โยชิฟูมิ ทามาดะ: ประชาธิปไตย การกลายเป็นประชาธิปไตย และการออกจากประชาธิปไตยของประเทศไทย

*หามใชในการอางองกอนไดรบอนญาตจากผเขยน*

การประชมวชาการรฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตรแหงชาตการประชมวชาการรฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตรแหงชาต ครงท ครงท 9 9 ((พพ..ศศ. . 25512551))

คณะกรรมการสภาวจยแหงชาต สาขารฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตร สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต

2 - 3 ธนวาคม พ.ศ. 2551

ณ คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

การบรรยายพเศษ

ประชาธปไตย การกลายเปนประชาธปไตย และการออกจากประชาธปไตยของประเทศไทย (Democracy, Democratization and De-Democratization in Thailand)

Yoshifumi Tamada Kyoto University

การประชมวชาการรฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตรแหงชาต ครงท 9 (พ.ศ.2551)

1


Yoshifumi Tamada*

ในป พ.ศ. 2510 เมอมการตงอาเซยน (ASEAN) ซงประกอบดวยหาประเทศ คอ ไทย ฟลปปนส อนโดนเซย มาเลเซย และสงคโปรนน ความเปนประชาธปไตยของประเทศไทยอยในอนดบสดทายเทากนกบประเทศอนโดนเซย คอการเมองไทยหางจากความเปนประชาธปไตยมากทสด จนกระทง พ.ศ.2520 ความเปนประชาธปไตยของการเมองไทยกยงรงทายอย แตเมอถง พ.ศ.2530 ระดบความเปนประชาธปไตยของการเมองไทยเปลยนไปมาก คอดกวาประเทศอนโดนเซยหลายเทา แมจะยงสประเทศฟลปปนสทเพงเปนประชาธปไตยไมไดกตาม และเมอมาถง พ.ศ.2540 ไมมใครปฏเสธไดเลยวาความเปนประชาธปไตยของการเมองไทยอยในอนดบหนงเมอเทยบกบประเทศอาเซยนดวยกน ซงในปดงกลาวนอาเซยนมสมาชกเพมเปน 9 ประเทศแลว (กมพชาเปนสมาชกในพ.ศ.2542)

ถงแมวาประเทศฟลปปนสเปนประชาธปไตยมากอน คอตงแต พ.ศ. 2529 แตใน พ.ศ.2540 ระบอบการปกครองประชาธปไตยของไทยมความ “แนนอน” มากกวา เพราะมเสถยรภาพสงกวา ทกคนเลนการเมองตามกตกาของระบอบประชาธปไตยทถกกาหนดเอาไวอยางชดเจน จะแกไขกตกาทางการเมองไดกตอเมอทกคนยอมรบเทานน และหากทกคนเหนวา “ชนะ” กคอชนะ หรอเหนวา “แพ” กคอแพ ผคนจะคาดเดาไดวาตอไปนการเมองของไทยจะเดนไปในทศทางใด แมจะคาดไมถกวาพรรคการเมองพรรคใดจะ ชนะเมอมการเลอกตงกตาม

กลาวไดวา ใน พ.ศ.2540 คนมองวาประเทศไทยเปนรฐทปกครองโดยรฐบาลทมความชอบธรรมในระบอบประชาธปไตยซงทาใหสามารถรกษาความสงบเรยบรอยทางสงคมไดด เมอการเมองและสงคมมความมนคงมากเชนน นกลงทนและนกทองเทยวกยอมเดนทางเขามามากกวาเดมหลายเทา แตนาเศราใจมาก เพราะตงแต พ.ศ. 2549 เปนตนมา คนทวไปคาดไมไดอกแลววาการเมองไทยกาลงจะมงหนาไปในทศทางของประชาธปไตยหรอวากาลงกาวไปในทศทางตรงกนขาม ถาจะจดอนดบความเปนประชาธปไตยของประเทศตาง ๆ ในกลมอาเซยนในปจจบน กคงจดไดวาประเทศไทยดอยกวาฟลปปนส อนโดนเซย กมพชา และมาเลซย แมวาจะมการเลอกตง แตหลายคนไมยอมรบผลการเลอกตงเพยงเพราะวาผลการเลอกตงนนไมสมใจเขา

ในการเลอกตงยอมมทงฝายชนะและฝายแพ ฝายแพไมพอใจนนกเปนเรองธรรมดา แตฝายแพกจะตองอดทนยอมรบผลการเลอกตงถาหากวาฝายชนะไมไดโกงอยางขนานใหญ เชนเมอประธานาธบดจอรจ วอลคเคอร บช (George Walker Bush) ไดชยชนะในการเลอกตงเมอ พ.ศ. 2547 มชาวอเมรกนหลายคนไมพอใจเปนอยางมาก และสงสยวามการโกงในการเลอกตงดวย แตพวกเขากไมปฏเสธผลการเลอกตง ผมเองกเชนเดยวกน เมอ พ.ศ.2548 พรรครฐบาลญปนคอพรรคแอลดพภายใตการนำของนายกรฐมนตรโคอซม (Koizumi) ไดชยชนะอยางทวมทนเปนประวตการณ ผมไมพอใจและรสกโมโหอยางมากทประชาชนออกเสยงเลอกตงเชนน แตผมไมปฏเสธผลการเลอกตง เพราะมนใจวาการเลอกผนาทางการเมองดวยการเลอกตง ทประชาชนทกคน (โดยไมคานงถงเพศ การศกษา อาชพ ทอย ชาตพนธ อดมการณ ฯลฯ) มสทธลงคะแนนเสยงอยางเทาเทยมกนนน เปนวธการทดทสด อาจกลาวไดวาการเลอกตงเปนวธการตรวจสอบผนาทางการเมองทสาคญทสดเพราะเปนการตรวจสอบโดยประชาชนซงเปนเจาของอานาจอธปไตย

1. เราจะมองประชาธปไตยอยางไรด การเมองไทยเปนประชาธปไตยมากขน เมอไร อยางไร ทาไม และไมเปนประชาธปไตย อยางไร เพราะเหตใด

ปจจยแตละอยางมความสาคญมากนอยเพยงใด เหลานเปนคาถามทผมพยายามจะตอบในทน ผมจะแสดงความเหน

* L.L.D. (political science) Asafas (Graduate School of Asian and African Area Studies), Kyoto University, Japan


2

เกยวกบประชาธปไตยในประเทศไทยในแงมมประวตศาสตรไทยและการเปรยบเทยบ และกอนจะตอบคาถามเหลาน ผมขออธบายกอนวาในทศนะของผมประชาธปไตยหมายถงอะไร

1.1 คานยาม “ประชาธปไตย” ประชาธปไตยคออะไร? ผมเหนวาทเมองไทยใชคาวา “ประชาธปไตย” กบ “เผดจการ” อยางสนกสนานตามใจชอบ

เมอจะดาฝายตรงขามกดาวาเปน “เผดจการ”โดยไมใสใจวาเปนเผดจการจรงหรอไม เปนเผดจการแคไหน เมอเปนเชนนจงทาไดแตเพยงทะเลาะกนเทานน ไมสามารถจะถกเถยงกนอยางเปนวชาการได ดงนน เราจงควรจะหาขอยตกอนวาประชาธปไตยหมายถงอะไรตามหลกวชาการ

ประชาธปไตยทยอมรบกนในปจจบนนเปนประชาธปไตย-เสรนยม หรอ “เสรประชาธปไตย” (liberal democracy) ซงเปนการแตงงานกนระหวางหลกความเสมอภาค(ประชาธปไตย) กบหลกเสรภาพ (เสรนยม)1 ในประเทศตะวนตกซงเปนประชาธปไตยมานานแลวนน ปญญาชนไดเสนอแนวความคดหลายอยางเกยวกบประชาธปไตย แตโดยพนฐานแลว เราสามารถมองประชาธปไตยไดสองแนวทาง คอการมองโดยเนนทเนอหาสาระ กบการมองโดยเนนทวธการหรอรปแบบ

ประชาธปไตยในเชงเนอหาสาระ ถอวารฐจะตองสงเสรมปกปองสวสดการ เสรภาพ ความเสมอภาค และความมนคงของมนษย แกปญหาตาง ๆ ดวยสนตวธ และเนนการมสวนรวมของประชาชน เปนตน ประชาธปไตยตามความหมายดงกลาวนตองถอวาดมาก แตในโลกมนษยเราไมมทไหนทเปนประชาธปไตยในความหมายนไดจรง ๆ แมวาใชไดดในแงทเปนอดมคตและเปนเครองโจมตระบบการเมองทมขอบกพรอง แตจะใชคานยามนในการวเคราะหการเมองในความเปนจรงไมได โดยเฉพาะอยางยงหากตองการจะเปรยบเทยบระบบการเมองของหลายประเทศแลวกไมควรจะใชคานยามนเปนอนขาด เพราะการตดสนวาระบบการเมองหนง ๆ “ด” หรอ “ไมด” นน ขนอยกบอคตหรอความรสกสวนตวเปนอยางมาก

เพราะฉะนน นกรฐศาสตรสวนมากจงนยมใชคาวาประชาธปไตยในความหมายเชงวธการหรอรปแบบ ซงเนนการเลอกตงเสรทยตธรรม (fair free) โดยมการแขงขนระหวางนกการเมองหรอพรรคการเมองเพอชนะการเลอกตง นกรฐศาสตรทมชอเสยงมากอยางฮนทงตน (Huntington) เขยนไววา ในชวงหลงสงครามโลกครงทสอง “เกดแนวความคดเกยวกบความหมายประชาธปไตย 3 แบบดวยกน นนคอ ประชาธปไตยเปนรปแบบการปกครองทอาจนยามดวยทมาแหงอานาจอนชอบธรรมของรฐบาล เปาหมายการทางานของรฐบาล หรอวธการตงรฐบาล” “หากเราจะใชคานยามทเนนแหลงทมาแหงอานาจอนชอบธรรมหรอเนนเปาหมายการทางานของรฐบาลแลว เราจะตองพบกบปญหาใหญในแงของความไมแนนอนหรอความไมชดเจน ผเขยน (ฮนทงตน) จงเลอกใชคานยามทเนนวธการตงรฐบาล ภายใตระบอบการปกครองทไมใชประชาธปไตยนน ผนารฐบาลอาจมาจากชาตวฒ โชค ทรพยสน กาลงคนและอาวธ การตกลงกนเองภายในหมผนา การเรยนร การแตงตง การสอบ ฯลฯ แตวธการหลกของระบอบประชาธปไตยกคอการใหประชาชนซงเปนผถกปกตรองเปนผเลอกตงผนา และจะตองเปนการเลอกตงทมการแขงขนดวย” (Huntington 1991: 6) นอกจากน ฮนทงตนไดสรางแนวความคดเรอง “คลนลกทสามของการกลายเปนประชาธปไตย” ซงมอทธพลสงตอการศกษาวจยเกยวกบประชาธปไตยในประเทศโลกทสาม โดยฮนทงตนถอวา “ระบอบการเมองจะเปนประชาธปไตยได กตอเมอผมอานาจสงสดในการตดสนใจเพอสวนรวมนน ถกเลอกขนมาโดยกระบวนการเลอกตงทสามารถไววางใจไดวายตธรรม (fair honest) และจะตองมการเลอกตงตามกาหนดเวลา (periodic) โดยประชาชนเกอบทกคนมสทธลงคะแนนเสยง” (Huntington 1991: 7)

ในความเปนจรงนน เฉพาะการเลอกตงอยางเดยวไมเพยงพอสาหรบการเปนประชาธปไตย เพราะถงแมวาจะมการเลอกตงอยางเสรและมการแขงขนเกดขน แตกไมแนนอนเสมอไปวาระบอบการปกครองนนจะเปนประชาธปไตย (Diamond 1999: 8-10) อยางไรกตามเราจะดวนสรปวา “การเลอกตงไมสาคญ” ไมไดเปนอนขาด เพราะ “ไมมประชาธปไตยทไรการเลอกตง” การเลอกตงเปนเงอนไขอนจาเปนทจะขาดเสยมไดสาหรบประชาธปไตย ดงทนกรฐศาสตรคนหนงซงมผลงานจานวนมากเกยวกบการเปนประชาธปไตยไดเขยนเอาไววา ความหมายของประชาธปไตยหากนยามอยางแคบทสดกคอประชาธปไตยแบบการเลอกตง (Diamond 1999: 8)


3

ระบอบประชาธปไตยทวโลกทงเกาและใหมมลกษณะรวมกนอยางหนง นนคอ วธดาเนนการทแนนอนกบผลลพธทไมแนนอน (Bunce 2000: 714) กลาวคอ กตกาในการไดมาซงอานาจทางการเมอง จะตองชดเจนแนนอน แตผลทออกมาจะตองไมแนนอน ทกฝายตองมโอกาสชนะในการเลอกตง ตางกบระบอบการปกครองทไมใชประชาธปไตยทผมอานาจตองการเปนผชนะตลอดไป จงมกสรางกตกาและวธดาเนนการทไมแนนอนเพอจะไดชยชนะในการเลอกตงอยางแนนอน เมอไรกตามทผมอานาจพบวามความเปนไปไดสงทฝายคานจะชนะ กจะรบแกไขกตกาและวธดาเนนการเลอกตงเพอให ฝายตนเปนผชนะแทน ตวอยางทเหนไดชดเจนกคอกรณรฐบาลทหารพมาจดใหมการเลอกตงเมอ พ.ศ. 2533 ซงเมอปรากฏผลออกมาวาฝายตนพายแพอยางสนเชง พวกทหารกไมยอมรบผลการเลอกตง และกตกากบวธดาเนนการทกาหนดเอาไวกกลายเปนโมฆะ ในทานองเดยวกนประเทศทงหลายทอยภายใตการปกครองของพรรคคอมมวนสต กมการกาหนดวธการเลอกตงททาใหพรรคคอมมวนสตไดชยชนะอยางแนนอนทกครงทมการเลอกตง นอกจากนยงมอกหลายประเทศทแมวาไมไดปกครองโดยพรรคคอมมวนสต แตกมการกาหนดกตกาและวธดาเนนการเลอกตงททาใหผสมครฝายรฐบาลสามารถผกขาดชยชนะ และมอกหลายประเทศไมยอมใหมการเลอกตงเกดขนเลย อกกรณหนงทมการเลอกตงแตไมเปนประชาธปไตยกคอประเทศสงคโปร รฐบาลสงคโปรยอมใหมพรรคฝายคานกจรง แตกไดสรางกตกาและกาหนดวธดาเนนการททาใหผลการเลอกตงมความแนนอน นนคอ พรรครฐบาล (PAP) ไดชยชนะในการเลอกตงตลอดมา

ประเทศประชาธปไตยซงมกตกาและวธดาเนนการทแนนอนนน เปดโอกาสใหฝายคานสามารถชนะในการเลอกตงได หรอกลาวไดวา ตองมความเปนไปไดทฝายคานจะชนะเลอกตง แมวาการทฝายคานจะชนะไดนนไมงายเลยกตาม เชน ประเทศสวเดนหรอเยอรมนซงเคยอยภายใตการปกครองของพรรครฐบาลพรรคเดยวมายาวนานหลายสบป แตกไดรกษากตกาและวธดาเนนการเลอกตงทแนนอนเอาไว จนในทายทสดพรรคฝายคานสามารถเอาชนะพรรครฐบาลได

อนง “การกลายเปนประชาธปไตย” นน หมายถงการเปลยนระบอบการปกครองจากระบอบทไมเปนประชาธปไตย ไปเปนระบอบทเปนประชาธปไตยในระดบใดระดบหนง และ “การออกจากประชาธปไตย” หมายถง การเปลยนระบอบการปกครองจากระบอบทเปนประชาธปไตยในระดบใดระดบหนง ไปเปนระบอบทเปนประชาธปไตยนอยลง หรอไมเปนประชาธปไตยเลย นกวชาการดานประวตศาสตรเปรยบเทยบ คอ ทลล (Charles Tilly) ซงเขยนหนงสอเกยวกบความสมพนธระหวางประชาธปไตยกบความขดแยงไวหลายเลมในระยะสบปทผานมา ไดเขยนถงเรองนเอาไววา ทง “การกลายเปนประชาธปไตย” และ “การออกจากประชาธปไตย” นน เปนกระบวนการทมขนตอนตอเนองกน (Tilly 2007: 10, 23) ซงหมายความวาระบอบการปกครองไมไดมเพยงแคสองแบบทตรงกนขามกนอยางสนเชง คอเปนประชาธปไตยกบไมประชาธปไตยเทานน แตมความตางหลายระดบทตงอยบนเสนสบเนองอนเดยวกน โดยเรมจากศนย (คอไมเปนประชาธปไตยเลย) ไปจนถงจดทเตมรอย (คอเปนประชาธปไตยสมบรณแบบ) และระดบของความเปนประชาธปไตยนกเปลยนแปลง คอเพมขนหรอลดลงไดดวย2

1.2 การเมองไทยเปนประชาธปไตยมากขนเมอไร กอนจะวเคราะหสาเหตทการเมองไทย “กลายเปนประชาธปไตย” มากขน จะขอยอนกลบไปมองเสนทางในอดตท

ประชาธปไตยของไทยไดเดนมาเสยกอน การเมองไทยเปนประชาธปไตยเมอไร เปนเรองทตอบยากพอสมควร หลายประเทศในเอเซยสามารถระบวนเกด

ของประชาธปไตย(รนปจจบนน)ได เชน ประเทศฟลปปนส วนท 25 กมภาพนธ พ.ศ. 2529 ประเทศเกาหล วนท 29 มถนายน พ.ศ. 2530 ประเทศอนโดนเซย วนท 21 พฤษภาคม พ.ศ. 2541 สาหรบไตหวนแมจะระบวนเกดไมได แตกยอมรบกนวาประชาธปไตยเกดขนในทศวรรษ 2520-2530 สวนกรณประเทศไทยเปนอยางไร บางคนบอกวาประชาธปไตยเกดขนในวนท 24 มถนายน พ.ศ. 2475 บางคนบอกวาวนท 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 บางคนบอกวาเดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2535 บางคนบอกวาเดอนตลาคม พ.ศ. 2540 และบางคนบอกวาวนท 19 กนยายน พ.ศ. 2549 เรองนแมจะเถยงกนอยางไรกยากทจะเหนพองตองกนได แตทแนนอนกคอประชาธปไตยไดเกดขนแลวในประเทศไทย และอาจไดตายไปแลวหลายครง


4

ประชาธปไตยเมองไทยมความเปนมาอยางไร และการเมองจะตองเปนอยางไรเราจงจะถอไดวาประชาธปไตยไดเกดขนแลว ในอดตทผานมามเงอนไขอะไรบางสาหรบการเกดประชาธปไตย หากคดตามคานยามของฮนทงตน (Huntington) ดงทไดกลาวมาแลวขางตน ประเทศไทยใชระบอบประชาธปไตยแบบรฐสภา ผทมอานาจทางการเมองสงสดกคอนายกรฐมนตรและคณะรฐมนตร เพราะฉะนนเราจะถอไดวาการเมองไทยเปนประชาธปไตยเมอประกอบดวยลกษณะตาง ๆ ตอไปน (1) มการเลอกตงทยตธรรมและมการแขงขนระหวางนกการเมองหรอพรรคการเมอง (2) ยอมรบผลการเลอกตง โดยรฐบาลจะเปลยนไปไดตามผลของการเลอกตง (3) ส.ส. ไดเปนรฐมนตรและนายกรฐมนตร

ตงแต พ.ศ. 2476 เปนตนมามการเลอกตงเกดขนมากกวา 20 ครง ในการเลอกตงมากกวา 20 ครงน มการจดตงรฐบาลใหม (คอมการเปลยนตวนายกรฐมนตร โดยทนายกรฐมนตรคนใหมมาจากการเลอกตง) เพยง 9 ครง คอเมอ พ.ศ. 2489 พ.ศ. 2518 พ.ศ. 2519 พ.ศ. 2531 พ.ศ. 2535 พ.ศ. 2538 พ.ศ. 2539 พ.ศ. 2544 และ พ.ศ. 2550 จะสงเกตไดวากอนเกดเหตการณพฤษภาคม พ.ศ.2535 มการจดตงรฐบาลใหมเพยงแค 4 ครงเทานน แตหลงจากเหตการณพฤษภาฯทมฬแลว ทกครงทมการเลอกตงกจะมการเปลยนตวนายกรฐมนตร และพรรคการเมองทได ส.ส. มากทสดกเปลยนทกครงเชนกน (ยกเวนการเลอกตงใน พ.ศ. 2548 เพยงครงเดยว)

สาหรบเงอนไขในขอท 3 ของการเปนประชาธปไตย คอ ส.ส. ไดเปนรฐมนตรและนายกรฐมนตรนน พบวาสดสวนของส.ส.ในคณะรฐมนตรมความเปลยนแปลงมาก (และนาสนใจวาเกยวของกบสดสวนระหวาง ส.ส. ทมาจากการเลอกตงกบ ส.ส. ทมาจากการแตงตงในรฐสภาเปนอยางมาก3) ดงปรากฏในภาพท 1 ภาพท 1 สดสวนของส.ส.ในคณะรฐมนตร (พ.ศ.2487-2549) Figure 1 Ratio of elected MPs in the cabinet and the parliament, 1944-2006

ภาพท 2 ฎกาของ “กลม 99” วนท 27 พฤษภาคม 2531

จากภาพท 1 น จะเหนวา ส.ส. ไดเปนรฐมนตรครงแรกใน พ.ศ.2488 และจนกระทงถง พ.ศ.2501 มรฐมนตร

ประมาณ 30 %ทมาจาก ส.ส. ในชวงนนการเมองไทยเปนประชาธปไตยระดบหนง แตหลงจาก “การปฏวต” ใน พ.ศ.2501 จนถงป พ.ศ.2518 นน เปนสมยทไมเปนประชาธปไตยเลย จนกระทงป พ.ศ.2518-2519 รฐมนตรทมาจาก ส.ส. มจานวนเพมมากขนจนเกอบจะ 100 % ซงเปนครงแรกในประวตศาสตรการเมองไทย

หลงเหตการณ 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 เปนชวงเวลาของประชาธปไตยอยางแนนอน แตทวาประชาธปไตยไดตายจากไปอยางรวดเรวในเหตการณ 6 ตลาคม พ.ศ.2519 จนกระทงมาถงยครฐบาลพลเอกเปรมจงไดเกดความเปลยนแปลงท


5

นาสนใจขน กลาวคอ สดสวนของรฐมนตรทมาจากส.ส.บงชอยางชดเจนวาในสมยรฐบาลพล.อ.เปรมนเปนยคแหงการเปลยนผาน (transition) ของประชาธปไตย และภายหลงเหตการณพฤษภาคม พ.ศ. 2535 แลว กเปนยคแหงการสรางความมนคง (consolidation) ของระบอบประชาธปไตย ทงน เปนทยอมรบกนโดยทวไปวาเหตการณพฤษภาฯทมฬ ชนชนกลาง และรฐธรรมนญ พ.ศ.2540 เปนปจจยสาคญทสงผลใหเกดประชาธปไตยขนอกครงหนง นาสงเกตมากวาผรางรฐธรรมนญถกเถยงกนอยางจรงจงเกยวกบระบบการเลอกตงเปนครงแรกในพ.ศ.2540 เพราะการลเลอกตงมความสาคญมากขน (Tamada 2008c)

เมอพจารณาเสนทางของประชาธปไตยไทยแลว เราอาจตงคาถามไดหลายอยาง เชน (1) ทาไมประชาธปไตยไดถกปฏเสธอยางสนเชงเมอ พ.ศ. 2519 (2) ทาไมประชาธปไตยถกทาใหฟนคนชพหลง พ.ศ.2521 และเปนประชาธปไตยทสมบรณมากขนจนถงขนทมนายกรฐมนตรและรฐบาลจากการเลอกตงเมอ พ.ศ.2531 (3) ชนชนกลางมบทบาทอยางไรบางหลง พ.ศ.2535 (4) ทาไมตองแกไขรฐธรรมนญโดยอางวาเพอปฏรปการเมองใหเปนประชาธปไตยใน พ.ศ.2540 (5) ทาไมจงเกดการรฐประหารเมอ พ.ศ.2549 และ (6) ทาไมจงมการเสนอ “การเมองใหม” ขนมา ทง ๆ ทแนวคดทเสนออกมาขดตอหลกการประชาธปไตยเปนอยางมาก

1.3 ความสาคญของพลงทไมเอาประชาธปไตย เมอเราอานงานเขยนทางวชาการเกยวกบการเมองไทย จะพบเหนวางานเขยนในชวงกอนป พ.ศ.2535 อธบายวา

กองทพกบระบบราชการเปนปญหาและอปสรรคของประชาธปไตย(Riggs 1966) และยกยองนกการเมองกบนกธรกจวาเปนพลงสงเสรมประชาธปไตย (Anek 1992) แตงานเขยนทเกดขนหลงป พ.ศ.2535 กลบเหนตรงกนขาม คออธบายวาปญหาและอปสรรคทสาคญทสดของประชาธปไตยไดแกนกการเมอง พวกนกการเมองมกจะถกเรยกอยางเหยยดหยามวา “นกเลอกตง” หรอ “ย” ในขณะทยกยองชนชนกลางวาเปนพลงของประชาธปไตย การเปลยนทศนคตเชนนมสาเหตหลายประการดวยกน

ประการแรกซงสาคญทสด กคอ การเปลยนแปลงทางการเมองนนเอง กอน พ.ศ.2535 กองทพยงคงมอานาจและอทธพลทางการเมองสง แตหลงจาก พ.ศ.2535 แลว กองทพมอานาจและอทธพลนอยลงมาก นกการเมองกบพรรคการเมองขนมายดอานาจแทน แตไมวาใครจะเปนพระเอกกตาม เปนเรองธรรมดาทพระเอกบนเวทละครการเมองจะถกโจมต ไมวาจะเปนเวทในสงคมใดและสมยใดกตาม

ประการทสอง รฐบาลอานนท ปนยารชนไดกอใหเกดผลกระทบมาก ในชวงหลงการรฐประหารโดยคณะรกษาความสงบเรยบรอยแหงชาต (รสช.) ใน พ.ศ.2534 นน รฐบาลประกอบไปดวยขาราชการหรอผเชยวชาญ ซงหากมองจากสายตาของผสงเกตการณการเมองไทยแลว รฐบาลอานนทเปนรฐบาลขาราชการหรอรฐบาลอามาตยาธปไตยทไมเปนประชาธปไตยแมแตนอย โดยทวไปแลวไมมใครชมชอบรฐบาลแบบนนอกเสยจากคนทมหวอนรกษนยมเทานน แตกรณรฐบาลอานนทกลบปรากฏวาไดรบความนยมมาก ซงเปนเรองทกลบหวกลบหางอยางสนเชง มคนเปนอนมากชมชอบรฐบาลอานนทเนองจากมเสถยรภาพและประสทธภาพ/ประสทธผลสง และปราศจากการคอรรปชน ทงๆ ทสาเหตหลกของผลลพธทดเหลานอยทความไมเปนประชาธปไตยทางโครงสรางของรฐบาลชดน กลาวคอมทหารเปนฐานอานาจทคอยกากบและปกปอง (สาหรบสมยแรก) ไมมรฐสภาทมาจากการเลอกตง ทาใหไมมความจาเปนทจะตองรบฟงเสยงของประชาชน (จะฟงกได ไมฟงกได ไมมใครวา) และเลอกใครเปนรฐมนตรกไดโดยไมตองสนใจความชอบธรรมหรอผลการเลอกตง ดวยเหตผลสองขอหลงนเองททาใหนายกรฐมนตรอานนทไดเปรยบ สวนในดานความชอบธรรมนน รฐบาลอานนทมเทากนกบรฐบาลทหาร หมายความวาไมมความชอบธรรมตามหลกการประชาธปไตย แตกระแสชมชอบรฐบาลอานนททเกดขนมผลกระทบอยางสาคญตอรฐบาลทมาจากการเลอกตงในเวลาตอมา ผคนมกจะเปรยบเทยบรฐบาลในยคหลง ๆ กบรฐบาลอานนทในเรองเสถยรภาพ ประสทธภาพ และความมมอสะอาดปราศจากคอรรปชน ทาใหโจมตรฐบาลทมาจากการเลอกตงและโจมตการเมองในสมยทรฐบาลมาจากการเลอกตง วาขาดเสถยรภาพ ประสทธภาพ และทจรต เมอโจมตรฐบาลทมาจากการเลอกตงเชนนแลว กมกจะลมใสใจในเรองความชอบธรรมตามหลกการประชาธปไตย

เมอปญญาชนและสอมวลชนมองการเมองในชวงหลง พ.ศ.2535 มกพากนเนนบทบาทของชนชนกลางในเขตเมอง แตถาหากคดวาชนชนกลางเปนกญแจสาคญสาหรบประชาธปไตยแลว (ขอเนนวา “ชนชน” เพราะหากคดในแงปจเจก


6

บคคลกจะเปนอกเรองหนง) เราจะอธบายการเมองทเปนประชาธปไตยในสมยกอนหนาทชนชนกลางจะเขามามบทบาททางการเมองไดอยางไร เพราะความจรงแลวกอนหนา พ.ศ.2535 ชนชนกลางมบทบาททางการเมองนอยมาก หรอเราจะตองยอมรบวาไมมประชาธปไตยในสมยนน? แตทางทดเราควรจะยอมรบเสยดกวา วานอกจากชนชนกลางแลว ยงมพลงอน ๆ ทไดเขามามบทบาทในการททาใหการเมองเปนประชาธปไตยมากขน

ในกระบวนการทการเมองมความเปนประชาธปไตยมากขนน นกวชาการสวนมากมกจะพยายามมองหาวาใครคอพลงสาคญทสนบสนนสงเสรมประชาธปไตย และสวนใหญมกจะคดวาพลงดงกลาวไดแก ชนชนกลาง และประชาสงคม (civil society)4 เมอพบวาสงคมมพลงดงกลาวเกดขนแลวกจะดใจ และคาดหวงตอไปวาการเมองในประเทศนน ๆ จะเปนประชาธปไตยมากขน แตไมไดหยดคดอยางจรงจงเลยวา เมอมชนชนกลางเพมมากขนแลวมผลทาใหการเมองเปนประชาธปไตยมากขนอยางไร เพราะเหตใด ซงคลายกบพวกนก(ตองการ)ปฏวตสงคมนยมในสมยกอน ทคดตามทฤษฎวาชนชนกรรมาชพเปนพลงในการปฏวต จงพยายามมองหาชนชนกรรมาชพ โดยคาดหวงวาเมอเกดชนชนกรรมาชพจานวนมากพอสมควรแลว กจะเกดการปฏวตสงคมนยมขนในประเทศนน แตนกปฏวตสงคมนยมกตองผดหวง เพราะหลกฐานประวตศาสตรไดแสดงใหเหนวาจานวนหรอสดสวนของชนชนกรรมาชพในสงคมนนไมคอยเกยวอะไรเลยกบความสาเรจหรอความลมเหลวของการปฏวตสงคมนยม

ทงพวกทมองหาพลงในการปฏวตและพวกทมองหาพลงของประชาธปไตย มกจะลมเรองสาคญไปเรองหนง นนกคอ ในสงคมหนง ๆ ไมไดมแตพลงทตองการการปฏวตเทานน แตยงมพลงทตอตานหรอพลงทไมตองการการปฏวตอกดวย และโดยสวนใหญแลวพลงทตอตานมกจะเขมแขงกวา ประชาธปไตยกเชนเดยวกน ไมใชวาทกคนชอบและสนบสนนประชาธปไตย เพราะมบางคนและบางกลมจะเสยผลประโยชนหรอเสยอานาจหรอเสยอทธพลเมอการเมองเปนประชาธปไตยมากขน จงกลายเปนพลงตอตานทพยายามขดขวางคดคานประชาธปไตย ไมตางจากกรณชนชนนายทนตอตานสงคมนยม

เพราะฉะนน นกรฐศาสตรทศกษาคนควาและมผลงานวจยเรองกระบวนการทการเมองของประเทศตางๆ กลายเปนประชาธปไตยหรอเปนประชาธปไตยมากขน จงสรปวา

ในกระบวนการทการเมองเปนประชาธปไตยนน ผวจยทงหลายเหนพองกนวาชนชนนาทางการเมองมบทบาทสง (Bunce 2000: 707)

ในชวงแรกของกระบวนการทการเมองเปนประชาธปไตย ชนชนนาทางการเมองอาจจะเปนไดทงผสนบสนนและผทาลายประชาธปไตย ...ชนชนนาทางการเมองอาจมบทบาทในการใชอานาจเพอออกแบบสถาบนทางการเมอง หรออาจยอมรบสภาวะทตนเองตองอยภายใตกตกาและเกมการเมองแบบประชาธปไตย และเมอประสบกบวกฤตการณดานการเมองหรอเศรษฐกจ ชนชนนาทางการเมองกอาจทาการปกปองประชาธปไตย หรออาจจะกลายเปนผทาลายประชาธปไตยเสยเองกเปนได (Bunce 2000: 709)

[แต]เมอประชาธปไตยเรมมนคงขนแลว จะมปจจยอกหลายอยางเขามามสวนกาหนดทศทาง (ของประชาธปไตย) ดวย ...ชนชนนาทางการเมองจะเปนแคปจจยหนงเทานน (Bunce 2000: 709)

สงทสาคญกคอ ในขณะททกชนชนมอานาจหรออทธพลในการสงเสรมประชาธปไตยไมมากกนอย แตอานาจหรอ

อทธพลทจะยบยงประชาธปไตยจะอยในมอของชนชนนาทางการเมอง ความสาคญของพลงทลงเลใจหรอตอตานประชาธปไตยน นกรฐศาสตรทศกษาในเชงเปรยบเทยบไดวเคราะหไววา มใชวาใคร ๆ กยนดหรอนยมชมชอบประชาธปไตยอยางปราศจากเงอนไข มบคคลบางกลมทกลววาประชาธปไตยจะกระทบกระเทอนตออานาจและผลประโยชนของพวกเขา ดงนน เพอจะทาใหการเมองเปนประชาธปไตย นอกจากจะตองมพลงทตองการและแสวงหาประชาธปไตยแลว ยงจาเปนจะตองเอาใจหรอหาทางประนประนอมกบพลงทลงเลใจหรอพลงทตอตานประชาธปไตยดวย (Rueschmeyer et al. 1992: 287, 296-297)

สรปแลว เราควรจะสามารถระบไดวาพลงใดเปนพลงตอตานประชาธปไตย และตองคดวาจะแกปญหาพลงตอตานประชาธปไตยอยางไรด กาจดพลงตอตานอยางไรด ประนประนอมกบพลงตอตานอยางไรด แทนทจะพยายามแกเฉพาะจดออนของพลงทตองการสงเสรมประชาธปไตยเพยงดานเดยว เพราะปญหาหรออปสรรคอยทพลงตอตานมากกวาพลง


7

สงเสรม เมอพลงตอตานทรงอทธพลสง ประชาธปไตยจะเปนจรงไดยาก ดวยเหตผลน การประนประนอมกบฝายทไมชอบหรอไมตองการประชาธปไตยจงเปนเรองสาคญ หากประนประนอมกนไมได และฝายทตอตานมพลงมากพอสมควร ประชาธปไตยกจะเปนไปไมได เชนหลงเหตการณ 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 ฝายอนรกษนยมกลวคอมมวนสตมาก จงปฎเสธประชาธปไตยในชวงสามปหลงจากนน เพอจะเรมมประชาธปไตยอกครง ตองหาทางทาใหฝายทตอตานประชาธปไตยสบายใจ ดงปรากฏวามการคดคนวธการปองกนการขยายอทธพลของฝายซายในรฐสภา

ภายหลง พ.ศ. 2535 เปนตนมา กสามารถมองประชาธปไตยในแงมมเดยวกนน กลาวคอ เมอ ส.ส. มอานาจมากขน พลงทลงเลใจและตอตานประชาธปไตยกคอกลมทเสยประโยชนหรออภสทธ ทาใหมการรางรฐธรรมนญทเอาใจคนเหลาน ซงกคอรฐธรรมนญ พ.ศ.2540 ในชวงตงแตป พ.ศ. 2548 เปนตนมากเชนเดยวกน คอมพลงทไมสามารถยอมรบความชอบธรรมของรฐบาลทไดชยชนะอยางทวมทนในการเลอกตงได พลงนไดพยายามทาใหความชอบธรรมนนจางลง หรอพยายามทาลายความชอบธรรมทมาจากการเลอกตง จะเหนไดวาฝายหนงอยากเลนเกมการเมองตามหลกประชาธปไตยแบบมการเลอกตง แตอกฝายหนงไมยอมรบ และไมสามารถประนประนอมกนได ทงน พลงทตอตานประชาธปไตยมอทธพลสงมาก ซงประเดนนจะกลาวโดยละเอยดตอไปขางหนา 2. ประชาธปไตยในชวงเปลยนผาน (transitional period): (พ.ศ.2516-2535) 2.1 พลงตอตานประชาธปไตยกลวอะไร

ในชวงหลงเหตการณ 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 พลงทลงเลใจและตอตานประชาธปไตย ไดแกชนชนนาทางการเมองทกลวคอมมวนสตอยางมาก หากจากดขอบเขตของการวเคราะหนไวทการเมองแบบรฐสภา (โดยไมพจารณาถงการเมองนอกสภาและการเมองระหวางประเทศ) มปญหาสองอยางทนาเปนหวงสาหรบพวกเขา หนง คอปญหาส.ส.ฝายซายจะไดทนงในรฐสภา และสอง คอปญหารฐบาลฟงเสยงเรยกรองของประชาชน โดยเฉพาะนกศกษา ชาวนาชาวไร และกรรมกร มากจนเกนไป ซง “ชนชนนาทางการเมองรสกวาขอเรยกรองใหเกดการปฏรปตาง ๆ นนเหมอนกบเปนการรอคอยการเกดขนของรฐบาลคอมมวนสต และในสายตาของบางคนกเหนวานโยบายตางๆของรฐบาลพลเรอนทยอมประนประนอมมากเกนไปนน กาลงนาพาประเทศไปในทศทางของสงคมนยม”5 (Bowie 1997: 107) เพราะฉะนนหากจะเรมประชาธปไตยแบบรฐสภาอกครงหนง กจะตองแกไขปญหาสองประการนกอน

วธการอนหนงกคอ สรางกฎหมายทจะทาใหผสมครรบเลอกตงฝายซายไดชยชนะไดยากมากขน รฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. 2521 กบฉบบ พ.ศ. 2534 กาหนดวาพรรคการเมองจะตองสงผสมครจานวนมาก และพระราชบญญตพรรคการเมองฉบบ พ.ศ. 2524 กกาหนดวา เพอจะตงพรรคการเมองไดตองมสมาชกมาจากทกภาคของประเทศ บทบญญตในกฎหมายเหลานมาจากความประสงคของผรางซงอยขางเดยวกนกบชนชนนาทางการเมอง ทมความตองการใหพรรคการเมองตาง ๆ มขนาดขนาดใหญพอสมควรและมอดมการณอนรกษนยมดวย

นอกจากน ระบบหวคะแนนและ “โรครอยเอด” ทระเบดออกมาในชวงสมยรฐบาล พล.อ.เปรม กทาใหพรรคการเมองฝายซายได ส.ส. ยากขน ในสมยรฐบาลพล.อ.เปรม พรรคฝายซายได ส.ส. เพยงหนงหรอสองคนในการเลอกตงแตละครง และหลงจาก พ.ศ.2535 แลว สถานการณของพรรคฝายซายยงแยลงกวาเดม นนคอพรรคฝายซายไมไดรบเลอกตงเลย (สธาชย 2544: 102-110) อดต ส.ส. ฝายซายทตองการเปน ส.ส. ตอไปตองหาทางยายเขาไปสงกดพรรคการเมองทมแนวทางอนรกษนยม และตองยอมเปนลกแถวธรรมดาทไมมอานาจหรออทธพลในพรรคนนเลย

อนง ระบบหวคะแนนมผลกระทบตอการเมอง เพราะระบบนเปนอปสรรคขวางกนการพฒนาความสมพนธทแนบแนนระหวางพรรคการเมองกบประชาชน ในชวง พ.ศ. 2518-2519 นกการเมองและรฐบาลไดพยายามตอบสนองขอเรยกรองของประชาชนอยางมาก ซงสาเหตทสาคญประการหนงกคอความไมมนใจวาตนจะไดเลอกตงเปน ส.ส.ใน สมยหนาหรอไม เมอไมมนใจนกการเมองกตองพยายามเอาใจประชาชนใหมากทสดเทาทจะมากได ตางจากในชวงเวลาทมฐานคะแนนเสยงมนคงแลวและมนใจแลววาจะไดรบเลอกตงอก ซงความจาเปนในการตอบสนองตอขอเรยกรองของประชาชนจะลดนอยลง เพราะถงแมไมไดตอบสนองความตองการของประชาชนและไมไดรบความพอใจจากประชาชนมากนก กไมตองหวงวาจะสอบตก เมอดสถตส.ส.ทไดรบการเลอกตงตดตอกนสองสมย จะเหนวา ส.ส. ในปพ.ศ.2518 ทเคยไดรบเลอกตงมาแลวใน พ.ศ. 2512 นน มเพยงแค 28 % และส.ส.ในปพ.ศ.2519 ทเคยไดรบเลอกตงใน พ.ศ. 2518 ดวย


8

นนมแค 37 % ซงถอวาตามาก ตวเลขนจะสงขนเปน 50 % เศษในสมยรฐบาลพล.อ.เปรม และ 60 % เศษหลงป พ.ศ.2535 (Horikoshi 1997: 52)

ความเปลยนแปลงขางตนนสมพนธกบการทระบบหวคะแนนและเงนมความสาคญมากขนในการเลอกตงตงแตสมยรฐบาลพลอ.เปรมเปนตนมา ผสมครพยายามจะหาหวคะแนนทมอทธพล แทนทจะเขาหาประชาชนโดยตรง ในขณะเดยวกนพรรคการเมองกไมสนใจทจะเสนอนโยบายทมเสนหและไมคอยพยายามดงคนมาเปนสมาชกพรรค แตจะหาผสมครทมโอกาสไดรบการเลอกตงสง (โปรดดตารางท 5) ในการแยงชงผสมครทมโอกาสไดรบการเลอกตงอยางแนนอนน เงนเปนปจจยทสาคญมาก เพราะฉะนนพรรคการเมองทจะได ส.ส.จานวนมากจะตองมงคงดวยเงนทน ซงมกจะเปนพรรคการเมองฝายอนรกษนยมทระดมเงนทนจากนกธรกจหรอนายทนไดมาก กลาวไดวาเปนระบบการเลอกตงทใชเงนซอกนเปนทอด ๆ กลาวคอ นกธรกจซอพรรคการเมอง พรรคการเมองซอผสมครส.ส. ผสมครส.ส.ซอหวคะแนน และหวคะแนนซอเสยงจากประชาชน การทรฐบาลพล.อ.เปรมขยายจานวนรฐมนตรใหพวก ส.ส. เขามาดารงตาแหนงมากขนเรอย ๆ และจดสรรงบฯพฒนาจงหวดใหกบ ส.ส. ทกคนนน ไดชวยสรางระบบการเลอกตงดงกลาวดวย เพราะการท ส.ส.มโอกาสเปนรฐมนตรได เปนแรงกระตนใหพวกนกธรกจตดสนใจลงทนเลนการเมอง และงบฯ ส.ส. กเพมความสามารถของพวก ส.ส. ทจะหาซอหวคะแนนดวย

ความเปลยนแปลงดงทกลาวมาขางตนนไดชวยแกปญหาความกลวของพลงอนรกษนยม เพราะ (1) ผสมครทมอดมคตทประชาชนสวนมากนยมชมชอบและปราศรยในทสาธารณะเกงมาก แตไมมเงน จะไมมโอกาสไดรบเลอกตงอกแลว ผทไดรบเลอกตงเปนนกธรกจฝายอนรกษนยมจากหวเมองเปนสวนใหญ (2) ส.ส.ไมตองดแลประชาชนดวยตนเอง เพราะหนาทดแลประชาชนนนตกเปนหนาทของหวคะแนน ส.ส.จงไมตองตอบสนองตอขอเรยกรองของประชาชนมากนก (3) พรรคการเมองทซอ ส.ส. เหลานมาเขาพรรค ตองพงพงนายทนในเรองเงนทนทนามาใชซอตว ส.ส. พรรคการเมองจงฟงเสยงนายทนมากกวาประชาชน หากพรรคการเมองใดตอบสนองตอนายทนไมคอยด พรรคนนกจะหาทนไดไมพอ และจะแพในการเลอกตงครงหนาอยางแนนอน (4) พรรคการเมองแพการเลอกตงไดงาย รฐบาลขาดเสถยรภาพ หากพลงอนรกษนยมไมพอใจรฐบาล กสามารถเปลยนรฐบาลไดไมยาก (5) ตงแต พ.ศ.2526 จนถง พ.ศ.2544 พรรคการเมองทเคยได ส.ส.มากเปนอนดบหนงแพการเลอกตงตลอดมา

กลาวไดวา การเลอกตงมผลในเชงแตงหนาทาปากใหแกความชอบธรรมของรฐบาล ในนามของระบอบการเมองประชาธปไตยแบบผแทน (representative democracy)โดยทจานวนตาแหนงรฐมนตรทแตละพรรคจะไดสวนแบงนนขนอยกบจานวน ส.ส. ของพรรค และจานวน ส.ส. ของพรรคกขนอยกบเงนทนทไดมาจากนกธรกจอกตอหนง หากประชาชนมปฏกรยาไมพอใจรฐบาล พรรคทมรฐมนตรมากทสดในรฐบาลจะตองรบผดชอบ และพรรคทประชาชนไมคอยชอบจะหาเงนทนสาหรบการเลอกตงไดยาก ทาใหตองพายแพในการเลอกตง ในชวงหลง พ.ศ. 2535 เปนตนมาหวหนาพรรคการเมองทได ส.ส. มากทสดคอผทไดเปนนายกรฐมนตร และมการเปลยนตวนายกรฐมนตรทกครงทมการเลอกตงเกดขน อนง รฐบาลในชวงดงกลาวนไมสามารถอยในตาแหนงจนครบ 4 ปตามอายสมาชกภาพของ ส.ส. ได เพราะนายกรฐมนตรถกกดดนใหยบสภา ในดานหนง แสดงวารฐบาลไมมความมนคง แตอกดานหนง การทนายกรฐมนตรและพรรคการเมองทประชาชนเบอแลวตองตกเปนฝายแพในการเลอกตงเชนน เปนผลดอยางมากตอระบอบการเมอง เพราะไดนายกรฐมนตรคนใหมดวยวธการประชาธปไตย นบเปนการเมองแบบการเลอกตงทเอาชนะกนดวยสนตวธ ไมตองอาศยการรฐประหารทผดกตกาประชาธปไตยสากล ขณะเดยวกน การทพรรครฐบาลแพการเลอกตงกใหความชอบธรรมแกระบอบประชาธปไตยและเปนปจจยทชวยรกษาระบอบดวย

เมอการเมองทมลกษณะดงกลาวมาน ทาใหการเมองแบบเลอกตงไมนาเปนหวงสาหรบฝายอนรกษนยมทเคยตอตานการเมองโดยพรรคการเมอง (party politics) มาแลว การเมองแบบเลอกตงกลายเปนเงอนไขทดสาหรบปองกนและสงเสรมผลประโยชนของพวกอนรกษนยม นคอการเมองประชาธปไตยของไทยทพฒนามาตงแตเรมใชรฐธรรมนญ พ.ศ.2521 เปนการเมองทฝายตองการประชาธปไตยสามารถประนประนอมกบฝายทไมชอบประชาธปไตย เพอใหฝายนนยอมรบหรอไมตอตานประชาธปไตยอกตอไป

2.2 ประชาธปไตยจากขางบน


9

ชวงเวลาตงแต พ.ศ.2521 ซงเปนชวงแหงการเปลยนผานหรอเปนยคหวเลยวหวตอ (Transition) ทการเมองเปลยนไปเปนประชาธปไตยนน เหนไดจากภาพท 1 และยคของรฐบาลพล.อ.เปรมมความสาคญมากสาหรบประชาธปไตย ดงเปนททราบกนโดยทวไปแลววา ลกษณะเดนของรฐบาลชดนคอความสมดลระหวางพรรคการเมอง กองทพ และสถาบนพระมหากษตรย กอนหนาทพล.อ.เปรมจะขนมาเปนนายกรฐมนตรพรรคการเมองยงไมมอานาจ แตในชวง 8 ปภายใตรฐบาลพล.อ.เปรม พรรคการเมองไดอานาจเพมขน อยางไรกตาม พลงสาคญทสนนสนนรฐบาลพล.อ.เปรมไมใชพรรคการเมอง เพราะพรรคการเมองถกดงเขาไปในฐานะเสาทเสรมใหรฐบาลมนคงมากขนเทานน

น.ต.ประสงค สนศร เลขาธการนายกรฐมนตรในสมยนน ไดบนทกคากลาวของพล.อ.เปรม เมอวนท 16 สงหาคม พ.ศ. 2529 ทนครราชสมา ซงนาสนใจอยางยง ดงน

“จรง ๆ แลวการเปนนายกรฐมนตรไมไดเปนความปรารถนาของผมเลย ผมเปนมาหกปแลว จะเปนอกเทาไรกไมทราบเหมอนกน สงหนงทอาจจะบอกกบพวกเราไดวา มนเปนงานทยงยากมาก เพราะตองยงกบการประสานงานความรวมมอระหวางพรรคการเมองตางๆ ผมขอเรยนวาถาใครอยากมความสข กไดโปรดอยาเปนนายกรฐมนตรเลย” (ประสงค 2532: 65)

คากลาวขางตนของพลอ.เปรมชใหเหนวาตวพล.อ.เปรมไมอยากเปนนายกรฐมนตรอกตอไปแลว แตมพลงท

ผลกดนใหตองดารงตาแหนงตอไป และพล.อ.เปรมตองยอมตามความตองการของพลงนน พลงนนเปนพลงอะไร มขอมลอนหนงทชใหเราเหนวาอะไรเปนอะไร เมอวนท 27 พฤษภาคม พ.ศ. 2531 “กลม

99” ไดถวายฎกาตอพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ฎกานนมใจความตอนหนงวา ”ผนาทางการเมอง...กระทาการอนเปนการแอบองสถาบนหลกของบานเมอง โดยเฉพาะสถาบนพระมหากษตรยและพระบรมวงศชนสง ปลอยใหมการนาทหารของชาต...มาแสดงพลง สนบสนนสถานภาพทางการเมองสวนบคคล” เพราะฉะนน “กลม 99” จง “ขอพระบรมเดชาน ภาพนนไดยงใหผนาทางการเมองในตาแหนง หวหนาคณะรฐบาลวางตนเปนกลางทางการ เมองอยางแทจรง ละเวนการแอบองสถาบน ใดๆ เพอรกษาตาแหนงทางการเมองของตนไว” (โปรดดภาพท 2) ฎกาฉบบนสะทอนใหเหนวา พล.อ.เปรมอาศยฐานสนบสนนทเปนเสาหลก สองเสาดวยกน คอสถาบนพระมหากษตรย กบกองทพ ซง “กลม 99” เหนวาเปนเรองทไม ถกตอง


10

เราไมทราบวาฎกาดงกลาวเปนสาเหตหรอไม แตภายหลงการเลอกตงในเดอนกรกฎาคม พ.ศ. 2531 แลว พล.อ.

เปรมไมยอมรบตาแหนงนายกรฐมนตรอกตอไป พล.อ.ชาตชาย ซงไดรบการเลอกตงเปน ส.ส. และเปนหวหนาพรรคการเมองทได ส.ส. มากทสด ไดดารงตาแหนงนายกรฐมนตรตอจากพล.อ.เปรม โดยไดรบเสยงขางมากในสภาผแทนราษฎร รฐบาลพล.อ.ชาตชายนนมสดสวนรฐมนตรทเปนส.ส.มากทสดในประวตศาสตรไทย (โปรดดภาพท 1) เพราะในบรรดารฐมนตรทงหมดรวม 47 คนนน มคนทไมไดเปน ส.ส. เพยงคนเดยว คอ มชย ฤชพนธ6 ในสมยนนปญญาชนหรอคนทสนใจการเมองมองวาการมรฐบาลทมาจากการเลอกตงถอวาเปนประชาธปไตย เมอตวนายกรฐมนตรและรฐมนตรเกอบทงหมดเปนส.ส.เชนน รฐบาลพล.อ.ชาตชายจงเปนหลกฐานอนชดเจนทแสดงวาการเมองไทยเปนประชาธปไตยมากขนจนถงระดบ “เตมใบ” แลว แตกตางจากยครฐบาล พล.อ.เปรมซงเปนประชาธปไตยแคครงใบ

อยางไรกตาม เราไมควรมองขามความเปนจรงอนสาคญ คอยครฐบาลพล.อ.เปรม รวมเวลา 8 ปเศษนนเปนยคเปลยนผานหรอเปนยคหวเลยวหวตอ (transition) ทสาคญ คอเปลยนจากการเมองแบบเผดจการทหารไปสการเมองแบบประชาธปไตย เพราะในสมยรฐบาลพล.อ.เปรมนน แมวานายกรฐมนตรจะไมไดเปนส.ส. แตสดสวนของรฐมนตรทเปน ส.ส. กเพมมากขนทกครงทมการปรบปรงคณะรฐมนตร (โปรดดภาพท 1) ซงตรงกนขามกบภาพทหลายคนวาดกนไววารฐบาลพล.อ.เปรมประกอบดวยทหารกบผเชยวชาญ เพราะถงแมวาในชวงแรกๆ รฐมนตรสวนมากเปนทหารและผเชยวชาญกจรง แตสดสวนของทหารกบผเชยวชาญนไดลดลงไปเรอยๆ จนกระทงในการแตงตงคณะรฐมนตรชดสดทายในวนท 5 สงหาคม พ.ศ. 2529 นน ปรากฏวาสดสวนของรฐมนตรทเปน ส.ส. สงถง 86.7% ตวเลขนสงกวาสมยรฐบาลบรรหาร รฐบาลพล.อ.ชวลต และรฐบาล พ.ต.ท.ทกษณ (โปรดดภาพท 1) ทถอกนวาเปนรฐบาลประชาธปไตยเสยอก

การทพล.อ.เปรมกลาววา “มนเปนงานทยงยากมาก เพราะตองยงกบการประสานงานความรวมมอระหวางพรรคการเมองตางๆ” บงชวาพล.อ.เปรมไมชอบพรรคการเมอง แตจาเปนตองจบมอกบพรรคการเมองเพอรกษาไวซงตาแหนงนายกรฐมนตรทมเสยงขางมากในสภาผแทนราษฎรสนบสนน พล.อ.เปรมตองเปนนายกรฐมนตรอยนานถง 8 ปเพราะความตองการของพลงบางอยาง เราคงจะคาดเดาไดวาพลงทเปนเสาหลกของพล.อ.เปรมนตองการเปลยนการเมองใหเปนประชาธปไตยมากขน นนคอ ทาใหการเมองวางอยบนฐานของทหารนอยลงแตวางอยบนฐานของพรรคการเมองมากขน เนองจากในชวงนธรกจทงในสวนกลางและสวนภมภาคขยายตวขนอยางรวดเรว และพวกนกธรกจเขามาสมครรบเลอกตงกนมากขนเพราะถาไดเปน ส.ส. กมโอกาสไดเปนรฐมนตร (ดงทกลาวมาแลว) ซงการทนายทนและนกธรกจหวอนรกษนยมใหการสนบสนนพรรคการเมองหรอเขามาเลนการเมองดวยตนเองโดยนกเคลอนไหวฝายซายไมมโอกาสชนะการเลอกตงเชนน ยอมทาให เสาหลกของพล. อ.เปรมไมตองวตกเกยวกบอนตรายจากประชาธปไตยอกตอไป

เทาทกลาวมานจะเหนไดวา ประชาธปไตยไดพฒนาขนอกครงหนงในยคของ พล. อ.เปรม การเกดขนของประชาธปไตยในชวงนมลกษณะดงทนกรฐศาสตรชอ Pei ไดวเคราะหไวอยางนาสนใจ Pei แบงประเทศในเอเชย


11

ตะวนออกและเอเชยตะวนออกเฉยงใตออกเปนหลายกลม โดยพจารณาจากกระบวนการทการเมองในประเทศเหลานนกลายเปนประชาธปไตย กลมท Pei เรยกวา “กลมเปลยนผานอยางมการจดการ” (managed transition) เปนกลมประเทศทผมอานาจมบทบาทสาคญในการกากบดแลใหการเมองกลายเปนประชาธปไตย ซงหมายความวาเปนประชาธปไตยจากขางบน เขาจดใหเกาหล ไตหวน และประเทศไทยอยในกลมน เขาเหนวากลมนตองใชเวลาคอนขางมากในการเปนประชาธปไตย แตเมอเปนประชาธปไตยมากแลว กจะถอยกลบหรอลมลงไดยากกวา (Pei 1998) 3. ยคแหงการสรางความมนคงแกประชาธปไตยทไมบรรลความสาเรจ: พ.ศ.2535-2549 [unsuccessful] consolidation period 3.1 เหตการณพฤษภาฯทมฬ

กลมทหาร รสช.ทาการรฐประหารเมอวนท 23 กมภาพนธ พ.ศ. 2534 ฉกรฐธรรมนญ พ.ศ. 2521 และทาลายประชาธปไตย แตเหตการณนไมใชการถอยกลบของประชาธปไตย เปนแคการหยดหรอตกรองชวคราวของประชาธปไตยเทานน เหตการณพฤษภาฯทมฬ 2535 เกดขนเพราะในเดอนเมษายน พ.ศ. 2535 พล.อ.สจนดา ผบ.ทบ.ไดเขารบตาแหนงนายกรฐมนตร ทง ๆ ทเมอเดอนพฤศจกายน พ.ศ. 2534 เขาเคยประกาศวาจะไมรบตาแหนงน ปรากฏวามคนจานวนมากไมพอใจอยางรนแรง จงเขารวมชมนมประทวงและเรยกรองใหพล.อ.สจนดาลาออกจากตาแหนง แตเนองจากในเวลานนความสมพนธระหวางนายกรฐมนตรกบกองทพมความใกลชดกนมาก หากนายกรฐมนตรยนยอมลาออกตามคาเรยกรองกจะสงผลกระทบตอผนาทางทหารอยางแนนอน กองทพจงเขามาปราบปรามกลมทชมนมประทวง ทาใหมคนบาดเจบและลมตายจานวนมาก พล.อ.สจนดาถกสงคมไทยและสงคมสากลโจมตอยางหนกจนตองยอมลาออก

เหตการณพฤษภาฯทมฬนมผลกระทบตอการเมองไทยอยางมหาศาล (1) กองทพถอยออกจากการเมอง (2) ชนชนกลางมบทบาททางการเมองมากขน (3) นายกรฐมนตรตองมาจากส.ส. (4) เรมกระบวนการกระจายอานาจ ทาใหมการเลอกตงบอยขน การเลอกตงจงมความสาคญและความจาเปนสาหรบประชาชนมากขน (ประเดนนจะไมวเคราะหในทน) ซงทงหมดรวมกนชวยทาใหการเมองไทยเปนประชาธปไตย

(1) กองทพถอยออกจากเวทการเมอง เนองเพราะอานาจและอทธพลทางการเมองของทหารนนสวนใหญขนอยกบความสามารถทจะทาการรฐประหารไดสาเรจ เมอความสามารถนนลดนอยลง อานาจและอทธพลทางการเมองกยอมนอยลงตามไปดวย

การททหารจะมอทธพลกดดนรฐบาลใหทาอะไรบางอยางตามททหารตองการนน ไมจาเปนวาจะตองทาการรฐประหารจรง ๆ เพยงแคมศกยภาพพอทจะทารฐประหารไดสาเรจกเพยงพอแลว กลาวคอ ชยชนะโดยไมตองสรบถอวาเกงทสด ประวตศาสตรไทยสอนวาการทารฐประหารใชวาจะประสบความสาเรจเสมอไป มหลายกรณททาไมสาเรจ การรฐประหารทประสบความสาเรจนนตองมผนาทหารทคมกาลงมากกวาฝายตรงขามภายในกองทพ เพราะฝายตรงขามอาจจะลกขนมาตอตาน ซงตามประวตศาสตรแลวเมอมผบ.ทบ.เปนผนาในการรฐประหาร ความเปนไปไดทการรฐประหารจะสาเรจกสงขน และการรฐประหารทมผบ.ทบ.เปนผนาไมเคยลมเหลวเลย อยางไรกตามจาเปนตองกลาวดวยวา ไมใชวาผบ.ทบ.ทกคนจะกอการรฐประหารเมอไรกได มผบ.ทบ.หลายคนทไมอยากทา มบางคนทอยากทาแตกทาไมไดเพราะความสามารถในการนาไมเพยงพอ สงทสาคญสาหรบความสาเรจในการรฐประหารไมใชตาแหนงผบ.ทบ.แตคอความสามารถในการนา

ความสามารถในการนานน นอกจากบคลกภาพของผดารงตาแหนงผบ.ทบ.เองแลว ยงขนอยกบการโยกยายนายทหารเพอสรางฐานสนบสนน (หรอเพอทาลายกลมทคดคาน) อกดวย ในการน ผบ.ทบ. จะตองใชเวลาไมนอยในการสรางฐานอานาจภายในกองทพ เพราะการโยกยายนายพลประจาปมเพยงครงเดยวในแตละป หากรวมเอาการโยกยายกลางปเขามาดวยกจะมแคปละสองครง เนองเพราะมกฎและธรรมเนยมในการโยกยายกากบอย ทาใหการโยกยายตามความตองการของ ผบ.ทบ.กระทาไดยากมากทเดยว ดงนน ผบ.ทบ. ตองใชเวลาหลายปจงจะสรางฐานอานาจทมนคงได กอนหนาป พ.ศ.2516 นายทหารทขนมาเปน ผบ.ทบ.มกมอายไมถง 50 ป ทาใหเหลอเวลามากกวา 10 ปกอนจะเกษยณ ซงการมเวลายาวนานถง 10 ปเชนนทาใหสามารถสรางฐานอานาจทมนคงได แตหลงจาก พ.ศ.2516 แลว ผบ.ทบ.สวนมาก


12

อยในตาแหนงเพยงหนงหรอสองปเทานน จงสรางฐานอานาจไดยากมาก เพอจะแกไขจดออนดงกลาวน ตองมอานาจภายนอกกองทพชวยสรางฐานอานาจใหแก ผบ.ทบ. ดวย ถาหากผนาทางการเมองเปนคนทตองการใชทหารเปนฐานอานาจ ผนาทางการเมองกตองพยายามแทรกแซงการโยกยายทหารเพอใหผบ.ทบ.สามารถสรางฐานสนบสนนไดสาเรจ จนผดารงตาแหนง ผบ.ทบ.เปนประโยชนสาหรบผนาทางการเมองทตองการจะใชกองทพเปนฐานอานาจทางการเมอง แตเราจะตองไมลมดวยวาผนาทางการเมองกจะตองระมดระวงไมให ผบ.ทบ.มฐานอานาจเขมแขงจนเกนไป เพราะจะเปนอนตรายตอผนาทางการเมองเสยเอง

หลงจาก พ.ศ.2535 เปนตนมา ผนาทางการเมองมาจาก ส.ส. ซงไดรบการสนบสนนจากรฐสภาและมความชอบธรรมแบบประชาธปไตย จงไมตองการกองทพเปนฐานอานาจและไมมความจาเปนตองแทรกแซงการโยกยายทหาร อาจมการขอตาแหนงใหแกนายทหารบางคน แตไมใชเพอจะสรางผนาทหารทเขมแขงอยางพล.อ.อาทตยหรอพล.อ.สจนดาในอดต เพอจะใชผนาทหารเปนฐานสนนสนนทางการเมองแตอยางใด เพราะความจาเปนในการดงทหารเขามาบนเวททางการเมองไดหมดไปแลว เราคงถอไดวานเปนผลกระทบสาคญทสดของการเมองประชาธปไตยทมตอกองทพ และเปนปจจยสาคญทปองกนไมใหเกดการรฐประหารอกดวย

2) ชนชนกลางมบทบาททางการเมองมากขนหลงเหตการณพฤษภาฯทมฬ พ.ศ.2535 ทงนเพราะปญญาชนและสอมวลชนวเคราะหกนวาเหตการณพฤษภาฯทมฬเปนการเคลอนไหวทางการเมองเพอประชาธปไตย และผคนทเขารวมการชมนมสวนใหญเปนชนชนกลาง หลงเหตการณพฤษภาฯทมฬเปนตนมาผคนสวนใหญจงมองวาชนชนกลางเปนแกนนาของพลงประชาธปไตย

ในความเปนจรงนน เหตการณพฤษภาฯทมฬเปนการเคลอนไหวทางการเมองของประชาชน ซงเหมอนกบการโคนลมประธานาธบดมารกอสในประเทศฟลปปนส เมอ พ.ศ.2529 ในประเทศฟลปปนสนนยอมรบกนวาเปนชยชนะของพลงประชาชนไมใชเฉพาะของชนชนกางในเขตเมอง แตทเมองไทยน ชยชนะในเหตการณพฤษภาฯทมฬ ถกตความวามาจากพลงชนชนกลาง ไมใชพลงประชาชน ซงเทากบวาการเคลอนไหวทกระทาในนามของ “ขบวนการเพอประชาธปไตย” ครงนถกชนชนกลางผกขาดหรอขโมยเอาความดความชอบไปเปนของตนเองเพยงลาพง

สงตางๆทชนชนกลางพด กระทา หรอเรยกรองนนมกถกมองวาเปนไปเพอประชาธปไตย และสงซงผอางตนวาเปน “ตวแทนของชนชนกลาง” พด กระทา หรอเรยกรอง กเชนเดยวกน โดยจะพบไดเสมอวาสอมวลชน นกวชาการ นกกจกรรม องคกรพฒนาเอกชน หรอปญญาชนอน ๆ สวนใหญจะถกมอง(หรออางเอาเอง)วาเปนตวแทนของชนชนกลาง และคาพดหรอขอเขยนของคนเหลานมอทธพลตอสงคมสงขน (Tamada 2008b) ซงเราอาจเขาใจปรากฏการณนไดดขนเมอเปรยบเทยบกบสงคมญปนในชวงหลงสงครามโลกครงทสองจนถงทศวรรษ 2530 ทปญญาชนฝายกาวหนามอทธพลสงมาก เพราะมการจบมอกนระหวางปญญาชนเหลานนกบสอมวลชน7

กลาวอยางงายๆ กคอ กอนเหตการณพฤษภาฯทมฬนน ปญญาชนจะพดอะไรเกยวกบการเมอง ผคนทวไปไมคอยยอมรบ (หากเปนเรองวชาการกเปนอกเรองหนง) มกคดวาเปนความคดของคนหวหมอ ความคดเหนของปญญาชนจงไมคอยกระทบตอประชาชนทวไปเทาใดนก แตหลงเหตการณพฤษภาฯทมฬ ความคดเหนของปญญาชนทเสนอออกมาในนามตวแทนความคดของชนชนกลาง ทาใหผคนทวไปตองรบฟงและตองยอมรบมากขน นกสงคมวทยาฝรงเศสคนหนงวเคราะหและอธบายวา การเมองมลกษณะเปนการตอสทางสญลกษณ อยางนอยกเปนการตอสทางสญลกษณทพยายามใหมโนภาพโลก (world view)ของตวเองไดชยชนะ และแสดงมโนภาพโลกของตนนนใหประชาชนไดเหนเพอทาใหประชาชนสวนใหญทดอยโอกาสทางเศรษฐกจและวฒนธรรมเกดความเชอถอและรบเอามาเปนวธการมองโลกทถกตองและแทจรง ในการตอสน สอมวลชนกบโพลลมความสาคญมาก เมอการสารวจความคดเหนของประชาชนทากนบอยครงขนแลว กเกดแนวโนมวาการแยงชงอานาจทางการเมองกลายเปนการแยงชงมตมหาชน และคนทมโอกาสแสดงความคดเหนโดยผานสอมวลชนบอย ๆ กจะมอทธพลทางความคดตอประชาชนทวไป (Champagne 2004: 28-34) นาสงเกตวาในสงคมไทยมการทาโพลลมากขนหลง พ.ศ. 2535 (นพดล n.d.: 9) ซงเปนชวงท (ปญญาชนกบสอมวลชนทอางวาเปนตวแทนของ) ชนชนกลางเรมมอทธพลตอสงคมสงขน

นอกจากความชอบธรรมในแงนแลว การทปญญาชนมความรแบบสมยใหม และมโอกาสอยางสงในการแสดงความคดเหนผานสอมวลชน กเปนปจจยสาคญทชวยใหปญญาชนมอทธพลตอวาทกรรมทางการเมอง กลาวคอชนชน


13

กลางมอานาจในการครอบงาหรอกากบวาทกรรมทางการเมองมากขน นบเปนปจจยสาคญททาใหคนสวนนอยในสงคมอยางชนชนกลางมเสยงทดงมากและมอทธพลมากตอการเมองไทย อนง เมอผคนจะเสนอความคดเหนอะไร มกจะพยายามอางวาตวเขาเองอยฝายชนชนกลางหรอไดรบการสนบสนนจากชนชนกลาง เพราะจะชวย “ทาส” ความชอบธรรมใหได เมอเปนเชนนแลว ความคดทเขาเสนอจะสอดคลองกบหลกการประชาธปไตยหรอไมกไมสาคญอกตอไป ทสาคญกวากคอความคดนนถกใจชนกลางหรอไม ถาไดรบการสนบสนนจากชนชนกลางกเทากบเปนหลกฐานยนยนวาเปนฝายประชาธปไตย โดยสรปกคอประชาชนซงมจานวนมากกวาชนชนกลางหลายเทากลบมนาหนกเบากวาชนชนกลางมาก ฉะนน จงเกดสงครามแยงชงชนชนกลาง หากชนชนกลางเขากบฝายใด กถอวาฝายนนมความถกตองความชอบธรรม

3) การแกไขรฐธรรมนญ พ.ศ.2534 หลงหตการณพฤษภาฯทมฬ เพอกาหนดวา นายกรฐมนตรตองมาจากส.ส. เพอปองกนมใหนายทหารททาการรฐประหารสาเรจสามารถกาวขนมาดารงตาแหนงนายกรฐมนตรไดโดยไมตองลงสมครรบเลอกตง การแกไขรฐธรรมนญนมผลตอการเมองอยางมาก คนกลางทไมเปนส.ส.จะเปนนายกรฐมนตรไมไดแลว ซงหมายความวาคนอยางพล.อ.เปรม นายอานนท หรอพล.อ.สจนดาจะเปนนายกรฐมนตรไมได ใครจะเปนนายกรฐมนตรขนอยกบผลการเลอกตงส.ส. อนไดแกหวหนาพรรคการเมองทไดส.ส.มากทสดหรอไดมากเปนอนดบสอง อานาจนอกรฐสภา เชนกองทพจะสนบสนนหวหนาพรรคการเมองคนนนหรอไม ไมมความหมายอกแลว ตวเลอกวาใครจะไดเปนนายกรฐมนตรถกกาหนดดวยผลการเลอกตง ส.ส. กบการตอรองในสภาผแทนราษฎร ทงหมดนหมายความวาการเมองไทยเปนประชาธปไตยนนเอง 3.2 รฐธรรมนญ พ.ศ.2540

เนองเพราะรฐธรรมนญ พ.ศ.2534 ถก รสช.รางขน จงมคนเรยกรองใหแกไขหรอใหรางรฐธรรมนญขนมาใหม เชน ร.ต.ฉลาด วรฉตร เรมอดอาหารเมอวนท 25 พฤษภาคม พ.ศ. 2537 เพอเรยกรองใหรางรฐธรรมนญฉบบใหม ปญญาชนกบนกการเมองบางคนสนบสนนขอเรยกรองของฉลาด ประธานสภาผแทนราษฎรสมยนนจงไดแตงตง “คณะกรรมการพฒนาประชาธปไตย” ขนมา และเลอกนายแพทยประเวศ วะส ซงไดแสดงความเหนสนบสนนฉลาดมากอน ใหเปนประธานคณะกรรมการชดน ในเดอนเมษายนปตอมาคณะกรรมการชดนไดเสนอวา มความจาเปนจะตองทาการปฏรปการเมองเพอจะแกไขปญหาเชงโครงสรางของการเมองไทย ขอเสนอแนะจากคณะกรรมการชดนยนยนวาเสถยรภาพ ประสทธภาพ และความซอสตยเปนเรองสาคญ จงตองรางรฐธรรมนญฉบบใหมเพอการปฏรปการเมอง และควรมการตงคณะกรรมการพเศษเพอทาการรางรฐธรรมนญ เพราะรฐสภามสวนไดสวนเสยโดยตรงยอมไมสามารถจะรางรฐธรรมนญทดได

การปฏรปการเมองใกลจะเปนความเปนจรงภายใตรฐบาลบรรหาร พรรคชาตไทยไดชยชนะในการเลอกตงเมอเดอนกรกฎาคม พ.ศ.2538 และหวหนาพรรคชาตไทย คอบรรหารไดเปนนายกรฐมนตร เนองเพราะพรรคชาตไทยไดชนโยบายการปฏรปการเมองในการหาเสยงตามกระแสของปญญาชนและชนชนกลางในเขตเมอง นายกรฐมนตรบรรหารจงไดตง “คณะกรรมการปฏรปการเมอง” ขนมา ในวนท 8 สงหาคม พ.ศ.2538 เพอใหเปนไปตามนโยบายทพรรคชาตไทยประกาศไวในการหาเสยง เดอนกนยายนปตอมารฐสภากาหนดวธการรางรฐธรรมนญฉบบใหม คอไมใหรฐสภาเปนผราง แตใหแตงตงสภารางรฐธรรมนญขนมา ผลลพธของการปฏรปการเมองในครงน กคอรฐธรรมนญ พ.ศ.2540 นนเอง

ถงแมวาผรางรฐธรรมนญฉบบนอาจไมมสวนไดสวนเสยกบรฐธรรมนญโดยตรง แตไมมใครปฏเสธไดวาสาระของรฐธรรมนญฉบบใหมมผลกระทบมาก บางคนไดประโยชนและบางคนเสยประโยชน รฐธรรมนญ พ.ศ.2540 จงมทงคนชอบใจและไมชอบใจ และเปนเรองธรรมดาทคนในสวนทไดประโยชนหรอคาดวาตนจะไดประโยชนจะใหการสนบสนนรฐธรรมนญฉบบใหม

รฐธรรมนญ พ.ศ.2540 เกดจากการปฏรปการเมอง อาจารยผาสกและครส เบเกอรไดแบงคนทสนบสนนการปฏรปการเมองออกเปนสองกลมดวยกน คอกลมพลงอนรกษนยมทไมชอบการเมองประชาธปไตยแบบรฐสภา กบองคกรพฒนาเอกชนและปญญาชนทตองการใหประชาชนไดสทธเสรภาพมากขน (Pasuk and Baker 2000: 111-112) เพอจะทา


14

ใหการปฏรปการเมองเปนความเปนจรง ตองมพลงสนบสนนททรงอทธพล ชนชนกลางในเขตเมองเปนพลงทดในแงน เพราะชนชนกลางในเขตเมองไมคอยจะไดประโยชนอะไรจากการพฒนาการเมองประชาธปไตยแบบรฐสภา (parliamentary democracy) ทไดกลายเปนรปแบบของการปกครองตงแต พ.ศ.2535 เปนตนมา ประชาธปไตยแบบรฐสภานหมายความวา การตดสนใจทางการเมองมาจากการถกเถยงและการลงคะแนนเสยงในรฐสภา และเนองจากประชาชนสวนใหญทมสทธออกเสยงเลอกตงนนเปนคนชนบท ส.ส.สวนมากจงมาจากตางจงหวด และรฐมนตรสวนมากในรฐบาลกประกอบดวยส.ส.จากตางจงหวดเปนธรรมดา ชนชนกลางกบคนในเขตเมองซงเปนคนสวนนอย ไมคอยพอใจกบการเมองแบบการเลอกตง เพอจะแกปญหาหรอบรรเทาความไมพอใจของชนชนกลางในเขตเมอง รฐธรรมนญ พ.ศ.2540 ไดปรบเปลยนระบบการเลอกตง และกาหนดใหมการจดตงองคกรอสระเพอคอยตรวจสอบ ส.ส. นายกรฐมนตร และรฐมนตร

ตารางท 1 การกระจายของประชาชนทไดรบการศกษาในระดบมหาวทยาลยหรอสงกวาใน พ.ศ.2543

TotalBy area

Urban RuralMetropolitan Non-metropolitanPopulation 6 years of age and older ��&�� 55,253.2 5,913.7 11,517.6 37,821.9

Population with a higher education ��&�� 3,114.5 1,049.8 1,145.7 918.9

Bachelor's degree 2,880.4 918.3 1,071.5 890.5 Master's degree 217.8 122.7 68.6 26.6 Doctorate degree 16.3 8.8 5.6 1.9

Area or regional population / Total population (%) 100.0% 10.7% 20.8% 68.5%

% of population with a higher education by area or region 100.0% 33.7% 36.8% 29.5%% of population with a higher education in each area or region 5.6% 17.8% 9.9% 2.4%

ประการแรก รฐธรรมนญ พ.ศ.2540 กาหนดวาสมาชกรฐสภากบรฐมนตรตองเปนคนทไดรบการศกษาระดบ

ปรญญาตรขนไป ดวยเหตผล(ทแปลก)วา คนทไดรบการศกษาดนน มทงความสามารถและจรยธรรมสงกวา บทบญญตนทาใหประชาชนมากกวารอยละ 90 หมดสทธลงสมครรบเลอกตง คนทไดเปรยบนนไมใชฉพาะคนทไดรบการศกษาดเทานน แตเปนคนในเขตเมองดวย เพราะเมอสบคนวาคนทมใบปรญญาอาศยอยทไหนบาง กไดพบวาในป พ.ศ.2543 ประชาชนทมการศกษาในระดบปรญญาตรขนไป 33.7% อาศยอยทกทม. อก 36.8% อาศยอยในเขตเมอง (นอก กทม.) และ 29.5 % อาศยอยในเขตชนบท ซงแตกตางจากสดสวนของจานวนประชากรในเขตเมองและเขตชนบทเปนอยางมาก (โปรดดตารางท 1) เหนไดชดเจนวาคนกรงเทพฯไดเปรยบอยางมากในดานสทธในการลงสมครรบเลอกตง8


15

ประการทสอง องคกรตรวจสอบตาง ๆ ตามรฐธรรมนญกเชนเดยวกน ชนชนกลางโดยเฉพาะขาราชการกบนกวชาการยอมจะไดรบเลอกใหเขาไปนงในตาแหนงสาคญในองคกรตรวจสอบนกการเมอง (แตกตางจากรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 ทใหความสาคญกบผพพากษา)

ประการทสาม สภาผแทนราษฎรประกอบดวย ส.ส.เขตจานวน 400 คน กบ ส.ส.บญชรายชอจากพรรคการเมองตาง ๆ 100 คน โดยกดกน ส.ส.เขตซงเปนนกการเมองอาชพไมใหดารงตาแหนงรฐมนตร9 ชนชนกลางในเขตเมองทไมคอยชอบและอาจถงกบปฏเสธการเมองประชาธปไตยแบบรฐสภามาแลว ไดใหการสนบสนนรฐธรรมนญ พ.ศ.2540 อยางกระตอรอรน

สวนชนชนลางหรอชาวบานทไดรบการดถกวาเปนคนไรการศกษาและถกซอเสยงไดงาย ตองเผชญกบขอกาหนดเรองระดบการศกษาปรญญาตร ทาใหแทบจะหมดโอกาสในการลงสมครรบเลอกตง แตชาวบานเหลานกลบถกบงคบใหตองไปลงคะแนนเสยง ถงแมวากอนหนาทจะมขอกาหนดเรองปรญญาตรในรฐธรรมนญ ชาวบานกไมเคยลงสมครรบเลอกตง แตขอกาหนดในเรองนกเปนการกดกนอยางไมมเงอนไข จงมความหมายสงพอ ๆ กบการทหลายประเทศในอดตเคยมขอหามไมใหผหญงและคนทเสยภาษนอยลงสมครรบเลอกตงและออกเสยงเลอกตง และในความเปนจรงแลว เราไดเหนนกการเมองหลายคนทลงสมครไมไดเพราะไมจบปรญญาตร10 เพราะฉะนนชาวบานไมมเหตผลทจะสนบสนนรฐธรรมนญ พ.ศ.2540 อยางกระตอรอรน แตทง ส.ส.และชาวบานไมไดคดคานการเมองแบบเลอกตงมาตงแตแรก จงไมเปนอปสรรคตอการเมองแบบน

พลงทจะเปนอปสรรคอยางแทจรงตอการพฒนาการเมองแบบเลอกตง คอพลงทไมคอยพอใจกบการเมองแบบเลอกตง และพลงดงกลาวนอาจถงกบยอมรบการเปลยนแปลงทางการเมองแบบไมเปนประชาธปไตย เชนการรฐประหาร เมอการเมองแบบเลอกตงสงผลกระทบตออานาจและผลประโยชนของพวกเขา

คงจะถอไดวาความสาคญของรฐธรรมนญ พ.ศ.2540 ตอระบอบการปกครองประชาธปไตยอยทการเอาใจหรอปลอบใจชนชนกลาง อนง เราไมควรลมวาชนชนกลางมอานาจทางวาทกรรม จงโจมตทง ส.ส.และชาวบานตามอาเภอใจ และสามารถกดดนใหการปฏรปการเมองในรปแบบการรางรฐธรรมนญฉบบใหมเกดขน เมอคนกลมทเคยไมพอใจ กลบมความพอใจมากขนแลว กยอมไมเปนอนตรายสาหรบประชาธปไตย จงกลาวไดวารฐธรรมนญ พ.ศ.2540 เปนปจจยสาคญในการชวยรกษาระบอบประชาธปไตย 3.3 รฐบาลทกษณ

เมอจดการเลอกตงตามรฐธรรมนญ พ.ศ.2540 เปนครงแรกเมอ พ.ศ. 2544 เราไดเหนผลของการปฏรปการเมองทเปนไปตามเจตนารมณทตงไวคอนขางมาก เปาหมายสาคญของการปฏรปการเมองคอการมเสถยรภาพของรฐบาล ประสทธภาพของการบรหารราชการ และความซอสตย รฐบาลทกษณทตงขนหลงการเลอกตงมเสถยรภาพสงมาก จนบรหารประเทศครบวาระ 4 ป ซงนบเปนครงแรกในประวตศาสตรไทย ทงนเพราะพรรคไทยรกไทยไดส.ส.มาก(โปรดดภาพท 3) ในการเลอกตงพ.ศ.2544 ได ส.ส. 248 คน และกอนจะตงรฐบาลกสามารถรวมเอาพรรคเลกเขามาเปนสวนหนงของพรรคไทยรกไทยดวย ทาใหได ส.ส. เพมอก 14 คน จงมส.ส.มากกวาครงหนงของส.ส.ทงหมด จะเหนไดวาผนาพรรคไทยรกไทยเลอกทจะตงรฐบาลผสมหลายพรรคแมวาจะสามารถตงรฐบาลพรรคเดยวได เราทราบกนดวาในอดตทผานมานนรฐบาลผสมหลายพรรคมกจะมปญหาเรองเสถยรภาพ แตในกรณของพรรคไทยรกไทยทพรรคมขนาดใหญมากเปนพเศษ รฐบาลผสมหลายพรรคไมกอใหเกดปญหาเรองเสถยรภาพแตอยางใด แตกลบมผลในทางตรงกนขามมากกวา คอรฐบาลมนคงมากขนเพราะเปนรฐบาลผสม ดวยเหตผลทวา เมอมงตางๆภายในพรรคไทยรกไทยจะคดกอกบฏกไมสามารถจะกอไดเพราะกลววาจะถกขบออกจากพรรค หากเปรยบเทยบกบสถานการณกอนการเลอกตง พ.ศ.2544 จะเหนวาในเวลานนพรรคการเมองขนาดใหญมส.ส. เพยงหนงรอยคนเศษเทานน ถาหากมงขนาดใหญ เชนมงทม ส.ส.40 คน จะกอกบฎตอพรรคทม ส.ส.100 คน พรรคนนกมสทธทจะแตก แตเมอพรรคไทยรกไทยมส.ส. มากกวา 200 คน มงทม ส.ส.40 คนจะกอกบฏกไมเปนปญหา และยงมพรรครวมรฐบาลทม ส.ส.เทากนกบมง ๆ หนงของพรรคไทยรกไทยดวยแลว การทมงนน ๆ จะกอกบฏกยงยากมากขน เพราะฉะนนการมส.ส.ฝายรฐบาลมากนนไมมอะไรเสยหายสาหรบผบรหารพรรคไทยรกไทย พรรครวมรฐบาลชวยพรรคไทยรกไทยในการรกษาเอกภาพ และพรรครวมรฐบาลกอย


16

ในฐานะเดยวกนกบมงตางๆภายในพรรคไทยรกไทย จงเรยกรองอะไรมากไมได รวมทงขดแยงกบพรรคไทยรกไทยไดยากมากขนดวย และเมอพรรคไทยรกไทยไดส.ส.ถง 377 คนในการเลอกตงพ.ศ.2548 ฐานะของมงตาง ๆ กยงคงไมเปลยนแปลง คอไมสามารถเปนกบฏหรอตอรองกบหวหนาพรรคซงเปนนายกรฐมนตรไดมากนก โดยเฉพาะอยางยงเมอมงตาง ๆ มจานวนเพมขนจากการรวบรวมพรรคเลกเขามาเปนสวนหนงของพรรคไทยรกไทย

ภาพท 3 สดสวนของจานวนส.ส.ทพรรคใหญ 4 พรรคไดจากการเลอกตง (พ.ศ.2500-2550)

นอกจากมงตาง ๆ ในพรรคจะกอกบฏไดยากแลว ส.ส.แตละคนกกอกบฏไดยากขนเชนกน สาเหตสาคญมสอง

ประการคอ ประการแรก รฐธรรมนญ พ.ศ.2540 หามส.ส.ยายพรรคการเมองทสงกด ถาเกด ส.ส.ขดแยงกบผบรหารพรรคอยางรนแรง ส.ส.คนนนกจะไมมพรรคการเมองทจะสงกดในการเลอกตงสมยหนา ซงจะทาใหเขาหมดโอกาสสมครเขารบการเลอกตง ยกเวนแตจะลาออกจากส.ส.กอนครบวาระ 4 ป หรอมการยบสภาเพอเลอกตงใหม11 ประการทสอง รฐธรรมนญ พ.ศ.2540 กาหนดวา ส.ส.เขตสามารถจะเปนรฐมนตรได แตตองออกจากสมาชกภาพของ ส.ส. กอน โดยมการเลอกตงซอม12 ขอกาหนดนจงเทากบหามส.ส.เขตเปนรฐมนตร และมประโยชนอยางมากสาหรบหวหนาพรรคกบหวหนามงทไมตองจดสรรตาแหนงรฐมนตรใหกบส.ส.เขตทเปนลกพรรคหรอส.ส.เขตในมง ทงนเพราะวากอนรฐธรรมนญ พ.ศ.2540 จะมผลบงคบใชนน สาเหตสาคญททาใหรฐบาลไมมนคงอยทความขดแยงภายในพรรคการเมองซงเกดมาจากความไมพอใจในเรองการจดสรรตาแหนงรฐมนตร เมอส.ส.เขตไมมสทธทจะเปนรฐมนตรแลว กไมมความจาเปนและไมมประโยชนอนใดทจะกอความขดแยงภายในพรรคเพอแยงชงตาแหนงรฐมนตรอก ภาระและความยงยาก

0.0 50.0 100.0

2007

1996

1992(2)

1983

1975

1957(1)

1st2nd3rd4th


17

ของหวหนาพรรคและหวหนามงในการรกษาเอกภาพและเสถยรภาพภายในพรรคหรอภายในมง จงเบาบางลงกวาสมยกอนมาก

เมอพรรครฐบาลมนคงเพราะมส.ส.มากเชนนแลว ประสทธภาพของการบรหารจงสงขนตามไปดวย ภายในรฐสภา ฝายคานเปนเสยงขางนอยทไมสามารถจะทาอะไรไดมากนก ภายในคณะรฐมนตร นายกรฐมนตรกคมรฐมนตรได เพราะเปนหวหนาพรรคใหญและพรรคไทยรกไทยไดอาศยความนยมทประชาชนมตอหวหนาพรรคในการหาเสยงเลอกตงเปนอยางมาก ทงนปจจยสาคญทสดอยทระบบการเลอกตง ผรางรฐธรรมนญ พ.ศ.2540 คาดหวงวาส.ส.ระบบบญชรายชอจะเปนรฐมนตร และผบรหารพรรคตางๆ (ยกเวนพรรคชาตไทย) ไดจดผสมครในระบบบญชรายชอตามความประสงคของผราง ผสมคร ส.ส.ระบบบญชรายชอพรรคในอนดบทหนงกคอหวหนาพรรค ซงจะเปนนายกรฐมนตรเมอพรรคนน ๆ ไดส.ส.มากทสด ผสมครอนดบทหนงจงกลายเปนผลงสมครรบการเลอกตงเปนนายกรฐมนตรโดยปรยาย ในสายตาประชาชนผลงคะแนนให ระบบบญชพรรคจงเปนการเลอกตงนายกรฐมนตรโดยตรงในสายตาประชาชนผลงคะแนน

นกรฐศาสตรทราบกนดวา ระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยนนไดแกระบอบประธานาธบดกบระบอบประชาธปไตยแบบรฐสภา ในสองระบอบนความชอบธรรมของผนาประเทศแตกตางกนอนเนองมาจากวธการเลอกตงทตางกน ในระบอบประธานาธบด ประชาชนเปนผเลอกประธานาธบดโดยตรง (แตมกรณยกเวน) ความชอบธรรมจงมาจากประชาชน สวนในระบอบประชาธปไตยแบบรฐสภา ประชาชนเลอกส.ส.แลวใหส.ส.เลอกนายกรฐมนตร ความชอบธรรมของนายกรฐมนตรจงมาจากรฐสภา แตระบอบประชาธปไตยทรฐธรรมนญ พ.ศ.2540 กาหนดไวนน มลกษณะของทงสองระบอบผสมผสานกน นายกรฐมนตรมาจากสภาผแทนราษฎรตามระบอบประชาธปไตยแบบรฐสภา แตไดรบความชอบธรรมเพมพเศษจากระบบการเลอกตงแบบบญชรายชอ เทากบวามความชอบธรรมแบบประธานาธบดอกโสดหนง ซงทาใหนายกรฐมนตรมความชอบธรรมสงเปนสองเทา (โปรดดภาพท 4)

ภาพท 4 ความชอบธรรมสองชนของนายกรฐมนตรภายใตรฐธรรมนญ พ.ศ. 2540

อนทจรงแลว ในสองหรอสามทศวรรษทผานมา ในหลายประเทศทพฒนาแลวจะมนายกรฐมนตรทมลกษณะของ

ประธานาธบดมากขน ซงนกรฐศาสตรเรยกกนวา “การทาใหกลายเปนประธานาธบดของการเมอง” (presidentialization of politics) ปรากฏการณดงกลาวนเกดขนเพราะความจาเปนในการทจะตองมผนาทมความสามารถในการนา (leadership) สงขน ซงเกดจากหลายสาเหตดวยกน ทสาคญกคอ (1) ผนาพรรคการเมองมบทบาทสงขนในการเลอกตง เพราะพรรคการเมองเองมความสามารถนอยลงในการหาคะแนนเสยง (แตในประเทศไทยไมใชเพราะเหตน) และสอมวลชนโดยเฉพาะโทรทศนกบวทยมบทบาทมากขนในการเลอกตง จงตองมผนาพรรคทใชและเขากบสอมวลชนเกง


18

เพอหาเสยงกบประชาชนทยงไมมความจงรกภกดเปนพเศษตอพรรคหนงพรรคใด ผสมครคนหนงคนใด หรอหวคะแนนคนหนงคนใดเปนพเศษ ซงเมอผนามบทบาทสาคญมากขนในการเลอกตงเชนน อานาจของผนาภายในพรรคจงสงขนเปนธรรมดา (2) ความสมพนธระหวางประเทศทงในดานเศรษฐกจและการเมองทเชอมโยงกนแนบแนนขน ทาใหผนาประเทศสามารถอางความสมพนธระหวางประเทศเพอบงคบใหกลมตางๆภายในประเทศยอมรบการตดสนใจของตนได และ (3) งานบรหารและกลไกของรฐมความซบซอนและยงยากมากขน ความจาเปนในการมผนาประเทศทเขมแขงจงเพมมากขน ทงน ฐานะและอานาจของผนาประเทศจะเพมมากขนในสามดานดวยกน คอ คณะรฐมนตร พรรคการเมอง และการเลอกตง (Webb and Poguntke 2005: 347-353)

รฐบาลพรรคไทยรกไทยและนายกรฐมนตรทกษณมลกษณะตรงกบกระบวนการ presidentialization เปนอยางมาก ดวยเหตน ประสทธภาพของการบรหารราชการแผนดนจงสงขนตามไปดวย ซงเปนเรองธรรมดา

สวนเจตนารมณอกขอหนงของการปฏรปการเมองคอความซอสตย บรรลผลหรอไมนน คงจะตองตอบวา “ยงไมดขน” แตจะเลวลงหรอเปลากตองบอกวา “ไมแน” ในโลกแหงความเปนจรงวนน โดยเฉพาะเรองการเมองนนไมคอยจะมอะไรทสมบรณแบบ เมอบรรลความประสงคของการปฏรปการเมองถง 2 ใน 3 แลวกตองถอวาประสบความสาเรจพอสมควร

4 การออกจากประชาธปไตยของการเมองไทย 4.1 เสถยรภาพสงเกนไป: ชนะไมไดจงตองทาลาย

การรฐประหาร 19 กนยายน พ.ศ. 2549 นน สาเหตสาคญอยทความไมพอใจตอรฐบาลทกษณ อยางไรกตาม โดยทวไปแลวถาหากมคนจานวนมากไมพอใจรฐบาล กจะทาใหรฐบาลนนแพการเลอกตงในครงหนา ซงเปนวธการเปลยนรฐบาลแบบประชาธปไตย แตในกรณรฐบาลทกษณ คนทไมพอใจไมใชคนสวนใหญ จงเปนการยากทรฐบาลจะแพในการเลอกตง แมวาจะมการรณรงคอยางหนกเพอโจมตรฐบาลแตกไมสามารถทาใหรฐบาลสญเสยความนยมชมชอบจากคนสวนใหญได ระบอบการเมองตามรฐธรรมนญ พ.ศ.2540 มเปาหมายในการทาใหรฐบาลมเสถยรภาพ ซงสมฤทธผลตามเจตนารมณ

นอกจากจะเปนผลโดยตรงจากรฐธรรมนญ พ.ศ.2540 แลว ยงมปจจยอนบางประการทชวยใหรฐบาลทกษณสามารถสรางและรกษาความมนคงไดมากเปนพเศษ หนงในนนคอเงนทนทางการเมอง ทเหลอคอนโยบายของรฐบาล ตงแตการเมองเรมเปนประชาธปไตยมากขนหลงเหตการณ 14 ตลาคม พ.ศ.. 2516 แลว นกธรกจนายทนสนบสนนนกการเมองในดานเงนทนโดยคาดหวงวาจะไดผลประโยชนตอบแทน นกธรกจใด ๆ ลวนแตมสทธเขามามบทบาทหรอสรางอทธพลทางการเมองตามจานวนเงนทลงทนไป ไมวาจะใชทนนนดวยตวเองหรอวาใหนกการเมองเอาไปใชแทนกตาม มนเปนตลาดแขงขนอยางเสร เนองเพราะพรรคการเมองไมมนโยบาย มแตเงนทน จานวน ส.ส.จงขนอยกบจานวนเงนทหามาได และไมมนกการเมองคนใดทผกขาดทนการเมองได ทาใหไมมพรรคการเมองทไดจานวน ส.ส.มากกวาครงหนง นายทนทเขามามบทบาททางการเมองโดยทางออมนน ไมชอบพรรคการเมองทเขมแขงเกนไปเพราะฝายนายทนจะปฏเสธคาขอทนจากพรรคการเมองยาก และจะตอรองผลประโยชนไดยาก นายทนจงมกบรจาคเงนใหกบพรรคการเมองหลายพรรคเพอปองกนการผกขาด อนง หากนายทน ก. เลอกสนบสนนพรรค A นายทน ข.ในธรกจเดยวกนกจะเลอกพรรค B เพราะอยากไดเปรยบ ทงนเพราะถาหากนายทนในธรกจเดยวกนพรอมใจกนสนบสนนพรรคการเมองเดยวกน อทธพลทางการเมองของนายทนแตละคนจะขนอยกบจานวนเงนทบรจาค นายทนอนดบทสองจะสนายทนอนดบทหนงไดยาก จงเปนการดกวาทจะหนไปสนบสนนพรรคอน และการเลอกพรรคอนนกไมยากเยนอะไรเลย เพราะมแตพรรคอนรกษนยมทงนน นเปนระบบการบรจาคหรอลงทนทางการเมองอยางแขงขนเสร ซงไมแนนอนวาพรรคไหนจะไดเงนทนมากกวากน ดวยเหตผลเหลาน จงไมมพรรคการเมองใดไดคะแนนเสยงขางมาก รฐบาลจงตองเปนรฐบาลผสมทขาดเสถยรภาพ


19

ทกษณเคยเปนนายทนลกษณะนคนหนง ไดเคยชวยพรรคการเมองหลายพรรคพรอมกนมาแลว แตเมอเขาตงพรรคการเมองของตนเองขนมา กจะเทเงนทนใหแกพรรคของตนเองเทานน13 หากพรรคการเมองอนตองการสกบพรรคไทยรกไทย กจะตองระดมเงนทนใหไดมากกวาพรรคไทยรกไทย ซงทาไดยากมาก เพราะการทจะหานายทนทยนดจะใหทนในจานวนทมากกวาทกษณใหแกพรรคไทยรกไทยนน เกอบจะเปนไปไมไดเลย ทงนกเพราะ ในประการทหนง ทกษณมเงนทนมหาศาลทจะลงทนกบการเมอง คงไมมทางจะแพใครในประเทศไทย (อาจมบางคนมทนมากกวา แตจะทมทนลงไปกบการเมองมากถงขนาดนนไมได) และประการทสอง พรรคการเมองทนายทนจะทมทนลงไปอยางไมอนไดนน จะตองเปนพรรคการเมองของตวเขาเองซงแนใจไดวาจะไมมการหกหลงเกดขนอยางเดดขาด แตหากเปนพรรคการเมองของคนอนยอมจะไวใจมากถงเพยงนนไมได ดวยเหตตาง ๆ เหลานจงดเหมอนวาทกษณเปนผผกขาดตลาดเงนทนทางการเมอง นกธรกจจะแขงขนกบทกษณกไมคอยมประโยชน และหากจะหนไปชวยพรรคอนกคงจะตองเสยประโยชนมากกวาได เพราะฉะนนนกธรกจนายทนคนอนตองชวยพรรคไทยรกไทยเพอปองกนธรกจของพวกเขาจากรฐบาลพรรคไทยรกไทย อานาจเงนนชวยพรรคไทยรกไทยในการซอพรรคเลกตลอดจนส.ส.พรรคอนใหเขามาอยกบพรรคไทยรกไทย เมอยายเขามาแลว กหนออกไปไดยากเพราะเงอนไขทสรางไวโดยรฐธรรมนญ พ.ศ.2540 ซงเงอนไขนเองทเปนสงดลใจใหพรรคไทยรกไทยขยนซอส.ส.และซอพรรคเลก และเมอพรรคไทยรกไทยผกขาดตลาดส.ส. (ส.ส.ไมมทางเลอกนอกจากพรรคไทยรกไทยกบพรรคฝายคานอนดบหนงเทานนฉ พรรคไทยรกไทยเขมแขงขนมากจนเปนหลกประกนวาส.ส.ทสงกดพรรคไทยรกไทยจะไดรบเลอกตงในคราวตอ ๆ ไปคอนขางแนนอน พรรคไทยรกไทยกไมตองเสยเงนซอ ส.ส.หรอพรรคเลกอก เพราะ ส.ส.และพรรคเลกตางกอยากวงเขามาซบอกพรรคไทยรกไทยทงสน

นอกจากอานาจเงนแลว นโยบายของรฐบาลทกษณกเปนปจจยสาคญอกอยางหนงทมผลทาใหประชาชนนยมชมชอบและใหการสนบสนนอยางสดใจ นโยบายหาความนยมนทกคนทราบกนดอยแลว จงไมตองอธบายอะไรเพมเตมในทน แตใครขอพดเกยวกบเรองนในสองประเดน คอ (1) นโยบายนมกไดรบการอธบายวามงเอาใจคนจน แตความจรงแลวเปนนโยบายทมงเอาใจทงคนรวยและคนจน ทงคนในเมองและคนชนบท เราตองเขาใจวาพรรคไทยรกไทยไมใชพรรคคนจน แตเปนพรรคแบบเหมาหมด (catch-all) (หาคะแนนเสยงจากคนทกชน ทกอาชพ ทกถน ทกประเภท) จงไดคะแนนเสยงมาก มบางคนวเคราะหวาคนในเขตเมองหรอชนชนกลางเรมไมเอาทกษณตงแต พ.ศ.2547 หรอ พ.ศ.2548 แลว (cf. Pye and Schaffar 2008: 39) ซงไมตรงกบผลการเลอกตงในเดอนกมภาพนธ พ.ศ. 2548 ดงทเสดงไวในตารางท 2 จะเหนไดวาในกทม.พรรคไทยรกไทยไดส.ส.เพมขน และคะแนนเสยงทพรรคไทยรกไทยไดจากระบบบญชรายชอในกทม.กสงขนอยางชดเจนมากเมอเทยบกบคะแนนของพรรคประชาธปตย (โปรดดตารางท 2) อนงสานกวจยเอแบคโพลลสารวจความคดเหนของประชาชนในกทม.กบปรมณฑลเกยวกบปญหาวาทกษณควรลาออกจากตาแหนงนายกฯหรอไม และพบวานอกจากตนเดอนมนาคมแลว มคนทคดวาไมตองออกมากกวาคนตองการใหออก (โปรดดภาพท 5) ดงนน คากลาวทวาชาวกรงเรมปฏเสธพรรคไทยรกไทยตงแตตนปพ.ศ.2548 จงไมสอดคลองกบขอเทจจรง14 (2) นโยบายนเรยกกนวานโยบาย“ประชานยม” ถาหากใชคานในความหมายวานโยบายหาความนยม กจะพบวาการหาความนยมของนกการเมองเปนเรองธรรมดาทวโลก เพราะการเลอกตงเปนกลไกตรวจสอบนกการเมองทดทสดอนหนง นกการเมองจงตองเอาใจประชาชนผมสทธออกเสยงเลอกตงเพอจะไดไมสอบตก แมแตพรรครฐบาลญปน มาเลเซย และสงคโปร ทจะชนะในการเลอกตงอยางแนนอน กยงตองพยายามหาความนยมใหมากทสดเทาทจะมากได เนองจากกลววาจานวนส.ส.ของพรรครฐบาลจะลดนอยลงไป

ตารางท 2 ความเขมแขงของพรรคไทยรกไทยในกทม.


20

　 2001 2005 2001 2005 2001 2005 2001 2005 2001 2005 2001 2005Thai Rak Thai Party 29 32 47 80 54 71 69 126 1 1 200 310Democrat Party 8 4 19 7 16 5 6 2 48 52 97 65Chat Thai Party 0 1 21 10 3 0 11 6 0 1 35 23New Aspiration Party 0 - 3 - 1 - 19 - 5 - 28 -Chat Phatthana Party 0 - 4 - 2 - 16 - 0 - 22 -Seritham Party 0 - 0 - 0 - 14 - 0 - 14 -Ratsadon Party 0 - 0 - 0 - 1 - 0 - 2 -Thin Thai Party 0 - 0 - 0 - 1 - 0 - 1 -Social Action Party 0 - 0 - 0 - 1 - 0 - 1 -Mahachon Party - 0 - 0 - 0 - 2 - 0 - 2sub-total 37 37 95 97 76 76 138 136 54 54 400 400

South TotalBangkok Central North Northeast

2001 2005

TRT 1,131,050 1,668,102Democrat Party 717,990 972,290DP/TRT 63% 58%

ภาพท 5 ทกษณควรออกไปหรอไม ABAC Poll, พ.ศ.2549, กทม.กบปรมณฑล

สวนคาวาประชานยมตามหลกวชาการ หมายถงการหาความนยมโดยมเปาหมายทจะระดมการสนนสนนจาก

ประชาชนเพอทาทายอานาจเดม (Canovan 1999) หรอพดอกอยางหนงกคอยทธวธแบบประชานยมนน จะถกนามาใชก

0

10

20

30

40

50

60

ตน ม.ค. กลาง เม.ย. ปลาย ก.ค. ปลาย ส.ค.

ควรออกไป

ไมตองออกไป


21

ตอเมอมคตอสทเขมแขงนาเกรงขาม จงตองพยายามสรางและเผยแพรภาพของคตอสใหเปนผราย15 สาหรบกรณพรรคไทยรกไทยนน ไมปรากฏวามคตอสทจะตองระดมประชาชนดวยยทธวธแบบนน เพราะพรรคไทยรกไทยสามารถจะชนะการเลอกตงไดโดยไมตองโจมตคตอส และทจรงแลวพรรคไทยรกไทยไมมคตอสทเขมแขงถงขนาดนน (อยางนอยสาหรบในชวงกอนการรฐประหาร 19 กนยายน พ.ศ. 2549) (cf. Pasuk and Baker 2008)

การทรฐบาลพรรคไทยรกไทยตองถกโคนลมลง สาเหตหลกอยทการเมองไทยเปนประชาธปไตยมากขน เมอการเมองเปนประชาธปไตยแลว วธการเปลยนรฐบาลทถกตองตามกตกาคอการเลอกตง หากเอาชนะในครงเดยวไมได กยงมการเลอกตงอกหลายครงท ฝายคานสามารถจะรณรงควารฐบาลไมดอยางไร และฝายคานดกวาอยางไร ในทสดแลวรฐบาลทเลวจรงกมสทธจะแพการเลอกตง แตมบางคนและบางกลมรอคอยไมได หลงจากเรมเรยกรองใหรฐบาลออกไปไดไมถงป กไมยอมเลนการเมองบนเวทการเมองแบบมการเลอกตงอกตอไป กลบเลอกทาการรฐประหาร ถาหากวารฐบาลทถกขบไลออกไปนนเปนรฐบาลเผดจการทไมยอมจดใหมการเลอกตง การขบไลดวยวธการรฐประหารกไมเลวนก แตรฐบาลทกษณเปนรฐบาลทมาจากการเลอกตงและไมปฏเสธการเลอกตง ฝายรฐประหารจงตองถกสงคมโลกดา ผนารฐบาลไปตางประเทศกไมสามารถจดประชมอยางเปนทางการกบผนาประเทศตะวนตกได (ประชมไดแตเฉพาะกบประเทศตะวนออกหรอประเทศดอยพฒนาเทานน) เพราะสมยปจจบนนเปนสมยของการเมองตามมาตรฐานสากล คอการเมองแบบมการเลอกตง เชนหากประเทศใดจะเขาเปนสมาชกกลม EU ระบอบการเมองของประเทศนนจะตองเปนประชาธปไตยเสยกอน ไมเหมอนสมยสงครามเยนทเพยงแตเอาใจประเทศมหาอานาจกพอแลว แมแตภายในประเทศไทยเอง นอกจากตองพยายามแกตวดวยการอางเหตผลแปลก ๆ มากมายแลว คณะรฐประหารยงตองอางถงหรอตองพงพงสถาบนพระมหากษตรยเพอหาความอบธรรมซงอาจสงผลกระทบในดานลบตอสถาบนทประชาชนใหความเคารพนไดมาก 4.2 หนออกจากประชาธปไตยและพงสถาบนพระมหากษตรย

เมอทกษณยงเปนนายกรฐมนตรอยนน มคนโจมตวาทกษณไมจงรกภกดตอสถาบนพระมหากษตรยหรอใหความเคารพนบถอสถาบนพระมหากษตรยไมมากพอ นอกจากนยงลดความสาคญของสถาบนพระมหากษตรย และทาใหความสมพนธใกลชดระหวางสถาบนพระมหากษตรยกบประชาชนตองออนตวลง หนงสอพมพมตชน (ปท 29 ฉบบท 10302 วนท 25 พฤษภาคม พ.ศ. 2549) รายงานวา “ทหอประชมใหญ มหาวทยาลยธรรมศาสตร ทาพระจนทร เมอวนท 24 พฤษภาคม 2549 มการจดเสวนาทางวชาการเรอง "ปฏญญาฟนแลนด ยทธศาสตรครองเมอง” และอ.ชยอนนต สมทวณช กลาววา

“ลกษณะของพรรคในเมองไทยทผานมา...พรรคสรางหวหนาพรรคใหมลกษณะเปนผนามวลชน ...การทบคคลคนเดยวจะทาอะไร แลวกมคนมาแหแหนเนย ธรรมเนยมไทยเขาไมคอยทากน เขามแตทากนกการทประชาชนไปรบเสดจเทานน ... การทคนๆ เดยวจะขนมามอานาจ ในสงคมไทยกเปนเรองทมความสาคญ เพราะวาประเทศไทยไมคอยจะมบคคลเดยวทขนมามอานาจโดยอาศยความชอบธรรมจากการเลอกตงดวย ... ...ทสาคญทเรานาคดคอวา 5 ปทผานมา เราไมคอยเหนการสรางพรรคไทยรกไทยมากกวาสรางตวพ.ต.ท.ทกษณเอง ...ไมไดสนบสนนพรรคไทยรกไทยแตสนบสนนบคคลคนเดยวโดยตรง ...ถาทาอยางนไปได สถาบนพระมหากษตรยกบประชาชนคงจะตองหางออกไป ทเรยกวาเปนเพยงสญลกษณ หมายความวาพระมหากษตรยมบทบาทในแงของพธการเทานน แตนอกนนบทบาทอนๆ ทจะมาสมผสกบประชาชนจะไมม ซงอนนผดไปจากรฐบาลสมยจอมพลสฤษด จอมพลสฤษดไมไดรบเลอกตงมา ไมมความชอบธรรม แตจอมพลสฤษดเปนผทนาสถาบนพระมหากษตรยกบประชาชนเขามาใกลชดกน สงนนประชาชนจงสนบสนนจอมพลสฤษด แตในระยะหลงๆ นโยบายหลายอยางของรฐบาลสวนทางกบพระราชดารคอนขางชดเจน”


22

การทดเหมอนวาทกษณใชกลไกการเมองแบบรฐสภาในการไดมาซงอานาจอนชอบธรรมและยงไดรบความนยมจากประชาชนอยางกวางขวาง ในขณะททาใหสถาบนพระมหากษตรยมวสลวลง โดยเฉพาะนโยบายทประชาชนนยมชมชอบผนารฐบาลนน เปนปญหาสาหรบคนบางคน ดงท อ.เอนก เหลาธรรมทศนเขยนไวอยางนาสนใจมากวา

ตองยอมรบวา “ประชานยม” อาจมผลกระทบทไมเปนคณกบ“ราชปถมภ”ไดเหมอนกน หากใช “ประชานยม” อยางไมระมคระวงแลว กอาจกลายเปนการแขงขนหรอแขงบารมกบ “ราชปถมภ” โดยไมตงใจได ดงทผเขยนไดฟงดวยตนเองมาแลวคอ มชาวบานในภาคอสานเคยกลาวตามประสาซอวา พระเจาอยหวทรงครองราชยมาเกอบหกสบปแลว แมจะไดทรงชวยเหลอบรรดาคนยากไรมานานแลว แตพระบรมราชานเคราะหในเรองการรกษาพยาบาลนนยงไมไดผลเทากบ “โครงการ 30 บาทรกษาทกโรค” ของนายกรฐมนตร (เอนก 2549: 100-101)

นกหนงสอพมพกเขยนเรองทานองเดยวกนวา

ทนาสนใจประการหนงคอ บทบาทของพระมหากษตรยทยดโยงอยกบประชาชนในชนบทตงแตอดต ถกแยงชงไปมากในสมยประชานยมของทกษณ ซงนนกอใหเกดการปะทะกนระหวาง populist 2 ชนด กลาวคอ royal populist กบ electoral populist และผลของมนคอจบลงดวยการยดอานาจโดยคณะปฏรปการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข เพอสถาปนาอานาจนาใหกบฝาย royal populist ใหยงคงอยตอไป แมวาจะมอนาคตไมคอยแจมใสเทาใดนก (ศภลกษณ 2550: 273)

เรองเชนนนาแปลกใจมากสาหรบคนญปนอยางผม นายกรฐมนตรนนมความชอบธรรมจากวธการประชาธปไตย

(ตองไดรบการสนบสนนจากเสยงขางมาก เมอใดไมไดรบแลวกตองออกไป) และความนยมมาจากผลงาน (ตองมผลงานในการทาใหชวตประชาชนดขน) สวนจกรพรรดนนความชอบธรรมมาจากสถาบนกบความเปนกลางไมเขาขางใครในเรองทางโลก และความนยมมาจากพฤตกรรมทไมเลว(คอไมตองทาอะไรมาก ทาอะไรมากจะเปนอนตรายมากกวา การวางตวหางจากการเมองจงดทสด) ราชตระกลของจกรพรรดญปนทมอายยาวนานกวาหนงพนหารอยป ในชวงหนงพนปทผานมาไมคอยมองคจกรพรรดททรงปกครองดวยพระองคเอง แตขนนางอาวโส (ผสาเรจราชการ Shogun หรอ นายกรฐมนตร) เปนผปกครองประเทศ สถาบนจกรพรรดไมตองตดสนใจจงไมตองรบผดชอบโดยตรง16 นบเปนสภาวะทสบายกวาและปลอดภยกวา โดยเฉพาะหลงจากสงครามโลกครงทสอง สมเดจพระจกรพรรดและพระบรมวงศานวงศจะทรงระมดระวงมากในการรกษาความเปนกลางทางการเมองและรกษาพระสถานะททรงเปนสญลกษณแหงชาต เพราะเมอสงครามโลกยตลงใหม ๆ นนมความเปนไปไดสงมากทสถาบนจกรพรรดจะถกยกเลกเนองจากไดถกกองทพใชอางในสงครามรกราน และราชตระกลจกรพรรดไดเรยนรวาควรจะวางตวอยางไร แมวาจะมคนไมนอยทอางวาจงรกภกดตอสถาบนจกรพรรดเพอใชสถาบนจกรพรรดในทางการเมอง แตคนทจงรกภกดจรง ๆ กพยายามหาทางไมใหสถาบนจกรพรรดเขามายงเกยวกบการเมอง

แตทเมองไทย ประวตความเปนมาของสถาบนประมขแตกตางจากญปน การตอสขดแยงทดเหมอนเปนสงครามแยงชงความนยมดงกลาวขางตนนนมเบองหลง นนคอมแนวความคดเกยวกบประชาธปไตยสองอยาง ไดแกประชาธปไตยแบบสากลทเนนการเลอกตง กบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข เกยวกบเรองน อ.นธ เอยวศรวงศ อธบายวา

ในโลกนม “ประชารฐ” ทเปน “ราชอาณาจกร” อยมากมาย...ไมมอะไรขดแยงกนระหวางสถานะทงสอง ความรสกวาสถานะทงสองอาจขดแยงกนไดเปนผลผลตของระบบการเมองและการศกษาในประเทศไทยเทานน...นบตงแต พ.ศ.2490 เปนตนมา มการตความ “ราชอาณาจกร” ใหกลายเปน “รฐราชสมบต” ตลอดมา ...คะแนนเสยง 14 ลานเสยงบาง 18 ลานเสยงบาง เสยงของประชาชนจะเปนความชอบธรรมของอานาจไดอยางไร ถาเราตางอยใน “รฐราชสมบต” ความโปรดปรานและความไววางพระราชหฤทยสวนพระองคขององคปตราชยตางหากทเปนความชอบธรรมอนแทจรง (นธ 2549: 143-144)


23

ถาหากเปนเชนนนจรง กไมแปลกทจะมคนใชประมขของประเทศเพออางความชอบธรรม เชนอางพระราชดารส (โปรดดภาพท 6) ผกอการรฐประหารลวนหาความชอบธรรมจากสถาบนพระมหากษตรยตลอดมา การรฐประหาร 19 กนยายน พ.ศ. 2549 กเชนเดยวกน เมอวนท 14 กรกฎาคม พ.ศ. 2549 กอนเกดการรฐประหารราวสองเดอน มคนพดกบนกเรยนนายรอยวา “รฐบาลกเหมอนกบ jockey คอเขามาดแลทหาร ไมใชเจาของทหาร เจาของทหารคอชาตและพระบาทสมเดจพระเจาอยหว” (ผจดการออนไลน 14 กรกฎาคม 2549) หลงจากนนเพยงไมกวน คอวนท 19 กรกฎาคม ผบ.ทบ.กออกคาสงโยกยายนายพนรวม 129 นาย เพอเตรยมการรฐประหาร ผบ.ม.พน.4 รอ.กถกเปลยนในโอกาสนน และผบ.กองพนรถถงคนใหมมบทบาทสาคญในการรฐประหาร17 สมดงทผบ.ทบ.ในเวลานนคาดหวงไว ภายหลงการรฐประหารแลว นายพนคนนพดวา “We are ready to do what the King asks. We are soldiers who belong to His Majesty”( Bangkok Post, September 24, 2006) คงเดาไดไมผดวาทหารทมสวนรวมในการรฐประหารนนคดเอาเองวาเขาลงมอกระทาเพอสถาบนประมขของชาต ซงในสายตาของคนญปนการรฐประหารเปนการกระทาทกอใหเกดอนตรายอยางมากตอสถาบนประมขของชาต จงไมควรอางองสถาบนประมขแมแตนอย ภาพท 6 การอางพระราชดารส

4.3 ทางออกอยทไหน ?

คณะรฐประหารออกประกาศทคอนขางแปลกฉบบหนง คอประกาศ คปค.ฉบบท 3 ความวา ตามทคณะปฏรปการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขไดทาการยด

อานาจปกครองประเทศไวเรยบรอยแลวนน เพอความสงบเรยบรอยในการปกครองประเทศ คณะปฏรปการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขจงให

1.รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2540 สนสดลง 2.วฒสภา สภาผแทนราษฎร คณะรฐมนตร และศาลรฐธรรมนญ สนสดลง พรอมกบรฐธรรมนญ 3.องคมนตรคงดารงตาแหนงและปฏบตหนาทตอไป 4.ศาลทงหลายนอกจากศาลรฐธรรมนญ คงมอานาจในการพจารณาพพากษา อรรถคดตามบทกฎหมายและ

ตามประกาศปฏรปการปกครองตามระบอบประชาธปไตย ประกาศ ณ วนท 19 กนยายน 2549

ขอทแปลกกคอ ขอ 3 และขอ 4 ซงระบวาใหองคมนตรกบศาลปฏบตหนาทตอไป ทวาแปลกกเพราะวาตามปรกตแลวถาหากไมมการประกาศยกเลกออกมาแลว สถาบนและองคการตางๆ (นอกเหนอจาก 4 สถาบนทเขยนไวในขอ 2 คอวฒสภา สภาผแทนราษฎร คณะรฐมนตร และศาลรฐธรรมนญ) กจะตองยงคงมอยเปนธรรมดา ผมจงอดตงคาถามไมไดวาเพราะเหตใดจงตองระบถงเฉพาะสองสถาบน คอองคมนตรและศาลเทานน


24

เมออานรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 ซงรางขนมาเพอใชแทน “รฐธรรมนญฉบบประชาชน” กรสกวาไดคาตอบอยบาง คงตความไมผดวารฐธรรมนญ พ.ศ.2550 มเปาหมายหลกอยทการปองกนไมใหเกดผนาประเทศแบบทกษณคนทสองตามมาอก18 และตองการเพมบทบาททางการเมองของอานาจฝายตลาการเพอควบคมนกการเมอง ดงเปนทราบกนดอยแลววา รฐธรรมนญ พ.ศ.2540 ลดอานาจฝายนตบญญตและเพมอานาจฝายบรหาร แตเมอฝายบรหารเขมแขงมากเกนไป กพยายามเพมอานาจฝายตลาการเพอควบคมฝายบรหารและฝายนตบญญต (โปรดภาพท 7) คปค. คงมตงความหวงไวกบฝายตลาการตงแตแรก อาจหวงไวตงแตกอนการรฐประหารกเปนได

ภาพท 7 การเพมขนและลดลงของอานาจอธปไตย 3 ฝายในรฐธรรมนญ 3 ฉบบ

รฐสภา คณรฐมนตร ศาล

รฐธรรมนญพ.ศ.2534



สงทสาคญคอการคานอานาจหรอการถวงดลกนระหวางอานาจสามฝาย แตการเพมอานาจใหฝายตลาการมาก

เกนไปกมปญหา เพราะปรกตแลวฝายนตบญญตกบฝายบรหารจะถกประชาชนตรวจสอบในการเลอกตง (และดวยเหตนเองจงมความชอบธรรมแบบประชาธปไตย) แตฝายตลาการของเมองไทยไมมกลไกควบคมตรวจสอบ ตางกบประเทศญปน เมอมการเลอกตงสมาชกวฒสภา ประชาชนมสทธออกเสยงลงคะแนนวาไววางใจผพพากษาศาลฎกาหรอไม ถงแมวาไมเคยมผพพากษาศาลฎกาคนใดถกปลดออกเนองจากไมไดรบความไววางใจจากประชาชน (หรอไดรบคะแนนไววางใจไมถงกงหนง) แตจานวนคะแนนเสยงทไมไววางใจนนมความหมาย เพราะผพพากษาแตละคนจะไดคะแนนไววางใจไมเทากน มผพพากษาบางคนไดคะแนนไมไววางใจมากกวาผพพากษาคนอน และสาเหตสวนหนงอยทผลงานคอคาพพากษาคดตาง ๆ ของเขา นอกจากนคาพพากษาของศาลทงหมดจะไดรบการเผยแพรใหประชาชนรบร หากมคาพพากษาแปลก ๆ หรอไมสมเหตสมผล กจะถกปญญาชนกบสอมวลชนโจมตมาก ผพพากษาทกคนจงตองตดสนคดอยางระมดระวง ในขณะเดยวกนผพพากษาทกคนจะถกควบคมโดย (สานกงาน) ศาลฎกา (ญปนใชระบบศาลเดยว) แตทเมองไทยไมมกลไกทเปดโอกาสใหประชาชนควบคมและตรวจสอบศาลได แตกลบใหศาลมบทบาทสงในองคกรอสระตามรฐธรรมนญ พ.ศ.2550 (โปรดดตารางท 3) ซงนบเปนเรองทไมถกตอง มสภาษตกลาววา “Power tends to corrupt, and absolute power corrupts absolutely. Great men are almost always bad men.” (Lord Acton, 1887) สภาษตนไมไดม


25

ไวสาหรบนกการเมองเทานน เมอผพพากษาเขาไปมบทบาททางการเมองมากขน กมสทธทจะเปนดงทสภาษตไดกลาวไวเชนกน

ตารางท 3 เปรยบเทยบทมาและจานวนตลาการในองคกรอสระตามรฐธรรมนญ ฉบบ พ.ศ.2540 และ พ.ศ.2550

ชอศาล/องคกร รธน. ป 2540 รธน.ป 2550 200 คน 150 คน

วฒสภา (สว.) จานวนทมากรรมการสรรหา

เลอกตง เลอกตงจว./1คน+สรรหาทเหลอ โดย 7 คน(3+4)ปธศาลรธน./ตวแทนศาลฎกา/ปกครอง+ปธ.กกต/ปธ.ปปช/ปธผตรวจการ/ปธ.คตง

15 คน 9 คน ศาลรฐธรรมนญ

จานวนกรรมการสรรหา

13 คน (1+4+4+4) ปธ.ศาลฎกา+คณบดคณะนตศาสตร4 +รฐศาตร4+ตวแทนพรรฯ 4

5 คน (2+2+1) ปธ.ศาลฎกา/ปกครอง/+ปธ.สส/ผนาฝายคาน+ปธ.องคกรอสระ

9 คน 9 คน ปปช.


13 คน (1+4+4+4) ปธ.ศาลฎกา+คณบดคณะนตศาสตร4 +รฐศาสตร4+ตวแทนพรรค 4

5 คน (3+2) ปธ.ศาลฎกา/รธน/ปกครอง +ปธ.สส/ผนาฝายคาน

7 คน 7 คน คณะกรรมการตรวจเงนแผนดน (คตง.)


15 คน (3+7+5) ปธ.ศาลฏกา/รธน/ปกครอง+อธการบด7 +ตวแทนพรรค 5

7 คน (3+2)+2) ปธ.ศาลฎกา/ปกครอง/รธน3.+ ตวแทนทประชมศาลฎกา/ศาลปกครอง2ปธ.สส/ผนาฝายคาน2

5 คน 5 คน คณะกรรมการการเลอกตง


10 คน (2+4+4) ปธ.ศาลรธน/ปกครอง2+อธการบด4 +ผแทนพรรค4

7 คน (3+2)+2) ปธ.ศาลฎกา/รธน./ปกครอง 3+ตวแทนทประชมศาลฎกา/ปกครอง2+ปธ.สส/ผนาฝายคาน2

11 คน 9 คน กรรมการสทธมนษยชนแหงชาต


27 คน (2+2)+5+10+5+3) ปธ.ศาลฎกา/ปกครอง2+อยการ/นายกสภาทนาย2 +อธการบด5+NGOดานสทธ 10+ตวแทนพรรค 5+ตวแทนสอ 3

7 คน (3+2)+2) ปธ.ศาลฎกา/รธน./ปกครอง3+ตวแทนทประชมศาลฎกา/ปกครอง2+ปธ.สส/ผนาฝายคาน2

3 คน 3 คน ผตรวจการแผนดน


31 คน (19+4+4+4) ตวแทนพรรค 19+อธการบด 4+อยการ4+ ตวแทนทประชมศาลฏกา4

7 คน (3+2)+2) ปธ.ศาลฎกา/รธน/ปกครอง 3+ตวแทนทประชมศาลฏกา/ปกครอง2+ปธ.สส./ผนาฝายคาน2

ทมา:http://www.prachatai.com/05web/th/home/page2.php?mod=mod_ptcms&ContentID=9262&SystemModuleKey=HilightNews&System_Session_Language=Thai

การทฝากความหวงไวสงมากกบฝายตลาการเชนน สาเหตสวนหนงเปนเพราะมความคาดหวงสงเกนไปตอประชาธปไตย อ.รงสรรค ธนะพรพนธเคยเขยนวา

“ผมมความรสกวา สงคมไทยมความคาดหวงจากอาชพนกการเมองสงเกนไปกวาระดบปถชน คนเปนอนมากคาดหวงวา นกการเมองจกตองเสยสละประโยชนสขสวนตนเพอประโยชนสวนรวม ความคาดหวงในลกษณะดงกลาวนในบางครงมมากจนถงขนทผมเคยคดวา มแตพระอรหนตเทานนทจะเปนนกการเมองได ผมมความเหนวา เราไมควรมองนกการเมองในฐานะสาธารณบคคลผไรซงผลประโยชนสวนตว เพราะการมองเชนนไมเพยงแตจะทาใหเรามความรสกผดหวงทรนแรงกวาปกตเทานน หากยงทาใหการวเคราะหระบอบประชาธปไตยในสงคมไทยเปนอยางผดพลาดอกดดวย ตรงกนขาม เราควรจะมองนกการเมองในฐานะปถชนทมกเลสมตณหา และมความเหนแกตวเปนทตง ไมแตกตางจากสามญมนษยทประกอบอาชพอนๆ ผมเชอวา ดวยระบบการวเคราะหเชนน เราจะสามารถเขาใจสงคมการเมองไทยไดตรงตอสภาพความเปนจรงมากขน” (รงสรรค 2536: 52)


26

ในโลกนไมมทไหนทมประชาธปไตยสมบรณแบบ ไมวาประชาธปไตยทไหนกลวนมขอบกพรองหรอจดออน มากบางนอยบาง แนนอนวาญปนมปญหามาก สหรฐอเมรกาหรอสหราชอาณาจกรกมปญหาเหมอนกน ในหลายประเทศทงตะวนตกและตะวนออกมการประทวงรฐบาล เชน ฝรงเศส เกาหล ไตหวน แตในประเทศประชาธปไตยเหลานไมมใครปฏเสธประชาธปไตยหรอปฎเสธการเลอกตง ไมใชวาเขาไมรวาประชาธปไตยตามอดมคตเปนอยางไง เขาร แตเมอมปญหาเขาไมปฏเสธระบอบการเมอง เขาพยายามแกไขหรอปรบปรงภายใตกตกาประชาธปไตย คอรางกฎหมายใหมหรอแกไขกฎหมายเกาเทานน เปนการรกษาระบอบประชาธปไตยเอาไว เพราะหากทงประชาธปไตยเสยแลว การไดมาซงอานาจรฐและการใชอานาจรฐจะไมสามารถตกลงกนได ตองใชกาลงอาวธประหตประหารกน ดงจะเหนไดมากมายในประวตศาสตรมนษย หากยงไมเขาใจและไมยอมรบความสาคญของวธการแยงชงอานาจอยางสนต กอาจจะตองเสยเลอดเสยเนออกมาก

นาเศราทในประเทศไทยนมคนปฏเสธระบอบการปกครองประชาธปไตยงายเกนไป การมรฐธรรมนญเกอบ 20 ฉบบนน แสดงวามหลายคนไมยอมเลนเกมการเมองตามกตกา เมอชนะไมไดกฉกรฐธรรมนญลมเลกกตกา แลวรางกตกาใหมเพอใหตวเองชนะ หากยงชนะไมไดกรางใหมอก ซงมองไมเหนวาจะสนสดลงเมอใด หรออกนานเทาใดระบอบประชาธปไตยจงจะมนคง

ดงทผมไดกลาวแลววา การมกตกาทมฝายใดฝายหนงไดชยชนะอยางแนนอนนนไมเปนประชาธปไตย และเราจะเหนไดวาปญหาของประชาธปไตยอยทพวกปฏเสธกตกาในเวลาทตนเอาชนะไมได ทงน ผมขอยาวามสองเรองทเราจะลมเสยไมได คอ (1) คนทปฏเสธกตกาเปนชนชนนาหรอปญญาชน ไมใชประชาชนธรรมดา และ (2) เมอเขาปฏเสธประชาธปไตยแลวกมกจะโยนบาปใหกบประชาชนธรรมดา

เขาวางอดมคตไวสง และโจมตการเลอกตงกบประชาธปไตย ไมใชเพราะตองการแกไขปญหาหรอจดออนเพอรกษาระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยเอาไว แตเพอจะปฏเสธมากกวา ซงหมายความวาเขาไมยอมรบประชาธปไตยตงแตแรก จงหาทางปฏเสธประชาธปไตย การทผรางรฐธรรมนญ ฉบบ พ.ศ.2540 หรอฉบบ พ.ศ.2550 และคนทสนบสนนรฐธรรมนญดงกลาวไมคอยไววางใจประชาชน (เหนไดจากการทไมคอยยอมรบวาการเลอกตงเปนวธการตรวจสอบอานาจทางการเมอง) จงตองฝากความหวงไวสงกบองคกรอสระใหทาหนาทตรวจสอบนกการเมอง เขายอมรบประชาธปไตยเมอผลการเลอกตงเปนไปตามความคาดหวงของเขา กลาวคอประชาชนผลงคะแนนตองเปน “เดกด” ทเชอฟงชนชนนาอยางเซอง ๆ แตประชาชนสมยนไมใช “ไพร” แลว (cf.พชญ 2550: 273-278) ผลการเลอกตงทออกมาจงผดคาด เมอเปนดงนนเขามกดาชาวบานวาไรการศกษา ยากจน และขาดความเขาใจประชาธปไตย ทาใหถกซอเสยงโดยนกการเมองประเภท “ย” ตลอดมา การโยนบาปใหกบชาวบานเชนนตองถอวารายกาจมาก เพราะแมวาชาวบานอาจมความเขาใจประชาธปไตยอยางผวเผน (เพราะปญญาชนกบชนชนนาสอนผด) แตชาวบานไมเคยปฏเสธและไมเคยทาลายประชาธปไตย สวนชนชนนาซงเขาใจดวาประชาธปไตยคออะไร แตกลบปฏเสธประชาธปไตยอยเสมอ ประหนงวาความรบผดชอบและหนาทในการรกษาระบอบประชาธปไตยอยทชนชนนา ซงในความเปนจรงปรากฏวามบทบาทในการทาลายระบอบนตลอดมา

หากจะกลาวถงสถานการณการเมองในปจจบนเฉพาะบางประเดนทสาคญ เพอชวยในการหาทางออกจากวกฤตแลว นอกจากประเดนเรองการใชอดมคตเพอทาลายระบอบประชาธปไตยดงทกลาวมาแลว ยงควรจะตองยตการใชระบอบทกษณเปนขอแกตวในการทาลายประชาธปไตยดวย เพราะการเอาผดหรอการลงโทษตามกระบวนการยตธรรมกบการดาเนนการทางการเมองแบบประชาธปไตยนน เปนคนละเรองกน การอางแต “ระบอบทกษณ” โดยไมระบใหชดเจนวาหมายถงอะไร เทากบวาปญหาอะไร ๆ กเปนผลพวงของระบอบทกษณไปหมด ผทอางระบอบทกษณเพอแกตวในทกเรองเชนน ทาตวไมสมกบเปนปญญาชนเอาเสยเลย

เรองถดไปคอการแกไขรฐธรรมนญ ปญญาชนจะเหนดวยกได ไมเหนดวยกได สงสาคญคอหลกการ เชน (1) หากเหนดวยกบรฐธรรมนญ พ.ศ.2540 และคดคานฉบบพ.ศ.2550 โดยเรยกรองใหกลบไปใชฉบบพ.ศ.2540 อกครง ถอวามหลกการอยางแนนอน (2) หากชอบรฐธรรมนญฉบบพ.ศ.2550 กโจมตฉบบพ.ศ.2540 และคดคานการแกไขฉบบพ.ศ.2550 เพอรกษาฉบบพ.ศ.2550 เอาไว กถอไดวามหลกการแนนอนเชนกน (3) หากถอวาขนตอนการรางรฐธรรมนญเปนเรองสาคญและตองทาตามระบบประชาธปไตย ยอมรบฉบบพ.ศ.2540 ได แตจะยอมรบฉบบพ.ศ.2550 ไมได และยอมรบ


27

การแกไขฉบบพ.ศ.2550 เมอรฐสภาเสยงขางมากเหนชอบ ถอไดเชนกนวามหลกการแนนอน 4) หากถอวารฐธรรมนญตองมาจากการรฐประหารเทานน จะยอมรบฉบบพ.ศ.2550 แตไมยอมรบฉบบพ.ศ.2540 กถอไดวามหลกการแนนอน แตถาหากหลงการรฐประหารใหม ๆ ยอมรบการแกไขรฐธรรมนญ แตมาถงตอนนกลบไมยอมรบ ถอวาไมมหลกการ เพราะจะอธบายอยางมเหตผลไดยาก นอกจากเรองชอบหรอไมชอบตามอารมณเทานน ซงสาหรบปญญาชนแลว การไรหลกการกเทากบวาหมดสทธทจะเปนปญญาชนอกตอไป

ในระยะยาวตอจากนไปการเมองไทยจะเปนประชาธปไตยมากขน มการเลอกตงบอยขน เพราะมการกระจายอานาจ และประชาชนกเรยนรดแลววาการเลอกตงมความสาคญมากตอชวตของพวกเขา ประชาชนคงจะไมพอใจอยางมากหากมความพยายามจะเลกหรอลดความสาคญของการเลอกตง อนง การเมองแบบมการเลอกตงนเปนการเมองตามมาตรฐานสากล การดนรนปฏเสธการเลอกตงจงไมมทางสาเรจ ถาหากสามารถรกษาการเมองแบบเลอกตงโดยแกไขจดออนหรอปฏรปไปเรอย ๆ เมอไดพบขอบกพรองหรอพบจดออน กจะบงเกดผลด เพราะหมายถงการประนประนอมเพอรกษาระบอบประชาธปไตยเอาไวนนเอง ทงน จะลมไมไดวาการแกไขนนจะตองไมถงขนปฏเสธหลกการสาคญของประชาธปไตย คอหลกการทวาประชาชนเปนเจาของอานาจอธปไตย ทกคนมความเสมอภาคกน และการตดสนใจทกอยางตองยดหลกเสยงขางมาก วธการแยงอานาจกนกจะตองเหลอเพยงวธเดยวคอวธการทเปนประชาธปไตยเทานน (the only game in town) ซงทกฝายคงจะตองประนประนอมกนมากพอสมควร

นกวชาการอเมรกนชนนาทเชยวชาญการเมองญปนเขยนวา ในการเลอกตง พ.ศ. 2510 กระทรวงมหาดไทย (หลงสงครามโลกครงทสองไดเปลยนชอแลว) ใชคาขวญทวา “อยายอมใหระบบอปถมภซอเสยง” เพอใหประชาชนทราบวา การเลอกพรรคและผสมครส.ส.ตามความสมพนธสวนตว (หนบญคณ) ทมกบหวคะแนนนน เทากบเปนการขายเสยงซงเปนเรองทไมควรทา (Curtis 2008: 83) แตสภาพเชนนหายไปเรอย ๆ เพราะสงคมญปนเปลยนไป ไมมหวคะแนนทเปนผอปถมภทคมคะแนนเสยงอยางเปนกลมเปนกอนอกตอไป สาหรบเมองไทยนในอนาคตการเมองกจะตองเปลยนแปลงไป ฝายทไมชอบประชาธปไตยแบบการเลอกตงซงถอกญแจสาคญทจะไขไปสประชาธปไตย ควรจะตองคดวาหากตนโจมตประชาธปไตย กไมใชเพอปฏเสธระบอบประชาธปไตย แตเพอจะปรบปรงใหการเมองในระบอบประชาธปไตยดขน จะตองอดทน ถาหากอดทนไมได คอยทาลายประชาธปไตยอยเรอยๆ กคงไมมวนไดเหนประชาธปไตยเกดขนในความเปนจรง จะตองประนประนอมเพอสถาปนาระบอบประชาธปไตยขนมาใหได เชงอรรถ 1 หลกประชาธปไตยเปนทนยมกนสาหรบชนชนลาง และตองการรฐขนาดใหญซงเขามาแทรกแซงสงคมมากเพอสรางความเสมอภาคโดยอานาจรฐ สวนหลกเสรนยมเปนทนยมในหมชนชนนาหรอชนชนสง และตองการรฐขนาดเลกซงไมคอยแทรกแซงสงคม แตปองกนทรพยสนและชวตของประชาชนกพอแลว ใครกทราบทนดวาสองหลกนชนกนงาย เพราะฉะนนประชาธปไตย(ประชาธปไตย-เสรนยมนน เรยกกนอยางสนวาประชาธปไตย)อยบนพนฐานทการผสมของสองหลกทไมมนคง ภายใตระบอบประชาธปไตยประชาชนตอสกนเพอใหหลกทตวเองชอบมความสาคญมากกวา เชน ชนชนาจะชหลกเสรภาพ จงเนนสทธคนจานวนนอย และปองกน(อภ)สทธโดยกฎหมาย 2 ทงนเพราะปจจยททาใหการเมองกลายเปนประชาธปไตยมากขนนน ไมใชมแตการเลอกตงเทานน ทลชวามปจจยหลกสามอยาง ไดแก การเพมขนของเครอขายแหงความไววางใจกนในการเมอง การตดทอนความไมเสมอภาคดานตาง ๆ ออกไปจากการเมองไดมากขน และการลดลงของสภาวะทบรรดาผทรงอานาจหรอทรงอทธพลเปนอสระจากการเมอง (increasing integration of trust networks into public politics, increasing insulation of public politics from categorical inequality, and autonomy of major power centers from public politics)” (Tilly 2007: 23) 3 เมอสดสวนของสมาชกรฐสภาทมาจากการเลอกตงมากขน สดสวนของส.ส.ในคณะรฐมนตรกมากขน (แตไมจรงในทางกลบกน) ทงนเพราะฝายบรหารหรอนายกรฐมนตรตองไดรบการสนบสนนจากรฐสภา วธการในการหาการสนบสนนมหลายอยาง แตการแจกจายตาแหนงรฐมนตรใหกบสมาชกรฐสภา(โดยเฉพาะส.ส.)เปนวธการทใชกนบอย


28

4 มบางคนใช trust (ความไววางใจซงกนและกนหรอความเชอถอสถาบนทางการเมอง) หรอ social capital 5 ตนฉบบกคอ The demands for reform seemed to them synonymous with a call for a communist government. The concessionary policies of the civilian government appeared to some as heading in the direction of socialism. 6 มชย ฤชพนธ ซงเปนรฐมนตรประจาสานกนายกรฐมนตร(ดแลเรองกฏหมาย)มาตงแต ม.ค. 2523 เมอ พล.อ.เปรมขนเปนนายกรฐมนตร 7 แตปญญาชนญปนเหลานอางวาเปนตวแทนของประชาชน ไมใชของชนชนกลาง เราคงเดาไดวาเพราะในสมยแรกมชนชนกลางนอยมาก อางชนชนกลางกไมมประโยชน 8 ทจรงแลว ส.ส.สวนมากลวนไดรบการศกษาระดบปรญญาตรขนไปอยแลว จงมผลเสยหายไมมาก แตในดานหลกการแลว บทบญญตนขดกบหลกการทสาคญทสดของประชาธปไตย นนคอหลกความเสมอภาค 9 ผรางรฐธรรมนญคาดวาผสมครสวนมากจะเปนหวหนามงหรอคนดงทประชาชนรจกยอมรบนบถอ 10 สาหรบการเลอกตง ส.ว.ภายใตรฐธรรมนญ พ.ศ.2540 มาตราทกาหนดเรองปรญญาตรมความหมายสงเพราะวารฐธรรมนญหามหาเสยง คนจนทไมทนหาเสยงกจะมโอกาสไดรบเลอกตงสงกวาส.ส. แตถกหามจงหมดโอกาส รฐธรรมนญ พ.ศ.2550 แกไขปญหาความไมเสมอภาคนบาง 11 กรณมงกเชนเดยวกน หากมงจะขดแยงกบผบรหารพรรคและลาออก หวหนาพรรคซงเปนหวหนารฐบาลดวยอาจจะยบสภา ตดโอกาสลงสมครรบเลอกตงของส.ส.ในมงดงกลาว 12 และตอมาบงคบใหเสยคาปรบภาระคาใชจายในการจดการเลอกตงซอมดวย 13 หรอไมกใหกบพรรค nominee ซงทจรงแลวเปนสวนหนงของพรรคททกษณเปนเจาของ แตมสาเหตบางอยางจงแยกเปนอกพรรคหนง 14 เรมมคนทไมเอาพรรคไทยรกไทยจานวนมากขนนน เนองจากพลงไมเอาทกษณเรมรณรงคดงใหชนชนกลางอยกบฝายเขาโดยบงคบใหประชาชนเลอกระหวางเอาทกษณกบไมเอาทกษณ คดตามสามญสานกแลว ชนชนกลาง(สายธรกจ)สนใจเรองเศรษฐกจมากพเศษจงตองชอบรฐบาลทชวยทาใหเขามกาไรมากขน 15 ยทธวธน เราไดเหนมาวาพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยใชในการโจมต “ระบอบทกศณ” และอาจคดไดวาฝายทกษณเรมใชหลงหมดอานาจ อยางไรกตามถาหากวาคตอสเปนทนยมนบถอกนมาก กไมสามารถสรางภาพใหเปนโจรผรายได จะระดมประชาชนใหชนกบคตอสยากมาก ถงใชยทธวธนกไมเกดผล 16 เชนสมเดจพระจกรพรรด Showa นนวากนวาทรงตดสนพระทยเองในเรองการเมองเพยงสองครงในรชกาลทยาวนานถง64ป ครงแรกเมอกลมทหารกอการรฐประหารในวนท 26 ก.พ. 2479 แมวาผใหญทางทหารพยายามกราบบงคมทลเพอเจรจากบสมเดจพระจกรพรรดหลายครงเพอจะจดการอยางนมนวล แตสมเดจพระจกรพรรดทรงพระพโรธมากจงทรงยนยนวา “เราจะนากองทหารรกษาพระองคปราบปรามพวกกบฏดวยตวเอง” ครงทสองเมอทรงยอมรบความพายแพในสงคราม(ยอมรบThe Potsdam Declaration)โดยไมมเงอนไข ในเดอนสงหาคม พ.ศ. 2488 เพราะไมมใครตดสนใจได 17 Bangkok Post (September 21, 2006) รายงานวา “Troops of the Second Cavalry Division commanded by Maj-Gen Sanit Prommat, the First Division under the command of Maj-Gen Prin Suwandhat and the Anti-Aircraft Division led by Maj-Gen Ruangsak Thongdee, all members of Class 10, were trapped in their barracks by troops and tanks from the Fourth Cavalry Battalion.”(emphasis added) 18 Bangkok Post,(August 18, 2007) รายงานวา ประธานคณะกรรมการรางรฐธรรมนญฉบบพ.ศ.2550 ไดพดชดเจนวา 'We have Mr Thaksin to thank for setting a bad example and parading it for people to see. We didn't draft the charter to destroy you [Mr Thaksin], but we wrote it to prevent others from acting like you and your men,''said Sqn Ldr Prasong.


29

Bibliography Anek Laothamatas. 1992. Business Associations and the New Political Economy of Thailand: From Bureaucratic Polity to

Liberal Corporatism (Boulder: Westview Press). ---- (ed). 1997. Democratization in Southeast and East Asia (Singapore: ISEAS). ---- (เอนก เหลาธรรมทศน). 2549. ทกษณา-ประชานยม (กทม.: มตชน). อรรถจกร สตยานรกษ. 2550. “การเมองเรองความหวง”, กรงเทพธรกจ, 3 มนาคม พ.ศ. 2550

(http://www.bangkokbiznews.com/2007/03/03/news_22953196.php?news_id=22953196) Bowie, Katherine A. 1997. Rituals of National Loyalty: An Anthropology of the State and the Village Scout Movement in

Thailand (New York: Columbia University Press). Bunce, Valerie. 2000. “Comparative Democratization: Big and Bounded Generalizations”, Comparative Political Studies,

33(6/7): 703-734. Callahan, William A. 1998. Imaging Democracy: Reading “The Events of May” in Thailand (Singapore: ISEAS) Margaret Canovan. 1999. “Trust the People! Populism and the Two Faces of Democracy”, Political Studies 47: 2-16. Champagne, Patrick. 2004. Faire L’Opinion (ฉบบแปลเปนภาษาญปน) (Tokyo: Fujiwara Shoten) Curtis, Geranld L. 2008. Seiji to sanma: Nihon to kurashite 45 nen (การเมองกบปลาซนมะ อยดวยกบญป 45 ป) (Tokyo: Nikkei

BP). Diamond, Larry. 1999. Developing Democracy: Towards Consolidation (Baltimore: The Johns Hopkins University Press). Giles Ji Ungpakorn. 2007. A Coup for the Rich: Thailand’s Political Crisis (Bangkok: Workers Democracy Publishing). Horikoshi Hisao. 1997. “Tai ni okeru puremu shusho jidai no seito no hatttatsu (การพฒนาพรรคการเมองไทยในยคเปรม)

Gaimusho Chosa Geppo, 2: 21-70. Huntington, Samuel P. 1991. The Third Wave: The Democratization in the Late Twentieth Century (Norman: University of

Oklahoma Press). เกษยร เตชะพระ. 2008. “กอนถงจดทไมอาจหวนกลบ,” ประชาไท, 17 ต.ค. 2551,

http://www.prachatai.com/05web/th/home/14129) McCargo, Duncan. 2005. “Network monarchy and legitimacy crises in Thailand” The Pacific Review, 18(4) (December 2005):

499-519. McCargo, Duncan and Ukrist Pathmanand. 2005. The Thaksinization of Thailand (Copenhagen: NIAS). Mikami, Satoru and Inoguchi, Takashi. 2008. “Legitimacy and Effectiveness in Thailand, 2003-2007: Perceived Quality of

Governance and Its Consequences on Political Beliefs”, International Relations of the Asia-Pacific, 8(3): 279-302. นพดล กรรณกา. n.d. กลโกงโพลลเลอกตง: ใครไดใครเสย (ไมปรากฎทพอมพ). นธ เอยวศรวงศ. 2549. วฒนธรรมคนอยางทกษณ (กทม.: มตชน). ----. 2550. “รฐประหารและการเลอกตง”, มตชนรายวน, 26 มนาคม พ.ศ. 2550. Pasuk Phongpaichit and Chris Baker. 2004. Thaksin: The Business of Politics in Thailand (Chiang Mai: Silkworm Books). ----. 2008. “Thaksin’s Populism”, Journal of Contemporary Asia, 38(1): 62-83. Pei, Minsin. 1998. “The rise and fall of democracy in East Asia”, in Lary Diamond and Marc F. Plattner (eds), Democracy in

East Asia (Baltimore: Johns Hopkins University), chapter 5. ประมวล รจนเสร 2549. พระราชอานาจ (กทม.: สเมธ รจนเสร). ประสงค สนศร. 2532. ๗๒๖ วนใตลลลงค เปรม ฤาจะลบรอยอดตได (กทม.: มตชน). ปยบตร แสงกนกกล. 2550. “ประชาธปไตยแบบ “ไทยๆ” คออะไร”, (http://www.onopen.com/2007/01/1630). พชญ พงษสวสด. 2550. การเมองของไพร (กทม.: Open Books).


30

ประภาส ปนตบแตง. 2008. "ประชาธปไตยแบบโควตาออย", กรงเทพธรกจ, 25 มถนายน พ.ศ. 2551

(http://www.bangkokbiznews.com/) Pye, Oliver and Schaffar, Wolfram. 2008. “The 2006 Anti-Thaksin Movement in Thailand: An Analysis”, Journal of

Contemporary Asia 38(1) (Feb. 2008): 38-61. Riggs, Fred W. 1966. Thailand: The Modernization of a Bureaucratic Polity (Honolulu: East-West Center Press). Rueschmeyer, C.D., Stephens, E.H. and Stephens, J.D. 1992. Capitalist Development and Democracy (Cambridge: Polity

Press). สธาชย ยมประเสรฐ. 2544. “ประวตศาสตรของพรรคแนวทางสงคมนยม”, ใน สมพร จนทรชย บรรณาธการ. ประชาชนตองเปน

ใหญในแผนดน (กทม.: เดอนตลา), หนา 96-110. สภลกษณ กาญจนขนด 2550. “วเคราะหระบอบสนธ”, ฟาเดยวกน, รฐประหาร 19 กนยารฐประหารเพอระบอบประชาธปไตย

อนมพระมหากษตรยเปนประมข (กทม.: ฟาเดยวกน), หนา 261-287. Tamada, Yoshifumi. 2008a. Myths and Realities: The Democratization of Thai Politics (Kyoto: Kyoto University Press). ----. 2008b. "Democracy and the Middle Class in Thailand: The Uprising of May 1992", Shiraishi Takashi and Pasuk

Phongpaichit (eds), The Rise of Middle Classes in Southeast Asia (Kyoto University Press), pp.40-82. ----. 2008c. “senkyo seido no kaikaku (การปฎรประบบการเลอกตง)” in Tamada Yoshifumi and Funatsu Tsuruyo (edds),

Thailand in Motion: Political and Administrative Changes, 1991-2006 (Chiba: IDE) (ภาษาญปน) Thitinan Pongsudhirak. 2008. “Thailand since the coup”, Journal of Democracy, 19(4) (October 2008): 140-153. Thongchai Winichakul, 2008. “Toppling Democracy”, Journal of Contemporary Asia 38, 1 (Feb. 2008): 11-37. Tilly, Charles. 2007. Democracy (New York: Cambridge University Press). รงสรรค ธนะพรพนธ. 2536. อนจลกษณะของการเมองไทย เศรษฐศาสตรวเคราะหวาดวยการเมอง (กทม.: ผจดการ). Ukrist Pathmanand, “A Different Coup d'Etat?”, Journal of Contemporary Asia 38, 1 (Feb. 2008): 124-142. Webb Paul and Poguntke, Thomas. 2005. “The Presidentialization of Contemporary Democratic Politics: Evidence, Causes, and

Consequences” in Poguntke, Thomas and Webb Paul (eds), The Presidentialization of Politics (Oxford University Press), pp.336-356.

Documents

โยชิฟูมิ ทามาดะ: ประชาธิปไตย การกลายเป็นประชาธิปไตย และการออกจากประชาธิปไตยของประเทศไทย