บทที่แผนภาพกระแสข 4 ูลอม (Data Flow Diagram)myweb.cmu.ac.th/wijit.a/954243/week3/DFD.pdfSystem Analysis and Design 57 บทท แผนภาพกระแสข

บทท 4 แผนภาพกระแสขอมล (Data Flow Diagram)

วตถประสงค

1. ทราบความสาคญและวตถประสงคของแผนภาพกระแสขอมล (Data Flow Diagram)

2. เขาใจสญลกษณตางๆ และขนตอนการเขยนแผนภาพกระแสขอมล

3. สามารถวเคราะหและเขยนแผนภาพกระแสขอมลได

System Analysis and Design 57

บทท 4 แผนภาพกระแสขอมล (Data Flow Diagram)

จากการทนกวเคราะหระบบไดทาการรวบรวมขอมลตางๆ มาเรยบรอยแลวนน ขอมลทไดมาอาจอยใน

รปแบบเอกสาร แบบฟอรม รายงาน หรอบทสรปการสมภาษณ เปนตน ขนตอนตอไปเปนขนตอนของการวเคราะห

ระบบงาน โดยจะเรมดวยการวเคราะหระบบงานเดมทดาเนนการอยในปจจบน เพอจะไดทราบถงขนตอนการ

ปฏบตงานปจจบน และทาการสรางแบบจาลองเชงตรรกะ (Logical Model) ใหมเรยกวา แผนภาพกระแสขอมล

(Data Flow Diagram) ซงแบบจาลองนเปรยบเสมอนแบบบาน หรอแบบพมพเขยว (Blueprint) ทแสดงใหเจาของ

ระบบงานเหนแบบพมพของระบบงานกอนวา มรายละเอยดของระบบงานของตนอยางไร ตรงกบความตองการของ

ตนหรอไม รวมถงผทนาแบบพมพนไปสรางเปนระบบงาน กจะไดทาการสรางไดถกตอง เปรยบเสมอนการสรางบาน

โดยมแบบแปลนนนเอง

4.1 ความหมายของแผนภาพกระแสขอมล (Data Flow Diagram)

แผนภาพกระแสขอมล (Data Flow Diagram: DFD) หรอเรยกอกอยางหนงวา แผนภาพการไหลของขอมล

เปนเครองมอทใชเพอแสดงการไหลของขอมลและการประมวลผลตางๆ ในระบบ สมพนธกบแหลงเกบขอมลทใช โดย

แผนภาพนจะเปนสอทชวยใหการวเคราะหเปนไปไดโดยงาย และมความเขาใจตรงกนระหวางผวเคราะหระบบเอง

หรอระหวางผวเคราะหระบบกบโปรแกรมเมอร หรอระหวางผวเคราะหระบบกบผใชระบบ (รชน กลยาวนย และ

อจฉรา ธารอไรกลม 2542)

ประโยชนทไดจากการใชแผนภาพกระแสขอมล มดงน

1. มความอสระในการใชงาน โดยไมตองมเทคนคอนมาชวย เนองจากสามารถใชสญลกษณตางๆ แทนสงท

วเคราะหมา

2. เปนสอทงายตอการแสดงความสมพนธระหวางระบบใหญและระบบยอย ซงจะทาใหเขาใจความสมพนธ

ตาง ๆ ไดด

3. เปนสอทชวยในการวเคราะหระบบใหเปนไปไดงาย และมความเขาใจตรงกนระหวางผวเคราะหระบบเอง

หรอระหวางผวเคราะหระบบกบโปรแกรมเมอร หรอระหวางผวเคราะหระบบกบผใชระบบ

4. ชวยในการวเคราะหระบบใหสะดวก โดยสามารถเหนขอมลและขนตอนตางๆ เปนแผนภาพ

4.2 สญลกษณทใชในการเขยนแผนภาพกระแสขอมล

สญลกษณทใชในการเขยนแผนภาพกระแสขอมลนน ประกอบดวย 4 สญลกษณ ทแสดงถงการประมวลผล

การไหลของขอมล สวนทใชเกบขอมล และสงทอยนอกระบบ โดยไดมการศกษาคดคนพฒนาวธการอยหลายแบบ

แตทเปนมาตรฐานม 2 กลม คอกลมทคดคนโดย Gane and Sarson (1979) และ กลมของ DeMarco and Yourdon

Data Collection and User Requirements Analysis

การวเคราะหและออกแบบระบบ 58

(SeMarco, 1979) ถงแมสญลกษณบางอยางของสององคกรนจะตางกน แตองคประกอบของแผนภาพและหลกการ

เขยนแผนภาพไมไดแตกตางกน ดงตารางท 4.1 ตารางท 4.1 สญลกษณตางๆ ทใชในการเขยนแผนภาพการไหลของขอมล

ชอสญลกษณ DeMarco & Yourdon symbols Gane & Sarson symbols

การประมวลผล

(Process)

แหลงเกบขอมล

(Data Store)

กระแสขอมล

(Data Flow)

สงทอยภายนอก

(External Entity)

ในหนงสอเลมนจะใชสญลกษณในการเขยน DFD ตามแนวคดของกลม Gane and Sarson

เนองจากสญลกษณการเขยนแผนภาพกระแสขอมล ประกอบดวยสญลกษณตางๆ ซงมความหมายใน

ตวเอง ดงนนการเขยนแผนภาพกระแสขอมลจงตองมกฎเกณฑตางๆ เพอแสดงถงความถกตองในการเขยนแผนภาพ

ดงน 4.2.1. สญลกษณการประมวลผล (Process Symbol) การประมวลผล (Process) เปนการเปลยนแปลงขอมลจากรปแบบหนง (Input) ไปเปนอกรปแบบหนง

(Output) เชน การคานวณรายไดสทธของลกจางรายวน จะตองประกอบดวยขอมลนาเขาทเปน ”อตราคาจางตอ

ชวโมง” และ “จานวนชวโมงการทางาน” เมอผานการประมวลผลแลวจะได “รายไดสทธ”

ตวอยางการประมวลผล ไดแก

- คานวณคาคอมมชชน

- ตรวจสอบใบสงซอ

- ลงทะเบยน เปนตน

การใชสญลกษณการประมวลผล

1. ตองใชสญลกษณการประมวลผล (Process) คกบสญลกษณ กระแสขอมล (Data Flow) เสมอ โดยท

ถาลกศรชเขาหมายถงเปนขอมลนาเขา ถาลกศรชออกหมายถงเปนขอมลออกจากการประมวลผล ซง 1 Process

สามารถมขอมลนาเขามากกวา 1 เสน หรอขอมลออกมากกวา 1 เสนได

การรวบรวมขอมลและวเคราะหความตองการของผใช


2. การตงชอของ Process ควรเปนวลเดยวทอธบายการทางานทงหมดได และควรอธบายการทางานอยาง

ใดอยางหนงโดยเฉพาะมากกวาทจะอธบายการทางานอยางกวางๆ เชน หากแสดงถงการประมวลผล “ตรวจสอบ

รายการ” ควรจะระบวาเปน “การตรวจสอบรายการถอนเงน” หรอ “ตรวจสอบรายการคาใชจายรายสปดาห” เปนตน

3. แตละ Process จะมแตขอมลเขาอยางเดยว หรอออกอยางเดยวไมได

สนคาคงคลง

ทตองปรบปรง

จานวนชวโมงการทางาน

รายการสงซอท

ตรวจสอบแลว รายการสงซอ

อตราคาจาง

ใบรายการราคาสนคา รายการสงซอ

รายไดสทธ

สรางใบ

รายการ

ราคาสนคา

คานวณ

รายได

สทธ

ตรวจสอบ

การสงซอ

รวบรวม

ใบสงซอ

รปท 4.1 ตวอยางการใชสญลกษณการประมวลผล (Process)

4.2.2. สญลกษณกระแสขอมล (Data Flow Symbol) กระแสขอมล (Data Flow) เปนเสนทางในการไหลของขอมลจากสวนหนง ไปยงอกสวนหนงของระบบ

สารสนเทศ โดยจะมลกศรแสดงถงการไหลจากปลายลกศร ไปยงหวลกศร ซงขอมลทปรากฏบนเสนนจะเปนไดทง

ขอความ ตวเลข รายการเรคคอรดทระบบคอมพวเตอรสามารถนาไปประมวลผลได

ตวอยางกระแสขอมล ไดแก

- ใบสงซอสนคา

- ใบเสรจรบเงน

- เกรดของนกศกษา

- ใบสงของทผานการตรวจสอบแลว เปนตน

การใชสญลกษณกระแสขอมล

1. กระแสขอมลสามารถใชคกบการประมวลผล (Process), สงทอยนอกระบบ (External Entities) หรอ

แหลงเกบขอมล (Data Store) กได ขนอยกบระบบงานวา ขอมลนนจะนาไปไวทไหน หรอขอมลนนจะนาออกจากสวน

ใด

รปท 4.2 ก. ตวอยางการใชสญลกษณกระแสขอมล (Data Flow)



รปท 4.2 ข. ตวอยางการใชสญลกษณกระแสขอมล (Data Flow)

2. การตงชอกระแสขอมล โดยทวไปจะตงชอดวยคาเพยงคาเดยว ทมความหมายชดเจนและเขาใจงาย

ควรกากบชอบนเสนดวย คานาม เชน “เวลาทางาน”, ใบสงซอสนคา” เปนตน

3. ควรตงชอกระแสขอมล ตามขอมลทไดเปลยนแปลงไปแลวหลงจากออกจากการประมวลผล เนองจาก

การประมวลผลหรอ Process ใชแสดงถงการเปลยนขอมล หรอการสงผานขอมล ดงนน Data Flow ทออกจาก

Process มกจะมการเขยนชอกากบใหแตกตางออกไปจาก Data Flow ทเขามาใน Process เสมอ

4.2.3. สญลกษณแหลงเกบขอมล (Data Store Symbol) แหลงทเกบขอมล (Data Store) เปนสวนทใชแทนชอแฟมขอมลทเกบขอมล เพราะมการประมวลผลหลาย

แบบทจะตองมการเกบขอมลไวเพอทจะไดนาไปใชภายหลง ซงแหลงเกบขอมลจะตองมทงขอมลเขาและขอมลออก

โดยขอมลทออกจากแหลงเกบขอมลจะอยในลกษณะทถกอานขนมา สวนขอมลทไหลเขาสแหลงเกบขอมลจะอยใน

รปของการบนทก การเพม-ลบ แกไข

ตวอยางแหลงเกบขอมล ไดแก

- แฟมคนไข

- แฟมพนกงาน เปนตน

การใชสญลกษณแหลงเกบขอมล

1. ตองใชสญลกษณแหลงเกบขอมล (Data Store) คกบสญลกษณ กระแสขอมล (Data Flow) เสมอ โดยท

ถาลกศรชเขาหมายถง เปนขอมลนาเขาไปเกบยงแหลงเกบ ถาลกศรชออกหมายถง อานขอมลจากแหลงเกบขอมลไป

ใชในการประมวลผล

2. Data Store ตองเชอมตอการประมวลผล (Process) เสมอโดยเชอมผานกระแสขอมล (Data Flow)

3. เนองจาก Data Store ใชแทนสงทเกบขอมลเกยวกบคน, สถานท, หรอสงของ ดงนนควรเขยนชอกากบ

ดวยคานาม เชน “แฟมขอมลสนคา”, “แฟมเวลาทางานของพนกงาน” เปนตน

รปท 4.3 ก. ตวอยางการใชสญลกษณแหลงทเกบขอมล (Data Store)

รบผปวย

ใน

วนจฉย

โรคผปวย

รกษาโรค

ผปวย

แบบฟอรม

การรบผปวย

ผลการวนจฉย

ผลการรกษา

อาการเดม

ขอมลผปวย D1 แฟมคนไข

วธการรกษาเดม



รปท 4.3 ข. ตวอยางการใชสญลกษณแหลงทเกบขอมล (Data Store)

4. ใชอกษรยอ D1, D2 เปนตน เขยนดานซายมอของสญลกษณ เพอแสดงวาเปนแหลงเกบขอมลอนทเทาใด

สามารถเขยนซาในระดบตางๆ ของแผนภาพกระแสขอมลได

5. Data Store ใชแทนสงทเปนทเกบขอมล ซงอาจเปนการทาดวยมอ หรอเกบในรปแบบคอมพวเตอรคอ

แฟมขอมลหรอฐานขอมล กได

4.2.4. สญลกษณสงทอยภายนอก (External Entity Symbol) สงทอยภายนอก (External Entity) เปนสวนทใชแทนคน แผนกภายในองคกร และแผนกภายนอกองคกร

หรอระบบสารสนเทศอนทเปนสวนทจะใหขอมลหรอรบขอมล

สงทอยนอกระบบนใชแสดงถงขอบเขตของระบบสารสนเทศ และแสดงถงวาระบบทศกษาอยนจะตดตอ

กบสงทอยภายนอกดวยวธใด (นาขอมลเขามา หรอไดขอมลออกไป)

ตวอยางสงทอยภายนอก ไดแก

- นกศกษา - สนคาคงคลง เปนตน

- สมาชก เปนตน

การใชสญลกษณสงทอยภายนอก

1. ใชสญลกษณสงทอยภายนอกคกบสญลกษณกระแสขอมลเสมอ โดยทถาลกศรชเขา หมายถง เปนการ

นาขอมลจากหนวยงานภายนอกเขาสระบบ ถาลกศรชออก หมายถง สงขอมลจากระบบไปใหหนวยงานภายนอก

รปท 4.4 ตวอยางการใชสญลกษณสงทอยภายนอก (External Entities)

ลกคา บนทก


รายการสงซอ คลงสนคา รายการสนคา

พมพใบ

แจงหน

รายการสนคาทสมบรณ ใบแจงหน

ตรวจสอบ


ลกคา ใบสงซอ ผลการตรวจสอบ

คานวณ

เกรด

คะแนนเกบ

คะแนนสอบ เกรด D1 แฟมผลการเรยน

ผลการเรยน

พมพใบ

Transcript

ใบ Transcript



4.3 กฎทใชในการเขยนแผนภาพกระแสขอมล

ในการเขยน Data Flow Diagram มขอแนะนาในการเขยนแผนภาพใหถกตองดงน

ตารางท 4.2 กฎทใชสญลกษณในการเขยนแผนภาพกระแสขอมล

ผด ถก คาอธบาย การประมวลผล(Process)

ในการประมวลผลจะมขอมลเขาอยางเดยวไมได

ในการประมวลผลจะมขอมลออกอยางเดยวไมได

ขอความทบรรจอยในการประมวลผลจะตองเปนคากรยา หรอ

คานามทแสดงถงกรยาเทานน ใบเสรจ พมพใบเสรจ

แหลงเกบขอมล(Data Store)

ไมสามารถสงขอมลโดยตรงจาก แหลงเกบขอมลอนหนงไปยง

แหลงเกบขอมลอกอนไดโดยตรง ขอมลตองผานการจาก

ประมวลผลจงจะไปท แหลงเกบขอมลได

ไมสามารถสงขอมลจากสงทอยภายนอก(External Entity)ไปยง

แหลงเกบขอมลไดโดยตรง ขอมลตองผานจากการประมวลผล ท

ไดรบขอมลจากแหลงขอมลภายนอกแลวจงสงตอให แหลงเกบ

ขอมล

ไมสามารถสงขอมลจากแหลงเกบขอมลไปยงสงทอยภายนอก

ระบบปลายทางไดโดยตรง ตองสงผาน การประมวลผลไปยงสงท

อยภายนอกระบบ

ขอความทบรรจอยในแหลงเกบขอมลตองเปนคานาม แฟมพนกงาน

กระแสขอมล(Data Flow)

กระแสขอมล จะมทศทางการไหลของขอมลเพยงทศเดยวใน 1

กระแสขอมล เนองจากไมมการทางานใดทเกดขนพรอมกน



ผด ถก คาอธบาย

กระแสขอมล(Data Flow) ตอ

การแยกของขอมลออกจาก เสนกระแสขอมล ไปส การ

ประมวลผล อน ๆ พรอมกน ตองเปนขอมลเดยวกน

การเชอมขอมลจากขอมลมากกวา 1 แหลงเขาส เสนกระแส

ขอมล เดยวกนตองเปนขอมลเดยวกน

กระแสขอมลไมสามารถไหลกลบเขาสการประมวลเดมได

โดยตรง จะตองมการประมวลอยางนอยหนงอยางมาจดการกบ

ขอมลดงกลาวกอน สรางกระแสขอมลอน แลวจงคนคากระแส

ขอมลเดมกลบมายงการประมวลผลเรมตน

รหสนกศกษา

ขอความทอยบน Data Flow จะเปนคานาม

สงทอยภายนอก(External Entity)

ไมสามารถสงขอมลโดยตรงจาก สงทอยภายนอกระบบอนหนง

ไปยงสงทอยภายนอกระบบอกอนไดโดยตรง ขอมลตองผานการ

จากประมวลผลภายในระบบกอนจงสงไปยงสงทอยภายนอก

ระบบภายปลายทางได

ขอความทบรรจอยในสงทอยภายนอกระบบตองเปนคานาม

4.4 ประเภทของแผนภาพกระแสขอมล

การเขยน DFD นนสามารถเขยนได 2 แบบ คอแบบตรรกะ (Logical Data Flow Diagram) และแบบการ

ภาพ (Physical Data Flow Diagram)

4.4.1 แผนภาพกระแสขอมลแบบตรรกะ (Logical DFD)

แผนภาพนจะเปนการเนนในสวนของธรกจ วาธรกจมการทางานอยางไร มเหตการณอะไรบางทเกดขน,

ขอมลทตองการมอะไรบาง และไดขอมลอะไรจากเหตการณนนๆ แตไมไดบอกวาระบบจะถกสรางอยางไร

C

A

BA

A

A

B

A

A

A

A

A

B

ฝายการเงน



4.4.2 แผนภาพกระแสขอมลแบบกายภาพ (Physical DFD) แผนภาพนจะบอกไดวาจะสรางระบบอยางไร ประกอบดวยฮารดแวร, ซอฟตแวร, แฟมขอมล และ

บคคลใดทเกยวของบางในระบบ ตารางท 4.3 ขอแตกตางระหวางแผนภาพกระแสขอมลแบบตรรกะ กบแบบกายภาพ

รปแบบการออกแบบ แบบตรรกะ (Logical DFD) แบบกายภาพ (Physical DFD)

ขนตอนการประมวลผล - แสดงถง ธรกจสามารถทจะดาเนนการไดอยางไร

- เปนกจกรรมทางธรกจ

- แสดงถง ระบบสามารถทจะทางานไดอยางไร

- เปนโปรแกรม หรอโมดล หรอขนตอน

การทางานททาดวยมอ

แหลงเกบขอมล - เปนแหลงทเกบรวบรวมขอมลลกษณะ

ใดกได

- เปน Physical File, Database และ

Manual File

ชนดของแหลงเกบขอมล - เปนการเกบขอมลแบบถาวร - เปนการเกบขอมลทแยกเปนแฟมหลก

และแฟมรายการ ตองการประมวลผลใน

เวลาทแตกตางกน สามารถเชอมตอกนได

โดยใชแหลงเกบขอมล

การควบคมระบบ - เปนการควบคมทเกยวของกบธรกจ - แสดงถง การควบคมสาหรบการปอน

ขอมลทถกตอง

ประโยชนของการสรางแผนภาพกระแสขอมลแบบตรรกะ (Logical DFD) 1. ชวยใหการสอสารระหวางผใชงานใหดขน

2. ชวยใหระบบมความมนคงมากขน

3. ชวยใหนกวเคราะหระบบมความเขาใจกบการดาเนนงานของระบบไดชดเจน

4. ชวยในการบารงรกษาและมความยดหยนมากขน

5. ชวยลดความซบซอน และงายตอการสรางแผนภาพกระแสขอมลแบบกายภาพตอไป

ประโยชนของการสรางแผนภาพกระแสขอมลแบบกายภาพ (Physical DFD) 1. ขนตอนการประมวลผลนนเปนการทางานดวยระบบมอ หรอระบบอตโนมต

2. แผนภาพแบบกายภาพจะอธบายรายละเอยดขนตอนการประมวลผลไดละเอยด

3. มการแสดงถงลาดบขนตอนการทางาน



4.5 การพฒนาแผนภาพกระแสขอมล

ในการเขยนแผนภาพกระแสขอมลนน ควรเขยนใหเปนระบบงาน ซงสามารถสรปขนตอนของการเขยนให

สมบรณไดดงน

1. กาหนดรายการกจกรรมตางๆ ของธรกจ และแยกออกมาวาอยในรปแบบใด (External Entities หรอ

Data Flows หรอ Processes หรอ Data Stores)

2. สรางแผนภาพระดบสงสด (Context Diagram) ซงแสดงถง External Entities และขอมลทไหลเขาและ

ออกจากระบบหลก โดยไมสนใจแหลงเกบขอมล

3. เขยน Diagram ระดบถดไป คอแผนภาพระดบลาง (เรยกวา Diagram 0 หรอ Parent Diagram) ซง

แสดงถง Process ตางๆ ทม แตเขยนใหอยในรปแบบทวไป พรอมกนนนใหแสดง Data Store ในระดบนดวย

4. สรางแผนภาพระดบลกของแตละ Process ใน Diagram 0 เรยกแผนภาพในระดบนวา แผนภาพกระแส

ขอมลระดบ 1 (Level-1 diagram) ถาหากมรายละเอยดของการทางานยอยจากระดบนอก กใหแตกรายละเอยด ลง

ไปจนกระทงสนสด สวนชอของระดบกจะเปน Level-2 diagram , Level-3 diagram ไปเรอยๆ จนกระทงหมด

5. ตรวจสอบหาขอผดพลาด และดวาคากากบบนเสน Data Flow แตละเสน รวมถง Process แตละอนนน

สอความหมายหรอไม

6. หลงจากเขยนแผนภาพจนครบทกการทางานแลว ใหทาการตรวจสอบสมดลระหวางขอมลเขาและขอมล

ออกของแผนภาพ DFD กบ Context diagram

7. พฒนารปแบบใหม จาก Logical Data Flow Diagram ใหไปอยในรป Physical Data Flow Diagram

เพอแยกระหวางระบบททาดวยมอ กบระบบททางานอตโนมต

8. แบงสวนของ Physical Data Flow Diagram โดยการแยกหรอแบงกลมของ Diagram ออก เพอให

สามารถนาไปเขยนโปรแกรม หรอเพอการดาเนนการระบบได

เมอนกวเคราะหระบบรวมรวมขอมลทไดมาจากการสมภาษณ การออกแบบสอบถาม และเทคนคตางๆ ใน

การรวบรวมขอมลจรงเกยวกบระบบ ซงเมอผานขนตอนเหลานนนกวเคราะหระบบจะตองทราบวามบคคลใด

หนวยงานใด ขอมลใด การประมวลผลอะไรเขามาเกยวของกนบาง ซงเมอถงจดนนกวเคราะหระบบกคงพรอมทจะ

สรางโมเดลของระบบงานในรปแบบกราฟก

4.5.1 แผนภาพกระแสขอมลระดบสงสด (Context Diagram) แผนภาพกระแสขอมลระดบสงสด เปนแผนภาพทแสดงถงขอบเขตของสารสนเทศนน โดยจะเปน

มมมองระดบสงวามหนวยงานใดเกยวของบาง ตดตอกบระบบโดยมการรบและสงขอมลใดกบระบบ ซงแผนภาพ

ระดบนจะยงไมกลาวถง สญลกษณการเกบขอมล (Data Store Symbol)

รปท 4.5 รปแบบการเขยน Context Diagram (ทมา: Kenneth E.Kendall and Julie E.Kendall, 2002: 246)

System

Name

Entity 1

Entity 2

Input A 0

Input B Entity 3

Output C



หลกการสราง Context Diagram ทด 1. ควรจะเขยนใหครอบคลมระบบ ใหอยใน 1 หนากระดาษ

2. ชอของ Process ควรเปนชอของระบบสารสนเทศ นน

3. ชอทเขยนกากบสญลกษณตางๆ จะตองเขยนโดยไมใหชอซากน ถาสญลกษณนนแทนสงท

แตกตางกน

4. ควรหลกเลยงเสนทจะตองเขยนครอมเสนกน

5. ในการเขยนชอยอ จะตองเขยนโดยบนทกความหมายของตวยอนน ใน พจนานกรมขอมล (Data

Dictionary)

รปท 4.6 ตวอยางการเขยน Context Diagram ของระบบการสงซอสนคา

4.5.2 แผนภาพกระแสขอมลระดบลาง (Diagram 0 หรอ Parent Diagram)

แผนภาพกระแสขอมลระดบลาง เปนแผนภาพทใหรายละเอยดเพมเตมจากแผนภาพระดบสงสด ทาให

เหนภาพรวมของแผนภาพกระแสขอมล ซงจะมรายละเอยดมากกวาแผนภาพกระแสขอมลระดบสงสด

รปท 4.7 รปแบบการเขยน Diagram 0 (พจารณาเปรยบเทยบกบรปท 4.5)

(ทมา: Kenneth E.Kendall and Julie E.Kendall, 2002: 246)

ใบสงซอสนคา

ขอมลการสงซอทปฏเสธ

ระบบการ

สงซอสนคา

คลงสนคา

รายการสงซอ

0 เพอนาไปตรวจสอบ

ใบแจงหน

เงนทชาระ

ลกคา

รายงานการตรวจสอบ

Entity 1

Entity 2

1 2Input A

Input B

Entity 3 Output C General

process BBB

General process

AAA

Data flow B

D1 Data store 1

Data flow C

Record A Record E

D2 Data store 2

General process

CCC

3

General process

DDD

4

Record A Record E

Data flow D



หลกการสรางแผนภาพกระแสขอมลระดบลาง 1. การเขยนแผนภาพกระแสขอมลควรเขยนใหดงายและใหแสดงอยในกระดาษแผนเดยว

2. ลกศรไมควรทบหรอขามกน

3. แตละ Process จะตองมหมายเลขกากบเปนเลขจานวนเตม โดยการลาดบหมายเลข Process ไมได

หมายถงการทางานตองทางานตามลาดบของ Process และ Process ไมสามารถทาการซาได

รปท 4.8 ตวอยางการเขยน Diagram 0 ของระบบการสงซอสนคา (พจารณาเปรยบเทยบกบรปท 4.6)

4. External Entity ทงหมดของระบบ ทเขยนใน Context diagram จะตองแสดงอยใน Diagram 0 ดวย โดยท

สามารถทาการซาได ดวยเครองหมาย \ ตรงมมลางซายของสญลกษณ External Entity

รปท 4.9 สงทอยนอกระบบและการทาซาสงทอยนอกระบบ

5. จานวน Process ไมควรมมากเกนไป หรอนอยเกนไป จานวน Process ทมากเกนไปจะทาใหแผนภาพ

กระแสขอมลอานยาก และมความซบซอนยงขน

พมพ

ใบแจงหน

2.0 ใบแจงหน รายงานการตรวจสอบ

ใบสงซอสนคา

ขอมลการส

ขอมลการจายเงน

รายการสงซอ เพอนาไปตรวจสอบ

D1 บญชรายรบ

งซอ ทถกปฏเสธ

เงนทชาระ

ปอนขอมล การสงซอ สนคา

1.0

คลงสนคา ลกคา

3.0

คานวณ รายรบ-จาย ขอมลใบแจงหน

ผปวย ผปวย



4.5.3 แผนภาพกระแสขอมลระดบตา (Lower Level Data Flow Diagram) ะดบลาง โดยใน

แผนภา วลผลออกเปนการประมวลผลยอยๆ อกได

หลกการสรางแผนภาพกระแสขอมลระดบตา

แผนภาพกระแสขอมลระดบตา เปนแผนภาพทมรายละเอยดเพมเตมจากแผนภาพร

พระดบนจะมการแตกการประม

รปท 4.10 รปแบบการเขยน Child Diagram (Level-1) ของ Process 3.0 (พจารณาเปรยบเทยบกบรปท 4.7)

(ทมา: Kenneth E.Kendall and Julie E.Kendall, 2002: 248)

1. แตละ Process บ Diagram ยอย (เรยกวา

Child Diagram) ได

าและ

3. เมอมการแยก Process ออกเปน Child Diagram จะตองมการกาหนดหมายเลขลาดบใหกบ Child

Diagram นน โดยจะตงตาม Parent Process (เชน Process 3 แยกเปน Diagram Level-1 ของ Process ท 3)

4. หมายเลขกากบแตละ Process ใน Child Diagram กจะใชหมายเลขขนตนเหมอน Parent Process แลว

ตามดวยจดทศนยม และหมายเลขยอยลงไป (เชน Parent Process เปน Process 3 ดงนนใน Diagram 3 กจะม

Process 3.1, 3.2, 3.3 ไปเรอยๆ จนกวาจะหมด)

น Diagram 0 (หรอ Parent Process) สามารถนามาสราง

2. ในการสราง Child Diagram นน ขอมลทเขามาและออกจาก Child Diagram จะตองเปนขอมลทเขาม

ออกจาก Parent Process

Entity 2 Input B

D1 Data store 1

General process

CCC

3Record A

4Data flow D General

process DDD

D1 Data store 1 Record A

Detailed process

XXX

3.1Input B D5 Transaction

Transaction

record 1 Detailed process

YYY

3.2Transaction

record 1

Detailed data

flow Z

Data flow D

3.3

Detailed process

YYY



5. ram 0

.

กบระดบความซบซอนของ

Process นนๆ

รปท 4.11 ตวอยางการเขยน Child Diagram (Level-1) ของ Process 1.0-การปอนขอมลการสงซอ

(พจารณาเปรยบเทยบกบรปท 4.8)

4.5.4 การตรวจสอบแผนภาพกระแสขอมลเพอหาขอผดพลาด ในระหวางการเขยนแผนภาพกระแสขอมลนน นกวเคราะหจะตองเขยนแผนภาพกระแสขอมลโดยการ

กาหนดเปนระดบตางๆ ซงสงทตองตรวจสอบในการเขยนแผนภาพกระแสขอมล คอ

2. ตรวจส รวมถง Process แตละ

โดยปกตแลว External Entity มกจะไมแสดงบน Child Diagram ทตากวา Diag

บน Child Diagram อาจม Data Store ปรากฏขนมา โดยทไมมใน Parent Process 6 ได

7. Process ตางๆ อาจมการแตกหรอไมแตกเปน Child Diagram กได ขนอย

1. ตรวจสอบวา มการใชสญลกษณตางๆ ถกตองตามกฎการเขยนแผนภาพกระแสขอมล ดงตารางท

4.3 หรอไม

อบหาขอผดพลาด และดวาคากากบบนเสน Data Flow แตละเสน

อนนน สอความหมายหรอไม

ก3. หลงจากเขยนแผนภาพจนครบท การทางานแลว ใหทาการตรวจสอบสมดลระหวางขอมลเขาและ

ขอมลออกของแผนภาพ นนคอ ตรวจสอบวาแผนภาพระดบสงสด (Context Diagram) มความ

สมดลระหวางขอมลเขาและขอมลออก กบแผนภาพระดบลาง (Diagram 0) หรอไม และ

ตรวจสอบวาแผนภาพระดบลาง (Diagram 0) มความสมดลระหวางขอมลเขาและขอมลออก กบ

แผนภาพระดบตา (Child Diagram) หรอไม

รวบรวมขอมล


1.3

ขอมลการสงซอ ทไมถกตอง ขอมลเครดตลกคา

กาจดขอมล การสงซอท ไมถกตอง

1.2

ขอมลรายละเอยดสนคา ขอมลการสงซอ

ทถกตอง

D2 แฟมลกคา

รายการสนคาทมการเปลยนแปลง รายการสงซอเพอนาไปตรวจสอบ

D3 แฟมสนคา

ขอมลการสใบสงซอสนคา

งซอ ทถกปฏเสธ

ขอมลรายละเอยด สนคาทม

1.1

ตรวจสอบ ขอมลการ สงซอสนคา



ตวอยางระบบงาน : ระบบการสงอาหาร (Food Ordering System)

รปท 4.12 Context Diagram ของระบบการสงอาหารของรานอาหาร

(ทมา : แปลจาก Jeffrey A.Hoffer, Joey F.George, Joseph S.Valacich, 1999: 284)

ของระบบการสงอาหาร


รปท4.13 แผนภาพกระแสขอมลระดบ Diagram 0

รายการอาหารทลกคาสง

ใบเสรจรบเงน

รายการอาหาร

รายงานการดาเนนงาน

ระบบ

การสงอาหาร

0 ลกคา หองครว

ผจดการราน

รบและสง

รายการอาหา

1.0 รายการอาหารทลกคาสง

ทลกคาสง ใบเสรจรบเงน

ยการอาหารรา ลกคา หองครว

รายงานการดาเนนงาน

ปรบปรงแฟมการขายสนคา

2.0 ปรบปรงแฟมคลงสนคา

3.0 รายการขายสนคา

ขอมลคลง สนคาทใช

รายการขายสนคา ทจดรปแบบแลว

สรางรายงาน

การดาเนนงาน

4.0 D2 แฟมคลงสนคา

รายการขอมลคลงสนคา ทจดรปแบบแลว

แฟมการขายD1

ขอมลรายการขายสนคาประจาวน

ผจดการราน

ขอมลคลงสนคา

ทใชประจาวน



รปท4.15 แผนภาพกระแสขอมล Child Diagram (Level-1) ของ Process การสรางรายงานการดาเนนการ


รายการอาหาร ทลกคาสง

ใบเสรจรบเงน

รายการอาหาร

รปท4.14 แผนภาพกระแสขอมล Child Diagram (Level-1) ของ Process รบและสงรายการอาหารทลกคาสง


จดทาใบเสรจ

รบเงน

1.2

แปลงคาสงให เปนคาสง ของหองครว

1.3

รายการสง


รายการอาหาร รบคาสง จากลกคา

ทลกคาสง 1.1

จดทาขอมลคลงสนคา ทใช

1.5

จดทาขอมล การขาย

1.4


ขอมลคลง สนคาทใช

รายการขายสนคา

D1 แฟมการขาย

ขอมลรายการขาย สนคาประจาวน

ขอม คลงสนคาล เขาถงขอมล การขายและ สนคาคงคลง

4.1 ทใ าวนชประจ

สนคา แฟมคลงD2

เตรยมราย-งานการดาเนนงาน

ขอมลการขาย ขอมลคลงสนคาทใช

4.3 รวมขอมล การขายและ

4.2 รายงานการดาเนนงาน ขอมลทรวบรวม

สนคาคงคลง



แนวค

รปท4.16 แผนภาพกระแสขอมล Child Diagram (Level-2) ของ Process 4.3-เตรยมรายงานการดาเนนการ


4.5.5 การพฒนา Logical DFD ใหอยในรป Physical DFD จากทไดกลาวมาแลวในหวขอประเภทของแผนภาพกระแสขอมลซงมอยดวยกน 2 แบบ คอ

แผนภาพกระแสขอมลแบบตรรกะ (Logical Data Flow Diagram) และแผนภาพกระแสขอมลแบบกายภาพ

(Physical Data Flow Diagram) ซงจากหลกการพฒนาแผนภาพกระแสขอมลนนมแนวคดดงน

ด : ระบบใหมจะถกพฒนาขนมาจากการวเคราะหระบบปจจบนแบบกายภาพ (Physical DFD) โดย ขอความ

ทบ

ขอความทอยใ เกบเอกสาร ,

แฟมขอมลในคอมพวเตอร, แบบฟอรมทางธรกจ หรอ เทปแมเหลกทเกบขอมล เปนตน จากนนเขยนแผนภาพระดบ

งานเดมให

ตจะแสดงแคการทางานทระบบเปนผจดการให โดยไมสนใจรปแบบการทางานจรงวาเปนอยางไร จากนนเขยนเปน

DFD ระบบงานใหมแบบตรรกะ (Logical DFD ระบบใหม) ซงจะคลายกบการเขยน DFDแบบตรรกะของระบบงาน

เดม เพยงแตมการเพมฟงกชนการทางานทเพมขนมาหรอเปลยนรปแบบการทางานใหมหรอยกเลกการทางานแบบ

เกาทไมเหมาะสมออกไป เมอไดแผนภาพระบบงานใหมแบบตรรกะแลว จงทาการเขยนแผนภาพระบบงานใหมแบบ

กายภาพ (Physical DFD ระบบงานใหม) เพอแสดงการทางานทแทจรงของระบบงานใหม ซงจะสะทอนใหเหนการ

ทางานวาในสวนใดเปนการทางานททาโดยคอมพวเตอรและสวนใดทางานโดยใชคนทา และในทสดระบบใหมจะ

นาไปเขยนโปรแกรมไดควรจะเปนอยางไร

รปท 4.17 การพฒนาระบบงานเดมเปนระบบงานใหม โดยการเขยนแผนภาพกระแสขอมลแบบตาง ๆ

รรจอยใน Process อาจมชอบคคลหรอตาแหนงหรอชอระบบคอมพวเตอรททาการประมวลผลการทางานนน สวน

น Data Flow หรอ Data store อาจเปนชอของสอทางกายภาพทเกบขอมล เชน ชอแฟม

อยในรปแบบตรรกะ (Logical DFD ของระบบปจจบน) โดยจะลดขนตอนทเปนการทางานแบบกายภาพ

แ

Physical DFD ระบบงานใหม

Logical DFD ระบบงานใหม

Logical DFD ระบบงานปจจบน

Physical DFD ระบบงานปจจบน

พมพรายงาน

การดาเนนงาน

4.3.2

จดรปแบบ รายงาน

4.3.1 ขอมลทรวบรวม รายงานการดาเนนงาน ขอมลทจดรปแบบ



การเขยน DFDระบบงานเดมแบบกายภาพ (Current physical DFD) - ขอความทบรรจอยใน Process อาจมชอบคคลหรอตาแหนงหรอชอระบบคอมพวเตอรททาการ

ประมวลผลการทางานนน

ขอความทอยใน Data Flow หรอ Data store อาจเปนชอของสอทางกายภาพทเกบขอมล เชน ชอแฟม

เกบเอกสาร, แฟมขอมลในคอมพวเตอร, แบบฟอรมทางธรกจ หรอ เทปแมเหลกทเกบขอมล เปนตน

การ- จะลดขนตอนทเปนการทางานแบบกายภาพ แตจะแสดงแคการทางานทระบบเปนผจดการให โดยไม

l DFD) ทเ

การเขยน DFD ของระบบงานใหมแบบกายภาพ (New physical DFD)

gic

1. 2. การสรางกฎเกณฑหรอมาตรการทจะใชในการตรวจสอบและประเมน ประสทธภาพ ของระบบใหม

-

เขยน DFDระบบงานเดมแบบตรรกะ (Current logical DFD)

สนใจรปแบบการทางานจรงวาเปนอยางไร

การเขยน DFD ของระบบงานใหมแบบตรรกะ (New logica- จะคลายกบการเขยน DFD แบบตรรกะของระบบงานเดม เพยงแตมการเพมฟงกชนการทางาน พม

ขนมาหรอเปลยนรปแบบการทางานใหมหรอยกเลกการทางานแบบเกาทไมเหมาะสมออกไป

- เปนการแสดงการทางานทแทจรงของระบบงานใหม ซงจะสะทอนใหเหนการทางานวาในสวนใดเปน

การทางานททาโดยคอมพวเตอรและสวนใดทางานโดยใชคนทา การพฒนา Logical Data Flow Diagram

ในการเขยนแผนภาพกระแสขอมลแบบตรรกะ (Logical) นนเรมจากการสราง Logical Data Flow

Diagram ของระบบปจจบนกอน ซงจะทาใหงายตอการตดตอกบผใชระบบ เพราะทาใหเหนถงกจกรรมการทางาน

ตางๆ ของธรกจ ทาใหผใชคนเคยกบกจกรรมทสาคญๆ และอาจไดขอมลหรอความตองการในแตละกจกรรมเพมเตม

ได นอกจากนทาใหนกวเคราะหระบบเขาใจธรกจทตนเองกาลงศกษาอย จบประเดนไดวาทาไมตองมกจกรรม

เหลานน และรวามผลลพธอะไรเกดขนบางจากการทางาน

Logical Data Flow Diagram จะชวยในการสรางระบบใหดขน โดยการปรบแตงกระบวนการหรอกจกรรมท

มความซาซอน หรอทไมจาเปนออกไปจากระบบปจจบน นาไปสกระบวนการสราง Lo al Data Flow Diagram

ของระบบใหม

ความตองการของระบบใหม ความตองการระบบงานใหม เปนการกาหนดแนวทางในการพฒนาระบบงานใหม ประสทธภาพมากยงขน

โดยมเปาหมายคอ

การกาหนดแนวทางของระบบใหมทจะนามาใชในอนาคต



การกาหนดความตองการระบบงานใหม ตองทาความเขาใจกบระบบงานเดมใหถองแท สาเหตทตองทา

ความเขา ะ

ะความรบผดชอบของแตละบคคลทเกยวของ

เพอทจะแสดงใหเหนถงลกษณะการจดเกบขอมลทมความซาซอนในระบบปจจบน

อบรมผใช เพมเตม หรอใหความร

านในระบบปจจบน

ใจร บบเดมทใชอย คอ

เพอใหเขาใจในหนาทแล ลกษณะงานบางอยางมความคลายคลงกน

เพอทจะทาความเขาใจในลกษณะการแจกจายงานในองคการนนๆ

เพอทจะใชในการตดสนใจวาควรจะคงระบบเกาไว โดยทมการแกผใชในเรองงานทเขากาลงทาอย

เพอทจะคนหาระบบการควบคมการทาง แนวทางในการกาหนดความตองการระบบงานใหม

กาหนดความตองการของระบบใหม เปนการเรมตนของการเตรยมการทจะทาการออกแบบระบ การ บใหม

ในการกาหนดขนตอนของระบบใหม สามารถแบงออกไดเปน 3 ระดบขนคอ

3.

จะทาหลงจาก Logical DFD ของระบบใหมเสรจเรยบรอยแลว ซงขนตอนนจะบอกไดวาระบบจะ

ถ างอ ถพฒนาโดยมรายละเอยดตางๆ เหลาน คอ

nt physical DFD) ขอความทบรรจอยใน

นน

ชอแฟม

เกบเอกสาร , แฟมขอมลในคอมพวเตอร, แบบฟอรมทางธรกจ หรอ เทปแมเหลกทเกบขอมล เปนตน

- ม Process เกยวกบการจดลาดบเพอเปลยนลาดบของเรคคอรด

- ทเกยวกบการเพม การลบ การเปลยนแปลง และการปรบปรงเรคคอรด

1. ขนตอนหลกของระบบ เปนงานทจะตองทาในระบบใหม

2. ขนตอนหรองานทเกดขนเพมเตมระหวางการกาหนดความตองการขนตอนหลก ของระบบ

ขนตอนทอาจจะมหรอไมกไดในระบบใหม

สงทนกวเคราะหระบบควรจะใหความสนใจในการกาหนดความตองการของระบบ คอ

- สงทเขาสระบบ (Input)

- สงทออกจากระบบ (Output)

- กระบวนการทางาน (Operation)

- ทรพยากร (Resource)

- มาตรการควบคมการทางานในแตละระบบงานและในทางบญช

4.5.2 การพฒนา Physical Data Flow Diagram ขนตอนน

กสร ยางไร ใน Physical DFD สามาร

- ม Process ตางๆ ซงตองแยกใหชดเจนวา Process ไหนเปน Process ททาดวยมอและ Process ไหน

ทจะทาไดโดยอตโนมต

- ในการเขยน DFDระบบงานเดมแบบกายภาพ(Curre

Process อาจมชอบคคลหรอตาแหนงหรอชอระบบคอมพวเตอรททาการประมวลผลการทางาน

ขอความทอยใน Data Flow หรอ Data store อาจเปนชอของสอทางกายภาพทเกบขอมล เชน -



- ระบแหลงทเกบขอมลชวคราว (Temporary Data Stores)

- ระบชอทแทจรงของแฟมขอมลหรอเอกสารทไดออกมา

- ไดอยางถกตอง เชน การ

อกาลงเขาถงแฟมขอมลหรอฐานขอมล

-

มการเพมสวนของการควบคมลงไป เพอใหแนใจวา Process ตางๆ ทางาน

ปรบปรงขอมลเขา, มสถานะฟองวา “พบขอมล” เม

บรรยายแตละ Process ใหละเอยดมากกวา Logical DFD

Logical Data Flow Diagram

ลกคา ลกคา

กาหนดคณลกษณะของสนคา

1

คนหาราคาสนคา

2

คานวณทงหมดข

ราคาองการ

สงซอ

3

ปรบรายการสนคาและทาใบเสรจ

4

ราคาD1

รส

จานวนเงนทตองจาย

ใบเสรจเงนทชาระายการนคาทซอ

ราคา

รหสสนคา รายการสนคาและราคา

Physical Data Flow Diagram

ลกคา ลกคา

นาสนคาไปผาน Sc(ทาดว

annerยมอ)

1

คนหารหสและราคาในแฟมขอมล

2

คานวณราคาทงหมด

3

รวบรวมเงนและใหใบเสรจ(ทาดวยมอ)

4

D1 แฟมราคา UPC

ร ารส ซอ

UPC Bar Code รายการสนคาและราคา จานวนเงนทตองจาย

ใบเสรจรบเงนสด

เงนสด, เชค,หรอบตรเครดต

รายละเอยดสนคาและราคา

ายกนคาท UPC Code

แฟมการประมวลผลชวคราวD2

รายการสนคา, ราคา,และผลรวมยอย

รายการสนคา

นของรานขายของชา

และราคา

รปท 4.15 ตวอยางการเขยน Logical DFD และ Physical DFD ของพนกงานเกบเง



ใบสงของ

จานวนคงคลงทใชใบสงซอ

Context diagram of Hoosier Burger’s Manual Inventory System

จาก Context Diagram ของระบบงานเดมแบบกายภาพ แสดงแหลงกาเนดของขอมลนอกระบบ 3 แหลง

คอ ผผลต (Suppliers) รายงานคลงสนคาจากระบบการขายสนคา (Food ordering system inventory report) และ

สนคาทเหลอในคลง (Stock-on-hand) โดยทผผลตจะใหใบสงสนคา (Invoice) เปน Input เขามาและระบบกจะให

เงนทชาระ (Payment) และรายการสงซอ (Order) เปน Output กลบไปใหผผลต สวนรายงานคงคลงสนคาและสนคา

ทเหลอในคลงเปน Input ทไดจากระบบ

จาก Context diagram ขางบนสามารถเขยน DFD Diagram 0 ของระบบงานเดมแบบกายภาพ ไดดงน

0 ระบบ

เงนทชาระ จานวนสนคาทมอย

สนคา คงคลง

ผจดจาหนาย รายงาน

คงคลงสนคา


1.0

Bob

Logs D1

ACCORDION FILE

2.0

Bob

Logs

6.0

Bob Pays

Bill Due

5.0

Bob

Places

ผจาหนาย INVENTORY Invoice


D2INVOIVE LOG SHEET

Logged Invoice

Invoice Data

D3STOCK LOGS

4.0

Bob

Records

3.0 Bob

Compare

Physical

Invoices

Payment

Invoices

Amounts

Amounts Used

Inventory Amounts

Quantity On-hand

On-hand Count

Usage Count

Orders

Received

Minimum Order Quantities



จากภาพเปน DFD Diagram 0 ของ Hoosier Inventory system ม Process 6 Process ซงเปนกจกรรม

หลกทไดจากการวเคราะหตามขนตอนการทางานทกลาวไปแลว โดยมรายละเอยดคอ Bob จะรบ Invoice จาก

Supplier และบนทกการรบสนคาลงใน Invoice log sheet และแฟมขอมลคลงสนคา โดย Bob จะบนทกจานวน

สนคาทรบเขามาไวใน stock log ซงจะเปนแบบฟอรมทเปนกระดาษทตดอยในตาแหนงใกลกบสนคานนเกบอยใน

คลง ตวอยางของ stock log มดงน

1.0

Update

Inventory

ผจดจาหนาย

D1 INVENTORY

2.0

Update

Inventory

3.0

Generate

Orders

4.0

Generate

ts Paymen

Invoices

Amounts Added

Amounts Used

Counts

Inventory Levels


Orders

Invoices Payment

5.0

Query

Inventory

Inventory Levels

Query

ผจดการ

Request

Query Result


1.0

Update

Inventory

ผจดจาหนาย

D1 INVENTOR

2.0

Update

Inventory

3.0

Generate

Orders

4.0

Generate

Payments

Invoices

Amounts Added

Amounts Used

Orders

Invoices

Counts

Inventory Levels



Pa

yment


Documents

บทที่แผนภาพกระแสข 4 ูลอม (Data Flow Diagram)myweb.cmu.ac.th/wijit.a/954243/week3/DFD.pdfSystem Analysis and Design 57 บทท แผนภาพกระแสข