Embed Size (px)
Citation preview
გაზეთი ,,ბალავარი“ გამოცემა№1
ილია
ჭავჭავაძე
1837-1907
ილია ჭავჭავაძე (დ. 8 ნოემბერი, 1837,
სოფელი ყვარელი — გ. 12 სექტემბერი,
1907, წიწამური) — ქართველი მწერალი,
პოეტი, პუბლიცისტი, პოლიტიკური და
საზოგადო მოღვაწე, საქართველოს
ეროვნულ-განმათავისუფლებელი
მოძრაობის ლიდერი. ქართული
მართლმადიდებელი სამოციქულო
ეკლესიის მიერ ილია ჭავჭავაძე
შერაცხულია წმინდანად, სახელით წმ
ინდა ილია მართალი.დაიბადა
გადამდგარი ოფიცრის, თავად გრიგოლ
ჭავჭავაძის ოჯახში. 10 წლისას
გარდაეცვალა დედა — მარიამ
ბებურიშვილი, 15 წლისას — მამა.
დაობლებული ილიასა და მისი და-
ძმების მოვლა-პატრონობა მამიდამ —
მაკრინე ჭავჭავაძე-ერისთავისამ
იტვირთა.
თბილისი 1848-1856 წლები
1848
წლისიანვრისთვისგრიგოლჭავჭავაძესთა
ვისიმეორევაჟიშვილიმაშინდელერთ-
ერთყველაზესაუკეთესორაევსკისკერძოპ
ანსიონშიმიუბარებია. 1851
წელსსწავლისგასაგრძელებლადილიათბ
ილისისგიმნაზიისმეოთხეკლასშიშევიდ
ა. 1852 წლის 10 დეკემბერს,
როცაილიათბილისშიუკვეგიმნაზიელიი
ყო, ყვარელშიმამაცგარდაეცვალა.
ამისშემდეგმთელიოჯახისტვირთიდახუ
თიობოლიძმისშვილისაღზრდა-
პატრონობამამიდამაკრინესდააწვამხრებ
ზე.
სწორედამდიდისულიერიტკივილისგამ
ოადაწერილიჩვენამდემოღწეულიილიას
ყრმობისდროინდელი, მისიერთ-
ერთიპოეტურიცდა “მოთქმასაწყლისა“.
15
წლისგიმნაზიელისცხოვრებაშიმომხდარ
ამღრმატრავმასშეიძლებამიეწეროსისფაქ
ტი,
რომილიასამდროსსაგნებშიარასახარბიე
ლონიშნებიმიუღია,
რისგამოციგიგიმნაზიისიმავემეოთხეკლ
ასშიდაუტოვებიათ. სამაგიეროდ, 1853
წელს ილიას მდგომარეობა
საგრძნობლად გამოუსწორებია.
პეტერბურგისუნივერსიტეტი
1857-1861 წლები
წ
გაზეთი,,ბალავარი“ | გამოცემა №1 2
პეტერბურგის უნივერსიტეტი
1857-1861 წლები
1857 წლის ივლისში ილია ჭავჭავაძე
პეტერბურგში ჩავიდა და წარმატებით ჩააბარა
უნივერსიტეტში მისაღები გამოცდები
(იურიდიული ფაკულტეტი). 1859 წლის
ზაფხულში ავადმყოფი ილია რამდენიმე თვით
ჩამოსულა საქართველოში
გამოსაჯანმრთელებლად და აქ შემოდგომამდე
დარჩენილა. ილიას სტუდენტობის დროის
შესახებ მოიპოვება მოგონებანი ილიას
მეგობრის კოხტა აფხაზისა, რომელიც
ილიასთან ერთად სწავლობდა, როგორც
გიმნაზიაში, ისე უნივერსიტეტშიც, და ნიკო
ნიკოლაძისა, რომელიც ილიას შემდეგ ჩავიდა
პეტერბურგში. ნიკო ნიკოლაძის დროს
პეტერბურგის სტუდენტობაში ჯერ კიდევ
ცოცხალი იყო ხსოვნა სტუდენტ ილიას შესახებ,
რომელიც პეტერბურგის ქართველი
სტუდენტობის ყველას მიერ აღიარებულ
ხელმძღვანელად ითვლებოდა.
კოხტა აფხაზი გადმოგვცემს:“უნივერსიტეტში
ილიას განსაკუთრებით პოლიტიკური და
ეკონომიური სამეცნიერო საგნები
აინტერესებდა. ....... ჩვენ სტუდენტები, ხშირად
ვიკრიბებოდით და ვბაასობდით როგორც
საზოგადო კითხვებზე, აგრეთვე ჩვენს
დაბეჩავებულს სამშობლოს მომავალზე.
ვკითხულობდით ხშირად ქართულ წიგნებს“.
ილიას სტუდენტობის ხანა პეტერბურგში
დაემთხვა რევოლუციებისა და ეროვნულ-
გამანთავისუფლებელი ომების, მათი მუდმივი
გამოძახილის პერიოდს დასავლეთ ევროპის
ქვეყნებში. ახალგაზრდა ილია, თავისი
დამონებული სამშობლოს მომავალ ბედზე
ფიქრით მოცული, მღელვარებით ადევნებდა
თვალყურს ეროვნულ-განმანთავისუფლებელ
მოძრაობას ევროპაში. როდესაც 1860 წლის
გაზაფხულზე გარიბალდიმ აიღო მესინა, ხოლო
შემდეგ იტალიის ნახევარკუნძულზე
გადმოვიდა, ილია ამას აღფრთოვანებული
მიესალმა ლექსით: “მესმის, მესმის სანატრელი,
ხალხთ ბორკილის ხმა მტვრევისა...“
ილიას დროს პეტერბურგის უნივერსიტეტში
სწავლობდა ოცდაათამდე ქართველი
სტუდენტი. ილიას გარშემო შემოკრებილი
ქართველი სტუდენტობა შეადგენდა იმ
ბირთვს, რომელმაც საქართველოში
დაბრუნების შემდეგ, შეადგინა “პირველი
დასი“.ილიას დროს შეიქმნა რუსეთში
ქართველი სტუდენტობის - “თერგდალეულთა“
ტრადიციები.1857-1861 წლები
არაჩვეულებრივად უხვი გამოდგა სტუდენტი
ილია ჭავჭავაძისთვის შემოქმედებითი
ნაყოფიერების თვალსაზრისით.სტუდენტობის
4 წელი უაღრესად მნიშვნელოვანი აღმოჩნდა
ჭავჭავაძის როგორც პიროვნებისა და
მოქალაქის, მოაზროვნისა და მწერლის
ფორმირებისა და სრულყოფისათვის, მისი
პროგრესული სოციალური-პროგრესული,
ფილოსოფიური და ესთეტიკური მრწამსის
შემუშავებისათვის. იგი იმთავითვე ინტენსიურად
და საფუძვლიანად სწავლობდა საქართველოს
ისტორიასა და ქართულ მწერლობას. რუსულ და
ევროპელ მწერალთა და მეცნიერთა
მემკვიდრეობას; გატაცებით დაეწაფა რუსი
რევოლუციონერ დემოკრატების — ბელინსკის,
გერცენის, დობროლიუბოვის, ჩერნიშევსკის
ნააზრევს, რაც დაუკავშირა საკუთარი ხალხის
პროგრესისათვის ბრძოლის მიზნებსა და
ამოცანებს.
შემოქმედება
1859-1872
წლებშიდაიწერაჭავჭავაძისძლიერიმხატვრუ
ლიინდივიდუალობითაღბეჭდილიდამძაფრი
მოქალაქეობრივიპათოსითგამსჭვალული,
ფართოსაზოგადოებრივირეზონანსისმქონენა
წარმოებები,
რომელთაცაღმავალიეტაპიშექმნეს XIX
საუკუნისქართულლიტერატურასადასაერთო
დქართულიმხატვრულიაზროვნებისისტორია
ში: პოემა „აჩრდილი“ (პირველირედაქცია, 1859),
რომელიცუმწვავესეროვნულდასოციალურპრ
ობლემებზეწუხილისნაყოფიადანათელიმერმ
ისისრწმენითააგანმსჭვალული; ეროვნულ-
განმათავისუფლებელიიდეებითშთაგონებულ
იდრამატულიპოემა "ქართლისდედა".
„სცენამომავალცხოვრებიდან“
(პირველირედაქცია, 1860); პოემა „კაკოყაჩაღი“ —
„რამდენიმესურათიანუეპიზოდიყაჩაღისცხოვ
რებიდან“ (1860) —
მძაფრიპროტესტიბატონყმობისწინააღმდეგ;
ამავე
პერიოდსგანეკუთვნებაროგორცჭავჭავაძისპო
ეტურითარგმანები ( შილერის, ჰაინეს,
რიუკერტის, ბაირონის, სკოტის, შენიეს,
პუშკინისადალერმონტოვისნაწარმოებისა)
დასატრფიალოლირიკისუდიდესინაწილი,
ასევეპროგრესულისოციალურდაეროვნული
დეალებითადამხატვრულისიახლეებითაღბეჭ
დილისაყოველთაოდცნობილილექსები
„ხმასამარიდან“ (1857), „გუთნის-დედა“,
„ქართვლისდედა“, „ჩემითარიაღალი“ (სამივე
1858), „ნანა“ (1859),
„ქართველსტუდენტებისსიმღერა“, „მუშა“,
„იანიჩარი“ (სამივე 1860);
პატრიოტულილირიკისბრწყინვალენიმუშები
— „ელეგია“ (1859), „მესმის, მესმის“ (1860),
„გაზაფხული“ („ტყემმოისხაფოთოლი“…,
1861); „პოეტი“ (1860),
რომელშიცნათლადარისჩამოყალიბებულიჭავ
ჭავაძისშეხედულებაპოეტისსაზოგადოებრივი
მისიისშესახებ.ამავეხანებშიიქმნებაჭავჭავაძის
,,მხოლოდ წარსულის ცოდნით დაუცავს
ყოველს ერს თავისი ეროვნება, თავისი
არსებობა, თავისი ვინაობა.“
გაზეთი,,ბალავარი“ | გამოცემა №1 3
მხატვრულიპროზისშესანიშნავინიმუშები,
რამაცუდიდესიროლიშეასრულაქართულიკრ
იტიკულირეალიზმისგანვითარებაში:
ბატონყმურიინსტიტუტისმანკიერებათამამხი
ლებელიმოთხრობა „გლახისნაამბობი“ (I—IV
თავები, 1859) დაესკიზებიმოთხრობისა
„კაცია-ადამიანი?!“,
სადაცმებატონეთაგადაგვარებულიდასასიკვდ
ილოდგანწირულიკლასისუაზროდაუშინაარს
ო,
მცონარულიყოფისმაღალმხატვრულისატირუ
ლიასახვასაერთოდადამიანის, მისიზნეობის,
მისიცხოვრებისაზრისზოგადკაცობრიულპრო
ბლემებზედაგვაფიქრებს.
ჭავჭავაძისპირველმალიტერატურულ-
კრიტიკულმაწერილმა
«ორიოდესიტყვათავადრევაზშალვასძისერის
თავისმიერკაზლოვიდგან „შეშლილის“
თარგმნაზედა» („ცისკარი“, 1861)
ახალითაობისლიტერატურულიმანიფესტისმ
ნიშვნელობაშეიძინა. მასში,
ისევეროგორცწერილებში „პასუხი“ (1861) და
„საქართველოსმოამბეზედ“ (1863),
ნათლადარისჩამოყალიბებულირეალისტური
მწერლობისადასალიტერატუროკრიტიკისძი
რითადიპრინციპები,
ხელოვნებისადალიტერატურისარსისადასაზ
ოგადოებრივიდანიშნულების,
ობიექტურისინამდვილისადმიმხატვრულილ
იტერატურისმიმართებისმატერიალისტურიგ
აგება,დასაბუთებულისალიტერატუროენისგა
ნმარტივების, საერთო-სახ.
ენასთანმისიდაახლოებისაუცილებლობა.
„ორიოდესიტყვა“… იქცა „მამებისა“ და
„შვილების“ ბრძოლისსაწყისად.
სამშობლოში მოღვაწეობა
ხანგრძლივიგანშორებისშემდეგ, 1861
წელსილიაჭავჭავაძერუსეთიდანსაქართველო
შიდაბრუნდა.
სამშობლოსთანშეხვედრისმოლოდინითაღძრ
ულიფიქრები, მისიჭირვარამის, მისი
„დაუყუჩებელიტკივილების“
მწვავეგანცდადამზადყოფნამისთვისერთგულ
ადმსახურებისმხატვრულადაისახა
„მგზავრისწერილებში“,
რომელიცარამარტოავტორისან
„თერგდალეულების“ მიზნებსადაამოცანებს,
არამედმთელიქართველიხალხისსასიცოცხლ
ომოთხოვნილებებს, საზოგადოდეროვნულ-
განმათავისუფლებელიმოძრაობისუწმინდესი
დეალებსგამოხატავდადამიზანდასახულიაქტ
ივობის,
მოქმედებისადაბრძოლისწყურვილითადამოწ
ოდებითიყოგანმსჭვალული.
ამხანებშიჭავჭავაძეგატაცებითაგროვებდაქარ
თულიხალხურიზეპირსიტყვიერებისნიმუშებ
ს.
ილიასადააკაკისძეგლი 1-ლგიმნაზიასთან,
თბილისი.
1863 ჭავჭავაძისმიერდაარსებულიჟურნალი
„საქართველოსმოამბე“,
მიუხედავადუმძიმესისაცენზურიპირობებისა
, ეროვნულ-
განმათავისუფლებელიმოძრაობისჭეშმარიტმ
ედროშედიქცა.
1863
წელსილიადაქორწინდაოლღაგურამიშვილზე
.
1864 „ნივთიერისაღსარისმოსაპოვებლად“
მუშაობადაიწყოჯერქუთაისისგენერალ-
გუბერნატორისსაგანგებომინდობილობათამო
ხელედ, შემდეგ —
საქართველოშისაგლეხორეფორმისგატარებას
თანდაკავშირებით —
მომრიგებელშუამავლადაღმოსავლეთსაქართვ
ელოში. 1868—1873
მუშაობდადუშეთისმაზრისმომრიგებელმოსა
მართლედ. ამხანებშიდაწერამან
„გლეხთაგანთავისუფლებისპირველიდროები
სსცენები“ (1865), გადაამუშავა
„ქართვლისდედა“ (1871) და „აჩრდილი“ (1872),
დაასრულამუშაობადიდიხნისწინჩაფიქრებუ
ლ „მგზავრისწერილებსა“ (1871) და
„გლახისნაამბობზე“ (1872),
ამავეპერიოდშიშეიქმნაეროვნულიწყლულები
სმტკივნეულიაღქმითგამოწვეულიმწვავესატი
რულილექსები — „რავაკეთეთ,
რასვშვრებოდითანუსაქართველოსისტორიამე
ცხრამეტესაუკუნისა“ და „ბედნიერიერი“
(ორივე 1871),
ქართულიპატრიოტულილირიკისუბრწყინვა
ლესიქმნილებათაგანი — „ჩემოკარგოქვეყანავ,
რაზედმოგიწყენია“ (1872); სატირულ-
პუბლიცისტურილექსები „გამოცანები“,
„კიდევგამოცანები“ და „პასუხისპასუხი“
(1871—1872).1873-
იდანთბილისშიდამკვიდრებულიილიაჭავჭავ
აძეაქტიურადჩაებაფართოპრაქტიკულსაზოგა
დოებრივსაქმიანობაში,
რომლებსაცბოლოწლებშირამდენადმეჩამოცი
ლებულიიყო. 1875
აირჩიესთავმჯდომარედსათავადაზნაუროსაა
დგილ-მამულობანკისა,
რომელიცჭავჭავაძისმოღვაწეობისშედეგადფა
ქტობრივადქართულეროვნულბანკადიქცადა
უდიდესფინანსურდახმარებასუწევდაყველაძ
ირითადკულტურულთუსაგანმანათლებლო
დაწესებულებასსაქართველოში. 1881-
იდანჭავჭავაძეიყომისივეინიციატივითდაარს
ებულიქართულიდრამატულისაზოგადოების
თავმჯდომარე, 1879—1885 —
„ქართველთაშორისწერა-
კითხვისგამავრცელებელისაზოგადოების“
თავმჯდომარისმოადგილე, 1885-
იდანსიცოცხლისდასასრულამდესაზოგადოებ
ისუცვლელითავმჯდომარედასხვ.
ივერია
1877
წელსმანდააარსაპროგრესულიპერიოდულიგა
მოცემა — „ივერია“,
რომელიცსამიათეულიწლისმანძილზესაქართ
ველოსეროვნული,
სულიერიდაინტელექტუალურიცხოვრებისერ
თ-ერთიძირითადიცენტრიიყო. 1873
ჭავჭავაძემი.
მაჩაბელთანერთადთარგმნაშექსპირის
„მეფელირი“; 1878
დაამთავრაისტორიულიპოემა
„დიმიტრითავდადებული“,
რომელიცსამშობლოსათვისთავგანწირვისპატ
რიოტულიიდეისგაცხოველებასემსახურებოდ
ა; 1882—1883
შექმნაღრმაფილოსოფიურიშინაარსისპოემა
„განდეგილი“, რომელშიცსულისადახორცის,
ცხოვრებისმიღება-
არმიღებისმარადიულიპრობლემაადასმული
დარომლისმხატვრულილოგიკითდაგმობილი
აქვეყნისაგან, ცხოვრებისაგანგანდგომა;
ადამიანისდანიშნულებადდამოვალეობადდა
სახულიაამასოფლისათვისზრუნვა.
ქართველიერისაღორძინებისიმედითააგანმსჭ
ვალულილექსი „ბაზალეთისტბა“ (1833). 1887
გაზეთი,,ბალავარი“ | გამოცემა №1 4
ჭავჭავაძემშექმნარეფორმისშემდეგდროინდე
ლიქართულისინამდვილისამსახველითხზუ
ლება „ოთარაანთქვრივი“,
რომელშიცქართველიდედისშთამბეჭდავისახ
ესაერთოდქართველიხალხისსულიერიძლიერ
ების,
მისიშეუპოვრობისადაქედუხრელობისსიმბო
ლოდაღიქმება.1870—1890-
იანწლებშიდაიწერაჭავჭავაძისძლიერიინტელ
ექტით, ენციკლოპედიურიცოდნით,
ფაქტებისადამოვლენებისგანსჯისადაგანზოგა
დებისიშვიათიუნარითაღბეჭდილიმრავალინ
აშრომიდაწერილილიტერატურათმცოდნეობ
ის («აკაკიწერეთელიდა „ვეფხისტყაოსანი“»,
1887 დასხვ.), საქართველოსისტორიის („აი,
ისტორია“, 1889; „ქვათაღაღადი“, 1899 დასხვ.);
ეკონომიკის
(„კერძოდასათემომიწათმფლობელობა“,
„ხიზნებისსაქმე“, ორივე 1886 დასხვ.),
სახალხომეურნეობის
(მევენახეობისადამეღვინეობის,
სოფლისმეურნეობისთვირფასიკულტურების,
მელიორაციის, მესაქონლეობის,
მრეწველობისდასხვ.),
საბანკოსაქმისადაფინანსებისსაკითხებზე;
წერილებიუცხოეთზე —
ევროპისადააღმოსავლეთისპოლიტიკაზედას
ხვ
ილიაჭავჭავაძემთავისპუბლიცისტურშემოქმე
დებასადასაზოგადოებრივმოღვაწეობაშიდიდ
იადგილიდაუთმოსახალხოგანათლებისადამ
ოზარდითაობისაღზრდისსაკითხებს,
რამაცფუძემდებლურიროლიშეასრულაქართ
ულპედაგოგიურმეცნიერებისადაქართულსახ
ალხოეროვნულისკოლისჩამოყალიბებისსაქმე
ში.
ჭავჭავაძემკაცრადაკრიტიკებდაცარიზმისსაგა
ნმანათლებლოპოლიტიკას. იგი,
როგორცეროვნულ-
განმათავისუფლებელიმოძრაობისმეთაური,
ეროვნებისბურჯის- ქართულიენის —
დაცვისათვისბრძოლასმჭიდროდუკავშირებდ
ამშობლიურენაზესწავლების,
სახალხოსკოლებისქსლისზრდისმოთხოვნებს
, რაცპროგრესულ-
დემოკრატიულიპედაგოგიურიმოსაზრებითი
ყონაკარნახევი.
დღესაცაქტუალურიაჭავჭავაძისიდეებიაღზრ
დისადაგანათლებისორგანულიკავშირის,
გონებრივი, ზნეობრივი, ესთეტიკური,
შრომითიდაფიზიკურიაღზრდისშესახებიგიგ
ანსაკუთრებულროლსანიჭებდამასწავლებლი
სპიროვნებასდამისპირადმაგალითს.
დღემდეარდაუკარგავსმნიშვნელობაჭავჭავაძი
სშეხედულებასოჯახშიაღზრდისშესახებ:
„…გაზრდაშვილისაისეთიმოვალეობაა,
რომსხვაყველაფერიამასუნდაშევწიროთ,
ამასუნდაშევალიოთ…“
(„პედაგოგიურითხზულებანი“, თბილისი,
1938, გვ. 353).
ფასდაუდებელიაჭავჭავაძისმოღვაწეობასაქარ
თველოშიპროფესიულიდაუმაღლესიგანათლ
ებისორგანიზაციისადაქალთაუმაღლესიგანა
თლებისგანხორციელებისსაქმეში.
იგიზრუნვასადაშემწეობასარაკლებდაუცხოე
თშიმყოფქართველსტუდენტებს.
სახალხოგანათლებისადაპედაგოგიურსაკითხ
ებზემრავალინაშრომიდაგვიტოვა, მ. შ.
განსაკუთრებულიადგილიუჭირავსფუნდამენ
ტურნაშრომს: „პედაგოგიკისსაფუძვლები“
(1888).ილიაჭავჭავაძეიყოარამარტომხატვრუ
ლისიტყვისდიდოსტატი-პოეტი,
ბელეტრისტი, დრამატურგი, მთარგმნელი;
არამარტოსალიტერატუროენისრეფორმატორ
იდაკანონმდებელი,
ქართულიკრიტიკულირეალიზმის,
რეალისტურიკრიტიკისადამებრძოლიპუბლი
ცისტიკისფუძემდებელი, არამედასევე —
დიდიმასშტაბისადაფართოდიაპაზონისმკვლ
ევარი,
რომლისინტერესებიმეცნიერებისარაერთდარ
გსმოიცავდა;
მისიპრაქტიკულიმოღვაწეობაკისაქართველო
სსაზოგადოებრივ-
კულტურულიცხოვრებისყველამნიშვნელოვა
ნუბანსსწვდებოდადამათწარმატებებშიგანსაზ
ღვრულროლსასრულებდა
ილია ჭავჭავაძის სახლი ანდრიას ქუჩაზე,
თბილისი.
ეროვნული მოძრაობა
მთელითავისინახევარსაუკუნოვანიმოღვაწეო
ბითჭავჭავაძედიადიმიზნისგანხორციელებას
— ქართველიხალხისგაერთიანებას,
ეროვნულითვითშეგნებისგამოცოცხლებასადა
ამაღლებას, ეროვნულ-
სახელმწიფოებრივიდამოუკიდებლობისათვი
სბრძოლასემსახურებოდა. ჭავჭავაძეიყო XIX
საუკუნის II
ნახევრისსაქართველოსუდიდესიეროვნულიმ
ოღვაწე, ქართველიერისეროვნულ-
განმათავისუფლებელიდაგანმანათლებელიმ
ოძრაობისსულისჩამდგმელიდაწინამძღოლი.
უწინარესყოვლისა,
ამაშიამისიეპოქალურიდამსახურებასაქართვე
ლოსწინაშე.მოწინავეეროვნულმაიდეებმა,
ერისგადარჩენისგზებისძიებამჭავჭავაძისადამ
ისთანამოაზრეთაშემოქმედებაშიშეიძინამწყო
ბრიდათანამიმდევრულიკონცეფციისსახე,
რომელიცმთელიერისქმედებისადაბრძოლისნ
ათლადგააზრებულპროგრამადიქცადარომლი
სსაბოლოომიზანსეროვნულიჩაგვრისგანთავი
სუფალიდასოციალურადთანასწორისაზოგად
ოებისაშენებაწარმოადგენდა.
ჭავჭავაძემეწინავეიყომათშორის,
ვინცქართულსინამდვილეშიასეთისაზოგადო
ებისაშენებისადამშობელიქვეყნისბედნიერიმ
ომავლისრწმენადანერგა.1905
წელსილიამშეადგინაპროგრამა,
რომლისსაფუძველზე 1917
წელსდაარსდასაქართველოსეროვნულ-
დემოკრატიულიპარტია.
ამორგანიზაციისდაფუძნებისსულისჩამდგმე
ლიიყოილიაჭავჭავაძისდიშვილი,
იმხანადქართლ-
კახეთისთავადაზნაურობისმარშალი,
გენერალიკონსტანტინე (კოტე) აფხაზი.1906
სახელმწიფოსაბჭოსწევრადარჩეულმაილიაჭა
ვჭავაძემგანაცხადა:
„სახელმწიფოსაბჭოშითუთავადაზნაურთასახ
ელითშევდივარ, ესმხოლოდფორმალური,
იურიდიულიმხარეა. არდავფარავდავიტყვი:
საბჭოშიმთელსაქართველოსდაქართველთაინ
ტერესებისდამცველივიქნები“
მკვლელობა
1907 წელსრუსეთისპირველდუმაში
(სახელმწიფოსაბჭო) სამსახურისშემდეგ,
ილიამგადაწყვიტასაქართველოსდაბრუნებუ
ლიყო. ამავეწლის 28
აგვისტოსთბილისიდანსაგურამოსკენმიმავალ
ილიასადაოლღასწიწამურთანექვსკაციანიჯგ
უფიდაესხათავს.
თავდამსხმელებმაილიამოკლესდამიიმალნენ.
ილიასმკვლელობისდეტალებიდღემდეკამათ
ისსაგანია.
ისტორიულდოკუმენტებზედაყრდნობითილ
იასმკვლელობაჩაფიქრებულიჰქონდათსოცია
ლ-დემოკრატებსადაბოლშევიკებს,
ილიასმიერმათირევოლუციურიგზებისდაგმ
ობისადახალხშიმისიუსაზღვროპოპულარობი
სგამო.
მეორემსოფლიოომისპერიოდშიერთმამოხუცმ
აკაცმააღიარა,
რომრუსეთისჟანდარმერიამდაიქირავაილიას
მოსაკლავად.
საბჭოთაპერიოდშიხელმძღვანელობამმკვლე
ლობისგამოძიებადაიწყო,
რომელმაცმოგვიანებითდაასკვნა,
რომმეფისხელისუფლებისსაიდუმლოპოლიც
იადაადმინისტრაციაიყვნენჩარეულიილიასმკ
ვლელობაში.ილიასმკვლელობაქართველმახა
ლხმაეროვნულტრაგედიადმიიჩნია.
მისდაკრძალვაზეაკაკიწერეთელმა,
რომელიციმპერიოდშიძლიერავადმყოფობდა,
წარმოთქვა:
"ილიასფასდაუდებელიწვლილიქართველიერ
ისაღორძინებაშიმომავალითაობებისთვისნიმ
უშისმიმცემია". ვაჟა-ფშაველაწერდა:
„ილიასმკვლელებსრომშეეძლოთ,
საქართველოსმოჰკლავდნენ.“ 1987
წელსსაქართველოსმართლმადიდებლურმაეკ
ლესიამილიაწმინდანადშერაცხა.
სახელითწმინდაილიამართალი.
გაზეთი,,ბალავარი“ | გამოცემა №1 5
მემკვიდრეობა
ილიამსიცოცხლეშივემოიპოვამოწინავექართვ
ელისაზოგადოებრიობისსაერთოაღიარება,
უღრმესიპატივისცემადადაფასება,
ხოლომისიმოწამებრივისიკვდილისშემდეგთა
ნდათანსულუფრომკაფიოდგამოიკვეთაბუმბე
რაზიმოაზროვნისადამხატვრისნამოღვაწარის,
მისიმდიდარიდამრავალფეროვანიშემოქმედე
ბისმაღალიღირებულების,
იმდიდმნიშვნელოვანიმისიისჭეშმარიტიაზრ
ი,
რომელიცმანქართველიხალხისსულიერდაგო
ნებრივაღორძინებაშიშეასრულა.
დაკრძალულიათბილისში,
საზოგადომოღვაწეთამთაწმინდისპანთეონში
ილიას ბრძნული
გამონათქვამები
დიდისიბრძნეაკაცისაცნ
ობათავისათავისა.
თუსახელისშოვნაგინდა,
დღესისეთინერგიდარგ
ე,
რომხვალემამადლობი
თსთქვას:
“ნანერგითაშენითამარგ
ე”.
პატარანიჩბითაცბევრი
რამგაკეთდებადაძალია
ნშესაძლოაცოტ-
ცოტაობიდანდიდისაქმ
ეგამოვიდეს.
პაწიაყრმავ,
ეხლაროცაპირველადმო
დიხარქვეყანაში,
შენსტირიდაშენსგარშემ
ოკიყველასსიხარულის
ღიმილიმოსდის,
იყავისე,
რომროცაქვეყანასეთხო
ვებოდე,
ყველანისტიროდნენდა
მარტოშენკიღიმილიმო
გსვლოდეს.
რასაცთვითონარვიმოქმ
ედებთო,
სხვისგანბევრსნურასვე
ლოდებითო.
კმაყოფილებაკაცისმომა
კვდინებელისენია.
ქვეყანაიმითკიარარისუ
ბედური, რომღარიბია,
არამედიმით,
რომმცოდნე,
გონებაგახსნილი,
გულანთებულიკაცებია
რაჰყავს.
შენრომცუდკაცობდე,
კაიკაცობაზედსხვასმაი
ნცნუგალანძღავ.
წარსულიმკვიდრისაძი
რკველიააწმყოსი,
როგორცაწმყომომავლი
სა.
ვინცკაცადარვარგა,
ისარცმამადივარგებს,
არცდედადდაარცსხვად
რადმე; იმიტომ,
რომმამობადადედობაა
დამიანურიმარტოშვილ
ებისგამრავლებადაძუძ
უსწოვებაარარის.
ვინცლაფშითავიდანფე
ხებამდეამოსვრილია,
არშეიძლებაისეშეეხოსს
ხვას,
რომთავისილაფიიმასაც
არმოაცხოს.
ერი,
ერთისღვაწლისდამდებ
ი,
ერთსისტორიულუღელ
შიბმული,
ერთადმებრძოლიერთს
ადაიმავეჭირსადალხინ
შიგამოტარებული –
ერთსულოვნებით,
ერთგულებითძლიერია.
თუსათავემღვრიეა,
ბოლოშიამაოიქნებაწმინ
დაწყლისძებნა.
კარგიაგაღვიძებულიად
ამიანი,
მაგრამუფროუკეთესიაა
დამიანი,
რომელსაცძილშიაცარას
ძინავს,
ქვეყნისუბედურებითგ
ულ-აღტკინებულსა.
გაზეთი,,ბალავარი“ | გამოცემა №1 6
ლუკმამაშინარისტკბილ
ი,
როცაკაიკაცობითარისნ
აშოვნი.
მარტოშენიმტერიდაგიმ
ალავს,
შენსსახეზედრომურიგ
ობაჰნახოსრამე,
მოყვარეკიმაშინვესარკე
სმოგიტანს,
რომგაისწოროდახალხშ
იარშერცხვე.
სხვაშენთვისდაშენსხვი
სთვის,
აიგზაცხოვრებისა.
ჩემიმსაჯულიჩემიტვინ
იადაისპატარაღმერთი,
რომელსაცსინდისსეძახ
იან.
ხვალეარუნდაჰგავდეს
დღევანდელს,
თუკაცსპროგრესი,
წინსვლაადამიანისაფუ
ჭსიტყვადარმიაჩნია.
ღობე-
ყორესმოდებაღალატია
საქმისა.
ხელიმიეცშენსმეზობელ
ს, შეერთდით,
ერთადიმუშავეთ,
თუგინდათქვეყანაშირი
გიანადიცხოვროთ.
ისიცინისკარგად,
ვინცბოლოსგაიცინებსო.
ფეხსვერგასძრავთ,
თუსაკუთარისტვინისძა
ფებიარამოქმედეთ,
თუსაკუთარიგრძნობად
აჭკუაარწაიმძღვარეთ,
თუსაკუთარიმსჯელობ
აარიქონიეთ.
ზოგჯერმოკლესიტყვაც
გრძელია.
დედაცკაცია, –
გვეუბნებაჩვენიენა, –
დამამაცაო.
ათი-
ათასჯერარაფერიმაინც
არაფერია.
ბოდიშიძნელადთუმოა
რჩენსმოგრეხილსკისერ
სა, –
დაარცმოტეხილიფეხის
თვისარისუებარიწამალ
ი.
ვინცთვითონმოიპოვებს
სახელს,
იგიბევრითწინარისიმა
ზე, ვისაცსახელიმამა-
პაპათაგანრჩენიადარგე
ბია.
თავისუფლებისშოვნაის
ჯობსსაშოვნელსაყველა
სა.
სიკეთითსძლიეშენსმტე
რსა,
ერიდესისხლითზღვევა
სა:
სულგრძელობითაძლევ
ასჯობსვაჟკაცობითაძლ
ევასა.
სიტყვათქმაადაარაქმნა.
თქმასადაქმნასშორისდ
იდიზღვარია.
ღონიერიდაჭირთამძლე
ვიისარის,
ვისაცჭკუაცოდნითმოუ
რთავს,
ცოდნითაუყვავებია,
ცოდნისძუძუთიგაუზრ
დია.
ჭეშმარიტღირსებასყვირ
ილიარუნდა.
ხესვერგაზრდიიმდროზ
ეადრე,
რაცბუნებასდაუნიშნავს.
ხმალიმაშინუფროკარგი
ა,
როცაისფარიადაარასატ
ევარი.
ერთი “მაქვს”
სჯობსათას “გქონდა-ს”.
დროზენახმარიფარიცა
იგივეხმალიარიო.
პატიოსანთმტერთაშორ
ისმოციქულინამუსია.
ყველაკაცმარომიგისიკე
თეჰქმნას,
რისშემძლებიცარის,
ქვეყნიერებაზეუბედურ
ნიაღარიქნებიან.
უფულოერიერთაშორის
დაუფულოკაციადამიან
თაშორისყმააფულიანის
ა.
ფულირამდენადაცბევრ
ია,
იმოდენადაცხარბიადაგ
აუმაძღარი.
მეზობლისუბედურება
ზეჩვენიბედნიერებავერ
დაფუძვნდება,
ვერაშენდება.
ქართველსკაცსარცქარი
სშემოტანილიუნდაარც
გატანილი.
დამალულიჭირიძნელი
ა,
პირდაპირმოსულსკიდე
ვროგორციქნებაშეეჭიდ
ებაკაცი.
ზოგისაგანია,
რომთუარდაინახე,
ვერირწმუნებ,
დაზოგიკი – იმისთანა,
თუარირწმუნე,
ვერდაინახავ.
მთელიკაცობრიობისუწ
ინდელიცხოვრებასულ
უსარგებლოიქნება,
გაზეთი,,ბალავარი“ | გამოცემა №1 7
თუიმათცხოვრებიდამ
ჩვენ სასარგებლოს არას
გამოვიტანთ.
.
გაზეთი ,,ბალავარი“ გამოცემა№1
საინფორმაციოგაზეთიმომზადდასსიპქ. ბათუმის №6 ფიზიკა-
მათემატიკურისაჯაროსკოლისმოსწავლეებისმიერ.
სკოლისმისამართია: ქ.ბათუმიფიროსმანისქუჩა №5. სკოლისტელეფონი: 24-30-51.
პროექტისხელმძღვანელი: მზიაბაუჟაძეელ-ფოსტა: [email protected]
