บาลี 26 80

ประโยค๒ - คณฐพระธมมปทฏฐกถา ยกศพทแปล ภาค ๔ - หนาท 1

คณฐธมมปทฏฐกถา ยกศพทแปล ภาค ๔ เรองพระราธเถระ ๑. ๒/๑๖ ตงแต อเถกทวส ธมมสภาย ภกข กถ เปนตนไป. อถ ครงนน เอกทวส ในวนหนง ภกข อ. ภกษ ท. กถ ยงวาจาเปนเครองกลาววา กร ไดยนวา สารปตตตเถโร อ. พระ เถระชอวาสารบตร กต เปนผรซงอปการะอนบคคลอนกระทาแลว กตเวท เปนผรซงอปการะตอบอนตนกระทาแลวโดยปกต (หตวา) เปน สรตวา ระลกไดแลว อปการ ซงอปการะ กฏจฉภกขามตต อนมภกษอนบคคลพงถอเอาดวยทพพเปนประมาณ ทคคตพราหมณ ยงพราหมณผถงแลวซงทกข ปพพาเชส ใหบวชแลว ราธตเถโรป แม อ. พระเถระชอวาราธะ โอวาทกขโม เปนผอดทนตอการโอวาท (หตวา) เปน ลภ ไดแลว โอวาทกขมเอว อาจรย ซงอาจารย ผ อดทนในการสงสอนนนเทยว อต ดงน สมฏาเปส ใหตงขนพรอม แลว ธมมสภาย ในธรรมสภา ฯ


สตถา อ. พระศาสดา สตวา ทรงสดบแลว กถ ซงวาจาเปน เครองกลาว เตส ภกขน ของภกษ ท.เหลานน วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. (สารปตโต) อ. ภกษชอสารบตร (กต) เปนผรอปการะอนบคคลอนกระทาแลว (กตเวท) เปนผรซงอปการะ ตอบอนตนกระทาแลวโดยปกต (โหต) ยอมเปน อทานเอว ใน กาลนนนเทยว น หามได สารปตโต อ. ภกษชอวาสารบตร กต เปนผรซงอปการะอนบคคลอนกระทาแลว กตเวท เปนผรซงอปการะ ตอบอนตนกระทาแลวโดยปกต (อโหส) ไดเปนแลว ปพเพป แม ในกาลกอน อต ดงน วตถาเรตวา กเถส ตรสใหพสดารแลว อลนจตตชาตก ซงชาดกอนบณฑตกาหนดแลวดวยพระกมารพระนามวา อลนจต ทกนปาเท ในทกนบาต อม นวา จม อ. เสนา มหต หมใหญ นสสาย อาศยแลว อลนจตต ซงพระกมารพระนามวาอลนจต ปหฏา ราเรงทวแลว อคาหย ไดยงชางใหจบเอาแลว โกสล ซงพระราชาพระนามวาโกศล อสนตฏ ผไมทรงยนดดวยดแลว เสน รชเชน ดวยความ เปนแหงพระราชา อนเปนของพระองค ชวคคาห จบเอาดวยความเปนอย ภกข อ. ภกษ นสสย- สมปนโน ผถงพรอมแลวดวยนสย เอว อยางน อารทธวรโย ผมความเพยรอนปรารภแลว ธมม


ยงธรรม กสล อนเปนกศล ภาวย ใหเปนอย ปตตยา เพออนบรรล โยคกเขมสส ซงธรรม อนเปนแดนเกษม จากกเลสเปนเครองประกอบ ปาปเณ พงบรรล สพพสโยชนกขย ซงความ สนไปแหงสงโยชนทงปวง อนปพเพน ตามลาดบ อต ดงน ปกาเสต เพออนทรงประกาศ ต อตถ ซงเนอความนน ฯ กร ไดยนวา หตถ อ. ชาง เอกจารโก ตวเทยวไปตวเดยว วฑฒกห ปาทสส อโรคกรณภาเวน กต อตตโน อปการ ตวา สพพเสตสส หตถโปตกสส ทายโก ตวรซงอปการะ อนนายชาง ไม ท. กระทาแลว แกตน โดยความเปนคออนกระทาซงเทา ใหเปน เทาไมมโรค แลวจงให ซงลกแหงชาง ตวมอวยวะทงปวงขาว ตทา ในกาลนน สารปตตเถโร เปนพระเถระชอวาสารบตร อโหส ได เปนแลว (เอตรห) ในกาลบดน ฯ (สตถา) อ. พระศาสดา กเถตวา ครนตรสแลว ชาตก ซง ชาดก อารพภ ทรงพระปรารภ เถร ซงพระเถระ เอว อยางน อารพภ ทรงพระปรารภ ราธตเถร ซงพระเถระชอวาราธะ วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ภกขนา นาม ชออนภกษ สวเจน พงเปนผอนบคคลวากลาวไดโดยงาย ราเธน วย พงเปนผ เพยงดงวาภกษชอวาราธะ ภวตพพ พงเปน (อาจรเยน) โทส


ทสเสตวา โอวทยมาเนนป ผแมอนอาจารย แสดงแลว ซงโทษ กลาวสอนอย น กชฌตพพ ไมพงโกรธ ปน อนง โอวาททายโก ปคคโล อ. บคคล ผใหซงโอวาท (ภกขนา) อนภกษ ทฏพโพ พงเหน นธอาจกขนโก วย (หตวา) เปนเปนผเพยงดงวาผบอกซง ขมทรพย อต ดงน อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอจะ ทรงสบตอ ซงอนสนธ แสดงซงธรรม อาห ตรสแลว คาถ ซง พระคาถา อม นวา (ปคคโล) อ. บคคล ปสเส พงเหน ย อาจรย ซงอาจารยใด วชชทสสน ผมปกตแสดงซงโทษ นคคยหวาท ผมปกตกลาวขม เมธาว ผมปญญา (กตวา) กระทา ปวตตาร อว ใหเปนผเพยงดง วาผบอก นธน ซงขมทรพย ท. ภเช พงคบ (ต) อาจรย ซงอาจารยนน ตาทส ผเชนนน ปณฑต ผเปนบณฑต (ห) เพราะวา (ปคคลสส) เมอบคคล ภชมานสส คบอย ตาทส อาจรย ซงอาจารย ผเชนนน เสยโย คโณ อ. คณ อนประเสรฐกวา โหต ยอมม ปาปโย โทโส อ. โทษอนลามกกวา น (โหต) ยอมไมม อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา นธกมภน ซงหมอแหงขมทรพย ท.


หรสวณณาทปรน อนเตมดวยวตถมเงนและทองเปนตน นทหตวา ปตาน อนบคคลฝงตงไวแลว ตตถ ตตถ เน ในทนนนน (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา นธน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา กจฉชวเก ทคคตมนสเส อนกมป กตวา เอห สเขน เต ชวตปาย ทสเสสสาม อต นธฏาน เนตวา หตถ ปสาเรตวา อม ธน คเหตวา สข ชว อต อาจกขนตาร วย ใหเปนผเพยงดงวาผกระทาแลว ซงความอนเคราะห ในมนษยผ ถงแลวซงทกข ผมความเปนอยโดยยาก กลาวแลววา อ. ทาน จงมา อ. เรา จกแสดง ซงอบายแหงชวต ตามสบาย แกทาน ดงน นาไป แลว สทแหงขมทรพย เหยยดออกซงมอ แลวบอกวา อ. ทาน จง ถอเอา ซงทรพยน จงเปนอย เปนสขเถด ดงน (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา ปวตตาร อต ดงน ฯ (วนจฉโย) อ. วนจฉย (ปเท) ในบทวา วชชทสสน อต ดงน (ปณฑเตน) อนบณฑต (เวทตพโพ) พงทราบ วชชทสสโน ชนา อ. ชน ท. ผแสดงซงโทษโดยปกต เทว ๒ อมนา น ปคคล อสารปเปน วา ขลเตน วา สงฆมชเฌ นคคณหสสาม อต (จนตเนน) รนธคเวสโก ชโน จ คอ อ. ชน ผแสวงหาซงโทษ ดวยอนคดวา อ. เรา จกขมข ซงบคคลนน ในทามกลางแหงสงฆ ดวยมารยาทอนไมสมควรหรอ หรอวาดวยความพลงพลาดน ดงนดวย อาต าปนตถาย าต ธมม อนคคณหนตถาย สลาทน คณาน


อส ปคคลสส (อตตโน) วฑฒกามตาย ต ต วชช โอโลกเนน อลลมปนวเสน สภาวสณ โต ชโน จ คอ อ.ชน ผตงอยดวยด แลวตามสภาพ ดวยอานาจแหงการอมช ดวยการแลด ซงโทษนนนน เพอประโยชนแกอนยงบคคลใหร ซงธรรมอนตนไมรแลว เพอ ประโยชนแกอนถอเอาตาม ซงธรรมอนตนรแลว เพราะความทแหง ตนเปนผใครซงความเจรญแหงคณ ท. มศลเปนตน แกบคคลนนดวย อย สภาวสณ โต ชโน อ. ชน ผตงอยดวยดแลวตามสภาพน (ภควตา) อนพระผมพระภาคเจา อธปเปโต ทรงพระประสงคเอาแลว อธ ปเท ในบทนวา (วชชทสสน) อต ดงน ฯ ทคคตมนสโส อ. มนษยผถงแลวซงทกข (ปรปคคเลน) ตชเชตวาป โปเถตวาป นธ ทสสโต ผอนบคคลอน คกคามแลว กด โบยแลวกด แสดงแลว ซงขมทรพย (วจเนน) ดวยคาวา ตว อ. ทาน คณหาห จงถอเอา อม ธน ซงทรพยนเถด อต ดงน น กโรต ยอมไมกระทา โกป ซงความโกรธ ปมทโต ว เปนผบนเทงทวแลวเทยว โหต ยอมเปน ยถา ฉนใด โกโป อ. ความโกรธ (ชเนน) อนชม ปคคเล ครนเมอบคคล เอวรเป ผมรปอยางน ทสวา เหนแลว อสารปป วา ซงมารยาทอนไมสมควร หรอ ขลต วา หรอวาซงความพลงพลาด อาจกขนเต บอกอย น กาตพโพ ไมพงกระทา (เตน ชเนน) อนชนนน ตฏนเอว พง เปนผยนดแลวนนเทยว ภวตพพ พงเปน ปวาเรตพพเอว ซงปวารณา นนเทยววา ภนเต ขาแตทานผเจรญ กมม อ. กรรม มหนต อน


ใหญ โว อนทาน ท. มยห อาจรยปชฌายฏาเน ตวา โอวทนเตห ผดารงอยแลว ในฐานะเพยงดงวาอาจารยและอปชฌายะของกระผม กลาวสอนอย กต กระทาแลว ตมเห อ. ทาน ท. โอวเทยยาถ พง กลาวสอน ม ซงกระผม ปนป แมอก อต ดงน เอวเอว ฉนนน นนเทยว ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ห ก เอกจโจ อาจรโย อ. อาจารย บางคน ทสวา เหนแลว อสารปป วา ซงมารยาทอนไมสมควรหรอ ขลต วา หรอวาซงความพลงพลาด สทธวหารกาทน สสสาน ของ ศษย ท มสทธวหารกเปนตน อวสหนโต ไมอาจอย วตต เพออน กลาว (จนตเนน) ดวยอนคดวา อย สสโส อ. ศษยน อปฏหต ยอมบารง เม ซงเรา มโขทกทานาทห กจเจห ดวยกจ ท. มการ ถวายซงนาเปนเครองลางซงหนาเปนตน สกกจจ โดยเคารพ สเจ ถาวา อห อ.เรา วกขาม จกวากลาว ต สสส ซงศษยนนไซร (โส สสโส) อ. ศษยนน น อปฏหสสต จกไมบารง ม ซงเรา เอว ครนเมอความเปนอยางน (สนเต) มอย ปรหาน อ.ความ เสอมรอบ ภวสสต จกม เม แกเรา อต ดงน นคคยหวาท นาม ชอวาเปนผมปกตกลาวขมข โหต ยอมเปน น หามได โส อาจรโย อ. อาจารยนน อากรต ยอมเรยราย กจวร ซงหยากเยอ อมสม สาสเน ในศาสนาน ปน สวนวา โย อาจรโย อ. อาจารยใด ทสวา เหนแลว วชช ซงโทษ ตถารป อนมรปอยางนน ตชเชนโต คกคามอย ปณาเมนโต ประณามอย กโรนโต กระทาอย ทณพกมม


ซงทณฑกรรม นหรนโต นาออกไปอย วหารา จากวหาร วชชานรป ตามสมควรแกโทษ สกขาเปต ยงศษยใหศกษาอย อย (โส) อาจรโย อ. อาจารยนนน นคคยหวาท นาม ชอวาเปนผมปกตกลาว ขมข (โหต) ยอมเปน สมมาสมพทโธ อ. พระสมมาสมพทธเจา (โหต) ยอมเปน เสยยถาป แมฉนใด (เอว) ฉนนน (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา นคคยหวาท อต ดงน ฯ ห จรงอย เอต วจน อ. พระดารสนวา อานนท ดกอน อานนท อห อ. เรา นคคยห นคคยห วกขาม จกขมขแลว ขมข แลว วากลาว อานนท ดกอนอานนท อห อ. เรา ปคคยห ปคคยห วกขาม จกยกยองแลว ยกยองแลว วากลว โย ภกข อ. ภกษใด สาโร จกเปนผเปนสาระ (ภวสสต) จกเปน โส ภกข อ. ภกษนน สสต จกดารงอยได อต ดงน (ภควตา) อนพระผมพระภาคเจา วตต ตรสแลว ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา สมนนาคต ผมาตามพรอมแลว ธมโมช- ปาย ดวยปญญาอนมโอชะเกดแตธรรม (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา เมธาว อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา (ปคคโล) อ. บคคล ภเชยย พงคบ คอวา ปยรปาเสยย พงเขาไปนงใกล (ต อาจรย) ซงอาจารยนน ปณฑต ผเปนบณฑต เอวรป ผมรปอยางน ห เพราะวา อนเตวา- สกสส เมออนเตวาสก ภชมานสส คบอย อาจรย ซงอาจารย ตาทส ผเชนนน เสยโย อ. คณอนประเสรฐกวา โหต ยอมม ปาปโย


อ. โทษอนลามกกวา น (โหต) ยอมไมม คอวา วฑฒเอว อ. ความ เจรญนนเทยว โหต ยอมม ปรหาน อ. ความเสอมรอบ น (โหต) ยอมไมม อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา ตาทส อต ดงนเปนตน ฯ


เรองพระอสสชและพระปนพพสกะ ๒. ๕/๙ ตงแต เต กร กจาป อคคสาวกาน สทธวหารกา เปนตนไป. กร ไดยนวา เต เทว ภกข อ. ภกษ ท. ๒ เหลานน สทธวหารกา เปนสทธวหารก อคคสาวกน ของพระอครสาวก ท. (โหนต) ยอมเปน กจาป แมกจรง ปน ถงอยางนน (เต ภกข) อ. ภกษ ท. เหลานน อสชชโน เปนผไมมความละอาย (เต ภกข) เปนภกษผลามก อเหส ไดเปนแลว ฯ เต เทว ภกข อ. ภกษ ท. ๒ เหลานน วหรนตา อย กฏาครสม ในกฏาคร สทธ พรอม ภกขสเตห ดวยรอยแหงภกษ ท. ปจห ๕ ปรวาเรห ผเปนบรวาร อตตโน ของตน ปาปเกห ผลามก กโรนตา กระทาอย อนาจาร ซงอนาจาร นานปปการ อนมประการตาง ๆ อนมคาวา (เต ภกข) อ. ภกษ ท.เหลานน โรเปนตป ยอมปลกบาง โรปาเปนตป ยอม ยงบคคลใหปลกบาง มาลาวจฉ ซงกอแหงดอกไม อตอาทก ดงน เปนตน กตวา กระทาแลว กลทสกกมม ซงกรรมของบคคลผประทษ รายซงตระกล กปเปนตา สาเรจอย ชวต ซงชวต ปจจเยห ดวย ปจจย ท. อปปนเนห อนเกดขนแลว ตโต กมมโต แตกรรมนน อกส ไดกระทาแลว ต อาวาส ซงอาวาสนน อนาวาส ใหเปนท


ไมเปนทอย ภกขน แหงภกษ ท. เปสลาน ผมศลเปนทรก ฯ สตถา อ. พระศาสดา สตวา ทรงสดบแลว ต ปวตต ซงความ เปนไปนน อามนเตตวา ทรงเรยกมาแลว อคคสวเก ซงพระอคร- สาวก ท. เทว ๒ สปรวาเร ผเปนไปกบดวยบรวาร ปพพาชนย- กมมกรณตถาย เพอประโยชนแกอนกระทาซงกรรมอนสงฆพงขบไล เตส ภกขน แกภกษ ท. เหลานน (วตวา) ตรสแลววา สารปตตา ดกอนสารบตรและโมคคลลานะ ท. ตมเห อ. เธอ ท. คจฉถ จงไป เตส ภกขส ในภกษ ท.เหลานนหนา เย ภกข อ. ภกษ ท. เหลาใด น กโรนต ยอมไมกระทา วจน ซงคา ตมหาก ของเธอ ท. ตมเห อ. เธอ ท. กโรถ จงกระทา ปพพาชนยกมม ซงกรรมอนสงฆพงขบ ไล เตส ภกขน แกภกษ ท. เหลานน ปน สวนวา เย ภกข อ. ภกษ ท. เหลใด กโรนต ยอมกระทา (วจน) ซงคา (ตมหาก) ของเธอ ท. ตมเห อ. เธอ ท. โอวทถ จงกลาวสอน อนสาสถ จง พราสอน เต ภกข ซงภกษ ท. เหลานน ห ก (ปคคโล) อ.บคคล โอวทนโต ผกลาวสอนอย อนสาสนโต ผพราสอนอย อปปโย เปน ผไมเปนทรก อปณฑตานเอว ชนาน ของชน ท. ผมใชบณฑตนน เทยว โหต ยอมเปน ปน แตวา (โส ปคคโล) อ. บคคลนน (โอวทนโต) ผกลาวสอนอย (อนสาสนโต) ผพราสอนอย ปโย เปนผเปนทรก มนาโป เปนผเปนทยงใจใหเอบอาบ ปณฑตาน ชนาน ของชน ท. ผเปนบณฑต โหต ยอมเปน อต ดงน อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอจะทรงสบตอ ซงอนสนธ แสดงซงธรรม อาห


ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา (โย ปคคโล) อ.บคคลใด โอวเทยย จ พง กลาวสอนดวย อนสาเสยย จ พงพราสอนดวย อสพภา นวารเย จ พงหาม จากธรรมอนเปน ของสตบรษหามไดดวย โส ปคคโล อ. บคคลนน ปโย เปนผเปนทรก สต ห ของสตบรษ ท. เล โหต ยอมเปน อปปโย เปนผไมเปนทรก อสต ของอสตบรษ ท. โหต ยอมเปน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา (ปคคโล) อ. บคคล วตถสม ครน เมอเรอง อปปนเน เกดขนแลว วทนฌต กลาวอย โอวทต นาม ชอวายอมกลาวสอน วตถสม ครนเมอเรอง อนปปนเน ไมเกดขน แลว ทสเสนโต แสดงอย วชช ซงโทษ อนาคต อนไมมาแลว อยโสป โทโส เต สยา อตอาทวเสน ดวยอานาจแหงคามคาวา อ. โทษแมอนมใชยศ พงม แกทาน ดงนเปนตน อนสาสต นาม ชอวายอมพราสอน วทนโต กลาวอย สมมขา ตอหนา โอวทต นาม ชอวายอมกลาวสอน เปเสนโต สงไปอย ทต วา ซงทตหรอ สาสน วา หรอวาซงสาสน ปรมมขา ลบหลง อนสาสต นาม ชอวายอมพราสอน วทนโตป แมกลาวอย สก คราวเดยว โอวทต นาม ชอวายอมกลาวสอน วทนโต กลาวอย ปนปปน บอย ๆ อนสาสต นาม ชอวายอมพราสอน วา อกอยางหนง (ปคคโล)


อ. บคคล โอวทนโตเอว กลาวอยนนเทยว อนสาสต นาม ชอวา ยอมพราสอน (โย ปคคโล) อ. บคคลใด โอวเทยย พงกลาวสอน อนสาเสยย พงพราสอน เอว อยางน อต ดวยประการฉะน (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา โอวเทยย อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา นวาเรยย พงหาม อกสลธมมา จากธรรม อนเปนอกศล คอวา ปตฏาเปยย พงใหตงอยเฉพาะ กสลธมเม ในธรรมอนเปนกศล อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา อสพภา อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ปคคโล อ. บคคล โส นน คอวา เอวรโป ผมรปอยางน ปโย เปนผเปนทรก สปปรสาน ของสตบรษ ท. พทธาทน มพระพทธเจาเปนตน โหต ยอมเปน ปน แตวา เย ชนา อ. ชน ท. เหลาใด อทฏธมมา เปนผมธรรมอนไมเหน แลว วตณณปรโลกา เปนผมโลกในเบองหนาอนขามวเศษแลว อามสจกขกา เปนผเหนซงอามส ปพพชตา เปนผบวชแลว ชวตตถาย เพอประโยชนแกชวต (โหนต) ยอมเปน โส ปคคโล อ. บคคลนน โอวาทโก ผกลาวสอน อนสาสโก ผพราสอน อปปโย เปนผไม เปนทรก เตส ชนาน ของชน ท.เหลานน อสต ชอวาผเปน อสตบรษ วชฌนตาน ผทมแทงอย มขสตตห ดวยหอกคอปาก ท. เอว อยางนวา ตว อ. ทาน อปชฌาโย เปนพระอปชฌายะ อมหาก ของขาพเจา ท. (อส) ยอมเปน น หามได อาจรโย เปนอาจารย


(อมหาก) ของขาพเจา ท. (อส) ยอมเปน น หามได ตว อ. ทาน โอวาส ยอมกลาวสอน อมเห ซงขาพเจา ท. กสมา เพราะเหตอะไร อต ดงน อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา สต อต ดงน ฯ


เรองพระฉนนเถระ ๓. ๗/๔ ตงแต โส กรายสมา อมหาก อยยปตเตน เปนตนไป. กร ไดยนวา โส อายสมา ฉนนตเถโร อ. พระเถระชอวา ฉนนะ ผมอายนน อกโกสต ยอมดา อคคสาวเก ซงพระอครสาวก ท. เทว ๒ วา อห อ. เรา นกขมนโต เมอออกไป มหาภนกขมน สมหาภเนษกรมณ สทธ กบ อยยปตเตน ดวยพระลกเจา อมหาก ของเรา ท. น ปสสาม ยอมไมเหน อ ปคคล ซงบคคลอน เอกป แมคนหนง ตทา ในกาลนน ปน แตวา อทาน ในกาลน อเม ภกข อ. ภกษ ท. เหลาน วตวา วจรนต ยอมเทยวไปกลาว วา อห อ. เรา สารปตโต นาม ชอวาเปนพระสารบตร (อมห) ยอมเปน อห อ. เรา โมคคลลาโน นาม ชอวาเปนพระโมคคลลานะ (อมห) ยอมเปน มย อ. เรา ท อคคสาวกา เปนพระอครสาวก อมห ยอมเปน อต ดงน อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา สตวา ทรงสดบแลว ต ปวตต ซงความเปนไปนน สนตกา จาก สานก ภกขน ของภกษ ท. ปกโกสาเปตวา ทรงยงบคคลใหรองเรยก มาแลว ฉนนตเถร ซงพระเถระชอวาฉนนะ โอวท ตรสสอนแลว ฯ โส ฉนนตเถโร อ. พระเถระชอวาฉนนะนน ตณห เปนผนง ตขณ-


เอว ในขณะนนนนเทยว หตวา เปน ปน คนตวา เถเร อกโกสต- เอว ไปแลว ดาอย ซงพระเถระ ท. อกนนเทยว ฯ สตถา อ. พระศาสดา ปกโกสาเปตวา ทรงยงบคคลใหรอง เรยกมาแลว (ฉนนตเถร) ซงพระเถระชอวาฉนนะ อกโกสนต ผ ดาอย เอว อยางน ยาวตตย ฉนน ดกอนฉนนะ อคคสาวกา นาม ชอ อ. พระอครสาวก ท. เทว ๒ กลยาณมตตา เปนมตรผดงาม อตตมปรสา เปนบรษผสงสด ตยห ของเธอ (โหนต) ยอมเปน ตว อ. เธอ เสวสส จงเสพ ภชสส จงคบ กลยาณมตเต ซง กลยาณมตร ท. เอวรเป ผมรปอยางน อต ดงน อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอจะทรงสบตอ ซงอนสนธ แสดงซงธรรม อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา (ปคคโล) องบคคล น ภเช ไมพงคบ มตเต ซงมตร ท. ปาปเก ผลามก น ภเช ไมพงคบ ปรสาธเม ซงบรษผตาทราม ท. ภเชถ พงคบ มตเต ซงมตร ท. กลยาเณ ผดงาม ภเชถ พง คบ ปรสตตเม ซงบรษผสงสด ท. อต ดงน ฯ อตโถ อ. เนอความวา (ชนา) อ. ชน ท. กายทจจรตาท- อกสลกมมาภรตา ผยนดยงแลวในกรรมอนเปนอกศลมการะประพฤตชว ดวยกายเปนตน ปาปมตตา นาม ชอวาเปนมตรผลามก (โหนต)


ยอมเปน (ชนา) อ.ชน ท. นโยชกา ผชกชวน อฏาเน ในฐานะ อนไมควร สนธจเฉทนาทเก วา อนมการตดซงทตอเปนตนหรอ เอกวสตอเนสนาปเภเท วา หรอวาอนมการแสวงหาอนไมควร ๒๑ เปนประเภท ปรสาธมา นาม ชอวาเปนบรษผตาทราม (โหนต) ยอมเปน เอเต ชนา อ. ชน ท. เหลานน อโภป แมทงสอง ปาปมตตา จเอว เปนมตรผลามกดวยนนเทยว ปรสาธมา จ เปน บรษผตาทรามดวย (โหนต) ยอมเปน (ปคคโล) อ. บคคล น ภเชยย ไมพงคบ คอวา น ปยรปาเสยย ไมพงเขาไปนงใกล เต ชเน ซงชน ท. เหลานน ปน แตวา (ชนา) อ. ชน ท. วปรตา ผผดแลวตรงขาม กลยาณมตตา จเอว ชอวาเปนมตรผดงามดวยนน เทยว สปปรสา จ ชอวาเปนสตบรษดวย (โหนต) ยอมเปน (ปคคโล) อ. บคคล ภเชถ พงคบ คอวา ปยรปาเสถ พงเขาไป นงใกล เต ชเน ซงชน ท. เหลานน อต ดงน ตสส คาถา- วจนสส แหงคาอนเปนพระคาถานน (ปณฑเตน) อนบณฑต (เวทตพโพ) พงทราบ ฯ


เรองพระมหากปปนเถระ ๔. ๑๑/๖ ตงแต อเถกทวส วหาเร ธมมสสวน เปนตนไป. อถ ครงนน เอกทวส ในวนหนง ธมมสสวน อ. การฟงซง ธรรม วหาเร ในวหาร (ชเนห) อนชน ท. สงฆฏ ปาวประกาศ แลว น เต กฏมพกา อ. กฎมพ ท. เหลานน สพเพป แมทงปวง สตวา ฟงแลววา สตถา อ. พระศาสดา เทเสต จะทรงแสดง ธมม ซงธรรม อต ดงน (มนเตตวา) ปรกษากนแลววา มย อ. เรา ท. สณสสาม จกฟง ธมม ซงธรรม อต ดงน อคมส ไดไปแลว วหาร สวหาร สทธ พรอม ภรยาย ดวยภรรยา ฯ เตส กฏมพกาน วหารมชฌ ปวฏกขเณ ในขณะแหงกฎมพ ท. เหลานนเขาไปแลว สทามกลางแหงวหาร วสส อ. ฝน อฏห ตงขนแลว ฯ สาม- เณราทโย ปพพชตา อ. บรรพชต ท. มสามเณรเปนตน กลปกา วา ผเปนกลปกะหรอ าต วา หรอวาผเปนญาต เยส ชนาน ของชน ท. เหลาใด อตถ มอย เต ชนา อ. ชน ท. เหลานน ปวสส เขาไปแลว ปรเวณาน สบรเวณ ท. เตส ปพพชตาน ของบรรพชต ท. เหลานน ฯ ปน สวนวา เต กฏมพกา อ. กฎมพ ท. เหลานน อวสหนตา ไมอาจอย ปวสต เพออนเขาไป กตถจ าเน ในทไหน ๆ ตถารปาน ปพพชตาน นตถตาย เพราะความทแหงบรรพชต ท. ผม


รปอยางนนไมมอย อฏ ส ไดยนอยแลว วหารมชเฌเอว ในทาม กลางแหงวหารนนเทยว ฯ อถ ครงนน เชฏกกฏมพโก อ. กฎมพผเจรญทสด อหา กลาวแลววา ตมเห อ. ทาน ท. ปสสถ จงด วปปการ ซงประการ อนแปลก อมหาก ของเรา ท.เถด กลปตเตห นาม เอตตเกน การเณน ลชชต อ. อนชออนกลบตร ท. ละอาย ดวยเหตอนม ประมาณเทาน ยคต สมควรแลว อต ดงน เน ปรวารกฏมพเก กะกฎมพผเปนบรวาร ท. เหลานน ฯ (ปรวารกฏมพกา) อ. กฎมพ ผเปนบรวาร ท. (อาหส) กลาวแลววา อยย ขาแตนายเจา มย อ. เรา ท. กโรม จะกระทา ก ซงอะไร อต ดงน ฯ (เชฏก- กฏมพโก) อ. กฎมพผเจรญทสด (อาห) กลาวแลววา มย อ. เรา ท. ปตตา เปนผถงแลว วปปการ ซงประการอนแปลก อม น อภาเวน เพราะความไมม วสสาสกฏานสส แหงทอนมความคนเคย (อมห) ยอมเปน สพเพ มย อ.เรา ท. ทงปวง สหรตวา รวบรวม แลว ธน ซงทรพย กโรม จงกระทา ปรเวณ ซงบรเวณเถด อต ดงน ฯ (ปรวารกฏมพกา) อ. กฎมพผเปนบรวาร ท. (อาหส) กลาวแลววา อยย ขาแตนายเจา สาธ อ. ดละ อต ดงน ฯ เชฏโก อ. กฎมพผเจรญทสด อทาส ไดใหแลว สหสส ซงพนแหงทรพย เสสา กฏมพกา อ. กฎมพ ท. ผเหลอ (อทส) ไดใหแลว สตาน ซงรอยแหงทรพย ท. ปจ ๕ ปจ ๕ อตถโย อ. หญง ท. (อทส) ไดใหแลว สตาน ซงรอยแหงทรพย ท. อฑฒเตยยาน ทสามทงกง


อฑฒเตยยาน ทสามทงกง ฯ เต กฏมพกา อ. กฎมพ ท. เหลานน สหรตวา รวบรวมแลว ต ธน ซงทรพยนน อารภส เรมแลว มหาปรเวณ นาม ชอซง บรเวณอนใหญ สหสสกฏาคารปรวาร อนมเรอนยอดอนมพนเปน ประมาณเปนบรวาร วสนตถาย เพอตองการแกทเปนทประทบอย สตถ แหงพระศาสดา ฯ ธเน ครนเมอทรพย อปปโหนเต ไมเพยง พออย นวกมมสส มหนตตาย เพราะความทแหงนวกรรมเปนกรรม ใหญ (กฏมพกา) อ. กฎมพ ท. อทส ไดใหแลว อปฑฒปฑฒ ธน ซงทรพย อนเขาไปทงกงและเขาไปทงกง ทนนธนโต จาก ทรพยอนตนใหแลว ปพเพ ในกาลกอน ปน อก ฯ ปรเวร ครน เมอบรเวณ นฏ เต สาเรจแลว (กฎมพกา) อ. กฎมพ ท. กโรนตา เมอจะกระทา วหารมห ซงการฉลองซงวหาร ทตวา ถวายแลว มหาทาน ซงทานอนใหญ ภกขสงฆสส แกหมแหงภกษ พทธปปมขสส อนมพระพทธเจาทรงเปนประธาน สตตาห ตลอดวน ๗ สชชยส จด แจงแลว จวราน ซงจวร ท. ภกขสหสสาน เพอพนแหงภกษ ท. วสตยา ๒๐ ฯ ปน ฝายวา ภรยา อ. ภรรยา เชฏกกฏมพกสส ของกฎมพผ เจรญทสด อกตวา ไมกระทาแลว สมภาคก ใหมสวนอนเสมอ สพเพห กฏมพเกห ดวยกฎมพ ท. ทงปวง ตา ตงอยแลว ปาย ในปญญา อตตโน ของตน (จนเตตวา) คดแลววา อห อ. เรา ปเชสสาม จกบชา สตถาร ซงพระศาสดา กตวา กระทา อตเรกตร


ใหเปนของยงกวา อต ดงน คเหตวา ถอเอาแลว อโนชปปผจงโคฏก ซงผอบแหงดอกไม ชอวาองกาบ สทธ พรอม สาฏเกน ดวยผา สาฎก สหสสมเลน อนมพนเปนมลคา อโนชปปผวณเณน อนมส เพยงดงวาสของดอกไมชอวาองกาบ ปเชตวา บชาแลว สตถาร ซง พระศาสดา อโนชปปเผห ดวยดอกไมชอวาองกาบ ท. อนโมทนกาเล ในกาลอนเปนทอนโมทนา เปตวา วางไวแลว ต สาฏก ซงผา สาฎกนน ปาทมเล ณ ทใกลแหงพระบาท สตถ ของพระศาสดา เปส ตงไวแลว ปตถน ซงความปรารถนาวา ภนเต ขาแตพระองค ผเจรญ สรร อ. สรระ เม ของหมอมฉน อโนชปปผวณณเอว จง เปนสรระมสเพยงดงวาสแหงดอกไมชอวาองกาบนนเทยว โหต จงเปน เถด (เม) นพพตตนพพตตฏาเน ในทแหงขาพระองคบงเกดแลว และบงเกดแลว จ อนง อโนชาเอว อ. อโนชานนเทยว นาม จง เปนชอ เม ของหมอมฉน โหต จงเปนเถด อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา อกาส ไดทรงกระทาแลว อนโมทน ซงอนอนโมทนา วา เอว ตยา วตตวจน อ. คาอนเธอกลาวแลวอยางน โหต จงมเถด อต ดงน ฯ


๕. ๒๐/๑๐ ตงแต ตตร สท อายสมา มหากปปโน เปนตนไป. สท ไดยนวา ตตร ภกขส ในภกษ ท. เหลานนหนา มหากปปโน อ. พระเถระชอวามหากปปนะ อายสมา ผมอาย อทาเนนโต วจรต ยอมเทยวไปเปลงอย อทาน ซงอทานวา อโห โอ สข อ. ความสข อโห โอ สข อ. ความสข อต ดงน รตตฏานทวาฏานาทส าเนส ในท ท. มทเปนทพกในกลางคนและทเปนทพกในกลางวนเปนตน ฯ ภกข อ. ภกษ ท. อาโรเจส กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองค ผเจรญ มหากปปโน อ. พระเถระชอวามหากปปนะ อทาเนนโต วจรต ยอมเทยวไปเปลงอย อทาน ซงอทานวา อโห โอ สข อ. ความสข อโห โอ สข อ. ความสข อต ดงน (มหากปปโน) อ. พระเถระชอวามหากปปนะ กเถต มเ ชะรอยจะกลาว อารพภ ปรารภ รชชสข ซงความสขในความเปนแหงพระราชา อตตโน ของ ตน อต ดงน ภควโต แกพระผมพระภาคเจา ฯ สตถา อ. พระศาสดา ปกโกสาเปตวา ทรงยงบคคลใหรองเรยก มาแลว ต มหากปปน ซงพระเถระชอวามหากปปนะนน (ปจฉ) ตรสถามแลววา กปปน ดกอนกปปนะ กร ไดยนวา ตว อ. เธอ อทาเนส เปลงแลว อทาน ซงอทาน อารพภ ปรารภ กามสข ซง ความสขในกาม รชชสข ซงความสขในความเปนแหงพระราชา สจจ จรงหรอ อต ดงน ฯ (มหากปปโน) อ. พระเถระชอวามหากปปนะ (อาห) กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ ภควา อ. พระ


ผมพระภาคเจา ชานาต ยอมทรงทราบ ต กามสข วชชสข อารพภ อทานภาว วา ซงความเปนคออนเปลง ปรารภ ซงความสขในกาม ซงความสขในความเปนแหงพระราชานนหรอ ต (กามสข รชชสข อารพภ) อนทานภาว วา หรอวาซงความเปนคออนไมเปลง ปรารภ ซงความสขในกาม ซงความสขในความเปนแหงพระราชานน เม แหงขาพระองค อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา (วตวา) ตรสแลววา ภกขเว ดกอน ภกษ ท. ปตโต อ. บตร มม ของเรา น อทาเนต ยอมไมเปลง อทาน ซงอทาน อารพภ ปรารภ กามสข ซงความสขในกาม รชชสข ซงความสขในความเปนแหงพระราชา ปน แตวา ธมมปต อ.ความ เอบอมในธรรม อปปชชต ยอมเกดขน ปตตสส แกบตร เม ของ เรา โส มม ปตโต อ. บตรของเรานน อทาเนต ยอมเปลง อทาน ซงอทาน เอว อยางน อารพภ ปรารภ อมตมหานนพาน ซงอมต- มหานพพาน อต ดงน อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอจะ ทรงสบตอ ซงอนสนธ แสดงซงธรรม อาห ตรสแลว คาถ ซงพระ คาถา อม นวา (ปคคโล) อ. บคคล ธมมปต ผเอบอมในธรรม เจตสา มใจ วปปสนเน อนผองใสวเศษแลว เสต ยอมนอน สข เปนสข ปณฑโต อ. บณฑต รมต ยอมยนด ธมเม ในธรรม อรยปปเวทเต


อนพระอรยเจาประกาศแลว สทา ในกาลทก เมอ อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ธมมปายโก ผเอบอมในธรรม (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา ธมมปต อต ดงน อตโถ อ. อธบายวา ปวนโต ผดมอย ธมม ซง ธรรม อต ดงน ฯ จ ก ธมโม นาม ชอ อ. ธรรม เอโส นน (เกนจ) อนใคร ๆ น สกกา ไมอาจ ปาต เพออนดม ภาชเนน ยาคอาทน วตถน (ปวนโต ปคคโล) วย ราวกะ อ. บคคล ดมอย ซงวตถ ท. มขาวยาคเปนตน ดวยภาชนะ ปน แตวา (ปคคโล) อ. บคคล ผสนโต ถกตองอย โลกตตรธมม ซงธรรมอนเปนโลกตระ นววธ อนมอยาง ๙ นาม- กาเยน ดวยนามกาย สจฉกโรนโต กระทาใหแจงอย อารมมณโต โดย ความเปนอารมณ ปฏวชฌนโต แทงตลอดอย อรยสจจาน ซงอรยสจ ท. ทกขาทน มทกขเปนตน ปราภสมยาทห กจเจห ดวยกจ ท. มการตรสรพรอมเฉพาะดวยการกาหนดรเปนตน ปวต นาม ชอวา ยอมดม ธมม ซงธรรม ฯ เอต สข เสต อต วจน อ. คาวา สข เสต ดงนนน เทสนาสสมตต เปนคาสกวาหวขอแหงเทศนา (โหต) ยอมเปน ฯ อตโถ อ. อธบายวา วหรต ยอมอย สข เปนสข อรยาปเถห ดวยอรยาบถ ท. จตห ๔ อต ดงน ฯ


(อตโถ) อ. อรรถวา อนาวเลน อนไมขนมว คอวา นรปกกเลเสน อนไมมอปกเลส (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา วปปสนเนน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา โพธปกขยธมเม ในธรรมอนมใจฝก ฝายแหงพระปญญาเปนเครองตรสร สตปฏานาทเภเท อนตางดวย ธรรมมสตปฏฐานเปนตน พทธาทห อรเยห ปเวทเต อนพระ อรยเจา ท. มพระพทธเจาเปนตน ประกาศแลว (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา อรยปปเวทเต อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา (ปณฑโต) อ. บณฑต ธมมปต ผ เอบอมในธรรม เอวรโป ผมรปอยางน เจตสา มใจ วปปสนเนน อนผองใสวเศษแลว วหรนโต อย สมนนาคโต ผมาตามพรอม แลว ปณฑจเจน ดวยความเปนแหงบคคลผฉลาด รมต ยอมยนด คอวา อภรมต ยอมยนดยง สทา ในกาลทกเมอ อต ดงน (ปทท- วยสส) แหงหมวดสองแหงบทวา สทา รมต อต ดงน ฯ


เรองบณฑตสามเณร ๖. ๒๒/๑๕ ตงแต โส คาม ปวสตวา อมมตาตา เสว เปนตนไป. โส ปณฑตปรโส อ. บรษผเปนบณฑตนน ปวสตวา เขาไป แลว คาม สบาน อาโรเจตวา วจรนโต เทยวไปบอกอยวา อมมตาตา ขาแตคณแมและคณพอ ท. เสว วนพรง ภกขสงโฆ อ. หมแหงภกษ พทธปปมโข อนมพระพทธเจาทรงเปนประธาน มยา อนขาพเจา นมนตโต นมนตแลว ตมเห อ. ทาน ท. สกโกม ยอมอาจ (ทาต) เพออนถวาย ภกขน แกภกษ ท. ยตตกาน ผมประมาณเทาใด เทถ จงถวาย ตตตกาน ภกขน แกภกษ ท. ผมประมาณเทานนเถด อต ดงน (วจเน) ครนเมอคาวา มย อ. เรา ท. ทสสาม จกถวาย ทสนน ภกขน แกภกษ ท. ๑๐ มย อ. เรา ท. (ทสสาม) จกถวาย วสตยา ภกขน แกภกษ ท. ๒๐ มย อ. เรา ท. (ทสสาม) จกถวาย สตสส แกรอยแหงภกษ มย อ. เรา ท. (ทสสาม) จกถวาย สตาน แกรอย แหงภกษ ท. ปจนน ๕ อต ดงน (มนสเสห) อนมนษย ท. สล- ลกเขตวา กาหนดแลว พล ซงกาลง อตตโน ของตน วตเต กลาว แลว อาโรเปส ยกขนแลว วจน ซงคา สพเพส มนสสาน ของมนษย ท. ทงปวง ปณเณ ในหนงสอ ปฏาย จาเดม อาทโต แตเบองตน ฯ


จ ก เตน สมเยน โดยสมยนน เอโก ปรโส อ. บรษคนหนง ปาโต ผอนบคคลรทวแลววา มหาทคคโต อ. นายมหาทคคตะ อต ดงน (อตตโน) อตทคคตภาเวนเอว เพราะความทแหงตนเปนผ ถงแลวซงความลาบากอยางยงนนเทยว อตถ มอย ตสม นคเร ใน พระนครนน ฯ โส ปณฑตปรโส อ. บรษผเปนบณฑตนน ทสวา เหนแลว ตป มหาทคคต ซงนายมหาทคคตะแมนน สมมขาคต ผมา แลวตอหนา (อาห) กลาวแลววา มหาทคคต แนะนายมหาทคคตะ สมม ผสหาย ภกขสงโฆ อ. หมแหงภกษ พทธปปมโข อนมพระ พทธเจาทรงเปนประธาน มยา อนเรา นมนตโต นมนตแลว สวาตนาย เพออนฉนในวนพรง เสว วนพรง นครวาสโน ชนา อ. ชน ท.ผม ปกตอยในเมอง ทสสนต จกถวาย ทาน ซงทาน ตว อ. ทาน ภกข ยงภกษ ท. กต กรป โภเชสสต จกใหฉน อต ดงน ฯ (มหาทคคโต) อ. นายมหาทคคต (อาห) กลาวแลววา สาม ขาแตนาย ก ปโยชน อ. ประโยชนอะไร มยห ของผม ภกขห ดวยภกษ ท. อตโถ อ. ความตองการ ภกขห ดวยภกษ ท. (โหต) ยอมม สธนาน ชนาน แกชน ท. ผเปนไปกบดวยทรพย ปน ก ตณฑลนาฬมตตป วตถ อ. วตถแมอนมทะนานแหงขาวสารเปนประมาณ ยาคอตถาย เพอ ประโยชนแกขาวยาค เสว ในวนพรง นตถ ยอมไมม มยห แกเรา อห อ. ขาพเจา กตวา กระทาแลว ภต ซงการรบจาง ชวาม ยอม เปนอย ก ปโยชน อ. ประโยชนอะไร เม ของขาพเจา ภกขห ดวย ภกษ ท. อต ดงน ฯ


สมาทปเกน นาม ปคคเลน อนบคคล ชอวาผยงบคคลอนให ถอเอาดวยด พยตเตน พงเปนผฉลาด ภวตพพ พงเปน ตสมา เพราะ เหตนน โส ปณฑตปรโส อ. บรษผเปนบณฑตนน (วจเน) ครน เมอคาวา (กจ วตถ) อ. วตถอะไร ๆ นตถ ยอมไมม อต ดงน เตน มหาทคคเตน อนนายมหาทคคตะนน วตเตป แมกลาวแลว ตณหภโต อหตวา ไมเปนเปนผนงเปนแลว อาห กลาวแลว เอว อยางนวา มหาทคคต แนะนายมหาทคคตะ สมม ผสหาย ชนา อ. ชน ท. พห มาก อมสม นคเร ในพระนครน สขมวตถนวตถา ผม ผาอนละเอยดอนนงแลว นานาภรณปปฏมณฑตา ผประดบแลวดวย เครองอาภรณตาง ๆ ภชตาวา บรโภคแลว สโภชน ซงโภชนะอนด สยมานา นอนอย สรสยเน บนทเปนทนอนอนเปนสร อนภวนต เสวยอย สมปตต ซงสมบต ปน สวนวา ตว อ.ทาน กตวา กระ ทาแลว ภต ซงการรบจาง ทวส ตลอดวน น ลภส ยอมไมได กจฉปรมตตป อาหาร ซงอาหาร แมสกวาเปนเครองยงทองใหเตม เอว ครนเมอความเปนอยางน สนเตป แมมอย ตว อ. ทาน น ชานาส ยอมไมรวา อห อ. เรา น ลภาม ยอมไมได กจ ซงอะไร ๆ กจ ป (มยา) อกตตตา เพราะความทแหงบญอะไร ๆ เปน บญอนเราไมกระทาแลว ปพเพป แมในกาลกอน อต ดงน อต ดงน ฯ (มหาทคคโต) อ. นายมหาทคคตะ (อาห) กลาวแลววา สาม ขา แตนาย อห อ. ขาพเจา ชานาม ยอมร อต ดงน ฯ (ปณฑตปรโส) อ. บรษผเปนบณฑต (อาห) กลาวแลววา อถ ครนเมอความเปน


อยางนน (สนเต) มอย ตว อ. ทาน น กโรส ยอมไมกระทา ป ซงบญ อทาน ในกาลน กสมา เพราะเหตอะไร ตว อ. ทาน ยวา เปนคนหนม พลสมปนโน เปนผถงพรอมแลวดวยกาลง (อส) ยอมเปน ตยา ภต กตวาป ยถาพล ทาน ทาต อ. อนทาน แมกระทาแลว ซงการรบจาง ถวายซงทาน ตามกาลง น วฏฏต ยอมไมควร ก หรอ อต ดงน ฯ โส มหาทคคโต อ. นายมหาทคคตะนน ตสม ปณฑตปรเส ครนเมอบรษผเปนบณฑตนน กเถนเต กลาวอย สเวคปปตโต เปนผ ถงแลวซงความสงเวช หตวา เปน อาห กลาวแลววา ตว อ. ทาน อาโรเปห จงยกขน เอก ภกข ซงภกษรปหนง ปณเณ ในหนงสอ มยหป แมแกขาพเจา อห อ. ขาพเจา กตวา จกกระทาแลว ภต ซงการรบจาง กจเอว อะไร ๆ นนเทยว ทสสาม จกถวาย ภกข ซงภกษ เอกสส ภกขโน แกภกษรปหนง อต ดงน ฯ อตโร ปณฑต- ปรโส อ. บรษผเปนบณฑตนอกน (จนเตตวา) คดแลววา ก ปโยชน อ. ประโยชนอะไร เอเกน ภกขนา ดวยภกษรปหนง อาโรปเตน ผอน เรายกขนแลว ปณฌณ ในหนงสอ อต ดงน น อาโรเปส ไมยกขน แลว ฯ มหาทคคโตป แม อ. นายมหทคคตะ คนตวา ไปแลว เคห สเรอน อาห กลาวแลววา ภทเท แนะนางผเจรญ เสว วนพรง นครวาสโน ชนา อ.ชน ท. ผมปกตอยในเมอง กโรนต จะกระทา ภตต ซงภต สงฆสส เพอสงฆ อหป แม อ. ฉน สมาทปเกน ปคค- เลน วตโต เปนผอนบคคล ผยงบคคลอนใหถอเอาดวยด กลาวแลว


วา ตว อ. ทาน เทห จงถวาย ภกข ซงภกษา เอกสส ภกขสส แกภกษรปหนงเถด อต ดงน (อส) ยอมเปน เสว วนพรง มย อ. เรา ท. ทสสาม จกถวาย ภกข ซงภกษา เอกสส ภกขสส แก ภกษรปหนง อต ดงน ภรย กะภรรยา ฯ อถ ครงนน ภรยา อ. ภรรยา อสส มหาทคคตสส ของนาย มหาทคคตะนน อวตวา ว ไมกลาวแลววา มย อ. เรา ท. ทลททา เปนคนขดสน (อมห) ยอมเปน (ต วจน) อ. คานน ตยา อน ทาน ปฏสสต ฟงตอบแลว กสมา เพราะเหตอะไร อต ดงนเทยว วตวา กลาวแลววา สาม ขาแตนาย ภททก กมม อ. กรรมอนเจรญ เต อนทาน กต กระทาแลว มย อ. เรา ท. อทตวา ไมใหแลว กจ ซงอะไร ๆ ปพเพป แมในกาลกอน ทคคตา เปนผถงแลวซง ความลาบาก ชาตา เกดแลว อทาน ในกาลน (อมห) ยอมเปน มย อ. เรา ท. อโภป แมทงสอง กตวา จกกระทาแลว ภต ซงการ รบจาง ทสสาม จกถวาย ภกข ซงภกษ เอกสส ภกขสส แกภกษ รปหนง อต ดงน อโภป ชายปตกา อ. เมยและผว ท. แมทงสอง นกขมตวา ออกไปแลว อคมส ไดไปแลว ภตฏาน สทเปนทกระทา ซงการรบจาง ฯ มหาเสฏ อ. มหาเศรษฐ ทสวา เหนแลว มหา- ทคคต ซงนายมหาทคคตะ ปจฉ ถามแลววา มหาทคคต แนะนาย มหาทคคตะ สมม ผสหาย ตว อ. เธอ กรสสส จกกระทา ภต ซง การรบจางหรอ อต ดงน ฯ (มาทคคโต) อ. นายมหาทคคตะ (อาห) กลาวแลววา อยย ขาแตทานเจาพระคณ อาม ขอรบ อห


อ. กระผม (กรสสาม) จกกระทา (ภต) ซงการรบจาง อต ดงน ฯ (มหาเสฏ ) อ. มหาเศรษฐ (ปจฉ) ถามแลววา ตว อ. เธอ กรสสส จกกระทา ก กมม ซงการงานอะไร อต ดงน ฯ (มหาทคคโต) อ. นายมหาทคคตะ (อาห) กลาวแลววา ตมเห อ. ทาน ท. กาเรส- สถ จกยงกระผมใหกระทา ย กมม ซงการงานใด (อห) อ. กระผม (กรสสาม) จกกระทา (ต กมม) ซงการงานนน อต ดงน ฯ (มหาเสฏ ) อ. หมาเศรษฐ (วตวา) กลาวแลววา เตนห ถา อยางนน มย อ. เรา ท. ภกขสตาน ยงรอยแหงภกษ ท. เทว ๒ ตณ ๓ โภเชสสาม จกใหฉน เสว วนพรง ตว อ. เธอ เอห จงมา เถด ผาเลห จงผา ทารน ซงฟน ท. เถด อต ดงน นหรตวา นา ออกแลว ทาเปส ยงบคคลใหใหแลว วาสผรส ซงมดและขวาน ฯ มหาทคคโต อ. นายมหาทคคตะ พนธตวา ผกแลว กจฉ ซง ชายกระเบน พาฬห อนมน อสสาหปปตโต ผถงแลวซงความอาจ หาญขน ปหาย ละแลว วาส ซงมด คณหนโต ถอเอาอย ผรส ซง มด ผาลต ผาอย ทารน ซงฟน ท. ฯ อถ ครงนน เสฏ อ. เศรษฐ อาห กลาวแลววา สมม แนะสหาย ตว อ. เธอ อสสาหปปตโต ผ ถงแลวซงความอาจหาญขน อตวย เกนเปรยบ กโรส กระทาอย กมม ซงการงาน อชช ในวนน ก น โข การณ อ. เหตอะไรหนอแล (ภวสสต) จกม อต ดงน น มหาทคคต กะนายมหาทคคตะนน ฯ (มหาทคคโต) อ. นายมหาทคคตะ (อาห) กลาวแลววา สาม ขา-


แตนาย อห อ. กระผม เอก ภกข ยงภกษรปหนง โภชสสาม จก ใหฉน อต ดงน ฯ เสฏ อ. เศรษฐ สตวา ฟงแลว ต วจน ซง คานน ปสนนมานโส ผมฉนทะอนมในใจอนเลอมใสแลว จนเตส คดแลววา อโห โอ ทกกร กมม อ. กรรมอนบคคลกระทาไดโดย ยาก อมนา มหาทคคเตน อนนายมหาทคคตน กต กระทาแลว (อย มหาทคคโต) อ. นายมหาทคคตะน อนาปชชตวา ไมถงทวแลว ตณหภาว ซงความเปนแหงบคคลผนง (จนตเนน) ดวยอนคดวา อห อ. เรา ทคคโต เปนผถงแลวซงความลาบาก (อมห) ยอมเปน อต ดงน วทต ยอมกลาววา อห อ. กระผม กตวา จกกระทาแลว ภต ซงการรบจาง เอก ภกข ยงภกษรปหนง โภเชสสาม จกใหฉน อต ดงน อต ดงน ฯ เสฏ ภรยาป แม อ. ภรรยาของเศรษฐ ทสวา เหนแลว ภรย ซงภรรยา ตสส มหาทคคตสส ของนายมหาทคคตะนน ปจฉตวา ถามแลววา อมม ดกอนแม ตว อ. เธอ กรสสส จกกระทา ก กมม ซงการงานอะไร อต ดงน (วจเน) ครนเมอคาวา ตมเห อ. ทาน ท. กาเรถ จะยงดฉนใหกระทา ย กมม ซงการงานใด (อห) อ. ดฉน (กรสสาม) จกกระทา (ต กมม) ซงการงานนน อต ดงน (ตาย มหาทคคตภรยาย) อนภรรยาของนายมหาทคคตะนน วตเต กลาวแลว ปเวเสตวา ยงภรรยาของนายมหาทคคตะใหเขาไปแลว อทกขลสาล สโรงแหงกระเดอง ทาเปส ยงบคคลใหใหแลว สปปมส- ลาทน วตถน ซงวตถ ท. มกระดงและสากเปนตน ฯ สา มหาทคคต


ภรยา อ. ภรรยาของนายมหาทคคตะนน ตฏหฏา ยนดแลวและ ราเรงแลว วห โกฏเฏต จเอว ซอมอย ซงขาวเปลอก ท. ดวยนน เทยว โอผนาต จ ฝดอยดวย นจจนต วย ราวกะวาฟอนอย ฯ ๗. ๓๗/๒๑ ตงแต ภกข อชฌายส ฉายา อธกปปมาณา เปนตนไป. ภกข อ. ภกษ ท. อชฌายส โพนทนาแลววา ฉายา อ. เงา อธกปปมาณา เปนธรรมชาตมประมาณยง ชาตา เกดแลว สรโย อ. พระอาทตย คลตวา คโต คลอยไปแลว มชฌฏานโต จากทในทาม กลาง จ อนง (ภตต) อ. ภต สามเณเรน อนสามเณร ภตต ฉนแลว อทานเอว ในกาลนนนเทยว เอต การณ อ. เหตนน ก น โข อะไรหนอแล อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา ตวา ทรงทราบแลว ต ปวตต ซงความเปนไปทวนน อาคนตวา เสดจ มาแลว ปจฉ ตรสถามแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. กเถถ ยอมกลาว ก วตถ ซงเรองอะไร อต ดงน ฯ (ภกข) อ. ภกษ ท. (อาหส) กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ (มย) อ. ขาพระองค ท. (กเถม) ยอมกลาว อท นาม วตถ ซงเรองชอน อต ดงน ฯ (สตถา) อ. พระศาสดา (วตวา) ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. อาม เอม (เอว) อ. อยางน กรณกาเล ในกาล


อนเปนทกระทา สมณธมม ซงสมณธรรม ปวโต แหงบคคลผมบญ เทวปตโต อ. เทพบตร จนโท ชอวาพระจนทร (อากฑฒตวา) ครา มาแลว จนทมณฑล ซงมณฑลแหงพระจนทร (คณห) ยดเอาแลว เทวปตโต อ. เทพบตร สรโย ชอวาพระอาทตย สรยมณฑล อากฑ- ฒตวา ว ครามาแลว ซงมณฑลแหงพระอาทตยเทยว คณห ยดเอาแลว มหาราชา อ.ทาวมหาราช ท. จตตาโร ๔ คณหส ยดเอาแลว อารกข ซงอนอารกขา จตททส อนมในทศ ๔ วหารปวเน ในปาใกลตอวหาร เทวราชา อ. เทวดาผพระราชา สกโก พระนามวาสกกะ อาคนตวา เสดจมาแลว คณห ทรงยดเอาแลว อารกข ซงอนเอารกขา อาว- ชนเก ทสายโยง อหป แม อ. เรา อปโปสสกโก ผมความขวนขวาย อนนอย (จนตเนน) ดวยอนคดวา อห อ.เรา พทโธ เปนพระ พทธเจา อมห ยอมเปน อต ดงน น อลตถ ไมไดแลว นสทต เพออนนง คนตวา ไปแลว อคคเหส ไดยดเอาแลว อารกข ซงอน อารกขา ปตตสส เพอบตร มม ของเรา ทวารโกฏเก ทซมแหง ประต ปณพตา อ. บณฑต ท. ทสวา เหนแลว เนตตเก มาตกาย อทก หรนเต จ ซงชนผไขนา ท. ผนาไปอยซงนา ดวยเหมองดวย อสกาเร อส อช กโรนเต จ ซงนายชางศร ท. ผกระทาอย ซง ลกศรใหเปนของตรงดวย ตจฉเก ทารน ตจฉนเต จ ซงนายชาง ถาก ท. ผถากอย ซงไม ท. ดวย คเหตวา ถอเอาแลว เอตตก การณ ซงเหตอนมประมาณเทาน (กตวา) กระทา อารมมณ ใหเปนอารมณ ทเมตวา ทรมานแลว อตตาน ซงตน อรหตต คณหนตเอว ยอม


ยดเอา ซงความเปนแหงพระอรหนตนนเทยว อต ดงน อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอจะทรงสบตอ ซงอนสนธ แสดงซง ธรรม อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา ห ก เนตตกา อ. ชนผไขนา ท. นยนต ยอม นาไป ยอมดด เตชน ซงลกศร ตจฉกา อ. ชางถาก ท. นมยนต ยอมดด ทาร ซงไม ปณฑตา อ. บณฑต ท. ทมยนต ยอมฝก อตตาน ซงตน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา (ชนา) อ. ชน ท. ชนตวา ขดแลว ถลฏาน ซงทอนเปนบก ปวยา แหงแผนดน อาวาฏฏาน ยงท อนเปนหลม ปเรตวา ใหเตมแลว มาตก กตวา วา กระทาแลว ซงเหมองหรอ รกขโทณ เปตวา วา หรอวาวางไวแลว ซงราง แหงตนไม เนนต ยอมนาไป อทก ซงนา อตตนา อจฉตจฉตฏาน สทอนตนปรารถนาแลวและปรารถนาแลว อต เพราะเหตนน (เต ชนา) อ. ชน ท. เหลานน เนตตกา ชอวาผไขนา (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท.เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา อทก อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา กณฑ ซงลกศร (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา เตชน อต ดงน ฯ


อท อตถรป อ. อรรถรปนวา เนตตกา อ. ชนผไขนา ท. นยนต ยอมนาไป อทก ซงนา รจยา ตามความชอบใจ อตตโน แหงตน อสการาป แม อ. นายชางศร ท. ตาเปตวา ยงลกศรใหรอน แลว นมยนต ยอมดด เตชน ซงลกศร คอวา กโรนต ยอมกระทา อช ใหตรง ตจฉกาป แม อ. ชางถาก ท. ตจฉนตา เมอจะถาก อตถาย เพอประโยชน เนมอาทน วตถน แกวตถ ท. มดมเปนตน นมยนต ชอวายอมดด ทารน ซงไม ท. คอวา กโรนต ยอมกระทา อช วา ใหตรงหรอ วงก วา หรอวาใหคด รจยา ตามความชอบใจ อตตโน แหงตน ปณฑตา อ. บณฑต ท. กตวา กระทาแลว เอตตก การณ ซงเหตอนมประมาณเทาน อารมมณ ใหเปนอารมณ เอว อยางน โสตาปตตมคคาทน คณชาตาน ยงคณชาต ท. มโสดาปตตมรรค เปนตน อปปาเทนตา ใหเกดขนอย ทเมนต ชอวายอมฝก อตตาน ซงตน ปน แตวา อรหตเต ครนเมอความเปนแหงพระอรหนต (ปณฑเตห) อนบณฑต ท. ปตเต บรรลแลว (เต ปณฑตา) อ. บณฑต ท.เหลานน เอกนตทนตา นาม ชอวาเปนผฝกแลวโดย สวนเดยว โหนต ยอมเปน อต ดงน (ภควตา) วตต เปนคา อธบายอนพระผมพระภาคเจาตรสแลว โหต ยอมเปน ฯ


เรองมารดานางกาณา ๘. ๔๐/๑๕ ตงแต ตทา ปน กาณมาตรา อตจฉหตถ เปนตนไป. ปน ก ตทา ในกาลนน กาณมาตรา อตจฉหตถ ธตร ปตกล เปเสต ปกเกส ปเวส จตกขตต จตนน ภกขน (เตส ปวาน) ทนนกาเล ในกาลแหงขนม ท.เหลานน อนมารดาของนางกาณา ครน เมอขนม ท. อนมารดาของนางกาณา ทอดแลว เพออนสงไป ซงธดา ผมมออนไมเปลา สตระกลแหงผว ถวายแลว แกภกษ ท. ๔ ๔ ครง สกขาปเท ครนเมอสกขาบท สตถารา อนพระศาสดา ปตเต ทรงบญญตแลว ตสสม วตถสม ในเพราะเรองนน ปชาปตยา เมอ ปชาบด อาย คนอน สามเกน อนสาม กาณาย ของนางกาณา อานตาย นามาแลว กาณา อ. นางกาณา สตวา สดบแลว ต ปวตต ซงความเปนไปทวนน อกโกสต ยอมดา ปรภาสต ยอมบรภาษ ภกข ซงภกษ ท. (อตตนา) ทฏทฏเ ผอนตนเหนแลวและเหนแลว (วจเนน) ดวยคาวา ฆราวาโส อ. การอยครองซงเรอน เม แหงเรา อเมห ภกขห อนภกษ ท. เหลาน นาสโต ใหฉบหายแลว อต ดงน ฯ ภกข อ. ภกษ ท. น วสหส ไมอาจแลว ปฏปชชต เพออนดาเนน ไป ต วถ สถนนสายนน ฯ สตถา อ. พระศาสดา ตวา ทรง


ทราบแลว ต ปวตต ซงความเปนไปทวนน อคมาส ไดเสดจไปแลว ตตถ าเน ในทนน ฯ กาณมาตา อ. มารดาของนางกาณา วนทตวา ถวายบงคมแลว สตถาร ซงพระศาสดา นสทาเปตวา ยงพระศาสดา ใหประทบนงแลว ปตตาสเน บนอาสนะอนตนปลาดแลว อทาส ไดถวายแลว ยาคขชชก ซงขาวยาคและวตถอนบคคลพงเคยว ฯ สตถา อ. พระศาสดา กตปาตราโส ผมพระกระยาหารอนบคคล พงกนแตเชาอนทรงกระทาแลว ปจฉ ตรสถามแลววา กาณา อ. นาง กาณา (คตา) ไปแลว กห าเน ณ ทไหน อต ดงน ฯ (กาณ- มาตา) อ. มารดาของนางกาณา (อาห) กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ เอสา กาณา อ. นางกาณานน ทสวา เหนแลว ตมเห ซงพระองค ท. มงกภตา ผเปนคนเกอเปนแลว โรทนต ตา ยนรองไหอยแลว อต ดงน ฯ (สตถา) อ. พระศาสดา (ปจฉ) ตรส ถามแลววา (กาณา) อ. นางกาณา (ทสวา) เหนแลว (ม) ซง เรา (มงกภตา) ผเปนคนเกอเปนแลว (โรทนต ตา) ยนรองไห อยแลว กการณา เพราะเหตอะไร อต ดงน ฯ (กาณมาตา) อ. มารดาของนางกาณา (อาห) กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองค ผเจรญ เอสา กาณา อ. นางกาณานน อกโกสต ยอมดา ปรภาสต ยอมบรภาษ ภกข ซงภกษ ท. ตสมา เพราะเหตนน (เอสา กาณา) อ. นางกาณานน ทสวา เหนแลว ตมเห ซงพระองค ท. มงก เปน ผเกอ หตวา เปน โรทมานา ตา ยนรองไหอยแลว อต ดงน ฯ


อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา ปกโกสาเปตวา ทรงยง มารดาของนางกาณาใหรองเรยกมาแลว น กาณ ซงนางกาณานน (ปจฉ) ตรสถามแลววา กาเณ ดกอนกาณา ตว อ. เธอ ทสวา เหนแลว ม ซงเรา มงกภตา ผเปนคนเกอเปนแลว นสยตวา แอบ แลว โรทส รองไหอย กสมา เพราะเหตอะไร อต ดงน ฯ อถ ครงนน มาตา อ. มารดา อสสา กาณาย ของนางกาณานน อาโร- เจส กราบทลแลว ตาย กาณาย กตกรย ซงกรยาอนนางกาณานน กระทาแลว ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา อาห ตรสแลววา กาณมาเต ดกอนมารดาของนางการณา ปน ก สาวกา อ. สาวก ท. มม ของเรา คณหส รบเอาแลว ตยา ทนนก วตถ ซงวตถอน เธอถวายแลว (ก) หรอ (อทาห) หรอวา (สาวกา) อ. สาวก ท. (มม) ของเรา (คณหส) รบเอาแลว (ตยา) อทนนก วตถ ซงวตถอนเธอไมถวายแลว อต ดงน น กาณมาตร กะมารดาของ นางกาณานน ฯ (กาณมาตา) อ. มารดาของนางกาณา (อาห) กราบ ทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ (สาวกา) อ. สาวก ท. (ตว) ของพระองค (คณหส) รบเอาแลว (มยา) ทนนก วตถ ซงวตถอนหมอมฉนถวายแลว อต ดงน ฯ (สตถา) อ. พระศาสดา (ปจฉ) ตรสถามแลววา สเจ ถาวา สาวกา อ. สาวก ท. มม ของเรา จรนตา เทยวไปอย ปณฑาย เพอ บณฑบาต ปตวา ถงแลว เคหทวาร ซงประตแหงเรอน ตว ของเธอ คณหส รบเอาแลว ตยา ทนนก วตถ ซงวตถอนเธอถวายแลว


ไซร โทโส อ. โทษ โก อะไร (ภวสสต) จกม เตส สาวกาน แกสาวก ท. เหลานน อต ดงน ฯ (กาณมาตา) อ. มารดาของ นางกาณา (อาห) กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ โทโส อ. โทษ นตถ ยอมไมม อยยาน แกพระผเปนเจา ท. โทโส อ. โทษ เอตสสาเอว กาณาย ของนางกาณานนนนเทยว (อตถ) มอย อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา อาห ตรสแลววา กาเณ ดกอนกาณา กร ไดยนวา สาวกา อ. สาวก ท. มยห ของเรา จรมานา เทยวไปอย ปณฑาย เพอบณฑบาต อาคตา มาแลว เคหทวาร สประตแหงเรอน อม น อถ ครนเมอความเปนอยางนน (สนเต) มอย ปวา อ. ขนม ท. มาตรา อนมารดา ตว ของเธอ ทนนา ถวายแลว เนส สาวกาน แกสาวก ท. เหลานน โทโส อ. โทษ โก นาม ชออะไร (ภวสสต) จกม สาวกาน แกสาวก ท. มม ของ เรา เอตถ วตถมห ในเรองน อต ดงน กาณ กะนางกาณา ฯ ๙. ๔๒/๑๒ ตงแต อเถโก สพพตถกมหามตโต อห เทวสส เปนตนไป. อถ ครงนน สพพตถกมหามตโต อ. มหาอามาตยผมประโยชน ในกจทงปวง เอโก คนหนง (วตวา) กราบทลแลววา อห อ. ขาพระองค โปเสสสาม จกเลยงด ธตร ซงพระธดา เทวสส ของ สมมตเทพ อต ดงน เนตวา นาไปแลว ต กาณ ซงนางกาณานน


เคห สเรอน อตตโน ของตน ปฏจฉาเปตวา ยงนางกาณาใหรบแลว อสสรย ซงความเปนใหญ สพพ ทงปวง อาห กลาวแลววา ตว อ. เธอ กโรห จงกระทา ปาน ซงบญ ท. ยถารจ ตามความ ชอบใจเถด อต ดงน ฯ กาณา อ. นางกาณา เปตวา ตงไวแลว ปรเส ซงบรษ ท. ทวาเรส ทประต ท. จตส ๔ น ลภต ยอมไม ได ภกข จ ซงภกษ ท. ดวย ภกขนโย จ ซงภกษณ ท. ดวย อตตนา อปฏาตพเพ ผอนตนพงบารง ปฏาย จาเดม ตโต กาลโต แตกาลนน ฯ ขาทนยโภชนย อ. วตถอนบคคลพงเคยวและวตถอน บคคลพงบรโภค กาณาย เคหทวาเร ปฏยาเทตวา ปต อน นางกาณา จดแจงแลว ตงไวแลว ทประตแหงเรอน ปวตตต ยอม เปนไป มโหโฆ วย ราวกะ อ. หวงนาอนใหญ ฯ (ภกข) อ. ภกษ ท. กถ ยงถอยคาวา อาวโส ดกอนผมอาย ท. ปพเพ ในกาลกอน มหลลกตเถรา อ. พระเถระผแก ท. จตตาโร ๔ กรส กระทาแลว วปปฏสาร ซงความเดอดรอน กาณาย แกนาง กาณา สา กาณา อ. นางกาณานน วปปฏสารน หตวาป แมเปน เปนผมความเดอดรอน เอว อยางน อาคมม อาศยแลว สตถาร ซงพระศาสดา ลภ ไดแลว สทธาสมปท ซงความถงพรอมดวยศรทธา เคหทวาร อ. ประตแหงเรอน ตสสา กาณาย ของนางกาณานน สตถารา อนพระศาสดา กต ทรงกระทาแลว อปสงกมนารห ใหเปน ทควรแกการเขาไป ภกขน แหงภกษ ท. ปน อก อทาน ในกาลน


(สา กาณา) อ. นางกาณานน ปรเยสมานาป แมแสวงหาอย ภกข วา ซงภกษ ท. หรอ ภกขนโย วา หรอวาซงภกษณ ท. (อตตนา) อปฏาตพเพ ผอนตนพงบารง น ลภต ยอมไมได อโห โอ พทธา นาม ชอ อ. พระพทธเจา ท. อจฉรยคณา ทรงเปนผมพระคณอน นาอศจรรย (โหนต) ยอมเปน อต ดงน สมฏาเปส ใหตงขน พรอมแลว ธมมสภาย ในธรรมสภา ฯ สตถา อ. พระศาสดา อาคนตวา เสดจมาแลว ปจฉตวา ตรส ถามแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. สนนสนนา เปนผนงประชมกนแลว กถาย ดวยถอยคา กาย น อะไรหนอ อตถ ยอมม เอตรห ในกาลบดน อต ดงน (วจเน) ครนเมอคาวา (มย) อ. ขาพระองค ท. (สนนสนนา) เปนผนงประชมกนแลว อมาย นาม กถาย ดวยถอยคาชอน (อมห) ยอมม (เอตรห) ในกาลบดน อต ดงน (เตห ภกขห) อนภกษ ท. เหลานน วตเต กราบทลแลว วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. วปปฏ- สาโร อ. ความเดอดรอน เตห มหลลกภกขห อนภกษผแก ท. เหลานน กโต กระทาแลว กาณาย แกนางกาณา อทานเอว ใน กาลนนนเทยว น หามได (เต มหลลกภกข) อ. ภกษผแก ท. เหลานน (กาณาย วปปฏสาร) กรสเอว กระทาแลว ซงความ เดอดรอน แกนางกาณานนเทยว ปพเพป แมในกาลกอน จ อนง กาณา อ. นางกาณา มยา อนเรา กตา กระทาแลว วจนการกา


ใหเปนผกระทาซงคา มม ของเรา อทานเอว ในกาลนนนเทยว น หามได (กาณา) อ. นางกาณา (มยา) อนเรา (มม วจนการกา) กตาเอว กระทาแลว ใหเปนผกระทาซงคา ของเรานนเทยว ปพเพป แมในกาลกอน อต ดงน ต อตถ โสตกาเมห ภกขห ยาจโต ผ อนภกษ ท. ผใครเพออนสดบ ซงเนอความนน ทลอาราธนาแลว กเถตวา ตรสแลว พพพชาตก ซงชาดกอนบณฑตกาหนดแลวดวย แมว อม นวา พพพ อ. แมว เอโก ตวหนง ลภต ยอมได (มสกมส) ซงหนและเนอ ยตถ าเน ในทใด พพพ อ. แมว ทตโย ตวทสอง ชายต ยอมเกด ตตถ าเน ในทนน พพพ อ. แมว ตตโย จ ตวทสามดวย จตตโถ จ ตวทสดวย (ชายต) ยอมเกด (ตตถ าเน) ในทนน เต พพพกา อ. แมว ท. เหลานน (ภนทตวา) ทาลายแลว อท พล ซงปลองน (ปตตา) ถงแลว (มรณ) ซงความตาย อต ดงน ชาตก ยงชาดก สโมธาเนตวา ทรงใหตงลงพรอมแลว (วจเนน) ดวยพระดารสวา พฬารา อ. แมว ท. จตตาโร ๔ ตทา ในกาลนน มหลลกภกข เปนภกษผแก จตตาโร ๔ อเหส ไดเปนแลว (เอตรห)


ในกาลบดน มณกาโร อ. นายชางแกว (ตทา) ในกาลนน อหเอว เปนเรานนเทยว (อโหส) ไดเปนแลว (เอตรห) ในกาลบดน อต ดงน (วตวา) ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. อตเตป กาเล ในกาลแมอนลวงไปแลว กาณา อ. นางกาณา ทมมนา เปนผมใจ อนโทษประทษรายแลว อาวลจตตา เปนผมจตอนขนมว หตวา เปน เอว อยางน วปปสนนจตตา เปนผมจตอนผองใสแลว วจเนน เพราะคา มม ของเรา อโหส ไดเปนแลว ปสนนอทกรหโท วย ราวกะ อ. หวงแหงนาอนใสแลว อต ดงน อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอจะทรงสบตอ ซงอนสนธ แสดงซงธรรม อาห ตรส แลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา รหโท อ. หวงนา คมภโร อนลก วปปสนโน เปนหวงนาใสวเศษแลว อนาวโล เปนหวงนาไม ขนมว (โหต) ยอมเปน ยถาป แมฉนใด ปณฑตา อ. บณฑต ท. สตวาน ฟงแลว ธมมาน ซงธรรม ท. วปปสทนต ยอมผองใสวเศษ เอว ฉนนน อต ดงน ฯ โย อทกณณโว อ. หวงแหงนาใด เสนาย ครนเมอเสนา จตรงคนยาป แมมองค ๔ โอคาหนตยา ขามลงอย น ขภต ยอม ไมกระเพอม (โส) อทกณณโว อ. หวงแหงนานน เอวรโป อนม รปอยางน รหโท อต ชอวาหวงนา ตตถ คาถาย ในพระคาถานน


ปน ก นลมหสมทโท อ. นลมหาสมทร จตราสตโยชนสหสสคมภโร อนลกโดยพนแหงโยชน ๘๔ สพพากาเรน โดยอาการทงปวง รหโท นาม ชอวาหวงนา ห จรงอย อทก อ. นา าเน ในท จตตาฬส- โยชนสหสสมตเต อนมพนแหงโยชน ๔๐ เปนประมาณ เหฏา ในภายใต ตสส นลมหาสมททสส แหงนลมหาสมทรนน จลต ยอม หวนไหว มจเฉห เพราะปลา ท. อทก อ. นา าเน ในท ตาวตตเกเอว อนมประมาณเพยงนนนนเทยว อปร ในเบองบน (ตสส นลมหาสมททสส) แหงนลมหาสมทรนน จลต ยอมหวนไหว วาเตน เพราะลม อทก อ. นา าเน ในท จตโยชนสหสสมตต อนมพนแหงโยชน ๔ เปนประมาณ มชเฌ ในทามกลาง (ตสส นลมหาสมททสส) แหงนลมหาสมทรนน นจจล เปนนามความ หวนไหวออกแลว (หตวา) เปน ตฏต ยอมตงอย อย อทกณ- ณโว อ. หวงแหงนาน คมภรรหโท นาม ชอวาหวงนาอนลก ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา เทสนธมมาน ซงธรรมคอเทศนา ท. (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา ธมมาน อต ดงน ฯ อท อตถรป อ. อรรถรปนวา โส รหโท อ. หวงนานน วปปสนโน ชอวาเปนหวงนาใสวเศษแลว (ตสส รหทสส) อนา- กลตาย เพราะความทแหงหวงนานน เปนหวงนาไมอากล อนาวโล ชอวาเปนหวงนาไมขนมว (ตสส รหทสส) อจลตาย เพราะความทแหง หวงนานน เปนหวงนาไมหวนไหว (โหต) ยอมเปน ยถา ฉนใด ปณฑตา อ. บณฑต ท. สตวา ฟงแลว เทสนาธมม ซงธรรมคอเทศนา


มม ของเรา อาปชชนตา ถงทวอย นรปกกเลสจตตต ซงความเปนแหง บคคลผมจตอนไมมอปกเลส โสตาปตตมคคาทวเสน ดวยอานาจแหง มรรคมโสดาปตตมรรคเปนตน วปปสทนต ชอวายอมผองใสวเศษ เอว ฉนนน ปน สวนวา (ปณฑตา) อ. บณฑต ท. อรหตตปปตตา ผ ถงแลวซงความเปนแหงพระอรหนต เอกนตวปปสนนา ว เปนผ ผองใจวเศษแลวโดยสวนเดยวเทยว โหนต ยอมเปน อต ดงน (ภควตา) วตต เปนคาอธบายอนพระผมพระภาคเจาตรสแลว โหต ยอมเปน ฯ


เรองภกษ ๕๐๐ ๑๐. ๔๕/๑๓ ตงแต สตถา ธมมสภ คนตวา ภกขเว เปนตนไป. สตถา อ. พระศาสดา คนตวา เสดจไปแลว ธมมสภ สธรรม สภา ปจฉตวา ตรสถามแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. กเถถ ยอมกลาว ก วตถ ซงเรองอะไร อต ดงน (วจเน) ครนเมอคาวา (มย) อ. ขาพระองค ท. (กเถม) ยอม กลาว อท นาม วตถ ซงเรองชอน อต ดงน (เตห ภกขห) อนภกษ ท. เหลานน วตเต กราบทลแลว วตวา ตรสแลววา เอเต วฆาสาทา อ. บคคลผถอเอาซงอาหารอนเปนเดน ท. เหลานน นพพตตา บงเกดแลว คทรภโยนย ในกาเนดแหงฬา คทรภา นหน อทก ซงนาอนเลว อปปรส อนมรสนอย คต อนถงแลว สงขย ซงอนนบวา วาโลทก นาหาง อต ดงน ปจสตาน อาชานยสนธ- วาน อลลรสมททกาปานกปตาวเสส อจฉฏกสฏ อทเกน มททตวา มกจปโลตกาห (ตสส อทกสส ปคคเลน) ปรสสาวตตตา เพราะความ ทแหงนานน เปนนาอนบคคล ขยาแลวซงกากอนเปนเดน อนเหลอ ลงจากนาอนบคคลกระทาแลวดวยลกจนทนอนมรสอนสด อนมาสนธพ


ตวอาชาไนย ท. มรอยหาเปนประมาณ ดมแลว ดวยนา กรองแลว ดวยผาเกาอนสาเรจแลวดวยเปลอกปอ ท. มธมตตา วย เปนราวกะ วาเมาแลวเพราะนาหวาน (หตวา) เปน นทนตา วจรส เทยวไป บนลออยแลว ปพเพป แมในกาลกอน อต ดงน ทสเสนโต เมอ ทรงแสดง กรย ซงกรยา เตส คทรภาน แหงฬา ท.เหลานน รา เตส คทรภาน สทท สตวา ปจฉเตน โพธสตเตน รโ กถต อนพระโพธสตว ผอนพระราชา ทรงสดบแลว ซงเสยง ของฬา ท. เหลานน ตรสถามแลว ทลแลว แกพระราชา กเถตวา ตรสแลว วาโลทกชาตก ซงวาโลทกชาดก อม นวา (ราชา) อ. พระราชา (ปจฉ) ตรสถามแลววา มโท อ. ความเมา ชายต ยอมเกด คทรภาน แกฬา ท. ปตวา เพราะดม วาโลทก ซงนาหาง อปปรส อนมรสอนนอย นหน อนเลว จ แตวา มโท อ. ความเมา น สชายต ยอมไมเกด สนธวาน แกมาสนธพ ท. ปตวาน เพราะดม รส ซงรส ปรต อนประณต อม น (กการณา) เพราะเหตอะไร (อต) ดงน (โพธสตโต) อ. พระโพธสตว (อาห) กราบทลแลววา ชนนท ขาแตพระราชาผเปนจอมแหงชน โส คทรโภ อ. ฬานน นหนชจโจ เปนสตวมชาตอนเลว


(หตวา) เปน ปวตวา ดมแลว (รสอทก) ซง นาอนมรส อปปป แมอนนอย เตน อปปรส- อทเกน ผฏโ ผอนนาอนมรสอนนอยนนถกตอง แลว มชชต ยอมเมา จ สวนวา (สนธโว) อ. มาสนธพ โธรยหสโล เปนสตวมธระอนตน พงนาไปเปนปกต ชาโต เกดแลว กลมห ใน ตระกล ปวตวา ดมแลว อคครส อทก ซงนา อนมรสอนเลศ น มชชต ยอมไมเมา (อต) ดงน อต ดงน วตถาเรน โดยพสดาร (วตวา) ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. สปปรสา อ. สตบรษ ท. ววชเชตวา เวนขาดแลว โลภธมม ซงธรรมคอความโลภ นพพการา ว เปนผมวการออกแลวเทยว (อตตโน) สขตกาเลป แมในกาลแหงตนถงแลวซงสข (อตตโน) ทกขตกาเลป แมในกาลแหงตนถอแลวซงทกข โหนต ยอมเปน เอว ดวยประการอยางน อต ดงน อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอจะทรงสบตอ ซงอนสนธ แสดงซงธรรม อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา สปปรสา อ. สตบรษ ท. วชนต ยอมเวน สพพตถ เว ธมเมส ในธรรม ท. ทงปวงแล สนโต อ. สตบรษ ท. กามกามา ผใครซงกาม


ลปยนต ยอมบนเพอ น หามได ปณฑตา อ. บณฑต ท. สเขน อถวา ทกเขน ผฏา ผอน สขหรออนทกข ถกตองแลว น ทสสยนต ยอม ไมแสดง อจจาวจ อาการ ซงอาการ ทงสงทงตา อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา สพพธมเมส ในธรรมทงปวง ท. ปจกขนธาทเภเทส อนตางดวยธรรมมขนธ ๕ เปนตน (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา สพพตถ อต ดงน ฯ สปรสา อ. บรษผด ท. สปปรสา อต ชอวาสตบรษ ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา (สปปรสา) อ. สตบรษ ท. อปกฑ- ฒนตา เมอคราไปปราศ (ฉนทราค) ซงความกาหนดดวยอานาจ แหงความพอใจ อรหตตมคคาเณน ดวยญาณอนประกอบพรอมแลว ดวยอรหตมรรค วชหนต ชอวายอมเวนขาด ฉนทราค ซงความ กาหนดดวยอานาจแหงความพอใจ (อต) ดงน (ปทสส) แหง บทวา วชนต อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา กามยนตา ผใครอย กาเม ซงกาม ท. กามเหต เพราะเหตแหงกาม คอวา กามการณา เพราะกามเปน เหต (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา น กามกามา อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา สนโต อ. สตบรษ ท. พทธาทโย


มพระพทธเจาเปนตน นเอว อตตนา ลปนต ยอมไมบนเพอ ดวย ตนนนเทยว น ปร ปคคล ลปาเปนต ยอมไมยงบคคลอนใหบน เพอ กามเหต เพราะเหตแหงกาม (อต) ดงน (ปททวยสส) แหง หมวดสองแหงบทวา ลปยนต สนโต อต ดงน ฯ ห จรงอย เย ภกข อ. ภกษ ท. เหลาใด ปวฏา เขาไป แลว ภกขาย เพอภกษา ตา ดารงอยแลว อจฉาจาเร ในความ ประพฤตดวยอานาจแหงความอยาก วทนต ยอมกลาว (วจนาน) ซงคา ท. อนมคาวา อปาสก ดกอนอบาสก สข อ. ความสข (อตถ) ยอมม ปตตทารสส แกบตรและทาระ เต ของทาน ก หรอ อปททโว อ. อปทวะ โกจ ไร ๆ วเสน ดวยอานาจ ราชโจราทน อปท- ทวาน แหงอปทวะ ท. มพระราชาและโจรเปนตน นตถ ยอมไมม ทวปทจตปปเทส สตเตส ในสตว ท. ผมเทาสองและมเทาสหรอ อตอาทน ดงนเปนตน เต ภกข อ. ภกษ ท.เหลานน ลปยนต นาม ชอวายอมบนเพอ ฯ ปน ก (ภกข) อ. ภกษ ท. วตวา ครนกลาวแลว ตถา เหมอนอยางนน นมนตาเปตวา ยงอบาสกใหนมนตแลว อตตาน ซงตน (วจเนน) ดวยคาวา ภนเต ขาแตทานผเจรญ อาม ขอรบ สข อ. ความสข (อตถ) มอย โน แกขาพเจา ท. สพเพส ทงปวง อปททโว อ. อปทวะ โกจ อะไร ๆ นตถ ยอมไมม อทาน ใน กาลน เคห อ. เรอน โน ของขาพเจา ท. ปหตนนปาน เปนทม ขาวและนาอนบคคลพงดมอนเพยงพอแลว (โหต) ยอมเปน ตมเห


อ. ทาน ท. วสถ จงอย อธเอว าเน ในทนนนเทยวเถด อต ดงน ลปาเปนต นาม ชอวายอมยงบคคลอนใหบนเพอ ฯ ปน สวนวา สนโต อ. สตบรษ ท. น กโรนต ยอมไมกระทา อท การณ ซง เหตน อภยป แมทงสอง ฯ เอต วจน อ. คานวา สเขน ผฏา อถวา ทกเขน อต ดงน เทสนามตต เปนคาสกวาเทศนา (โหต) ยอมเปน ฯ (อตโถ) อ. อธบายวา ปณฑตา อ. บณฑต ท. อฏห โลกธมเมห ผฏา ผอนโลกธรรม ท. ๘ ถกตองแลว น ทสสยนต ยอมไมแสดง อาการ ซงอาการ อจจาวจ ทงสงทงตา ตฏ ภาว- มงกภาววเสน วา ดวยอานาจแหงความเปนแหงบคคลผยนดและความ เปนแหงบคคลผเกอเขนหรอ วณณภณนอวณณภณนวเสน วา หรอวา ดวยอานาจแหงการกลาวซงคณอนบคคลพงพรรณนาและการกลาวซง โทษอนบคคลไมพงพรรณานา อต ดงน ฯ


เรองพระธมมกเถระ ๑๑. ๔๘/๑๑ ตงแต อเถกทวส ธมมสภาย กถ สมฏาเปส เปนตนไป. อถ ครงนน เอกทวส ในวนหนง (ภกข) อ. ภกษ ท. กถ ยงวาจาเปนเครองกลาววา อาวโส แนะทานผมอาย ท. ธมมกอปาสโก อ. อบาสกผตงอยในธรรม นกขมตวา ออกไปแลว ปพพชตวา บวชแลว ปตโต บรรลแลว อรหตต ซงความเปนแหงพระอรหนต ปตฏา เปนผเปนทตงเฉพาะ ปตตทารสสอป แมแหงบตรและทาระ ชาโต เกดแลว อตตโน ธมเม ปตฏ ตตตา เพราะความทแหงตน เปนผตงอยเฉพาะแลว ในธรรม อต ดงน สมฎาเปส ใหตงขน พรอมแลว ธมมสภาย ในธรรมสภา ฯ สตถา อ. พระศาสดา อาคนตวา เสดจมาแลว ปจฉตวา ตรสถามแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. สนน- สนนา เปนผนงประชมกนแลว กถาย ดวยถอยคา กาย น อะไรหนอ อตถ ยอมม เอตรห ในกาลบดน อต ดงน (วจเน) ครนเมอ คาวา (มย) อ. ขาพระองค ท. (สนนสนนา) เปนผนงประชมกน แลว อมาย นาม กถาย ดวยถวยคาชอน (อมห) ยอมม (เอตรห) ในกาลบดน อต ดงน (เตห ภกขห) อนภกษ ท. เหลานน วตเต


กราบทลแลว (วตวา) ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. สมทธ อ. ความสาเรจ ปณฑเตน นาม ชออนบณฑต นเอว (อจฉตพพา) ไมพงปรารถนานนเทยว อตตเหต เพราะเหตแหงตน น อจฉตพพา ไมพงปรารถนา เหต เพราะเหต ปรสส ปคคลสส แหงบคคลอน ปน แตวา (ปณฑเตน) อนบณฑต ธมมเกนเอว พงเปนผตงอย ในธรรมนนเทยว ธมมปปฏสรเณน พงเปนผมธรรมเปนทระลกเฉพาะ ภวตพพ พงเปน อต ดงน อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอ จงทรงสบตอ ซงอนสนธ แสดงซงธรรม อาห ตรสแลว คาถ ซง พระคาถา อม นวา (ปณฑโต) อ. บณฑต ฯ (กโรต) ยอมไม กระทา (ปาป) ซงบาป อตตเหต เพราะเหต แหงตน น (กโรต) ยอมไมกระทา (ปาป) ซงบาป เหต เพราะเหต ปรสส ปคคลสส แหงบคคลอน (ปณฑโต) อ.บณฑต น อจเฉ ไมพงปรารถนา ปตต ซงบตร น (อจเฉ) ไม พงปรารถนา ธน ซงทรพย น (อจเฉ) ไมพง ปรารถนา รฏ ซงแวนแควน น อจเฉยย ไมพง ปรารถนา สมทธ ซงความสาเรจ อตตโน เพอ ตน อธมเมน โดยธรรมหามได โส ปฑโต อ. บณฑตนน สลวา พงเปนผมศล ปวา พงเปนผมปญญา ธมมโก พงเปนผตงอยในธรรม สยา พงเปน อต ดงน ฯ


(อตโถ) อ. อรรถวา ปณฑโต นาม ชอ อ. บณฑต น กโรต ยอมไมกระทา ปาป ซงบาป อตตเหต วา เพราะเหตแหง ตนหรอ ปรสส ปคคลสส เหต วา หรอวาเพราะเหต แหงบคคลอน (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท.เหลานนหนา (ปทสส) แหง บทวา น อตตเหต อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา (ปณฑโต) อ. บณฑต น อจเฉยย ไม พงปรารถนา ปตต วา ซงบตรหรอ ธน วา หรอวาซงทรพย รฏ วา หรอวาซงแวนแควน ปาปกมเมน ดวยกรรมอนลามก (ปณฑโต) อ. บณฑต อจฉนโต เมอปรารถนา เอตานป วตถน ซงวตถ ท. แมเหลานน ปาปกมม น กโรตเอว ยอมไมกระทา ซงกรรมอนลามก นนเทยว อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา น ปตตมจเฉ อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา สมทธ อ. ความสาเรจ อตตโน เพอตน ยา ใด (ปณฑโต) อ. บณฑต น อจเฉยย ไมพงปรารถนา ตป สมทธ ซงความสาเรจแมนน อธมเมน โดยธรรมหามได (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา สมทธมตตโน อต ดงน ฯ อตโถ อ. อธบายวา น กโรต ยอมไมกระทา ปาป ซงบาป สมทธการณาป แมเพราะเหตแหงความสาเรจ อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ปคคโล อ.บคคล เอวรโป ผมรป อยางน โย ใด โสเอว ปคคโล อ. บคคลนนนนเทยว สลวา จ พง เปนผมศลดวย ปวา จ พงเปนผมปญญาดวย ธมมโก จ พงเปน


ผตงอยในธรรมดวย สยา พงเปน (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา ส สลวา อต ดงน ฯ อตโถ อ. อธบายวา อโ พงเปนอยางอน (สยา) พงเปน น หามได อต ดงน ฯ


เรองการฟงธรรม ๑๒. ๔๙/๑๓ ตงแต สาวตถย กร เอกวถวาสโน มนสสา เปนตนไป. กร ไดยนวา มนสสา อ. มนษย ท. เอกวถวาสโน ผมปกต อยในถนนสายหนง สาวตถย ในเมองสาวตถ สมคคา เปนผพรอม เพรยงกน หตวา เปน ทตวา ถวายแลว ทาน ซงทาน คณพนเธน ดวยการผกซงหม กาเรส ยงกนและกนใหกระทาแลว ธมมสสวน ซงการฟงซงธรรม สพพรตต ตลอดราตรทงปวง ปน แตวา (เต มนสสา) อ. มนษย ท.เหลานน น อสกขส ไมไดอาจแลว โสต เพอ อนฟง ธมม ซงธรรม สพพรตต ตลอดราตรทงปวง เอกจเจ มนสสา อ. มนษย ท. บางพวก กามรตนสสตา เปนผอาศยแลวซงความยนด ในกาม หตวา เปน ปน เคหเอว คตา ไปแลว สเรอนอกนนเทยว เอกจเจ มนสสา อ. มนษย ท. บางพวก โทสนสสตา เปนผอาศย แลวซงโทสะ หตวา เปน คตา ไปแลว ปน แตวา เอกจเจ มนสสา อ. มนษย ท. บางพวก ถนมทธสมงคโน เปนผมความพรอมเพรยง ดวยความงวงเหงาและความหาวนอน หตวา เปน นสทตวา นงแลว จปลายนตา หวนไหวอย ตตถเอว าเน ในทนนนนเทยว น อสกขส ไมไดอาจแลว โสต เพออนฟง ฯ ปนทวเส ในวนใหม


ภกข อ. ภกษ ท. กถ ยงถอยคา สมฏาเปส ใหตงขนพรอมแลว ธมมสภาย ในธรรมสภา อททสส เจาะจง ต ปวตต ซงความเปน ไปทวนน ฯ สตถา อ. พระศาสดา อาคนตวา เสดจมาแลว ปจฉตวา ตรส ถามแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. สนนสนนา เปนผนงประชมกนแลว กถาย ดวยถอยคา กาย น อะไรหนอ อตถ ยอมม เอตรห ในกาลบดน อต ดงน (วจเน) ครนเมอคาวา (มย) อ. ขาพระองค ท. (สนนสนนา) เปนผนนประชมกนแลว อมาย นาม กถาย ดวยถอยคาชอน (อมห) ยอมม (เอตรห) ในกาล บดน อต ดงน (เตห ภกขห) อนภกษ ท. เหลานน วตเต กราบทลแลว (วตวา) ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. อเม สตตา นาม ชอ อ. สตว ท.เหลาน ภวนสสตา ผอาศยแลวซงภพ เยภยเยน โดยมาก ลคคา ของแลว ภเวสเอว ในภพ ท. นนเทยว วหรนต อย ปารคามโน นาม สตตา อ.สตว ท. ชอวาผมปกต ถงซงฝง อปปกา เปนสตวมจานวนนอย (โหนต) ยอมเปน อต ดงน อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอจะทรงสบตอ ซงอน- สนธ แสดงซงธรรม อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา มนสเสส ในมนษย ท.หนา เย ชนา อ. ชน ท.เหลาใด ปารคามโน เปนผมปกตถงซงฝง


(โหนต) ยอมเปน เต ชนา อ. ชน ท.เหลา- นน อปปกา เปนจานวนนอย (โหนต) ยอม เปน อถ สวนวา อย ปชา อ. หมสตวน อตรา นอกน อนธาวต ยอมแลนไปตาม ตรเอว ซง ฝงนนเทยว จ โข กแล เย ชนา อ. ชน ท. เหลาใด ธมมานวตตโน เปนผมปกตประพฤต ตามซงธรรม ธมเม ในธรรม สมมทกขาเต อนเรากลาวแลวโดยชอบ (โหนต) ยอมเปน เต ชนา อ. ชน ท. เหลานน (ตรตวา) จก ขามแลว มจจเธยย ซงบวงแหงมาร สทตตร อนสตวขามไดโดยยากดวยด เอสสนต จกถง ปาร ซงฝง อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา โถกา หนอยหนง คอวา น พห ไมมาก (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหง บทวา อปปกา อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา นพพานคามโน เปนผมปกตถงซง พระนพพาน (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา ปารคามโน อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา ปน สวนวา ปชา อ. หมสตว อวเสสา ผเหลอลง ยา อย นใด อนธาวต ยอมแลนไปตาม สกกายทฏ ตร-


เอว ซงฝงคอสกกายทฏฐนนเทยว อยเอว ปชา อ. หมสตวนนนเทยว พหตรา เปนจานวนมากกวา (โหต) ยอมเปน อต ดงน (คาถา- ปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา อถาย อตรา ปชา อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา อกขาเต อนเรากลาวแลว สมมา โดยชอบ คอวา สกถเต อนเรากลาวดวยดแลว (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา สมมทกขาเต อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา เทสนาธมเม ในธรรมคอเทศนา (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา ธมเม อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ธมมานวตตโน เปนผมปกตประพฤต ตามซงธรรม ต ธมม สตวา ตทนจฉวก ปฏปท ปเรตวา มคคผล- สจฉกรณวเสน ดวยอานาจแหงอนสดบแลว ซงธรรมนน ยงขอปฏบต อนสมควรแกธรรมนนใหเตมแลว กระทาใหแจง ซงมรรคและผล (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา ธมมานวตตโน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา เต ชนา อ. ชน ท. เหลานน คอวา เอวรปา ผมรปอยางน คมสสนต จกถง นพพานปาร ซงฝงคอพระ- นพพาน (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา ปารเมสสนต อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา เตภมกวฏฏ ซงวฏฏะอนเปนไปในภม ๓ นวาสนฏานภต อนเปนสถานเปนทอยเปนแลว มจจสส แหงมจจ กเลสมารสงขาตสส อนบณฑตนบพรอมแลววามารคอกเลส (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา มจจเธยย อต ดงน ฯ


อตโถ อ. อรรถวา เย ชนา อ. ชน ท.เหลาใด ธมมา- นวตตโน เปนผมปกตประพฤตตามซงธรรม (โหนต) ยอมเปน เต ชนา อ. ชน ท. เหลานน ตรตวา จกขามแลว คอวา อตกกมตวา จกกาวลวงแลว มารเธยย ซงบวงแหงมาร เอต นน สทตตร อน สตวขามไดโดยยากดวยด คอวา ทรตกกม อนสตวกาวลวงไดโดยยาก คมสสนต จกถง นพพานปาร ซงฝงคอพระนพพาน อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา สทตตร อต ดงน ฯ


เรองอาคนตกภกษ ๑๓. ๕๑/๔ ตงแต โกสลรฏเ กร ปจสตา ภกข วสส เปนตนไป กร ไดยนวา ภกข อ. ภกษ ท. ปจสตา ผมรอยหาเปน ประมาณ วสตวา อยแลว วสส ตลอดพรรษา โกสลรฏเ ในแวนแควน ชอวาโกศล วตถวสสา ผมพรรษาอนอยแลว (มนเตตวา) ปรกษา กนแลววา มย อ. เรา ท. ปสสสสาม จกเฝา สตถาร ซงพระศาสดา อต ดงน คนตวา ไปแลว เชตวน สพระเชตวน วนทตวา ถวาย บงคมแลว สตถาร ซงพระศาสดา นสทส นงแลว เอกมนต ณ สวนสดขางหนง ฯ สตถา อ. พระศาสดา นสาเมตวา ทรงพจารณาแลว จรย- ปฏปกข ซงธรรมอนเปนปฏปกษตอความประพฤต เตส ภกขน แหงภกษ ท. เหลานน เทเสนโต เมอจะทรงแสดง ธมม ซงธรรม อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา ปณฑโต อ.บณฑต วปปหาย ละขาดแลว ธมม ซงธรรม กณห อนดา (นกขมตวา) ออกไปแลว โอกา จากอาลย อาคมม อาศยแลว อโนก ซงธรรมอนหาอาลยมได สกก ธมม พงยงธรรมอนขาว ภาเวถ พงใหเจรญ ทรม


อ. อนยนดไดโดยยาก ยตถ วเวเก ในวเวกใด (ปณฑโต) อ. บณฑต หตวา ละแลว กาเม ซงกาม ท. อกจโน เปนผไมมความกงวล (หตวา) เปน อจเฉยย พงปรารถนา อภรต ซงความ ยนดยง ตตร วเวเก ในวเวกนน ปณฑโต อ. บณฑต อตตาน ยงตน ปรโยทเปยย พง ใหผองแผว จตตเกลเสห จากเครองเศราหมอง แหงจต ท. จตต อ. จต เยส ชนาน อนชน ท. เหลาใด สภาวต ใหเจรญดแลว สมมา โดยชอบ สมโพธยงเคส ในองคแหงความตรสร ท. เย ชนา อ. ชน ท.เหลาใด อนปาทาย ไมเขาไป ถอมนแลว รตา ยนดแลว อาทานปฏนสสคเค ในการสละลงเฉพาะซงการถอมน เต ชนา อ. ชน ท. เหลานน ขณาสวา ผมอาสวะสนแลว ชตมนโต ผมความรงเรอง ปรนพพตา ปรนพพานแลว โลเก ในโลก อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา วปปหาย ละขาดแลว คอวา ชหตวา สละแลว อกสลธมม ซงกรรมอนเปนอกศล กายทจจรตาทเภท อนตาง ดวยธรรมมการประพฤตชวดวยกายเปนตน (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท.เหลานนหนา (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหงบทวา กณห ธมม อต ดงน ฯ


(อตโถ) อ. อรรถวา ภกข อ. ภกษ ปณฑโต ผเปนบณฑต ธมม ยงธรรม สกก อนขาว กายสจรตาทเภท อนตางดวยธรรม มการประพฤตดดวยกายเปนตน ภาเวยย พงใหเจรญ ปฏาย จาเดม อภนกขมนโต แตการออกไปเพอคณอนยง ยาว เพยงใด อรหตตมคคา แตอรหตมรรค (อต) ดงน (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหง บทวา สกก ภาเวถ อต ดงน ฯ (ปจฉา) อ. อนถามวา (ปณฑโต) อ. บณฑต (ธมม) ยงธรรม (สกก) อนขาว (ภาเวถ) พงใหเจรญ กถ อยางไร (อต) ดงน ฯ (วสสชชน) อ. อนเฉลยวา (ปณฑโต) อ. บณฑต (นกขมตวา) ออกไปแลว โอกา จากอาลย อาคมม อาศยแลว อโนก ซงธรรม อนหาอาลยมได (สกก ธมม) ยงธรรมอนขาว (ภาเวถ) พงให เจรญ อต ดงน ฯ อตโถ อ. อธบายวา อาลโย อ. ความอาลย (ภควตา) อนพระผมพระภาคเจา วจจต ยอมตรสเรยก โอก วา โอกะ อนาลโย อ. ความไมอาลย (ภควตา) อนพระผมพระภาคเจา (วจจต) ยอมตรสเรยก อโนก วาอโนกะ (ปณฑโต) อ. บณฑต นกขมตวา ออกไปแลว อาลยโต จากความอาลย ปฏจจ อาศยแลว คอวา อารพภ ปรารภแลว นพพาน ซงพระนพพาน อนาลยสงขาต อนบณฑตนบพรอมแลววาความไมอาลย ปตถยมาโน เมอปรารถนา


ต นพพาน ซงพระนพพานนน (สกก ธมม) ยงธรรมอนขาว ภาเวยย พงใหเจรญ อต ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระ คาถาวา โอกา อโนกมาคมม อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา อเมห สตเตห ทรภรม อ. อนสตว ท. เหลาน ยนดยงไดโดยยาก วเวก ในวเวก อนาลยสงขาเต อนบณฑตนบพรอมแลววาความไมอาลย คอวา นพพาเน ในพระนพพาน ยสม ใด (ปณฑโต) อ. บณฑต อจเฉยย พงปรารถนา อภรต ซงความยนดยง ตตร วเวเก ในวเวกนน (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา ตตราภรตมจเฉยย อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา หตวา ละแลว วตถกามกกเลสกาเม ซงวตถ- กามและกเลสกาม ท. อกจโน เปนผไมมความกงวล หตวา เปน อจเฉยย พงปรารถนา อภรต ซงความยนดยง วเวเก ในวเวก อต ดงน (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหงบทวา หตวา กเม อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา อตตาน ยงตน โวทาเปยย พงใหผองแผว คอวา ปรโสเธยย พงใหหมดจดรอบ ปจนวรเณห จากนวรณ ๕ ท. อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา จตตเกลเสห อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา โพชฌงเคส ในองคแหงความตรสร ท. อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา สมโพธยงเคส อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา จตต อ. จต (เยส ชนาน) อนชน ท. เหลาใด ภาวต ใหเปนแลว คอวา วฑฒต ใหเจรญแลว สฏ


โดยด เหตนา โดยเหต คอวา นเยน โดยนย (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา สมมา จตต สภาวต อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา คหณ อ. การยดถอ (ภควตา) อน พระผมพระภาคเจา วจจต ยอมตรสเรยก อาทาน วาความถอมน เย ชนา อ. ชน ท. เหลาใด อนปาทยตวา ไมเขาไปถอมนแลว กจ ซงอะไร ๆ อปาทาเนห ดวยอปาทาน ท. จตห ๔ รตา ยนดแลว อคคหเณ ในการไมยดถอ ปฏนสสคคสงขาเต อนบณฑต นบพรอมแลววาการสละเฉพาะ ตสส อาทานสส ซงความถอมนนน อต ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา อาทานปฏ- นสสคเค อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา อานภาววนโต ผมอานภาพ ธมเม ยงธรรม ท. ขนธานเภเท อนตางดวยธรรมมขนธเปนตน โชเตตวา ใหรงเรอง แลว ตา ดารงอยแลว อรหตตมคคาณชตยา ดวยความรงเรอง คอญาณอนประกอบแลวดวยอรหตมรรค อต ดงน (ปทสส) แหง บทวา ชตมนโต อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา เต ชนา อ. ชน ท. เหลานน ปรนพพตา นาม ชอวาดบรอบแลว อมสม ขนธาทโลเก ในโลกมขนธเปนตนน คอวา ปรนพพตา ชอวาปรนพพานแลว ปรนพพาเนห ดวยปรนพพาน ท. ทวห ๒ อต คอ สอปาทเสเสน ปรนพพาเนน ดวยปรนพพาน


ชอวาสอปาทเสส กเลสวฏฏสส (อตตนา) เขปตตตา เพราะความ ทแหงกเลสวฏ เปนสภาพอนตนใหสนไปแลว ปฏาย จาเดม อรหตตปปตตโต แตการบรรลซงความเปนแหงพระอรหนต จ ดวย อนปาทเสเสน ปรนพพาเนน ดวยปรนพพาน ชอวาอนปาทเสส ขนธวฏฏสส (อตตนา) เขปตตตา เพราะความทแหงขนธวฏ เปน สภาพอนตนใหสนไปแลว จรมจตตนโรเธน ดวยความดบแหงจต ดวงกอน จ ดวย คอวา คตา ถงแลว อปณณตตกภาว ซงความ เปนแหงสภาพอนไมมบญญต ปทโป วย ราวกะ อ. ประทป อนปาทาโน อนไมมเชอ อต ดงน (ปททวยสส) แหงหมวดสอง แหงบทวา เต โลเก อต ดงนเปนตน ฯ


เรองหมอชวก ๑๔. ๕๓/๕ ตงแต เอกสม ห สมเย เทวทตโต อชาตสตตนา เปนตนไป. ห ก เอกสม สมเย ในสมยหนง เทวทตโต อ. พระเทวทต หตวา เปน เอกโต โดยความเปนอนเดยวกน สทธ กบ อาชาตสตตนา ดวยพระราชาพระนามวาอชาตศตร อภรหตวา ขนไปเฉพาะแลว คชฌกฏ สภเขาชอวาคชฌกฏ ปทฏ ตโต ผมจตอนโทษประทษราย แลว (จนเตตวา) คดแลววา อห อ. เรา วธสสาม จกปลง พระชนม สตถาร ซงพระศาสดา อต ดงน ปวชฌ กลงแลว สล ซงศลา ฯ ปพพตกฏาน อ. ยอดแหงภเขา ท. เทว ๒ สมปฏจฉส รบพรอมแลว ต สล ซงศลานน ฯ ปปปฏกา อ. สะเกด ภชชตวา คตา แตกไปแลว ตโต สลโต จากสลานน อภหนตวา กระทบแลว ปาท ซงพระบาท ภควโต ของพระผมพระภาคเจา โลหต ยงพระ- โลหต อปปาเทส ใหเกดขนแลว ฯ เวทนา อ. เวทนา ท. ภสา อนกลา ปวตตส เปนไปแลว ฯ ภกข อ. ภกษ ท. นยส นาเสดจ ไปแลว สตถาร ซงพระศาสดา มททกจฉ สสวนชอวามททกจฉ ฯ สตถา อ. พระศาสดา คนตกาโม ทรงเปนผใครเพออนเสดจไป ตโตป มททกจฉโต จากสวนชอวามททกจฉแมนน ชวกมพวน สชวกมพวน (หตวา) เปน อาห ตรสแลววา ตมเห อ. เธอ ท.


เนถ จงนาไป ม ซงเรา ตตถ ชวกมพวเน ในชวกมพวนนนเถด อต ดงน ฯ ภกข อ. ภกษ ท. อาทาย พาเอาแลว ภควนต ซง พระผมพระภาคเจา อคมส ไดไปแลว ชวกมพวน สชวกมพวน ฯ ชวโก อ. หมอชวก ตวา ทราบแลว ต ปวตต ซงความ เปนไปทวนน คนตวา ไปแลว สนตก สสานก สตถ ของพระ ศาสดา ทตวา ถวายแลว ตขณเภสชช ซงเภสชอนกลา วณปฏกมมตถาย เพอประโยชนแกอนสมานซงแผล พนธตวา พนแลว วณ ซงแผล อโวจ ไดกราบทลแลว เอต วจน ซงคานวา ภนเต ขาแตพระองค ผเจรญ เภสชช อ. เภสช มยา อนขาพระองค กต กระทาแลว เอกสส มนสสสส แกมนษยคนหนง อนโตนคเร ในภายในแหง พระนคร อห อ. ขาพระองค คนตวา ไปแลว สนตก สสานก ตสส มนสสสส ของมนษยนน อาคมสสาม จกมา อท เภสช อ. เภสชน ตฏต จงตงอย (มยา) พทธนยาเมนเอว โทยทานอง แหงแผลอนขาพระองคพนแลวนนเทยว ยาว เพยงใด อาคมนา แตการมา มม แหงขาพระองค อต ดงน สตถาร กะพระศาสดา ฯ โส ชวโก อ. หมอชวกนน คนตวา ไปแลว กตวา กระทาแลว กตตพพกจจ ซงกจอนตนถงกระทา ตสส ปรสสส แกบรษนน อาคจฉนโต มาอย ปทหนเวลาย ในเวลาอนเปนทปด ทวาร ซง ประต น สมปาปณ ไมถงพรอมแลว ทวาร ซงประต ฯ อถ ครงนน เอต จนตน อ. ความคดนวา อโห โอ โย อห อ.เราใด ทตวา ถวายแลว ตขณเภสชช ซงเภสชอนกลา


ปาเท ทพระบาท ตถาคตสส ของพระตถาคต อตรสส ปรสสส (เภสชช เทนโต) วย เปนราวกะวาใหอย ซงเภสช แกบรษคนใด คนหนง (หตวา) เปน พนธ พนแลว วณ ซงแผล กมม อ. กรรม ภารย อนหนก (เตน) มยา อนเรานน กต กระทาแลว อย เวลา อ.เวลาน โมจนเวลา เปนเวลาอนเปนทแก ตสส วณสส ซงแผลนน (โหต) ยอมเปน ตสม เวเณ ครนเมอแผลนน (มยา) อนเรา อมจจมาเน ไมแกอย ปรฬาโห อ. ความเรารอน อปปชชสสต จกเกดขน สรเร ในพระสรระ ภควโต ของพระผมพระภาคเจา สพพรตต ตลอดราตรทงปวง อต ดงน อโหส ไดมแลว อสส ชวกสส แกหมอชวกนน ฯ ตสม ขเณ ในขณะนน สตถา อ. พระ ศาสดา อามนเตส ตรสเรยกแลว อานนทตเถร ซงพระเถระชอวา อานนท (วจเนน) ดวยพระดารสวา อานนท ดกอนอานนท ชวโก อ. หมอชวก อาคจฉนโต มาอย สาย ในเวลาเยน น สมปาปณ ไมถงพรอมแลว ทวาร ซงประต ปน แตวา (โส ชวโก) อ. หมอชวกนน จนเตส คดแลววา อย เวลา อ. เวลาน โมจนเวลา เปนเวลาอนเปนทแก วณสส ซงแผล (โหต) ยอมเปน อต ดงน ตว อ. เธอ โมเจห จงแก น วณ ซงแผลนนเถด อต ดงน ฯ เถโร อ. พระเถระ โมเจส แกแลว ฯ วโณ อ. แผล อปคโต ไปปราศแลว รกขโต ฉลล (อปคจฉนต) วย ราวกะ อ. สะเกดไม ไปปราศอย จากตนไม ฯ


ชวโก อ. หมอชวก อาคนตวา มาแลว สนตก สสานก สตถ ของพระศาสดา เวเคน โดยเรว อนโตอรเณเอว ในภายในแหงอรณ นนเทยว ปจฉ ทลถามแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ ปรฬาโห อ. ความเรารอน อปปนโน เกดขนแลว สรเร ในพระสรระ โว ของพระองค ท. ก น โข หรอหนอแล อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา (วตวา) ตรสแลววา ชวก ดกอนชวก สพพปรฬาหา อ. ความเรารอนทงปวง ท. ตถาคตสส โข แหงพระคถาคตแล วปสนตา เขาไปสงบวเศษแลว โพธมณเฑเอว ทควงของตนโพธ นนเทยว อต ดงน อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอจะทรง สบตอ ซงอนสนธ แสดงซงธรรม อาห ตรสแลว คาถ ซงพระ คาถา อม นวา ปรฬาโห อ. ความเรารอน น วชชต ยอมไมม (ขณาสวสส) แกพระขณาสพ คตทธโน ผมทาง ไกลยดยาวอนถงแลว วโสกสส ผมความเศราโศก ไปปราศแลว วปปมตตสส ผพนวเศษแลว สพพธ ธมเมส ในธรรม ท. ทงปวง สพพคนถปปหนสส ผมกเลสเปนเครองรอยรดทงปวงอนละไดแลว อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา คตมคคสส ผมหนทางอนถงแลว (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา คตทธโน อต ดงน ฯ


อทธา นาม ชอ อ. ทางไกลยดยาว ท. เทว ๒ อต คอ กนตารทธา อ. ทางไกลยดยาวคอกนดาร วฏฏทธา อ. ทางไกลยดยาว คอวฏฏะ (ปคคโล) อ. บคคล ปฏปนโน ดาเนนไปแลว เตส ทวส อทธาเนส ในทางไกลยดยาว ท. ๒ เหลานนหนา กนตาร สทางกนดาร (อตตา) อ. ตน น ปาปณาต ยอมไมถง อจฉตฏาน ซงทอนตน ปรารถนาแลว ยาวเพยงใด อทธโกเอว เปนผเดนทางไกลยดยาวนนเทยว (โหต) ยอมเปน ตาว เพยงนน ปน แตวา ตสม อทธาเน ครนเมอ ทางไกลยดยาวนน (เตน ปคคเลน) อนบคคลนน ปตเต ถงแลว (โส ปคคโล) อ. บคคลนน คตทธา นาม ชอวาเปนผมทางไกล ยดยาวอนถงแลว โหต ยอมเปน ฯ สตตา อ. สตว ท. วฏฏสนนสสตาป ผแมอาศยดวยดแลวซงวฏฏะ (อตตา) อ. ตน (อตตา) อ. ตน วสนต อย วฏเฏ ในวฏฏะ ยาว เพยงใด อทธกาเอว เปนผเดน ทางไกลยดยาวนนเทยว (โหนต) ยอมเปน ตาว เพยงนน ฯ (ปจฉา) อ. อนถามวา (สตตา) อ. สตว ท. (วฏฏสนนสสตา) ผอาศยดวยดแลวซงวฏฏะ (อตตา) อ. ตน (อตตา) อ. ตน (วสนต) อย (วฏเฏ) ในวฏฏะ (ยาว) เพยงใด (อทธกา) เปนผเดนไปส ทางไกลยดยาว (โหนต) ยอมเปน (ตาว) เพยงนน กสมา เพราะเหต อะไร (อต) ดงน ฯ (วสสชชน) อ. อนเฉลยวา (สตตา) อ. สตว ท. (วฏฏสนนสสตา) ผอาศยดวยดแลวซงวฏฏะ (อตตา) อ. ตน (อตตา) อ. ตน (วสนต) อย (วฏเฏ) ในวฏฏะ (ยาว) เพยงใด (อทธกา)


เปนผเดนไปสทางไกลยดยาว (โหนต) ยอมเปน (ตาว) เพยงนน วฏฏสส (อตตนา) อเขปตตตา เพราะความทแหงวฏฏะ เปนสภาพ อนตนไมใหสนไปแลว (อต) ดงน ฯ โสตาปนนาทโยป อรยปคคลา อ. พระอรยบคคล ท. แมม พระโสดาบนเปนตน อทธกาเอว เปนผเดนไปสทางไกลยดยาวนนเทยว (โหนต) ยอมเปน ฯ ปน สวนวา ขณาสโส อ. พระขณาสพ วฏฏ เขเปตวา โต ผยงวฏฏะใหสนไปแลว ดารงอยแลว คตทธา นาม ชอวาเปนผมทางไกลยดยาวอนถงแลว โหต ยอมเปน ฯ ตสส ขณาสวสส แกพระขณาสพนน คตทธโน ผมทางไกลยดยาวอนถงแลว ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา วโสกสส ผชอวามความเศราโศกไป ปราศแลว วฏฏมลกสส โสกสส วคตตตา เพราะความทแหงความ เศราโศก อนมวฏฏะเปนมล เปนสภาพไปปราศแลว (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา วโสกสส อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา วปปมตตสส ผพนวเศษแลว ขนธาทธมเมส ในธรรมมขนธเปนตน ท. สพเพส ทงปวง (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา วปปมตตสส สพพธ อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา สพพคนถปปหนสส ชอวาผมกเสสเปน เครองรอยรดทงปวงอนละไดแลว จตนน คนถาน ปหนตตา เพราะ ความทแหงกเลสเปนเครองรอยรด ท. ๔ เปนสภาพอนตนละไดขาด แลว (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา สพพคนถปปหนสส อต ดงน ฯ


(อตโถ) อ. อรรถวา ปรฬาโห อ. ความเรารอน ทวโธ อนมอยางสอง กายโก จ คอ อ. ความเรารอนเปนไปในกายดวย เจตสโก จ คอ อ. ความเรารอนเปนไปในจตดวย เตส ปรฬาเหส ในความเรารอน ท. เหลานนหนา กายกปรฬาโห อ. ความเรารอน เปนไปในกาย อปปชชนโต เกดขนอย ขณาสวสส แกพระขณาสพ สตณหาทวเสน ดวยอานาจแหงสมผสมเยนและรอนเปนตน อนพพโต ว ไมดบแลวเทยว ชวโก อ. หมอชวก สนธาย หมายเอา ต กายกปรฬาห ซงความเรารอนเปนไปในกายนน ปจฉ ทลถามแลว ฯ ปน แตวา สตถา อ. พระศาสดา เทสน ยงเทศนา วนวฏเฏนโต ทรงใหเปนไปวเศษอย เจตสกปรฬาหวเสน ดวยอานาจแหงความ เรารอนเปนไปในจต (อตตโน) ธมมราชตาย เพราะความทแหง พระองคทรงเปนพระธรรมราชา (อตตโน) เทสนาวธกสลตาย เพราะ ความทแหงพระองคทรงเปนผฉลาดในวธแหงเทศนา อาห ตรสแลววา ชวก ดกอนชวก อาวโส ผมอาย ห ก ปรฬาโห อ. ความเรารอน น วชชต ยอมไมม ขณาสวสส แกพระขณาสพ เอวรปสส ผมรป อยางน ปรมตเถน โดยอรรถอนยอดเยยม อต ดงน (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา ปรฬาโห น วชชต อต ดงน ฯ


เรองพระมหากสสปเถระ ๑๕. ๕๕/๑๔ ตงแต เอกสม ห สมเย สตถา ราชคเห เปนตนไป. ห ความพสดารวา เอกสม สมเย ในสมยหนง สตถา อ. พระศาสดา วตถวสโส ผมพระพรรษาอนทรงอยแลว ราชคเห ในเมองราชคฤห อาโรจาเปส ทรงยงบคคลใหบอกแลว ภกขน แก ภกษ ท. วา อห อ. เรา ปกกมสสาม จกหลกไป จารก สทจารก อฑฒมาสจจเยน โดยกาลเปนทเปนไปลวงแหงเดอนทงกง อต ดงน ฯ กร ไดยนวา อาโรจาปน อ. อนยงบคคลใหบอก ภกขน แกภกษ ท. วา อห อ. เรา ปกกมสสาม จกหลกไป จารก สทจารก อฑฒ- มาสจจเยน โดยกาลเปนทเปนไปลวงแหงเดอนทงกง อทาน ในกาลน อต ดงน (อธปปาเยน) ดวยทรงพระประสงควา ภกข อ. ภกษ ท. กตวา จกกระทาแลว ปตตปจนจวรรชนาทน กจจาน ซงกจ ท. มการ ระบมซงบาตรและการยอมซงจวรเปนตน อตตโน ของตน คมสสนต จกไป สข ตามสบาย เอว ดวยประการอยางน อต ดงน เอต นน วตต เปนวตร พทธาน ของพระพทธเจา ท. จรตกามาน ผใครเพออน เสดจเทยวไป จารก สทจารก สทธ พรอม ภกขห ดวยภกษ ท. (โหต) ยอมเปน ฯ ปน ก ภกขส ครนเมอภกษ ท. กโรนเตส


กระทาอย ปตตปจนาทน กจจาน ซงกจ ท. มการระบมบาตรเปนตน อตตโน ของตน มหากสสปตเถโรป แม อ. พระเถระชอวาพระมหา- กสสปะ โธว ซกแลว จวราน ซงจวร ท. ฯ ภกข อ. ภกษ ท. อชฌายส ยกโทษแลววา เถโร อ. พระ เถระ โธวต ยอมซก จวราน ซงจวร ท. กสมา เพราะเหตอะไร มนสสโกฏโย อ. โกฏแหงมนษย ท. อฏารส ๑๘ วสนต ยอมอย อนโต จ ในภายในดวย พห จ ในภายนอกดวย อมสม นคเร ในพระนครน ตตถ มนสเสส ในมนษย ท. เหลานนหนา เย มนสสา อ. มนษย ท.เหลาใด น าตกา เปนผไมใชญาต เถรสส ของพระเถระ (โหนต) ยอมเปน เต มนสสา อ. มนษย ท. เหลานน อปฏากา เปนผอปฏฐาก (เถรสส) ของพระเถระ (โหนต) ยอมเปน เย มนสสา อ. มนษย ท. เหลาใด น อปฏากา เปนผไมใชอปฏฐาก (เถรสส) ของพระเถระ (โหนต) ยอมเปน เต มนสสา อ. มนษย ท. เหลานน าตกา เปนผเปนญาต (เถรสส) ของพระเถระ (โหนต) ยอมเปน (เต มนสสา) อ. มนษย ท. เหลานน กโรนต ยอมกระทา สมมาน ซงสมมานะ สกการ ซงสกการะ เถรสส แกพระเถระ ปจจเยห ดวยปจจย ท. จตห ๔ เอโส มหากสสปตเถโร อ. พระเถระชอวามหากสสปะนน ปหาย จกละแลว อปการ ซงอปการะ เอตตก อนมประมาณเทาน คมสสต จกไป กห าเน ณ ทไหน สเจป แมถาวา (เอโส มหากสสปตเถโร) อ. พระเถระชอวามหากสสปะ นน คจเฉยย


พงไปไซร น คมสสต จกไมไป ปร าน สทอน มาปมาทกนทรโต จากซอกชอวามาปมาทะ อต ดงน ฯ กร ไดยนวา สตถา อ. พระศาสดา ปตวา เสดจถงแลว ย กนทร ซงซอกใด วเทต ยอมตรสวา ตมเห อ. เธอ ท. ปฏนวตตถ จงกลบเฉพาะ อโต านโต จากทน ตมเห อ. เธอ ท. มา ปมชชตถ อยาประมาทแลว อต ดงน ภกข กะภกษ ท. (อตตนา) นวตเตตพพยตตเก ผสมควรแลวแกความเปนภกษผอนพระองคพงให กลบ ปน อก สา กนทรา อ. ซอกนน (โลเกห) อนชาวโลก ท วจจต ยอมเรยกวา มาปมาทกนทรา อ. ซอกชอวามาปมาทะ อต ดงน เอต วจน อ. คานน (เตห ภกขห) อนภกษ ท. เหลานน สนธาย วตต กลาวหมายเอาแลว ต มาปมาทกนทร ซงซอกชอวามาปมาทะนน ฯ สตถาป แม อ. พระศาสดา ปกกมนโต เสดจหลกไปอย จารก สทจารก จนเตส ทรงพระดารแลววา มนสสโกฏโย อ. โกฏแหงมนษย ท. อฏารส ๑๘ วสนต อย อนโต จ ในภาย ในดวย พห จ ในภายนอกดวย อมสม นคเร ในพระนครน ภกขห คนตพพ อ. อนภกษ ท. พงไป มงคลามงคลฏาเนส ในทเปนทกระทาซงงานมงคลและงานมใชมงคล ท. โหต ยอมม มนสสาน แกมนษย ท. (มยา) อนเรา น สกกา ไมอาจ กาต


เพออนกระทา วหาร ซงวหาร ตจฉ ใหเปลา อห อ. เรา ก น โข ยงใครหนอแล นวตตาเปสสาม จกใหกลบ อต ดงน อถ ครงนน เอต จนตน อ. อนทรงพระดารนวา จ ก มนสสา อ. มนษย ท. เอเต เหลานน าตกา จ เปนผเปนญาตดวย อปฏากา จ เปนผอปฏฐากดวย กสสปสส ของภกษชอวากสสปะ (โหนต) ยอมเปน (มยา) กสสป นวตเตต อ. อนเรายงภกษ ชอวากสสปะใหกลบ วฏฏต ยอมควร อต ดงน อโหส ไดมแลว อสส ภควโต แกพระผมพระภาคเจานน ฯ โส ภควา อ. พระผม พระภาคเจานน อาห ตรสแลววา กสสป ดกอนกสสปะ (มยา) อนเรา น สกกา ไมอาจ กาต เพออนกระทา วหาร ซงวหาร ตจฉ ใหเปลา อตโถ อ. ความตองการ ภกขห ดวยภกษ ท. โหต ยอมม มนสสาน แกมนษย ท. มงคลามงคลฏาเนส ในทเปน ทกระทาซงงานมงคลและงานมใชมงคล ท. ตว อ. เธอ สทธ พรอม ปรสาย ดวยบรษท อตตโน ของตน นวตตสส จงกลบไปเถด อต ดงน เถร กะพระเถระ ฯ เถโร อ. พระเถระ (สมปฏจฉตวา) ทลรบพรอมแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ สาธ อ. ดละ อต ดงน อาทาย พาเอาแลว ปรส ซงบรษท นวตต กลบแลว ฯ ภกข อ. ภกษ ท. อชฌายส ยกโทษแลววา อาวโส แนะ ผมอาย ท. (เอต วตถ) อ. เรองนน โว อนทาน ท. ทฏ เหนแลวหรอ (เอต วจน) อ. คานน อมเหห อนเรา ท. วตต


กลาวแลว อทานเอว ในกาลนนนเทยว นน มใชหรอ ย วจน อ. คาใดวา มหากสสโป อ. พระเถระชอวามหากสสปะ โธวต ยอมซก จวราน ซงจวร ท. กสมา เพราะเหตอะไร โส มหากสสโป อ. พระเถระชอวามหากสสปะนน น คมสสต จกไมไป สทธ กบ สตถารา ดวยพระศาสดา อต ดงน อมเหห อนเรา ท. วตต กลาวแลว ตเอว วจน อ. คานนนนเทยว ชาต เกดแลว อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา สตวา ทรงสดบแลว กถ ซงถอยคา ภกขน ของภกษ ท. นวตตตวา โต เสดจกลบประทบยนอยแลว อาห ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. กเถถ ยอมกลาว เอต วจน ซงคานน ก นาม ชออะไร อต ดงน ฯ (ภกข) อ. ภกษ ท. (วตวา) กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองค ผเจรญ มย อ. ขาพระองค ท. กเถม ยอมกลาว อารพภ ปรารภ มหากสสปตเถร ซงพระเถระชอวามหากสสปะ อต ดงน อาโรเจส กราบทลแลว สพพ วตถ ซงเรองทงปวง อตตนา (วจนสส) กถตนยาเมนเอว โดยทานองแหงคาอนตนกลาวแลวนนเทยว ฯ ๑๖. ๕๗/๑๐ ตงแต สตถา เตส ภกขเว อโต เปนตนไป. สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ


ท. สตสหสสกปปมตถเก ในทสดแหงกปอนมแสนเปนประมาณ อโต กปปโต แตกปน พทโธ อ. พระพทธเจา ปทมตตโร นาม ทรงพระ นามวาปทมตตระ อทปาท ไดทรงอบตแลว โลเก ในโลก อต ดงนเปนตน เตส ภกขน แกภกษ ท. เหลานน กเถส ตรสแลว ปพพจรต ซงความประพฤตในกาลกอน เถรสส แหงพระเถระ สพพ ทงปวง กตวา กระทา ปตถน ซงความปรารถนา เตน มหากสสปตเถเรน ปต อนพระเถระชอวามหากสสปะนนตงไวแลว ปทมตตรพทธกาเล ในกาลแหงพระพทธเจาทรงพระนามวาปทมตตระ อาท ใหเปนตน ฯ ต ปพพจรต อ. ความประพฤตในกาลกอนนน (ธมมสงคาหกาจรเยน) อนพระธรรมสงคาหกาจารย เถรปาลย วตถารตเอว ใหพสดารแลว ในบาลอนแสดงซงเรองของพระเถระนนเทยว ฯ ปน ก สตถา อ. พระศาสดา อม เถรสส ปพพจรต ยงความ ประพฤตในกาลกอน แหงพระเถระน วตถาเรตวา ทรงใหพสดารแลว (วตวา) ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. อต โข เพราะ เหตนนแล อห อ. เรา กเถส กลาวแลว จนโทปมปปฏปท จเอว ซงขอปฏบตอนเปรยบดวยพระจนทรดวยนนเทยว อรยวสปปฏปท จ ซงขอปฏบตแหงอรยวงศดวย กตวา กระทา กสสป ซงภกษชอวากสสปะ ปตต ผเปนบตร มม ของเรา อาท ใหเปนตน สงโค นาม ชอ อ. ความเกยวเกาะ ปจจเยส วา ในปจจย ท. หรอ กเลส วา หรอวา ในตระกล ท. วหาเรส วา ในวหาร ท. หรอ ปรเวเณส วา หรอวา ในบรเวณ ท. นตถ ยอมไมม ปตตสส แกบตร มม


ของเรา ปตโต อ. บตร มม ของเรา กตถจ าเน อลคโคเอว ไมของแลว ในทไหน ๆ นนเทยว ปลลเล โอตรตวา ตตถ ปลลเล จรตวา คจฉนโต ราชหโส วย ราวกะ อ. หงษผพระราชา ขามลงแลว บนเปอกตม เทยวไปแลว บนเปอกตม นน บนไปอย อต ดงน อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอจะทรงสบตอ ซงอนสนธ แสดงซงธรรม อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา (ขณาสวา) อ. พระขณาสพ ท. สตมนโต ผม สต อยยชนต ยอมขวนขวาย เต ขณาสวา อ. พระขณาสพ ท. เหลานน น รมนต ยอมไมยนด นเกเต ในทเปนทอย เต ขณาสวา อ. พระขณาสพ ท.เหลานน ชหนต ยอมละ โอกโมก ซงความ หวงใย หสา อว ราวกะ อ. หงษ ท. หตวา ละแลว ปลลล ซงเปอกตม (คจฉนตา) บนไปอย อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ขณาสวา อ. พระขณาสพ ท. สต- เวปลลปปตตา ผถงแลวซงความไพบลยแหงสต อยยชนต ยอมขวนขวาย คอวา ฆเฏนต ยอมสบตอ อตตนา ปฏวทธคเณส ในคณอนตน แทงตลอดแลว ท. ฌานวปสสนาทส มฌานและวปสสนาเปนตน อาวชชนสมาปชชนวฏานาธฏานปปจจเวกขณาห ดวยการราพงถง และการเขาและการออกแลวการอธษฐานและการพจารณาเหนเฉพาะ


ท. (อต) ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา อยยชนต สตมนโต อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา รต นาม ชอ อ. ความยนด อาลเย ในความอาลย นตถ ยอมไมม เตส ขณาสวาน แกพระขณาสพ ท. เหลานน (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา น นเกเต รมนต เต อต ดงน ฯ เอต ปท อ. บทนวา หสาว อต ดงน เทสนาสส เปนหว ขอแหงเทศนา (โหต) ยอมเปน ฯ ปน ก อตโถ อ. อธบาย เอตถ ปเท ในบทน อย นวา สกณา อ. นก ท. คเหตวา ถอเอาแลว โคจร ซงเหยอ อตตโน ของตน ปลลเล ในเปอกตม โคจรสมปนเน อนถงพรอมแลวดวยเหยอ อกตวา ไมกระทาแลว อาลย ซงความอาลย กจ อะไร ๆ ตสม าเน ในทนนวา อทก อ. นา มม ของเรา ปทม อ. ดอกปทม มม ของเรา อปปล อ. ดอกอบล มม ของเรา ปณฑรก อง ดอกบณฑรก มม ของเรา ตณ อ. หญา มม ของเรา อต ดงน คมนกาเล ในกาลอนเปนทไป อนเปกขา ว ผไมเยอใยเทยว ปหาย ละแลว ต ปเทส ซงประเทศนน อปปตตวา บนขนไปแลว กฬมานา คจฉนต ยอมบนเลนไปอย อากาเส ในอากาศ ยถา ฉนใด ขณาสวา อ. พระขณาสพ ท. เอเต เหลานน วหรนตาป แมอย ยตถ กตถจ าเน ในททใดทหนง กลาทส าเนส อลคคาเอว ไมของแลว ในท ท. มตระกลเปนตนนนเทยว วหรตวา อยแลว


ปหาย ละแลว ต าน ซงทนน คมนสมเยป แมในสมยอนเปนทไป คจฉนตา เมอจะไป อนาลยา เปนผไมอาลย อนเปกขา ว เปนผ ไมเสยดายวา วหาโร อ. วหาร มม ของเรา ปรเวณ อ. บรเวณ มม ของเรา อปฏากา อ. อปฏฐาก ท. มม ของเรา อต ดงนเทยว (หตวา) เปน คจฉนต ยอมไป เอว ฉนนน (อต) ดงน (ปณฑเตน) อนบณฑต (เวทตพโพ) พงทราบ ฯ อตโถ อ. อรรถวา ปรจจชนต ยอมสละรอบ อาลย ซงความ อาลย คอวา สพพาลย ซงความหวงใยทงปวง อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา โอกโมก อต ดงน ฯ


เรองพระเพฬฏฐสสเถระ ๑๗. ๕๘/๑๙ ตงแต โส กรายสมา อนโตคาเม เอก เปนตนไป. กร ไดยนวา โส อายสมา อ. ทานผมอายนน จรตวา เทยว ไปแลว เอก วถ สถนนสายหนง อนโตคาเม ในภายในแหงบาน ปณฑาย เพอบณฑบาต กตวา กระทาแลว ภตตกจจ ซงกจดวยภต จรตวา เทยวไปแลว อปร วถ สถนนสายอนอก ปน อก อาทาย ถอเอาแลว กร ซงขาวตาก สกข อนแหง หรตาว นาไปแลว วหาร สวหาร ปฏสาเมตวา เกบไวแลว (จนเตตวา) คดแลววา ปณฑปาตปรเยสน นาม ชอ อ. การแสวงหาซงบณฑบาต นพทธ เนองนตย ทกข เปนทกข (โหต) ยอมเปน อต ดงน กตปาห ยงวนแมเลกนอย วตนาเมตวา ใหนอมลวงไปวเศษแลว ฌานสเขน ดวยความสขในฌาน อตเถ ครนเมอความตองการ อาหาเรน ดวย อาหาร สต มอย ปรภชต ยอมฉน ต กร ซงขาวตากนน ฯ ภกข อ. ภกษ ท. ตวา ทราบแลว อชฌายตวา ยกโทษแลว อาโรเจส กราบทลแลว ต อตถ ซงเนอความนน ภควโต แกพระผมพระภาค เจา ฯ สตถา อ. พระศาสดา ปาเปตวาป แมทรงบญญตแลว


สกขาปท ซงสกขาบท ภกขน แกภกษ ท. ปรวชชนตถาย เพอตองการ แกอนเวนรอบ สนนธการ ซงการกระทาซงการสงสม อายต ตอไป เอตสม นทาเน ในเพราะเหตเปนแดนมอบใหซงผลนน ปน กแตวา ปกาเสนโต เมอจะทรงประกาศ โทสาภาว ซงความไมมแหงโทษ ตสส เถรสส แหงพระเถระนน เถเรน อปปตเต (สตถารา) สกขาปเท อปปจฉต นสสาย (ตสส สนนธการสส) กตตตา เพราะความท แหงการกระทาซงการสงสมนน เปนอาการอนพระเถระ ครนเมอ สกขาบท อนพระศาสดา ไมทรงบญญตแลว อาศยแลว ซงความเปน แหงบคคลผมความปรารถนาอนนอย กระทาแลว อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอจะทรงสบตอ ซงอนสนธ แสดงซงธรรม อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา สนนจโย อ. การสงสม นตถ ยอมไมม เยส ชนาน แกชน ท. เหลาใด เย ชนา อ. ชน ท. เหลาใด ปราตโภชนา เปนผมโภชนะอน กาหนดรแลว (โหนต) ยอมเปน วโมกโข อ. วโมกข ส โต จ ชอวาสญญตะดวย อนมตโต จ ชอวาอนมตดวย โคจโร เปนอารมณ เยส ชนาน ของชน ท. เหลาใด (โหต) ยอมเปน คต อ. คต เตส ชนาน ของชน ท.เหลานน (เกนจ) อนใคร ๆ ทรนวยา ไปตามไดโดยยาก อากาเส สกนตาน (คต) อว ราวกะ อ. การไป


แหงนก ท. ในอากาศ อต ดงน ฯ สนนจยา อ. การสงสม ท. เทว ๒ กมมสนนจโย จ คอ อ. การสงสมซงกรรมดวย ปจจยสนนจโย จ คอ อ. การสงสมซงปจจยดวย ตตถ ปเทส ในบท ท.เหลานนหนา (ปเท) ในบทวา สนนจโย อต ดงน ฯ กสลากสสกมม อ. กรรมอนเปนกศลและอกศล เตส ทวส สนนจเยส ในการสงสม ท. ๒ เหลานนหนา กมมสนนจโย นาม ชอวาการสงสมซงกรรม ปจจยา อ. ปจจย ท. จตตาโร ๔ ปจจยสนนจโย นาม ชอวาการสงสมซงปจจย ฯ ตตถ ทวส สนนจเยส ในการสงสม ท. ๒ เหลานนหนา ปจจยสนนจโย อ. การสงสมซงปจจย นตถ ยอมไมม ภกขโน แก ภกษ วสนตสส ผอย วหาเร ในวหาร เปนตสส ผเกบไวอย เอก คฬปณฑก จ ซงกอนแหงนาออยงบ กอนหนงดวย จตพภาคมตต สปป จ ซงเนยใสอนมสวนสเปนประมาณดวย เอก ตณฑลนาฬ จ ซงทะนานแหงขาวสาร ทะนานหนงดวย (โส ปจจยสนนจโยป อ. การสงสมซงปจจยนน โหต ยอมม (ภกขโน) แกภกษ (เปนตสส) ผเกบไวอย อตตร ยงขน ตโต วตถโต กวาวตถนน สนนจโย อ. การสงสม ทวโธ อนมอยางสอง อย น นตถ ยอมไมม เยส ชนาน แกชน ท.เหลาใด ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ปราตโภชนา เปนผมโภชนะอน กาหนดรแลว ปราห ดวยการกาหนดร ท. ตห ๓ (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา ปราตโภชนา อต ดงน ฯ


ห ก ยาคอาทน วตถน ยาคภาวาทชานน อ. อนรซงภาวะ มความทแหงวตถ ท. มขาวยาคเปนตนขาวยาคเปนตน าตปรา ชอวาอนกาหนดรดวยอนร ฯ ปน สวนวา ปรชานน อ. อนรรอบ โภชนสส ซงโภชนะ ปฏกลสาวเสน ดวยอานาจแหงความหมาย รวาปฏกล อาหาเร ในอาหาร ตรณปรา ชอวาอนกาหนดรดวย อนไตรตรอง ฯ ฉนทราคาปกฑฒนาณ อ. ญาณอนเปนเครองครา ไปปราศซงความกาหนดอานาจแหงความพอใจ กวฬงการาหาเร ในอาหารคอคาขาว ปหานปรา ชอวาอนกาหนดรดวยอนละ เย ชนา อ. ชน ท. เหลาใด ปราตโภชนา เปนผมโภชนะอนกาหนด รแลว ปราห ดวยอนกาหนดร ท. ตห ๓ อมาห เหลาน (โหนต) ยอมเปน ฯ อปปณหตวโมกโขป แม อ. วโมกขชอวาอปปณหตะ (ภควตา) อนพระผมพระภาคเจา คหโตเอว ทรงถอเอาแลวนนเทยว เอตถ คาถาปาเท ในบาทแหงพระคาถานวา สโต อนมตโต จ อต ดงน ฯ ห เหตวา เอตาน ปทาน อ. บท ท. เหลานน ตณป แม ๓ นามาน เปนชอ นพพานสสเอว ของพระนพพานนนเทยว (โหนต) ยอมเปน ฯ ห จรงอย นพพาน อ. พระนพพาน ราคโทสโมหาน อภาเวน ส จ ชอวาเปนธรรมชาตวาง เพราะความไมม แหงราคะ และโทสะและโมหะ ท. ดวย เตห ราคโทสโมเหห วมตต จ เปน ธรรมชาตพนวเศษแลว จากราคะและโทสะและโมหะ ท.เหลานนดวย(โหต) ยอมเปน อต เพราะเหตนน (ต นพพาน) อ. พระนพพาน


นน (ภควตา) อนพระผมพระภาคเจา (วจจต) ยอมตรสเรยกวา วโมกโข อ. วโมกข สโต ชอวาสญญตะ (อต) ดงน ต นพพาน อ. พระนพพานนน ราคาทนมตตาน อภาเวน อนมตต จ ชอวาเปน ธรรมชาตไมมเครองหมาย เพราะความไมม แหงเครองหมายมราคะ เปนตน ท. ดวย เตห ราคาทนมตเตห วมตต จ เปนธรรมชาตพน วเศษแลว จากเครองหมายคอกเลสมราคะเปนตน ท. เหลานนดวย (โหต) ยอมเปน อต เพราะเหตนน (ต นพพาน) อ. พระนพพาน นน (ภควตา) อนพระผมพระภาคเจา (วจจต) ยอมตรสเรยกวา วโมกโข อ. วโมกข อนมตโต ชอวาอนมตตะ (อต) ดงน ปน อนง (ต นพพาน) อ. พระนพพานนน ราคาทปปณธน อภเวน อปปณหต จ ชอวาเปนธรรมชาตไมมทตง เพราะความไมม แหงทตงคอกเลสม ราคะเปนตน ท. ดวย เตห ราคาทปปณธห วมตต จ เปนธรรมชาต พนวเศษแลว จากทเปนทตงคอกเลสมราคะเปนตน ท.เหลานนดวย (โหต) ยอมเปน อต เพราะเหตนน (ต นพพาน) อ. พระนพพาน นน (ภควตา) อนพระผมพระภาคเจา วจจต ยอมตรสเรยกวา วโมกโข อ. วโมกข อปปณหโต ชอวา อปปณหตะ อต ดงน ฯ วโมกโข อ. วโมกข ตวโธ อนมอยางสาม อย น โคจโร เปนอารมณ เยส ชนาน ของชน ท.เหลาใด ผลสมาปตตวเสน ต นพพาน อารมมณ กตวา วหรนตาน ผกระทา ซงพระนพพานนน ใหเปน อารมณ ดวยอานาจแหงผลสมาบต แลวอยอย (โหต) ยอมเปน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา คต อ. การไป สกณาน แหงนก ท.


คตาน ตวบนไปแลว อากาเสน โดยอากาศ (เกนจ) อนใคร ๆ ทรนวยา ไปตามไดโดยยาก คอวา น สกกา ไมอาจ าต เพออนร อทสสเนน เพราะอนไมเหน ปทนกเขปสส ซงอนทอดทงรอยเทา ยถา นาม ชอฉนใด เยส ชนาน อย ทวโธ สนนจโย นตถ จ อ. การสงสม อนมอยางสองน ยอมไมม แกชน ท.เหลาใดดวย (เย ชนา) อมาห ตห ปราห ปราตโภชนา (โหนต) จ อ. ชน ท. เหลาใด เปนผมโภชนะอนกาหนดรแลว ดวยอนกาหนดร ท. ๓ เหลาน ยอมเปนดวย เยส ชนาน อย วตตปปกาโร วโมกโข โคจโร (โหต) จ อ. วโมกข อนมประการแหงคาอนเรากลาวแลวน เปน อารมณ ของชน ท.เหลาใด ยอมเปนดวย คต อ. การไป เตส ชนาน แหงชน ท. เหลานน (เกนจ) อนใคร ๆ ทรนวยา ไปตาม ไดโดยยาก คอวา น สกกา ไมอาจ ปาเปต เพออนบญญต อปปายนโต เพราะอนไมปรากฏ คมนสส แหงการไปวา (เต ชนา) อ. ชน ท.เหลานน คตา ไปแลว โกฏาเสส ในสวน ท. ปจส ๕ อเมส เหลาน อต คออ ภวา อ. ภพ ท. ตโย ๓ โยนโย อ. กาเนด ท. จตสโส ๔ คตโย อ. คต ท. ปจ ๕ วาณฏ ตโย อ. วญญาณฐต ท. สตต ๗ สตตาวาสา อ. สตตาวาส ท. นว ๙ หนา อมนา นาม โกฏาเสน โดยสวนชอน อต ดงน เอวเอว ฉนนนนนเทยว อต ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา คต เตส ทรนวยา อต ดงน ฯ


เรองพระสารบตรเถระ ๑๘. ๖๗/๑๐ ตงแต สตถา ต กถ สตวา ภกขเว ก เปนตนไป. สตถา อ. พระศาสดา สตวา ทรงสดบแลว ต กถ ซงวาจาเปน เครองกลาวนน ปจฉตวา ตรสถามแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. กเถถ ยอมกลาว ก วตถ ซงเรองอะไร อต ดงน (วจเน) ครนเมอคาวา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ (มย) อ. ขา- พระองค ท. (กเถม) ยอมกลาว อท นาม วตถ ซงเรองชอน อต ดงน (เตห ภกขห) อนภกษ ท. เหลานน วตเต กราบทลแลว วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. (เกนจ) อนใคร ๆ น สกกา ไมอาจ โกป วา โทส วา อปปาเทต เพออนยงความโกรธหรอ หรอวายงโทษ ใหเกดขน สารปตตสทสาน ภกขน แกภกษ ท. ผเชน กบดวยสารบตร ภกขเว ดกอนภกษ ท. จตต อ. จต สารปตตสส ของภกษชอวาสารบตร มหาปวสทส จ เปนธรรมชาตเชนกบดวย แผนดนใหญดวย อนทขลสทส จ เปนธรรมชาตเชนกบดวยเสาเขอน ดวย ปสนนอทกรหทสทส จ เปนธรรมชาตเชนกบดวยหวงแหงนา อนใสแลวดวย (โหต) ยอมเปน อต ดงน อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอจะทรงสบตอ ซงอนสนธ แสดงซงธรรม อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา


(โย ภกข) อ. ภกษใด ปวสโม เปนผเสมอ ดวยแผนดน อนทขลปโม เปนผเปรยบดวย เสาเขอน ตาท เปนผคงท สพพโต เปนผมวตร อนด อเปตกททโม เปนผมกเลสเพยงดงวา เปอกตมไปปราศแลว (หตวา) เปน รหโท อว ราวกะ อ. หวงนา (อเปตกททโม) อนมเปอกตม ไปปราศแลว โน วรชฌต ยอมไมยนราย สสารา อ. สงสาร ท. น ภวนต ยอมไมม (ตสส ภกขโน) แกภกษนน ตาทโน ผคงท อต ดงน ฯ อตโถ อ. เนอความวา ภกขเว ดกอนภกษ ท. (ชนา) อ. ชน ท. สจน คนธมาลาทน นกขปนตป ยอมทง ซงของสะอาด ท. มของหอมและดอกไมเปนตนบาง อสจน มตตกรสาทน นกขปนตป ยอมทงซงของไมสะอาด ท. มมตรและคถเปนตนบาง ปวย บน แผนดน ตถา อนง ทารกาทโย ชนา อ. ชน ท. มเดกเปนตน อมมหนตป ยอมถายปสสาวะรดบาง อหทนตป ยอมถายอจจาระรดบาง อนทขล ซงเสาเขอน นขาต อนบคคลฝงไวแลว นครทวาเร ใกล ประตแหงเมอง ปน แตวา อปเร ชนา อ. ชน ท. เหลาอนอก สกกโรนต ยอมสกการะ ต อนทขล ซงเสาเขอนนน คนธมาลาทห วตถห ดวยวตถ ท. มของหอมและดอกไมเปนตน อนโรโธ อ. ความยนด นเอว อปปชชต ยอมไมเกดขนนนเทยว วโรโธ อ. ความยนราย น (อปปชชต) ยอมไมเกดขน ปวยา วา แกแผน


ดนหรอ อนทขลสส วา หรอวาแกเสาเขอน ตตถ กรเณ ในเพราะ การกระทานน ยถา ฉนใด ภกข อ. ภกษ ขณาสโว ผมอาสวะสนแลว โย อย นใด ตาท ชอวาเปนผคงท (อตตโน) อฏห โลกธมเมห อกมปยภาเวน เพราะความทแหงตนเปนผอนโลกธรรม ท. ๘ ให หวนไหวไมได สพพโต ชอวาเปนผมวตรอนด วตตาน สนทรตาย เพราะความทวตร ท. เปนธรรมชาตงาม (โหต) ยอมเปน โส ภกข อ. ภกษนน (ชเนส) ครนเมอชน ท. กโรนเตส กระทาอย สกการ จ ซงการสกการะดวย อสกการ จ ซงการไมสกการะดวย นเอว อนรชฌต ยอมไมยนดนนเทยว น วรชฌต ยอมไมยนราย วา อเม ชนา อ.ชน ท. เหลาน สกกโรนต ยอมสกการะ ม ซงเรา จตห ปจจเยห ดวย ปจจย ท. ๔ ปน แตวา อเม ชนา อ. ชน ท.เหลาน น สกกโรนต ยอมไมสกการะ (ม) ซงเรา (จตห ปจจเยห) ดวยปจจย ท. ๔ อต ดงน อถโข ทแท (โส ภกข) อ. ภกษนน ปวสโม จ เปนผเสมอดวยแผนดนดวย อนทขลปโมเอว จ เปนผเปรยบดวย เสาเขอนนนเทยวดวย โหต ยอมเปน เอวเอว ฉนนนนนเทยว จ เหมอนอยางวา รหโท อ. หวงนา อปคตกททโม อนมเปอกตมไป ปราศแลว ปสนโนทโก เปนหวงนามนาอนใสแลว โหต ยอมเปน ยถา ฉนใด (โส ขณาสวภกข) อ. ภกษผมอาสวะสนแลวนน อปคตกททโม ชอวาเปนผมกเลสเพยงดงวาเปอกตมไปปราศแลว ราคกททมาทห กททเมห ดวยกเลสเพยงดงวาเปอกตม ท. มกเลสเพยง ดงวาเปอกตมคอราคะเปนตน (อตตโน) อปคตกกเลสตาย เพราะ


ความทแหงตนเปนผมกเลสไปปราศแลว วปปสนโน ว เปนผผองใส วเศษแลวเทยว โหต ยอมเปน เอว ฉนนน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ปน ก สสารา นาม ชอ อ. สงสาร ท. สสรณวเสน ดวยอานาจแหง อนทองเทยวไป สคตทคคตส ในสคตและทคต ท. น โหนต ยอมไมม ตสส ภกขโน แกภกษนน คอวา เอวรปสส ผมรปอยางน อต ดงน (ปทสส) แหงบทวา ตาทโน อต ดงน (อต) ดงน ตสส คาถาวจนสส แหงคาอนเปนพระคาถานน (ปณฑเตน) อนบณฑต (เวทตพโพ) พงทราบ ฯ ๑๙. ๗๓/๗ ตงแต ต สตวา ภกข กถ สมฏาเปส เปนตนไป. ภกข อ. ภกษ ท. สตวา สดบแลว ต วจน ซงคานน กถ ยง วาจาเปนเครองกลาววา สารปตตตเถโร อ. พระเถระชอวาสารบตร วสสชเชส ทลเฉลยแลว มจฉาคหเณนเอว ดวยการถอเอาผดนนเทยว สมมาสมพทธสส น สททหเอว ไมเชอแลว ตอพระสมมาสมพทธเจานน เทยว อชชอป แมในวนน อต ดงน สมฏาเปส ใหตงขนพรอมแลว ฯ สตถา อ. พระศาสดา สตวา ทรงสดบแลว ต กถ ซงวาจาเปน เครองกลาวนน วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. วเทถ ยอมกลาว เอต วจน ซงคานน ก นาม ชออะไร อห ห อ. เราแล ปจฉ ถามแลววา สารปตต ดกอนสารบตร ตว อ. เธอ สททหส ยอมเชอวา สมตโถ นาม ปคคโล อ. บคคลชอวาผ


สามารถ ปจนทรยาน อภาเวตวา สมถวปสสน อวฑเฒตวา มคคผลาน สจฉกาต เพออนไมยงอนทรย ๕ ท. ใหเปนแลว ไมยงสมถะและ วปสสนาใหเจรญแลว กระทาใหแจง ซงมรรคและผล ท. อตถ มอย อต ดงนหรอ อต ดงน โส สารปตโต อ. ภกษชอวาสารบตรนน กเถส กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ อห อ. ขาพระองค น สททหาม ยอมไมเชอวา สจฉกโรนโต ปคคโล อ. บคคล ผกระทาใหแจงอย เอว อยางน อตถ นาม ชอวามอย อต ดงน อต ดงน (สารปตโต) อ. ภกษชอวาสารบตร น สททห ไมเชอแลว ผลวปาก ซงผลวบาก ทนนสส ทานสส วา แหงทานอน บคคลถวายแลวหรอ กตส กมมสส วา หรอวาแหงกรรมอนบคคล กระทาแลว น หามได น สททห ไมเชอแลว คณ ซงคณ พทธาทน รตนาน ของรตนะ ท. มพระพทธเจาเปนตน นอป แมหามได ปน แตวา โส สรปตโต อ. ภกษชอวาสารบตรนน น คจฉต ยอมไมถง สทธาย ดวยความชอ ปเรส ชนาน ตอชน ท. เหลาอน ฌานวปสสนา- มคคผลธมเมส ในธรรมคอฌานและวปสสนาและมรรคและผล ท. อตตนา ปฏลทเธส อนตนไดเฉพาะแลว ตสมา เพราะเหตนน (โส สารปตโต) อ. ภกษชอวาสารบตรนน อนปวชโช เปนผอน ใคร ๆ ไมพงเขาไปวาราย (โหต) ยอมเปน อต ดงน อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอจะทรงสบตอ ซงอนสนธ แสดงซงธรรม อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา โย นโร อ. นระใด อสสทโธ จ เปนผไมเชองาย


แลวดวย อกต จ เปนผรซงพระนพพานอน ปจจยกระทาไมไดแลวดวย สนธจเฉโท จ เปนผ ตดซงทตอดวย หตาวกาโส จ เปนผมโอกาส อนกาจดแลวดวย วนตาโส จ เปนผมความหวง อนคายแลวดวย (โหต) ยอมเปน โส เว นาโร อ. นระนนแล อตตมโปรโส เปนบรษผสงสด (โหต) ยอมเปน อต ดงน ฯ (วคคโห) อ. วเคราะหวา (โย นโร) อ. นระใด น สททหต ยอมไมเชอ อตตนา ปฏวทธคณ ซงคณอนตนแทงตลอดแลว กถาย ดวยวาจาเปนเครองกลาว ปเรส ชนาน ของชน ท.เหลาอน อต เพราะเหตนน (โส นโร) อ. นระนน อสสทโธ ชอวาเปนผไม เชองายแลว (โหต) ยอมเปน ฯ (โย นโร) อ. นระใด ชานาต ยอมร นพพาน ซงพระนพพาน อกต อนปจจยกระทาไมไดแลว อต เพราะ เหตนน (โส นโร) อ. นระนน อกต ชอวาเปนผรซงพระนพพาน อนปจจยกระทาไมไดแลว (โหต) ยอมเปน ฯ อตโถ อ. อธบายวา สจฉกตนพพาโน เปนผมพระนพพานอนกระทาใหแจงแลว อต ดงน ฯ (โย นโร) อ. นระใด ฉนทตวา ตดแลว วฏฏสนธ ซงทตอคอวฏฏะ สสารสนธ ซงทตอคอสงสาร โต ดารงอยแลว อต เพราะเหตนน (โส นโร) อ. นระนน สนธจเฉโท ชอวาเปนผตดซงทตอ (โหต) ยอม เปน น นพพตตนาวกาโส อ. โอกาสแหงการบงเกด อสส นรสส อนนระนน หโต ชอวากาจดแลว กสลากสลกมมวชส ขณตตา เพราะ


ความทแหงพชคอกรรมอนเปนกศลและอกศล เปนธรรมชาตสนไปแลว อต เพราะเหตนน (โส นโร) อ. นระนน หตาวกาโส ชอวาเปนผม โอกาสอนกาจดแลว (โหต) ยอมเปน ฯ สพพาสา อ. ความหวงทงปวง อมนา นเรน อนนระน วนตา ชอวาคายแลว จตห มคเคห กตตพพกจจสส กตตตา เพราะความทแหงกจอนบคคลพงกระทา ดวย มรรค ท. ๔ เปนกจอนตนกระทาแลว อต เพราะเหตนน (โส นโร) อ. นระนน วนตาโส ชอวาเปนผมความหวงอนคายแลว (โหต) ยอมเปน ปน ก โย เอวรโป นโร อ. นระผมรปอยางนใด โส เว นโร อ. นระนนแล ปตโต ชอวาถงแลว อตตมภาว ซง ความเปนแหงนระผสงสด ปรเสส ในบรษ ท. (อตตโน) ปฏวทธ- โลกตตรธมมตาย เพราะความทแหงตนเปนผมธรรมอนเปนโลกตระ อนแทงตลอดแลว อต เพราะเหตนน (โส นโร) อ. นระนน ปรสตตโม เปนบรษผสงสด (ปทสส) แหงบทวา อสสทโธ อต ดงน เปนตน (ปณฑเตน) อนบณฑต (เวทตพโพ) พงทราบ ฯ


เรองพระขทรวนยเรวตเถระ ๒๐. ๘๓/๓ ตงแต โส ปรโส เอตตก กมม กตวา เปนตนไป. โส ปรโส อ. บรษนน กตวา กระทาแลว เอตตก กมม ซงกรรมอนมประมาณเทาน นพพตตตวา บงเกดแลว เทวโลเก ใน เทวโลก อายหปรโยสาเน ในกาลเปนทสดลงรอบแหงอาย สสรนโต ทองเทยวไปอย เอตตก กาล สนกาลอนมประมาณเทาน จวตวา เคลอนแลว เทวโลกา จากเทวโลก เอกสม สมเย ในสมยหนง นพพตโต บงเกดแลว ราชกเล ในตระกลของพระราชา พาราณสย ในเมองพาราณส ปาปณ ถงแลว รชช ซงความเปนแหงพระราชา อจจเยน โดยกาลเปนทเปนไปลวง ปต แหงพระบดา ฯ โส ราชา อ. พระราชานน (จนเตตวา) ดารแลววา อห อ. เรา คณหสสาม จก ยดเอา เอก นคร ซงนคร นครหนง อต ดงน คนตวา เสดจไปแลว ปรวาเรส ทรงลอมรอบแลว ฯ จ อนง (โส ราชา) อ. พระราชานน ปหณ ทรงสงไปแลว สาสน ซงพระราชสาสนวา (นาครา) อ. ชาว พระนคร ท. รชช เทนต วา จงให ซงความเปนแหงพระราชาหรอ ยทธ (เทนต) วา หรอวาจงให ซงการรบ อต ดงน นาคราน เพอชาวพระนคร ท. ฯ เต นาครา อ. ชาวพระนคร ท. เหลานน วตวา กลาวแลววา มย อ. เรา ท. นเอว รชช ทสสาม จกไมให


ซงความเปนแหงพระราชา นนเทยว น (ทสสาม) จกไมให ยทธ ซงการรบ อต ดงน นกขมตวา ออกไปแลว จฬทวาเรห โดยชอง อนนอย ท. อาหรนต ยอมนามา ทารทกาทน วตถน ซงวตถ ท. มฟนและนาเปนตน กโรนต กระทาอย สพพกจจาน ซงกจ ทงปวง ท. ฯ อตโรป ราชา อ. พระราชาแมนอกน รกขนโต ทรงรกษาอย มหาทวาราน ซงชองอนใหญ ท. จตตาร ๔ อปรนธ ทรงลอมแลว นคร ซงพระนคร วสสาน สนป ท. สตต ๗ สตตทวสสตตมาสาธกาน อนยงดวยกน ๗ และเดอน ๗ ฯ อถ ครงนน มาตา อ. พระมารดา อสส รโ ของพระราชานน ปจฉตวา ตรสถามแลววา ปตโต อ. พระโอรส เม ของเรา กโรต ทรงกระทาอย ก ซงอะไร อต ดงน สตวา ทรงสดบแลว ต ปวตต ซงความเปนไปทวนนวา เทว ขาแต พระเทว (ปตโต) อ. พระโอรส (เต) ของพระองค (กโรต) ทรงกระทาอย อท นาม กมม ซงกรรมชอน อต ดงน (อาห) ตรสแลววา ปตโต อ. พระโอรส มม ของเรา พาโล เปนคนโง (โหต) ยอมเปน ตมเห อ. ทาน ท. คจฉถ จงไป วเทถ จงกราบ ทลวา (มม ปตโต) อ. พระโอรสของเรา ปธาย จงปดแลว จฬทวาราน ซงชองอนนอย ท. อปรนธต จงลอม นคร ซงพระ นครเถด อต ดงน ตสส มม ปตตสส แกพระโอรสของเรานนเถด อต ดงน ฯ โส ราชา อ. พระราชานน สตวา ทรงสดบแลว สาสน ซงพระสาสน มาต ของพระมารดา อกาส ไดทรงกระทาแลว


ตถา เหมอนอยางนน ฯ นาคราป แม อ. ชาวพระนคร ท. อลภนตา เมอไมได นกขมต เพออนออกไป พห ในภายนอก ราชาน ยงพระราชา อตตโน ของตน มาเรตวา ใหสวรรคตแลว สตตเม ทวเส ในวนท ๗ อทส ไดถวายแลว รชช ซงความเปนแหงพระราชา ตสส รโ แกพระราชานน ฯ โส ราชา อ. พระราชานน กตวา ทรงกระทาแลว อม กมม ซงกรรมน นพพตตตวา ทรงบงเกดแลว อวจมห ในนรกชอวาอเวจ อายหปรโยสาเน ในกาลเปนทสดลงรอบแหงพระชนมาย มหาปว อ. แผนดนใหญ อย น อสสนนา หนาขนแลว โยชนมตต าน สนทอนมโยชนเปนประมาณ ยาว เพยงใด ปจตวา ทรงไหมแลว นรเย ในนรก ตาว เพยงนน จโต เคลอนแลว ตโต นรยโต จาก นรกนน คเหตวา ถอเอาแลว ปฏสนธ ซงปฏสนธ กจฉสม ในทอง มาต ของมารดา เอตสสาเอว นนนเทยว วส อยแลว อนโตกจฉสม ในภายในแหงทอง วสสาน สนป ท. สตต ๗ สตตมาสาธกาน อนยง ดวยเดอน ๗ นปชช นอนแลว ตรย ขวาง โยนมเข ทปากแหง กาเนด ทวสาน สนวน ท. สตต ๗ จตนน จฬทวาราน (อตตนา) ปหตตตา เพราะความทแหงชองอนนอย ท. ๔ เปนชองอนตนปด แลว ฯ ภกขเว ดกอนภกษ ท. สวล อ. ภกษชอวา สวล ปจตวา ไหมแลว นรเย ในนรก เอตตก กาล สนกาลอนมประมาณเทาน ตทา นคร อปรนธตวา (อตตนา) คหตกมเมน เพราะกรรมอน อนตนลอมแลวยดเอาแลว ซงพระนคร ในกาลนน คเหตวา ถอ


เอาแลว ปฏสนธ ซงปฏสนธ กจฉสม ในทอง มาต ของมารดา ตสสาเอว นนนนเทยว วส อยแลว กจฉมห ในทอง เอตตก กาล สนกาลอนมประมาณเทาน จตนน จฬทวาราน (อตตนา) ปหตตตา เพราะความทแหงชองอนนอย ท. ๔ เปนชองอนตนปดแลว ลาภคค- ยสคคปปตโต เปนผถงแลวซงความเลศดวยลาภและความเลศดวยยศ ชาโต เกดแลว นวมธโน (อตตนา) ทนนตตา เพราะความทแหง นาผงอนใหม เปนนาอนตนถวายแลว อต ดงน ฯ


เรองบคคลผฆาโจรชอตมพทาฐกะ ๒๑. ๘๙/๙ ตงแต ตสม ขเณ สารปตตตเถโร สมาปตตโต เปนตนไป. ตสม ขเณ ในขณะนน สารปตตตเถโร อ. พระเถระชอวาสารบตร วฏาย ออกแลว สมาปตตโต จากสมาบต (จนเตตวา) คดแลววา อชช ในวนน มยา อนเรา คนตพพ พงไป กตถ น โข าเน ณ ทไหนหนอแล อต ดงน โอโลเกนโต แลดอย ภกขาจาร ซงหนทาง เปนทเทยวไปเพอภกษา อตตโน ของตน ทสวา เหนแลว ขรยาค ซงขาวยาคอนเจอดวยนานม เคเห ในเรอน ตสส ตมพาทา กปรสสส ของบรษผมเคราอนแดงนน อปธาเรนโต ใครครวญอยวา โส ปรโส อ. บรษนน กรสสต จกกระทา สงคห ซงการสงเคราะห เม แกเรา น โข หรอหนอแล อต ดงน ตวา ทราบแลววา (โส ปรโส) อ. บรษนน ทสวา เหนแลว ม ซงเรา กรสสต จกกระทา สงคห ซงการสงเคราะห มม แกเรา จ ปน กแล อย กลปตโต อ. กล- บตรน กรตวา ครนกระทาแลว ลภสสต จกได มหาสมปตต ซงสมบต อนใหญ อต ดงน ปารปตวา หมแลว จวร ซงจวร อาทาย ถอเอาแลว ปตต ซงบาตร ทสเสส แสดงแลว อตตาน ซงตน ตสส ตมพทา ก- ปรสสส เคหทวาเร ตเอว ผยนอยแลว ทประตแหงเรอน ของบรษ ผมเคราอนแดงนน นนเทยว ฯ


โส ตมพทา กปรโส อ. บรษผมเคราอนแดงนน เถร ทสวา ว เหนแลว ซงพระเถระเทยว ปสนนจตโต ผมจตอนเลอมใสแลว จนเตส คดแลววา โจรฆาตกกมม อ. กรรมของบคคลผฆาซงโจร มยา อนเรา กต กระทาแลว จร สนกาลนาน มนสสา อ. มนษย ท. พห มาก (มยา) อนเรา มารตา ใหตายแลว อทาน ในกาลน ขรยาค อ. ขาว ยาคอนเจอดวยนานม (ปคคเลน) อนบคคล ปฏยตตา ตระเตรยมแลว เคเห ในเรอน เม ของเรา จ อนง เถโร อ. พระเถระ อาคนตวา มาแลว โต ยนอยแลว เคหทวาเร ทประตแหงเรอน มม ของเรา อทาน ในกาลน มยา อยยสส เทยยธมม ทาต อ. อนเราถวายซง ไทยธรรม แกพระผเปนเจา วฏฏต ยอมควร อต ดงน อปเนตวา นาไปปราศแลว ยาค ซงขาวยาค ปต อนบคคลตงไวแลว ปรโต ขางหนา อปสงกมตวา เขาไปหาแลว เถร ซงพระเถระ วนทตวา ไหวแลว นสทาเปตวา ยงพระเถระใหนงแลว อนโตคเห ในภายใน แหงเรอน อากรตวา เกลยแลว ขรยาค ซงขาวยาคอนเจอดวยนานม ปตเต ในบาตร อาสจตวา ราดแลว นวสปป ซงเนยใสอนใหม วชมาโน อฏาส ไดยนพดอยแลว เถร ซงพระเถระ ฯ อถ ครงนน อชฌาสโย อ. อธยาศย พลวา อนมกาลง ปาต เพออนดม ขรยาค ซงขาวยาคอนเจอดวยนานม อโหส ไดมแลว อสส ตมพทา กปรสสส แกบรษผมเคราอนแดงนน (อตตนา ขรยาคยา) อลทธปพพตาย เพราะความทแหงขาวยาคอนเจอดวยนานม เปนของ อนตนไมเคยไดแลว ทฑรตต สนราตรนาน ฯ เถโร อ. พระเถระ


ตวา ทราบแลว อชฌาสย ซงอธยาศย ตสส ตมพทา กสส ของบรษ ผมเคราอนแดงนน อาห กลาวแลววา อปาสก ดกอนอบาสก ตว อ. ทาน ปว จงดม ยาค ซงขาวยาค อตตโน ของตนเถด อต ดงน ต ตมพทา ก กะบรษผมเคราอนแดงนน ฯ โส ตมพทา กปรโส อ. บรษ ผมเคราอนแดงนน ทตวา ใหแลว วชน ซงพด หตเถ ในมอ อสส ปคคลสส ของบคคลอน ปว ดมแลว ยาค ซงขาวยาค สย เอง ฯ เถโร อ. พระเถระ อาห กลาวแลววา ตว อ. ทาน คจฉ จงไป วชาห จงพด อปาสกเอว ซงอบาสกนนเทยวเถด อต ดงน ปรส กระบรษ วชมาน ผพดอย ฯ โส ตมพทา ปรโส อ. บรษผมเคราอนแดงนน (เตน ปรเสน) วชยมาโน ผอนบรษนนพดอย ปวตวา ดมแลว ยาค ซงขาวยาค กจฉปร อนยงทองใหเตม อาคนตวา มาแลว วชมาโน ตวา ยนพดอยแลว เถร ซงพระเถระ อคคเหส ไดรบเอาแลว ปตต ซงบาตร เถรสส ของพระเถระ กตภตตกจจสส ผมกจดวยภตอนกระทา แลว ฯ เถโร อ. พระเถระ อารภ เรมแลว อนโมทน ซงอนอนโมทนา ตสส ตมพทา กสส แกบรษผมเคราอนแดงนน ฯ โส ตมพทา กปรโส อ. บรษผมเคราอนแดงนน น อสกข ไมไดอาจแลว กาต เพออน กระทา จตต ซงจต อตตโน ของตน ธมมเทสานคต ใหเปนธรรมชาต ไปตามแลวซงพระธรรมเทศนา เถรสส ของพระเถระ ฯ เถโร อ. พระ- เถระ สลลกเขตวา กาหนดแลว ปจฉ ถามแลววา อปาสก ดกอน อบาสก ตว อ. ทาน น สกโกส ยอมไมอาจ กาต เพออนกระทา


จตต ซงจต เทสนานคต ใหเปนธรรมชาตไปตามแลวซงเทศนา กสมา เพราะเหตอะไร อต ดงน (โส ตมพทา โก) อ. บรษผมเครา อนแดงนน (อาห) กราบเรยนแลววา ภนเต ขาแตทานผเจรญ กกขฬ- กมม อ. กรรมอนกลาแขง มยา อนกระผม กต กระทาแลว ทฆรตต สนราตรนาน มนสสา อ. มนษย ท. พห มาก (มยา) อนกระผม มารตา ใหตายแลว อห อ. กระผม สรนโต ระลกถงอย ต อตตโน กมม ซงกรรมของตนนน น อสกข ไมไดอาจแลว กาต เพออนกระทา จตต ซงจต เทสนานคต ใหเปนธรรมชาตไปตามแลวซงเทศนา อยยสส ของพระผเปนเจา อต ดงน ฯ ๒๒. ๙๐/๒๐ ตงแต ภกข ธมมสภาย กถ สมฏาเปส เปนตนไป. ภกข อ. ภกษ ท. กถ ยงวาจาเปนเครองกลาววา โจรฆาตโก ปรโส อ. บรษผฆาซงโจร กตวา กระทาแลว กกขฬกมม ซงกรรมอน กลาแขง วสสาน สนป ท. ปจปณณาส ๕๕ มตโต พนแลว ตโต กมมโต จากกรรมนน อชชเอว ในวนนนนเทยว ทตวา ถวายแลว ภกข ซงภกษา เถรสส แกพระเถระ อชชเอว ในวนนนนเทยว กาลกโต เปนผมกาละอนกระทาแลว โหต ยอมเปน อชชเอว ในวน นนนเทยว (โส โจรฆาตกปรโส) อ. บรษผฆาซงโจรนน นพพตโต


บงเกดแลว กห น โข าเน ณ ทไหนหนอแล อต ดงน สมฏาเปส ใหตงขนพรอมแลว ธมมสภาย ในธรรมสภา ฯ สตถา อ. พระศาสดา อาคจตวา เสดจมาแลว ปจฉตวา ตรส ถามแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. สนนสนนา เปน ผนงประชมกนแลว กถาย ดวยวาจาเปนเครองกลาว กาย น อะไรหนอ อตถ ยอมม เอตรห ในกาลบดน อต ดงน (วจเน) ครนเมอคาวา (มย) อ. ขาพระองค ท. (สนนสนนา) เปนผนงประชมกนแลว อมาย นาม กถาย ดวยวาจาเปนเครองกลาวชอน (อมห) ยอมม (เอตรห) ในกาลบดน อต ดงน (เตห ภกขห) อนภกษ ท. เหลานน วตเต กราบทลแลว อาห ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. โส ปรโส อ. บรษนน นพพตโต บงเกดแลว ตสตปเร ในบรชอวาดสต อต ดงน ฯ (ภกข) อ. ภกษ ท. (ปจฉส) ทลถามแลววา ภนเต ขาแต พระองคผเจรญ ตมเห อ. พระองค ท. วเทถ ยอมตรส ก วจน ซง คาอะไร (โส ปรโส) อ. บรษนน ฆาเตตวา ฆาแลว มนสเส ซง มนษย ท. เอตตเก ผมประมาณเทาน เอตตก กาล สนกาลอนม ประมาณเทาน นพพตโต บงเกดแลว ตสตวมาน ในวมานชอวา ดสตหรอ อต ดงน ฯ (สตถา) อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. อาม เออ (เอว) อ. อยางนน กลยาณมตโต อ. มตรผดงาม มหนโต ผใหญ เตน ปรเสน อนบรษนน ลทโธ ไดแลว โส ปรโส อ. บรษนน สตวา ฟงแลว ธมมเทสน ซงพระธรรมเทศนา สารปตตสส ของภกษ


ชอวาสารบตร อนโลมาณ ยงญาณโดยอนโลม นพพตเตตวา ให บงเกดแลว จโต เคลอนแลว อโต อตตภาวโต จากอตภาพน นพพตโต บงเกดแลว ตสตวมาเน ในวมานชอวาดสต อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา โจรฆาตโก ปรโส อ. บรษผฆาซงโจร นคเร ใน เมอง สณตวาน ฟงแลว สภาสต วจน ซงคาอน เปนสภาษต ลทธาน ไดแลว อนโลมขนต ซง ขนตโดยอนโลม ตทวงคโต ไปแลวสภพชน ไตรทพ โมทต ยอมบนเทง อต ดงน ฯ (ภกข) อ. ภกษ ท. (อาหส) กราบทลแลววา ภนเต ขาแต พระองคผเจรญ อนโมทนกถา นาม ชอ อ. วาจาเปนเครองกลาว เปน เครองอนโมทนา พลวา เปนธรรมชาตมกาลง (โหต) ยอมเปน น หา มได อกสลกมม อ. กรรมอนเปนอกศล เตน ปรเสน กต อนบรษ นนกระทาแลว มหนต เปนกรรมใหญ (โหต) ยอมเปน (โส ปรโส) อ. บรษนน วเสส ยงคณวเศษ นพพตเตส ใหบงเกดแลว ตตตเกน การเณน เพราะเหตอนมประมาณเทานน กถ อยางไร อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. มา คณหถ จงอยาถอเอา ปมาณ ซงประมาณวา อปป วา นอยหรอ พห วา หรอวามาก อต ดงน มยา เทสตธมมสส แหงธรรมอนเราแสดงแลว ห เพราะวา เอกวาจาป แม อ. วาจา


คาหนง อตถนสสตา อนอาศยแลวซงประโยชน เสยโยเอว เปนวาจา ประเสรฐกวานนเทยว (โหต) ยอมเปน อต ดงน อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอจะทรงสบตอ ซงอนสนธ แสดงซงธรรม อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา เจ หากวา วาจา อ. วาจา ท. สหสสป แมอน มพนเปนประมาณ อนตถปทสหตา เปน วาจาประกอบแลวดวยบทอนมประโยชนหามได (โหนต) ยอมเปนไซร (ปคคโล) อ. บคคล สตวา ฟงแลว ย อตถปท ซงบทอนมประโยชนใด อปสมมต ยอมเขาไปสงบ (ต) อตถปท อ. บท อนมประโยชนนน เอก บทหนง เสยโย เปนบท ประเสรฐกวา (โหต) ยอมเปน อต ดงน ฯ ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปท) อ. บทวา สหสสมป อต ดงน ปรจเฉทวจน เปนคาอนเปนเครองกาหนด (โหต) ยอมเปน ฯ อตโถ อ. อธบายวา เจป แมหากวา วาจา อ. วาจา ท. ปรจฉนนา อนบณฑตกาหนดแลว สหสเสน ดวยพน เอว อยางน อต คอ เอก สหสส อ. พนหนง เทว สหสสาน อ. พน ท. ๒ โหนต ยอมเปนไซร จ ก ตา วาจา อ. วาจา ท.เหลานน อนตถปทสหตา เปนวาจา ประกอบแลวดวยประโยชนหามได คอวา สหตา เปนวาจาประกอบแลว ปเทห ดวยบท ท. อนตถเกห อนมประโยชนหามได ปกาสเกห อน ประกาศ อากาสวณณปพพตวณณวนวณณาทน วตถน ซงเรอง ท. มการ


พรรณนาซงอากาศ และการพรรณนาซงภเขา และการพรรณนาซงปา เปนตน อนพพานทปเกห อนแสดงซงพระนพพานหามได (วาจา) อ. วาจา ท. พหกา เปนวาจามาก โหนต ยอมเปน ยาว เพยงใด ปาปกาเอว เปนวาจาลามกนนเทยว (โหนต) ยอมเปน ตาว เพยงนน อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา ปน สวนวา (ปคคโล) อ. บคคล สตวา ฟงแลว อตถปท ซงบทอนมประโยชน เอกป แมบทหนง เอวรป อนมรปอยางนวา อย ธมโม อ. ธรรมน กาโย เปนกาย (โหต) ยอมเปน อย ธมมชาต อ. ธรรมชาตน สต เปนสต กายคตา อนไปแลว ในกาย (โหต) ยอมเปน วชชา อ. วชชา ท. ตสโส ๓ (มยา) อนเรา อนปปตตา ตามบรรลแลว สาสน อ. คาสงสอน พทธาน ของ พระพทธเจา ท. (มยา) อนเรา กต กระทาแลว อต ดงน ย ใด วปสมต ยอมเขาไปสงบวเศษ วปสเมน ดวยการเขาไปสงบวเศษ ราคาทน กเลสาน แหงกเลส ท. มราคะเปนตน ต ปท อ. บทนน อตถสาธก อนยงประโยชนใหสาเรจ นพพานปปฏสยตต อนประกอบ พรอมเฉพาะแลวดวยพระนพพาน ขนธธาตอายตนอนทรยพลโพชฌงค- สตปฏานปรทปก อนแสดงซงขนธ และธาต และอายตนะ และ อนทรย และพละ และโพชฌงค และสตปฏฐาน เอกป แมบทเดยว เสยโยเอว เปนบทประเสรฐกวานนเทยว (โหต) ยอมเปน อต ดงน (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหงบทวา เอก อตถปท อต ดงน ฯ


เรองพระทารจรยเถระ ๒๓. ๙๔/๑๕ ตงแต ตสส พรหมโน เอตทโหส อย มยา เปนตนไป. เอต ปรวตกกน อ. ปรวตกนวา อย ปรโส อ. บรษน พนธตวา ผกแลว นสเสณ ซงบนได สทธ กบ มยา ดวยเรา อภรหตวา ขนไป เฉพาะแลว ปพพต สภเขา อกาส ไดกระทาแลว สมณธมม ซง สมณธรรม อทาน ในกาลน (อย ปรโส) อ. บรษน คเหตวา ถอ เอาแลว ลทธ ซงลทธ อม น จรนโต ประพฤตอย วนสเสยย พง ฉบหาย อห อ. เรา น ปรส ยงบรษนน สาเวเชสสาม จกใหสงเวช อต ดงน อโหส ไดมแลว ตสส พรหมโน แกพรหมนน ฯ อถ ครงนน (โส พรหมา) อ. พรหมนน อปสงกมตวา เขาไปหาแลว น ทารจรย ซงนายทารจรยะนน อาห กลาวแลว เอว อยางนวา พาหย ดกอน พาหยะ ตว อ. ทาน อรหา เปนพระอรหนต (อส) ยอมเปน นเอว โข หามไดนนเทยวแล สมาปนโน เปนผถงพรอมแลว อรหตตมคค ซงอรหตมรรค (อส) ยอมเปน นอป แมหามได ตว อ. ทาน อรหา วา เปนพระอรหนตหรอ อรหตตมคค สมาปนโน วา หรอวา เปนผถง พรอมแลว ซงอรหตมรรค (อส) ยอมเปน ยาย ปฏปทาย ดวย


ปฏปทาใด สาป ปฏปทา อ. ปฏปทาแมนน นตถ ยอมไมม เต แกทาน อต ดงน ฯ พาหโย อ. นายพาหยะ โอโลเกตวา แลดแลว มหาพรหมาน ซงมหาพรหม อากาเส ตวา กเถนต ผยนกลาวอย ในอากาศ จนเตส คดแลววา อโห โอ กมม อ. กรรม ภารย อนหนก (มยา) อนเรา กต กระทาแลว อห อ. เรา จนเตส คดแลววา อห อ. เรา อรหา เปนพระอรหนต อมห ยอมเปน อต ดงน จ ก อย พรหมา อ. พรหมน วทต ยอมกลาววา ตว อ. ทาน อรหา เปนพระอรหนต (อส) ยอมเปน น หามได สมาปนโน เปนผถงพรอมแลว อรหตตมคค ซงอรหตมรรค (อส) ยอมเปน นอป แมหามได อต ดงน ม กะเรา อรหา อ. พระ- อรหนต อโ อน อตถ น โข มอยหรอหนอแล โลเก ในโลก อต ดงน ฯ อถ ครงนน (พาหโย) อ. นายพาหยะ ปจฉ ถามแลว น พรหมาน ซงพรหมนนวา เทวเต แนะเทวดา อรหา วา อ. พระ- อรหนตหรอ อรหตตมคค สมาปนโน ปคคโล วา หรอวา อ. บคคล ผถงพรอมแลว ซงอรหตมรรค อตถ น โข มอยหรอหนอแล โลเก ในโลก เอตรห ในกาลบดน อต ดงน ฯ อถ ครงนน เทวดา อ. เทวดา อาจกข บอกแลว อสส พาหยสส แกนายพาหยะนนวา พาหย ดกอนพาหยะ นคร อ. เมอง สาวตถ นาม ชอวาสาวตถ อตถ มอย ชนปเทส ในชนบท ท. อตตเรส อนมในทศ อดร โส ภควา อ. พระผมพระภาคเจาพระองคนน อรห ผเปนพระ-


อรหนต สมมาสมพทโธ ผตรสรเองแลวโดยชอบ วหรต เสดจประทบ อย ตตถ นคเร ในพระนครนน เอตรห ในกาลบดน พาหย ดกอน พาหยะ ห ก โส ภควา อ. พระผมพระภาคเจาพระองคนน อรหา (โหต) จเอว ทรงเปนพระอรหนต ยอมเปนดวยนนเทยว อรหตตาย ธมม เทเสต จ ยอมทรงแสดง ซงธรรม เพอความเปนแหงพระอรหนตดวย อต ดงน ฯ พาหโย อ. นายพาหยะ สตวา ฟงแลว กถ ซงวาจาเปนเครอง กลาว เทวตาย ของเทวดา รตตภาเค ในสวนแหงราตร สวคคมานโส ผมฉนทะอนมในใจอนสงเวชแลว นกขมตวา ออกไปแลว สปปารกา จากทาเรอชอวาสปปารกะ ตขณเอว ในขณะนนนนเทยว อคมาส ได ไปแลว สาวตถ สเมองสาวตถ เอกรตตวาเสน ดวยการพกอยสนราตร หนง ฯ (โส พาหโย) อ. นายพาหยะนน อคมาส ไดไปแลว มคค สนหนทาง วสโยชนสตก อนประกอบดวยรอยแหงโยชน ๒๐ สพพ ทงปวง เอกรตตวาเสนเอว ดวยการอยพกสนราตรหนงนนเทยว จ ปน กแล (โส พาหโย) อ. นายพาหยะนน คจฉนโต เมอไป คโต ไปแลว เทวตานภาเวน ดวยอานภาพของเทวดา ฯ (เกจ อาจรยา) อ. อาจารย ท. บางพวก วทนตเอว ยอมกลาววา (โส พาหโย) อ. นายพาหยะนน (คโต) ไปแลว พทธานภาเวน ดวยอานภาพของพระพทธเจา อตป ดงนบางนนเทยว ฯ ปน ก ตสม ขเณ ในขณะนน สตถา อ. พระศาสดา ปวฏโ เปนผเสดจเขาไปแลว สาวตถ สเมองสาวตถ ปณ ฑาย เพอบณฑบาต


โหต ยอมเปน ฯ โส พาหโย อ. นายพาหยะนน ปจฉ เรยนถามแลว ภกข ซงภกษ ท. สมพหเล ผมาพรอม ภตตปาตราเส ผมอาหารอน บคคลพงกนแตเชาอนฉนแลว จงกมนเต ผจงกรมอย อพโภกาเส ในทแจง วโมจนตถาย เพอตองการแกอนเปลอง กายาลสย ซงความ ครานแหงกาย วา สตถา อ. พระศาสดา (วสต) ยอมประทบอย กห าเน ณ ทไหน เอตรห ในกาลบดน อต ดงน ฯ ภกข อ. ภกษ ท. วตวา กลาวแลววา (สตถา) อ. พระศาสดา ปวฏโ เสดจเขาไปแลว สาวตถ สเมองสาวตถ ปณฑาย เพอบณฑบาต อต ดงน ปจฉส ถามแลว ต พาหย ซงนายพาหยะนนวา ปน ก ตว อ. ทาน อาคโต เปนผ มาแลว กโต านโต จากทไหน อส ยอมเปน อต ดงน ฯ


เรองพระกณฑลเกสเถร ๒๔. ๑๐๐/๒๐ ตงแต สา ตสส ปพพตสส มตถเก ตวา เปนตนไป. สา กณฑลเกส อ. นางกณฑลเกสนน ตวา ยนอยแลว มตถเก บนยอด ปพพตสส แหงภเขา ตสส นน อาห กลาวแลววา สาม ขาแตนาย ตว อ. ทาน กโรห จงกระทา พลกมม ซงพลกรรม เต ของทานเถด อต ดงน ฯ โส โจโร อ. โจรนน ตณห เปนผนง อโหส ไดเปนแลว ฯ (โส โจโร) อ. โจรนน (วจเน) ครนเมอคาวา สาม ขาแตนาย ตว อ. ทาน ตณหภโต เปนผเปนคนนงเปนแลว อส ยอมเปน กสมา เพราะเหตอะไร อต ดงน ตาย กณฑลเกสยา อน นางกณฑลเกสนน วตเต กลาวแลว ปน อก อาห กลาวแลววา อตโถ อ. ความตองการ พลกมเมน ดวยพลกรรม น (โหต) ยอม ไมม มยห แกฉน ปน แตวา อห อ. ฉน วเจตวา ลวงแลว อาทาย พาเอาแลว ต ซงเธอ อาคโต เปนผมาแลว อมห ยอมเปน อต ดงน ต กณฑลเกส กะนากณฑลเกสนน ฯ (กณฑลเกส) อ. นาง กณฑลเกส (อาห) กลาวแลววา สาม ขาแตนาย ตว อ. ทาน (วเจตวา) ลวงแลว (อาทาย) พาเอาแลว (ม) ซงดฉน (อาคโต) เปนผมาแลว (อส) ยอมเปน กการณา เพราะเหตอะไร อต ดงน ฯ


โจโร อ. โจร (อาห) กลาวแลววา (อห) อ. ฉน (วเจตวา) ลวงแลว (อาทาย) พาเอาแลว (ต) ซงเธอ (อาคโต) เปนผมาแลว ต มาเรตวา ตว อาภรณาน คเหตวา ปลายนตถาย เพอประโยชนแก อนยงเธอใหตายแลว ถอเอาแลว ซงเครองอาภรณ ท. ของเธอ หนไป (อมห) ยอมเปน อต ดงน ฯ สา กณฑลเกส อ. นางกณฑลเกสนน มรณภยตชชตา ผอนความกลวแตความตายคกคามแลว อาห กลาว แลววา สาม ขาแตนาย อห (ตว สนตกา โหม) จ อ. นางกณฑลเกสนน มอย ของทาน ยอมเปนดวย อาภร ณาน เม ตว สนตกานเอว (โหนต) จ อ. เครองอาภรณ ท. ของดฉน เปนของมอย ของทานนนเทยว ยอม เปนดวย ตว อ. ทาน วเทส กลาวแลว เอว อยางน กสมา เพราะ เหตอะไร อต ดงน ฯ โส โจโร อ. โจรนน (กณฑลเกสยา) ปนปปน ยาจยมาโนป ผแมอนนางกณฑลเกสออนวอนอย บอย ๆ วา ตว อ. ทาน มา กโรห จงอยากระทา เอว อยางน อต ดงน อาห กลาวแลววา อห อ. ฉน มาเรมเอว จะยงเธอใหตายนนเทยว อต ดงน ฯ (กณฑลเกส) อ. นางกณฑลเกส วตวา กลาวแลววา เอว ครน เมอความเปนอยางน สนเต มอย ก ปโยชน อ. ประโยชนอะไร มรเณน ดวยความตาย มม แหงดฉน เต แกทาน ตว อ. ทาน คเหตวา จงถอเอาแลว อมาน อาภรณาน ซงเครองอาภรณ ท. เหลาน เทห จงให ชวต ซงชวต มยห แกดฉนเถด ตว อ. ทาน ธาเรห จงทรงไว ม ซงดฉนวา อห อ. ดฉน มตา เปนผตายแลว (อมห) ยอมเปน อต ดงน ปฏฐาย จาเดม อโต กาลโต แตกาลน วา อกอยางหนง


อห อ. ดฉน ทาส จกเปนนางทาส เต ของทาน หตวา เปน กรสสาม จกกระทา หตถกมม ซงหตกรรม อต ดงน อาห กลาวแลว คาถ ซงคาถา อม นวา สวณณเกยรา อ. สรอยคออนเปนวการแหงทอง ท. อเม เหลานน สพเพ ทงปวง เวฬรยามยา เปนของ สาเรจแลวดวยแกวไพฑรย (โหนต) ยอมเปน ภททนเต ขาแตทานผเจรญ ตว อ. ทาน สพพ อาภรณ คณห จ จงถอเอา ซงเครองอาภรณทงปวง ดวย มม ทาส สาวย จ จงยงบคคลใหสดบ ซง ดฉนวาเปนทาสดวย อต ดงน ฯ โจโร อ. โจร สตวา ฟงแลว ต วจน ซงคานน วตวา กลาว แลววา เอว กมเม ครนเมอกรรมอยางน (มยา) อนฉน กเต กระทาแลว ตว อ. เธอ คนตวา จกไปแลว อาจกขสสส จกบอก มาตาปตน แกมารดาและบดา ท. อห อ. ฉน มาเรสสามเอว จกยงเธอ ใหตายนนเทยว ตว อ. เธอ มา ปรเทว อยาราไรแลว พาฬห อยางหนก อต ดงน อาห กลาวแลว คาถ ซงคาถา อม นวา ตว อ. เธอ มา ปรเทเวส อยาราไรแลว พาฬห อยางมน ตว อ. เธอ พนธาห จงผก ภณฑก ซงหอ ขปป พลน ชวต อ. ชวต ตยห ของเธอ น อตถ ยอมไมม อห อ. ฉน คณหาม จะถอเอา ภณฑก ซงหอ สพพ ทงปวง อต ดงน ฯ


สา กณฑลเกส อ. นางกณฑลเกสนน จนเตส คดแลววา อโห โอ อท กมม อ. กรรมน ภารย เปนกรรมหนก (โหต) ยอมเปo ปา นาม ชอ อ. ปญญา (ธมมชาตยา) อนธรรมชาต น กตา ไมกระทาแลว ปจตวา ขาทนตถาย เพอประโยชนแกอนหงตมแลว เคยวกน อถโข ทแท (สา ปญา) อ. ปญญานน (ธมมชาตยา) อนธรรมชาต กตา กระทาแลว วจารณตถาย เพอประโยชนแกอน พจารณา อห อ. เรา ชานสสาม จกร กตตพพ กมม ซงกรรมอนเรา พงกระทา อสส โจรสส แกโรจนน อต ดงน ฯ อถ ครงนน สา กณฑลเกส อ. นางกณฑลเกสนน อาห กลาวแลววา สาม ขาแตนาย ยทา ในกาลใด ตว อ. ทาน (ราชปรเสห) อนราชบรษ ท. คเหตวา จบแลว (สาย) ดวยความหมายรวา โจโร เปนโจร อต ดงน นยส นาไปอย ตทา ในกาลนน อห อ. ดฉน อาจกข บอกแลว มาตาปตน แกมารดาและบดา ท. เต มาตาปตโร อ. มารดาและบดา ท. เหลานน วสสชเชตวา สละวเศษแลว สหสส ซงพนแหงทรพย อานาเปตวา ยงบคคลใหนามาแลว ต ซงทาน กรส กระทาแลว เคเห ในเรอน อห อ. ดฉน อปการกา เปนผอปการะ ตยห แกทาน (อมห) ยอมเปน ปฏาย จาเดม ตโต กาลโต แตกาลนน อชช ในวนน ตว อ. ทาน เทห จงให เม สทฏ กตวา อตตาน วนทต เพออนกระทา ใหเปนผอนดฉนเปนดวยดแลว แลวจงไหว เม แก ดฉนเถด อต ดงน น โจร กะโจรนน ฯ


โส โจโร อ. โจรนน วตวา กลาวแลววา ภทเท แนะนางผเจรญ สาธ อ. ดละ ตว อ. เธอ กตวา จงกระทาแลว สทฏ ใหเปนผอน ตนเหนดวยดแลว วนทาห จงไหวเถด อต ดงน อฏาส ไดยนอยแลว ปพพตนเต ณ ทสดแหงภเขา ฯ อถ ครงนน สา กณฑลเกส อ. นาง กณฑลเกสนน กตวา กระทาแลว ปทกขณ ซงปทกษณ ตกขตต ๓ ครง วนทตวา ไหวแลว น โจร ซงโจรนน จตส าเนส ในานะ ท. ๔ (วตวา) กลาวแลววา สาม ขาแตนาย อท ทสสน อ. การเหนน ปจฉมทสสน เปนการเหนอนมในเบองหลง เม แหงดฉน (โหต) ยอมเปน อทาน ในกาลน ตยห มม ทสสน วา อ. การเหน ซงดฉน แหงทานหรอ มยห ตว ทสสน วา หรอวา อ. การเหน ซงทาน แหงดฉน นตถ ยอมไมม อต ดงน อาลงคตวา สวมกอดแลว ปรโต จ ขางหนาดวย ปจฉโต จ ขางหลงดวย ตวา ยนอยแลว ปฏ ปสเส ทขางแหงหลง คเหตวา จบแลว (โจร) ซงโจร ปมตต หตวา ปพพตนเต ต ผเปนคนประมาทแลว เปน ยนอยแลว ณ ทสดแหงภเขา ขนเธ ทคอ เอเกน หตเกน ดวยมอขางหนง คเหตวา จบแลว ปฏ กจฉาย ทรกแรขางหนา เอเกน หตเถน ดวยมอขางหนง ขป ผลกไปแลว ปพพตปปาเต ในเหวแหงภเขา ฯ โส โจโร อ. โจรนน ปฏหโต กระทบแลว ปพพตกจฉย ททองแหงภเขา ขณฑาขณฑ เปน ทอนใหญและทอนนอย หตวา เปน ปต ตกไปแลว ภมย บนภาคพน ฯ เทวตา อ. เทวดา อธวตถา ผอยทบแลว โจรปปาตมตถเก บนยอดแหงภเขาเปนทยงโจรใหตกไป ทสวา เหนแลว กรย ซง กรยา


เตส ทวนนป ชนาน แหงชน ท. แม ๒ เหลานน ทตวา ใหแลว สาธการ ซงอนสาธการ ตสสา อตถยา แกหญงนน อาห กลาวแลว คาถ ซงคาถา อม นวา โส ปรโส อ. บรษนน ปณฑโต เปนผฉลาด าเนส ในฐานะ ท. สพเพส ทงปวง โหต ยอมเปน น หามได อตถป แม อ. หญง วจกขณา ผเหนแจง ปณฑตา เปนผฉลาด โหต ยอมเปน ตตถ ตตถ าเนส ในานะ ท. เหลานนเหลานน อต ดงน ฯ ๒๕. ๑๐๕/๗ ตงแต ภกข ธมมสภาย กถ สมฏาเปส เปนตนไป. ภกข อ. ภกษ ท. กถ ยงวาจาเปนเครองกลาว ธมมสสวน อ. การฟงซงธรรม พห มาก นตถ ยอมไมม กณฑลเกสเถรยา แกพระ เถรชอวากณฑลเกส ปพพชตกจจ อ. กจแหงบรรพชต อสสา กณฑล- เกสเถรยา ของพระเถรชอวากณฑลเกสนน ปตต ถงแลว มตถก ซง ทสด กร ไดยนวา (สา กณฑลเกสเถร) อ. พระเถรชอวากณฑลเกส นน กตวา กระทาแลว มหาสงคาม ซงสงครามอนใหญ สทธ กบ โจเรน ดวยโจร เอเกน คนหนง ชนตวา ชนะแลว อาคตา มาแลว อต ดงน สมฏาเปส ใหตงขนพรอมแลว ธมมสภาย ในธรรมสภา ฯ สตถา อ. พระศาสดา อาคนตวา เสดจมาแลว ปจฉตวา ตรส ถามแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. สนนสนนา เปน


ผนงประชมกนแลว กถาย ดวยวาจาเปนเครองกลาว กาย น อะไร หนอ อตถ ยอมม เอตรห ในกาลบดน อต ดงน (วจเน) ครนเมอ คาวา (มย) อ. ขาพระองค ท. (สนนสนนา) เปนผนงประชมกนแลว อมาย นาม กถาย ดวยวาจาเปนเครองกลาวชอน (อมห) ยอมม (เอตรห) ในกาลบดน อต ดงน (เตห ภกขห) อนภกษ ท. เหลานน วตเต กราบทลแลว วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. มา มนาถ จงอยานบ มยา เทสตธมม ซงธรรมอนเรา แสดงแลววา อปป วา อนนอยหรอ พห วา หรอวาอนมาก อต ดงน ปท อ. บท อนตถ อนไมมประโยชน สตป แมอนบณฑตกาหนดแลว ดวยรอย เสยโย เปนบทประเสรฐกวา โหต ยอมเปน น หามได ปน สวนวา เอกป ธมมปท อ. บทแหงธรรม แมบทหนง เสยโย ว เปน บทประเสรฐกวาเทยว (โหต) ยอมเปน จ อนง ชโย นาม ชอ อ. ความชนะ น โหต ยอมไมม ชนนตสส ปคคลสส แกบคคล ผชนะอย อวเสสโจเร ซงโจรผเหลอลง ท. ปน แตวา ชโย อ. ความชนะ โหต ยอมม อชฌคตเก กเลสโจเร ชนนตสส ปถคคลสส แกบคคล ผชนะ อย ซงโจรคอกเลส ท. อนเปนไปในภายในนนเทยว อต ดงน อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอจะทรงสบตอ ซงอนสนธ แสดงซงธรรม อกาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา จ ก โย ปคคโล อ. บคคลใด ภาเส พงกลาว คาถา ซงคาถา ท. สต อนบณฑตกาหนดแลวดวย รอย อนตถปทสหตา อนประกอบแลวดวย


ประโยชนหามได (ปคคโล) อ. บคคล สตวา ฟงแลว ย ธมมปท ซงบทแหงธรรมใด อปสมมต ยอมเขาไปสงบ (ต) ธมมปท อ. บทแหงธรรมนน เอก บทเดยว เสยโย เปนบทประเสรฐกวา (ตโต ตสส ปคคสส สตคาถากถนโต) กวาการกลาว ซงคาถาอนบณฑตกาหนดแลวรอย แหงบคคล นนนน (โหต) ยอมเปน โย ปคคโล อ. บคคลใด ชเน พงชนะ มานเส ซงประชมแหงมนษย ท. สหสส อนบณฑตกาหนดแลวดวยพน สหสเสน ดวยพน สงคาเม ในสงคราม (โส ปคคโล) อ. บคคลนน ( อตตโม นาม) ชอวาเปนผสงสด (สงคามชนต ชนาน) แหงชน ท. ผชนะอยใน สงคราม (โหต) ยอมเปน (น) หามได จ สวนวา (โย ปคคโล) อ. บคคลใด เชยย พงชนะ อตตาน ซงตน เอก ผเดยว โส เว ปคคโล อ. บคคล นนแล สงคามชตตโม เปนผสงสดแหงบคคล ผชนะในสงคราม (โหต) ยอมเปน อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา จ ก โย ปคคโล อ. บคคลใด ภาเสยย พงกลาว คาถา ซงคาถา ท. สตปรจเฉทา อนกาหนดดวยรอย คอวา พห มาก อต ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปททวยสส) แหงหมวดสองแหงบทวา คาถา สต อต ดงน ฯ


(อตโถ) อ. อรรถวา สหตา อนประกอบแลว ปเทห ดวยบท ท. อนตเกห อนมประโยชนหามได อากาสวณณนาทวเสน ดวยอานาจ แหงเรองมการพรรณนาซงอากาศเปนตน (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา อนตถปทสหตา อต ดงน ฯ (ปท) อ. บท ขนธาทปปฏสยตต อนประกอบพรอมเฉพาะแลว ดวยธรรมมขนธเปนตน อตถสาธก อนเปนเครองยงประโยชนใหสาเรจ ธมมปท อต ชอวาบทแหงธรรม ฯ ธมมปเทส ในบทแหงธรรม ท. จตส ๔ วตเตส อนพระผม พระภาคเจาตรสแลว เอว อยางนวา ปรพพาชกา ดกอนปรพาชกและ ปรพาชกา ท. ธมมปทาน อ. บทแหงธรรม ท. จตตาร ๔ อมาน เหลาน จตตาร ธมมปทาน อ. บทแหงธรรม ท. ๔ กตมาน เหลาไหน ปรพพาชกา ดกอนปรพาชกและปรพาชกา ท. ธมมปท อ. บทแหงธรรม อนภชฌา คอความไมเพงเลง ปรพพาชกา ดกอนปรพาชกและปรพา- ชกา ท. ธมมปท อ. บทแหงธรรม อพยาปาโท คอความไมพยาบาท ปรพพาชกา ดกอนปรพาชกและปรพาชกา ท. ธมมปท อ. บทแหงธรรม สมมาสต คอความระลกโดยชอบ ปรพพาชกา ดกอนปรพาชกและปร- พาชกา ท. ธมมปท อ. บทแหงธรรม สมมาสมาธ คอความตงมน โดยชอบ อต ดงนหนา ธมมปท อ. บทแหงธรรม เอกป แมบทหนง เสยโย เปนบทประเสรฐกวา (โหต) ยอมเปน ฯ


(อตโถ) อ. อรรถวา สงคามโยโธ อ. นกรบในสงคราม โย ใด คอวา เอโก คนหนง ชเนยย พงชนะ มนสเส ซงมนษย ท. สหสส อนกาหนดดวยพน คณต อนบคคลคณแลว สหสเสน ดวย พน สงคาเม ในสงคราม เอกสม ครงหนง คอวา ชนตวา ชนะ แลว มนสสสตสหสสาน ซงแสนแหงมนษย ท. ทส ๑๐ อาหเรยย พงนามา ชย ซงความชนะ อยป (โส) สงคามโยโธ อ. นบรบใน สงครามนนแมน อตตโม นาม ชอวาเปนผสงสด สงคามชนต ชนาน แหงชน ท. ผชนะอยในสงคราม โหต ยอมเปน น หามได (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา โย สหสส สหสเสน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา ปน สวนวา โย โยโธ อ. นกรบใด สมมสนโต พจารณาอย อชฌตตกกมมฏาน ซงกรรมฐานอนเปนไป ในภายใน รตตฏานทวาฏาเนส ในทเปนทพกในกลางคนและทเปน ทพกในกลางวน ท. ชเนยย พงชนะ อตตาน ซงตน โลภาทกกเลสชเยน ดวยการชนะซงกเลสมความโลภเปนตน (อต) ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา เอกจ เชยยมตตาน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา โส โยโธ อ. นกรบนน สงคามสสโยโธ เปนนกรบในประเทศแหงสงคราม อตตโม ผสงสด คอวา ปวโร ผประเสรฐ สงคามชนต ชนาน แหงชน ท. ผชนะอยในสงคราม (โหต) ยอมเปน อต ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถา วา ส เว สงคามชตตโม อต ดงน ฯ


เรองอนตถปจฉกพราหมณ ๒๖. ๑๐๗/๔ ตงแต โส กร พราหมโณ ก น โข เปนตนไป. กร ไดยนวา โส พราหมโณ อ. พราหมณนน (จนเตตวา) คดแลววา สมมาสมพทโธ อ. พระสมมาสมพทธเจา ชานาต ยอม ทรงทราบ อตถเอว ซงความเจรญนนเทยว ก น โข หรอหนอแล อทห หรอวา (สมมาสมพทโธ) อ. พระสมมาสมพทธเจา (ชานาต) ยอมทรงทราบ อนตถป แมซงเหตมใชความเจรญ อห อ. เรา ปจฉสสาม จกทลถาม น สมมาสมพทธ ซงพระสมมาสมพทธเจานน อต ดงน อปสงกมตวา เขาไปเฝาแลว สตถาร ซงพระศาสดา ปจฉ ทลถามแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ ตมเห อ. พระองค ท. ชานาถ มเ ชะรอยจะทรงทราบ อตถเอว ซงความเจรญ นนเทยว โน (ชานาถ มเ) ชะรอยจะไมทรงทราบ อนตถ ซงเหตมใช ความเจรญ อต ดงน ฯ (สตถา) อ. พระศาสดา (อาห) ตรสแลววา พราหมณ ดกอนพราหมณ อห อ. เรา อตถ ชานาม จ ยอมทราบ ซงความ เจรญดวย อนตถ (ชานาม) จ ยอมทราบ ซงเหตมใชความเจรญ ดวย อต ดงน ฯ (พราหมโณ) อ. พราหมณ (อาห) กราบทล แลววา เตนห ถาอยางนน ตมเห อ. พระองค ท. กเถถ จงตรสบอก อนตถ ซงเหตมใชความเจรญ เม แกขาพระองคเถด อต ดงน ฯ


อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา อาห ตรสแลว คาถ ซงพระ- คาถา อม นวา พราหมณ ดกอนพราหมณ ตว อ. ทาน เสวสส จงเสพ เอต ฉพพธกมม ซงกรรมอนมอยาง ๖ น อสสรเสยย คอ ซงการนอนอนมพระอาทตยขน ไปแลว อาสสย คอ ซงความเปนแหงบคลผ เกยจคราน จณฑกก คอ ซงความเปนแหงบคคล ผดราย ทฆโสตตย คอ ซงความเปนแหงบคคล ผหลบสนกาลนาน อทธานคมน คอ ซงการไปส หนทางไกลยดยาว เอกสส ปคคลสส แหงบคคล คนเดยว ปรทารปเสวน คอ ซงการเขาไปเสพ ซงทาระของบรษอน อนตถ อ. เหตมใชความ เจรญ ภวสสต จกม เต แกทาน อต ดงน อสส พราหมณสส แกพราหมณนน ฯ พราหมโณ อ. พราหมณ สตวา ฟงแลว ต วจน ซงพระ ดารสนน อทาส ไดทลถวายแลว สาธการ ซงอนสาธการวา คณาจรย ขาแตพระโคดมผเปนอาจารยแหงคณะ คณเชฏก ผทรงเจรญทสด ในคณะ สาธ อ. อละ สาธ อ. ดละ ตมเห อ. พระองค ท. เทยว อตถ ชานาถ จ ยอมทรงทราบซงความเจรญดวย อนตถ (ชานาถ) จ ยอมทรงทราบซงเหตมใชความเจรญดวย อต ดงน ฯ (สตถา)


อ. พระศาสดา (อาห) ตรสแลววา พราหมณ ดกอนพราหมณ เอว อ. อยางนน อตถานตถชานนโก นาม ปคคโล อ. บคคล ชอวา ผรซงความเจรญและเหตมใชความเจรญ สทโส ผเชนกบ มยา ดวย เรา นตถ ยอมไมม อต ดงน ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระศาสดา อปธาเรตวา ทรงใครคราญ แลว อชฌาสย ซงอธยาศย อสส พราหมณสส แหงพราหมณนน ปจฉ ตรสถามแลววา พราหมณ ดกอนพราหมณ ตว อ. ทาน ชวส ยอม เปนอย เกน กมเมน ดวยกรรมอะไร อต ดงน ฯ (พราหมโณ) อ. พราหมณ (อาห) กราบทลแลววา โคตม ขาแตพระโคดม โภ ผเจรญ อห อ. ขาพระองค (ชวาม) ยอมเปนอย ชตกมเมน ดวย กรรมคอการเลนซงสะกา อต ดงน ฯ (สตถา) อ. พระศาสดา (ปจฉ) ตรสถามแลววา ปน ก ชโย อ. ความชนะ โหต ยอมม เต แกทาน ก หรอ (อทาห) หรอวา ปราชโย อ. ความแพ (โหต) ยอมม (เต) แกทาน อต ดงน ฯ (สตถา) อ. พระศาสดา (วจเน) ครนเมอคาวา ชโยป อ. ความชนะบาง ปราชโยป อ. ความแพบาง (โหต) ยอมม (เม) แกขาพระองค อต ดงน (เตน พราหมเณน) อนพราหมณนน วตเต กราบทลแลว วตวา ตรสแลววา พราหมณ ดกอนพราหมณ เอโส ชยปราชโย อ. ความชนะและความแพนน อปปมตตโก เปน อาการมประมาณนอย (โหต) ยอมเปน ชโย นาม ชอ อ. ความ ชนะ ปร ปคคล ชนนตสส แหงชนผชนะอย ซงบคคลอน เสยโย


เปนอาการประเสรฐวา (โหต) ยอมเปน น หามได ปน สวนวา โย ปคคโล อ. บคคลใด ชนาต ยอมชนะ อตตาน ซงตน กเลสชเยน ดวยการชนะซงกเลส ชโย อ. ความชนะ ตสส ปคคลสส แหงบคคล นน เสยโย เปนอาการประเสรฐกวา (โหต) ยอมเปน ห เพราะวา โกจ อ. ใคร ๆ น สกโกต ยอมไมอาจ กาต เพออนกระทา ชย ซงความชนะ ต นน ปราชย ใหเปนความแพ อต ดงน อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอจะทรงสบตอ ซงอนสนธ แสดงซงธรรม อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซงพระคาถา ท. อมา เหลานวา อตตา หเว อ. ตนแล ชต อนบคคลชนะแลว เสยโย เปนสภาพประเสรฐกวา (โหต) ยอมเปน จ สวนวา ปชา อ. หมสตว อตรา นอกน ยา ย นใด (ชตา) พงเปนหมอนบคคลชนะแลว (ภเวยย) พงเปน (ต ชต) อ. ความชนะนน (ตสสา ปชาย) แหงหมสตวนน (เสยโย) เปนความชนะประเสรฐวา (โหต) ยอมเปน (น) หามได (ห) เพราะวา เทโว อ. เทพ นเอว กยรา พงกระทาไมไดนนเทยว คนธพโพ อ. คนธรรพ น กยรา พงกระทาไมได มาโร อ. มาร สห พรอม พรหมนา ดวยพรหม น กยรา พง กระทาไมได ชต ซงความชนะ ชนตโน แหงสตว เกด อตตทนตสส ผมตนอนฝกแลว โปสสส ผ


เปนสตวของเลยง สตจารโน ผมความประพฤต อนสารวมแลว นจจ เปนนจ ตถารปสส ผมรป อยางนน อปชต ใหเปนความแพ อต ดงน ฯ (สทโท) อ. ศพทวา หเว อต ดงน ตตถ คาถาย ในพระคาถา นน นปาโต เปนนบาต (โหต) ยอมเปน ฯ (ปท) อ. บทวา ชต อต ดงน ลงควปลลาโส เปนลงค- วปลลาศ (โหต) ยอมเปน ฯ อตโถ อ. เนอความวา อตตา อ. ตน ชโต อนบคคลชนะแลว กเลสชเยน ดวยการชนะซงกเลส อตตโน ของตน เสยโย เปนสภาพ ประเสรฐกวา (โหต) ยอมเปน อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา ปน สวนวา ปชา อ. หมสตว อวเสสา อนเหลอลง ยา อย นใด ชตา พงเปนผอนบคคลชนะแลว ชเตน วา ดวยสะกาหรอ ธนหรเณน วา หรอวา ดวยการนาไปซงทรพย สงคาเม พลาภภเวน วา หรอวา ดวยการครอบงาดวยกาลง ใน สงคราม ภเวยย พงเปน ต ปช ชนนเตน ปคคเลน ย ชต อ. อน อนบคคล ผชนะอย ซงหมสตวนน ชนะแลวใด ต ชต อ. ความชนะ นน เสยโย เปนความชนะประเสรฐวกวา (โหต) ยอมเปน น หามได อต ดงน (คาถาปาทสส) แหงบาทแหงพระคาถาวา ยา จาย อตรา ปชา อต ดงน (ปจฉา) อ. อนถามวา ปน ก ตเอว ชต อ. ความชนะนน


นนเทยว เสยโย เปนความชนะประเสรฐกวา (โหต) ยอมเปน อท ชต อ. ความชนะน เสยโย เปนความชนะประเสรฐกวา (โหต) ยอมเปน น หามได กสมา เพราะเหตอะไร อต ดงน ฯ (วสสชชน) อ. อนเฉลยวา เทโว อ. เทพ นเอว กยรา พง กระทาไมไดนนเทยว คนธพโพ อ. คนธรรพ น กยรา พงกระทา ไมได มาโร อ. มาร สห พรอม พรหมนา ดวยพรหม น กยรา พงกระทาไมได ชต ซงความชนะ ขนตโน แหงสตวเกด อตตทนตสส ผมตนอนฝกแลว โปสสส ผเปนสตวของเลยง สตจารโน ผม ความประพฤตอนสารวมแลว นจจ เปนนจ ตถารปสส ผมรปอยางนน อปชต ใหเปนความแพ ยสมา เหตใด (ตสมา) เพราะเหตนน (ต ชต) อ. ความชนะนน (เสยโย) เปนความชนะประเสรฐกวา (โหต) ยอมเปน (อตร ชต) อ. ความชนะนอกน (เสยโย) เปน ความชนะประเสรฐกวา (โหต) ยอมเปน (น) หามได อต ดงน ฯ อท อตถรป อ. อรรถวารปน วา ห ก โย อย ชนต อ. สตวเกด นใด โปโส ผเปนสตวของเลยง อตตทนโต ผชอวามตนอนฝกแลว (อตตโน) นกกเลสตาย เพราะความทแหงตนเปนผมกเลสอนออกไป แลว เทโว วา อ. เทพหรอ คนธพโพ วา หรอวา อ. คนธรรพ วา ปน กหรอวา มาโร อ. มาร สห พรอม พรหมนา ดวยพรหม อฏหตวา ลกขนแลว ฆเฏนโตป แมสบตออย (จนตเนน) ดวย อนคดวา อห อ. เรา กรสสาม จกกระทา ชต ซงความชนะ อสส ชนตโน แหงสตวเกดนน อปชต ใหเปนความแพ อห อ. เรา


กเลเส ยงกเลส ท. ปหเน อนสตวเกดละไดแลว มคคภาวนาย ดวย การยงมรรคใหเจรญ อปปาเทสสาม จกใหเกดขน ปน อก อต ดงน นเอว สกกเณยย ไมพงอาจนนเทยว กาต เพออนกระทา (ชต) ซงความชนะ ชนตโน แหงสตวเกด ตสส นน อนงคณสส ผมกเลสเพยงดงวาเนนหามได สตจารโน ผมความประพฤตอน สารวมแลว นจจ เปนนจ กายาทห ทวาเรห ดวยทวาร ท. มกาย เปนตน เอวรปสส ผมรปอยางน สตสส ผสารวมแลว กาย- สมาทห สเมห ดวยความสารวม ท. มความสารวมดวยกาย เปนตน อเมห เหลาน อปชต ใหเปนควาามแพ (ปคคโล) อ. บคคล ปราชโต ผแพแลว ธนาทห วตถห ดวยวตถ ท. มทรพยเปนตน ปกขนตโร เปนฝกฝายอน หตวา เปน ชนนโต ชนะอย อตเรน ปคคเลน ชต ปช ซงหมสตว อนบคคลนอกนชนะแลว ปน อก กเรยย พงกระทา อปชต ใหเปนผแพแลว ยถา ฉนใด เอว ฉนนน ยสมา เหตใด (ตสมา) เพราะเหตนน (ต ชต) อ. ความชนะนน (เสยโย) เปนความชนะประเสรฐกวา (โหต) ยอมเปน (อท ชต) อ. ความชนะน (เสยโย) เปนความชนะประเสรฐกวา (โหต) ยอม เปน (น) หามได อต ดงน (ภควตา) วตต เปนอรรถรป อนพระผ มพระภาคเจาตรสแลว โหต ยอมเปน ฯ


เรองอายวฑฒนกมาร ๒๗. ๑๑๓/๑๘ ตงแต อถ น กสมา ปน ภนเต อมเห เปนตนไป. อถ ครงนน (โส พราหมโณ) อ. พราหมณนน อาห กลาว แลววา ภนเต ขาแตทานผเจรญ ปน ก ตมเห อ. ทาน ท. วตวา กลาวแลววา ตมเห อ. ทาน ท. ทฆายกา จงเปนผมอายยนยาว โหถ จงเปนเถด อต ดงน อมเห กะขาพเจา ท. วนทเต ผไหวแลว น วเทถ ยอมไมกลาว กจ วจน ซงคาอะไร ๆ วนทนกาเล ในกาล อนเปนทไหว อมสส ทารกสส แหงเดกน กสมา เพราะเหตอะไร อต ดงน น สหายกพราหมน กะพราหมณผเปนสหายนน ฯ (สหายก- พราหมโณ) อ. พราหมณผเปนสหาย (อาห) กลาวแลววา พราหมณ แนะพราหมณ อนตราโย อ. อนตราย เอโก อยางหนง อตถ มอย อมสส ทารกสส แกเดกน อต ดงน ฯ (พราหมโณ) อ. พราหมณ (อาห) กลาวแลววา ภนเต ขาแตทานผเจรญ (อย ทารโก) อ. เดกน ชวสสต จกเปนอย กตตก กาล สนกาลอนมประมาณเทาไร อต ดงน ฯ (สหายกพราหมโณ) อ. พราหมณผเปนสหาย (อาห) กลาว แลววา พราหมณ แนะพราหมณ (อย ทารโก) อ. เดกน (ชวสสต) จกเปนอย สตตาห สนวน ๗ อต ดงน ฯ (พราหมโณ) อ. พราหมณ (อาห) กลาวแลววา ภนเต ขาแตทานผเจรญ ปฏพาหนการณ อ. เหตอนเปนเครองหาม อตถ มอยหรอ อต ดงน ฯ (สหายกพราหมโณ) อ. พราหมณผเปนสหาย


(อาห) กลาวแลววา อห อ. ขาพเจา น ชานาม ยอมไมทราบ ปฏพาหนการณ ซงเหตอนเปนเครองหาม อต ดงน ฯ (พราหมโณ) อ. พราหมณ (ปจฉ) ถามแลววา ภนเต ขาแตทานผเจรญ ปน ก โก อ. ใคร ชาเนยย พงทราบ อต ดงน ฯ (สหายกพราหมโณ) อ. พราหมณผเปนสหาย (อาห) กลาวแลววา สมโณ อ. พระสมณะ โคตโม ผโคดม (ชาเนยย) พงทราบ ตว อ. ทาน คนตวา จงไป แลว สนตก สสานก ตสส สมณสส โคตมสส ของพระสมณะผโคดมนน ปจฉาห จงถามเถด อต ดงน ฯ (พราหมโณ) อ. พราหมณ (อาห) กลาวแลววา อห อ. ขาพเจา คจฉนโต เมอไป ตตถ าเน ใน ทนน ภายาม ยอมกลว ตปปรหานโต แตอนเสอมรอบแหงตบะ อต ดงน ฯ (สหายกพราหมโณ) อ. พราหมณผเปนสหาย (อาห) กลาวแลววา สเจ ถาวา ปตตสเนโห อ. ความสเนหาในบตร อตถ มอย เต แกทานไซร ตว อ. ทาน อจนตยตวา ไมคดแลว ตปปรหาน ซงความเสอมรอบแหงตบะ คนตวา จงไปแลว สนตก สสานก ตสส สมณสส โคตมสส ของพระสมณะผโคดมนน ปจฉาห จงทลถามเถด อต ดงน ฯ โส พราหมโณ อ. พราหมณนน คนตวา ไปแลว สนตก สสานก สตถ ของพระศาสดา วนท ถวายบงคมแลว สย เอง ตาว กอน ฯ สตถา อ. พระศาสดา อาห ตรสแลววา ตว อ. ทาน ทฆายโก จงเปนผมอายยนยาว โหห จงเปนเถด อต ดงน วตวา ตรสแลว ตถาเอว เหมอนอยางนนนนเทยว ตสสา ปชาปตยา แกปชาบดนน


วนทนกาเลป แมในกาลอนเปนทไหว ปชาปตยา แหงปชาบด ตณห เปนผทรงนง อโหส ไดเปนแลว ปตตสส วนทาปนกาเล ในกาล อนเปนทยงบตรใหไหว ฯ โส พราหมโณ อ. พราหมณนน ปจฉ ทลถามแลว สตถาร ซงพระศาสดา ปรมนเยนเอว โดยนยอนมใน กอนนนเทยว ฯ สตถาป แม อ. พระศาสดา พยากาส ไดทรงกระทา ใหแจงแลว ตถาเอว เหมอนอยางนนนนเทยว อสส พราหมณสส แกพรหมณนน ฯ กร ไดยนวา โส พราหมโณ อ. พราหมณนน อปปฏวชฌตวา ไมแทงตลอดแลว สพพตาณ ซงพระสพ- พ ตาณ สสนเทส เทยบเคยงแลว มนต ซงมนต อตตโน ของตน สพพต าเณน ดวยพระสพพ ตาน ปน แตวา (โส) พราหโณ) อ. พราหมณนน น ชานาต ยอมไมร ปฏพาหนปาย ซงอบายอนเปนเครองปองกน ฯ พราหมโณ อ. พราหมณ ปจฉ ทลถามแลว สตถาร ซงพระ ศาสดาวา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ ปน ก ปฏพาหนปาโย อ. อบายอนเปนเครองปองกน อตถ มอยหรอ อต ดงน ฯ (สตถา) อ. พระศาสดา (อาห) ตรสแลววา พราหมณ ดกอนพราหมณ (ปฏพาหนปาโย) อ. อบายอนเปนเครองปองกน ภเวยย พงม อต ดงน ฯ (พราหมโณ) อ. พราหมณ (ปจฉ) ทลถามแลววา (ปฏพาหนปาโย) อ. อบายอนเปนเครองปองกน ภเวยย พงม ก อยางไร อต ดงน ฯ (สตถา) อ. พระศาสดา (อาห) ตรสแลววา สเจ ถาวา ตว อ. ทาน สกกณยยาส พงอาจ อตตโน เคหทวาเร


มณฑป กตวา ตสส มณฑปสส มชเฌ ปก กาเรตวา ต ปก ปรกขปนโต อฏ วา โสฬส วา อาสนาน ปาเปตวา เตส อาสเนส มม สาวเก นสทาเปตวา สตตาห นรนตร ปรตต (มม สาวเก) กาเรต เพออนกระทาแลว ซงมณฑป ใกลประตแหงเรอน ของตน ยงบคคลใหกระทาแลว ซงตงนอย ในทามกลาง แหงมณฑป นน ปลาดแลว ซงทเปนทนง ท. แปดหรอ หรอวาสบหก แวดลอม อย ซงตงนอยนน ยงสาวก ท. ของเรา ใหนงแลว เหนอทเปนทนง ท. เหลานน ยงสาวก ท. ของเรา ใหกระทา ซงพระปรตร ตลอด วน ๗ มระหวางออกแลวไซร อนตราโย อ. อนตราย อสส ปตตสส ของบตรนน วนสเสยย พงพนาศ เอว ปฏพาหนปาเยน ดวยอบาย อนเปนเครองปองกน อยางน อต ดงน ฯ (พราหมโณ) อ. พราหมณ (อาห) กราบทลแลววา โคตม ขาแตพระโคดม โภ ผเจรญ มณฑปาทน กจจาน อ. กจ ท. ม มณฑปเปนตน มยา อนขาพระองค สกกา อาจ กาต เพออนกระทา ปน แตวา อห อ. ขาพระองค ลจฉาม จกได สาวเก ซงสาวก ท. ตมหาก ของพระองค ท. กถ อยางไร อต ดงน ฯ (สตถา) อ. พระศาสดา (อาห) ตรสแลววา เอตตเก กจเจ ครนเมอกจ อนมประมาณเทาน ตยา อนทาน กเต กระทาแลว อห อ. เรา ปหณสสาม จกสงไป สาวเก ซงสาวก ท. มม ของเรา อต ดงน ฯ (พราหมโณ) อ. พราหมร โส นน (สมปฏจฉตวา) ทลรบพรอม แลววา โคตม ขาแตพระโคดม โภ ผเจรญ สาธ อ. ดละ อต ดงน ฯ


ต กจจ ยงกจนน สพพ ทงปวง นฏาเปตวา ใหสาเรจแลว เคหทวาเร ใกลประตแหงเรอน อตตโน ของตน อคมาส ไดไปแลว สนตก สสานก สตถ ของพระศาสดา ฯ ๒๘. ๑๑๕/๑๘ ตงแต อเถกทวส ภกข ธมมสภาย กถ เปนตนไป. อถ ครงนน เอกทวส ในวนหนง ภกข อ. ภกษ ท. กถ ยงวาจาเปนเครองกลาววา อาวโส แนะผมอาย ท. ตมเห อ. ทาน ท. ปสสถ จงดเถด กร ไดยนวา อายวฑฒนกมาเรน สตตเม ทวเส มรตพพ อ. อนอายวฑฒนกมารพงตาย ในวนท ๗ อภวสส จกได มแลว อทาน ในกาลน โส อายวฑฒนกมาโร อ. อายวฑฒนกมาร นน (วสวสสสตฏาย) เปนผมปกตดารงอยตลอดรอยแหงป ๒๐ (หตวา) เปน ปจห อปาสกสเตห ปรวโต ผอนรอยแหงอบาสก ท. ๕ แวดลอมแลว วจรต เทยวไปอย อายวฑฒนกมาโร อ. เหตอนเปน เครองเจรญแหงอาย อเมส สตตาน ของสตว ท. เหลาน อตถ มเ ชะรอยจะมอย อต ดงน สมฏาเปส ใหตงขนพรอมแลว ธมมสภาย ในธรรมสภา ฯ สตถา อ. พระศาสดา อาคนตวา เสดจมาแลว ปจฉตวา ตรส ถามแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ตมเห อ. เธอ ท. สนนสนนา เปนผนงประชมกนแลว กถาย ดวยวาจาเปนเครองกลาว กาย น อะไรหนอ อตถ ยอมม เอตรห ในกาลบดน อต ดงน ฯ (วจเน)


ครนเมอคาวา (มย) อ. ขาพระองค ท. (สนนสนนา) เปนผนงประชม กนแลว อมาย นาม กถาย ดวยวาจาเปนเครองกลาวชอน (อมห) ยอมม (เอตรห) ในกาลบดน (อต) ดงน (เตห ภกขห) อนภกษ ท. เหลานน วตเต กราบทลแลว วตวา ตรสแลว ภกขเว ดกอน ภกษ ท. อายวฑฒนเอว อ. เหตเปนเครอง เจรญแหงอายนนเทยว (โหต) ยอมม เกวล อยางเดยว น หามได ปน ก อเม สตต อ. สตว ท. เหลาน วนทนตา ไหวอย คณวนโต ชเน ซงจน ท. ผมคณ วฑฒนต ยอมเจรญ จตห การเณห ดวยเหต ท. ๔ มจจนต ยอมพน ปรสสยโต จากอนตรายเปนเครองนอนรอบ ตฏนต ยอมดารงอย ยาวตายกเอว กาหนดเพยงใดแหงอายนนเทยว อต ดงน อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอจะทรงสบตอ ซงอนสนธ แสดงซง ธรรม อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา ธมมา อ. ธรรม ท. จตตาโร ๔ อาย คอ อ. อาย วณโณ คอ อ. วรรณะ สข คอ อ. สขะ พล คอ อ. พละ วฑฒนต ยอมเจรญ (ปคคลสส) แก บคคล อภวาทนสลสส ผไหวโดยปกต วฑฒา- ปจายโน ผมปกตออนนอมตอบคคลผเจรญแลว นจจ เปนนจ อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา วนทนสลสส ผไหวโดยปกต คอวา ปสตสส ผขวนขวายแลว วนทนกจจ ซงกจคออนไหว อภณห เนอง ๆ อต


ดงน ตตถ ปเทส ในบท ท. เหลานนหนา (ปทสส) แหงบทวา อภวาทนสลสส อต ดงน ฯ อตโถ อ. อรรถวา คหสส ตทหปพพชเต ทหรสามเณเรป อปจายมานสส วา อภวาทเนน นจจ ปเชนตสส วา แกคฤหสถ ผออนนอมอยหรอ หรอวาผบชาอย ดวยการกราบไหวเปนนจ แมใน ภกษหนมและสามเณร ผบวชแลวในวนนน วา ปน กหรอวา ปพพชตสส แกบรรพชต อปจายมานสส วา ผออนนอมอยหรอ อภวาทเนน นจจ ปเชนตสส วา หรอวาผบชาอย ดวยการไหว เปนนจ วฑฒตเร ปคคเล ในบคคลผเจรญแลวกวา ปพพชชาย วา โดยอนบรรพชาหรอ อปสมปทาย วา หรอวาโดยอนอปสมบท คณ- วฑเฒ ปคคเล ในบคคลผเจรญแลวดวยคณ (อต) ดงน (ปทสส) แหงบทวา วฑฒาปจายโน อต ดงน ฯ (อตโถ) อ. อรรถวา อายมห ครนเมออาย วฑฒมาเน เจรญอย อาย อ. อาย วฑฒต ยอมเจรญ ยตตก กาล สนกาลอนม ประมาณเทาใด อตเรป ธมมา อ. ธรรม ท. แมเหลานอกน ตตตก กาล วฑฒนตเอว ยอมเจรญ สนกาลอนมประมาณเทานนนนเทยว ห ดวยวา กสล อ. กศล ปาสวสสายสวตตนก อนประกอบดวย อนยงอายมปหาสบเปนประมาณใหเปนไปพรอม เยน ปคคเลน อน บคคลใด กต กระทาแลว ชวตตราโย อ. อนตรายแหงชวต อสส ปคคลสส ของบคคลนน อปปชเชยย พงเกดขน (อตตโน) ปจวสตวสสกาเลป แมในกาลแหงตนมปยสบหาเปนประมาณ โส


อนตราโย อ. อนตรายนน ปฏปปสสมภต ยอมระงบเฉพาะ อภวาทน- สลตาย ดวยความเปนแหงบคคลผมการไหวเปนปกต โส ปคคโล อ. บคคลนน ตฏต ยอมดารงอย ยาวตายกเอว กาหนดเพยงใดแหง อายนนเทยว วณณาทโยป ธมมา อ. ธรรม ท. แมมวรรณะเปนตน อสส ปคคลสส ของบคคลนน วฑฒนต ยอมเจรญ สทธ พรอม อายนา ว ดวยอายเทยว นโย อ. นย อตตรป แมยงขนไป อโต การณโต กวาเหตน เอโสเอว นนนเทยว ปน ก วฑฒน นาม ชอ อ. ความเจรญ อายโน แหงอาย ปวตตสส อนเปนไปแลว อนนตราเยน โดยไมมอนตราย นตถ ยอมไมม อต ดงน (ปททวยสส) แหงหมวดแหงบทวา จตตาโร ธมมา อต ดงน ฯ


เรองสงกจจสามเณร ๒๙. ๑๒๔/๑๔ ตงแต กจจปรโยสาเน โจรเชฏโก เปนตนไป. กจจาปรโยสาเน ในกาลเปนทสดลงรอบแหงกจ โจรเชฏโก อ. โจรผเจรญทสด อพพาเหตวา ชกออกแลว อส ซงดาบ อปสงกม เขาไปหาแลว สามเณร ซงสามเณร ฯ สามเณโร อ. สามเณร นสทมาโน เมอจะนง ฌาน สมาปชชตวา ว นสท นงเขาแลว ซง ฌานเทยว ฯ โจรเชฏโก อ. โจรผเจรญทสด อส ยงดาบ ปรวตเตตวา ใหเปนไปรอบแลว ปาเตส ยงดาบใหตกไปแลว ขนเธ ทคอ สามเณรสส ของสามเณร ฯ อส อ. ดาบ นมตวา นอมแลว ปหร กระทบแลว ธาร ซงคม ธาราย ดวยคม ฯ โส โจรเชฏโก อ. โจรผเจรญทสด นน มมาโน สาคญอยวา อห อ. เรา น ปหร ไมประหารแลว สมมา โดยชอบ อต ดงน กตวา กระทาแลว ต อส ซงดาบนน อช ใหตรง ปหร ประหารแลว ปน อก ฯ อส อ. ดาบ เวยมาโน มวนอย อคมาส ไดไปแลว ถร มล สโคนแหงดาม ตาลปตต วย ราวกะ อ. ใบของตาล ฯ ห จรงอย (ปคคโล) อ. บคคล อวตถรนโตป แมทบลงอย สามเณร ซงสามเณร สเนรนา ดวยภเขาชอวาสเนร ตสม กาเล ในกาล นน สมตโถ นาม ชอวาสามารถ มาเรต เพออนยงสามเณรใหตาย นตถ ยอมไมม ปเคว จะกลาวไปไย (ปคคโล) อ. บคคล (ปหรนโต) ประหารอย (สามเณร) ซงสามเณร อสนา ดวยดาบ (สมตโถ นาม)


ชอวาผสามารถ (มาเรต) เพออนยงสามเณรใหตาย (ภวสสต) จกม ฯ โจรเชฏโก อ. โจรผเจรญทสด ทสวา เหนแลว ปาฏหารย ซง ปาฏหารย ต นน จนเตส คดแลววา อส อ. ดาบ เม ของเรา ฉนทต ตดอย สลาถมภ วา ซงเสาอนเปนวการแหงสลาหรอ ขทรขาน วา หรอวาซงตอแหงไมตะเคยน กลร ฉนทนโต ปคคโล วย ราวกะ อ. บคคล ตดอย ซงหยวกกลวย ปพเพ ในกาลกอน (มม อส) อ. ดาบของเรา นมโต นอมแลว เอกวาร สนวาระหนง ตาลปตตเวโก วย เปนดาบเพยงดงวามวนเพยงดงวาใบของตาล ชาโต เกดแลว เอกวาร สนวาระหนง อทาน ในกาลน อย นาม อส อ. ดาบ ชอน อเจตโน เปนดาบไมมจต หตวาป แมเปน ชานาต ยอมร คณ ซงคณ อมสส สามเณรสส ของสามเณรน อห อ. เรา สเจตโน ผเปนไปกบดวย จต น ชานาม ยอมไมร อต ดงน ฯ โส โจรเชฏโก อ. โจรผเจรญทสดนน ขปตวา โยนไปแลว อส ซงดาบ ภมย เหนอภาคพน นปชชตวา หมอบลงแลว อเรน ดวยอก ปาทมเล ณ ทใกลแหงเทา ตสส สามเณรสส ของสามเณร นน ปจฉนโต เมอจะถามวา ภนเต ขาแตทานผเจรญ มย อ. ขาพเจา ท. ปวฏา เปนผเขาไปแลว อฏวย ในดง อธ น ธนการณา เพราะ เหตแหงทรพย อมหา ไดเปนแลว ปรสา อ. บรษ ท. สหสสมตตาป ผแมมพนเปนประมาณ ทสวา เหนแลว อมเห ซงขาพเจา ท. ทรโต ว แตทไกลเทยว ปเวเธนต ยอมสน น สกโกนต ยอมไมอาจ กเถต เพออนกลาว กถา ซงวาจาเปนเครองกลาว ท. เทว ๒ ตสโส ๓


ปน สวนวา จตตตราสมตตป การณ อ. เหตอนแมสกวาความสะดง แหงจต นตถ ยอมไมม ตว แกทาน มข อ. หนา เต ของทาน วโรจต ยอมรงเรองวเศษ อกกามเข สวณณ วย จ ราวกะ อ. ทองคา ในปากแหงเบาดวย สปปผตกณณการ วย จ ราวกะ อ. ดอกกรรณการ อนบานดแลวดวย การณ อ. เหต ก น โข อะไรหนอ อต ดงน อาห กลาวแลว คาถ ซงคาถา อม นวา ตาโส อ. ความสะดง นตถ ยอมไมม เต แก ทาน ภย อ. ความกลว น (อตถ) ยอมไมม (เต) แกทาน วณโณ อ. วรรณะ (เต) ของ ทาน ปสทต ยอมผองใส ภยโย ยง ตว อ. ทาน น ปรเทเวนส ไมคราครวญแลว มหพภเย ใน เพราะภยอนใหญ เอวรเป อนมรปอยางน กสมา เพราะเหตอะไร อต ดงน ฯ สามเณโร อ. สามเณร วฏาย ออกแลว ฌานา จากฌาน เทเสนโต เมอจะแสดง ธมม ซงธรรม ตสส โจรเชฏกสส แกโจรผเจรญทสด นน วตวา กลาวแลววา คามณ แนะนายบาน อาวโส ผมอาย อตตภาโว นาม ชอ อ. อตภาพ ขณาสวสส ของพระขณาสพ ปตภาโร วย เปนสภาพเพยงดงวา ภาระอนบคคลตงไวแลว สเส บนศรษะ โหต ยอมเปน โส ขณาสโว อ. พระขณาสพนน ตสม อตตภาเว ครน เมออตภาพนน ภชชนเต แตกไปอย ตสตเอว ยอมยนดนนเทยว น


ภายต ยอมไมกลว อต ดงน อภาส ไดกลาวแลว คาถา ซงคาถา ท. อมา เหลานวา คามณ แนะนายบาน ทกข อ. ทกข เจตสก อน เปนไปในจต นตถ ยอมไมม อนเปกขสส ขณาสวสส แกพระขณาสพผไมหวงใย ขณาสโว อ. พระขณาสพ อส ผแสวงหาซงคณ ขณ- สโยชโน ผมสงโยชนอนสนแลว อตกกนโต กาว ลวงแลว ภย ซงภย สพพ ทงปวง ภวเนตต อ. ตณหาอนนาไปสภพ อสส ขณาสวสส ของ พระขณาสพนน ขณา สนแลว ธมมา อ. ธรรม ท. (เตน ขณาสเวน) อนพระขณาสพนน ทฏา เหนแลว ยถา ฉนใด ตถา ฉนนน มรณ อ. ความตาย นพภย เปนธรรมชาตมภยออกแลว โหต ยอมเปน ภารโวโรปน ยถา ราวกะ อ. การ ปลงลงซงภาระ อต ดงน ฯ


เรองพระขานโกณฑญญเถระ ๓๐. ๑๒๙/๓ ตงแต อเถก อาม วลมปตวา ปจสตา เปนตนไป. อถ ครงนน โจรา อ. โจร ท. ปจสตา ผมรอยหาเปนประ มาณ วลมปตวา ปลนแลว เอก คาม ซงบานบานหนง พนธตวา ผกแลว ภณฑก ซงหอ พลานรเปน ตามสมควรแกกาลง อตตโน ของตน อาทาย ถอเอาแลว สเสน ดวยศรษะ คจฉนตา เดนไปอย ตนตวา ไปแลว ทร สทไกล กลนตรปา ผมรปอนลาบากแลว (จนเตตวา) คดแลววา มย อ. เรา ท. อาคตาเปนผมาแลว ทร สทไกล อมห ยอมเปน มย อ. เรา ท. วสสมสสาม จกพกผอน ปฏ ปาสาเณ บนหลงแหง หนดาด อมสม น อต ดงน โอกกมม กาวลงแลว มคคา จาก หนทาง คนตวา ไปแลว สนตก สทใกล ปฏ ปาสาณสส แหง หลงแหงหนดาด ทสวาป แมเหนแลว เถร ซงพระเถระ ส โน เปนผมความหมายรวา อย เถโร อ. พระเถระน ขานโก เปนตอ (โหต) ยอมเปน อต ดงน อเหส ไดเปนแลว ฯ อถ ครงนน โจโร อ. โจร เอโก คนหนง าเปส วางไวแลว ภณฑก ซงหอ สเส บนศรษะ เถรสส ของพระเถระ ฯ อปโร โจโร อ. โจรคน อนอก เปส วางไวแลว ภณฑก ซงหอ นสสาย อาศย ต เถร ซงพระเถระนน ฯ โจรา อ. โจร ท. ปจสตาป ผแมมรอยหาเปนประมาณ


ปรกขปตวา ลอมรอบแลว เถร ซงพระเถระ ภณฑกสเตห ดวยรอย แหงหอ ท. ปจห ๕ นปนนา นอนแลว สยป แมเอง นททายตวา ประพฤตหลบแลว ปพชฌตวา ตนแลว อรณคคมนกาเล ในกาลอน เปนทขนไปแหงอรณ คณหนตา ถอเอาอย ภณฑก ซงหอ อตตโน ของตน อตตโน ของตน ทสวา เหนแลว เถร ซงพระเถระ อารภส เรมแลว ปลายต เพออนหนไป สาย ดวยความหมายรวา อมนสโส อ. อมนษย อต ดงน เอว ดวยประการฉะน ฯ อถ ครงน เถโร อ. พระเถระ อาห กลาวแลววา อปาสกา ดกอนอบาสก ท. ตมเห อ. ทาน ท. มา ภายถ จงอยากลว อห อ. อาตมภาพ ปพพชโต เปน บรรพชต (อมห) ยอมเปน อต ดงน เน โจเร กะโจร ท. เหลานน ฯ เต โจรา อ. โจร ท. เหลานน นปชชตวา หมอบลงแลว ปาทมเล ณ ทใกลแหงเทา เถรสส ของพระเถระ เถร ยงพระเถระ ขมาเปตวา ใหอดโทษแลว (วจเนน) ดวยคาวา ภนเต ขาแต ทานผเจรญ ตมเห อ. ทาน ท. ขมถ ขอจงอดโทษเถด มย อ. ขาพเจา ท. ขานส โน เปนผมความหมายรวาตอ อหมหา ไดเปนแลว อต ดงน (วจเน) ครนเมอคาวา อห อ. ขาพเจา ปพพชสสาม จกบวช สนตเก ในสานก อยยสส ของพระผเปนเจา อต ดงน โจรเชฏเกน อนโจรผเจรญทสด วตเต กลาวแลว เสสา โจรา อ. โจร ท. ผเหลอ วตวา กลาวแลววา มยป แม อ. ขาพเจา ท. ปพพชสสาม จกบวช อต ดงน สพเพว โจรา อ. โจร ท. ทงปวงเทยว เอกจฉนทา เปนผมฉนทะเปนอนเดยวกน หตวา เปน ยาจส ขอแลว ปพพชช


ซงอนบรรพชา เถร กะพระเถระ ฯ เถโร อ. พระเถระ เต โจเร ยงโจร ท. เหลานน สพเพป แมทง ปวง ปพพาเชส ใหบวชแลว สงกจจสามเณโร วย ราวกะ อ. สามเณร ชอวาสงกจจะ ฯ (เถโร) อ. พระเถระ ปาย ปรากฏแลววา ขานโกณฑโ อ. พระเถระชอวาขานโกณฑญญะ อต ดงน ปฏาย จาเดม ตโต กาลโต แตกาลนน ฯ โส เถโร อ. พระ- เถระนน คนตวา ไปแลว สนตก สสานก สตถ ของพระศาสดา (สทธ) พรอม เตห ภกขห ดวยภกษ ท. เหลานน (วจเน) ครน เมอพระดารสวา โกณฑ ดกอนโกณฑญญะ อนเตวาสกา อ. อนเตวาสก ท. เต อนเธอ ลทธา ไดแลว ก หรอ อต ดงน สตถารา อน พระศาสดา วตเต ตรสแลว อาโรเจส กราบทลแลว ต ปวตต ซงความเปนไปนน ฯ สตถา อ. พระศาสดา ปจฉตวา ตรสถามแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. กร ไดยนวา เอว อ. อยางนนหรอ อต ดงน (วจเน) ครนเมอคาวา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ อาม พระเจาขา (เอว) อ. อยางนน อานภาโว อ. อานภาพ เอวรโป อนมรปอยางน อสส ปคคลสส ของบคคลอน (อมเหห) น ทฏปพโพ เปนสภาพอน ขาพระองค ท. ไมเคยเหนแลว (โหต) ยอมเปน เตน การเณน เพราะเหตนน มย อ. ขาพระองค ท. ปพพชตา เปนผบวชแลว อมห ยอมเปน อต ดงน (เตห ภกขห) อนภกษ ท. เหลานน วตเต กราบทลแลว วตวา ตรสแลววา ภกขเว ดกอนภกษ ท. ชวต


อ. ความเปนอย เอกาหป แมสนวนหนง โว แหงเธอ ท. วตตมานาน ผประพฤตอย ปสมปทาย ในความถงพรอมดวยปญญา อทาน ในกาลน เสยโย เปนธรรมชาตประเสรฐกวา เอวรเป ทปปกมเม ปตฏาย วสสสต ชวตโต กวาความตงอยเฉพาะในกรรมของบคคลผม ปญญาชว อนมรปอยางน แลวจงเปนอย สนรอยแหงป (โหต) ยอมเปน อต ดงน อนสนธ ฆเฏตวา ธมม เทเสนโต เมอจะ ทรงสบตอ ซงอนสนธ แสดง ซงธรรม อาห ตรสแลว คาถ ซง พระคาถา อม นวา จ ก โย ปคคโล อ. บคคลใด ทปป โ ผมปญญาชว อสมาหโต ผไมตงมนดวยดแลว ชเว พงเปนอย วสสสต สนรอยแหงป ชวต อ. ความเปนอย เอกาห สนวนหนง ปวนตสส ปคคลสส แหงบคคลผมปญญา ฌายโน ผม ปกตเพง เสยโย เปนธรรมชาตประเสรฐกวา (ตโต ตสส ปคคลสส วสสสต ชวตโต) กวาอนเปนอย สนรอยแหงป แหง บคคลนนนน (โหต) ยอมเปน อต ดงน ฯ


เรองนางปฏาจารา ๓๑. ๑๓๘/๑๔ ตงแต สา เอโก เม ปตโต เสเนน เปนตนไป. สา ปฏาจารา อ. นางปฏาจารานน โรทนต รองไหอย ปรเทวนต ราไรอย ปตโต อ. บตร เอโก คนหนง เม ของเรา เสเนน อนเหยยว คหโต จบเอาแลว เอโก ปตโต อ. บตรคนหนง อทเกน อนนา วฬโห พดไปแลว ปต อ. ผว มโต ตายแลว ปนเถ ในทางเปลยว อต ดงน คจฉมานา เดนไปอย ทสวา เหนแลว เอก ปรส ซงบรษคนหนง คาคจฉนต ผเดนมาอย สาวตถโต จากเมองสาวตถ ปจฉ ถามแลววา ตาต แนะพอ ตว อ. ทาน วาสโก เปนผมปกตอย กตถ าเน ณ ทไหน อส ยอมเปน อต ดงน ฯ (ปรโส) อ. บรษ (อาห) กลาวแลววา อมม แนะแม อห อ. ฉน สาวตถวาสโก เปนผมปกตอยในเมองสาวตถ อมห ยอมเปน อต ดงน ฯ (ปฏาจารา) อ. นางปฏาจารา (ปจฉ) ถามแลววา กล อ. ตระกล อสก นาม ชอโนน เอวรป อนม รปอยางน อตถ มอย อสกวถย ในถนนสายโนน สาวตถนคเร ในเมองชอวาสาวตถ ตาต แนะพอ ตว อ. ทาน ชานาส ยอมทราบ


หรอ อต ดงน ฯ (ปรโส) อ. บรษ (อาห) กลาวแลววา อมม แนะแม อห อ. ฉน ชานาม ยอมทราบ ปน แตวา ตว อ. ทาน มา ปจฉ อยาถามแลว ต กล ซงตระกลนน สเจ ถาวา ตว อ. ทาน ชานาส ยอมทราบ อ กล ซงตระกลอนไซร ตว อ. ทาน ปจฉ จงถามเถด อต ดงน ฯ (ปฏาจารา) อ. นางปฏาจารา (อาห) กลาวแลววา กมม อ. กรรม เม ของดฉน อเน กเลน ดวย ตระกลอน นตถ ยอมไมม ตาต แนะพอ อห อ. ดฉน ปจฉาม ยอมถามถง ต เอว กล ซงตระกลนนนนเทยว อต ดงน ฯ (ปรโส) อ. บรษ (อาห) กลาวแลววา อมม แนะแม (มยา) อาจกขต อ. อนฉนบอก น ยตต ไมสมควรแลว อต ดงน ฯ (ปฏาจารา) อ. นางปฏาจารา (อาห) กลาวแลววา ตาต แนะพอ ตว อ. ทาน วเทห จงกลาว เม แกดฉนเถด อต ดงน ฯ (ปรโส) อ. บรษ (ปจฉ) ถามแลววา อชช ในวนน เทโว อ. ฝน วสสนโต ตกอย สพพรตต ตลอดราตรทงปวง เต อนทาน ทฏโ เหนแลวหรอ อต ดงน ฯ (ปฏาจารา) อ. นางปฏาจารา (อาห) กลาวแลววา ตาต แนะพอ (เทโว) อ. ฝน (วสสนโต) ตกอย เม อนดฉน ทฏโ เหนแลว โส เทโว อ. ฝนนน วฏโ ตกแลว มยหเอว เพอดฉนนนเทยว น (วฏโ) ไมตกแลว อญสส ปคคลสส เพอบคคลอน ปน ก อห อ. ดฉน กเถสสาม จกบอก (เทวสส) วฏการณ ซงเหตแหงฝนตกแลว มยห เพอดฉน เต แกทาน ปจฉา ภายหลง ตว อ. ทาน กเถห จงบอก ปวตต


ซงความเปนไปทว เอตสม เอตสม เสฏ เคเห ในเรอนของเศรษฐนน เม แกดฉน ตาว กอนเถด อต ดงน ฯ (ปรโส) อ. บรษ (อาห) กลาวแลววา อมม แนะแม อชช ในวนน รตต ในราตร เคห อ. เรอน ปต ลมแลว อวตถรมาน ทบอย ชเน ซงชน ท. ตโยป แมสาม อต คอ เสฏ จ ซงเศรษฐดวย เสฏ ภรย จ ซงภรรยา ของเศรษฐดวย เสฏ ปตต จ ซงบตรของเศรษฐดวย เต ชนา อ. ชน ท. เหลานน (ชเนห) อนชน ท. ฌายนต เผาอย เอกจต- กาย บนเชงตะกอนอนเดยวกน อมม แนะแม เอโส ธโม อ. ควนนน ปายต ปรากฏอย อต ดงน ฯ ตสม ขเณ ในขณะนน สา ปฏาจารา อ. นางปฏาจารานน น สชานนต ไมทราบดวยดอย นวตถวตถ ซงผาอนตนนงแลว ปตมาน อนตกลงอย ปตวา ถงแลว (อตตโน) อมมตตกภาว ซงความทแหงตนเปนผเปนบา ยถา ตา ว ยนอยแลวอยางใดเทยว โรทนต รองไหอย ปรเทวนต ราไรอย วลปนต บนเพออย ปรพภม หมนไปแลววา ปตตา อ. บตร ท. อโภ ทงสอง กาลกตา เปน ผมกาละอนกระทาแลว (โหนต) ยอมเปน ปต อ. ผว มยห ของเรา มโต ตายแลว ปนเถ ในทางเปลยว มาตา จ อ. มารดาดวย ปตา จ อ. บดาดวย ภาตา จ อ. พชายดวย (ชเนห)


อนชน ท. ฑยหเร เผาอย เอกจตกมห บนเชง ตะกอนอนเดยวกน อต ดงน ฯ ๓๒. ๑๔๐/๑๐ ตงแต อถสสา เอโก ปรโส อตตรสาฏก เปนตนไป. อถ ครงนน เอโก ปรโส อ. บรษคนหนง ขป โยนไปแลว อตตรสาฏก ซงผาสาฏกอนเปนผาหม อสสา ปฏาจาราย แกนาง ปฏาจารานน ฯ สา ปฏาจารา อ. นางปฏาจารานน นวาเสตวา นงแลว ต สาฏก ซงผาสาฏกนน อปสงกมตวา เขาไปเฝาแลว สตถาร ซงพระศาสดา วนทตวา ถวายบงคมแลว ปาเทส ใกลพระบาท ท. สวณณวณเณส อนมวรรณะเพยงดงวาวรรณะแหงทอง ปจปปตฏ - เตน ดวยอนตงไวเฉพาะแหงองค ๕ (อาห) กราบทลแลววา ภนเต ขาแตพระองคผเจรญ ตมเห อ. พระองค ท. อวสสโย จงเปนผ เปนทพานก เม ของหมอมฉน โหถ จงเปนเถด ห เพราะวา เสโน อ. เหยยว คณห เฉยวเอาแลว เอก ปตต ซงบตรคนหนง เม ของหมอมฉน เอโก ปตโต อ. บตรคนหนง (เม) ของหมอมฉน อทเกน อนนา วฬโห พดไปแลว ปต อ. ผว (เม) ของหมอมฉน มโต ตายแลว ปนเถ ในทางเปลยว มาตาปตโร จเอว อ. มารดา และบดา ท. ดวยนนเทยว ภาตา จ อ. พชายดวย (เม) ของหมอมฉน


เคเหน อนเรอน อวตถฏา ทบลงแลว (ชเนห) อนชน ท. ฌายนต เผาอย เอกจตกาย บนเชงตะกอนอนเดยวกน อต ดงน ฯ สตถา อ. พระศาสดา สตวา ทรงสดบแลว วจน ซงคา ตสสา ปฏาจาราย ของนางปฏาจารานน วตวา ตรสแลววา ปฏาจาเร ดกอนปฏาจารา ตว อ. เธอ มา จนตย อยาคดแลว ตว อ. เธอ อาคตา เปนผมาแลว สนตก สสานก ตว ตาณ สรณ อวสสโย ภวต สมตถสสเอว ปคคลสส ของบคคล ผสามารถ เพออนเปน เปนผเปนทตานทาน เปนผเปนทระลก เปนผเปนทพานก ของเธอ นนเทยว อส ยอมเปน ห เหมอนอยางวา เอโก ปตโต อ. บตร คนหนง ตว ของเธอ เสเนน อนเหยยว คหโต เฉยวเอาแลว อทาน ในกาลน เอโก ปตโต อ. บตรคนหนง (ตว) ของเธอ อทเกน อนนา วฬโห พดไปแลว ปต อ. ผว (ตว) ของเธอ มโต ตายแลว ปนเถ ในทางเปลยว มาตาปตโร จเอว อ. มารดา และบดา ท. ดวยนนเทยว ภาตา จ อ. พชายดวย (ตว) ของเธอ เคเหย อนเรอน อวตถฏา ทบลงแลว ยถา ฉนใด ปคฆรตอสส อ. นาตาอนไหลออกแลว ตว ของเธอ โรทนตยา ผรองไหอย ปตตาทน ปยชนาน มตกาเลเอว ในกาลแหงปยชน ท. มบตรเปนตน ตายแลวนนเทยว อมสม สสาเร ในสงสารน พหตร เปนนามากกวา อทกโต กวานา ฉนนนนนเทยว อต ดงน อาห ตรสแลว คาถ ซงพระคาถา อม นวา


ชล อ. นา จตส สมทเทส ในสมทร ท. ๔ ปรตตก เปนนานดหนอย (โหต) ยอมเปน อสสชล อ. นาคอนาตา นรสส ของนระ ทกเขน ผฏสส ผอนทกขถกตองแลว โสจโต ผเศรา โศกอย อนปปก เปนนาไมนอย พห เปนนา มาก ตโต จตส สมทเทส ชลโต กวานา ในสมทร ท. ๔ นน (โหต) ยอมเปน อมม แนะแม ตว อ. เธอ ปมชชส ประมาทอย กการณา เพราะเหตอะไร อต ดงน ฯ สตถร ครนเมอพระศาสดา กเถนเต ตรสอย อนมตคคปรยาย ซงอนมตคคปรยาย เอว อยางน โสโก อ. ความเศราโศก สรเร ในสรระ ตสสา ปฏาจาราย ของนางปฏาจารานน อคมาส ไดถงแลว ตนตต ซงความเปนสภาพเบาบาง ฯ อถ ครงนน สตถา อ. พระ ศาสดา ตวา ทรงทราบแลว น ปฏาจาร ซงนางปฏาจารานน ตนภตโสก ผมความเศราโศกอนเปนสภาพเบาบางเปนแลว อามน- เตตวา ทรงเรยกแลว ปน อก วตวา ตรสแลววา ปฏาจาเร ดกอนปฏาจารา ปตตาทโย นาม ปยชนา อ. ปยชน ท. ชอวาม บตรเปนตน น สกโกนต ยอมไมอาจ ภวต เพออนเปน ตาณ วา เปนเครองตานทานหรอ สรณ วา หรอวาเปนทระลก เลน วา หรอวาเปนเครองกดกน คจฉนตสส ของบคคลผไปอย ปรโลก สโลกในเบองหนา ตสมา เพราะเหตนน เต ปตตาทปยชนา อ.


ปยชนมบตรเปนตน ท. เหลานน วชชมานาป แมมอย น สนตเอว ชอวายอมไมมนนเทยว ปน สวนวา ปณฑเตน สล วโสเธตวา อตตโน นพพานคามมคคเอว โสธาต อ. อนบณฑต ยงศลให หมดจดวเศษแลว ยงหนทางอนมปกตไปสพระนพพาน เพอตนนน เทยว ใหหมดจด วฏฏต ยอมสมควร อต ดงน เทเสนโต เมอ จะทรงแสดง ธมม ซงธรรม อภาส ไดทรงภาษตแลว คาถา ซง พระคาถา ท. อมา เหลานวา ปณฑโต อ. บณฑต ตวา รแลว เอต อตถวส ซงอานาจแหงเนอความนวา ปตตา อ. บตร ท. น สนต ยอมไมม ตาณาย เพออนตานทาน ปตา อ. บดา น (อตถ) ยอมไมม (ตาณาย) เพออนตานทาน พนธวา อ. พวกพอง นป (อตถ) แมยอมไมม (ตาณาย) เพออนตาน ทาน (ปคลสส) เมอบคคล อนตเกน อน มจจอนกระทาซงทสด อธปนนสส ครอบงาแลว ตาณตา อ. ความเปนผตานทาน าตส ใน ญาต ท. นตถ ยอมไมม อต ดงน สลสวโต เปนผสารวมแลวในศล (หตวา) เปน มคค ยงหนทาง นพพานคมน อนเปนทไปสพระนพพาน วโสธเย พงใหหมดจดวเศษ ขปปเอว พลน นนเทยว อต ดงน ฯ คณฐธมมปทฏฐกถายกศพทแปล ภาค ๔ จบ.

Documents

บาลี 26 80