Π 4 Piraeus #2

Π 1

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011

Ένα μεγάλο πρόβλημα των λιμενικών πόλεων το οποίο είναι πολιτισμικό αφορά τη σχέση του άστεως με το λιμάνι Στον Πειραιά μετά την ίδρυση του ΟΛΠ η πόλη αποξενώθηκε σταδιακά από το λιμάνι της τόσο στον χώρο όσο και στις λειτουργίες Μέχρι τον Μεσοπόλεμο υπήρχαν αστικές χρήσεις στον λιμενικό χώρο ndash τα Λεμονάδικα και η πλατεία Καραϊσκάκη είναι διάσημα παραδείγματα Ακολούθησε η περιχαράκωση η αφαίρεση του ελέγχου και η αποδυνάμωση της διοικητικής συμμετοχής του Δήμου μέχρι την πλήρη αυτονόμηση Πρόσφατα ο ΟΛΠ ανακοίνωσε ένα μεγάλο επενδυτικό πρόγραμμα για την αναμόρφωση του λιμανιού με τη δημιουργία μεταξύ άλλων πολιτιστικής ακτής Ο στόχος είναι να γίνει ο Πειραιάς η πολιτιστική πύλη για τους επισκέπτες της Ελλάδας Ο ΟΛΠ αγνοεί την πόλη Πριν γίνει ο Πειραιάς οτιδήποτε για τους επισκέπτες δεν χρειάζεται να γίνει κάτι για τον ίδιο Το θέμα της σύμπραξης της πόλης με το λιμάνι της επανέρχεται από τη σύγχρονη διεθνή εμπειρία Στο Αμβούργο το μεγαλύτερο εργοτάξιο αυτήν τη στιγμή στην Ευρώπη το πρόγραμμα laquoΑμβούργο ndash αναπτυσσόμενη πόληraquo στοχεύει στην laquoενίσχυση της ανταγωνιστικής θέσης της περιοχής ανάμεσα στις παγκόσμιες επιχειρηματικές τοποθεσίεςraquo Ας προσέξουμε τη διατύπωση laquoτης περιοχήςraquo Το πρόγραμμα βασίζεται στην αναπτυξιακή ενότητα του λιμανιού και της πόλης παρά τις υφιστάμενες αντιθέσεις και τον ανταγωνισμό Μεταφέρει λοιπόν αστικές λειτουργίες μέσα στο λιμάνι ndashκατοικία πολιτιστικά ιδρύματα εμπόριο περιπάτουςndash φέρνει δηλαδή την πόλη μέσα στο λιμάνι φροντίζοντας με κατάλληλες διαρρυθμίσεις και επενδύσεις να ενισχύσει και τις λιμενικές υποδομές Ο Πειραιάς χρειάζεται παρόμοια αντιμετώπιση Το λιμάνι πρέπει να γίνει μέρος της πόλης και να συμβάλει στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και στην αναβάθμιση της ζωής των κατοίκων Οι παροχές ερήμην της κοινωνίας δεν αποτελούν λύση Αλλά και η πειραϊκή κοινωνία θα μπορέσει να δει προοπτική μόνο αν ενεργοποιηθεί Οι άνθρωποι να φανταστούν ότι από καταναλωτές πολιτισμού γίνονται χρήστες

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

3 Χαιρετισμός του Εμμανουήλ Κριαρά

4 Τα θολά ύδατα της δημοτικής ραδιοφωνίας και το Κανάλι 1

6 Ανάπτυξη του λιμανιού ή κοινωνικό απαρτχάιντ

9 Αμβούργο πόλη και λιμάνι11 Η Φιλαρμονική του Έλβα

στο Αμβούργο

Πολιτιστικοί οργανισμοί 12laquoΠολυχώρος Απόλλωνraquo

Πολιτιστική ιστορία 14 Από τον 19ο στον 20ό αιώνα Mια μεταβατική εποχή

Σπίτι στη Νίκαια 15Φωτογραφία του Ανδρέα Σχοινά

1euro

Pi4Piraeus_20indd 1 110521 857 PM

Π 2

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣΤΖΟΥΜΑΣ

ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗw w w k a s t a n i o t i s c o m

ISB

N 9

78-9

60-0

3-46

66-4

euro18

00

ISB

N 9

78-9

60-0

3-49

20-7

euro22

00

ISB

N 9

78-9

60-0

3-50

88-3

euro22

00

ΓΡΑΦΕΙΑ Ζαλόγγου 11 Αθήνα

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ Σόλωνος 131 Αθήνα

Τ 210-3301208 bull F 210-3822530


Π 3

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΡΙΑΡΑ ΣΤΟ laquoΠraquo

Έλαβα ένα αντίτυπο της laquoέκδοσης Π διαλόγου για τον πολιτισμό του Πειραιάraquo από το οποίο πληροφορούμαι τις εξαίρετες φιλοδοξίες εκλεκτών Πειραιωτών να τονώσουν σε ποικίλους τομείς την πολιτιστική δραστηριότητα της μεγάλης πόλης του ΠειραιάΕίναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι η γειτνίαση της πόλης αυτής με την ελληνική πρωτεύουσα παρακωλύει αισθητώς την ανάπτυξη του Πειραιά σε σημαντικούς τομείς της πολιτιστικής δραστηριότητας (λογοτεχνικό καλλιτεχνικό κλπ) Επομένως εντελώς δικαιολογημένη είναι η παρουσία της έκδοσης Π που πιστεύει ότι ο Πειραιάς πολιτιστικά ζει σε απομόνωση και laquoείναι απαραίτητο να οργανώσει τις δημιουργικές δυνάμεις τουraquo Σωστά πιστεύει ακόμη ότι laquoτο πολιτιστικό μέτωπο δεν μπορεί παρά να είναι και πολιτικο-κοινωνικόraquo Γιrsquo αυτό και την έκδοση Π οι εκδότες της την βλέπουν ως laquoένα βήμα κριτικής εργασίας διατύπωσης ερωτημάτων και προτάσεωνraquo που θα μπορούσαν να προαγάγουν την πόλη στις τέχνες και τα γράμματαΧαρά ιδιαίτερη μου δίνει το γεγονός ότι ανάμεσα στα δημοσιεύματα του τεύχους 1 (Μαρτίος 2011) περιλαμβάνεται και δημοσίευμα αναφερόμενο στο Ίδρυμα και τη Βιβλιοθήκη Λασκαρίδη που δρουν τόσο καρποφόρα τόσο δημιουργικά όχι μόνο στον πολιτιστικό χώρο του Πειραιά αλλά και στον ελληνικό χώρο γενικότερα Θα ευχόμουν το παράδειγμα του Ιδρύματος και της Βιβλιοθήκης Λασκαρίδη να γίνει το υψηλό πρότυπο για ποικίλες πολιτιστικές δραστηριότητες στον Πειραιά δραστηριότητες που η έκδοση Π έχει την πρόθεση να τις παρουσιάσει από τις στήλες της Και πέραν βέβαια των κλάδων που υπηρετεί σήμερα το Ίδρυμα και η Βιβλιοθήκη ΛασκαρίδηΑκόμη πρέπει να υπογραμμιστεί το ενδιαφέρον της έκδοσης σε σχέση με το Δημοτικό Θέατρο του Πειραιά και γενικότερα τεχνολογικά θέματαΟ συντάκτης του παραπάνω σημειώματος που και αυτός κάποια σχέση έχει με τον Πειραιά εύχεται στην πολύ χρήσιμη έκδοση Π απόλυτη επιτυχία στις επιδιώξεις της που θα οδηγήσουν στην ποικίλη περαιτέρω πολιτιστική ανάπτυξη της μεγάλης πόλης

Μάιος 2011 Εμμανουήλ Κριαράς


Π 4 ΤΑ ΘΟΛΑ ΥΔΑΤΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΝΑΛΙ 1

Ένα σημείωμα για το Κανάλι 1 του Πειραιά ndashκαι τη

δημοτική ραδιοφωνία εν γένειndash προϋποθέτει εισα-

γωγικώς τη διατύπωση ενός καίριου ερωτήματος

Τι έχει απομείνει από τη ζωοποιό έκρηξη της μη

κρατικής ραδιοφωνίας και τη ζείδωρη εμφάνιση της

τοπικής και δημοτικής τοιαύτης Ευθεία η απάντη-

ση και δυστυχώς αρνητική Σχεδόν τίποτε δεν έχει

μείνει Άφευκτος ο υποκειμενισμός αλλά ισχυρά τα

νομιμοποιητικά του μελαγχολικού συμπεράσματος

επιχειρήματα Πάμε λοιπόν πίσω στον χρόνο

Οι ιδιάζουσες συνθήκες της μετεμφυλιακής Ελλά-

δος δεν επέτρεψαν να ευδοκιμήσει μια ισόρροπη

ανάπτυξη σχεδόν σε όλους τους τομείς Επομένως

και στα MME Οι τοπικές εφημερίδες με ελάχιστες

ευανάγνωστες εξαιρέσεις ήσαν ουραγοί του αθη-

ναϊκού και εν τινι μέτρω του Τύπου της Θεσσαλο-

νίκης Το ίδιο συνέβη και με τα ηλεκτρονικά μέσα

Η κεντρική εξουσία στάθηκε μυωπική και άβουλη

πολεμώντας ανοιχτά την προοπτική της μη κρατικής

ραδιο-τηλοψίας Νόμιζε ότι μπορεί να αναχαιτίσει

τη θυελλώδη εισβολή τους και ως εκ τούτου να συ-

ντηρήσει το εξουσιαστικό μοντέλο στα κρατικά ΜΜΕ

(ελεγχομένη ενημέρωση κομματικές προσλήψεις

κλπ) μα τελικά υπό τις γνωστές συνθήκες (σκάν-

δαλο Κοσκωτά) άρχισε η νέα εποχή της μη κρατι-

κής ραδιοφωνίας και τηλεόρασης Στα τηλεοπτικά

πράγματα κυριάρχησε η αυθαιρεσία Οι συχνότητες

μοιράστηκαν στους παντοδύναμους εκδότες (δυστυ-

χώς με την ανοχή της Αριστεράς) με αποτέλεσμα να

ενισχυθεί η παρεμβατική δυναμική τους στη δημόσια

σφαίρα Στον χώρο των ερτζιανών η έκρηξη ήταν

ζωοποιός Δίπλα στους παλιούς πειρατές και το ρα-

διοφωνικό τους αντάρτικο εμφανίστηκε ένα ωκεά-

νιο κύμα δροσερό και ευφάνταστο Ήταν η δημοτική

ραδιοφωνία της Αθήνας και του Πειραιά και συνα-

κόλουθα η πλημμυρίς των επαρχιακών δημοτικών

σταθμών Και ένα άλλο κύμα έφερε τους ιδιωτικούς

σταθμούς κεντρικούς και τοπικούς

Η ραδιοφωνική άνοιξη κράτησε λίγο Βαθμηδόν

η φρεσκάδα και το καινόν έδωσαν τη θέση τους

στη σύμβαση την τυποποίηση και δυστυχώς στην

παντελή έκπτωση Τα γνωστά παθογενή ίδρυσαν κι

εδώ καθεστώς Έτσι τα μεν ιδιωτικά της επαρχίας

είτε συρρικνώθηκαν συνεργαζόμενα με ιδιωτικούς

σταθμούς της Αθήνας είτε μαράθηκαν ή κατάντησαν

υποχείρια των τοπικών κομματικών παραγόντων

Όσο για τα δημοτικά ραδιόφωνα ndashμε κραυγαλέα

παραδείγματα τον Αθήνα 984 και το Κανάλι 1 του

Πειραιά αλλά και τα μικρότερα της Αττικήςndash κα-

τέστη προφανές ότι υιοθέτησαν πλήρως οτιδήποτε

αρνητικό διέκρινε την κρατική ραδιοφωνία Ένας

απίστευτος χορός ρουσφετολογικής εισδοχής δημο-

σιογράφων και παραγωγών συχνά διακομματικού

χαρακτήρα δημιούργησε τοξινωμένους ραδιο-

φωνικούς ελέφαντες με ελάχιστη συν τω χρόνω

ακροαματικότητα Τα δημοτικά ραδιόφωνα εξελί-

χθηκαν σε υποχείρια της εκάστοτε δημοτικής αρχής

η οποία βόλευε ημετέρους και συντηρούσε έναν

προσωπικό στρατό ταγμένο στην υπηρεσία δηλαδή

τις πολιτικές φιλοδοξίες των δημάρχων και των

παραγόντων Ταυτόχρονα η θεσμική ασπίδα δηλαδή

οι συμβάσεις αορίστου χρόνου κατέληξε αυτεπί-

στροφον διότι κατrsquo αυτό τον τρόπο συσσωρευόταν

ανθρώπινο δυναμικό που έμπαινε στο περιθώριο και

ξανάβγαινε εκ περιτροπής ανάλογα με το πολιτικό

πρόσημο του δήμαρχου

Η δύσκολη αλλά ουχί ευκαταφρόνητη αποστολή

των δημοτικών σταθμών να συνδυάσουν την ανά-

δειξη του τοπικού με το υπερτοπικό ελλαδικό και

παγκόσμιο χωρίς να υπηρετούν σκοπιμότητες απο-

δείχθηκε πολύ βαριά για τους ώμους της δημοτικής


Π 5

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011

ραδιοφωνίας Όμως θα ήταν άδικο να παραβλεφθεί

ένα υπαρκτό στοιχείο Στους σταθμούς αυτούς ανα-

δείχθηκαν ndashκαι υπάρχουνndash διαμαντάκια κυρίως

μουσικοί παραγωγοί αλλά και ορισμένοι δημοσιο-

γράφοι οι οποίοι μένουν στην αφάνεια αδικημένοι

και παραγνωρισμένοι καθώς οι δημοτικοί σταθμοί

έχουν πια αμελητέα ακροαματικότητα Μιλώ ndashκαι

επιτρέψτε μου το πρώτο πρόσωποndash μετά λόγου γνώ-

σεως διότι έχω θητεύσει επί χρόνια σε πολλούς μη

κρατικούς ραδιοσταθμούς και υπήρξα διευθυντής

για μικρό διάστημα στο Κανάλι 1 του Πειραιά

Εν πάση περιπτώσει ακούω βερεσέ τις υμνωδίες

για τη σημερινή δημοτική ραδιοφωνία ιδία όταν

προέρχονται από ανθρώπους που υπήρξαν ιμάντες

καταλυτικής παθογένειας ή ολετήρες Το ερτζιανό

αυτό άνθος μαράθηκε Ούτε τις τοπικές κοινωνίες

υπηρέτησε ούτε ανταποκρίθηκε στις γενικότερες

προσδοκίες Τέφρα και χρέη επισυσσώρευσε Με

αμελητέες ακροαματικότητες και κάποιους σοβα-

ρούς και ικανούς επαγγελματίες εγκλωβισμένους

σrsquo ένα ασφυκτικό άδροσο και αντιπνευματικό πε-

ριβάλλον στο οποίο δεσπόζουν οι σκοπιμότητες οι

ίντριγκες το βόλεμα η εθελοδουλία η λογική της

ήσσονος προσπάθειας και το κακώς εννοούμενο

laquoδημοσιοϋπαλληλίκιraquo

Και τώρα δύσκολα τα πράγματα ομιχλώδης η προ-

οπτική Η απαιτούμενη εξυγίανση ndashμελλοντικώςndash με

τη μετατροπή των δημοτικών ραδιοσταθμών σε

ανώνυμες εταιρείες ενδέχεται να απαλλάξει τους

δημότες και την πολιτεία από το άχθος της οικονο-

μικής συντήρησης αλλά επrsquo ουδενί θα σημάνει την

αναγέννηση της δημοτικής ραδιοφωνίας Καχεκτική

και αδιάφορη θα πορεύεται ενόσω θα σημαίνεται

από τα ίδια παθογενή Ακόμη όμως και αν απαλλαγεί

από το κυριότερο εξ αυτών την καταδυνάστευση

από τα κόμματα δεν θα δυνηθεί να διεκδικήσει

διακριτή θέση στη ραδιοφωνική μπάντα αν δεν κα-

τορθώσει να υψώσει περίοπτο το τοπικό χωρίς να

χάσει το βλέμμα και το ενδιαφέρον της από το υπερ-

τοπικό ndash ελληνικό και παγκόσμιο

Μιλώντας ειδικά για το Κανάλι 1 του Πειραιά

Η εγωτικού χαρακτήρα αντίληψη για τον laquoπειραιο-

κεντρικόraquo χαρακτήρα του δημοτικού ραδιοφώνου

υπήρξε καθηλωτική Εξ αντικείμενου περιορίζει το

εύρος των δυνάμει ακροατών Όμως το χειρότερο

είναι άλλο Αντί να ανιχνεύει να παρακολουθεί και

να αναδεικνύει τα σημαντικά πεδία τοπικού ενδια-

φέροντος και τις δυναμικές εκφάνσεις του πολιτι-

σμού της πολιτικής του αθλητισμού κλπ περιορί-

ζεται στο υπηρετείν τις δραστηριότητες του δήμαρ-

χου και δευτερευόντως ασχολείται με τα υπόλοιπα

Συνεπώς πρόκειται για ψευδο-πειραιοκεντρικό

ενδιαφέρον και όχι για ουσιαστική ενασχόληση ερ-

γώδη και ευφάνταστη με τη ζωή της πόλης

Ο Πειραιάς θα μπορούσε να αποτελέσει για το

Κανάλι 1 ένα μπαλκόνι από το οποίο θα έχει την

παλλόμενη πόλη στο μικροσκόπιο χωρίς να χάνει

το βλέμμα και το ενδιαφέρον του για τον υπόλοιπο

κόσμο Δύσκολη αποστολή αλλά εφικτό εγχείρημα

Γιάννης Τριάντης

wwwkanalienagr


Π 6

Ο σχεδιασμός του νέου λιμανιού βασίζεται σε έναν

στρατηγικό στόχο τη μετατροπή του Πειραιά σε

κύριο σταθμό κρουαζιέρας της Μεσογείου Συνδυά-

ζεται επίσης με την ανάπτυξη του εμπορικού λιμα-

νιού στο Ικόνιο αλλά και με την εκμετάλλευση των

παραλιμένιων ανενεργών οικοπέδων μίας έκτα-

σης σχεδόν 1000 στρεμμάτων επί του θαλασσίου

μετώπου Δεν είναι μόνον ο ΟΛΠ που σχεδιάζει

αλλά και η Εθνική Τράπεζα για το οικόπεδο των

Λιπασμάτων ο ΗΣΑΠ και ο ΟΣΕ για τους σιδηρο-

δρομικούς σταθμούς η ΑΓΕΤ Ηρακλής για το Τσι-

μεντάδικο η Mobil και η BP για τα οικόπεδα των

δεξαμενών στα σύνορα Δραπετσώνας-Κερατσινίου

Η σχέση του Πειραιά με το λιμάνι του υπήρξε προ-

βληματική από τον Μεσοπόλεμο όταν το λιμάνι

απέκτησε τα διεθνή χαρακτηριστικά του Σταδιακά

αποκόπηκε από τον αστικό ιστό ενώ από τότε δεν

υπάρχει ουδεμία ένδειξη ότι η πόλη ευημερούσε

καθώς διογκωνόταν πληθυσμιακά δίπλα στο μεγα-

λύτερο λιμενοβιομηχανικό κέντρο της χώρας

Ο πληθυσμός ζούσε από το λιμάνι και τα πλοία

του δούλευε στα εργοστάσια αλλά εκτός από έναν

πυρήνα αστών που κατοικούσαν μεταξύ του Δημο-

τικού Θεάτρου της Καστέλλας και του Βρυώνη οι

άλλοι ndashη συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων

που ζούσαν στην αχανή έκταση των λαϊκών συ-

νοικιώνndash εισέπρατταν από αυτή την ανάπτυξη ένα

χαμηλό αβέβαιο μεροκάματο μία υπεργολαβία σε

μια βιομηχανία ή κάποιον ναυτικό ξενιτεμό Η γιγα-

ντιαία λιμενοβιομηχανική δραστηριότητα φαίνεται

εκ των υστέρων σαν να μην απέδωσε παρά μια μό-

νιμη κρίση Παρότι το ίδιο το λιμάνι αναπτυσσόταν

με διαρκείς εκσυγχρονισμούς κι επεκτάσεις από

τη δεκαετία του 1890 έως το 1936 κι έπειτα από

το 1949 έως τις μέρες μας η πόλη ακολουθούσε

άλλους ρυθμούς Στο ιστορικό μονοπάτι της οι

σταθμοί βρίσκονται στην αλματώδη ανάπτυξη της

βιομηχανίας πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλε-

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ Ή ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΑΠΑΡΤΧΑΪΝΤ

μο στο προσφυγικό σοκ του rsquo22 στον πόλεμο και

τις καταστροφές του rsquo41 και του rsquo44 στη μεταπο-

λεμική βιομηχανική στασιμότητα παράλληλα με το

δεύτερο κύμα της μετανάστευσης και τελικά στην

κατάρρευση των παραγωγικών τομέων της πόλης

στο τέλος του περασμένου αιώνα

Ανάλογα φαινόμενα συνέβησαν σε όλη την Ευρώ-

πη Τα μεσογειακά και τα βορειοευρωπαϊκά λιμάνια

υπέστησαν τις αλλαγές της εποχής Στα περισσό-

τερα η βιομηχανία έσβησε οι βαριές μεταφορικές

εμπορικές τους λειτουργίες οδηγήθηκαν έξω από

τις πόλεις ενώ τα ίδια ως οργανισμοί διαφορο-

ποιήθηκαν από τον οργανισμό της πόλης κι έσπασε

η στενή σχέση την οποία διατηρούσαν με αυτές

Τα αστικά τους μέτωπα ανακτήθηκαν με νέες χρή-

σεις γης1 Ένας κύκλος συσσώρευσης κεφαλαίου

άνοιξε διεθνώς βασισμένος στην εκμετάλλευση

ευκαιριών για επένδυση στη γη των υποβαθμισμέ-

νων υδάτινων μετώπων με λειτουργίες αναψυχής

κατοικίας πολιτισμού ndash ασύμβατες άλλοτε με τις

λιμενικές λειτουργίες βασισμένες τώρα στην ιδέα

της κατανάλωσης της θέας της θάλασσας ως προϊ-

όντος life-style και βέβαια όχι απrsquo όλους

Ας επανέλθουμε στον Πειραιά Η κρίση είναι πλέον

ανακυκλούμενη Ο Πειραιάς φιγουράρει στον πα-

γκόσμιο χάρτη ως συρρικνούμενη πόλη2 μαζί με

τις πόλεις των ορυχείων και της μεταλλουργίας

του κεντροευρωπαϊκού τριγώνου και της βρετα-

νικής laquoμαύρης χώραςraquo3 Σήμερα επιχειρείται ένα

σενάριο ανάκαμψης του λιμανιού το οποίο συνο-

1 Norcliffe G Bassett K amp Hoare T ldquoThe emergence of

postmodernism on the urban waterfrontrdquo Journal of Transport

Geography τεύχ 4 αρ 2 Pergamon 1996

2 Oswald P et al ldquoShrinking citiesrdquo Cities architecture and

society La Bienale di Venezia 2006 σ 316-323

3 Ως black-land αναφέρονται τα βρετανικά Midlands λόγω της

ύπαρξης των ορυχείων σιδήρου και κάρβουνου


Π 7

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011

δεύεται από μεγάλης κλίμακας επενδύσεις των

εταιρειών που ήταν ή έγιναν ιδιοκτήτες των πρώην

εργοστασίων και των λιμενικών εγκαταστάσεων

Ωστόσο αυτό δεν είναι σίγουρα και σενάριο εξό-

δου από την κρίση

Σχεδιάζεται η ενίσχυση του εμπορικού λιμα-

νιού στο Κερατσίνι η επέκταση του κεντρικού

επιβατικού λιμανιού προς το πέλαγος4 έξω από

τον Κράκαρη με νέους λιμενοβραχίονες που θα

απλώνονται από τον Ακροκέραμο μέχρι τον τάφο

του Θεμιστοκλή στην Πειραϊκή Με δύο σταθμούς

επιβατών κρουαζιέρας ένα εκθεσιακό κέντρο δύο

υποθαλάσσια τούνελ που θα συνδέσουν το Παλα-

τάκι με τη Δραπετσώνα και έναν εναέριο ελαφρύ

σιδηρόδρομο (monorail) που θα εξυπηρετεί την

κίνηση στην ακτογραμμή Δίπλα σε αυτό το σχέδιο

εμφανίζεται η βούληση των μεγάλων ιδιοκτητών

γης να οικοδομήσουν στην πόλη νέα οικοδομικά

συγκροτήματα εκατοντάδων χιλιάδων τετραγω-

νικών μέτρων για εμπορική αξιοποίηση Γίνεται

αντιληπτό ότι πρόκειται για μια ανάπλαση που θα

τροποποιήσει τα δεδομένα του Πειραιά

Οι ευρωπαϊκές μητροπόλεις και μάλιστα τα μεγάλα

παλαιά λιμάνια ζουν ήδη αντίστοιχα φαινόμενα

ασύμμετρης ανάπτυξης Σε ορισμένες πόλεις όπως

στο Αμβούργο5 ή το Λονδίνο οι ασυμμετρίες τεί-

νουν να ρυθμιστούν Σε άλλες όπως στη Νάπολη

τη Βαρκελώνη6 τη Γλασκόβη7 εκτρέπονται δημι-

ουργώντας ένα νέου τύπου ενδοαστικό κοινωνικό

απαρτχάιντ Πολυτελείς πυρήνες με υψηλής ποιό-

τητας αρχιτεκτονική δημόσιων και ιδιωτικών χώ-

ρων στο κέντρο φτωχών περιφερειών με χαμηλής

ποιότητας υποδομές Αστικές αναπλάσεις με υπερ-

κέρδη κυρίως από το χρηματιστήριο γης και δευ-

τερευόντως από την ίδια τη λειτουργία των νέων

χρήσεων σε αυτές τα οποία κατανέμονται μονομε-

ρώς τόσο στην πόλη όσο και στους κατοίκους της

Το στρατήγημα του ΟΛΠ έχει στοιχεία δανεισμένα

από αυτά τα παραδείγματα Μεγάλος τουριστικός

πόλος κρουαζιέρας εκτεταμένη αστική ανάπλαση

ενίσχυση των λιμενικών υποδομών και παράλλη-

λες επενδυτικές κινήσεις στη γη

Σε όλο τον σχεδιασμό του ΟΛΠ υπάρχει ένα σημείο

το οποίο προκαλεί για δεύτερες σκέψεις Είναι η ιδέα

της διαμόρφωσης της Ηετιώνειας ακτής σε πολιτιστι-

κό πόλο με ανάδειξη των αρχαιοτήτων της Ηετιώνει-

ας και των μόνιμων δεξαμενών καθώς και με επα-

νάχρηση του σιλό σιτηρών με μουσεία και χώρους

αναψυχής ή πολιτισμού Είναι ένα από τα έργα που

μαζί με την ανάπτυξη των μέσων σταθερής τροχιάς

μπορούμε να φανταστούμε πως θα επιδράσουν θετικά

στον εκτός του λιμανιού Πειραιά

Υποθέτουμε ότι εδώ η χωροθέτηση στοχεύει να

κρατήσει τους επισκέπτες των κρουαζιερόπλοιων

εντός του λιμανιού σε έναν πόλο αναψυχής με ιστο-

ρική ταυτότητα και μέσα σε ένα ποιοτικών προδια-

γραφών τοπίο αρχαιοτήτων και αποκατεστημένων

λιμενικών και βιομηχανικών μνημείων ndash σε ένα

ελεγχόμενο πλαίσιο παροχής υπηρεσιών και εμπο-

ρικής κατανάλωσης Πού έγκειται ο κίνδυνος Στο

να μετατραπούν το Παλατάκι η Ηετιώνεια και τα Λι-

πάσματα ή τμήματά τους σε gated communities σε

τειχισμένες ή με ελεγχόμενες εισόδους κοινότητες

Στην εισροή κερδών εξ αυτής της δραστηριότητας

στο λιμάνι για το λιμάνι εντός των τειχών του Στην

κατακόρυφη αύξηση της κυκλοφοριακής επιβάρυν-

4 httpwwwolpgrimagesstoriesuploadsentypo_lowpdf

5 HafenCity Hamburg The Masterplan HafenCity 2006 και

HafenCity Hamburg Projects Insights into current developments

HafenCity 2007

6 Γερόλυμπου Α laquoΓια τη Βαρκελώνη και τον Γιόσιπ Αθεμπίγιοraquo

αναδημοσίευση στο περιοδικό Αυτόνομοι Μηχανικοί Ανατολικής Κρή-

της τεύχ 32 2009

7 Brygo J laquoΤο κοινωνικό απαρτχάιντ της Γλασκόβηςraquo Le Monde

diplomatique 65726 Σεπτέμβριος 2010


Π 8 σης από τη μετακίνηση του στόλου των πούλμαν

των κρουαζιερόπλοιων από και προς το ιστορικό

κέντρο της Αθήνας Και κυρίως στον αποκλεισμό

για άλλη μια φορά στην laquoπίσω αυλήraquo των δυτικών

συνοικιών του Πειραιά ενός λιμανιού δυναμικά

αναπτυσσόμενου αλλά ξένου προς την τοπική κοι-

νωνική και οικονομική ζωή

Η απλή εξασφάλιση θέσεων εργασίας δεν εξασφάλισε

ποτέ από μόνη της την ευημερία στον Πειραιά Το υπεν-

θυμίζει με δραματικό τρόπο το ίδιο το παρελθόν της

πόλης Τα ελαστικά ημερομίσθια η ευέλικτη εργασία

των χρόνων του rsquo20 του rsquo30 και όχι μόνο έδωσε λει-

ψή κακοπληρωμένη δουλειά σε εκατοντάδες χιλιάδες

ανθρώπους οδηγώντας σε μια εφήμερη κερδοφορία

βιομηχανίες οι οποίες δεν μπόρεσαν καν να περάσουν

στην επόμενη εποχή καθώς είχαν στηριχθεί ακριβώς

σε αυτό τη φθηνή εργασία Η πραγματικότητα ήταν η

συμπίεση του πληθυσμού πίσω από τα οικονομικά τα

κοινωνικά και τα πολεοδομικά laquoτείχηraquo στολισμένη με

ελάχιστα έργα κοινής ωφέλειας Αυτό το αναπτυξιακό

πρότυπο συγκέντρωσης πλούτου δοκιμάστηκε ndash άλλο-

τε μέσω της βιομηχανίας σήμερα μέσω των επενδύ-

σεων στη γη και τις λιμενικές υπηρεσίες Είναι πλού-

τος που θα φεύγει από το λιμάνι και τον Πειραιά μαζί

με τους κατόχους τους Και φαίνεται ότι κινδυνεύουμε

να τον δούμε να επιστρέφει Ήδη έκανε την εμφάνισή

του στις προβλήτες της Cosco στο Ικόνιο

Νίκος Μπελαβίλαςhttpwwwolpgrimagesstoriesuploadspolitistiki_aktipdf

ΟΔOΣ ΠΑΝOΣΔΙΔOΤΟΥ 39 106 80 ΑΘHΝΑ

Τ 210 3616782 F 210 3616782wwwodospanos-cigaretgrchronasotenetgr

laquoτο Δημοτικό Θέατρο του Πειραιώς φάνταζε ένα αστέρι που έπεσε στο επίνειο της Αθήνας Το βιβλίο του Νίκου Αξαρλή στήνει και τοποθετεί ιστορικά το θέατρο και την Πόλη του Πειραιώς με τέχνη περισσήraquo

Γιώργος Χρονάς

ΝΙΚΟΣ ΑΞΑΡΛΗΣΔΗΜΟΤΙΚΟΘΕΑΤΡΟΠΕΙΡΑΙΑΘέατρο και Πόλη


Π 9

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011

Η πόλη και το λιμάνι είναι δύο οντότητες με κοινή

ιστορία οι οποίες αλληλοεπηρεάζονται και ανταγω-

νίζονται μεταξύ τους αλλά στην ουσία είναι συμπλη-

ρωματικές [hellip] Η σαφέστερη απόδειξη ανταγωνισμού

για τη χρήση της γης μεταξύ της πόλης και του λιμα-

νιού παρατηρείται φυσικά στις περιοχές που βρίσκο-

νται στο μεταίχμιο Εκεί μπορεί να προκύψουν νέες

μοντέρνες ελκυστικές και κερδοφόρες εξελίξεις με

αμοιβαία εκτίμηση και αξιοπιστία όσον αφορά το νο-

μικό πλαίσιο του σχεδιασμού χωρίς να απειλούνται

οι υπάρχουσες λειτουργικές δομές

Η HAFENCITY ΚΑΙ Η ΒΟΡΕΙΑ ΟΧΘΗ ΤΟΥ ΕΛΒΑ

Η HafenCity του Αμβούργου δημιουργήθηκε σε κε-

ντρική θέση πάνω στις παλιές αποβάθρες Sandtor

Grasbrook και Baakenhafen Ο σταδιακός σχεδια-

σμός και η εφαρμογή θα αναδιαρθρώσει τελικά περί-

που 1550 στρέμματα της λιμενικής ζώνης παρέχο-

ντας κατοικία σε 10000 έως 12000 άτομα αλλά και

40000 θέσεις εργασίας

Η πόλη εμπλουτίζεται με μια περιοχή - μητροπολιτικό

μείγμα κατοικιών πολιτισμού αναψυχής τουρισμού

εμπορίου και βιομηχανίας σε κοντινή απόσταση από

το δημαρχείο και τον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθ-

μό Σταδιακά θα αποδοθούν και πρόσθετες περιοχές

από την περιοχή του λιμανιού

Η τοπική εγγύτητα της λιμενικής βιομηχανίας με οικι-

στικές περιοχές θα μπορούσε να προκαλέσει διαμάχες

με τους γείτονες από τον θόρυβο του λιμανιού για

παράδειγμα Η πόλη αναζητά λύσεις μακράς διάρκειας

για τέτοιες περιπτώσεις Στις οικιστικές περιοχές της

HafenCity ο σχεδιασμός των κτηρίων θα μειώσει σε

ανεκτό επίπεδο τις εκπομπές από τις λιμενικές εργα-

σίες Στην πλευρά προς το λιμάνι τα επίπεδα θορύβου

θα περιοριστούν με τον καθορισμό ανώτατων επιτρε-

πόμενων τιμών Ο στόχος είναι να δημιουργηθεί ένα

ανεκτό βιοτικό περιβάλλον στη HafenCity όσον αφορά

τα επίπεδα θορύβου το οποίο επίσης να προσφέρει

θέσεις εργασίας στην πλευρά του λιμανιού με εύλο-

γες προοπτικές για το μέλλον [hellip]

Η αστική ανάπτυξη της βόρειας ακτής του Έλβα βρί-

σκεται σε διαδικασία μετασχηματισμού Οι σχετικές

με το λιμάνι υπηρεσίες αλλάζουν Αυτό συμβαίνει

επίσης στην περιοχή της αλιείας η οποία βρίσκεται

Το λιμάνι του Αμβούργου ένα από τα μεγαλύτερα στην Ευρώπη βρίσκεται τα τελευταία χρόνια σε διαδικασία μετασχηματισμού και έχει ενδιαφέρον να παρακολουθήσουμε τις αρχές που ακολουθούνται και τις λύσεις που επιλέγονται ώστε η γιγαντιαία επένδυση να είναι στο μέγιστο αποδοτική για την πόλη Η βασική αρχή που διέπει το πρόγραμμα laquoΑμβούργο - αναπτυσσόμενη πόληraquo και έχει στόχο να ενισχύσει τη θέση της περιοχής στον διεθνή ανταγωνισμό είναι η ενίσχυση του δεσμού του λιμανιού με την πόλη Η αρχή αυτή εξυπηρετείται με την επέκταση πολιτιστικών και αστικών χρήσεων (ακόμα και κατοικιών) μέσα στη λιμενική περιοχή με εμβληματική την οικοδόμηση και τη λειτουργία της Φιλαρμονικής του Έλβα στο λιμενικό νησάκι HafenCity (από τις λέξεις hafen-λιμάνι και city-πόλη) και αποτελεί το μεγαλύτερο αστικό εργοτάξιο στην Ευρώπη Ενώ η διαμόρφωση της HafenCity είναι ακόμα σε εξέλιξη ήδη έχει γίνει πόλος έλξης για χιλιάδες επισκέπτες καθημερινά Με το έργο αυτό laquoτο Αμβούργο αποκτά ως πόλη ένα νέο σύμβολο μια νέα εικόνα Το Αμβούργο αποκτά έτσι ένα νέο και σημαντικό πόλο έλξης με τον οποίο μπορεί να διαφοροποιηθεί αισθητά από άλλες πόλειςraquo (Charles Landry) Δημοσιεύουμε ορισμένα ενδιαφέροντα στοιχεία σχετικά με την αναμόρφωση του λιμανιού του Αμβούργου και το κτήριο της Φιλαρμονικής του Έλβα έργο των αρχιτεκτόνων Herzog amp de Meuronhttpwwwhafencitycomindexphpset_language=en

ΑΜΒΟΥΡΓΟ ΠΟΛΗ ΚΑΙ ΛΙΜΑΝΙ


Π 10

μέσα στη λιμενική επικράτεια [hellip] Προφανώς οι

υφιστάμενες επιχειρηματικές δραστηριότητες της

αλιείας θα συγκεντρωθούν σε έναν πυρήνα που θα

συμπληρωθεί με καταστήματα λιανικής πώλησης

και εστιατόρια Οι περαιτέρω αλλαγές χρήσης άλ-

λων κτηρίων που χρησιμοποιούνται από τη βιομη-

χανία της αλιείας καθώς και η τοποθεσία του πρώ-

ην τερματικού σταθμού πορθμείων θα αναπτύξουν

την περιοχή σε μια πυρηνική ζώνη της πόλης η

οποία για λόγους σχεδιασμού δεν θα μπορούσε να

παραμείνει μέσα στο λιμάνι Η γερουσία θα φροντί-

σει να ολοκληρωθούν οι αλλαγές που απαιτούνται

από τον νόμο του σχεδιασμού έτσι ώστε η λιμενική

ζώνη αλιείας να εξακολουθήσει να αναπτύσσεται

σύμφωνα με τον καθορισμό της ως ανερχόμενου

σημείου τουριστικής έλξης [hellip]

ΝΟΤΙΑ ΟΧΘΗ

Με το πρόγραμμα laquoΑμβούργο - αναπτυσσόμενη

πόληraquo η γερουσία εγκαινίασε μια νέα εποχή ανάπτυ-

ξης Πρωταρχικός στόχος είναι η ενίσχυση της αντα-

γωνιστικής θέσης της περιοχής ανάμεσα στις παγκό-

σμιες επιχειρηματικές περιοχές Αυτό περιλαμβάνει

το σχέδιο που ονομάστηκε laquoΠέρασμα του Έλβαraquo το

οποίο αποσκοπεί να επιτύχει ανάπτυξη πάνω από τον

μέσο όρο στη στέγαση και σε θέσεις εργασίας κατά

μήκος του άξονα της πόλης Κέντρο-Wilhelmsburg-

Harburg Ως κινητήρια δύναμη της περιοχής το λιμά-

νι αποτελεί σημαντικό στοιχείο αυτής της αναπτυξια-

κής στρατηγικής και επηρεάζεται άμεσα από τις νέες

προοπτικές ανάπτυξης στα ανατολικά σύνορά του

Συνεπώς η αστική ανάπτυξη και η ανάπτυξη του λι-

μανιού συμβαδίζουν για την επίτευξη λύσεων [hellip]

Στο κεντρικό Reiherstieg απέναντι από το Rethe

βρίσκονται δύο μεγάλες συνδεόμενες κενές περι-

οχές οι οποίες ανήκουν σε ιδιώτες και χρειάζο-

νται ανακαίνιση Αναλυτικά σχέδια για μελλοντική

χρήση τα οποία κάνουν πιο ελκυστική τη ζώνη

του πυρήνα Wilhelmsburg ως χώρου για κατοικία

εργασία και ψυχαγωγία βρίσκονται ακόμα στα

σκαριά Τα οράματα για τις νέες χρήσεις της περι-

οχής αυτής αποκρυσταλλώθηκαν το 2003 σε ένα

διεθνές εργαστήριο για αρχιτέκτονες τοπικούς

παράγοντες πολεοδόμους και σχεδιαστές αστικού

τοπίου Από πολεοδομική άποψη στόχος είναι να

γίνει αξιοποίηση του αναμενόμενου κύματος ανά-

πτυξης και να συνειδητοποιηθούν οι αλλαγές που

είναι κατάλληλες για την περιοχή μέσα από νέα

λογισμικά κατασκευαστικών σχεδίων [hellip]

Η Harburger Binnenhafen είναι μια περιοχή που υπο-

διαιρείται σε υποπεριοχές με εμφανή ιστορικά χαρα-

κτηριστικά Η ναυπηγική βιομηχανία και η μεταποίηση

τροφίμων αποτελούν εδώ παράδοση Μικρές επιχει-

ρήσεις διακίνησης σύγχρονες εταιρείες λογισμικού

και πρόσφατα εγκατεστημένα γνωστά ονόματα στη

βιομηχανία και τις υπηρεσίες συγκροτούν το φάσμα

των χρήσεων Σε αντίθεση με οποιοδήποτε άλλο τμή-

μα του λιμένα ωστόσο μη λιμενικές χρήσεις όπως

η στέγαση και τα καταστήματα συνυπάρχουν επίσης

εδώ για ιστορικούς λόγους Λόγω της ιστορικής ση-

μασίας του και του ρόλου του ως συνδετικού κρίκου

μεταξύ του Suumlderelbe και του κέντρου του Harburg

το Schlossinsel και τα περίχωρα αναπτύχθηκαν σε

ναυτιλιακή αστική ζώνη και δεν ορίζονται πλέον ως

τμήμα του λιμένα Οι επιχειρηματικές δραστηριότη-

τες στη γειτονική περιοχή του θαλάσσιου λιμανιού

πρέπει επίσης να διαφυλαχθούν και να μην υποβι-

βαστούν έτσι ώστε να αναπτύσσεται στο Harburg η

απαραίτητη βάση του εμπορίου και της βιομηχανίας

και να διατηρηθεί η ιδιαίτερη γοητεία τουhellip

Από το κεφάλαιο laquoΠόλη και Λιμάνιraquo στο Focus of dynamic growth markets - Prospects and development potential for the Port of Hamburg (2007) συντάκτης Dr Christian Gotthardt έκδ Free and Hanseatic City of Hamburg

wwwhamburg-port-authorityde


Π 11

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011

Το πολιτιστικό επίκεντρο της HafenCity θα είναι ένα

γυάλινο γλυπτό επάνω σε μια αποθήκη ndash με υπέρο-

χη μουσική πολυτέλεια και ανέσεις καθώς και μια

εντυπωσιακή δημόσια πλατεία ψηλά πάνω από τον

ποταμό Έλβα

Όπως τόσο πολλές πόλεις το Αμβούργο διεκδικεί

την παραμελημένη και αναξιοποίητη βιομηχανική

προκυμαία του στον ποταμό Έλβα με την ανάπτυξη

της HafenCity ndash που είναι η μεγαλύτερη σήμερα

αστική κατασκευαστική πρωτοβουλία σε εξέλιξη

στην Ευρώπη Η ζώνη ανάπλασης έκτασης 380

στρεμμάτων θα είναι ένα σύνολο γραφείων κα-

ταστημάτων κατοικιών καθώς και πολιτιστικών

χρήσεων Όταν ολοκληρωθεί γύρω στο 2020 η

έκταση του κέντρου της πόλης θα έχει επεκταθεί

κατά 40 Μεγάλο μέρος της έχει σχεδιαστεί από

ένα σύνολο φημισμένων διεθνώς αρχιτεκτόνων

Ένα από τα πιο εκθαμβωτικά έργα ndashκαι πολιτι-

στικό επίκεντρο της HafenCityndash η Αίθουσα της

Φιλαρμονικής του Έλβα σχεδιάστηκε από τους

αρχιτέκτονες Herzog amp de Meuron Ο σχεδιασμός

περιλαμβάνει δύο διακριτά στοιχεία μια προϋπάρ-

χουσα πλίθινη αποθήκη επιστεγάζεται από μια νέα

κρυσταλλική δομή σαν τέντα που δίνει την εντύ-

πωση ότι επιπλέει επάνω στη βιομηχανική βάση

Είναι οικοδομημένη στην απόληξη ενός ακρωτηρί-

ου που είναι γνωστό ως Sandtorhafen και εξέχει

στο ποτάμιο λιμάνι και περιλαμβάνει όχι μόνο τη

νέα έδρα της Συμφωνικής Ορχήστρας του NDR του

Αμβούργου (Ραδιόφωνο της Βόρειας Γερμανίας)

αλλά και ένα ξενοδοχείο πολυτελείας κατοικίες

και διαμερίσματα συνεδριακό κέντρο κέντρο ευ-

εξίας το Παιδικό Μουσείο Μουσικής εστιατόρια

νυχτερινά κέντρα και χώρους στάθμευσης

Το έργο είναι προσαρτημένο στην Kaispeicher

Α (Αποθήκη Α) η οποία μοιάζει με φρούριο ένα

laquoμονολιθικό κτήριοraquo όπως περιγράφεται από τον

Jacques Herzog Σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε

τη δεκαετία του 1960 από τον Werner Kallmorgen

για την αποθήκευση φορτίων και λειτούργησε

μέχρι τη δεκαετία του 1990 Όπως έκαναν στην

Tate Modern στο Λονδίνο οι Herzog amp de Meuron

μεταμόρφωσαν την τραπεζοειδούς σχήματος δομή

για να στεγάσει χώρους που εξυπηρετούν τις αί-

θουσες συναυλιών το Παιδικό Μουσείο δημόσιες

παροχές καθώς και χώρο στάθμευσης

Σκαρφαλωμένη στην κορυφή της αποθήκης βρί-

σκεται η νέα κατασκευή από γυαλί που υψώνεται

με μια σειρά από κυματοειδείς κορυφές Η γυάλι-

νη πρόσοψη που αποτελείται εν μέρει από κυρτά

πάνελ μερικά από τα οποία είναι κομμένα ανοιχτά

γίνεται ένα γιγαντιαίο ιριδίζον κρύσταλλο που

παγιδεύει τις μεταβαλλόμενες αντανακλάσεις του

ουρανού του νερού και της πόλης

Συνδέοντας το παλαιό με το νέο αλλά και διαχω-

ρίζοντας το ένα από το άλλο ένας εκτεταμένος

δημόσιος χώρος με κυματιστή οροφή και υπαίθριες

βεράντες προσφέρει στους επισκέπτες και τους

ακροατές της συναυλίας πανοραμική θέα στην πόλη

και το λιμάνι laquoΕίναι μια νέα δημόσια πλατεία για

όλους όχι μόνο για την ελίτraquo εξήγησε ο Herzog

Ανάμεσα στο οικιστικό και το ξενοδοχειακό τμήμα

του κρυστάλλινου πύργου βρίσκεται η Φιλαρμονική

του Έλβα με μια κύρια αίθουσα συναυλιών 2150

θέσεων και μια μικρότερη αίθουσα 550 θέσεων

Οι ακροατές έχουν πρόσβαση από την πλατεία σε

μια εντυπωσιακή σκάλα που αναδιπλώνεται γύρω

από την αίθουσα οι κλάδοι της οδηγούν σαν laquoπλω-

τές κορδέλεςraquo στην κύρια αίθουσα συναυλιών

[wwwArchNewsNowcom]

Η ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗ ΤΟΥ ΕΛΒΑ ΣΤΟ ΑΜΒΟΥΡΓΟ


Π 12

laquoΣκοπός του είναι να συμβάλει στη βελτίωση του μορφωτικού κοινωνικού πολιτιστικού επιπέδου της ευρύτερης περιοχής του Πειραιά και των νησιώνΠαράλληλα μεριμνά για την προστασία ανάδειξη και αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και ταυτότητας των περιοχών της Νομαρχίας Πειραιά για την ανάδειξη νέων μορφών ψυχαγωγίας παράλληλα με τη βελτίωση των ήδη υπαρχόντων την ενεργότερη συμμετοχή της νεολαίας στη διαδικασία λήψης αποφάσεων την ένταξη σε προγράμματα ευαίσθητων κοινωνικά ομάδων την ανάπτυξη σχέσεων με αντίστοιχους οργανισμούς από όλη την Ευρώπη και τον κόσμο καθώς και τη σύσφιξη των σχέσεωνraquo

[Από τη διακήρυξη του Πολιτιστικού και Επιμορφωτικού Οργανισμού της Νομαρχίας Πειραιώς]

Ο laquoΠολυχώρος Απόλλωνraquo στα Καμίνια ο οποίος από τον Ιούλιο του 2005 αποτελεί την έδρα του Πολιτιστικού και Επιμορφωτικού Οργανισμού της (πρώην) Νομαρχίας Πειραιά φαίνεται ότι ξεκίνησε την προσφορά του στην κοινωνία του laquoΠειραιά της ευρύτερης περιοχής του και των νησιώνraquo με τις κα-λύτερες σκέψεις και προθέσεις Με προσδιορισμένο από τις τότε νομαρχιακές αρχές έναν αναντίρρητα ενδιαφέροντα αλλά και φιλόδοξο σκοπό που απαντά στις ανάγκες της πειραϊκής κοινωνίας απέναντι στο μεγάλο πολιτιστικό της έλλειμμαH δημιουργία ενός φορέα πολιτιστικής υποδομής στην καρδιά μιας ιστορικής αλλά παραμελημένης περιοχής του Πειραιά αποτελεί από μόνη της μια θετική επιλογή Το κτήριο στο οποίο στεγάζεται ο laquoΠολυχώρος Απόλλωνraquo λειτούργησε για μεγάλο διάστημα ως ορυζόμυλος για την επεξεργασία σι-τηρών αλεύρων και ρυζιού και αποτελεί δείγμα της βιομηχανικής αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα Στις επεμβάσεις και τις λειτουργικές προσθήκες που δέ-χτηκε κατά τη διάρκεια της χρήσης του τα τελευταία 130 χρόνια φαίνονται οι επιδράσεις από τις διάφο-ρες περιόδους εξέλιξης της περιοχής κατά μήκος του άξονα της οδού Πειραιώς Με τη διοικητική αλλαγή (κατάργηση της Νομαρχίας Πειραιά και αντικατάστασή της με την Περιφερει-ακή Ενότητα Πειραιά τμήμα της νέας περιφέρειας Αττικής) και με την ενδεχόμενη μεταστέγαση του laquoΑπόλλωναraquo λόγω περικοπών1 είναι ενδιαφέρον να κάνουμε έναν απολογισμό του πρώτου κύκλου της λειτουργίας του Το πρόγραμμά του για τις χρονιές 2008 έως 2010 υπάρχει στην ιστοσελίδα της πρώ-ην Νομαρχίας Πειραιώς και παρέχει μια συνολική εικόνα της δραστηριότητας του Πολυχώρου Είναι

καταρχάς θετική η εντύπωση που αφήνει η ποικιλία και το φάσμα των δραστηριοτήτων που βρίσκουν στέγη στον Πολυχώρο όχι μόνον εκδηλώσεις αλλά ημερίδες συνεστιάσεις συναντήσεις και συσκέψεις Οι φορείς αντιπροσωπεύουν επίσης μεγάλο φάσμα από επαγγελματικές ενώσεις σχολικές επιτροπές σωματεία συλλόγους κά και όχι μόνον αυστηρά τοπικοί αφού στον Πολυχώρο έχουν φιλοξενηθεί και φορείς με πανελλήνιο εύρος Αυτή η λειτουργία κάνει τον laquoΑπόλλωναraquo κόμβο συναντήσεων και ανταλλαγών κάτι που αποτελεί τη μαγιά της πολι-τιστικής δράσης Από την άλλη όμως αυτό το ίδιο πρόγραμμα κάθε άλλο παρά θυμίζει τον σχεδιασμό και τον προγραμματισμό που προαπαιτούνται για την οποιαδήποτε παραγωγική λειτουργία πόσο μάλλον σε σχέση με τον δηλωμένο σκοπό Είναι αποσπασμα-τικό χωρίς λογική γιατί έγιναν ή δεν έγιναν κάποια πράγματα χωρίς αρχή μέση και τέλος ως προς το περιεχόμενό του χωρίς ευδιάκριτα κριτήρια και παραπέμπει σε ένα ποτ-πουρί πολιτικών συντεχνι-ακών εκπαιδευτικών σχολικών εικαστικών και άλλων εκδηλώσεων και σεμιναρίων Αυτό φαίνεται καλύτερα στις εκδηλώσεις που διοργάνωσε ο Πολι-τιστικός και Επιμορφωτικός Οργανισμός της πρώην Νομαρχίας οι οποίες ανεξάρτητα από το κατά περί-πτωση ενδιαφέρον τους είναι φανερό ότι γίνονταν ευκαιριακά χωρίς προγραμματικό σχέδιο Γιrsquo αυτό

laquoΠΟΛΥΧΩΡΟΣ ΑΠΟΛΛΩΝraquo

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ

1Διαβάζουμε στα Πρακτικά πρόσφατης συνεδρίασης του Α Συμ-

βουλίου Ελέγχου και Διαλόγου της Περιφέρειας Αττικής ότι ο

περιφερειάρχης Αττικής κ Γ Σγουρός απαντώντας σε ερώτηση για

τον laquoΠολυχώροraquo ανέφερε ότι laquoπρέπει να κινηθούμε άμεσα για τη

μεταστέγαση της υπηρεσίαςraquo διότι laquoη μείωση των λειτουργικών

δαπανών και η εξοικονόμηση πόρων για την Περιφέρεια αποτελεί

για εμάς αυτοσκοπόraquo


Π 13

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011

και εντάσσονταν αρμονικά στο συνολικό πρόγραμ-μα του Πολυχώρου το οποίο σχηματιζόταν τυχαία ανάλογα με τις τρέχουσες ανάγκες των διαφόρων φορέων που ζητούσαν να κάνουν χρήσηΕίναι γεγονός ότι οι πολιτιστικοί χώροι στον Πει-ραιά δεν επαρκούν για να καλύψουν τις ανάγκες Αν υποθέσουμε ότι η προσφορά του Πολυχώρου στην πόλη έγκειται στο ότι παρείχε στέγη σε όλους όσοι δυσκολεύονται να βρουν χώρο για τις εκδηλώσεις τους ndash αυτό είναι από μόνο του θετικό στοιχείο και αξιέπαινο Όμως η απουσία σχεδιασμένης παρέμβα-σης που απαντά ή έστω λαμβάνει υπόψη το μεγάλο πολιτιστικό έλλειμμα του Πειραιά έκανε τον Πολυ-χώρο να αναπαράγει απλώς την εικόνα της πολι-τιστικής περιθωριακότητας χωρίς να δίνει καμία προοπτική Αυτό είναι δουλειά του Πολιτιστικού και Επιμορφωτικού Οργανισμού και σε αυτό το σκέλος πάσχει το εγχείρημα Η απουσία συγκροτημένης πολιτιστικής πολιτικής εκ μέρους του οργανισμού αφήνει χωρίς συνεκτικό ιστό τις δραστηριότητες που στεγάζονται στον Πολυχώρο τις κάνει ένα απλό άθροισμα χωρίς πολλαπλασιαστική δυναμική Για να το πούμε αντίστροφα η πλαισίωση και ο κατάλληλος προγραμματισμός ενός οργανισμού που ασκεί παρα-γωγική πολιτιστική πολιτική θα μπορούσε να δώσει συνοχή και προοπτική ακόμα και στις εκδηλώσεις κοπής πίτας των διαφόρων συλλόγων που βρίσκουν φιλοξενία στον ΠολυχώροΗ ουσία δεν εμπεριέχεται καταρχάς στη μίσθωση κτηρίου ούτε καταρχήν στην τοποθέτηση διευθυντών και υπαλλήλων Αυτό που επισημαίνουμε είναι ότι η διεκπεραιωτική λογική απλώς αναπαράγει το πολι-τιστικό έλλειμμα της πόλης Τώρα που ήρθε η εποχή των κάθετων και των οριζόντιων περικοπών είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαία η αναζήτηση παρα-γωγικής πολιτιστικής παρέμβασης σχεδιάζοντας τα εφικτά προγραμματίζοντας τα αναγκαία προϋπολο-γίζοντας τα ελάχιστα ως προς το περιεχόμενο και όχι ως προς το κέλυφος Αυτό είναι το ζητούμενο για τον laquoΠολυχώρο Απόλλωναraquo ο οποίος είναι μια κατοχυρωμένη βάση πολιτιστικής δραστηριότητας αλλά θα πρέπει να αποτελέσει και χώρο δημιουργι-κότητας για τον Πειραιά

Ελισάβετ Λογοθέτη Λύρα

httpwwwnomarhiapeiraiawificommarkerscategoriesculture

httpwwwnomarhiapeiraiagrindexphpoption=com_contentampv

iew=articleampid=77ampItemid=89amplang=el


Π 14

Στα τέλη του 19ου αιώνα ο Πειραιάς έφτασε στη μεγαλύτερη ακμή του όταν η οικονομική η διοικητική και η πολιτιστική λειτουργία της πόλης ήταν εναρμονισμένες Η απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου το 1883 για την ανέγερση του Δημοτι-κού Θεάτρου επιστέγασε συμβολικά αυτή την πραγματικότητα Αν και η απόφαση προκάλεσε κριτική για το υψηλό κόστος και την αναντιστοιχία με τις διαστάσεις και τις ανάγκες της πόλης η κίνηση σηματοδοτούσε στο επίπεδο του αστικού πολιτισμού την πνευματική ολοκλήρωση της μεγάλης οικονομικής επιτυ-χίας Το Θέατρο εγκαινιάστηκε το 1895 Στην πόλη ζούσαν τότε τρεις ενεργοί θεατρικοί συγγραφείς των οποίων έργα περι-λήφθηκαν στο αρχικό ρεπερτόριο του Θεάτρου Την εποχή των εγκαινίων ωστόσο είχε ήδη αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση για την τύχη και το μέλλον του πολιτιστικού ιστού Η αποχώρηση της αστικής τάξης προς την Αθήνα και από κοντά του μεγαλύτερου μέρους του πνευματικού δυναμικού της πόλης οδήγησαν στην κατάρρευσηΗ αλλαγή των αιώνων υπήρξε μεταιχμιακή εποχή όπου ισορροπούσαν η κεκτημένη ταχύτητα του 19ου αιώνα με την προοπτική της αποδυνάμωσης του αστικού πολιτισμού Τη δε-καετία του 1890 εκδόθηκαν σημαντικά περιοδικά ενώ το 1894 ιδρύθηκε ο laquoΠειραϊκός Σύνδεσμοςraquo ο πιο ανθεκτικός πολιτι-στικός θεσμός της πόλης Από το 1883 επίσης είχε εγκαταστα-θεί στον Πειραιά ο σημαντικός θαλασσογράφος Κωνσταντίνος Βολανάκης ο οποίος μερικά χρόνια αργότερα ίδρυσε σχολή ζωγραφικής με τη βοήθεια του Δήμου Πειραιώς Η πόλη είχε το προνόμιο να εκτίθεται στο Δημοτικό της Μέγαρο το 1886 το μεγάλων διαστάσεων έργο του Βολανάκη laquoΤο λιμάνι του Πειραιά από τη βασιλική προβλήταraquoΤο πιο σημαντικό προϊόν των πνευματικών δυνάμεων της πό-λης ήταν αναμφισβήτητα το περιοδικό που εξέδωσε το 1900 ο Γεράσιμος Bώκος με τίτλο Το Περιοδικόν μας Στο πρωτοπορι-ακό αυτό έντυπο βρήκαν βήμα οι Πειραιώτες συγγραφείς και ποιητές Λάμπρος Πορφύρας Παύλος Nιρβάνας Δημοσθένης Bουτυράς Pώμος Φιλύρας μια γενιά ανανεωτική που άφησε το στίγμα της στη νεοελληνική γραμματεία αλλά και Aθηναί-οι καταξιωμένοι όπως ο Παλαμάς ο Ξενόπουλος κά Στις στήλες του φιλοξένησε καίριες συζητήσεις Ο Ίψεν ο Nίτσε οι βόρειες λογοτεχνίες η Mεγάλη Iδέα ήταν κυρίαρχα θέματα εκείνη την εποχή της καμπής και τους αφιερώθηκαν σελίδες Το Περιοδικόν μας ήταν επίσης ενημερωμένο για όλες τις εξελίξεις της ευρωπαϊκής λογοτεχνικής σκηνής Ταυτόχρονα οι διαφημίσεις των πειραϊκών βιομηχανικών καταστημάτων υπενθύμιζαν τον χαρακτήρα της πόλης τη σύνδεση οικονο-μικής και πνευματικής ανάπτυξης Aπό τους κόλπους του περιοδικού του Bώκου ξεπήδησε ο Δημοσθένης Bουτυράς ο

ΑΠΟ ΤΟΝ 19ο ΣΤΟΝ 20ό ΑΙΩΝΑΜΙΑ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

οποίος εξέδωσε στον Πειραιά το 1903 τη νουβέλα του O Λαγκάς το πρώτο ολοκληρωμένα νεωτερικό αφήγημα στην ελληνική γραμματείαΤο Περιοδικόν μας σταμάτησε να εκδίδεται το 1902 ο Βώκος δεν μπόρεσε να το συντηρήσει Αυτό δεν σημαίνει τίποτα ιδιαίτερο δεδομένου ότι τα ποιοτικά περιοδικά της εποχής (τα αθηναϊκά αντίστοιχα Διόνυσος και Τέχνη) ήταν όλα βραχύβια Αν και αυτές οι συγκρίσεις δεν έχουν πολύ νόημα μπορούμε να πούμε ωστόσο ότι το Περιοδικόν μας ήταν πολύ πιο ολοκλη-ρωμένο και νεωτερικό από τα αντίστοιχα αθηναϊκά Το 1906 εκδόθηκε στον Πειραιά ένα ακόμα σπουδαίο περιο-δικό τα Ηλύσια με επιμέλεια του Άριστου Καμπάνη και του Νιρβάνα Περιλάμβανε μόνο μεταφράσεις λογοτεχνίας ndashσε αυτό πρωτοδιάβασε ο Σπύρος Μελάς έργο του Τσέχωφndash και ήταν τόσο καλό που τον έκανε να γράψει ότι laquoανώτερο απrsquo αυτό ούτε είχε βγει ούτε ίσως θα βγει στην Ελλάδαraquo Αξι-οσημείωτο είναι ότι η δημοτική αρχή της πόλης αφιέρωσε ένα κονδύλι για την οικονομική ενίσχυσή του Στην πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα εκτός από τους λογοτέχνες του κύκλου του περιοδικού του Βώκου τους θεατρικούς συγ-γραφείς και τον Βολανάκη με τους μαθητές του (Μιχάλης Οικονόμου Στυλιανός Μηλιάδης κά) ζούσαν ακόμα στον Πειραιά και εργάζονταν ο μουσουργός και διευθυντής του Ωδείου Γεώργιος Λαμπελέτ και ο Γιώργος Zουφρές ένας σημαντικός νεαρός λόγιος που μετέφραζε Δάντη Υπήρχε δηλαδή ένας ολοκληρωμένος καλλιτεχνικός τομέας Η πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα ήταν μεταβατική για τον Πειραιά Οι καλλιτεχνικές και πνευματικές δυνάμεις της πόλης άρχισαν να την εγκαταλείπουν προς την Αθήνα Είναι χαρακτηριστικό το περιστατικό όπου ο νεαρός Σπύρος Μελάς παρουσίασε με τη μεσολάβηση του Νιρβάνα το πρώτο σημα-ντικό θεατρικό του έργο (Ο γιος του ίσκιου 1907) στον πειρα-ϊκό θίασο του Κουκούλα Όταν τους το διάβασε ο Κουκούλας (παραμερίζοντας το συμφέρον του θιασάρχη όπως το διηγεί-ται ο ίδιος ο Μελάς) του φώναξε laquoΝα μη το χαραμίσετε παιδί μου αυτό το έργο στον Πειραιά Πρέπει να το δώσετε στην Αθήναraquo Το έργο λοιπόν ανέβηκε από τον θίασο Κοτοπούλη και ήταν η αρχή της μεγάλης πορείας του Μελά στη θεατρική και τη δημόσια σκηνή Είναι χαρακτηριστικό ότι όλοι οι Πει-ραιώτες που ήταν πολύ νέοι ή γεννήθηκαν σε αυτή τη δεκαε-τία ndashο Aιμίλιος Bεάκης (1884) ο Δημήτρης Πικιώνης (1887) ο Δημήτρης Pοντήρης (1899) η Kατίνα Παξινού και ο Eυάγγελος Παπανούτσος (1900) ο Γιάννης Tσαρούχης (1909)ndash διέπρεψαν αργότερα απευθείας στην Aθήνα ή και διεθνώς

Βάσιας Τσοκόπουλος


Π 15

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011

Ο Ανδρέας Σχοινάς γεννήθηκε και ζει στη Νίκαια Εργάζεται στον laquoΦωτοχώροraquo και στο σωματείο laquoΦωτογραφικός Κύκλοςraquo Φωτογραφίζει τον laquoπιο συνηθισμένο κόσμο της σημερινής ελληνικής πραγμα-τικότητας ndash παπάδες γλέντια και γάμους ποδόσφαιρο λιτανείες και τελετές Εντούτοις έχουμε συνεχώς την εντύπωση ότι βλέπει πράγματα που δεν υπάρχουν και παρουσιάζει γεγονότα που δεν συμβαίνουν Ο φακός του είναι ένας θεατρικός προβολέας που απλώς επι-σημαίνει και υπογραμμίζει εκείνα που το βλέμμα του κοινού θεατή αδυνατεί πλέον να διακρίνειraquo (από τον Πρόλογο του Πλάτωνα Ριβέλλη στο άλμπουμ Φωτο-γραφίες του Ανδρέα Σχοινά) Φωτογραφίζει και τη γειτονιά του ανθρώπους και σπίτια

ΣΠΙΤΙ ΣΤΗ ΝΙΚΑΙΑ

Φωτογραφία του Ανδρέα Σχοινά


Π 16 Συνεργάτες του τεύχους

Νίκος ΜπελαβίλαςΕπίκουρος Καθηγητής Πολεοδομίας Σχολή Αρχιτεκτόνων Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

Γιάννης ΤριάντηςΔημοσιογράφος πρώην Διευθυντής στο Δημοτικό Ραδιόφωνο Κανάλι 1

Ελισάβετ Λογοθέτη Λύρα Έμπορος έργων τέχνης Βάσιας ΤσοκόπουλοςΙστορικός

Ομάδα ΠαραγωγήςΝίκος ΑξαρλήςΑντώνης Ηλιάκης Ελισάβετ Λογοθέτη Λύρα Βάσιας Τσοκόπουλος

Υπεύθυνος ύληςΒάσιας Τσοκόπουλος

ΣχεδιασμόςΑντώνης Ηλιάκης

Ηλεκτρονική διεύθυνση pireasfyahoogr

Ταχυδρομική διεύθυνσηΒιβλιοπωλείο ΤΣΑΜΑΝΤΑΚΗΚαραολή Δημητρίου 43 amp Καραΐσκου 185 32 Πειραιάς

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΣΑΜΑΝΤΑΚΗ

Το laquoΠraquo βρίσκεται στα βιβλιοπωλεία

Στον Πειραιά

ΤΣΑΜΑΝΤΑΚΗΣ (κεντρική διάθεση)Καραολή-Δημητρίου 43 Τ 210 41 38 114

PASSPORTΚαραΐσκου 119 Πλατεία ΚοραήΤ 20 42 96 401

ΚΙΒΩΤΟΣΔραγάτση 1Τ 210 41 38 522

Στις συνοικίες

ΚΑΜΙΝΙΑ ΜΠΙΤΖΗΛΟΣ Αγίου Ελευθερίου 81 Τ 210 48 32 641

ΠΕΡΑΜΑ ΜΟΛΥΒΙ Εθνάρχου Μακαρίου 7 (ΙΚΑ) Τ 210 44 13 152

ΚΕΡΑΤΣΙΝΙ ΓΡΑΦΙΔΑΕλευθ Βενιζέλου 188 Τ 210 46 31 313

ΓΡΑΦΟΡΑΜΑ Κωστή Παλαμά 16Τ 210 46 28 275

ΑΜΦΙΑΛΗ ΙΛΙΑΣ Ξάνθου 36 Τ 210 43 22 258

ΝΙΚΑΙΑ Η ΑΧΤΙΔΑΚύπρου 71Τ 210 49 34 688

ΚΟΡΥΔΑΛΛΟΣΒΙΒΛΙΟΡΑΜΑ Μεγ Αλεξάνδρου 91Α Τ 210 49 42 373

Στην Αθήνα

Βιβλιοπωλείο της ΕΣΤΙΑΣ Σόλωνος 60

ΟΔΟΣ ΠΑΝΟΣΔιδότου 39 και Ιπποκράτους

ISSN 1792-8680


Π 2

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣΤΖΟΥΜΑΣ

ΕΚ∆ΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗw w w k a s t a n i o t i s c o m

ISB

N 9

78-9

60-0

3-46

66-4

euro18

00

ISB

N 9

78-9

60-0

3-49

20-7

euro22

00

ISB

N 9

78-9

60-0

3-50

88-3

euro22

00

ΓΡΑΦΕΙΑ Ζαλόγγου 11 Αθήνα

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ Σόλωνος 131 Αθήνα

Τ 210-3301208 bull F 210-3822530


Π 3

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011














































































Π 5

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011





























































wwwkanalienagr


Π 6














































































Π 7

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011






































































HafenCity 2007









































Π 9

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011















































Π 10

















ΝΟΤΙΑ ΟΧΘΗ
























































Π 11

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011






































































[wwwArchNewsNowcom]



Π 12















Π 13

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011







Π 14







Π 15

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011




























Στην Αθήνα



ISSN 1792-8680


Π 3

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011














































































Π 5

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011





























































wwwkanalienagr


Π 6














































































Π 7

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011






































































HafenCity 2007









































Π 9

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011















































Π 10

















ΝΟΤΙΑ ΟΧΘΗ
























































Π 11

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011






































































[wwwArchNewsNowcom]



Π 12















Π 13

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011







Π 14







Π 15

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011




























Στην Αθήνα



ISSN 1792-8680











































































Π 5

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011





























































wwwkanalienagr


Π 6














































































Π 7

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011






































































HafenCity 2007









































Π 9

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011















































Π 10

















ΝΟΤΙΑ ΟΧΘΗ
























































Π 11

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011






































































[wwwArchNewsNowcom]



Π 12















Π 13

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011







Π 14







Π 15

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011




























Στην Αθήνα



ISSN 1792-8680


Π 5

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011





























































wwwkanalienagr


Π 6














































































Π 7

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011






































































HafenCity 2007









































Π 9

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011















































Π 10

















ΝΟΤΙΑ ΟΧΘΗ
























































Π 11

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011






































































[wwwArchNewsNowcom]



Π 12















Π 13

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011







Π 14







Π 15

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011




























Στην Αθήνα



ISSN 1792-8680


Π 6














































































Π 7

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011






































































HafenCity 2007









































Π 9

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011















































Π 10

















ΝΟΤΙΑ ΟΧΘΗ
























































Π 11

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011






































































[wwwArchNewsNowcom]



Π 12















Π 13

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011







Π 14







Π 15

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011




























Στην Αθήνα



ISSN 1792-8680


Π 7

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011






































































HafenCity 2007









































Π 9

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011















































Π 10

















ΝΟΤΙΑ ΟΧΘΗ
























































Π 11

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011






































































[wwwArchNewsNowcom]



Π 12















Π 13

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011







Π 14







Π 15

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011




























Στην Αθήνα



ISSN 1792-8680




































Π 9

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011















































Π 10

















ΝΟΤΙΑ ΟΧΘΗ
























































Π 11

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011






































































[wwwArchNewsNowcom]



Π 12















Π 13

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011







Π 14







Π 15

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011




























Στην Αθήνα



ISSN 1792-8680


Π 9

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011















































Π 10

















ΝΟΤΙΑ ΟΧΘΗ
























































Π 11

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011






































































[wwwArchNewsNowcom]



Π 12















Π 13

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011







Π 14







Π 15

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011




























Στην Αθήνα



ISSN 1792-8680


Π 10

















ΝΟΤΙΑ ΟΧΘΗ
























































Π 11

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011






































































[wwwArchNewsNowcom]



Π 12















Π 13

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011







Π 14







Π 15

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011




























Στην Αθήνα



ISSN 1792-8680


Π 11

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011






































































[wwwArchNewsNowcom]



Π 12















Π 13

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011







Π 14







Π 15

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011




























Στην Αθήνα



ISSN 1792-8680


Π 12















Π 13

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011







Π 14







Π 15

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011




























Στην Αθήνα



ISSN 1792-8680


Π 13

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011







Π 14







Π 15

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011




























Στην Αθήνα



ISSN 1792-8680


Π 14







Π 15

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011




























Στην Αθήνα



ISSN 1792-8680


Π 15

ΤΕΥΧΟΣ 2 Μ

άιος 2011




























Στην Αθήνα



ISSN 1792-8680

























Στην Αθήνα



ISSN 1792-8680


Documents

Π 4 Piraeus #2