лекц №5 labor accounting

LOGO

PowerPoint

TemplateЛекц №5 “Хөдөлмөрийн зардлын

бүртгэл, хяналт”

Нягтлан Бодох БүртгэлийнТэнхим

Copyright 2013 © B.Amartuvshin

Дэд сэдвүүд

1. Хөдөлмөрийн зардал

2. Цалин хөлсний хэмжээг тооцоолох арга

А. Хийснээр олгохБ. Цагаар олгох

3. Хөдөлмөрийн зардлын бүртгэл

4. Хөдөлмөрийн бусад зардлын бүртгэл


Нэг. Хөдөлмөрийн зардал


Хөдөлмөрийн зардал

Хөдөлмөрийн зардал гэдэг нь байгууллагын үйл ажиллагаанд оруулсан хүний хувь нэмэр, түүний мөнгөөр илэрхийлэгдсэн үнэ цэнэ юм.

Хөдөлмөрийн зардал нь ажиллагсадын цалин хөлс болон хөдөлмөртэй холбоотой бусад зардлуудаас бүрддэг.

1. Үндсэн цалин

2. Нэмэгдэл хөлс

3. Нэмэгдлүүд

Цалин хөлс

4. Шагнал урамшуулал


Үргэлжлэл ...

А. Байгууллагаас хариуцан төлөх НДШ

Б. Эрүүл Мэндийн Даатгал, шимтгэл

В. Сул зогсолт, ээлжийн амралт

Хөдөлмөртэй холбоотой бусад

зардалГ. Хөдөлмөрийн чадвараа түр

алдсаны олговорууд

Д. Хөдөлмөр хамгааллын, боловсон хүчний бэлтгэх гэх мэт


Үндсэн цалин

Ажлын өдрүүдэд ажиллагсдын хийж гүйцэтгэсэн ажил эсвэл ажилласан цагт үндэслэсэн хөдөлмөрийн гэрээнл тусгасаг ажлын норм, суурь үнэлгээгээр тооцож олгодог цалин. Өөрөөр хэлбэл г¿éöýòãýñýí àæèë, àæèëëàñàí öàãò íü òîîöîæ îëãîäîã õºëñ þì.


Нэмэгдэл хөлс

Ажлын үр дүнгийн нэмэгдэл, үндсэн ажлын зэрэгцээ хавсран гүйцэтгэсэн ажлын хөлс, шөнийн цагаар ажиллсан нэмэгдэл хөлс, илүү цагаар болон амралт баяр ёслолын өдрүүдэд ажилласны нэмэгдэл хөлс зэргээс бүрдэнэ.


Цалин хөлсний нэмэгдэл, шагнал урамшуулал

Ур чадварын, мэргэшлийн зэргийн, хөдөлмөрийн нөхцлийн нэмэгдэл болон бусад нэмэгдлээс бүрддэг.

Ажиллагсадын гаргасан амжилт, шинэ санаачлага зэрэгт үндэслэн ажиллагсад даа мөнгөн хэлбэрээр олгож буй шагнал, урамшуулал


Хоёр. Цалин хөлсний хэмжээг тооцоолох арга


Цалин хөлсний хэмжээг тооцоолох

Цалин хөлс тооцоолох аргаЦалин хөлс тооцоолох арга

Үндсэн систем

2. Цагаар олгох1. Хийснээр олгох


1. Хийснээр олгох

Ажиллагсадын хийж гүйцэтгэсэн ажлын тоо хэмжээг тодорхойлох боломжтой үед уг цалингийн системийг хэрэглэдэг бөгөөд ихэвчлэн үйлдвэрлэл, үйлчилгээний үйл ажиллагаанд гардан оролцож буй ажиллагсадын цалин хөлсийг тооцоолоход ашигладаг.

Уг системийн үед ажиллагсадын хийж гүйцэтгэх ажил тус бүрээр суурь хөлс тогтоож мөрддөг.


Жишээлбэл

Тухайн сард ажилтан Мөнгөн, Ванчиг, Намхай нар харгалзан 950, 1100, 1250 нэгж бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэсэн. Ажилласан цагууд харгалзан 180, 185, 170 цаг гэвэл.

Үйлдвэрийн газар хийснээр олгох цалингийн системийг ашигладаг бөгөөд ажилчид даа үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүн бүрд 1500 төгрөгний суурь хөлс олгодог.

Ажилчид Ажилласан цаг Гүйцэтгэсэн ажил Суурь хөлс Хийснээр олгох цалин

Мөнгөн 180 950 нэгж 1500 төгрөг 1425000

Ванчиг 185 1100 нэгж 1500 төгрөг 1650000

Намхай 170 1250 нэгж 1500 төгрөг 1875000



Хийснээр олгох цалингийн системийн үед суурь хөлсийг НЭГ цагт суурилан тогтоож болдог.

Дээрхи жишээнд 1 ажилчин цагт 5 нэгж бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх нормтой гэж үзвэл НЭГ ЦАГИЙН СУУРЬ ХӨЛС 7500 төгрөг болно.

Ажилчид Ажилласан цаг

Гүйцэтгэсэн ажил

Нормоор ажиллах ёстой цаг

Суурь хөлстөгрөг

Хийснээр олгох цалингийн

хэмжээ /төг/

Мөнгөн 180 950 190 7500 1425000

Ванчиг 185 1100 220 7500 1650000

Намхай 170 1250 250 7500 1875000


Илүү цагаар, амралт, баяр ёслолын өдрүүдээр ажилласны нэмэгдэл хөлс

Дээрх жишээнд үндэслэн тухайн сар ажлын 22 хоногтой байсан гэж үзвэл. Хөдөлмөрийн тухай хуулийн дагуу тухайн сарын ажлын нийт цаг 176 цаг /22*8/ болно.

Ажилчид Ажилласан цаг

Хийснээр олгох цалингийн

хэмжээ

1 цагийн дундаж цалин

Нийт ажлын

цаг

Илүү цагаар ажилласан

цаг

Илүү цаг тутамд

олгох нэмэгдэл хөлс

Илүү цагийн нийт

нэмэгдэл хөлс

Хийснээр олгох нийт цалин хөлс

Мөнгөн 180 1425000 7917 176 4 3958.5 15834 1440834

Ванчиг 185 1650000 8919 176 9 4459.5 40135.5 1690135.5

Намхай 170 1875000 11029 17 - 5514.5 1875000


Хийснээр олгох цалингийн систем

Цалин хөлс тооцоолох аргаЦалин хөлс тооцоолох арга

2. Цагаар олгох1. Хийснээр олгох

Үндсэн систем

А. Хийснээр өсгөн нэмэгдүүлэх

Б. Хийснээр урамшуулалтай олгох


А. Хийснээр өсгөн нэмэгдүүлэх хэлбэр

Õèéñíýýð ºñãºí íýìýгдүүлж олгох системийн үед öàëèí õºëñíèé ¿íäñýí ¿¿ðýãò àæëûí òºëºâëºãººíèé áèåëýëòýíä íü òîãòîîãäñîí ñóóðü ¿íýëãýýãýýð òîîöîæ äàâóóëàí áèåë¿¿ëñýí íýãæ á¿òýýãäýõ¿¿í á¿ðä òîäîðõîé хувиар ºñãºí íýìæ ¿íýëãýýã íü òîîöíî.

Жишээлбэл: Ажилчид 1 цагт 5 нэгж бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх нормтой. Суурь хөлс нэгж бүтээгдэхүүнд 1500 төгрөг , нормоос давуулан биелүүлсэн тохиолдолд 120% буюу 1800 төгрөг буюу бүтээгдэхүүн бүрд 300 төгрөгний нэмэгдэл хөлс олгодог гэвэл.



Ажилчид Ажилласан цаг Ажлын норм Гүйцэтгэсэн

ажил

Хийснээрх цалингийн

хэмжээ

Нормоос давуулан

биелүүлсэн Нэмэгдэл хөлс

Хийснээр өсгөн нэмэгдүүлж олгох цалин

Мөнгөн 180 900 950 1425000 50 15000 1440000

Ванчиг 185 925 1100 1650000 175 52500 1702500

Намхай 170 850 1250 1875000 400 120000 1995000


Б. Хийснээр урамшуулалтай олгох хэлбэр

Уг цалингийн системийн үед ажиллагсдын хийж гүйцэтгэсэн ажлыг суурь хөлсөөр бодож олгох ба ажлын нормоо байнга давуулан биелүүлсэн, шинэ санаачлага гаргасан, зардал хэмнэсэн зэрэг тохиолдолд ажлын үр дүнгийн тогтоосон шагнал урамшууллыг олгодог.


2. Цагаар олгох цалингийн систем

Ажиллагсадын хийж гүйцэтгэсэн ажлын тоо хэмжээг тодорхойлох боломжгүй үед цагаар олгох цалингийн системийг хэрэглэдэг бөгөөд ихэвчлэн удирдах албан тушаалын ажиллагсдын цалин хөлсийг тооцоолоход ашигладаг.

Сарын цалин

Ажиллах ёстой цаг

Нэг цагт ноогдох цалин

Ажилласан цаг

Олгохоор тооцсон

цалин

Баянмөнх 528000 176 3000 170 510000



Цагаар олгох цалингийн системийн үед ажиллагсдын ажлын дүнг бодитойгоор хэмжиж чадахуйц үзүүлэлтийг бий болгож, зөв шударгаар тодорхойлох, ажлын идэвх санаачлагыг өрнүүлэхүйц шагнал урамшуулал олгох талаар анхаарах хэрэгтэй.

Олон улсын бүртгэлийн практикт өргөн ашигладаг цалин хөлсийг тооцох 2 үндсэн арга байдаг.Үүнд:

1. 100 хувийн урамшуулалтай систем2. Хамт олны урамшуулалт систем


1. 100 хувийн урамшуулалтай систем

Энэхүү систем нь нэгж бүтээгдэхүүнд зарцуулах ёстой төлөвлөгөөт хугацааг тооцож түүн дээр үндэслэн цалин хөлс олгодог. Доорхи тооцооллуудын дагуу хийнэ.

1. Нэгж хугацаанд үйлдвэрлэх бүтээгдэхүүн гүйцэтгэх ажлын стандарт хэмжээг тогтооно.

2. Жинхэнэ ажилласан цагт ногдох стандарт үйлдвэрийн болон гүйцэтгэх ажлын хэмжээг тогтооно. Ýíý íü àæèëëàñàí öàãèéã íýãæ õóãàöààíä ¿éëäâýðëýõ á¿òýýãäýõ¿¿í ã¿éöýòãýõ àæëûí ñòàíäàðòààð ¿ðæ¿¿ëñýíòýé òýíö¿¿.

3. Үр ашгийн харьцааг тогтооно.

4. Үр ашгийн харьцаа. Ýíý íü 1-òýé òýíö¿¿ áóþó 1-ýýñ áàãà áàéãàà íºõöºëä ¿íäñýí öàëèíã îëãîæ ¿ð àøãèéí õàðüöàà 1-ýýñ èõ áàéãàà íºõöºëä õºëñíèé ñóóðü ¿íýëãýýã øèíý÷ëýí òîãòîîíî.



Үр ашгийн харьцаа=Үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний хэмжээ/Стандарт үйлдвэрийн хэмжээ

Õºëñíèé ¿íýëãýý = ¯ð àøãèéí õàðüöàà *Ñòàíäàðò ¿íýëãýý

Жишээлбэл:

Àæèë÷íû

íýð

Àæèëëàñà

í öàã

¯éëäâýðë

ýñýí

á¿òýýãäý

õ¿¿í

Ñòàíäàðò

¿éëäâýðëý

õ õýìæýý

¯ð àøãèéí

õàðüöàà

Õºëñíèé ¿íýëãýý ªäºðò îëãîõ öàëèí 1 öàãò

îëãîõîîð

òîîöñîí

öàëèí

Tom 8 14 8*2=16 14*16=0.875 400*1=400 8*400=3200 400

Alex 7 16 7*2=14 16/14=1.1429 400*1.1429=457.14 7*457.14=3200 457.14

Äîðæ 8 18 8*2=16 18/16=1.125 400*1.125=450 8*450=3600 450


2.Хамт олны урамшуулалт цалингийн систем

Зарим үйлдвэрлэлийн технологит хөдөлмөрийн бүтээмжийг зөвхөн нэг хүний хувьд хэмжих боломжгүй байдаг. Энэ тохиолдолд цалин хөлсийг хэсэг бүлэг хамт олноор нь тооцон нэг ажилтанд ноогдуулна.

А. Гүйцэтгэлээрхи үйлдвэрлэлийг тодорхойлно.

Б. Стандарт үйлдвэрлэл /Ажилласан цаг*Цагийн норм/

В. Цалин тооцно


2.Хамт олны урамшуулалт цалингийн систем

Цалин= Гүйцэтгэлээрх үйлдвэрлэл*Нэг цагийн хөлс ноогдо стандарт цаг

Гүйцэтгэлээрх үйлдвэрлэл<Стандарт үйлдвэрлэл

Цалин=Ажилласан цаг*Нэг цагийн хөлс

Нэг ажилчны цалин= Нийт цалин/Ажилчдын тоо


Хамт олны урамшуулалт цалингийн систем

Гурав. Хөдөлмөрийн зардлын бүртгэл


Õºäºëìºðèéí çàðäàë íü äàðààõ äýñ äàðààëñàí àæèëëàãààã àøèãëàíà.

1. Àæèëëàãñàä òóñ á¿ðèéí àæèë ýðõëýëòèéí òóõàé ò¿¿õ÷èëñýí ìýäýýëýë.

2. ÍÄØ ,õºäºëìºðèéí õóóëü ,îðëîãî òàòâàðûí áîëîí áóñàä öàëèí õºëñèéã òîîöîõòîé õîëáîãäñîí çàñãèéí ãàçðûí áîëîí òóõàéí áàéãóóëëàãûí øèéäâýð çààâðûã öóãëóóëàõ.

3.Àæëûí íîðì ñóóðü ¿íýëãýýã àæëûí òºðºë ò¿¿íèé ¿å øàò òóñ á¿ðýýð òîîöîõ.

4.Õàìãèéí çîõèñòîé õýëáýð á¿õèé öàëèíãèéí ñèñòåìèéã ñîíãîæ ò¿¿íä çîõèöóóëñàí õºäºëìºðèéí á¿òýýìæ áîëîâñðóóëàõ àðãà ç¿éãýý áîëîâñðóóëíà.


5.Àæèë÷èí àæèëòàí òóñ á¿ðýýð çààãäñàí õóãàöààíä öàëèíã òîîöîõ

6.Îëãîõîîð òîîöñîí öàëèíãààñ ñóóòãàëóóäûã ñóóòãàæ æèíõýíý îëãîõ öàëèíã òîîöíî.

7.Àæèë ¿éëäâýðëýë ,¿éëäâýðèéí öåõ òàñàã áðèãàäûí çàðäàëä òîîöîãäîõ öàëèíãèéí çàðäëûã òîäîðõîéëíî.

8.Õîëáîãäîõ õóðààíãóé áîëîí äýëãýðýíã¿é á¿ðòãýëä çàðäëûã òóñãàæ ºãíº.


Хөдөлмөрийн зардлын бүртгэл

Цалингийн тооцоо

НД, ЭМД-ын шимтгэлийн өглөг

ХХОАТ-ын өглөг

Цалингийн урьдчилгаа

Цалингийн өглөг

ҮНЗ

Дуусаагүй үйлдвэрлэл

Цалингийн зардал

1

2

3

4

5

6

7

8

Касс

ШХ

ШБХ

Борлуулалт маркетинг, Ерөнхий удирдлага

Цалингаас суутгах НД, ЭМД

ХХОАТ

Цалингийн урьдчилгаа


Хөдөлмөрийн зардлын хувиарлалт

1. Цалин хөлсийг тооцож цалингийн зардал дансны дебетд дараах дансны кредитээс бичнэ

А.Ñàíõ¿¿ãèéí æèëèéí òóðøèä îëãîõ àæèëòàí àæèëëàãñàäûí àìðàëòûí öàëèíãààñ òàéëàíò õóãàöààíä íîãäîõ õýñãèéã íººöëºí àìðàëòûí öàëèíãèéí ºãëºã äàíñíû êðåäèòýýñ áè÷íý.

Б.Îëãîõîîð òîîöñîí öàëèíãààñ ñóóòãàæ òºëºõººð òîîöñîí ÍÄØ-èéã ÍÄØ -èéí ºãëºã êðåäèòýýñ áè÷íý. Îëãîõîîð òîîöñîí öàëèíãààñ ñóóòãàæ òîîöñîí ÕХÀÎÀÒàòâàðûã ÕÀÎÀÒàòâàðûí ºãëºã äàíñíû êðåäèòýýñ

В. Òàòâàðûí õóóëèéí äàãóó îëãîõîîð òîîöñîí öàëèíãààñ ÍÄØ -èéí 10% -ã /òýòãýâýð -5.5%òýòãýìæ-1% àæèëã¿éäýë 0.5%ýð¿¿ë ìýíäèéí -3% / õàñæ ¿ëäýõ ä¿íãýýñ øàòëàëûí äàãóó òàòâàð íîãäóóëàõ áºãººä íîãäóóëñàí òàòâàðààñ òàòâàðûí õºíãºëºëòèéã õàñíà.



2 . Öàëèíãèéí ºãëºã äàíñíû äåáåòä öàëèíãààñ ñóóòãàõ áóñàä ñóóòãàëóóäûã äàðààõ äàíñíóóäûí êðåäèòýýñ áè÷èëò õèéæ ¿ëäýõ öàëèíã êàññààñ îëãîíî.

А. Òîìèëîëòîîð ÿâàõààð àâñàí óðüä÷èëãààíû ¿ëäýãäëèéã ñóóòãàâàë òàéëàí äàðàà ãàðãàã÷ààñ àâàõ àâëàãà äàíñíû êðåäèòýýñ

Б. Äóòàãäëûí ºðèéã àâëàãà äàíñíû êðåäèòýýñ

В. ¯éëäâýð÷íèé ýâëýëèéí òàòâàðûã ¿éëäâýð÷íèé ýâëýëèéí òàòâàðûí ºãëºã äàíñíû êðåäèòýýñ

Г. Áóñàä àâëàãûã àâëàãà äàíñíû êðåäèòýýñ óðüä÷èëãààã öàëèíãèéí óðüä÷èëãàà äàíñíû êðåäèòýýñ áàéãóóëëàãààñ àøèãëàæ áàéãàà õºðºíãèéí õºëñèéã áóñàä îðëîãî äàíñíû êðåäèòýýñ áè÷èæ ñóóòãàí öàëèí îëãîñîí òîõèîëäîëä ÌÕ äàíñíû êðåäèòýýñ áè÷íý. ÍÄ áàéãóóëëàãààñ äàìæóóëàí îëãîæ áàéãàà òýòãýâýð òýòãýìæèéã öàëèíãèéí ºãëºã äàíñíû êðåäèòýýñ ÍÄØ ºãëºã äàíñíû äåáåòä áè÷íý.Ýíý íü äàâõàð ÍÄØ òºëäºãã¿éòýé õîëáîîòîé.



3.Öàëèíãèéí çàðäàë äàíñíû äåáåòä õóðèìòëàãäñàí öàëèíã õóâààðèëàæ öàëèíãèéí çàðäàë äàíñíû êðåäèòýýñ äàðààõ äàíñíû äåáåòä áè÷íý. ØÕÇ -ûã Ä¯ äàíñíû äåáåòä ØÁÕÇ -ûã ¯ÍÇ äåáåòä Áîðëóóëàëò óäèðäëàãàòàé õîëáîãäîõ õºäºëìºðèéí çàðäëûã áîðëóóëàëòûí óäèðäëàãûí óäèðäëàãûí çàðäàë äàíñíû äåáåòä òóñ òóñ áè÷íý.

4.Öàëèíãèéí ä¿íãýýñ áîäîæ áàéãóóëëàãààñ òºëäºã ÍÄØ -èéã òîîöîæ õóâààðèëàëòûã õèéõäýý :

А.ØÕÇ áà ØÁÕÇ -ûí ä¿íãýýñ òîîöñîí õýìæýýãýýð ¯ÍÇ-íû äåáåòä

Б. Áîðëóóëàëò óäèðëàãûí çàðäëààñ òîîöñîí õýìæýýãýý áîðëóóëàëòûí çàðäàë ,óäèðëàãûí çàðäàë äàíñíû äåáåòä

В. ¯íäñýí áèø ¿éë àæèëëàãààòàé õîëáîãäîí ãàðñàí öàëèíãèéí ä¿íãýýñ òîîöñîí õýìæýýãýýð áóñàä çàðäëûí õîëáîãäîõ äàíñíû äåáåòä ÍÄØ ºãëºã äàíñíû êðåäèòýýñ áè÷íý.


Дөрөв. Хөдөлмөрийн бусад зардлын бүртгэл


Хөдөлмөртэй холбоотой бусад зардал

Хөдөлмөртэй холбоотой бусад зардлын үндсэн бүрэлдэхүүнд

1. Ажил олгогч байгууллагаас хариуцан төлдөг ажиллагсдын НДШ

2. Байгууллагаас ажиллагсдад олгодог төрөл бүрийн олговрууд багтдаг.

Documents

лекц №5 labor accounting