51 - 93، ص 7931 زمستان، هفدهم، شماره پنجمپژوهش حقوق کیفري، سال

قانون مجااات اسلامي مصوب 243ی نقد مباني فقهي مادهتحلیل و 1332

*علی محمدیان

(3/9/61 پذ شش ـار خ - 1/83/64 در ا )ـار خ

؛چکيده وا ار مصاد جشی قذف که به دلیپ شا ع ا شاگیش بودی باعث ا جاد اختلاف در بین اها گشد هق

ـو با لای ری رنا کشدتق ا با لای مشد لواط »کو فالتا اس که در آی شخصا به د کشت ونین ب اها در صور بشار فال مزبور ف قذف را نس به مواجه مـا دانسته؛ لیون در ــا آی «. نمودت

ان . م هور متا مای در شض مزبور قائپ به اجوب ف ش ه؛ لیون الیه اختلاف نمودهنس به منسوب 346ت نیز در ماده 8263ان . قانوی مجارا اسلاما مصوب را بش نتابی ه اشهش متأخشای ونین د گاها

رنا ری لای اب ـو» بکو د کشت به کسا هشگاه»موا ا خود را با د گاه متأخشای نما ای ساخته اس ژاه اپ در فاضش نوشتار«. شودما مـسوب قاذف مخا ب به نس اط «اتکشده لواط مشد لای با اا نا ا ــلیپ مـورانهق بشرسا ادله ش ین مسئله نکاها با اتقکتابخانه راش بش ــلیلاق متوا–صیفاـو

لیه اده مستن ا قائلای به ع ی ــا ف در جانب منسوبکن . نتا ج ــای ن ای ماآنها را دن ال ما ا هور متا مای را به ا ـای ن وده ا اهور ا ص عش ا ع ار مذکور در ــا قذفق صـ د گاه م

رسان .ما

قدف، مخاطب مستقيم، منسوب اليه، اثبات حد.کليدواژگان:

Alimohamadian64@gmail.comدکتشت اه ا م انا فاو اسلاما دان کاه شداسا م ه *

91

1395 زمستان، هفدهم، شماره فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال پنجم

؛درآمد

مذا شارع ما س اسلای م نا بش ففن آبشا ا فیثی اشخاف ممل ا ااضح ا غیش قابپ انوار

انینا وگونه ر تارت را علیه کشام ا شخصی انسای بشنتابی ه ا با اضع قاس . ششع انور هیچ

قا ع ار فیثی ا شخصی معنوت ا شاد پاس ارت نموده اس .

فیثی ا آبشا گذار اسلای با ه ف ففنکه قانوی آمیزـوهین ا ناراا اشوال بشخورد ار وا

اخلاقىق بشات آی مجارا ف ت در نظش گش ته ا اجتماعى شااای مفاس ار ا جلوگیشى هاانسای

ا شاد هب ناراائى نس ا دشنای هش باشن اس آراد ا شاد اگش که باش ؛ وشااس عمپ قذف ما

فتى ا بوده خمش معشض در همواره مشدی نوامیس ا فیثی بمانن ق مصوی مجارا ار ا ب هن

وءس آکن ه ار مـیمى ا ا ت خمش به خانواده موجود ناراا هاىـهم ممون اس به عل ا ن

شود. فومفشما جامعه بش ب بینى ا ان

-نیز به پیشات ار نصوف ششعاق با جشی 8263گذار قانوی مجارا اسلاما مصوب قانوی

ماده را به م ـث مذکور اختصاف داده اس . 87انکارت عمپ قذفق

هشون قذف ممون اس به اشوال ا انـات گوناگوی ااقع شود؛ وا ار مصاد قذف که

ن ق ات نا قشار دادها آرات و کش را در بوـه هات و لا پشداخته اها پیشاموی آی به بـث

موردت اس که شخصا به کسا نس رنا ا لواط ده ؛ به ا ن صور که به شخ، مـتشما

ور ت اها در شض مذکقا ه«. با لای مشد لواط نمودت»؛ ا «ـو با لای ری رنا کشدت»بکو

لیون در ص عنوای قذف در مورد شخ، ــا ف قذف در مورد مخا ب مستایم را پذ ش ته؛

ان . جماعتا قائپ به ــا قذف ش ه ا گشاها د کش الیه دوار اختلاف گشد هغا ب منسوب

صش ان . هشون را وشد اها منـت گوناگوی نپذ ش تهص عنوای قذف در شض بـث را با ادله

ود.شدر مسئله است مای ماگفته ن وده ا ار ع ارا بشخا اها ـوق در دا موضع پیک

ت اها ا افتمالا به دلیپ شا ع بودی ا اهمی شخصی مص ا مورد بـث با ـوجه به پی ینه

نیز اارد ش ه اس ق ا مانن 8263معنوت ا شاد در ششع انورق در قانوی مجارا اسلاما مصوب

96

1392اسلامی مصوب قانون مجازات 249ی تحلیل و نقد مبانی فقهی ماده

ات خود را با د گاه اهالیهق موا ابا ع ی پذ شش ــا قذف در جانب منسوب 346ت در ماده

8ت دای اعلای نموده اس .دسته

در ابت ا با عنا به ضشار بـث مناسب اس ق پ ار بیای اقوال اها ا مستن ا ا ایق

ار ا ن ااژه ـ یین گشدد.ا نیز مشاد ایهای «قذف» مفهوی لغوت کلمه

شناسي واژگانمفهوم .1

قذف در لغت .1-1

راغب .اس دار ت اصله در کشدی پش ا ان اختن معنا به لغ در ا ات عشباقذف ااژه تکلمه

8483راغب اصفهاناق )« اس دار مسا ـیش در پشـاب معنات قذف به» گو در مفشدا ما

ار اس ع ار قذف» کن العشب در ـعش قذف ار قول لیث ناپ ماصافب لسای(. 998

ـعار . د کش لغ شناسای نیز(6/377 8484منظور بنا)« ویزت هش ا سخنق ـیشق ر گق ان اختن

ت در ذ پ ااژه (. ش ـا83/434 8484؛ ااسماق 1/821 8489ان ) شاهی تق م ابها ارائه نموده

به معنات دادی مـصنه ری اس ... ا قذف پشـاب معنات در لغ به قذف» نکارد قذف ونین ما

(.1/897 8489ق ش ـا«)باش به ات ما ـ ا نس

قذف در اصطلاح .1-2

ایهای اماما در ـعش قذف معنات مـ ادـشت را نس به م لول لغوت ا ن ااژه م نظش قشار

ان . ـعش اها م ین ا ن امش اس که ار نظش ا ای قذف اط در خصوف نس دادی رنا داده

؛ 1/266 8439علامه فلاق «)اللواط سا بالزنا الشما هو الاذف »شود ا لواط به کسا مـا ما

(.3/299 8433؛ خو اق 89/181 8489؛ اضپ هن تق 6/899 8483شهی اناق

ن دق عمپ هات ناراات د کش به ات ب بنابشا ن اگش کسا نس سـ به د کشت ده ؛ ا نس

وه در هشفال به ات مص ا قذف ن وده ا ار ا ن جه مجاراـا متوجه ات نخواه گشد ؛ اگش

هات شودق عپ اا ب ای کیفش نمان ه ا مجارا جه ا ذا ا آرارت که بش عمپ ات متشـب ما

شخصا به کسا هشگاه»مس و به ساباه بود 842ت نیز در ذ پ ماده 8279ت مزبور در قانوی مجارا اسلاما مصوب . ماده8

ف به وویمـ اگو ن ه بود خواه قذف مخا ب به نس اتنموده لواط مشد لای با ا ات کشده رنا ری لای با ـو که بکو

«.شودما قذف

79

1395 زمستان، هفدهم، شماره فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال پنجم

(.31/7 8482ـعز شت را بشات ات به همشاه خواه داش )ی. س زاارتق

مخاطب .1-3

اشتاا ا ته اس . خمب به معنات رابشا سخن گفتن اس )مصمفوتق «خمب»مخا ب ار ر ه

سخنا ایا به که اشخاصا ا شخ، به ش هق ون ا دا ارـ اط (. بنابشا ن در2/18 8493

کسا اس که در صـنه« مخا ب»در شض بـث ماصود ار .گو ن ما مخا ب شودما گفته

ااسمه به ات نس تا که مت من قذف اس داده ـخا ب ف ور داشته ا به ور مستایم ا با

.شودما

الیهمنسوب .1-4

ا ویز شود که با شخ،اس ا به کسا ا ویزت گفته ما« نسب»وب اسم مفعول ار ر ه منس

(. در شض بـثق منظور ار 3/431 8484باش )ربی تق پیوستکا ا ا علاقه ارـ اط د کش دارات

کسا اس که نس تا به ات داده ش ه اس ق ب ای ا نوه اا مخا ب مستایم گو ن ه « الیهمنسوب»

به ور مستایم ق شخصا که«ـو با لای ری رنا کشدت»بشا ن اگش کسا به د کشت بکو باش . بنا

شف رنا د کش « لای»مورد خماب قشار گش ته اس مخا ب ا کسا که با لفن « ـو»ا با لفن

لیه ادانسته ش ه اس ق ب ای ا نوه در معشض مواجهه ا ـولم مستایم گو ن ه قشار گیشدق منسوب

اس .

وال ایهایاق -3

وضوع ت مورد بـث ا ممماب با ـت ع نکارن ه در کتب اهاق مواضع اها در خصوف مسئله

اصلا پژاهک ذ پ سه را وشد قابپ بارشناسا اس .

الیه(.قول به اجوب دا ف بشات قاذف)نس به مخا ب ا منسوب

قول به اجوب ف ااف )ــا ف قذف صش ا نس به مخا ب(.

له)بع ا به رغم ـعشض به مسئله ا ذکش اقوال موجودق ار ابشار نظش استنواف ارر ه ـوق در مسئ

ان (.ا ـوق نموده

78

1392اسلامی مصوب قانون مجازات 249ی تحلیل و نقد مبانی فقهی ماده

؛قائلان به وجوب دو حد .2-1

ور قائپ به ت مزبشیخ مفی ق ار ایهای متا ی اماماق ار جمله نخستین ایهانا اس که در مسئله

شمار هب شیعه اهى متوی ـش نق ما اجوب دا ف بش قاذف گ ته اس . ات در المانعه که ار

ری رنا ـو با لای»اگش شخصا به شد آراد مسلمای بکو »نکارد باره ونین ماآ در ا نمى

شود؛ق ا ری منسوب به رنا نیز آراده ا مسلم باش ق دا ف بش ونین شخصا جارت ما«نمودت

ه در صورـا که به کسا ف بخا ش قذف مشدق ا ف به عل قذف ری؛ فوم مسئل

ق )مفی «نیز ونین اس )دا ف بش قاذف جارت خواه ش (« با لای مشد لواط کشدت»بکو

8482 762.)

)خلافق م سوطق نها ه(ق در شض مسئلهق بش شیخ وسا در هش سه کتاب اها خو ک

ااف ( اجوب ف ) مخال اجوب دا ف بش قاذف ـأکی نموده اس . ات در خلاف د گاه

8را به ابوفنیفه ا شا عا در قول ق مک نس داده اس ق اگشوه ار شا عا در قول ج ش

هات موجود در مسئله اکتفا نموده اسگشدد؛ ر شا به بیای د گاهـوق در مسئله استن اط ما

( 1/89 8217) وساق شیخ وسا در کتب متأخش خود م سوط 3(.491-1/499 8497) وساق

نموده گفته خو ک را ـاو(؛ نیز با ع اراـا ـاش ا م ابه موضع پیک731 8499) وساق ا ها نه

اس .

توات مزبور شیخ بسیارت ار اـ اع ا ای را نیز با خود همشاه داشته اس . به عنوای نمونه ابن

؛ ابن 3/141 8499ابن بشاجق ) دانستهبشاج ا ابن رهشه با ـاش شت م ابهق دا ف را بش قاذف ااجب

ن ا(؛ ا شسا ا کی رت نیز با کلماـا همسای ار توات شیخ ـ عی نموده431 8487رهشهق

ونای که راان ت نیز در اه الاشآی خود دا (. آی139 8489؛ کی رتق 3/499 8489 شساق )

(.3/216 8491راان تق ) اس ف را بش قاذف لاری دانسته

بود؛ عشا ا جارف شهنگ ـأ یش ــ شا عا ق م اه در .ج اه د کشت ا ق م اه وا ؛اس اه دا دارات شا عا. 8

عادا با رن گا ار مشفله ا ن در. ش آشنا سع بن لیث ووی بزرگانا با آنجا در ا کشد سفش مصش به عمش اااخش رد ات لیون

ا شمص بزرگای با آشنا ا-امش دا همین. گشد آشنا عشا ا فجار مشدی رسوی ا عادا به نس مصش مشدی متما ز رسوی ا

.کن نظش ـج خود اه در عاشا ـا ش س ب -مصش ای رسوی ا عادا با آشنا ا

( نیز اشاره نموده اس .119 8438س زاارتق الو ا ) ا بش ـشدد شا عا در مسأله س زاارت در جامع الخلاف .3

73

1395 زمستان، هفدهم، شماره فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال پنجم

کشت اگش شخصا به د »نیز در بـث مذکور ار شیخ ـ عی نموده اس ابوالصلاح فل ا

و ؛ ا به رنا بک«ـو با لای ری رنا نمودت»نس رنا ده ق به ا ن صور که به ات بکو

و لواط لای مشد با ـ»؛ ا «با لای شد لواط کشدت»؛ ا به مشد بکو « لای مشد با ـو رنا کشد»

-ا بخا ش هش قذ ا ف بش اا نواخته ما ت دا نفش اس ذف کنن هق ونین شخصا ق«کشد

(.484 8492فل اق «)شود

ا ن اس آوه به دس ماار استاصات در آ ار علامه فلاق ایه کثیش التألی اه شیعهق آی

که ات ابت ا در شض مسئله با نوعا ـشد مواجه بوده اس که در ذ پ قول سوی به بیای آی

( به صشاف دا ف 817 8488علامه فلاق ) المتعلمین شود. لیون م ارالیه در ـ صشهاخته ماپشد

ال یعه که ار لـاب رمانا در مشـ تا متأخش ار د کش آ ار دان ا در مختل را بش قاذف جارت ما

اها ات نکاشته ش ه ا بشخلاف کتب پی ین در اه است لالا ـألی گشد ه اس به صشاف

ا خود را با د گاه شیخ المائفه ابشار نموده اس . ات در کتاب مذکور پس ار ناپ قول موا

د گاه »شیخ ا بیای د گاه ابن ادر س که در مسئله ش د کشت را پیموده اس ق با ع ار

ق با شیخ وسا همشاه ش ه اس . علامه در ا ا «موجه در مسئلهق همای د گاه جناب شیخ اس

خو ک ونین است لال نموده اس که نس دادی عمپ رنا ا لواط با ع ار مذکورق نس تا مختار

ا ا ادعات افتمال اکشاه گیشداس که به هش دا شف عپ شنیع اضا ه ش ه ا هش دا را در بش ما

(.391-6/396 8482علامه فلاق ) اس ــا ش هه در شض مسئله مشداد

رن ات خش المـااین نیز مورد ـأ ی قشار گش ته اس . ات دلیپ توات اخیش شیخ ار سوت ش

هتوه(؛ اصپ انجای ممااعا ا لأنه) قاذفبش اجوب ف ن را هت فشم منسوب الیه ـوسط

ا کن ؛ ا دلال عش ( که افتمال ــا اکشاها عپ را رد ماالممااعه لأی الأصپ) عمپاختیارت

ا در پا ای مختار مصن در مپ مزبور به ش ین عپ دانستهع ار مذکور در نس دادی ع

(.4/194 8217 خشالمـااینق ) اس مختل را اقوت در مسئله دانسته

شهی انا ار جمله اها ا اس که به ـاو د گاه شیخ پشداخته اس . ات در مسال

مـا فلا(ق ادعات مشفوی) کتابپس ار بیای اقوال موجود در مسئله ا ـ عی سخن ماـن

الیه را نپذ ش ته ا در پا ای قول اقوت را و ف قذف افتمال ــا اکشاه در شف منسوب

که قاذف ـصش ح به اقوع اکشاها عپ ار جانب نس به هش دا شف دانسته اس ؛ مکش ا ن

72

1392اسلامی مصوب قانون مجازات 249ی تحلیل و نقد مبانی فقهی ماده

شهی ) گشد الیه نما که در ا ن صور ـنها نس به مخا ب ف قذف جارت خواه منسوب

(.436-84/429 8482 اناق

اگش»مشفوی مجلسا اال نیز با ع ار ذ پ موا ا خود را با د گاه و ابشار داشته اس

وى شودما ااجب قذف ف دا اس کشده لواط به ـو کس لای ا کشده رنا ری لای به گو

(.392 8499)مجلسا االق «مفعول بشاى د کش اعپ بشاى

الخلاف )صیمشتق ( ا صیمشت در ـلخی،496 8489ابن ه ق ) الماتصشه فلا در ابن

ان .نیز د گاه شیخ را معتم ا مورد ا و دانسته(؛ 2/321 8491

که در بین معاصشای قول به اجوب ف ااف م هورـش بوده ا بسیارت ار اها را رغم آیعلا

اش ؛ با ار ا ای همای د گاه کثیشت ار متا مای مابا خود همشاه نموده اس ؛ لیون مختار بشخ

به عنوای نمونه مشفوی گلپا کانا در ال ر المن ود با د گاه شیخ همشاه گ ته اس . ات در کتاب

مذکور پس ار ناپ اقوال موجود در مسئله ا بیای است لال هش ار دا ائفه بش مختار خو ک

(.828 8483گلپا کاناق ) اس ا ته در پا ای د گاه شیخ را موا قواع

همانن مشفوی اتت قول ماابپ در انتها به نتیجهالله مواری شیشارت نیز با نا ــلیلا ادلهآ

ع( د کش ایه ) الصاد (. صافب اه 898 8481مواری شیشارتق ) اس گلپا کانا دس ا ته

ق رافانا) اس ف م ادر نموده معاصشت اس که به ـاو د گاه قائلین به اجوب دا

8483 31/497.)

؛قائلان به وجوب حد واحد .2-2

بشاساس ـت ع نکارن ه در منابع موجودق االین کسا که به صشاف با م هور متا مای مخالف

باش . ات در سشائش پس ار بیای توات نموده ا موضعا متفاا اـخاذ نموده جناب ابن ادر س ما

ه را بشخلاف مختار ا ایق اجوب ف ااف بش قاذف دانسته اس . است لال شیخق مات ات ادل

الیه ااقعا رناکار ا ملوط ن اش ؛ بلوه مثلا موشه ات ونین اس که ممون اس شخ، منسوب

بنابشا ن در شض مسئله اگشوه قذف در مورد مواجه قمعا ص خواه نمود؛ لیون ؛بوده باش

ته در مورد مفعول ــا نخواه ا . در نتیجه با عشاض ش ههق اجشات گفبه جه افتمال پیک

ق « ها بال الـ اد ادرءاا»الیه مورد ـشد ااقع ش ه ا مماب ف ث ن وت ف نس به منسوب

74

1395 زمستان، هفدهم، شماره فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال پنجم

ت مزبور بشار نموده ا ات که در مسئلهف مذکور ساقط خواه گشد . ار نظش ابن ادر س ش هه

(.2/139 8489ابن ادر سق ) اس کن ار اعظم ش ها اجشات ف را منتفا ما

ی شود که در ذ پ قول سوات ع ارا مـا فلا ـوق در مسئله استن اط مااگشوه ار پاره

ه النها ه پس ار بیای قول شیخق مختار ا ای را ببه بیای آی خواهیم پشداخ ؛ لیون مـا در نو

پذ ش ته ا صش ا ف ااف را ااجب دانسته اس ؛ اما جه افتمال اقوع اکشاه در شف مفعول ن

آ قائپ به اجوب ـعز ش در هش فال ار جه ا ذاء ا آرارت که بشات ونین شخصا به اجود ما

(.2/241 8483مـا فلاق ) اس قاذف گ ته

که ــا ف قذف نس به مخا ب را مـا اردبیلا در مجمع الفائ ه ا ال شهای پس ار آی

ا اشوال الیه را م وپ ا ته اس ؛ من اشوال دانسته اس ق ص عنوای قذف نس به منسوب بلا

وت ا ار س ار د گاه مـا ا ن اس که ار سو ا در ونین شضا عش ا عنوای قذف صاد بوده

وشهق نائمق الیه مد کش ار نظش لغ ق لفن مزبور صشافتا در قذف ن ارد؛ ر شا بش شضا که منسوب

کن . مـا پس ار بیای من ا اشوالق مختار خود را با مپ ات ار رات ش هه باش نیز ص ما ا ع

ا ن ـاش ش که االا ص عش ا مذکور در ق یه غیش ااهش اس ؛ انیا اصپ بش ع ی اجوب ف

شون ؛ رابعا بنات ششع در ف اد بش ـخفی اس ق اس ؛ الثا با عشاض ش هه ف اد درء ما

ار دان . م ارالیه در پا ای با عساخته؛ لیون در ادامه اموای ـعز ش قاذف را نیز مـتمپ ما آشوار

به اجود دشوارت ا اشوال در مسئله اشاره کشده ا مخا ب را به دق بی تش در مسئله « تأمپ»

(.82/821 8492مـا اردبیلاق ) ده ـوجه ما

ت قائلین به اجوب فل موجود در مسئلهق ادلهملا مـسن یض در مفاـیح پس ار بیای اقوا

یض ) اس ـش ا ته را قوت الیه ا در نتیجه عشاض ش هه(افتمال اکشاه در جانب منسوب) ااف

ت ش ین قول به ع ی اجوب ف را به (. صافب ر اض نیز پس ار ذکش ادله3/14 ـا کاشاناق با

ته در صورـا که اجماع ادعا ا شیخ در خلاف عل عشاض ش هه اقوت در مسئله ا ته اس ؛ ال

(.89/27 8481 ا ا اق ) باش ا ابن رهشه در غنیه مـا ن ه

اها الله خو ا ا بسیارت ار سعلای منتسب به م رسهاگشوه شض مسئله در آ ار اها آ

ون در ود؛ لیشموتب نج ( مانن آ ا عظای افی خشاسانا ا مـا کابلا م اه ه نما) ا ای

ت اها موسوی به موتب قم بـث مزبور با استا ال مواجه گشد ه بین اهات منتسب به م رسه

71

1392اسلامی مصوب قانون مجازات 249ی تحلیل و نقد مبانی فقهی ماده

اس .

ااگش شخصا به کس»نکارد مشفوی امای خمینا در ــش شالوسیله در ما نـن یه ونین ما

نه اش قبمى اا مواجه به قذف پس ق«نمودى لواط لانى با» ا «کشدى رنا ری لای با ـو »بکو

(. مشفوی 3/472 8438خمیناق «)باش مى اا بش ف دا که ان گفته بع ى ا اش هه بنابش الیهقمنسوب

ضع را فوا که ـمش یه امای قول به اجوب ف ااف را اش ه دانسته ا ار قول ماابپ با قیپ

وه آی مماب ره( عنى) اماینیز در کلای «الاش ه على» اد نموده اس . منظور ار ع ار دارد آی

باش .مى اصاله ال شائه ا ف جش ای ع ی که ااهشا اصپ اس با قواع موا

ره( اق ال شاگشدای ا شارفای آ ار ا ای را نیز در پا داشته اس ؛ به عنوای نمونه ) اماید گاه

ور لفن ا اهمشفوی اضپ لنوشانا در ششح ــش ش امای با ا ن است لال که در قذف صشاف

عش ا ا عن العالا لاری اس ق ــا قذف در مورد بـث را نپذ ش ته اس ؛ ر شا به دلیپ افتمال

اضپ ) بودت درء خواه اقوع اکشاها عمپق در شض مزبور ش هه پیک آم ه ا مجشات قاع ه

(.294 8481لنوشاناق

یله مومن در م انا ــش شالوس اللهد کش ایها که در مسئله ش امای را پیموده اس آ

باش . است لال ا ای در ا ا م عات خو ک ونین اس که اگشوه قذف قمعا نس به ما

مخا ب ــا خواه ا ؛ لیون ذکش شف د کش ـوسط قاذفق اط بشات بیای خصوصی رنا

اده نس دکه قاذف شف ماابپ را نیز به رنا ا لواط ا لواط شخ، مخا ب اس ؛ ب ای ا ن

(.432 8433مومن قماق ) باش

المسائپ ـما پ خود را به د گاه و ن ای داده اس الله بهج نیز در جامعمشفوی آ

مشاد قذف رد ا مـا ؛ مخا ب قذف( ضمیش تح به)«بفلای لم » ا «بفلانه رنی »بکو اگش»

هب ااف ؛ شف به رنا اختصاف تمالاف جه به اس ق و ع ی ااهش اس ق ـأمپ « لای» به

اب ف دا ا اس دا هش قذف که رانیهق لای به کشدى رنا بکو اگش که آی خلاف

(.1/367 8439بهج ق «)اس

رست اس . ات در است لال بش مختار مشفوی منتظشت نیز در بـث مذکور با م هور متأخش ن هم

الیه را به جه افتمال اکشاه ا اشت اهق اعم ار رنا خو ک نس به کار بشده ش ه در جانب منسوب

نات ر) خافرنات اختیارتق رنات اکشاها( مستلزی ) عایا غیش آی دانسته ا با ا ن ـاش ب که

79

1395 زمستان، هفدهم، شماره فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال پنجم

(.29ا ـمنتظشتق با) اس گشددق د گاه قائلای به اجوب دا ف را مشداد دانسته اختیارت( نما

هه الیه را به جه ا جاد ش ف قذف نس به منسوب مشفوی س زاارت نیز در شض بـث اجشات

8482س زاارتق ) اس نپذ ش ته ا همشاه با م هور متأخش ن توت به اجوب ف ااف داده

ت اخیش ار اها را به جه افتمال که مشفوی کاش الغما نیز د گاه ا فه(. همینای31/89

.(2/93 8432کاش الغماق ) الیه اقوت دانسته اس اکشاه در جانب منسوب

؛توقف در مسئله .2-3

بشرسا اقوال موجود در مسئله م ین ا ن امش اس که شمارت ار اها به رغم ـعشض به مسئله ا بیای

ان .اقوال موجود ا نیز انتساب هش قول به قائلین آیق خود ار ابشار نظش خوددارت نموده

خود ار ابشار مختار خو ک استنواف نموده ات ار آ ارار باب نمونه صافب ششا ع در پاره

ا اگش شخصا به د کشت بکو ـو با لای ری رن»المثپ در مختصش النا ع با ع ار اس ؛ ا

شود؛ لیون در ــا ونین ف ت نس به کشدتق نس به شخ، مخا ب ف قذف اب ما

ـشد خود را در مسئله (؛ ـوق ا 8/339 8481مـا فلاق «)منسوب الیه ـشد اجود دارد

ود شکه ار ع ار ات در ششا ع نیز ـوق در مسئله است مای ماآشوار نموده اس ؛ همینای

ود؟ در شاگش کسا به د کشت بکو ـو با لای ری رنا کشدت... آ ا نس به ری قذف اب ما»

(.4/826 8491مـا فلاق «)ا ن امش ـشد اجود دارد

مور و گذش بشخا ار ع ارا علامه فلا نیز م ین ـشد در مسئله گونه که در سهمای

8439علامه فلاق ) ــش شالأفوای( ا 3/877 8489علامه فلاق ) الاذهایدر ارشاد اس . ات

ا در قواع الافوای من أ الیه دارات اشوال دانسته( ــا ف قذف را نس به منسوب1/284

اکشاه در شخ، منسوب الیه دانسته اس که در صور اجود افتمال اشوال مزبور را افتمال

8482علامه فلاق ) گشد ت درء به عل عشاض ش هه ف جارت نخواه مماب مفاد قاع ه

2/141.)

رغم بیای ـفصیلا اقوال موجود در مسئلهق خود اضپ ما اد نیز ار ا ن دسته اهاس که علا

(. ابن ه فلا نیز در 4/216 8494 اضپ ما ادق ) اس موده ار ابشار نظش صش ح استنواف ن

ین اکتفا ت استنادت شت خودق صش ا به بیای اقوال ا ادلهگفتهرغم موضع پیکالمهذب ال ارع علا

77

1392اسلامی مصوب قانون مجازات 249ی تحلیل و نقد مبانی فقهی ماده

(.1/91 8497ابن ه ق ) اس نموده

-ام ت د کش علامه مجلسا اس که اگشوه قول به اجوب دا ف را به م هور نس نمونه

کشدى رنا شخ، لای با اگش بکو »سارد ده ؛ لیون مختار خو ک را در مسئله م خ، نما

ف لب دا هش اگش ا د کش شخ، به هم ا مخا ب به اس گفته ـک هم که اس آی م هور

به نس ا مخا ب بشاى ار رنن مى ف را اا ان گفته بع ى ا .رنن مى ف دا را اا کنن

(.37ـا مجلساق دای با«)نیس ـک د کشى

؛نقد و ارايابي نظرات .3

ت م خصا در ان ا رسجا که متوقفین در مسئله ـنها به بیای د گاه اهات د کش اکتفا نمودهار آی

ابا بنابشا ن بشرسا ا ارر ؛ـوای عیار آرات ا ای را م خ، نمودان ؛ لذا نماا ن باره ابشار ننموده

دا نظش ه د کش خواه داش .اقوال اختصاف به

ن . ات متع دت استناد نمودههش ار دا گشاه و الذکش بشات ا ا م عات خو ک به ادله

ته اس ان که شا س اهات هش دسته مستن ا گشاه ماابپ را ــلیپ ا مورد ناض ا ابشای قشار داده

ها م خ، گشدد.ار آیت اجتهاد مورد ــلیپ قشار گش ته ا عیت مزبور در سنجهادله

؛ رنا ا لواط؛ عپ ااف ا متع د2-8

عپ ااف ت رنا ا لواط »به اهات قائپ به ـع د ف ونین نس داده ش ه اس که ا ای معتا ن

شف شود؛ بنابشا ن اگش نس به اس که بین دا نفش ااقع ش ه ا به دا نفش نس داده ما

اش ق علیه ا ملوط کاذب با اگش نس به مزنا ز صاد خواه بودصاد باش ق در شف د کش نی

(. ا ن است لال را ابت ا 4/819 8491مـا فلاق «)با نس به رانا ا لائط نیز کاذب باش

مـا فلا به شیخ وسا نس داده ا د کشای نیز به ـ عی ار ات ا ن دلیپ را در شمار مستن ا

؛294 8481؛ اضپ لنوشاناق 89/27 8481ی. ا ا اق ) ان هقائلای د گاه مزبور آارد

(.329 8487ـ ش زتق

ـوای ب ن امش ملتزی ش که رنا عپ ااف ت اس ؛ نما»ان قائلای به ف ااف در جواب گفته

ر شا موجب ف در اعپ غیش ار موجب آی در مفعول اس ؛ بنابشا ن ممون اس وا ار ش ین

(.4/819 8491مـا فلاق «)وشه ا د کشت مختار بوده باش رنا م

71

1395 زمستان، هفدهم، شماره فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال پنجم

باشن ؛ لذا دا متفاا مابه د کش بیای موجب در اعپ ـأ یش ا در مفعول ـأ ش ا انفعال اس ا ا ن

8437یلاق موسوت اردب) باش با ـغا ش مذکور جا ز اس که وا ار ش ین موشه ا د کشت مختار

(.4/223 8439؛ صیمشتق 3/374

اضپ آبا نیز بع ار ناپ دلیپ و ق است لال قائلای به ـع د ف را مغالمه دانسته ا رنا را علا

گاه شود. مماب د دانسته اس که به هش ار اعپ ا مفعول بمور ج اگانه نس داده ما

ه اگش نس رنا ک ـوای ب ن امش ملتزی ش م ارالیه فتا اگش بپذ ش م که رنا علا ااف اس ق نما

آباق اضپ) بوددر ف وا ار ش ین کاذب باش ق نس به شف د کش نیز کاذب خواه

اس (. صافب ر اض نیز پس ار ذکش است لال و اهن آی را ااضح دانسته 3/191 8487

(.89/29 8481 ا ا اق )

ار داده اس ون نوته را مورد ملافظه قش نوشتار فاضش در بشرسا دلیپ و

الذکش ا بـث را دائش م ار عپ ااف ا متع د نمودیق در مماب استاصات نکارن ه دلیپ و -8

ش ا رس دلیپ مذکور صآرات هیچ ار اهات قائپ به ـع د ف بیای نکشد ه اس . بنظش ما

له ممشح مسئالنها ه پس ار بیای د گاه شیخ در افتمالا اس که مشفوی صافب ششا ع در نو

اجوب دا »کشده اس که شا بتوای سخن شیخ م نا بش ـع د ف را به نـو مزبور معلپ نمود

ق د گاه شیخ وسا در آ ارش اس ... ا «با لای ری رنا کشدت»ف در قذف شخصا با ع ار

ودق شممون اس د گاه شیخ را ونین معلپ کشد که رنا عپ ااف ت اس که بین دا نفش ااقع ما

مـا فلاق «)پس نس وا ار آی دا به رناق نس اعلی ا نس د کشت مفعولی اس

8483 2/241.)

ت ما ر در کلای شیخق ششاع به نا د گاه ا ای نموده گفتهگاه با افتمال پیکمـا آی

أ یش کلای ـ ـان ق ـاس . ایهای د کشت نیز که دلیپ مزبور را به قائلای ـع د ف نس داده

اناق ی. شهی ) ان مـا بوده ا سخن ات در انتساب است لال مذکور را ـلاا به ق ول نموده

(.3/372 8437موسوت اردبیلاق ؛ 84/436 8482

انتساب عپ مذکور به ش ین رنا ا »وه در کلای شیخ آم ه اس ا ن اس که که آیفال آی

ا در ف وا ص کن در ف د کشت نیز صاد خواه بوداگش اس که« خ ش ااف »لواط

(.1/89 8217 وساق «)کذب آی در وا به کذب شف د کش منجش خواه ش

76

1392اسلامی مصوب قانون مجازات 249ی تحلیل و نقد مبانی فقهی ماده

ا ص ا کذب بودی آی بشده اس . در کلای شیخ « خ ش»بنابشا ن شیخ بـث را رات عنوای

ود اعپ سخن راد ا گفته شسخن ار عپ ااف ا متع د نیس که در آی ار ـغا ش بین مفعول ا

که نس وا ـأ یش ا د کشت ـأ ش اس ؛ ر شا اگش ملا را اف ا ـع د خ ش در نظش بکیش م

در هش صور خ ش قمعا ااف اس ؛ خواه عمپ مذکور عپ ااف در نظش گش ته شود ا خواه

ل خود ب ای متعـوان مستالااس ا نما« رنی »متعل به « بفلانه»متع د؛ ر شا ار نظش قواع

ع د ا اف ـ»بنابشا ن ف ا ن بود که اهات ناق شیخق بـث را رات عنوای ؛معنا ا داشته باش

نمودن .بشده ا آنکاه نا هات خود را متوجه جناب شیخ ما« خ ش

رس نتوای به ااهش کلای مـا ملتزی گشد که رنا را عپ متع د دانسته اس ؛ ر شا بنظش ما -3

شود آی اس که رنا عپ ااف ت اس که به دا نفش نس داده وه در خارج م اه ه ماآی

شود؛ نه ا نوه عمپ رنا عپ متع د بوده ا دارات فیثیا مختل باش ؛ لذا با کلای ات را ما

گونه ـوجیه نمود که شا مشاد ا ای ـع د فوما عپ بوده اس ؛ ر شا قمعا ـع د فایاا در ا ن

بنابشا ن اختلاف نس موجب اختلاف فوم خواه ش ا نه ؛ن یه مـا نخواه گشد ما نـ

موجب اختلاف عپ.

ا هار نظش نکارن ه در اموای ا افتمال اختلاف ش ین رنات ااف ؛ ب ن صور که وا ار آی -2

انوار پاجه قابمختار ا د کشت موشه باش ق بـثا نیس ا افتمال اقوع ونین فالتا به هیچ

ه با وان ؛ لیون آینیس ا قائلای به اجوب ف متع د هشگز در ماای انوار ا ن امش بش نیام ه

ب ای التفا داش ا ن اس که افتمال مزبور منا اـا با ا ن امش ن ارد که لفن مزبور اهور در

ر لفن ر اهوـهم ردی ا نس رنا دادی به هش دا شف داشته باش . به د کش بیای ـمای بـث د

ـوان مانع ار انعااد اهور لفن در معنات خود گشدد؛ ر شا در غیش که افتمال مزبور نمااس ا ا ن

گفته در مورد شخ، مخا ب ا مواجه نیز جارت خواه بود که گفته ا ن صور افتمال پیک

شود افتمال اکشاه ات نیز اجود داشته اس .

قاذف شخ، مخا ب را به دلال مماباا ا ـوای گف ا ن اس کهنها سخنا که ما

19

1395 زمستان، هفدهم، شماره فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال پنجم

گونه که م خ، اس ا نالیه را به دلال التزاما مورد رما قشار داده اس ؛ لیون همایمنسوب

شوار جا آمملب منا اـا با اهور لفن مزبور در انجای عمپ به نـو ممااعا نخواه داش ا ار ا ن

على له دلاله رنات اختیارتق رنات اکشاها( لا) یالعا»گشدد که سخن مناول ار قائلای به ااف ما

؛ صیمشتق 4/194 8217ی. خشالمـااینق «)الثلاث ال لالا رنات اختیارت( بإف ى) الخاف

بنابشا ن ااهش لفن ا ن اس که ات رنا ؛(؛ در ما نـن یه ناـمای ا غیشمسموع اس 4/284 8439

باش . ها اجود داشتهکه ار ا ن فیث ـفااـا بین آی نرا به هش دا شف نس داده اس ؛ ب ای ا

؛استناد به قاعده درء 2-3

عم ه دلیپ قائلای به اجوب ف ااف در ا ا م عات خو ک ا ن اس که در مانـن یهق

اگشوه قمعا نس به مخا ب ف قذف جارت خواه ش ؛ لیون در مورد اجشات ف نس به

که ممون اس عمپ ات ار رات اکشاه ا اشت اه بوده ا ات ار ل ا نمفعول(ق به ع) الیهمنسوب

ا ای در ا ن رمینه بشات رات اکشاه ا ش هه ـن به رنا ا لواط داده باش ق ف جارت نخواه ش .

8489)ابن ادر سق ان استناد نموده« بال ها ـ رس الـ اد»ت م هور درء ف ار قاذف به قاع ه

(.294 8481؛ اضپ لنوشاناق 3/374 8437؛ موسوت اردبیلاق 31/89 8482ارتق ؛ س زا2/139

لیون ار نظش نکارن ه ا ن است لال ناـمای اس ؛ وشا که االا ار منظش بشخا ار ایهای بشجسته

ات اجشات ف اد ـعمیپ گشدد؛ ر شا ارغ ار گونه نیس که به مجشد ــا هش گونه ش هها ن

خو اق ) ت درء اجود ن ارده بشخا ار ا ای که معتا ن راا معت شت بشات ا ا قاع هد گا

خاف انوی عنا معت شق گمای ف ق اجود را ع (؛ بشخا ار آنای در ــا ش هه8/814 8433

ا انوی فصول ش هه ب»ان . ار باب نمونه در ــش شالوسیله آم ه اس که دانسته لاری را بینه مانن

. (3/419 8438امای خمیناق ) «ـا وه رس به صشف افتمال مـض غیش معت ش مـپ اشوال اس

ا را دان ا ـنها انصافب جواهش نیز فصول هشگونه ان ا افتمالا را در ــا ش هه کا ا نما

بنابشا ن ؛(36/313 8494)نجفاق دان که فجی خود را ار ششع گش ته باش دارات اعت ار ما

ا ن امش که به مجشد اقوع ش هه ف اد ساقط خواه گشد خود مـپ مناق ه ا اال کلای ادعات

شود ار وه میزای اعت ار بشخوردار اس . انیا پاسخ نا ا ات که فاصپ مااس ا با د ش هه

شود به قائلای اجشات ف ااف داد ا ن اس که اگش افتمال مذکور مانع ار اجشات ف که ما

18

1392اسلامی مصوب قانون مجازات 249ی تحلیل و نقد مبانی فقهی ماده

اش ا مجشد افتمال در درء ف ار قاذف کا ا باش ق آ ا افتمال ن ارد که مواجه نیز موشه قذف ب

که ات عمپ مزبور را ار رات ش هه انجای داده باش ؟ الثا پاسخ ا غیش مختار بوده باش ؟ ا ا ن

اعا اـوای به ا ای داد ا ن اس که لفن مزبور ااهش در اختیار ا اصپ نیز انجای ممفلا که ما

باش . رابعا در راا باش ا افتمال اکشاه خلاف اهور لفن ا خلاف اصپ مذکور ماعمپ ما

اهگ ع( ناپ ش ه اس که هش) امیشالمومنینع( ا ا ای ار ) صاد السن ابن مـ وب ار امای صـیح

ا للشجپ جپالش قال إذا»جارت شود قذف ف اا بش با نس لواط ده ق د کش مشدى به مشدى

(.7/391 8497)کلیناق «الااذف ف الـ علیه إی دبشه ا منووح ا ا معفوج

ی. ) ن ام موی راا ار ـماما اصـاب ـلاا به ق ول ش ه ا ا ای مفاد آی توا داده

؛ مـا 84/434 8482؛ شهی اناق 3/879 8489؛ علامه فلاق 4/846 8491مـا فلاق

(.82/836 8492اردبیلاق

فال پشسک ا ن اس که ش ع ار مذکور در راا با ما نـن یه در ویس ؟ آ ا در شض

راد؟ ا آ ا قائلای به ف ااف در ا نجا نیز ب ن امش ملتزی راا افتمال اکشاه ا ش هه نما

گشدد؟ ش افتمال اکشاه ا ش هه ساقط ماگشدن که ف قذف بخاما

ـوای در شض مسئله با ادعات افتمال اکشاه فوم به ساوط ف داد؛ فال راستا وکونه ماهب

؛ ا «ول تلس ب»که اهات امامیه در مورد شدت که به شرن معلوی الانتساب خو ک بکو آی

ت ن که بش ونین شخصا ف قذف جارا؛ ونین توا داده«ابی بول لس »به د کشت بکو

(؛ ا در 48/494 8494نجفاق ) اس ا در جواهش بش ا ن امش ادعات ع ی خلاف گشد ه شودما

ت مزبور ار الفاب صش ح قذف در نزد امامیه ار نظش لغ ا عشف شمشده ش ه اس مسال صیغه

(. فال پشسک 84/431 8482 شهی اناق) شودکه در آی ف قذف نس به اـهای به مادر اب ما

ا ن اس که آ ا ار فیث افتمال اکشاه ا ش هه شقا بین ع ار مذکور با ما نـن یه موجود

راد رنا که نس رنا به ات داده ش ه موشه بوده ا شرن ق ال ش هه باش ؟اس ؟ آ ا افتمال نما

دا اگش شهود بش اقوع رنا شود در باب شهاهمینین ار قائلای به اجوب ف ااف پشسی ه ما

اب جا ممشود؟ ا در آیشهاد دادن آ ا ار ا ای در مورد اکشاه ا اختیار ش ین رنا پشسی ه ما

که اگش وه در اخ ار آم ه اس به مجشد شهاد ا ای ف مذکور جارت خواه ش ؟ فال آیآی

ز ت درء ف ار ات نیماب قاع هافتمال اکشاه قابپ ـوجه بود ن ا ف بش مفعول جارت ش ه ا م

13

1395 زمستان، هفدهم، شماره فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال پنجم

که اف ت ار اها ملتزی ب ن امش ن ه ا افتمال مذکور را به دلیپ گشد ؛ فال آیساقط ما

ان .خلاف اصپ بودی رد نموده

ت ابن مـ وب مماب ن، ا ار مسائپ اجماعا ا اـفاقا اه اشوال شض مذکور در صـیـه

ارن دمورد راا قیاسا اس که امامیه بش بملای آی اـفا ت ما نـن یه با امامیه اس ا ماا سه

موسوت اردبیلاق ؛ 7/61 8491خوانسارتق ؛ 48/497 8494؛ نجفاق 89/27 8481 ا ا اق )

8437 3/371.)

ج ت ت بسیارکه در مسائپ اجتهادت فجی اجماع مـپ ـشد ا مناق هپاسخ گذشته ار آی

(؛ با گف اگش اجماعا هم در مسئله باش ق اجماع مذکور ار نوع 839 8434اق صانع) داردقشار

اهور شود؛ بلوه اجماع مزبور به عل اجماع ـع ت نیس که گفته شود ما نـن یه را شامپ نما

ن اردعش ا عمپ در اختیارت بودی اس ا ار لـاب اهور عش ا شقا بین دا ق یه اجود

ق اجماع مزبور که با اجود راا اارد در مسئله(. م اف بش ا ن3/829 8483گلپا کاناق )

م رکا ش ه ا ار فجی ساقط خواه گشد .

؛ی محمد بن مسلماستدلال به صحیحه .3-3

ان راا ات که قائلای به ف ااف در ا ا م عات خو ک ب ای استناد نمودهار د کش ادله

ف لیهع قال ب رنی سنا رانیه ا لامشسـه قال رجپ ا»باش ما ع() باقشمـم بن مسلم ار امای

بالزنى شهادا سربع نفسه على ه سی إلا یه ف لا ب رنی سنا قوله سما ا إ اها لاذ ه ااف

(.7/388 8497کلیناق «)الإمای عن

ارقرناک اى گفته بود خود به همسش مشدت که مورد ع( در) باقش امای گو مسلم بن مـم

من فتهگ ا نوه اما ا بخا ش قذف ری اس ؛ اب ف مشد بش » شمودن ایقکشده رنا ـو من با

.ا به رنا نم بش علیه خو ک اقشار فاکم نزد بار وهار که آی مکش ن ارد؛ ف ى ایقکشده رنا ـو با

« ب رنی سنا»ت ـاش ب است لال ونین اس که ااهش راا اشعار بش ا ن امش دارد که جمله

ه جا کباش ؛ ر شا راا به صشاف ــا ف را در مورد آی نفا کشده اس ؛ ا ار آیقذف نما

الیه نفا کشده باش ؛ بنابشا ن در فتمال اکشاه در منسوبع( ف را به عل ا) امایمـتمپ اس

؛ نجفاق 89/27 8481 ا ا اق ) ش مانـن یه نیز با اف ملا فوم به درء ف خواه

12

1392اسلامی مصوب قانون مجازات 249ی تحلیل و نقد مبانی فقهی ماده

(.29ـا منتظشتق با؛ 48/497 8494

ـوان مورد بشرسا قشار گیشد سن راا ا دلال آی( ما) داجه راا مزبور ار

سند روايت محمد بن مسلم:: 3-3-1

الا رت لذا مـ ث جلیپ 8ت راا آی ار اا اصـاب هستن .سن راا صـیح بوده ا همه

8494ق مجلسا) اس مانن علامه مجلسا در بشرسا سن ت راا ار آی ـع یش به صـیـه نموده

(.89/846 8499؛ همایق 32/234

؛دلالت روايت محمد بن مسلم .3-3-2

باش ا به ور کلا ار ما نـنات مواجه ماون راا مزبور ار جه دلالا با م ولا ع هلی

یه بیکانه اس ؛ ر شا عل اجوب ف ااف ا نفا مجارا را ب ن خا ش اس که اگش شخصا

هات متع د ف بش اا جارت نکشددق ـنها ا در خلال قذف به کشا د کشت را قذف نما

شود؛ بنابشا ن جا ا بشات شح ا ن اشوال نیس که اگش ع ار مذکور قذف رده ماف بش ات

بن مسلم ار امایگونه که در راا صـیح مـم ش ؛ همایبود با دا ف بش قاذف نواخته ما

ف إلا یهعل ون لم قذ ا بع ش جل ما ق پ قذ ه إی» ع( ب ن امش ـصش ح ش ه اس ) باقش

ـنها نما قذف هم مشـ ه ده بخورد ف که آی ار قاذف ق پ (. اگش7/391 8497کلیناق «)ااف

ر که دب ای ا ن) قذفـوشار » شما مشفوی مـا در ششا ع ما .شودجارت ما اا بش ف

(. 4/812 8491 فلاق مـا«)ها مجارا اجشا شود( موجب ف اس ا نه بی تشخلال آی

8439علامه فلاق ) ن اردا ن مملب اجماعا اس ا قول مخالفا در بین اهات امامیه اجود

(.3/281 8433؛ خو اق 6/869 8483؛ شهی اناق 1/497

رنی سنا»ع( ار نفا ف در ع ار ) امایگشدد که مشاد همینین با دق در راا آشوار ما

آی باش که در ــاباش ؛ بلوه ااهشا ماصود ف ش نفا ف رنا مافا ف قذف نمان« ب

وهار بار اقشار ششط اس ا در اقشار به میزای کمتش ار آی ار ا ن فیث ف ت اب نخواه گشد .

فش.جع مسلم بن مـم عن وبس سبا ا رر ن بن العلاء عن مـ وب ابن عن عیسى بن مـم بن سفم عن ـیى بن مـم .8

14

1395 زمستان، هفدهم، شماره فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال پنجم

ااف گونه دلالتا بش مختار قائلای به فبنابشا ن ف ا ن اس که گفته شود راا مذکور هیچ

س ا ن ممل ا ا ا ؛ـش ن مشـ ه دلال اس نخواه داش ر نوع ا ماء ا اشعار که ضعی فتا ا

؛ به عنوای ان که قائلای به ف ااف نیز ب ای اعتشاف نموده ا دلال آی را در ما نـن یه نپذ ش ته

نمونه صافب جواهش در است لال به اجوب ف ااف پس ار ناپ راا مذکور در دلال آی

(. موسوت اردبیلا ا اضپ لنوشانا نیز ارـ اط 48/497 8494نجفاق ) نما ود ـشد مابش ماص

یلاق موسوت اردب) ان بش مملوب را نپذ ش ته راا و را با بـث مذکور رد نموده ا دلال آی

(.291 8481؛ اضپ لنوشاناق 3/376 8437

ت قائلین به ف ااف ذکش گشد م خ، لهها ا که در نا ادبنابشا ن ار مجموع است لال

ا دلا پ ادعا ا ممشافه هات آشوارت بشخوردار بودهگشدد که مستن ا ا ای ار ضع ما

ـاب مااام در بشابش عموما ا ا لاقاـا که در صور ــا قذفق اجشات ف بش قاذف را

دانن ق نخواه داش .لاری ما

؛برآمد

سن رنی »الیه در مص ا خاصا ار قذف در جانب منسوب ــا ا ع ی ــا ف ششعا

مـپ ـ ارب آرات ایهای اماما بوده اس . جستار فاضش پس ار ــلیپ ا «بفلای لم سا بفلانه

ه دت ش ین قائپ به اجوب دا ف در شض مسئله ش ه اس . نتا ج بـث ن ای مانا ادله

الیهق بشات ا ا ف اقوع اکشاها عمپ در جانب منسوب ت درء ا ادعات افتمالاستناد به قاع ه

سو افتمال اکشاه در شض مسئله ااف ق ار دا جه مشداد ا غیش قابپ ق ول اس ؛ ر شا ار

ها افتمال مذکور ناد ه گش ته خلاف ااهش بوده ا اجود راا اـا م ابه با مانـن یه که در آی

کن ا ار سوت د کش ا ن است لال نا ا را در جواب ما ش ه اس است لال نکارن ه را ـاو

ـوای اقامه کشد که اگش صشف افتمال بتوان دستاا زت بشات ایهای قائپ به اجوب ف ما

ت درء الـ اد باش ق ا ن افتمال در مورد مخا ب مستایم نیز جارت اس .اجشات قاع ه

ه ذکور در انتساب رنا به ش ین عمپ را بت مت ــای ا بشرسا ادلهق ص عش ا ق یه مشه

11

1392اسلامی مصوب قانون مجازات 249ی تحلیل و نقد مبانی فقهی ماده

رسان ا با ا ن است لال که اصپ بش ممااعه بوده ا اکشاهق فالتا خلاف ااهش اس ق ا ا ما

ت استنادت م هور متأخش ن را ناـوای ار معارضه با عموما ا ا لاقاـا که در صور ــا ادله

اب .دانن ماقذفق اعمال ف را لاری ما

به ذارگها ا دستااردهات نوشتار فاضش قانویشود با ـوجه به است لاله پی نهاد مادر خاـم

قانوی مجارا اسلاما م ادر اررد. 346ت اصلاح ماده

19

1395 زمستان، هفدهم، شماره فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال پنجم

منابع

قم د تش قالفتااى لتـش ش الـاات السشائش (. 8489منصور. ) بن مـم ادر سق ابن -

اسلامى. انت ارا

اسلامى. انت ارا د تش قم قالمهذب (. 8499ع العز ز. ) قاضى بشاجق ابن -

ع(.) صاد امای مؤسسه قم قالنزاع غنیه (. 8487على. ) بن فمزه رهشه فل ىق ابن -

شد ت قم قالنا ع المختصش ششح ا ال ارع المهذب (. 8497)ال ن. جمال ابن ه فلىق -

اسلامى. انت ارا

ال ـوث مجمع م ه قالمختصش ششح من اتصشالم (. 8489ال ن. ) جمال ابن ه فلىق -

الإسلامیه.

دارالفوش. بیشا قالعشب لسای (. 8484موشی. ) بن مـم منظورق ابن -

له.معظم د تش قم قالمسائپ جامع (. 8439مـم ـاى. ) ومنىق بهج -

مؤل . د تش قم قالتعز شا ا الـ اد سسس (. 8487على. ) بن جواد ـ ش زىق -

ؤمنینامیشالم اصفهای کتابخانه قالفاه ا الوا ا (. 8492ال ن. ) ـاى الصلاحقابو فل ىق -

ع(.)

دارالعلم. مم وعا مؤسسه قم قــش شالوسیله (. 8438الله. ) سی راح خمینىق -

مؤسسه قم قالنا ع مختصش ششح ا الم ار جامع (. 8491افم . ) سی خوانسارىق -

اسماعیلیای.

الخوئا. آ ار إفیاء قم مؤسسه قالمنهاج ـومله م انا (. 8433سم. )سی ابوالاا خو ىق -

العلم. دار بیشا قالاشآی سلفاب مفشدا (. 8483مـم . ) بن فسین راغب اصفهانىق -

نجفى. آ الله مشع ى کتابخانهقم قالاشآی اه (. 8491ال ن. ) قمب راان ىق -

ع(.) صاد امای قم م رسه ق(ع) الصاد اه (. 8483سی صاد . ) رافانىق -

دارالفوش. بیشا قالااموس جواهش من العشاس ـاج (. 8484ربی ىق مشـ ا. ) -

المنار. قم مؤسسه قالأفوای مهذب (. 8482سی ع الأعلى. ) س زاارىق -

امای اهور سارای قم رمینه قالو ا ا الخلاف جامع (. 8438قمى. ) مؤمن على س زاارىق -

عصش.

17

1392اسلامی مصوب قانون مجازات 249ی تحلیل و نقد مبانی فقهی ماده

یشا ب قال ا عیه اه شاع ا قواع النظائش ا ا الاش اه (. 8481ال ن. ) جلال قسیو ى -

العلمیه. دارالوتب

انت ارا اسلامى. قم د تش قال هیه الشاضه (. 8483على. ) بن ال ن ر ن انىق شهی -

مق قالإسلای ششائع ـنایح إلى الأ های مسال (. 8482) على. بن ال ن ر ن انىق شهی -

الإسلامیه. المعارف مؤسسه

آ ار شن ا ـنظیم ق ـهشای موسسهالاصاف کتاب-الثالین (. اه 8434صانعاق وس . ) -

.خمینا امای

بیشا قالإسلای ششائع ششح ا المشای غا ه (. 8439فسن. ) بن مفلح صیمشىق -

دارالهادت.

ق قم انت ارا لافالاخت اخلاصه الخلاف ـلخی، (. 8491) فسن. بن مفلح صیمشىق -

نجفى. مشع ى الله آ کتابخانه

ال ی . آل مؤسسه قم قالمسائپ ر اض (. 8481مـم . ) بن على سی ا ا ىق -

ال ـوث مجمع م ه قالمختل من المؤـل (. 8489فسن. ) بن پ شسىق -

الإسلامیه.

شـ وى.م کتابفشاشى ـهشای قال ـش ن مجمع (. 8489 خشال ن. ) ش ـىق -

و ه.المشـ ـهشای الموت ه قالإمامیه اه ا الم سوط (. 8217فسن. ) بن مـم وسىق -

اسلامى. انت ارا د تش قم قالخلاف (. 8497. )فسن بن مـم وسىق -

ابدارالوت بیشا قالفتااى ا الفاه مجشد ا النها ه (. 8499) فسن. بن مـم وسىق -

العشبا.

د تش قم قالإ مای سفوای إلى الأذهای إرشاد (. 8489 وس . ) بن فسن علامه فلىق -

اسلامى انت ارا

قم قالـشای ا الـلال معش ه ا الأفوای قواع (. 8482 وس . ) بن فسن علامه فلىق -

اسلامى. انت ارا د تش

ق قم د تشال ش عهسفوای ا ال یعهمختل (. 8482 وس . ) بن فسن علامه فلىق -

اسلامى. ا انت ار

11

1395 زمستان، هفدهم، شماره فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، سال پنجم

ق ـهشای ال ن سفوای ا المتعلمین ـ صشه (. 8488 وس . ) بن فسن علامه فلىق -

شهنگ. ارار ن ش مؤسسه

قالإمامیه مذهب على ال شعیه الأفوای ــش ش(. 8439. ) وس بن فسن علامه فلىق -

ع(.) صاد امای مؤسسه قم

تشد قم قالنا ع مختصش ششح ا الشمور ک (. 8487 الب. ) ابى بن اضپ آبىق فسن -

اسلامى. انت ارا

مهائ اهى مشکز قم قالـ اد-ال ش عه ـفصیپ (. 8481موف ى. ) مـم اضپ لنوشانىق -

ع(.) ا هار

خانهکتاب قم قال شائع لمختصش الشائع التنایح (. 8494الله. ) ع بن ما اد اضپ ما ادق -

نجفى. آ الله مشع ى

قم قالأفوای قواع عن الإبهای ا اللثای ک (. 8489فسن. ) بن م مـ هن ىق اضپ -

اسلامى. د تشانت ارا

قالاواع م ولا ششح ا الفوائ إ اح (. 8217فسن. ) بن مـم المـااینق خش -

اسماعیلیای. قم

هجش . ن ش قم قالعین کتاب (. 8489افم . ) بن خلیپ شاهی ىق -

الله آ کتابخانه انت ارا قم قال شائع مفاـیحـا(. )با مـسن. مـم یض کاشانىق -

مشع ى نجفا.

کاش مؤسسه نج اششف قالنجاه سفینه (. 8432) بن مـم . افم الغماءق کاش -

الغماء.

الإسلامیه. دارالوتب ـهشای قالوا ا (. 8497 عاوب. ) بن مـم ابوجعفشق کلینىق -

صاد . امای مؤسسه قم قال یعه إص اح (. 8489) فسین. بن مـم ال نق قمب کی رىق -

دار قم قالـ اد سفوای ا المن ود ال ر (. 8483موسوى. ) سی مـم رضا گلپا کانىق -

الوش م. الاشآی

ى. شاهان انت ارا ـهشای ق ارسى کامپ اه داره (. 8499ـاى. ) مـم االق مجلسى -

16

1392اسلامی مصوب قانون مجازات 249ی تحلیل و نقد مبانی فقهی ماده

ـهشای قالشسول آل سخ ار ششح ا لعاولا مشآه (. 8494باقش. ) دایق مـم مجلسى -

الإسلامیه. دارالوتب

لامى.اس آ ار ن ش مؤسسه ـهشای قد ا ا قصاف ا ف ادـا(. )با .باقش دایق مـم مجلسى -

کتابخانه قم قالأخ ار ـهذ ب هم ا الأخیار ذملا(. 8499)باقش. دایق مـم مجلسى -

نجفى. آ الله مشع ى

انت ارا د تش قم قال شهای ا الفائ ه مجمع (. 8492مـم . ) بن افم مـا اردبیلىق -

اسلامى.

مؤسسه قم قالإمامیه اه ا النا ع المختصش (. 8481فسن. ) بن جعفش مـا فلىق -

ال نیه. المم وعا

اسلامى. انت ارا د تش قم قالنها ه نو (. 8483)فسن. بن جعفش مـا فلىق -

قم قالـشای ا الـلال مسائپ ا الإسلای ششائع (. 8491فسن. ) نب جعفش مـا فلىق -

اسماعیلیای.

ابالوت مشکز ق ـهشای الوش م الاشآی کلما ا التـای (. 8493فسن. ) مصمفوىق -

الن ش ا للتشجمه

مفی . شیخ هزاره جهانى کنکشه ق قم المانعه . ( 8482مـم . ) بن مـم مفی ق -

انت ارا ق قم التعز شا ا الـ اد کتاب-الفااهه سنوار (. 8481ناصش. ) مواری شیشارىق -

ع(.) علاامای م رسه

دارالفوش. انت ارا قم قالـ اد کتاب ـا(.فسینعلى. )با منتظشىق -

الن ش مؤسسه قم قالتعز شا ا الـ اد اه (. 8437ع الوش م. ) سی موسوى اردبیلىق -

المفی . لجامعه

نظیمـ ـهشای مؤسسه قالـ اد کتاب-الوسیله ــش ش م انا (. 8433مـم . ) مؤمن قمىق -

خمینى. امای آ ار ن ش ا

دارإفیاء بیشا قالإسلای ششائع ششح ا الولای جواهش (. 8494مـم فسن. ) نجفىق -

.العشبا التشاث