1

HG 022 / 01 / 53 อาจารยอะรยา เลาหสรโยธน วชาการบรหารตนเอง

บทท 3

บคลกภาพ (Personality) หวขอทศกษา

1. ความหมายของบคลกภาพ 2. ปจจยทมอทธพลตอบคลกภาพ 3. ความสาคญของบคลกภาพ 4. ทฤษฎบคลกภาพทสาคญ 4.1 ทฤษฎจตวเคราะหของซกมนดฟรอยด (Psychoanalytic Theory) 4.2 ทฤษฎพฒนาการทางสงคมและบคลกภาพ ของอรค อรคสน (Psychosocial Development) 5. การวดบคลกภาพ 6. สรป 7. เอกสารคนควาเพมเตม

2

ความเขาใจของบคคลทวไป เมอกลาวถงคาวา “บคลกภาพ” มกนกถงคณลกษณะเดน ๆ ของบคลทเราเอยถง เชน รปราง หนาตา กายแตงกาย กรยาทาทาง การวางตวเมอมปฏสมพนธกบบคคลอน ความสามารถของสมองหรอสตปญญาวาเปนอยางไร ทงนเพราะบคลกภาพเปนสงทปรากฏแกสายตาและอาจบงบอกพฤตกรรมรวมใหญ ๆ ของบคคล ซงอาจจะมสวนทคลายคลงกนและสวนทแตกตางกน ซงเรามกเชอกนวาบคลกภาพเปนเครองทานายสมรรถภาพและความสามารถของบคคล ดงนนนกจตวทยาจงใหความสนใจศกษาเกยวกบบคลกภาพของมนษย เพอใหเราไดเขาใจมนษยในแงมมทหลากหลาย และแตกตางกนออกไปมากขน

สาหรบในบทนจะเปนการกลาวใหทราบถงความหมายของบคลกภาพ ปจจยทมอทธพลตอ บคลกภาพ ความสาคญของบคลกภาพ ตลอดจนแนวคดทฤษฎและการวดบคลกภาพแบบตาง ๆ

1. ความหมายของบคลกภาพ

บคลกภาพ หรอ ภาษาองกฤษ คอ “Personality” มรากศพทมาจากภาษาลาตนวา Persona ทแปลวา “หนากาก” ซงตวละครคลาสสกของกรกใชสวมเวลาจะออกแสดง ตวละครแตละตวตางกมหนากากทจะตองสวมใส หรอมบทบาททจะตองแสดง อาจกลาวไดวาหนากากเปนตวกาหนดรากฐานสาคญของบคลกภาพของแตละตวละคร

บคลกภาพในความหมายเชงวชาการ ไดมนกจตวทยาและนกวชาการนาเสนอไวมากมาย ซงแตละคนกนยามตางกนออกไปตามแนวความคด มมมองทตนเชอถอ เชน

ฮลการด ( Hilgard 1962 : 447) กลาววา บคลกภาพ คอ ผลรวมของลกษณะตาง ๆ ของแตบคคล ซงการแสดงพฤตกรรมตาง ๆ กคอผลรวมของการปรบตวตอสภาพแวดลอมของบคคลนน

ออลพอรท ( Allport, 1995 อางถงใน สรางค โควตระกล, 2537 : 19) ไดกลาวถงบคลกภาพวา เปนการจดระเบยบในการเปลยนแปลงของแตละบคคลซงเกยวกบระบบรางกายและจตใจ ซงนาไปสการปรบตวของบคคลใหเขากบโลกภายนอก

กลฟอรด ( Guilford : อางถงใน วฒนา พชราวนช 2531 :83 -84 ) กลาววาบคลกภาพเปนเอกลกษณทแสดงออกถงลกษณะของแตละบคคล โดยกาหนดแผนการเกยวกบการแสดงปฏกรยาตอสภาพแวดลอม

แคทแทล (Cattell, 1977 : 261) กลาววา บคลกภาพคอ สงทชวยใหสามารถทานายไดวาในสถานการณทเกดขนบคคลจะแสดงพฤตกรรมอยางไร และบคลกภาพจะเกยวของกบพฤตกรรมทกชนด ทงพฤตกรรมภายนอกและพฤตกรรมภายใน ซงพฤตกรรมภายใน แคทแทลเรยกอกอยางหนงวาลกษณะนสย (Trait)

จากตวอยางความหมาย “บคลกภาพ” ของนกจตวทยาทานตาง ๆ สามารถสรปความหมายของคาวา “บคลกภาพ” ทนกจตวทยาสวนใหญยอมรบ ดงน

3

บคลกภาพ หมายถง การผสมผสานคณลกษณะภายนอก เชน รปรางหนาตา กรยาทาทาง การวางตว พฤตกรรมตาง ๆ กบคณลกษณะภายใน เชน ความคด ความเชอ ทศนคต คานยม อารมณ ทมาหลอมรวมกนเปนแบบอยางเฉพาะของบคคล ซงทาใหแตละคนมบคลกภาพทตางกนออกไป จนมลกษณะเปนเอกลกษณเฉพาะตน ดงนน บคลกภาพจงเปนลกษณะเฉพาะตวบคคล ไมมใครในโลกทมบคลกภาพเหมอนกน แมแตคแฝดทเกดจากไข และสเปรมเดยวกนกมบคลกภาพทแตกตางกน

2. ปจจยทมอทธพลตอบคลกภาพ

บคลกภาพของคนเราจะเปนอยางไรนนขนอยกบปจจย 2 ประการ คอ 1. พนธกรรม 2. สภาพแวดลอม

1. พนธกรรม หมายถง สงทถายทอดมาจากบรรพบรษ และเปนปจจยทสงผลในการกาหนดพนฐานของบคลกภาพในขนตนทคอนขางชดเจน อนไดแก รปราง ลกษณะของสผว สผม สตา ลกษณะของโครงกระดก โครงสรางของจมก ปาก นวมอ สดสวน ความแขงแรงของรางกาย และกลามเนอ กลมเลอด เพศและลกษณะประจาเพศ โรคตาง ๆ รวมถงเชาวนปญญาและความถนด 2. สภาพแวดลอม หมายถง สงตาง ๆ ทอยรอบตวเราไมวาจะเปนกลมคน ขนบธรรมเนยมประเพณ วฒนธรรมตาง ๆ คานยม ความเชอ ทศนคต คาสงสอน การอบรมเลยงด ฯลฯ ทบคคลไดรบ ซงจะเปนปจจยทสงผลตอการปรงแตงพนฐานของบคลกภาพทไดมาจากพนธกรรมใหดขน หรอเลวลง สภาพแวดลอมทมอทธพลตอบคลกภาพ แบงเปน 3 ประเภท คอ 2.1 สภาพแวดลอมภายในครรภมารดา ในขณะททารกอยในครรภมารดาตลอดระยะเวลา 9 เดอน นน สขภาพและการดแลทารกภายในครรภของมารดาเปนปจจยหลกทสงผลตอพฒนาการ และบคลกภาพของเดกภายหลงจากคลอดออกมาแลว ไดแก ภาวะโภชนาการของแม การไดรบรงส โรคประจาตวและโรคทมารดาไดรบขณะตงครรภ ยาทรบประทาน การดมเครองดมทผสมแอลกอฮอลและการสบบหร อายของแม ภาวะหมเลอดทเปน Rh factor อารมณของมารดา และภาวะการณมบตรหลายคน 2.2 สงแวดลอมขณะคลอด เมอทารกครบกาหนดคลอดแลว ในขณะทาคลอดทารกอาจไดรบความกระทบกระเทอนจากเครองมอทชวยในการทาคลอด ทาใหสมองทารกไดรบอนตราย เกดภาวะสมองขาดออกซเจน หรอการตดเชอระหวางทาคลอดซงจะสงผลตอบคลกภาพในภายหลง

4

2.3 สงแวดลอมหลงคลอด เมอทารกคลอดออกจากครรภมารดาแลว ทารกตองเรยนรและปรบตวตอสงแวดลอมทตนเขาไปเกยวของ ซงจะกลายมาเปนประสบการณอยางหนงของชวตทมอทธพลตอบคลกภาพ ประสบการณของชวตแบงเปน 2 ประเภท คอ

ก. ประสบการณรวม (Common Experience) คอ ประสบการณธรรมดาทว ๆ ไป ทคนในสงคมไดรบเหมอน ๆ กน ไดแก - ขนมธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรม เดกจะถกหลอหลอมใหมบคลกภาพตามขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรมภายในสงคมของเขาตงแตแรกเรมของชวต ไมวาจะเปนแนวความ- คด ทศนคต มารยาทในสงคม การแสดงออก ตลอดจนการดาเนนชวตในลกษณะตาง ๆ อกมากมาย เชน ไมควรแตงกายดวยชดสดาเมอไปงานมงคล คนนบถอศาสนาอสลามจะทาละมาดวนละ 5 ครง คนนบถอศาสนาพทธจะนยมทาบญตกบาตร สวดมนตไหวพระ

- บทบาทตามเพศ เชน ผหญงไทยตองรกนวลสงวนตว มความออนหวาน ชายไทย ตองกลาหาญเขมแขง

- ประสบการณในบทบาทอาชพลกษณะงาน เชน เปนครอาจารยตองใผหาความร มเมตตาตอลกศษย เปนแพทยพยาบาลตองมจตใจเมตตาตอคนไข รกษาดวยความจรงใจไมรงเกยจ

- สภาพถนทอยอาศย หมายถง ดนฟาอากาศ สภาพทางภมศาสตรของแตละ ทองถนจะมผลทาใหบคคลมนสยใจคอในการดาเนนชวตตางกน มความขยนหมนเพยร ความอดทนแตกตางกน เชน คนไทยในภาคใตพดเรวชอบทานอาหารรสจด รกพวกพอง คนไทยในภาคเหนอพดจาไพเราะแตมลกษณะเออนคาทาใหดชา ใจเยน

ข. ประสบการณเฉพาะ (Unique Experience) คอ ประสบการณทแตละคนไดรบมา โดยผอนไมอาจจะประสบเชนเดยวกนกบเรา เชน - การอบรมเลยงด การอบรมเลยงดของบดามารดาในแตละครอบครว จะแตกตางกนไปตามความเชอและความปรารถนาของบดามารดา ซงมอทธพลตอพฤตกรรมและบคลกภาพของเดกทแตกตางกน เชน บานทเลยงดแบบประคบประหงบมากเกนไป จะทาใหเดกขาดความรบผดชอบ อดทนนอย เอาแตใจตนเอง และมกพงตนเองไมได เปนตน - สถานภาพทางเศรษฐกจและสงคม เปนสงซงทาใหโอกาสของบคคลไมเทาเทยมกน มผลทาใหเกดความแตกตางทงดานความคด ความเชอ ทศนคต ตลอดจนการแสดงออก เชน เดกททางบานมฐานะรารวยมกจะชวยเหลอตนเองไมเกง ใชจายฟมเฟอย ขาดความอดทน สวนเดกททางบานมฐานะยากจนมกจะมความอดทน รจกตอส เหนคณคาของเงน - การรบรตนเองจากผอน เรารบรตนเองไดจากผอนบอก หรอผอนปฏบตตอเรา เชน การทบคคลรอบขางแสดงออกหรอบอกวาเราเปนคนโง เรากจะเกดการดถกตนเอง ไมเชอและไมใชความสามารถของตนเองทมอยใหเตมท เปนผลทาใหเกดความลมเหลวบอย ๆ จงทาใหเกดการตอกยา

5

ความรสกวาตนเองเปนคนโงจรง ๆ ดงนน การแสดงออกกจะเปนไปตามการรบรของตนเองและกลายมาเปนสวนหนงของบคลกภาพ จะเหนไดวา ทงพนธกรรมและสภาพแวดลอมตางมบทบาทสาคญในการหลอหลอมบคลกภาพของคนแตละคนใหมความแตกตางกน โดยสงทถายทอดผานทางพนธกรรมเปนรากฐานสาคญในการกาหนดบคลกภาพ และอาศยสภาพแวดลอมเปนตวขดเกลา พฒนา และเสรมสรางบคลกภาพใหเปนไปในแนวทางทสงคมตองการ

3. ความสาคญของบคลกภาพ

บคลกภาพมความสาคญตอการดารงชวตของมนษยในสงคมทกยคทกสมย โดยเฉพาะอยางยงในสงคมปจจบนทมการแขงขนกนสงขน บคลกภาพจงเปรยบเสมอนใบเบกทางทจะนาเราไปสความสาเรจตามทคาดหวงไว ดงนน บคลกภาพจงมความสาคญ ดงน 1) บคลกภาพมผลตอการยอมรบและการปรบตวใหเขากบคนอน ๆ บคลกภาพมสวนสาคญในการชวยใหบคคลสามารถปรบตวเขากบบคคลอน ๆ และสราง สมพนธภาพทดตอกนได เชน คนทมบคลกภาพเออเฟอเผอแผ มนาใจ อดทน เสยสละ รจกมารยาทกยอมจะเปนทชนชอบและยอมรบจากคนทว ๆ ไป ดงนน การทจะปรบตวใหเขากบคนอน ๆ ยอมทาไดงาย 2) บคลกภาพมผลตอความสาเรจในชวต ผทมบคลกภาพดยอมไดเปรยบคนอน ๆ เสมอ ไมวาจะเปนการเรยน การทางาน การเลอกคครอง การเลอกผนา ฯลฯ เพราะจะทาใหเกดการยอมรบ เกดความเชอมน และศรทธาจากผพบเหน เชน นกศกษาทแตงกายดวยเครองแบบนกศกษาทถกตอง ยอมทาใหครอาจารยเกดความเอนด รสกวานกศกษาเปนคนเรยบรอย นารก ดงนน เมอนกศกษามาขอความชวยเหลอตาง ๆ มกจะเปนไปโดยงาย 3) บคลกภาพมผลตอการตระหนกในเอกลกษณ และการยอมรบความแตกตาง ระหวางบคคล เนองจากบคลกภาพเปนลกษณะเฉพาะของแตละบคคล จงชวยใหเราสามารถจดจาและเขาใจบคคลแตละคนไดเปนอยางด ตลอดจนรวธทจะปรบตวใหเขากบคนเหลานนได จงทาใหเกดความสมพนธอนดตอกนในสงคม และลกษณะเฉพาะบางอยางของบคคลสามารถเปนตนแบบของบคลกภาพทดได เชน ความอดทน ขยน ซอสตย รบผดชอบ จงสมควรไดรบการยกยองและสงเสรมใหคนรนหลงไดยดถอเปนแบบอยางเพอเปนมาตรฐานของสงคมอนจะทาใหสงคมนน ๆ มประชากรทมคณภาพ

6

4. ทฤษฎบคลกภาพ

ศรเรอน แกวกงวาล (2544 : 320) กลาววา ในวงการจตวทยา การศกษาบคลกภาพ คอการศกษาความคงท (Consistency) ความซบซอน (Complexity) ความหลากหลาย และความเปนเอกลกษณเฉพาะตวของบคคลและกลมบคคล การศกษาบคลกภาพทงในศาสตรจตวทยา และศาสตรสาขาอน ๆ มประวตความเปนมายาวนาน เพราะความรเกยวกบบคลกภาพมความสาคญในวถชวตของบคคล และสงคมในมมมองอนหลากหลาย สาหรบในศาสตรจตวทยา การศกษาบคลกภาพไดเรมอยางจรงจงเมอประมาณรอยกวาปมาน เนองเพราะความซบซอนและความหลากหลายของบคลกภาพ การศกษาดงกลาวจงมคาอธบายและขอสรปหลากแนวคด หลายวธ ซงจะเรยกในทนวา “ทฤษฎ”

ทฤษฎทใชอธบายบคลกภาพของมนษย มไวมากมาย บางทฤษฎเนนอทธพลของประสบการณ ในวยเดก บางทฤษฎคานงถงอทธพลของพนธกรรมและสงแวดลอม บางทฤษฎเกดขนจากการสงเกตบคคลทเขารบการบาบด (Therapy) หรอผทมปญหาทางจต และบางทฤษฎเกดขนจากการทดลองในหองปฏบตการณ ซงในทนขอยกตวอยางทฤษฎทนาสนใจ ดงตอไปน 4.1 ทฤษฎจตวเคราะห (Psychoanalytic Theory ) ผนาแนวคดนคอ ซกมนด ฟรอยด (Sigmund Freud) จตแพทยชาวเวยนนา ซงฟรอยดไดรบการยกยองวาเปนผรเรมศกษาบคลกภาพดวยวธการสงเกต โดยการจดบนทกพฤตกรรมคนไขโรคจตโรคประสาทในคลนกแลวนาขอมลเหลานนมาศกษาตความแลวตงเปนทฤษฎจตวเคราะหขน ทฤษฎจตวเคราะหของฟรอยด มมมมองการอธบายบคลกภาพของบคคลโดยอาศยสาระสาคญ ๆ หลายสวนประกอบกน ดงนน เพอใหเขาใจพนฐานของทฤษฎในการอธบายถงบคลกภาพของบคคล การศกษาในบทนจงขอนาเสนอประเดนเนอหาสาระสาคญ 4 ประเดน คอ ระดบการทางานของจต โครงสรางบคลกภาพ ขนพฒนาการบคลกภาพ และกลไกปองกนทางจต ก) ระดบการทางานของจต (The Levels of Consciousness) ฟอรยด ไดแบงการทางานของจตเปน 3 ระดบ คอ 1. จตสานก (Conscious) เปนสภาวะจตทรสกตว มการรบรสงตาง ๆ ตามประสาทสมผสทง 5 วาตนเอง กาลงทาอะไร เหน และไดยนอะไร รสกอยางไร คดอยางไรในขณะนน เชน ถาครถามวาคณกาลงทาอะไรอย? นงหรอยน? และคณมชอวาอะไร? แนนอนวา คณยอมตอบคาถามครไดในทนท เราเรยกพฤตกรรมของบคคลทแสดงออกในภาวะทรสกตวเชนนวา เปนพฤตกรรมในระดบจตสานก

7

2. จตกอนสานก (Pre-Conscious) เปนสภาวะจตของบคคลทเกบสะสมประสบการณบางอยางไว รวมทงความรสกทไมไดแสดงออกในทนท เปนสวนของความทรงจาทเราสามารถเรยกคนมาไดงาย เพยงแตมสงกระตนทเหมาะสม บคคลกจะสามารถระลก หรอจดจาได เชน ถาครถามคณวา เมอวานคณเรยนวชาอะไร?แนนอนหลายคนคงตอบไมไดในทนท ตองขอเวลานกบางจงจะคดออก 3. จตไรสานก (Unconscious) เปนสภาวะของจตทมอย แตเจาตวไมรวาม เพราะวาไมรสกตว ระลกไมได เนองจากเปนระดบของจตทบคคลใชเกบกดสงทไมตองการ หรอประสบการณททาใหเจบปวดไว จนเรารสกเหมอนวาไมเคยมประสบการณ หรอความรสกเชนนนมากอน ซงฟรอยดอธบายวาจตไรสานกประกอบไปดวย – สญชาตญาน (Instincts) ซงไดแก สญชาตญาณแหงการมชวต ซงแสดงออกมาในรปของความตองการทางเพศ (Sex) การแสวงหาความสขในรปแบบตาง ๆและสญชาตญาณแหงความตาย ซงแสดงออกในรปของความกาวราวทาลายลาง – แรงกระตน (Impluse) ทไมไดรบการยอมรบจากสงคม เชน ความตองการทผดศลธรรม ความเหนแกตว เปนตน ดงนน จตใจไรสานก จงอดแนนไปดวยพลงความตองการตาง ๆ และพลงตวนเปนสาเหตสวนใหญทผลกดนใหมนษยกระทาพฤตกรรม ซงอาจจะสะทอนออกมาในรปของความฝน การพดพลงปาก การกระทาอะไรอยางเผลอไผล ไมรตว เชน การเผลอเรยกชอคนรกเกาตอหนาคนรกใหมโดยไมไดตงใจ เปนตน ดงนน ฟรอยดจงใหความสาคญกบจตไรสานกวาเปนสาเหต หรอตวกาหนดพฤตกรรมสวนใหญของมนษยมากกวาจตสานก ฟรอยดไดอปมาระดบการทางานของจตมนษยวา เหมอนกบภเขานาแขง (Ice Berge) ทลอยอยในมหาสมทร กอนนาแขงสวนทโผลพนนาขนมาซงเรามองเหนได และมพนทอยนอยนด เปนสวนของจตสานก สวนกอนนาแขงระดบปรมนากเปรยบเสมอนจตกอนสานก และสวนทจมอยในมหาสมทรซงมพนท มากทสดเปนสวนของจตไรสานกทมอานาจตอพฤตกรรมของมนษยมากทสด เนองจากเปนแหลงรวมของ สญชาตญาณความปรารถนา และแรงกระตนตาง ๆ ดงรปท 2 และรปท 3

8

รปท 2 แสดงระดบการทางานจตเปรยบเทยบกบภเขานาแขงในมหาสมทร

การรบร 1. จตสานก ความคด ความจา ความรทเกบ 2. จตกงสานก สะสมไว ความตองการ ความกลว 3. จตไรสานก ทผดศลธรรม ความ ความปรารถนา ประสบการณท เหนแกตว ทไมมเหตผล นาอบอาย ความปรารถนา แรงจงใจกาวราว ทางเพศทไมไดรบ รนแรง การยอมรบ

รตว

รปท 3 แสดงระดบการรสานกของจต : กอนนาแขงในจต (The Mental Iceberg) ( มหาวทยาลยเชยงใหม คณะมนษยศาสตร ภาควชาจตวทยา, 2527)

9

ข) โครงสรางบคลกภาพ (Personality Structure) ฟรอยด อธบายวา บคลกภาพของเราประกอบไปดวยโครงสราง 3 ระบบ คอ 1. อด (ID) เปนโครงสรางบคลกภาพตวแรกเกดมาพรอมกบการเกดของมนษย เปนระบบดงเดมของบคลกภาพ เปนแหลงของสญชาตญาณความตองการทางเพศ และความกาวราว จงทาใหมนษยทาทกอยางเพอแสวงหาความพงพอใจ และการมชวตอยรอดของตนเอง โดยไมคานงถงขอเทจจรง หรอความชอบธรรม ดงนน “อด” จงไดรบสมญาวา ทาตามหลกแหงความพงพอใจ (Pleasure principle) ในการทาตามหลกของความพงพอใจนน อด ไดสรางกระบวนการขนมา 2 กระบวนการ คอ - Reflex action เปนกระบวนการธรรมชาตทตดตวมาตงแตเกด เชน เวลาฝนเขาตากจะยกมอขยตา - Primary process เปนกระบวนการลดความตรงเครยดโดยการสรางภาพในใจ เชน คนหวกจะนกถงภาพของอาหารทตนเองอยากรบประทาน จากกระบวนการทง 2 ทอดสรางขนมา ไมมกระบวนการใดทสามารถตอบสนองตอความพงพอใจ หรอชวยลดความตงเครยดอนเกดจากความตองการของอดได ดงนน อดจงตองแบงพลงงานสวนหนงในการสรางโครงสรางบคลกภาพตวทสอง คอ อโก 2. อโก (ego) เปนโครงสรางของบคลกภาพตวทสองทพฒนามาจากอด ทาหนาทในการปรบสญชาตญาณ หรอความตองการใหเขากบความเปนจรงตงแตวยเดก เพอตอบสนองความตองการของอด และไมควรทาใหอดคบแคน หรอขดเของ ดงนน อโกจงไดรบสมญาวา ทาตามหลกของความเปนจรง เปนเหตเปนผล (reality principle) อโกเปนผบรหารบคลกภาพทคอยไกลเกลยขอขดแยงของ Id และ Supperego อกทงยงเปนตวตดสนวาควรจะสนองความตองการของสญชาตญาณตวใดดวยวธไหน 3. ซเปอรอโก (Superego) เปนโครงสรางบคลกภาพตวสดทายพฒนาถดมาจาก อโก โดยกระบวนการการเรยนรของมนษยในสงคมและวฒนธรรมนน ๆ เกยวกบประเพณ และศลธรรม ซเปอรอโก คอ จตสานกแหงคณธรรม ความด ความรจกผดชอบชวด ซเปอรอโกประกอบไปดวยพลง 2 ระบบ คอ

10

- มโนธรรม (Ego Ideal) เปนความรสกทเหนวาสงใดชอบ สงใดควร สนบสนนใหม พฤตกรรมทด

- มโนสานก (Conscious) เปนความรสกผด รสกบาปตอสงทจะทา หรอสงททา ไปแลว คอยบอกใหหลกเลยงพฤตกรรมทไมพงปรารถนา

โครงสรางบคลกภาพทง 3 จะทางานไมแยกจากกน โครงสรางบคลกภาพตวใดมอทธพลมากบคคลกจะมบคลกภาพโนมเอยงไปในทศทางนน เชน ผทมอดสงจะมลกษณะพฤตกรรมททาตามอารมณและความตองการของตนเองเปนหลก ขาดความยบยงชางใจ ผทมอโกสงจะมลกษณะเปนเหตเปนผล ทาตามหลกของความเปนจรง และผทมซเปอรอโกสงจะมลกษณะพฤตกรรมทเครงครดตอขนมธรรมเนยมประเพณ มมาตราฐานทางสงคมสง

ผทบคลกภาพทพงประสงคจะเปนผทมพลงของอโกเขมแขง สามารถประนประนอมหาทางออกทเหมาะสมระหวางแรงกระตนจากอด และเสยงเรยกรองของมโนธรรมจากซเปอรอโกไดอยางมดลยภาพ โครงสรางบคลกภาพทงสามทางานรวมกนดงแสดงในรปท 4

Id Pleasure Princple

Su

per

ego

C

onsc

iou

s an

d E

go I

dea

l Ego Reality Princple

Conscious

Subconscious

Unconscious

รปท 4 แสดงการทางานของพลง Id, Ego, Superego (ภาพจาก Goldstein, 1994 : 596 อางองจาก มหาวทยาลยธรรมศาสตร คณะศลปะศาสตร ภาควชาจตวทยา , 2544 : 322 )

11

ค) ขนพฒนาการทางบคลกภาพ

ฟรอยดเปนนกจตวทยาทใหความสาคญกบพฒนาการของบคลกภาพ โดยเนนวาบคลกภาพของมนษยไดพฒนามาจากประสบการณในวยเดกตงแตแรกเกดจนถง 5 ขวบ ซงถอวาเปนระยะวกฤตของพฒนาการ และฟรอยดยงเชอวามนษยมความตองการทางรางกายอนเปนความตองการตามธรรมชาตของสตวโลก โดยเฉพาะความตองการทางเพศ จดเปนพลงชวต (Libido) ทกระตนใหมนษยแสวงหาความสขความพอใจ จากสวนตางๆ ของรางกาย (Erogenous Zone) ทแตกตางไปตามวยและพฒนาไปเปนขนตอนตามลาดบเรมจากแรกเกดจนสนสดในวยรน พฒนาการนฟรอยดเรยกวา “ Psychosexual development ” บคคลใดพฒนาไปตามขนตอนดงกลาวดวยด กจะทาใหบคคลนนมพฒนาการทางบคลกภาพทสมบรณ หากไมเปนไปดงกลาวกจะเกดสภาวะ “ตดของอยในขนนน” (Fixation) อาจเปนการตดของอยในขนใดขนหนงหรอหลายขนกได ผใดตดของอยในขนใดวยใด กจะยงคงแสวงหาความพอใจในขนทตดของอยตอไปแมวาจะผานวยนนไปแลว สภาพ “ตดของอยในขนนน ๆ” มผลตอพฒนาการดานบคลกภาพในแงลบ ฟรอยดไดแบงพฒนาการทางบคลกภาพออกเปน 5 ขน คอ 1. ขนปาก (Oral Stage) ชวงนเรมตงแตแรกเกดถงประมาณ 2 ขวบ เปนชวงท Libido มารมเราอยทบรเวณปาก จงทาใหทารกมความสข และความพงพอใจกบการใชปากทากจกรรมตาง ๆ เชน การดดนม การกด การสมผสสงแปลกใหมดวยปาก ฯลฯ เพอตอบสนองพลง Libido ถาทารกไดรบการตอบสนองบรเวณปากอยางเตมท เมอโตขนจะมบคลกภาพทเหมาะสม แตถาทารกไมไดรบการตอบสนองดวยการใชปากทากจกรรมอยางเตมท เชน การหยานมเรวเกนไป ถกหามเมอนาของเขาปากจะนาไปสภาวะตดของในขนปาก (Oral Fixation) สงผลใหเมอเปนผใหญมกมบคลกภาพทแสวงหาความสขโดยการใชปาก (Oral personality) เชน ชอบกนจบจบ ชอบนนทา ชอบพดจาเยาะเยยถากถางผอน หรอตดบหร ดดนว เปนตน 2. ขนทวารหนก (Anal Stage) อยในชวงประมาณ 31

21 ขวบ ระยะน Libido

มารมเราอยทบรเวณทวารหนก เดกตองการไดรบการตอบสนองบรเวณนมากทสด โดย เฉพาะการเลนทสมผสทางทวารหนก ตลอดจนความสขจากการไดควบคมกลามเนอเปดปดของทวารหนกในการขบถาย ฟรอยดใหขอคดวา ระยะนมกเกดความขดแยงระหวางพอแมกบเดกในเรองการฝกหดการขบถาย ถาผใหญทเขาใจจะรจกผอนปรน คอย ๆ ฝกเดกใหรจกขบถายไดดวยวธทนมนวล พฒนาการในขนนกไมมปญหา เมอโตขนจะมบคลกภาพทเหมาะสม แตถาเดกไมพอใจกบการฝกหด เนองจากผใหญบงคบเดกในการ

12

ฝกหดขบถายมากเกนไป เชน ตองขบถายเปนเวลา ถาไมทาตามจะถกลงโทษ จะนาไปสภาวะตดของในขนทวารหนก (Anal Fixation) สงผลใหเกดบคลกภาพเมอโตเปนผใหญ (Anal personality) ดงน

- บคลกภาพแบบสมบรณ (Perfectionist) คอ เปนคนระเบยบ จจ พถพถน ยาคดยาทา กงวลมากเกนไป โดยเฉพาะเรองความสะอาด

- บคลกภาพแบบอนธพาล (Anti social) คอ เปนคนไมยอมคนชอบคดคานคานยมหรอระเบยบแบบแผนทวางไว ชอบใชพละกาลง โหดเหยม เจาอารมณ ไมมระเบยบนอกจากนยงพบวา คนทตดของในพฒนาการขนนยงเปนคนขเหนยว และเปนนกสะสมสงของตาง ๆ อกดวย 3. ขนอวยวะเพศ (Phallic Stage) จะอยในชวง 3 - 5 ขวบ ระยะน Libido มารมเราอยทบรเวณอวยวะเพศ เดกจะมความพงพอใจกบกจกรรมทเกยวของกบอวยวะเพศ เชน เลนอวยวะเพศของตน ตลอดจนสนใจเกยวกบความแตกตางของอวยวะเพศชายและเพศหญง ในระยะนจะเกดเหตการณสาคญขนกบเดกคอ เดกจะมความรสกรก ผกพน และอยากครอบครองพอแมเพศตรงขามกบตน ทาใหเกดปม (Complex) ขนมาในใจ เชน เดกหญงรกและตดพอ หวงแหนพอแทนแม เดกผหญงจะรสกอจฉาแม เพราะเรยนรวา พอรกแม จงเกดปมอจฉาขน เรยกวา “อเรคตรา” (Electra Complex) ในทานองเดยวกน เดกชายกจะรกและตดแม หวงแหนแม เดกชายจะรสกอจฉาพอ เพราะเรยนรวาแมรกพอ เกดปมอจฉาขน เรยกวา “เอดปส” (Oedipus Complex) วธแกปมคอเดกจะถอดแบบ (Identify) พฤตกรรม คานยม ฯลฯ จากพอแมเพศเดยวกบตน ทงนกเพอใหพอแมเพศตรงขามรกและสนใจตน ดงรปท 5 ซงถาเดกสามารถแกปมดงกลาวได เดกกจะมบคลกภาพทเหมาะสมกบเพศ ในทางตรงขามถาแกปมไมไดจะนาไปสภาวะตดของในขนอวยวะเพศ (Phallic Fixation) ซงจะสงผลใหเกดปญหาพฤตกรรมเบยงแบนทางเพศ (เกย ทอม ตด ด) ซงฟรอยด เรยกวา Phallic Personality

รปท 5 วธแกปม

ถอดแบบ รกและอยากครอบครอง

รกและอยากครอบครอง

13

4. ขนแฝง (Latency Stage) อยในชวง 5–12 ขวบ ระยะน Libido ไมมบรเวณใดในรางกายเปนบรเวณแหงความสข ความพงพอใจ เปนชวงอารมณแฝง เดกจะเกบกดความพงพอใจทางเพศไว และหนไปแสวงหาความพงพอใจจากการมปฏสมพนธกบผคนรอบตว เพอนรวมวย และสนใจกจกรรมดานอน ๆ เชน การเลน การเรยน เปนตน 5. ขนวยรน (Genital Stage) อยในชวง 12 - 20 ป เปนระยะทเดกเขาสวยรน และเรมเปนผใหญ การเจรญเตบโตทางเพศขนท 2 บรรลวฒภาวะและทางานอยางสมบรณเตมท จงทาใหเกดการตนตวทางเพศ เดกหญงเรมสนใจเดกชาย และเดกชายเรมสนใจเดกหญง มการสรางความสมพนธระหวางเพศอยางแทจรง พฤตกรรมทางเพศของบคคลในวยน จงมลกษณะทบงบอกถงวฒภาวะทางอารมณ หรอความสามารถในการปรบตวใหเขากบสงแวดลอมไดอยางเตมท และขณะเดยวกนกพยายามประพฤตตวใหเหมาะสมกบบทบาททางเพศ ฟรอยดยาวา เมอเดกพฒนาถงขนท 5 แลว มไดหมายความวาเดกจะเลกแสวงหาความพงพอใจจากสวนตาง ๆ ของรงกาย เชน ปาก หรอทวารหนก ดงเชนทผานมาในวยแรก ๆ เดกยงอาจแสวงหาความสขแบบนนตอไป แตจะลดความตดใจและความเขมขนลง ผทพฒนาตามขนไมสมบรณกจะเกดภาวะตดของในขนนน ๆ ซงสงผลตอบคลกภาพ ฟรอยดกลาววา บคลกภาพทด คอ การประสมประสานการไดรบความพอใจในการตอบสนองแรงกระตนจากสวนตาง ๆ ของรางกายเหลานน ในอตราสวนทเหมาะสมตามวย ง) บคลกภาพกบกลไกปองกนตนเอง ในความเปนจรง พฤตกรรมสวนมากของมนษยไมไดเกดจากการทางานทสมดลกนของ อด อโก ซเปอรอโกแตเพยงอยางเดยว บอยครงทโครงสรางบคลกภาพทง 3 ตว มภาวะของความขดแยง ทาใหบคคลเกดความเครยด (Tension) ความวตกกงวล (Anxiety) ขน ดงนน เพอลดสภาวะความเครยดน อโกจงพฒนาพลงจตขนมาใชปองกนตนเองอยางไมรตวเมออยภายใตความกดดนสง หรอไมมทางเลอก ซงหากใชบอยครงเขาจะพฒนาเปนบคลกภาพของตน กลไกปองกนตนเองจะมลกษณะทสาคญ คอ 1. กลไกปองกนตนเองเกดจากการทางานของอโกในระดบจตไรสานก 2. กลไกปองกนตนเองจะปฏเสธและบดเบอนขอเทจจรง 3. กลไกปองกนตนเองจะเกดขนอยางอตโนมต กลไกปองกนทสาคญ ๆ มดงน 1. การเกบกด (Repression) เปนการเกบกดประสบการณ ความรสกไมสบายใจ หรอความรสกผดหวง ความคบของใจ กงวลใจ กลว ไมอยากนกถง ฯลฯ โดยผลกประสบการณ ความรสกเหลานไวในระดบจตไรสานก ทาใหเราลมประสบการณ ความรสกเหลานนไป เชน ลมวนท

14

หมอนดถอนฟนเพราะเรากลวเจบ กลไกปองกนตวประเภทเกบกดน ถาใชบอย ๆ อาจทาใหเกดภาวะ โรคจต โรคประสาทได 2. การหาเหตผลมาอาง (Rationalization) เปนการปรบตวโดยการหาเหตผลทสงคมยอมรบมาอธบายพฤตกรรมตาง ๆ ของตน เพอใหการกระทาของตนสมเหตสมผล เขาทานอง “องนเปรยว มะนาวหวาน” – “องนเปรยว” (Sour grapes reaction) เปนความพยายามททาใหตนเองและผอนเชอวา สงทผอนประสบอยนน (สงทเราตองการ อยากไดมาครอบครอง) ไมดพอสาหรบเรา เชน เราเหนเพอนแตงงานมครอบครวแลว และเรากอยากแตงงานมครอบครวเหมอนกบเพอน แตยงหาคชวตไมได เลยมองวาการมครอบครวของเพอนนนเขาทานอง “มลกกวนตว มผวกวนใจ” – “มะนาวหวาน” (Sweet lemond reaction ) เปนความพยายามททาใหตนเองและผอนเชอวา สงทตนประสบอยนน (สงทเราไมตองการ ไมอยากได ไมอยากม) ดแลว พงพอใจแลวสาหรบเรา เชน เราไมอยากเปนคนโสด แตหาคชวตไมได กเลยใหเหตผลวาอยเปนโสดนะดแลว ชวตอสระ อยากทาอะไรกไดทา ไมมภาระผกพนใหลาคาญใจ ไมตองมานงเจบใจ เสยใจเวลาททะเลาะกน 3. การกลาวโทษผอน (Porjection) เปนการปายความผดใหแกผอนวาเปนตนเหตของความลมเหลว หรอความคบของใจ ซงจรง ๆ แลวตนเหตคอตนเอง เขาทานองสานวนสภาษต “ราไมดโทษปโทษกลอง” เชน สอบตกกอางวาเปนเพราะอาจารยสอนไมรเรอง สอนไมด แตจรง ๆ แลวเปนเพราะไมตงใจเรยน หรอเมอประเมนผลงานแลวไมสมควรขนเงนเดอน กกลาวโทษหวหนางานวามอคตตอตน แตจรง ๆ แลว ตนเองทางานไมมประสทธภาพ เปนตน 4. การถดถอย (Regression) เปนการถอยหลง หรอหนกลบอยสภาพอดตทเคยทาใหตนเองมความสข เมอพบสถานการณทกอใหเกดความคบของใจ โดยแสดงพฤตกรรมทอยในระดบตากวาวฒภาวะทเปนอย เชน นายแดงจะดดนวมอตอนเขานอนทกครง จนหลบ ทง ๆ ทโตจนอาย 15 ปแลว 5. การเปลยนแปลงทศทางหรอเปาหมาย (Displacement) เปนการระบายอารมณโกรธ หรอความคบของใจทเกดขนตอตวแทนทไมไดเปนตนเหต เนองจากไมสามารถโจมต หรอโตตอบกบเปาหมายทเปนตนเหตได เพราะวาถาทาเชนนนจะเกดผลเสยตอตนเอง และสงคมไมยอมรบ เขาทานองหาแพะรบบาป เชน ถกเจานายด ตาหน เลยรสกโกรธ แตทาอะไรไมได พอกลบมาบานเลยใสอารมณกบคนรบใช 6. การทาพฤตกรรมตรงขามกบความรสก (Reaction Formation) เปนการกลบเกลอนสภาวะทแทจรงของตนเองในรปแบบทตรงกนขาม เขาทานอง “ปากวา ตาขยบ” “ปากหวาน กนเปรยว” “ปากอยาง ใจอยาง” เชน คนทชอบโกงผอนกมกจะทาตวเปนคนใจบญสนทาน

15

7. การทดเทด (Sublimation) หรอ การเปลยนใหเปนทยอมรบ เปนการเปลยนความรสก หรอแรงผลกดนใหเปนสงทตนเองและสงคมยอมรบได เชน คนทมแรงกระตนทตองการใหผอนเจบปวด (Sadistic–impulse) อาจกลายเปนศลยแพทย หรอ คนฆาสตวในโรงงาน เปนตน หรอคนทมความตองการทางเพศแตไมสมปรารถนา อาจแสดงออกในรปการเขยนโคลงกลอน จดหมายรก เปนตน 8. การชดเชย (Compensation) เปนการลบลางปมดอย ความบกพรอง หรอจดออนของตนเองดวยการสรางปมเดนมาชดเชย ซงการสรางปมเดนนอาจเปนในทางบวกหรอลบกได เชน คนตวเลกชอบทาเสยงดง คนพการขาแตเปนนกกฬาวายนา 9. การฝนกลางวน หรอ เพอฝน (Day dream or Fantacy) เปนการสรางจนตนาการ หรอมโนภาพเกยวกบสงทตนมความตองการ แตเปนไปไมได ฉะนนจงคดฝน หรอสรางวมานในอากาศ เพอสนองความตองการชวขณะหนง ซงมกเปนเรองทเปนไปไมไดในชวตจรง เชน ความเปนจรงอวนมาก กนกฝนเอาวาตนเองรปรางด กาลงใสชดวายนาทพทเดนอยบนชายหาด 10. การปฏเสธความจรง (Denial) เปนการหลกเลยงการรบรความเปนจรงทยอมรบไมได เพราะความเปนจรงนนทาใหกระทบกระเทอนใจอยางรนแรง เจบปวด ไมสามารถทนตอความรสกดงกลาวได จงตองปฏเสธวาไมจรง ซงกลไกการปฏเสธความจรงนจะเกดขนทนทโดยอตโนมต สวนใหญมกพบกบการปฏเสธเรองความเจบปวยทรนแรง การสญเสยของรก เปนตน 11. การเลยนแบบ (Identification) เปนการปรบตวโดยการเลยนแบบพฤตกรรมบคคลทตนเองนยมยกยอง เพอใหเกดความสบายใจ เชน เลยนแบบคณพอคณแม การเลยนแบบไมจาเปนจะตองเลยนแบบจากบคคลจรง ๆ แตอาจจะเลยนแบบจากตวละครในโทรทศน ภาพยนตรกได กลไกในการปองกนตนเองเปนวธการทบคคลใชในการปรบตว เมอประสบกบปญหาความคบของใจ เพอชวยยดเวลาในการแกปญหา เพราะจะชวยใหผอนคลายความเครยด ความไมสบายใจ ทาใหคดหาเหตผลหรอ แกไขปญหาได กลไกในการปองกนตนเองทกลาวมาทงหมด อาจกลาวไดวาการชดเชย (Compensation) การทดเทด (Sublimation) เปนแสดงออกทสงคมยอมรบและสามารถตอบสนองความตองการทแทจรงไดใกลเคยงทสด 4.2 ทฤษฎพฒนาการทางสงคมและบคลกภาพ (Psychosocial Development)

ผนาแนวคดนคอ อรค อรคสน (Erik Erikson, 1902 – 1994) ซงถอวาเปนนกจตวทยากลม Neo - Freud นน เปนแนวความคดเกยวกบพฒนาการมนษยและพฒนาการของบคลกภาพทไดรบการยอมรบจากนกจตวทยาสาขาตาง ๆ ทวทกมมโลก แนวคดจากทฤษฎนไดมผนาเปนฐานแนวความคดเพอทาการศกษาเกยวกบจตวทยาพฒนาการและจตวทยาบคลกภาพจานวนนบพน ๆ เรอง ทาใหความรเกยวกบพฒนาการมนษยขยายทศทางออกไป ทงการศกษาจากกลมชนในทวปอเมรกาเหนอ และการศกษาขามชาต (Cross Cultural Studies)

16

ถงแมวาทฤษฎของอรคสนจะมตนกาเนดจากทฤษฎของฟรอยด แตกมความแตกตางกนตรงท - อรคสนใหความสาคญแก อโกหรอตวตนทเปนอย (Self) มากกวาแรงขบ หรอสญชาตญาณ

(Instinct) อรคสนเชอวา บคลกภาพของบคคลเกดจากอทธพลของปจจยภายนอก คอ สงคมและวฒนธรรมมากกวาแรงผลกดนทางเพศทอยในจตไรสานกตามทฟรอยดไดอธบายไว ดงนน จงเรยกทฤษฎของอรคสนวา “ทฤษฎจตสงคม” (Psychosocial)

- อรคสนเชอวา พฒนาการดานบคลกภาพเปนกระบวนการตอเนองตลอดชวต จะพฒนาไดด หรอไม ขนอยกบวาในแตละชวงอายไดประสบความสาเรจในการพฒนางานบางอยางทเกดขนในชวงนนหรอไม หากพฒนาการในแตละขนผานไปไมด หรอเปนไปในทศทางทไมตองการ จะสงผลตอพฒนาการของบคลกภาพในขนตอไปใหพฒนาไมเตมศกยภาพ อรคสนไดแบงพฒนาการดานบคลกภาพออกเปน 8 ขน ซงตางจากฟรอยดทเชอวาพฒนาการของบคลกภาพเกดจากพลงทางเพศทชอวา Libido ทกระตนใหมนษยแสวงหาความสข ความพอใจจากสวนตาง ๆ ของรางกาย (Erogenous Zone) ทแตกตางกนไปตามวย และพฒนาไปเปนขนตอนตามลาดบเรมจากแรกเกดและสนสดในชวงวยรน ซงมอยดวยกน 5 ขน อรคสน แบงพฒนาการดานบคลกภาพออกเปน 8 ขน ดงน

ขนท 1 : ความรสกไววางใจหรอรสกไมไววางใจ (Trust v.s. Mistrust) (แรกเกด -2 ขวบ)

ขนนจดอยในชวงวยทารก ซงอรคสน ถอวาเปนรากฐานทสาคญของพฒนาการในวยตอ ๆ ไป ในระยะนเดกจะพฒนาความรสกไววางใจ หรอไมไววางใจจากการไดรบความดแลเอาใจใสทคงเสนคงวาจากพอแม ไดรบความรก ความคมครอง ความเอาใจใส ไดรบในสงทตองการทางดานรางกาย ซงจะ นาไปสความไววางใจในสงแวดลอม การยอมรบประสบการณใหม ๆ และการมองโลกในแงด ในทาง ตรงกนขามถาเดกขาด หรอไมไดรบการตอบสนองในสงตาง ๆ เหลานอยางสมาเสมอ กจะทาใหตนรสก วาเหว รสกไมวางใจในสภาพแวดลอมของตน จะแสดงพฤตกรรมดวยการรองกวน โยเย ไมดดนม หรอไมสบายบอย ๆ เชน ทองเสย อาเจยนโดยไมมสาเหตทางรางกาย และจะมผลทาใหเดกเปนคนขระแวง ไมไววางใจผอน หรอเรยกรองความสนใจจากผอนมากเกนไป ดงนน สงแวดลอมทสาคญทสดสาหรบเดกในชวงนคอแม (หรอผททาหนาทแทนแม) ซงวธการเลยงดของแม ไมวาจะเปนการอม ทาทางการใหนม การยมกบเดก ลวนแตเปนการวางพนฐานเกยวกบการไวใจในสภาพแวดลอมใหแกเดกทงสน ตวอยางการไววางใจในสภาพแวดลอมของเดก เชน การทเดกยอมใหแมพนจากสายตาไดโดยไมรองไห หรอโกรธ

17

ขนท 2 : ความเปนตวของตวเองหรอละอายใจและไมแนใจ (Autonomy vs. Shame and Doubt) (2 - 3 ขวบ) ในขนน เดกจะเรมเรยนรสงแวดลอมรอบ ๆ ตว สามารถควบคมตนเองในการใชกลามเนอ และประสาทสมผสได เดกจงซกซน อยไมนง และพยายามทจะเปนตวของตวเอง คดวาสามารถชวยเหลอตนเอง ทาอะไรดวยตนเอง (Autonomy) ได พอ แม หรอผเลยงดจาเปนจะตองรกษาความสมดลระหวางการทใหเดกไดทาอะไรดวยตนเอง และการชวยเหลอ แนะนาอธบายใหเขาทราบวาสงไหนทาได สงไหนทาไมได เชน ปลอยใหทานขาวเอง เดนเองบาง เดกกจะพฒนาความเปนตวของตวเอง ความรสกเปนอสระ พงตนเอง แตถาเดกถกควบคมมากเกนไป ไมยอมปลอยใหทาอะไรดวยตนเอง เนองจากเกรงอนตรายทจะเกดขน เดกกเกดความละอาย ไมแนใจ และสงสยในความสามารถของตนเอง ขนท 3 : ความคดรเรมหรอความรสกผด (Initiative vs. Guilt) ( 3 – 5 ขวบ)

ในชวงวยนพฒนาการของเดกเรมมการทางานประสานกนระหวางสมรรถภาพทางกายและจตใจ มความคดรเรมอยากจะทาอะไรดวยตนเอง เรมเขาใจและใชภาษาในการสอความหมายความได เดกอยากเรยนรสงทอยรอบตว มความคดรเรมสรางสรรค มจนตนาการ การเลนจงสาคญมากสาหรบวยน เพราะเดกจะไดทดลองทาสงตาง ๆ ไดรบความสนกจากการสมมตของตาง ๆ เปนของจรง เดกทถกสกดกนความคดฝน หรอหามไมใหสารวจตรวจตราสงตาง ๆ หรอหามไมใหเลน ไมใหทาอะไรมากเกนไป เชน ถก

หามดวยคาสงวา “อยาทา” “อยาเลน” ฯลฯ เดกจะเกดความรสกผดและกลวการถกลงโทษจนอาจพฒนาบคลกภาพแบบรสกผด (Guilt Personality) หรอเปนคนชอบหลกหนความจรงโดยใชการคดฝน หรออาจชอบแสดงความกาวราวอวดดเพอใหไดสงทตนปรารถนา

ดงนน พอแมควรสงเสรมพฒนาในขนนอยางเหมาะสม เชน เมอเดกมปญหาเกดความสงสย ใหเตมใจทจะตอบปญหาใหคาแนะนา แตไมใชชวยเหลอทงหมด ความพอดระหวางความคดรเรม และ ความรสกผดจะทาใหเดกพฒนาคณสมบตเปนคนชอบสรางสรรค รจกคดหาวธแกไขปรบปรงกจกรรมตาง ๆ ทตองกระทา และเปนคนทกลาเผชญความเปนจรงของตนเองและของชวต ขนท 4 : ระยะเอาการเอางานขยนขนแขงหรอมปมดอย (Industy vs. Inferiority) (อาย 6-12ป) เปนระยะวยเดกตอนปลาย เดกทเจรญเตบโตในวฒนธรรมทไมมการศกษาในโรงเรยน จะพบวา เดกจะเรมฝกหดอาชพ เชน พวกเอสกโม จะไปตกปลา สาหรบสงคมทมการศกษาในโรงเรยน เดกจะเรยนหนงสอ หดอาน หดเขยน และคดเลข เรยนรทจะเคารพระเบยบวนยของบาน ของโรงเรยนและของสงคม มการพฒนาการบคลกภาพแบบเอาจรงเอาจงเพอเปนการปรบตวใหเขากบความคาดหวงของพอแม คร และเพอน ๆ เดกทมพอแม คร คอยชวยเหลอ แนะนาการเรยน และการเลน และคาดหวงกบเดกตาม

18

ความเปนจรงอยางเหมาะสม ใหอภยเมอเดกทาไมไดดงใจ สงเหลานจะทาใหเดกเกดกาลงใจ มความพยามยาม มมานะ ขยนในการเรยน และทากจกรรมตาง ๆ ไดด เกดความภาคภมใจวาตนสามารถ ทาอะไรดวยตนเองได ชวงวยนจงเหมาะทจะฝกกจกรรมประเภททตองใชทกษะตาง ๆ เชน การรกษาความสะอาด ความเปนระเบยบ ซงจะตดตวเดกไปตลอดชพ ในทางกลบกนเดกทไมมผใหญคอยแนะนาและใหกาลงใจ หรอมผใหญทตงความหวงในตวเดกเกนความสามารถของเดก จะทาใหเดกรสกวาตนตาตอยไรความสามารถ ความรสกเชนน ถามมาก ๆ จะกอใหเกดความรสกวาตนมปมดอยในแงใดแงหนงซงในบางคนความรสกชนดนจะฝงรากในบคลกภาพจนตลอดชพ ดงนน ความพอดระหวางความเอาการเอางานกบความรสกดอยจะพฒนาไปสความมสมรรถภาพทแทจรง (คอ ไมมความรสกยกยองตนเอง เกงจนหลงลมตนเอง หรอมความรสกวาตนตาตอยดอยคาจนเปนคนหยบโหยง ไมนาพาตอกจการใด ๆ) ขนท 5 : ระยะการคนหาเอกลกษณแหงตนหรอสบสนในตนเอง (Identity vs. Identity Diffusion) (12 – 20 ป)

ระยะนเปนระยะวยรน ในบรรดาขนตอนแหงความขดแยงทางสงคมจตใจของมนษยทง 8 ขน นน อรคสนเชอวา ขนนเปนชวงทความขดแยง มลกษณะวกฤตยงกวาชวงอน เพราะเปนหวเลยวหวตอระหวางความเปนเดก และความเปนผใหญ วกฤตการณทางเอกลกษณอาจดเปนอนตราย เพราะเปนกระบวนการทเกยวของกบอนาคตทงอนาคตของคน ถาหากไมสามารถแกไขวกฤตใหลลวงดวยดพอสมควร เดกวยรนผนนกจะกลายเปนเดกวยรนทสบสนในการคนหาตนเองและกลายเปนผใหญทมบคลกภาพสบสนไมมนคง อรคสนอธบายวา เดกวยนจะรสกวาตนเองมการเปลยนแปลงอยางรวดเรว โดยเฉพาะความเจรญเตบโตทางดานรางกายทเหมอนกบผใหญทกอยาง และมความรสกทางเพศเกดขนทงหญงและชาย พฒนาการทางดานสตปญญากเรมคดแบบผใหญ ตองการตดสนใจทาอะไรเอง เวลาผใหญหามจะรสกไม พอใจ ตองการการยอมรบจากกลมเพอน ซงถอวาเปนสงทสาคญทสด วยรนสวนมากยงมความสบสน และไมแนใจระหวางความเปนเดกและความเปนผใหญของตน สภาพเชนนกอใหเกดความขดแยงดานสมพนธภาพกบผใหญ กบเพอนรวมวย กบเพอนตางเพศ กบสงคม และเกดความสบสนทางจตใจอยาง รนแรง เชน ควรจะเชอฟงพอแมด หรอเชอฟงตวเองด หรอเชอเพอนด ควรเลยนแบบเพอนหรอบคคลทตนนยม (เชน ดาราภาพยนตร ดาราทว) ควรทาตวเปนเดกหรอผใหญด ควรอสระเสรเตมทหรออยในกรอบ ระเบยบประเพณอยางเขมงวด ควรเลอกวชาชพตามความชอบของตนหรอเลอกตามเพอน หรอเลอกตามใจผปกครอง อยางไหนดทสด ฯลฯ เดกวยน เปนวยทคนหาเอกลกษณของตนเอง ( Ego Identity) เดกวยรนทไมรจกความสามารถและคณลกษณะของตนเองดพอ ไมสามารถประสานความตองการของตนกบสงคมรอบขางได เดกจะขาดความมนใจในตวเองไมรวาตนเองตองการอะไร ชอบอะไร จะทาอะไร หรอมบทบาทอยางไร มกจะเลยนแบบผอน จงกลายเปนวยรนทหลงลมตนเอง มความสบสนในตนเอง อรคสนใชคาวา

19

“Indentity Cries และ Identity Diffusion” วยรนเหลานจงเปนวยรนทวาเหว ไมเปนตวของตวเอง เหงาหงอย ขกงวล ตดสนใจไมได รสกวาตนถกทอดทงจนอาจกลายเปนอนธพาล ตดยาเสพตด ขาดความรบผดชอบตอตนเอง (และตอสงคมในรายทมตนสบสนรนแรง)

เมอสนสดวยแหงการพฒนาตนของเดกวยรน เดกวยรนคนใดทสามารถคนพบความสมดลระหวางการพบตนเองกบการไมเขาใจตนเองไดนน จะสงผลใหเดกวยรนผนนเหนโครงรางหรอตวตนของเขาเองตามความเปนจรง เชน เขาใจจดดอย จดเดนของตน มปรชญาชวตของตน ทราบความตองการในชวตของตน และสามารถทาใจยอมรบตนอยางทม ทเปนจรง ๆ

ขนท 6 : ความสนทสนมรกใคร หรอ ความรสกโดดเดยว (Intimacy vs. Isolation ) ชวงนเปนวยผใหญตอนตน ทผานพนวยรนมาแลว เปนวยทบคคลรจกตนเองวามจดมงหมายใน

ชวตอยางไร และพรอมจะมความสมพนธกบเพอนตางเพศในฐานะเพอนสนททจะเสยสละใหกนและกนได มความเหนอกเหนใจซงกนและกน พรอมทจะใชชวตรวมกนฉนสามภรรยา ซงทงสองฝายจะตองยอมรบและลดความเปนตวของตวเองลง มการเสยสละบางอยางของตนแกบคคลทตนรก มตรภาพเชนนจะมนคงถาวร ในทางกลบกน ผใหญบางคนทไมสามารถสรางความรสกสนทสนมจรงจงกบใครได จะมความรสกอางวาง เดยวดาย ผใหญประเภทนไมสามารถละตนเพอเขาถงผอน กจะแยกตวออกไป และใชชวตอยโดดเดยว ถามลกษณะเชนนมาก ๆ อาจกอใหเกดปญหาบคลกภาพทรนแรงได ความใกลชดผกพนของผใหญตอนตนน ไมไดหมายความวาจะตองเกดระหวางเพอนตางเพศเทานน การมความใกลชดผกพนกบเพอนเพศเดยวกนกเปนสงทสาคญมาก คนทไมมเพอนสนทกจะมความรสกวาตนเองโดดเดยวอางวางเชนกน

ขนท 7 : ความมนคงเปนหลกใหผอน หรอหมกมนอยกบตนเอง ( Generatively vs. Self Absorption)

ชวงนเปนระยะวยกลางคน จดเดนของชวงวยกลางคน คอ มความรบผดชอบตอครอบครวและ

สงคม เปนวยทมการแบงปน เผอแผ เปนหวงเพอนรวมโลก และเยาวชนรนหลง อยากจะใหคาแนะนา ความร ความคด ความชานาญตาง ๆ ตอคนรนหลง มการใหความรกและความเอออาทรอยางแทจรง เชน ใหการเลยงด ใหการศกษาอบรมแกเยาวชน การสาธตแนะนาความรความชานาญแกบคคลอน การแบงปนอนเคราะหสงเสรมผอนอยางจรงใจ คณสมบตเหลานทาใหผใหญวยนเปนผทมความมนคง เปน หลกใหผอนได จงทาเกดความรสกปราบปลมอมอกอมใจ พอใจในตนเอง เหนตนเองมคณคา มความสาคญ นอกจากน อรคสนยงมแนวคดวา วฒนธรรมและอารายธรรมของสงคมใด ๆ ของมนษยชาตจะกาวหนาและรงเรองไดเพราะมนษยมความรสกอยากแบงปน และอนเคราะหผอนดวยการสงสอนแนะนา ความรอบร และประสบการณตอกนและกน

20

สาหรบคนวยกลางคนทสนใจแตตนเอง ไมไดสนใจ หรอเปนหวงผอน พะวงเฉพาะเรองของตน จะเปนผทเหนแกตว ไมสามารถถายทอดประสบการณความร ความคด หรอคาแนะนาใหแกชนรนหลงได คนเหลานจะมอารมณและบคลกภาพไมมนคง ชอบอยคนเดยว และหวงแตตนเอง ขาดความเปนผใหญ ทนานบถอ การแตงงานและมลก หรอความตองการจะมลกไมไดเปนสงรบรองวาผใหญในขนนจะเขาถงความมนคงทเปนหลกใหผอนได ขนท 8 : สขสงบ กบ สนหวง (Integrity vs. Despair) ชวงนเปนระยะบนปลายของชวต หรอเขาสวยชรา คนสวนใหญจะเขาสสถานะภาพเกษยน ไมตองรบผดชอบการทางานใด ๆ ประกอบกบบคลกภาพของคนวยนเปนผลรวมของขนแตละขนทผานมา (ขนท 1 – 7) จงเปนชวงเวลาแหงการทบทวนและประเมนตนเอง หากมองยอนกลบไปขางหลงถงเหตการณทผานมาของชวต คนทประสบความสาเรจในชวต และพฒนาในแตละขนมาด จะรสกพอใจวาตนไดทาสงตาง ๆ ในชวตอยางสมบรณทสดแลว สามารถยอมรบความแก และความตายวาเปนเรองธรรมดาของทกชวตได

ในทางตรงกนขาม คนทมปญหาในชวตขนตน ๆ และแกไขไมได ปญหาเหลานน ยงตดตามมาทกระยะ มกจะสงผลใหบคคลนนไมพอใจในตวเอง รสกวาตนเองไมมประโยชน กจะมความทกขใจและสนหวง เพราะเวลาของชวตไมอานวยใหตอสดนรนเพอสงทหวงตอไป และหมดอาลยตายอยากกบตนเอง เกดบคลกภาพทแปรปรวนในวยชรา 5. การวดบคลกภาพ

เมอไดทาความรจกทฤษฎตาง ๆ ทางจตวทยาทอธบายสาเหต รวมทงพฒนาการการเกดบคลกภาพในบคคลแลว ทาใหเราเขาใจไดวา บคลกภาพมความซบซอนและหลากหลาย จงไมงายทจะเขาใจและอธบายบคคลอยางถกตองโดยปราศจากหลกการและกฎเกณฑบางประการ ดงนน นกจตวทยาไดพยายามสรางเครองมอเพอใชในการวดเกยวกบบคลกภาพของบคคลขน เรยกวา “แบบทดสอบ” เพอนาผลจากการวดไปใชอางองและเชอถอไดจรง โดยมวตถประสงค ดงน

1. เพอคดเลอกคนใหเหมาะสมกบกจกรรมตาง ๆ ของมนษย เพราะกจกรรมตาง ๆ ตองการบคคลทมบคลกภาพเดน หรอพเศษทแตกตางกน เชน งานบรการ ตองการคนทมลกษณะ Service mind ยมแยมแจมใส แกปญาเฉพาะหนาได เปนตน 2. เพอใหไดขอมลพนฐานของบคคล เชน ขอมลผปวย(จตเวช) เพอใชประกอบการพจารณากอนดาเนนการทางคลนค แบบทดสอบวดบคลกภาพอาจแบงออกเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอ

21

ก. แบบโปรเจคทฟ (Projective test) หรอวธการฉายออก ข. แบบออปเจคทฟ (Objective test) หรอวธแบบปรนย ก. แบบโปรเจคทฟ แบบทดสอบวดบคลกภาพแบบโปรเจคทฟน เปนแบบทดสอบทนาเสนอสงเราสองนย หรอไรโครงสรางทแนนอน ตลอดจนวธการวดอาจใชการสรางเรอง ตอเตมเรอง ตอเตมประโยค หรอโดยการวาด ผถกประเมนสามารถใหคาตอบ หรอแสดงออกไดอยางอสระ เปนแบบวดบคลกภาพทางออม ไมใชการถามตรงไปตรงมา ฉะนนคาตอบทไดจะสะทอนถงความปรารถนา ความกลว หรอความรสกในระดบจตไรสานก ซงจะเปนประโยชนในการทาความเขาใจบคลกภาพอยางลกซง แบบทดสอบชนดน นยมใชในหมนกจตวทยาคลนก และจตแพทย

ตวอยางแบบทดสอบ “โปรเจคทฟ” 1) The Rorscharch inkblot test สรางโดยจตแพทยชาวสวส ชอ Human Rorscharch (1942) ลกษณะของแบบทดสอบชนดนจะเปนรปหยดหมกทไรโครงสราง แตละรปจะสมดลกนทงซายและขวา ซงมทงหมด 10 รป เปนภาพขาวดา 5 รป และเปนภาพสจาง ๆ หลายสปนกน 5 รป ในการทดสอบนน ทาไดโดย ผทาการทดสอบจะใหผถกทดสอบดภาพหยดหมกทละภาพ ตามลาดบ และใหเขาตอบวา เขาเหนรปอะไร ? โดยเปดโอกาสใหตอบอยางอสระ พยายามรบกวนผถกทดสอบนอยทสดและจะตองจดบนทกคาตอบโดยละเอยด การใหคะแนนคาตอบของผรบการทดสอบ มหลกเกณฑทแนนอนโดยคานงถงลกษณะ 4 ประการ คอ - ภาพทผรบการทดสอบเหน บางคนอาจจะเหนเปนสวนยอย ๆ หรอบางคนจะมองภาพเปนสวนรวม - ใชลกษณะอะไรในการรบรภาพ เชน ใชรปราง สพน หรอสสนของภาพ - เนอเรองของภาพเกยวของกบคน สตว หรอสงไมมชวต - ภาพทรบรมความแปลกใหมหรอไม ผทดสอบทใชแบบทดสอบชนดนจะตองไดรบการฝกฝนจนชานาญพเศษจรง ๆ จงจะสามารถแปลผลใหกบผรบการทดสอบได และแบบทดสอบชนดนนยมใชในวงการจตเวช

22

รปท 6 ตวอยาง Rorscharch inkblot test

2) แบบทดสอบ ทเอท (TAT) (Thematic Apperception Test) หรอ แบบทดสอบแนวโนมการรบรเรองราว พฒนาโดย Morgan & Muray, 1935 ลกษณะของแบบทดสอบ TAT ประกอบดวยภาพ 20 ภาพ แตละภาพเปนสถานการณของชวตในแงมมตาง ๆ เชน ภาพหญงแกทจองมองหญงสาว ดงรปท 7 ภาพเหลานสวนใหญจะมลกษณะคลมเครอ มองไดหลายแงมม แตละภาพจะมลกษณะสองนย (ambiquity) ในการทดสอบนน ทาไดโดย ผทาการทดสอบใหผถกทดสอบดภาพแตละภาพ พรอมเลาเรองอะไรกไดทประกอบเปนคาบรรยายของภาพนน ๆ เชน บคคลในภาพเปนใคร? กาลงทาอะไร? กาลงคด และรสกอยางไร? ผทดสอบจะตองบนทกสงทผรบการทดสอบเลามาอยางละเอยด รวมทงกรยา ทาทางการเลาของผรบการทดสอบ จานวนครงทผรบการทดสอบไดกลาวถงความรสกบางประการดวย จากนนกนาคาตอบตาง ๆ ไปแปลผล

3) แบบทดสอบการเตมคาใหเตมประโยค (SCT) (Sentence Completion Test) เปนแบบทดสอบทใหผทดสอบหรอผปวย (ทอานออกเขยนได) เตมคาใหสมบรณเตมประโยค จากจานวน 30–40 ขอ ตวอยางเชน ฉนตองการ……………….

รปท 7 ตวอยาง Thematic Apperception Test

23

อนาคตของฉน…………… ถาฉนโตขน……….. ฉนชอบคณแมของฉน แต……….. สงทฉนไมชอบ……….. วตถประสงคของการใชแบบทดสอบ SCT เพอประเมนภมหลงของผปวยกบพอแมเปนหลก และทศนคตทวไปเกยวกบผปวยกบสงคมรอบขางของเขาโดยละเอยด ข. แบบออฟเจคทฟ แบบทดสอบวดบคลกภาพแบบออฟเจคทฟ หรอ แบบรายงานดวยตนเอง (Self report inventory) เปนแบบทดสอบทเปนขอความใหเลอกตอบตามทกาหนดไว เปนแบบทดสอบทสรางใหมความตรงตามเนอหา การใหคะแนนเปนไปตามเกณฑ ดงนน วธการใหคะแนนจงมความเปนปรนยสง การแปลผลตองเปนไปตามแนวทกาหนดไว ตวอยางแบบทดสอบประเภทน 1) MMPI (The Minnesota Multiphasic personality Inventory) Hathaway & Mckinly (ฮาธาเวย & แมคดนเลย) รวมกนสรางขนเพอใชประเมนบคลกภาพเปนครงแรกในป ค.ศ.1942 โดยมวตถประสงคเพอเปนประโยชนในการเขาใจสภาพจตและ ความเจบปวยทางจต ความรนแรงของอารมณ และลกษณะบคลกภาพของคนไขจตเวช รวมถงบคคลทวไป ลกษณะทวไปของแบบทดสอบ MMPI ประกอบดวยขอความบอกเลา 550 ขอ แบงออกเปน 10 มาตรายอย แตละมาตรายอยมกลมคาถามทวดบคลกภาพทตางกน เชน วดลกษณะซมเศรา วดโรคจตชนดยาคดยาทา วดทศนคตเกยวกบเรองเพศ วดบคลกภาพเกบตว เปนตน โดยใหผรบการทดสอบตอบวา จรง ไมจรง หรอ ตดสนไมได กลาวโดยสรป MMPI เปนแบบทดสอบทวดบคลกภาพไดหลายลกษณะ มเกณฑการใหคะแนนทแนนอน และมความตรงตามเนอหา สามารถทดสอบไดเปนกลม และเปนรายบคคล สามารถประเมนไดดวยคอมพวเตอร แตผแปลผลการทดสอบตองมความรเกยวกบแบบทดสอบมากพอสมควร แบบทดสอบชนดนไดมการนาไปใชอยางแพรหลายในวงการแพทย การศกษา แนะแนวและวงการอตสาหกรรม นอกจาก MMPI แลวยงมแบบทดสอบวดบคลกภาพทจดวาเปนแบบ Objective Test ไดแก - EPPS (Edwards Personal Preference Schedule) เปนแบบทดสอบทสรางตามทฤษฎความตองการ 15 อยางของเมอรเรย

24

- 16 PF (The Sixteen Personality Factor Questionaire) สรางโดยคะเทล และคณะ ออกแบบมาเพอใชสารวจบคลกภาพเนนการปรเมนลกษณะตาง ๆทตรงขาม 16 ลกษณะ เชน ความสงบเสงยม กบ การแสดงออก ความขาดกลว กบ การชอบเสยงภย ความไววางใจ กบ ความไมเชอใจผอน ฯลฯ ขอด / ขอดอยของแบบทดสอบบคลกภาพแตละแบบ แบบโปรเจคทฟ ขอด 1. สามารถใชทดสอบกบบคคลไดทกเชอชาตและภาษา หรอแมกระทงผทไมรหนงสอ เนองจากไมมขอบเขตในเรองของวฒนธรรมและภาษายกเวน SCT 2. การแปลผลสามารถวดบคลกภาพลก ๆ ได ทดสอบเพยงครงเดยวไดขอมลในหลาย ๆ ลกษณะ 3. เกดความรสกเปนมตรและคนเคยกนระหวางผรบการทดสอบและผทดสอบ ขอดอย

1. ตองทดสอบเปนรายบคคลไมสามารถทดสอบเปนรายกลมได 2. การแปลผลตองอาศยผเชยวชาญเทานนเพราะ ไมมกฎเกณฑทแนนอนในการแปลความ

จงทาใหขาดความเปนปรนยในการใหคะแนน

3. ผรบการทดสอบอาจปกปด ไมตอบตามความรสกทแทจรง

แบบออฟเจคทฟ ขอด 1. สามารถทดสอบแบบรายบคคล และรายกลมไดทาใหทนเวลา คาใชจาย

2. การแปลผลมกฎเกณฑทแนนอนตายตว สามารถใชคอมพวเตอรชวยในการแปลผลได ขอดอย

1. มขอจากดในเรองของการตความหมายของภาษา ทใชเปนขอคาถาม ดงนนจงไม เหมาะกบผทขาดความสามารถทางดานการใชภาษา

25

2. การตอบแบบทดสอบอาจขาดความตงใจจรงหรออาจจะใหคาตอบแบบเสยไมได 6. สรป

1. บคลกภาพ หมายถง คณลกษณะภายนอกและคณลกษณะภายในของบคคลทมารวมกนเขาและทาใหบคคลมความแตกตางกน 2. ปจจยทมอทธพลตอบคลกภาพม 2 ปจจย ไดแก พนธกรรม และสงแวดลอม โดยทพนธกรรม จะเปนตวกาหนดพนฐานของบคลกภาพ และสงแวดลอมเปนเปนปจจยทสงผลตอการปรงแตงพนฐานของบคลกภาพทไดมาจากพนธกรรมใหดขนหรอเลวลง 3. ความสาคญของบคลกภาพม ดงน (1) มผลตอการยอมรบและการปรบตวใหเขากบคนอน ๆ (2) มผลตอความสาเรจในชวต และ (3) มผลตอการตระหนกในเอกลกษณและการยอมรบความแตกตางระหวางบคล 4. ทฤษฎบคลกภาพทสาคญ ไดแก 4.1 ทฤษฎจตวเคราะหของซกมนด ฟรอยด สาระสาคญ ไดแก ก. ระดบการทางานของจต แบงเปน 3 ระดบ คอ จตสานก จตกงสานก และจตไรสานก โดยทฟรอยดใหความสาคญของจตไรสานกวาเปนสาเหตสวนใหญทผลกดนใหมนษยกระทาพฤตกรรม ข. โครงสรางของบคลกภาพ แบงเปน 3 ตว คอ อด อโก และซเปอรอโก ค. ขนพฒนาการของบคลกภาพ แบงเปน 5 ขน คอ ขนปาก ขนทวารหนก ขนอวยวะเพศ ขนแอบแฝง และขนวยรน ง. บคลกภาพกบกลไกปองกนตนเอง กลไกปองกนตนเองเกดขนจากภาวะความขดแยงของโครงสรางบคลกภาพ 3 ตว คอ อด อโก และซเปอรอโก

4.2 ทฤษฎพฒนาการทางสงคมและบคลกภาพ ของอรค อรคสน โดยเขาเชอวา บคลกภาพของบคคลเกดจากอทธพลของปจจยภายนอก และเชอวา พฒนาการดานบคลกภาพเปนกระบวนการตอเนองตลอดชวต จะพฒนาไดดหรอไม ขนอยกบวาในแตละชวงอายไดประสบความสาเรจในการพฒนางานบางอยางทเกดขนในชวงนนหรอไม และแบงพฒนาการดานบคลกภาพออกเปน 8 ขน คอ ขนท 1 : ความรสกไววางใจหรอรสกไมไววางใจ ขนท 2 : ความเปนตวของตวเองหรอละอายใจและไมแนใจ ขนท 3 : ความคดรเรมหรอความรสกผด ขนท 4 : ระยะเอาการเอางานขยนขนแขงหรอมปมดอย ขนท 5 : ระยะการคนหาเอกลกษณแหงตนหรอสบสนในตนเอง ขนท 6 : ความสนทสนมรกใครหรอ ความรสกโดดเดยว ขนท 7 : ความมนคงเปนหลกใหผอน หรอหมกมนอยกบตนเอง และ ขนท 8 : สขสงบ กบ สนหวง

26

5. วธการวด หรอ ประเมนบคลภาพทนาเชอถอและมความเปนปรนยมากทสด คอ การใชแบบทดสอบ ซงแบงเปน 2 ชนด คอ (1) แบบทดสอบแบบโปรเจคทฟ ไดแก The Rorscharch inkblot test, TAT, SCT และ (2) แบบออฟเจทฟ ไดแก MMPI, EPPS, 16PF 7. เอกสารคนควาเพมเตม

1. ทฤษฎบคลกภาพ. นพมาศ ธรเวคน พมพครงท 2 กรงเทพมหานคร : สานกพมพ มหาวทยาลยธรรมศาสตร 2540. 2. จตวทยา. โยธน ศนสนยทธ และคณะ กรงเทพมหานคร: สานกพมพศนยสงเสรม- วชาการ 2533. 3. บคลกภาพและการวด. นวลศร เปาโรหตย และคณะ จตวทยาทวไป. ภาควชาจตวทยา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยรามคาแหง 2544. 4. ทฤษฎบคลกภาพ. นวลละออ สภาผล ภาควชาจตวทยา คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลย ศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร 2527.