κα εθανιμζηεί ελςηενζηά ζε ιχθςπεξ

ηαζ αζιμννμΐδεξ. Ξνυζθαηδ ένεοκα ακαηάθορε ιία μοζία ζηδ ιονηζά πμο έπεζ ακηζαζμηζηή δνάζδ. Κπμνεί κα πνδζζιμπμζδεεί ζηδκ ιαβεζνζηή, ζε ρδηά, υπςξ

επίζδξ ηαζ ηα απμλδναιέκα θφθθα ηδξ ζε πμηπμονί.

12) Ξακζέξ (Viola tricolor): Σνδζζιμπμζείηαζ βζα ηδ εεναπεία ημο εηγέιαημξ ηαζ ηδξ αηιήξ ηαεχξ ηαζ ηδξ ανεθζηήξ ζιδβιαημννμσηήξ δενιαηίηζδαξ ζημ ηνζπςηυ ηδξ

ηεθαθήξ. Δίκαζ δζμονδηζηυ, αμδεάεζ ζηδκ νεοιαημεζδή ανενίηζδα ηαζ ζηζξ δζαηαναπέξ ημο ακαπκεοζηζημφ. Διπμδίγεζ ηδ κοπηενζκή εκμφνδζδ ηςκ παζδζχκ

ηαζ έπεζ ιαηνυπνμκδ θήιδ πανδβμνδηζημφ βζα ηζξ «πθδβςιέκεξ» ηανδζέξ. Πε

ιεβάθεξ δυζεζξ, ιπμνεί κα πνμηαθέζεζ ειεηυ. 13) Οείηζ (Erica vulgaris): Γζαεέηεζ θήιδ ήπζμο δνειζζηζημφ αθθά δ πζμ ζδιακηζηή

δνάζδ ημο είκαζ ςξ ακηζζδπηζηυ ημο μονμπμζδηζημφ. Σνδζζιμπμζείηαζ βζα ηδ εεναπεία ηςκ νεοιαηζζιχκ ηαζ ηδξ πμδάβναξ. Δίκαζ επίζδξ ιεθζζζμημιζηυ θοηυ.

14) Οίβακδ (Origanum vulgare): Δίκαζ απμηεθεζιαηζηυ αυηακμ βζα αενμθαβία ηαζ ηοιπακζζιυ, ακαημοθίγεζ ημκ πμκυδμκημ ηαζ ημοξ πνυκζμοξ νεοιαηζζιμφξ,

νεοζημπμζεί ηα θθέιαηα, είκαζ ειιδκαβςβυ (δεκ είκαζ εηηνςηζηυ),

πνδζζιμπμζείηαζ βζα εκηενζηέξ δζαηαναπέξ ηαζ πυκμοξ ζηδκ ημζθζά, υπςξ επίζδξ ηαζ ζακ ακηζζδπηζηυ ηςκ ακαπκεοζηζηχκ μδχκ. Κε ελςηενζηή πνήζδ είκαζ

παναζζημηηυκμ ηαζ επμοθςηζηυ ηςκ πθδβχκ. 15) Ρνζακηαθοθθζά (Rosa canina): Θονίςξ δ άβνζα ηνζακηαθοθθζά πνδζζιμπμζείηαζ ζε

άθεεξ, ποχδδ αιοβδαθίηζδα, δζάννμζα, ζε πμκμηέθαθμ ηαζ γαθάδεξ, ημ έβποιά

ηδξ είκαζ ημκςηζηυ βζα ηδκ ηανδζά ηαζ δνειζζηζηυ βζα ηδκ ατπκία. Κε ελςηενζηή πνήζδ (αναδζκέξ πθφζεζξ ιε νμδυκενμ), δνειεί ηα ενεεζζιέκα αθέθανα ηαζ

λεημονάγεζ ημ δένια ημο πνμζχπμο ηαζ ημο θαζιμφ. Δπίζδξ πνδζζιμπμζείηαζ ζηδκ παναζηεοή ανςιάηςκ.

16) Φαζηυιδθμ (Salvia officinalis): Ρμ αμηακμθμβζηυ ημο υκμια «salvia», οπαζκίζζεηαζ ηδ ζπμοδαζυηδηά ημο, αθμφ πνμένπεηαζ απυ ημ νήια «salvare» πμο

ζδιαίκεζ «ζχγς». Ζ εμολυκδ πμο πενζέπεζ, είκαζ ζζπονυ ακηζζδπηζηυ ηαζ

ακηζααηηδνζδζαηυ. Πε ζοκδοαζιυ ιε θίβμ λφδζ ιδθίηδ, ζακ βανβάνα, είκαζ ελαζνεηζηυ βζα ημκ πμκυθαζιμ, ηδ θανοββίηζδα, ηδκ αιοβδαθίηζδα, ηδκ μοθίηζδα ηαζ

ηα ζημιαηζηά έθηδ. Γζεβείνεζ ηδκ πέρδ ηαζ λαθαθνχκεζ απ’ ηα αένζα ημο ζημιάπμο, ημκχκεζ ημ ελαζεεκδιέκμ κεονζηυ ζφζηδια, ζηαιαηάεζ ηδκ εθίδνςζδ,

δζαηυπηεζ ηδ νμή ημο βάθαηημξ ζηζξ εδθάγμοζεξ ιδηένεξ ηαζ είκαζ πνήζζιμ βζα ηδ

εεναπεία ηςκ ελάρεςκ ηαηά ηδκ ειιδκυπαοζδ. Ρμ γεζηυ αθέρδια είκαζ ζδακζηυ βζα ηα ηνομθμβήιαηα. Κε ελςηενζηή πνήζδ, απαθφκεζ ημκ πυκμ απ’ ηα

ηζζιπήιαηα ηςκ εκηυιςκ ηαζ αμδεάεζ ζηδ εεναπεία ηδξ ηνζπυπηςζδξ. Δπίζδξ πνδζζιμπμζείηαζ ζηδ ιαβεζνζηή ηαζ ζηδκ ανςιαημεεναπεία.

Νζ βοκαίηεξ πμο εδθάγμοκ, απαβμνεφεηαζ κα πίκμοκ

θαζηυιδθμ, βζαηί βίκεηαζ πζηνυ ημ βάθα ημοξ. Δπίζδξ οπεναμθζηή πνήζδ ιπμνεί κα πνμηαθέζεζ εθαθνζά

δδθδηδνίαζδ, ηαποπαθιία ηαζ πμκμηέθαθμ.

47

9. ΔΗΠΖΓΖΠΖ «Ζ Δηδηθή Αγσγή ζην λεπηαγσγείν θαη Γηαζεκαηηθή πξνζέγγηζε πξνγξακκάησλ Ξ.Δ.»

Βέθημο Βαζζθζηή, Λδπζαβςβυξ – Δζδζηυ Λδπζαβςβείμ Θμγάκδξ

ΓΓηηααζζεεκκααηηηηθθήή ππξξννζζέέγγγγηηζζεε

ΔΔηηηηεεηηααιιέέκκδδ ηηααζζ ζζεε ααάάεεμμξξ έέννεεοοκκαα εεκκυυξξ εεέέιιααηημμξξ ππμμοο εειιππθθέέηηεεζζ ηηαα ππααζζδδζζάά ζζεε ιιζζαα

μμννββαακκςςιιέέκκδδ ιιααεεδδζζζζααηηήή δδννααζζηηδδννζζυυηηδδηηαα,, ιιεε ηηααεεμμννζζζζιιέέκκαα ιιεεεεμμδδμμθθμμββζζηηάά ααήήιιααηηαα ηηααζζ

ζζηηυυππμμοοξξ ζζεε ππμμθθθθααππθθάά εεππίίππεεδδαα..

ΘΘααηηααννββεείίηηααζζ μμ δδζζααππςςννζζζζιιυυξξ ηηςςκκ ββκκςςζζηηζζηηχχκκ ππεεννζζμμππχχκκ ηηααζζ ααθθθθδδθθμμζζοοκκδδέέμμκκηηααζζ ζζηηυυππμμζζ

ηηααζζ δδννααζζηηδδννζζυυηηδδηηεεξξ..

• Μεηζκά απυ πναβιαηζηέξ ηαηαζηάζεζξ γςήξ, ακάβηεξ, επζεοιίεξ, εκδζαθένμκηα ηςκ ιαεδηχκ.

• Βαζίγεηαζ ζηδ δναζηδνζυηδηα ηςκ παζδζχκ, ζηζξ ζηακυηδηεξ ηαζ ζηδκ ηθίζδ ημοξ

• Γεκ οπάνπμοκ πνμηαεμνζζιέκα υνζα, ελεθίζζεηαζ ακάθμβα ιε ηδκ μιάδα, θένεζ ηδ ζθναβίδα ηδξ μιάδαξ, ημο ηυπμο ηαζ ημο πνυκμο πμο πναβιαημπμζείηαζ.

• Αθμνά δζαδζηαζίεξ ιάεδζδξ, ηνυπμοξ δζδαηηζηήξ πανέιααζδξ αθθά ηαζ μνβάκςζδ ηαζ θεζημονβία ηδξ ζπμθζηήξ ηάλδξ.

Αιιαγή ζηνλ ηξόπν ζθέςεο θαη ζηνλ πξνζαλαηνιηζκό ηνπ δαζθάινπ

• Ρα πάκηα βφνς ιαξ είκαζ βκχζδ

• κα ιδκ εβηθςαίγεηαζ ζηδκ πμζυηδηα ηςκ πθδνμθμνζχκ

• κα αλζμπμζεί υθα ηα δζαεέζζια ιέζα

• κα ακαγδηά ημκ πεζναιαηζζιυ

• κα ιδ θμαάηαζ κα δμηζιάζεζ, κα εηηεεεί ηαζ κα ηάκεζ θάεμξ

• κα ζοκενβάγεηαζ

• ακμζπηέξ ενςηήζεζξ

• ιμίναζια εοεοκχκ

• οπμζηήνζλδ ζφζηαζδξ μιάδςκ

• δζαηνζηζηή ζοιιεημπή, ζοκημκζζηήξ, ειροπςηήξ

• κα ιζθάεζ θζβυηενμ ηαζ κα αημφεζ πενζζζυηενμ

Γηαηί λα δνθηκάζσ

• Γίκεζ κυδια ζηδ βκχζδ. Δκενβυξ ζοιιεημπή ζηδ ιάεδζδ. Θνζηζηή ζηέρδ, δδιζμονβζηυηδηα, αοημκμιία, αοημεηηίιδζδ

• Δοηαζνίεξ βζα άζηδζδ πμθθχκ δελζμηήηςκ (μιζθία, βναθή, ακάβκςζδ, αηνυαζδ, ιέηνδζδ) παναηήνδζδ, ηαλζκυιδζδ, ένεοκα, δζαηφπςζδ οπμεέζεςκ, επίθοζδ πνμαθδιάηςκ

48

• Ββάγεζ ημ ζπμθείμ ζηδκ ημζκςκία, αμδεά ηα παζδζά κα βκςνίζμοκ ηαθφηενα

ημκ ηυζιμ πμο ηα πενζαάθθεζ.

• Ξνμςεεί ηδ ζοκενβαζία ηαζ αθθδθεπίδναζδ ηςκ παζδζχκ. Κμζνάγμκηαζ ζοκαζζεήιαηα ηζ ειπεζνίεξ.

• Νοζζαζηζηή ειπθμηή ηςκ βμκέςκ. Γκςνίγμοκ ηα παζδζά ημοξ, βίκμκηαζ ιέθδ ημο ζπμθείμο ηαζ αμδεμί ζημκ ζπεδζαζιυ ηαζ ζηδκ μνβάκςζδ.

• Ποκενβαζία ιε θμνείξ ηαζ εζδζημφξ. Άκμζβια ημο ζπμθείμο ζηδκ ημζκςκία.

• Θίκδηνμ ηαζ πανά βζα ημοξ εηπαζδεοηζημφξ. Αοημκμιία, ηνζηζηή ζηέρδ,

δδιζμονβζηυηδηα. Ηηακμπμίδζδ, ζζμννμπία, υπζ Πδιακηζηή δ ζοκενβαζία.

Ηδαληθό πεξηβάιινλ γηα θάζε παηδί

• δδιζμονβείηαζ ιζα εεηζηή αηιυζθαζνα ζεααζιμφ ηςκ αημιζηχκ δζαθμνχκ,

• πμο εκεαννφκεζ ηδκ αημιζηή έηθναζδ ηαζ

• ηδκ αθθδθμαμήεεζα ηςκ ιαεδηχκ,

• ηαθφπηεζ ηδκ ακάβηδ κα ιαεαίκμοκ ιέζα απυ αζχιαηα ηαζ ζοιιεημπή,

• εββοάηαζ πανά ηδξ βκχζδξ, αβάπδ βζα ηδ ιάεδζδ

• πανέπεζ αζθάθεζα ηαζ απμδμπή,

• αζχιαηα επζηοπίαξ, αοημεπζαεααίςζδξ, ζηακμπμίδζδξ, πανάξ

Πρεδηαζκόο

• Ξνμδβμφιεκεξ βκχζεζξ ηζ ειπεζνίεξ βζα ημ εέια

• Δπζθμβή ηεκηνζημφ ηζ επζιένμοξ εειάηςκ (ηζ εέθμοιε κα ιάεμοιε)

• Ππεδζαζιυξ δναζηδνζμηήηςκ ( πχξ εα ημ ιάεμοιε) – ιεθέηδ πεδίμο, επζζηέρεζξ, ζοκεκηεφλεζξ, θςημβναθήζεζξ, παζπκίδζα νυθςκ, δδιζμονβία (εζηαζηζηή, πνμθμνζηή, πνδζηζηή)

• Γδιζμονβία βςκζάξ.

• Ποκεπήξ αλζμθυβδζδ, επακαπνμζδζμνζζιυξ (εοεθζλία, εημζιυηδηα)

• Ξανμοζίαζδ (εκδιένςζδ ηζ εοαζζεδημπμίδζδ βμκέςκ ηαζ ημζκςκζημφ ζοκυθμο)

• Λα βκςνίγεζξ ηα παζδζά

• Λα βκςνίγεζξ ημ εέια

• Λα βκςνίγεζξ ηζ εέθεζξ κα ηάκεζξ

• Λα αλζμθμβείξ ηαζ κα αεθηζχκεζξ ημκ εαοηυ ζμο.

Ξξνβιήκαηα

• Έθθεζρδ πμηεζιεκζημί – αημιζημί πενζμνζζιμί

• ηαηάθθδθδξ μνβάκςζδξ ημο πενζαάθθμκημξ (πνμζπεθαζζιυηδηα πχνςκ,

πενζεπμιέκμο ηαζ οθζηχκ δζδαζηαθίαξ)

• Γζαπείνζζδ ημο πνυκμο

• Πηάζεζξ εηπαζδεοηζηχκ ηαζ ιαεδηχκ

• Ακαθμβία ιαεδηχκ – πνμζςπζημφ, αμδεδηζηυ πνμζςπζηυ, πνδιαημδυηδζδ

• Σνεζάγεηαζ ακάπηολδ εεηζηχκ ηάζεςκ ζημοξ εηπαζδεοηζημφξ, εκεάννοκζδ ηαζ εκίζποζδ ηςκ δελζμηήηςκ ημοξ

49

10. «Λεξό: Ξεγή Εσήο θαη Σαξάο»,

Ξαπασςάκκμο Α. Πηεθακίδμο Δ., Πζιζηζμπμφθμο Α. ηαζ Ξαναζηεοά Β., Δηπαζδεοηζημί, Δζδζηυ Γδιμηζηυ Ππμθείμ

Άιθζζζαξ, e-mail: amaliapap@sch.gr

1. ΔΗΠΑΓΥΓΖ

Ζ εηπαίδεοζδ ακηζθαιαάκεηαζ ηζξ αθθαβέξ ηαζ ζοιαάθθεζ ζημκ ιεηαζπδιαηζζιυ

ηδξ ημζκςκίαξ, ελεθίζζμκηαξ ημοξ ιαεδηέξ ζε εκενβμφξ πμθίηεξ ιε πενζααθθμκηζηή ηαζ ημζκςκζηή ζοκείδδζδ. Έηζζ, δ ημζκςκία μθείθεζ κα δζαιμνθχκεηαζ ιέζα απυ έκα

δδιμηναηζηυ ζπμθείμ ηαζ κα ζημπεφεζ ζηδκ «ζζυηζιδ ημζκςκζηή ελέθζλδ» υθςκ ηαζ ηονίςξ ηςκ αηυιςκ ιε εζδζηέξ εηπαζδεοηζηέξ ακάβηεξ.

Ν θιάδνο ηεο Δηδηθήο Αγσγήο ζπλδέεηαη άκεζα κε ηηο αλάγθεο θαη ηηο

απαηηήζεηο ηεο επξύηεξεο θνηλσλίαο θαη ηνπ εθπαηδεπηηθνύ ζπζηήκαηνο. Σξεζηκνπνηώληαο εηδηθά κέζα, κεζόδνπο δηδαζθαιίαο θαη

δηαπαηδαγώγεζεο ζηνρεύεη ζηελ ηθαλνπνίεζε θαη ζηελ πιήξε αμηνπνίεζε ησλ δπλαηνηήησλ ησλ αηόκσλ κε εηδηθέο αλάγθεο κε απώηεξν ζθνπό ηελ

απηνλόκεζε ηνπο θαη ηε ιεηηνπξγηθή έληαμή ηνπο ζηελ θνηλσλία. Ρα εέιαηα πνμζηαζίαξ ηαζ αεζθμνζηήξ δζαπείνζζδξ ημο πενζαάθθμκημξ είκαζ

ζδζαίηενα ζδιακηζηά ηαζ αθμνμφκ υθμοξ ιαξ. Ρα άημια ιε εζδζηέξ εηπαζδεοηζηέξ

ακάβηεξ ςξ ζζυηζια ιέθδ ιζαξ δδιμηναηζηήξ ημζκςκίαξ, δζηαζμφκηαζ ηαζ πνέπεζ κα εκδιενχκμκηαζ ηαζ κα εοαζζεδημπμζμφκηαζ ζε εέιαηα πενζααθθμκηζηά. Ζ

Ξενζααθθμκηζηή Δηπαίδεοζδ πνμζθένεζ ηδ δοκαηυηδηα ηαζ ζημοξ ιαεδηέξ ιε εζδζηέξ ακάβηεξ κα δζεονφκμοκ ημ βκςζηζηυ ημοξ πεδίμ, κα ηαθθζενβήζμοκ

δελζυηδηεξ ηαζ ζηάζεζξ ςθέθζιεξ βζα ηδκ ηαεδιενζκή ημοξ γςή, κα

πνμαθδιαηζζημφκ ηαζ κα μδδβδεμφκ κα ακαθάαμοκ υζμ βίκεηαζ πζμ εκενβδηζηυ νυθμ ζημ πενζααθθμκηζηυ ηαζ ημζκςκζηυ βίβκεζεαζ, ζοκεζδδημπμζχκηαξ ηδ ζπέζδ

αθθδθεπίδναζδξ ηαζ αθθδθελάνηδζδξ ιεηαλφ ημο «θοζζημφ ηαζ ημο ακενςπμβεκμφξ πενζαάθθμκημξ» ζφιθςκα ιε ημκ μνζζιυ ηδξ UNESCO βζα ηδκ Ξ.Δ. . Κε αάζδ ηα

παναπάκς ηαζ θαιαάκμκηαξ οπυρδ ιαξ ηδ Γζεεκή Πφιααζδ βζα ηα Γζηαζχιαηα ημο Ξαζδζμφ (Λ. 2101/1992, άνενμ 29) υπμο ηα ζοιααθθυιεκα ηνάηδ ζοιθςκμφκ υηζ δ

εηπαίδεοζδ ημο παζδζμφ πνέπεζ κα απμζημπεί ηαζ «…ζηδκ πνμεημζιαζία ημο βζα ιζα

οπεφεοκδ γςή ζε ιία εθεφεενδ ημζκςκία…» αθθά ηαζ «ζηδκ ακάπηολδ ζεααζιμφ βζα ημ θοζζηυ πενζαάθθμκ» πνμπςνήζαιε ζημ ζπεδζαζιυ ηαζ ηδκ πναβιαημπμίδζδ

ημο πνμβνάιιαημξ.

• ΞΔΗΟΑΚΑΡΗΘΝ ΚΔΟΝΠ

Θαηά ηδ ζπμθζηή πνμκζά 2005-06, μζ ιαεδηέξ ημο Δζδζημφ Γδιμηζημφ Ππμθείμο

Άιθζζζαξ εηπυκδζακ έκα πμθφ εκδζαθένμκ πνυβναιια Ξενζααθθμκηζηήξ

Δηπαίδεοζδξ, επμπηεουιεκμ απυ ημ Ξακεπζζηήιζμ Αζβαίμο ηαζ ζοβπνδιαημδμημφιεκμ απυ ηδκ Δ.Δ. ηαζ εεκζημφξ πυνμοξ, ιε ηίηθμ «Λενυ: Ξδβή

γςήξ ηαζ πανάξ».

50

Πημ ζδιείμ αοηυ, ζδιεζχκμοιε υηζ ημ Δζδζηυ Ππμθείμ Άιθζζζαξ είκαζ ιζα κέα

ζπμθζηή ιμκάδα, δ μπμία θεζημονβεί ιυθζξ απυ ημ ζπμθζηυ έημξ 2003-04. Ρδ πνμκζά

2005-06 θμζημφζακ ζ’ αοηή δχδεηα (12) ιαεδηέξ ηαζ ιαεήηνζεξ, πμο πανμοζίαγακ έκα εονφ θάζια εζδζηχκ εηπαζδεοηζηχκ ακαβηχκ, δθζηίαξ έλζ έςξ έκηεηα (6-11)

πνμκχκ ηαζ ζοιιεηείπακ υθμζ ζημ πνυβναιια. Ρδ πνμκζά αοηή ζημ ζπμθείμ ενβάζηδηακ ηνεζξ (3) εηπαζδεοηζημί Δζδζηήξ αβςβήξ ηαζ ιία (1) ηαεδβήηνζα Φ.Α.

Δζδζηήξ Αβςβήξ, πμο απμηεθμφζακ ηδκ Ξαζδαβςβζηή μιάδα, ηαεχξ ηαζ 1 ημζκςκζηή

θεζημονβυξ, 1 ςνμιίζεζα ιμοζζηυξ, ηαζ ιζα ημπέθα ςξ εζδζηυ αμδεδηζηυ πνμζςπζηυ, πμο αμήεδζακ μζηεζμεεθχξ ηαζ πμζηζθμηνυπςξ ζηδκ μθμηθήνςζδ ημο

πνμβνάιιαημξ. Ρμ εέια δζαιμνθχεδηε αοευνιδηα απυ ηα ίδζα ηα παζδζά, υηακ ιζα

θεζκμπςνζκή ιένα παναηήνδζακ ηδ ανμπή πμο έπεθηε ηαζ εκδζαθένεδηακ κα

ιάεμοκ πενζζζυηενα βζα ημ πχξ ηαζ απυ πμφ ένπεηαζ «αοηυ ημ κενυ». Νζ εηπαζδεοηζημί ημο ζπμθείμο εεςνήζαιε πμθφ ζπμοδαίμ ημ βεβμκυξ υηζ ηα παζδζά

ημο Δζδζημφ ζπμθείμο ιε ηυζεξ δοζημθίεξ ηαζ ζδζαζηενυηδηεξ, έδεζλακ πδβαίμ εκδζαθένμκ βζα ημ θοζζηυ πενζαάθθμκ. Δπζπθέμκ, ημ κενυ ςξ βκςζηζηυ ακηζηείιεκμ

ημοξ ήηακ μζηείμ, ηαεχξ είκαζ έκα ζημζπείμ ηδξ ηαεδιενζκυηδηαξ, απαναίηδημ βζα ηδ γςή υθςκ. Ρμ εέια αοηυ πνμζθένεζ εοηαζνίεξ βζα πνμαθδιαηζζιυ, απυηηδζδ

ειπεζνζχκ ηαζ δνάζδ. Νζημδμιχκηαξ, θμζπυκ, πάκς ζηζξ πνμζςπζηέξ ημοξ ειπεζνίεξ

ηαζ επεκδφμκηαξ ζημ εκδζαθένμκ ημοξ, απμθαζίζαιε κα αλζμπμζήζμοιε ηδκ εοηαζνία πμο ιαξ πανείπε ημ Ξακεπζζηήιζμ Αζβαίμο ηαζ κα οθμπμζήζμοιε ημ

ζοβηεηνζιέκμ πνυβναιια πενζααθθμκηζηήξ εηπαίδεοζδξ.

2.1. Κέεμδμζ

2.1.1 Γεκζηέξ ιεεμδμθμβζηέξ ανπέξ

Ζ πενζααθθμκηζηή αβςβή απμηεθεί έκα ηαηελμπήκ δζεπζζηδιμκζηυ βκςζηζηυ πεδίμ, ζημ μπμίμ ηα εέιαηα πνμζθένμκηαζ βζα δζαεειαηζηή πνμζέββζζδ, δ μπμία

είκαζ απαναίηδηδ ζοκζζηαιέκδ ηδξ εηπαζδεοηζηήξ δζαδζηαζίαξ ζηδκ Δζδζηή Αβςβή (Θμοθμοιπανίηζδ, 2005). Ζ δζαεειαηζηή πνμζέββζζδ επελενβάγεηαζ ηδ βκχζδ

μθζζηζηά ηαζ δζεπζζηδιμκζηά, εκχ ηδ ζοκδέεζ άιεζα ιε αοεεκηζηέξ ηαηαζηάζεζξ ηδξ πναβιαηζηυηδηαξ, χζηε ηα παζδζά κα ηαηακμήζμοκ ηαθφηενα ημκ ηυζιμ ζημκ μπμίμ

γμοκ ηαζ κα ακηζθδθεμφκ ημ νυθμ ημοξ ιέζα ζε αοηυ (Καηζαββμφναξ 2004).

Γζα ηδκ οθμπμίδζδ ηςκ επζδζχλεςκ ηδξ δζαεειαηζηήξ πνμζέββζζδξ εκδείηκοηαζ, ςξ άνζζημξ δζδαηηζηυξ ηνυπμξ, δ εθανιμβή ζπεδίςκ ενβαζίαξ πμο ακαπηφζζμκηαζ

ιε αάζδ ηζξ πνμτπάνπμοζεξ ειπεζνίεξ ηαζ βκχζεζξ ηςκ παζδζχκ, ααζίγμκηαζ ζηδκ ειπεζνζηή-αζςιαηζηή ιάεδζδ, απαζηχκηαξ ηδκ εκενβδηζηή ζοιιεημπή ημοξ ηαζ

εκζζπφμοκ ηδκ μιαδμ-ζοκενβαηζηή δζδαζηαθία (υ.π.). Έκα ηέημζμ ζπέδζμ ενβαζίαξ

εηπυκδζακ ηαζ μζ ιαεδηέξ ημο ζπμθείμο ιαξ ζηα πθαίζζα δζενεφκδζδξ ημο εέιαημξ «Ρμ Λενυ».

Αηυιδ, δ ενβαζία ζηδνίπεδηε ηαζ ζημ δζενεοκδηζηυ ιμκηέθμ ιάεδζδξ. Ρα παζδζά ημο ζπμθείμο ιαξ, παν’ υθεξ ηζξ εββεκείξ δοζημθίεξ ημοξ, εκεαννφκμκηακ

ιέζα απυ πμζηίθεξ δναζηδνζυηδηεξ κα ζοιιεηέπμοκ εκενβά ζηδκ ακαηάθορδ ηδξ

κέαξ βκχζδξ, κα ζηέθημκηαζ οπμεεηζηά ηαζ ηνζηζηά (ηζ εα βζκυηακ ακ..), κα ακαεεςνμφκ απυρεζξ, κα δζαιμνθχκμοκ ζηάζεζξ ηαζ αλίεξ, κα απμθαζίγμοκ ηαζ κα

αοηεκενβμφκ (υ.π.).

51

1. Δζδζηέξ ιεεμδμθμβζηέξ πνμζεββίζεζξ

Ποιιεημπζηή παναηήνδζδ-δζελαβςβή απθχκ πεζναιάηςκ (ελάηιζζδ κενμφ, μ

ηφηθμξ ημο κενμφ ζηδ θφζδ ιέζς εζδζηήξ ζοζηεοήξ ημο Θ.Ξ.Δ. Άιθζζζαξ).

Πογήηδζδ-αθυνιδζδ ιε πνήζδ επμπηζημφ οθζημφ. Θεςνία ειπεζνζημ-αζςιαηζηήξ

ιάεδζδξ (αζαθία-πενζμδζηά ιε εζηυκεξ, εηπαζδεοηζηέξ αζκηεμηαζκίεξ). Νιαδμ-ζοκενβαηζηή ιάεδζδ (ακαγήηδζδ πθδνμθμνζχκ, ημθθάγ, ηαηαζηεοέξ

η.ά.).

Ακάθοζδ ένβμο (Task analysis) (αήιαηα ηνυπμο πθοζίιαημξ πενζχκ ηαζ

δμκηζχκ). Ξμθοαζζεδηδνζαηή πνμζέββζζδ (ηναβμφδζ, ιμοζζημηζκδηζηά δνχιεκα,

δναιαημπμίδζδ, γςβναθζηή, ηαηαζηεοέξ).

Γζάθμβμξ- Πογήηδζδ-Γδιζμονβία ενςηήζεςκ, οπμεέζεςκ ηαζ πνμαθδιαηζζιμφ.

Ξαναηήνδζδ ηαζ αοευνιδηδ ακαηάθορδ ηδξ κέαξ βκχζδξ.

Δπζζηέρεζξ πεδίμο.

Δπαθή ηαζ ζοκενβαζία ιε ημζκςκζημφξ θμνείξ ηαζ βεκζηυηενα ηδκ ημπζηή

ημζκςκία.

Σνήζδ ηεπκμθμβζηχκ ιέζςκ βζα πζμ θεπημιενή παναηήνδζδ, ακαηνμθμδυηδζδ

ηαζ ειπέδςζδ ηςκ κέςκ βκχζεςκ ηαζ ειπεζνζχκ, ηαεχξ ηαζ απυηηδζδ κέςκ δελζμηήηςκ.

Σνήζδ Ζ/-δζαδζηηφμο βζα ακαγήηδζδ πθδνμθμνζχκ.

Σνήζδ πίκαηα δζπθήξ εζζυδμο, ςξ μνβακυβναιια ηαεδιενζκήξ εθανιμβήξ ηςκ

δναζηδνζμηήηςκ πνήζδξ ημο κενμφ ζηδκ αημιζηή οβζεζκή ζημ ζπμθείμ ηαζ ζημ ζπίηζ.

Φφθθα αλζμθυβδζδξ-Δνςηδιαημθυβζα ζε παζδζά ηαζ βμκείξ.

Έηζζ, ιέζα απυ υθεξ ηζξ παναπάκς ιεεμδμθμβζηέξ πνμζεββίζεζξ, ηα παζδζά ηαηάθενακ κα βκςνίζμοκ, κα ηαηακμήζμοκ ηαζ κα δνάζμοκ ζε ζπέζδ ιε πμθθέξ

επζιένμοξ εκυηδηεξ ηδξ έκκμζαξ «ημ κενυ».

Ανπζηά, αζπμθήεδηακ ιε ηζξ ιμνθέξ, ημ νυθμ ηαζ ημκ ηφηθμ ημο κενμφ ζηδ θφζδ. Έηζζ, ιέζς πεζναιάηςκ, παναηήνδζδξ ηαζ αζςιαηζηήξ ιάεδζδξ απυηηδζακ

βκχζεζξ ηαζ ειπθμφηζζακ ημ θελζθυβζυ ημοξ, δδιζμονβχκηαξ ηαζ ιία μιαδζηή γςβναθζά ιε ημκ ηφηθμ ημο κενμφ ζηδ θφζδ, δ μπμία ηοπχεδηε ζε αθίζα ιε

ζημπυ κα εοαζζεδημπμζήζεζ ηδκ ημπζηή ημζκςκία.

Δπζπθέμκ, έβζκε ζαθήξ ιέζς ηδξ πναηηζηήξ ελάζηδζδξ δ ηαεδιενζκή ακάβηδ ημο κενμφ βζα ηδκ επζαίςζδ ηαζ ηδκ πνμζςπζηή οβζεζκή ιαξ. Όθα ηα παζδζά

ζοιιεηείπακ ζε ηαεδιενζκυ πνυβναιια δφμ (2) εαδμιάδςκ, ζημ ζπμθείμ ηαζ ζημ ζπίηζ, πμο αθμνμφζε ζημ πθφζζιμ πενζχκ ηαζ δμκηζχκ. Νζ ιαεδηέξ

εοαζζεδημπμζήεδηακ ηαζ ένπμκηακ ζημ ζπμθείμ πζμ ηαεανμί, αζηχκηαξ ηνζηζηή ζε υπμζμκ ζοιιαεδηή ημοξ δεκ έπναηηε ημ ίδζμ. Tα παζδζά απυθαοζακ ηδ πανά πμο

πνμζθένεζ ημ κενυ ιέζα απυ παζβκζχδεζξ δναζηδνζυηδηεξ ηαζ ήνεακ ζε επαθή ιε

δζάθμνεξ ιμνθέξ γςήξ ημο αοεμφ ηδξ εάθαζζα. Γκχνζζακ, επίζδξ, ηαζ ηδ ζδιαζία ημο κενμφ ζηδκ ηέπκδ ηαζ ηδκ πναηηζηή άζηδζδ, δδιζμονβχκηαξ γςβναθζέξ ιε

κενμιπμβζέξ ηαζ πνδζηζηά ακηζηείιεκα ιε πδθυ. Αηυιδ, απέηηδζακ ειπεζνίεξ ηαζ έβζκακ επζζηέρεζξ, χζηε κα ηαηακμήζμοκ ημκ

ηνυπμ οδνμδυηδζδξ ηςκ ζπζηζχκ (οδναβςβείμ, θνάβια «Κυνκμο») ηαζ ημ νυθμ

ημο κενμφ ζηδκ άκεζζδ ηαζ ηδκ εονςζηία ηδξ βεςνβζηήξ ηαζ αζμηεπκζηήξ δναζηδνζυηδηαξ ηδξ ημπζηήξ ημζκςκίαξ (πδβέξ, εθαζχκεξ, αονζμδερεία). Έηζζ, υπζ

52

ιυκμ απέηηδζακ αζςιαηζηέξ βκχζεζξ, αθθά ήνεακ ζε επαθή ιε ηδκ ημπζηή ημζκςκία

ηαζ ημοξ δδιυζζμοξ θμνείξ.

Θαθθζενβήεδηακ μζ ροπμζοκαζζεδιαηζηέξ, ροπμηζκδηζηέξ ηαζ ιμοζζημηζκδηζηέξ ημοξ δελζυηδηεξ, υπζ ιυκμ ιέζα ζηδκ ηάλδ αθθά ηαζ πανμοζζάγμκηαξ ηζξ

δναζηδνζυηδηέξ ημοξ ζηδκ ημπζηή ημζκςκία ιέζς πμθζηζζηζηχκ εηδδθχζεςκ. Κε άθθα θυβζα, δ εηπυκδζδ αοημφ ημο πενζααθθμκηζημφ πνμβνάιιαημξ δδιζμφνβδζε

ζηα παζδζά ιζα πενζααθθμκηζηή αθθά ηαζ εονφηενδ ημζκςκζηή ζοκείδδζδ.

• ΠΚΞΔΟΑΠΚΑΡΑ - ΑΜΗΝΙΝΓΖΠΖ

Ζ εηπυκδζδ ημο ζοβηεηνζιέκμο πνμβνάιιαημξ απμηέθεζε ιία ζδζαίηενα εοπάνζζηδ ηαζ επμζημδμιδηζηή ειπεζνία βζα υθμοξ ημοξ ζοιιεηέπμκηεξ,

εηπαζδεοηζημφξ ηαζ ιαεδηέξ. Ζ δζαεειαηζηή πνμζέββζζδ, δ εθανιμβή ζπεδίςκ ενβαζίαξ (ιέεμδμξ Project) ημ μιαδμζοκενβαηζηυ ηαζ ημ δζενεοκδηζηυ ιμκηέθμ

ιάεδζδξ επέδναζακ εεηζηά ζε υθμοξ ημοξ ιαεδηέξ, ζημκ ηνυπμ επζημζκςκίαξ ιε

ημοξ άθθμοξ, ζηδκ απυδμζή ημοξ ιέζα ζηδκ ηάλδ ηαζ ζηδκ απυηηδζδ ημζκςκζηήξ ηαζ πενζααθθμκηζηήξ ζοιπενζθμνάξ. Απυ ηδ δζαιμνθςηζηή αλζμθυβδζδ πμο

εθανιυζαιε ζε υθα ηα ζηάδζα δζελαβςβήξ ημο πνμβνάιιαημξ, ηαεχξ ηαζ απυ ηδκ ηεθζηή αλζμθυβδζδ ιέζς ηςκ εζηαζηζηχκ ένβςκ, δναιαημπμζήζεςκ,

δναζηδνζμηήηςκ, ενςηδιαημθμβίςκ ηαζ ζοκεκηεφλεςκ ηςκ παζδζχκ, ιπμνμφιε κα

οπμζηδνίλμοιε υηζ μζ ανπζημί ζηυπμζ ημο πνμβνάιιαημξ επζηεφπεδηακ.

3.1 Γλσζηηθόο-Δπηζηεκνληθόο ηνκέαο.

Ρα παζδζά ειπθμφηζζακ ηζξ βκχζεζξ ηαζ ημ θελζθυβζμ ημοξ ηαηακμχκηαξ ηαζκμφνζεξ

θέλεζξ ηαζ έκκμζεξ (π.π. ηαηαννάηηδξ, ςηεακυξ, οδναβςβείμ, θνάβια η.α.). Έιαεακ βζα ημκ ηφηθμ ημο κενμφ ζηδ θφζδ, ηδ ζδιαζία ημο βζα ηδ γςή ηαζ ηζξ

ακενχπζκεξ δναζηδνζυηδηεξ ηαζ ημ πχξ θηάκεζ ημ κενυ ζηα ζπίηζα (π.π. ζςιαηζηή

οβζεζκή, οδναβςβείμ, ηαθθζένβεζεξ, αονζμδερεία, παναβςβή δθεηηνζημφ νεφιαημξ).

Ξαναηδνμφζακ ηα θοζζηά θαζκυιεκα ηαζ ακαηάθοπηακ δζενεοκδηζηά ηδ κέα

βκχζδ.

Άνπζζακ κα νςημφκ ηαζ κα ακανςηζμφκηαζ, ηαθθζενβχκηαξ ηδκ πενζένβεζα ηαζ ημκ

εκαθθαηηζηυ ηνυπμ ζηέρδξ, θηάκμκηαξ ζε πνμαθδιαηζζιμφξ (πχξ ηαζ βζαηί ανέπεζ, βζαηί κα είιαζ ηαεανυξ, βζαηί ηαζ πχξ δζαηδνχ ηαεανυ ημ κενυ).

Έιαεακ κα παναηδνμφκ, κα πνμαθδιαηίγμκηαζ ηαζ κα ράπκμοκ πθδνμθμνίεξ ζε

αζαθία, πενζμδζηά ηαζ/ή ζημ δζαδίηηομ.

3.2 Θνηλσληθόο ηνκέαο.

Ρμοξ δυεδηε δ δοκαηυηδηα κα επζζηεθεμφκ ηαζκμφνζα, εκδζαθένμκηα ιένδ ηαζ

κα απμηηήζμοκ κέεξ βκχζεζξ ηαζ ειπεζνίεξ (π.π. πνήζδ κενμφ ζηα Ραιπάηζηα-αονζμδερεία Άιθζζζαξ, οδναβςβείμ ηαζ οδνμδθεηηνζηυ ενβμζηάζζμ, θίικδ

Κυνκμο).

Γκχνζζακ θμνείξ ηαζ οπδνεζίεξ, υπςξ είκαζ μ δήιανπμξ, δ ΔΓΑΞ, ημ

οδνμδθεηηνζηυ ενβμζηάζζμ, ημ Θέκηνμ Ξενζααθθμκηζηήξ Δηπαίδεοζδξ Άιθζζζαξ. Δίπακ επαθή ιε άθθα ζπμθεία ημο κμιμφ ζηα πθαίζζα εηδδθχζεςκ βζα ηδ δζάδμζδ

ημο πνμβνάιιαημξ (π.π. Κμοζζηυ Φεζηζαάθ, εηδήθςζδ ζημ Πενκζηάηζ).

53

3.3 Τπρνθηλεηηθόο ηνκέαο.

Απέηηδζακ κέεξ δελζυηδηεξ ιαεαίκμκηαξ π.π. ημ πεζνζζιυ ηδξ θςημβναθζηήξ

ιδπακήξ ηαζ απμθάιαακακ κα παναημθμοεμφκ ζε ηαηηά δζαζηήιαηα ηζξ

αζκηεμζημπδιέκεξ δναζηδνζυηδηέξ ημοξ (ακαηνμθμδυηδζδ ημο εκδζαθένμκηυξ ημοξ βζα ημ πνυβναιια).

Αζπμθήεδηακ ιε ηαθθζηεπκζηέξ δναζηδνζυηδηεξ πμο ημοξ έδζκακ ιεβάθδ πανά,

πνδζζιμπμζχκηαξ ημ κενυ ζηδ γςβναθζηή ηαζ ηδκ πδθμπθαζηζηή. Γναιαημπμίδζακ ηαζ ηναβμφδδζακ ιμοζζηά ημιιάηζα πμο αθμνμφκ ζημ κενυ.

Αημφζακ ηαζ δζέηνζκακ ήπμοξ πμο πανάβεζ ημ κενυ.

Δκέηαλακ ημ κενυ ζηζξ ηαεδιενζκέξ δναζηδνζυηδηεξ πμο αθμνμφζακ ζηδ

δζαηήνδζδ ηδξ πνμζςπζηήξ ημοξ οβζεζκήξ (πνυβναιια πθοζίιαημξ δμκηζχκ ηαζ

πενζχκ).

3.4 Ππκκεηνρηθόο ηνκέαο.

Δνβάζηδηακ ζε μιάδεξ βζα κα δδιζμονβήζμοκ ηαζ κα μθμηθδνχζμοκ δζάθμνεξ

δδιζμονβζηέξ δναζηδνζυηδηεξ (γςβναθζά ηφηθμο κενμφ πμο έβζκε αθίζα, ημθθάγ

ακενχπζκςκ δναζηδνζμηήηςκ ιε ημ κενυ ιέζα ηαζ έλς απυ ημ ζπίηζ, παζπκίδζα ιε ημ κενυ, ηναβμφδζα, πνυαεξ ηαζ πανμοζζάζεζξ, βνάιια ζημ δήιανπμ), μζ μπμίεξ

ημοξ πνμζέθενακ ηδκ εοπανίζηδζδ ηδξ επζηοπίαξ ηαζ ηδξ εκενβήξ ζοιιεημπήξ, ζοιαάθθμκηαξ ζηδκ αφλδζδ ηδξ αοημεηηίιδζήξ ημοξ ηαζ ηδξ απμδμπήξ ημοξ απυ

ημ ημζκςκζηυ ζφκμθμ.

Έιαεακ κα αημφκ ημοξ ζοκμιζθδηέξ-ζοιιαεδηέξ ημοξ, κα ζοιιεηέπμοκ ζε

ζογδηήζεζξ ηαζ κα ηαηαθήβμοκ ζε ζοιπενάζιαηα: Όθμζ ήεεθακ κα είκαζ ηαεανά ηα πμηάιζα, μζ πδβέξ ηαζ ηα ζζκηνζαάκζα ηδξ πυθδξ ηαζ έηακακ ανκδηζηά ζπυθζα

υηακ έαθεπακ κα ζοιααίκεζ ημ ακηίεεημ.

3.5 Ξεξηβαιινληηθόο ηνκέαο-Αεηθνξία.

Ακαβκχνζζακ ηδ δζανηή πανμοζία ημο κενμφ ιε δζάθμνεξ ιμνθέξ ζημκ ηυζιμ

ιαξ.

Έκζςζακ ηδκ ακάβηδ κα ζέαμκηαζ ηαζ κα «πνμζέπμοκ» ημ κενυ. Κε πανά έαβαθακ

ημ ζφκεδια ηδξ αθίζαξ ημοξ: «Αβαπχ ημ κενυ, ημ ηναηάς ηαεανυ ηαζ δεκ ημ ζπαηαθχ».

Θαηακυδζακ ηδ ζδιαζία ημο κενμφ βζα ηδ δζαηήνδζδ ηδξ οβείαξ ηαζ ηδξ γςήξ

αθθά ηαζ ηδξ ροπζηήξ εοθμνίαξ ημο ακενχπμο, ηαεχξ ηαζ ηδκ ακάβηδ κα δμοθέρμοιε υθμζ ζοθθμβζηά ηαζ οπεφεοκα βζα κα ημ δζαηδνμφιε ηαεανυ ηαζ κα

ιδκ ημ ζπαηαθάιε. Ρμ ζδιακηζηυ είκαζ υηζ μζ ιαεδηέξ ημο Δζδζημφ ζπμθείμο ακέθααακ πνςημαμοθίεξ

δζάποζδξ ηςκ απμηεθεζιάηςκ ημο πνμβνάιιαημξ ζηδκ ημπζηή ημζκςκία ηαζ

εοαζζεδημπμίδζήξ ηδξ ζε εέιαηα μνεήξ δζαπείνζζδξ ηαζ πνμζηαζίαξ ημο κενμφ.

Κέζα απυ υθεξ ηζξ παναπάκς δναζηδνζυηδηεξ ηα παζδζά ακέπηολακ πμζηίθεξ ημζκςκζηυ-βκςζηζηέξ ηαζ ροπμζοκαζζεδιαηζηέξ δελζυηδηεξ ηαζ ελάζηδζακ ηδκ

ηνζηζηή ημοξ ζηέρδ. Ξζζηεφμοιε υηζ δ οθμπμίδζδ ημο ζοβηεηνζιέκμο πνμβνάιιαημξ Ξενζααθθμκηζηήξ Δηπαίδεοζδξ αμήεδζε πμθφ ημοξ ιαεδηέξ ιαξ κα

βκςνίζμοκ ηαθφηενα ημ κενυ ζηζξ δζάθμνεξ ιμνθέξ ημο, κα ηαηαθάαμοκ ηδ

54

ζδιαζία ημο βζα ηδ θφζδ ηαζ ημκ άκενςπμ ηαζ κα δζαιμνθχζμοκ οπεφεοκδ

ημζκςκζηή ζηάζδ υζμκ αθμνά ζηδκ μνεή δζαπείνζζή ημο. Θεςνμφιε υηζ υθα ηα

παζδζά ημο ζπμθείμο ιαξ, πανά ηζξ υπμζεξ δοζημθίεξ ημοξ, ηαηάθενακ κα δζαζζεακεμφκ ηδκ ακάβηδ κα ακαθάαμοκ ηαζ ηα ίδζα πνςημαμοθίεξ βζα ηδκ

πνμζηαζία ημο κενμφ, δδθαδή άνπζζακ κα απμηημφκ πενζααθθμκηζηή ζοκείδδζδ.

4. ΒΗΒΙΗΝΓΟΑΦΗΑ

1. Αεακαζάηδξ, Α., Γανδακυξ, Σνήζημξ Δ. (1996). Νζημπενζααθμκηζηή Ξαζδαβςβζηή.

2. Γεςνβυπμοθμξ, Α., Ρζαθίηδ, Δ.(2003) Ξενζααθθμκηζηή Δηπαίδεοζδ ,Ανπέξ, Φζθμζμθία, Κεεμδμθμβία, Ξαζπκίδζα & Αζηήζεζξ, Gutenberg, Αεήκα.

3. Θαθασηγίδδξ, Γ. Ξενζααθθμκηζηή Δηπαίδεοζδ. Θεςνία ηαζ πνάλδ.

4. Θμοθμοιπανίηζδ, Α.(2005) Ζ Κεθέηδ Ξενζαάθθμκημξ ζημ Γζαεειαηζηυ Δκζαίμ Ξθαίζζμ Ξνμβναιιάηςκ Ππμοδχκ: Γζδαζηαθία ηαζ ζπμθζηά αζαθία, Δπζιυνθςζδ ζπμθζηχκ Ποιαμφθςκ ηαζ εηπαζδεοηζηχκ πνςημαάειζαξ ηαζ πνμζπμθζηήξ εηπαίδεοζδξ ζημ ΓΔΞΞΠ ηαζ ηα ΑΞΠ- Δπζιμνθςηζηυ θζηυ Ξνςημαάειζαξ Δηπαίδεοζδξ, ΞΔΞΘ, Ξ.Η. ,Αεήκα

5. Καηζαββμφναξ, Ζθίαξ (2004) Ζ δζαεειαηζηυηδηα ζηδ ζπμθζηή βκχζδ. Δκκμζμηεκηνζηή Ακαπθαζζίςζδ ηαζ Ππέδζα Δνβαζίαξ, Δηδυζεζξ Γνδβυνδ, Αεήκα.

6. ΞΔΞΘ, Γ/κζδ Δζδζηήξ Αβςβήξ, (1994) Γεθηίμ πθδνμθμνζχκ Δζδζηήξ Αβςβήξ, Ππμθζηή ηαζ Θμζκςκζηή Δκζςιάηςζδ, ΝΔΓΒ, Αεήκα.

55

5. ΞΑΟΑΟΡΖΚΑ ΔΛΓΔΗΘΡΗΘΥΛ ΦΥΡΝΓΟΑΦΗΥΛ 5.1. Γξαζηεξηόηεηεο

Δπίδεημε ηνπ πεηξάκαηνο ηεο αλαθύθισζεο ηνπ λεξνύ ζηε

ζάιαζζα «Ν θύθινο ηνπ λεξνύ», από ηνπο ππεπζύλνπο ηνπ ΘΞΔ

Άκθηζζαο

Δπίδεημε από βηβιία Εώα ηεο θύζεο

Ξαξαηήξεζε θσηνγξαθηώλ από

πεξηνδηθά Γξαζηεξηόηεηεο γηα ην θαηλόκελν

ηνπ νπξάληνπ ηόμνπ, πνπ δείρλνπλ ηελ ύπαξμε ηνπ

λεξνύ ζηε θύζε.

Δπίζθεςε ζην δξνειεθηξηθό

εξγνζηάζην

Νκαδηθή θαιιηηερληθή εξγαζία "Ν θύθινο ηνπ λεξνύ».