Εκπαιδευτικές Τεχνολογίες Ομάδα 21

Το ηλιακό σύστημα Γεωγραφία ΣΤ' Δημοτικού

Αραμπατζής Βασίλης ΑΕΜ: 4312 Αμοιρίδης Αναστάσιος ΑΕΜ: 4405

Γούσιας Γεώργιος ΑΕΜ: 4414 Ζάνταλης Βασίλης ΑΕΜ: 4513

Καράλης Δήμος ΑΕΜ: 4412

1

Το ηλιακό σύστημα περιλαμβάνει τον Ήλιο και όλα τα

αντικείμενα τα οποία κινούνται σε τροχιά γύρω από αυτόν.

Σχηματίστηκε πριν από 4,6 δισεκατομμύρια έτη. Τα αντικείμενα

που περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο είναι οι οκτώ πλανήτες που

σχηματίζουν το πλανητικό σύστημα, των οποίων οι τροχιές είναι

σχεδόν ελλειπτικές. Οι τέσσερις εσώτεροι, ο Ερμής, η Αφροδίτη,

η Γη και ο Άρης αποτελούν τους λεγόμενους γήινους. Οι

τέσσερις εξώτεροι πλανήτες ονομάζονται αέριοι γίγαντες. Από

αυτούς, οι δύο μεγαλύτεροι είναι ο Δίας και ο Κρόνος και οι

άλλοι δύο, ο Ουρανός και ο Ποσειδώνας. Με εξαίρεση τον Ερμή

και την Αφροδίτη οι υπόλοιποι πλανήτες διαθέτουν φυσικούς

δορυφόρους, ενώ οι αέριοι γίγαντες διαθέτουν επιπλέον και

δακτυλίους. Και οι οκτώ πλανήτες έχουν πάρει τα ονόματά τους

από την μυθολογία.

Εικόνα 1 (Σκάναρε για να εμφανιστεί η επαύξηση)

2

Ο Ήλιος

Στο κέντρο του ηλιακού συστήματος βρίσκεται ο Ήλιος, ένα

κίτρινο αστέρι ηλικίας σχεδόν 5 δισεκατομμυρίων χρόνων. Ο Ήλιος

είναι αυτόφωτο σώμα, έχει δηλαδή δικό του φως και θερμότητα και

λέγεται αστέρας. Οι πλανήτες δεν έχουν δικό τους φως. Δέχονται

φως και θερμότητα από τον Ήλιο, είναι δηλαδή ετερόφωτα σώματα.

Εικόνα 2 Εικόνα 3

Εικόνα 4

3

Ο Ερμής

Αρχίζοντας ένα ταξίδι από τον Ήλιο προς τα έξω για να

Εικόνα 6

Εικόνα 5

4

γνωρίσουμε το ηλιακό σύστημα, πρώτα θα συναντήσουμε τον

Ερμή, τον μικρότερο πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος. Ο

Ερμής δεν έχει ατμόσφαιρα, καθώς είναι πολύ κοντά στον Ήλιο. Ο

Ερμής κινείται πολύ γρήγορα στο διάστημα (37-56 χλμ. το

δευτερόλεπτο).

Εξαιτίας της μεγάλης ταχύτητας και της μικρής απόστασης

από τον Ήλιο, ο πλανήτης αυτός έχει το μικρότερο σε διάρκεια έτος

από όλους τους άλλους.

Εικόνα 7

5

Η Αφροδίτη

Επόμενος πλανήτης είναι η Αφροδίτη. Έχει σχεδόν το ίδιο

μέγεθος με τον δικό μας. Εκτός από το μέγεθος όμως, ως

περιβάλλον δεν έχει σχεδόν κανένα κοινό με τον πλανήτη μας.

Περιστρέφεται αργά γύρω από τον άξονά της και η πυκνή της

ατμόσφαιρα δημιουργεί ένα ακραίο φαινόμενο θερμοκηπίου, το

οποίο κρατά την μέση θερμοκρασία του πλανήτη σε πολύ υψηλά

Εικόνα 8 (Σκάναρε για να εμφανιστεί η επαύξηση)

Εικόνα 9

6

επίπεδα ακόμα και στις περιοχές που, λόγω της αργής περιστροφής

γύρω από τον άξονα της (243 γήινες μέρες), δεν φωτίζονται από τον

Ήλιο για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Η Αφροδίτη είναι το πιο λαμπρό αντικείμενο στον νυκτερινό

ουρανό μετά τη Σελήνη, καθώς είναι εύκολα ορατή στον ουρανό.

Εικόνα 10 (Σκάναρε για να εμφανιστεί η επαύξηση)

7

Η Γη

Η Γη μας είναι ένα ουράνιο σώμα. Έχει σχήμα σχεδόν

σφαιρικό, ελαφρά συμπιεσμένο στις κορυφές και διογκωμένο στη

μέση. Το σχήμα αυτό λέγεται γεωειδές. Η απόσταση της Γης από

τον Ήλιο δεν είναι σταθερή. Αυτό οφείλεται στην ελλειπτική τροχιά

που διαγράφει, καθώς κινείται γύρω από αυτόν. Η Γη, όπως και η

υδρόγειος σφαίρα, κινείται γύρω από το νοητό (φανταστικό) άξονά

της από δυτικά προς ανατολικά. Η κίνηση αυτή της Γης λέγεται

περιστροφή. Μια πλήρης περιστροφή ολοκληρώνεται σε 24 ώρες.

Η Γη κινείται επίσης και γύρω από τον Ήλιο. Η κίνησή της αυτή

λέγεται περιφορά. Μια περιφορά της Γης γύρω από τον ήλιο

διαρκεί 365 μέρες και 6 ώρες. Είναι ο μοναδικός πλανήτης στο

ηλιακό σύστημα που έχει θάλασσες και ο μοναδικός (απ' όσο

ξέρουμε μέχρι σήμερα) που φιλοξενεί ζωή. Είναι ο μεγαλύτερος

από τους εσωτερικούς πλανήτες και είναι ο πρώτος, από τον Ήλιο,

πλανήτης ο οποίος έχει φυσικό δορυφόρο, τη Σελήνη.

Εικόνα 11

8

Η δομή της Γης δεν ήταν πάντα όπως η σημερινή. Πριν 335

εκατομμύρια χρόνια συναρμολογήθηκε η Παγγαία,

Εικόνα 12 (Σκάναρε για να εμφανιστεί η επαύξηση)

Εικόνα 13

9

μια υπερήπειρος και σε αντίθεση με τη σημερινή Γη και την

κατανομή της ηπειρωτικής μάζας, μεγάλο μέρος της Παγγαίας ήταν

στο νότιο ημισφαίριο και περιβαλλόταν από έναν υπερωκεανό.

Η Σελήνη

Εικόνα 15

Εικόνα 14 (Σκάναρε για να εμφανιστεί η επαύξηση)

10

Η Σελήνη είναι ο μοναδικός φυσικός δορυφόρος της Γης και

ο πέμπτος μεγαλύτερος φυσικός δορυφόρος του ηλιακού

συστήματος. Πήρε το όνομά του από την Σελήνη, αρχαιοελληνική

θεά. Λέγεται επίσης και «Φεγγάρι» στην δημοτική γλώσσα. Είναι

το φωτεινότερο σώμα που μπορούμε να δούμε, μετά τον Ήλιο,

επειδή είναι και το κοντινότερο στη Γη. Περιστρέφεται στον άξονά

της σε 27 ημέρες 7 ώρες και 43 λεπτά, ακριβώς στον ίδιο χρόνο που

διαρκεί η τροχιακή περιφορά της γύρω από τη Γη. Αυτός ο

συντονισμός είναι και ο λόγος που από τη Γη είναι ορατή μόνο η

μια πλευρά της Σελήνης.

Ανάλογα με τη θέση του Ήλιου, της Γης και της Σελήνης,

διαφορετικό τμήμα της Σελήνης φαίνεται να φωτίζεται,

δημιουργώντας τις φάσεις Σελήνης.

Με σκοπό να διανοηθούμε καλύτερα τις αποστάσεις των

σωμάτων στο σύμπαν, στην απόσταση μεταξύ Γης και Σελήνης

(250,088 μίλια δηλαδή 405.7 χιλιόμετρα) μπορούν να χωρέσουν –

ανάμεσά τους – όλοι οι πλανήτες του ηλιακού συστήματος.

Εικόνα 17 Εικόνα 16

11

Ο Άρης

Εικόνα 18 (Σκάναρε για να εμφανιστεί η επαύξηση)

Εικόνα 19

12

Ο επόμενος από την Γη πλανήτης είναι ο Άρης, ο οποίος έχει

την μισή διάμετρο από τη Γη. Στην επιφάνειά του έχουν

παρατηρηθεί φαράγγια και κοιλάδες, που σημαίνουν ότι ο πλανήτης

ήταν γεωλογικά ενεργός και στην επιφάνειά του υπήρχε νερό σε

υγρή μορφή (επιβεβαιώθηκε τον Μάρτιο του 2007 από τον

Ευρωπαϊκό δορυφόρο Mars Express). Θεωρείται ο πλανήτης που

μοιάζει πιο πολύ με τη Γη και υπάρχει η περίπτωση να βρεθεί

κάποτε ζωή εκεί.

Παρακάτω ακολουθεί μια φωτογραφία της Γης από τον

πλανήτη Άρη.

Εικόνα 20 (Σκάναρε για να εμφανιστεί η επαύξηση)

Εικόνα 21 (Σκάναρε για να εμφανιστεί η επαύξηση)

13

Ο Δίας

Επόμενος πλανήτης είναι ο Δίας ο οποίος είναι ο μεγαλύτερος

από όλους τους πλανήτες. Περιστρέφεται τόσο γρήγορα, ώστε η

μέρα και η νύχτα του διαρκούν λιγότερο από 10 γήινες ώρες. Η

διάμετρός του είναι 11 φορές αυτή της Γης. Είναι γνωστός για την

περίφημη Μεγάλη Κόκκινη Κηλίδα, μια καταιγίδα στην

ατμόσφαιρά του, που υπάρχει τουλάχιστον από τότε που

παρατηρούμε το Δία. Η Κηλίδα αυτή έχει μέγεθος ίσα με δύο φορές

το μέγεθος της Γης.

Παρακάτω ακολουθεί φωτογραφία του Δία από το

διαστημόπλοιο “Juno”.

Εικόνα 22

Εικόνα 23 (Σκάναρε για να εμφανιστεί η επαύξηση)

14

Ο Κρόνος

Ακολουθεί ο Κρόνος, ο οποίος είναι λίγο πιο μικρός (και πολύ

πιο ελαφρύς) από τον Δία αλλά του μοιάζει σε αρκετά

χαρακτηριστικά. Είναι ίσως ο πιο εντυπωσιακός απ' τους πλανήτες

λόγω του γνωστού χαρακτηριστικού του, τους δακτύλιους.

Η ταχύτητα του ανέμου στον Κρόνο μπορεί να φτάσει 1.800

χλμ/ώρα, πολύ μεγαλύτερη από εκείνη στον Δία. Αν και είναι πολύ

ψυχρός, πιθανολογείται ότι μπορεί να φιλοξενεί ζωή.

Εικόνα 24

Εικόνα 25 (Σκάναρε για να εμφανιστεί η επαύξηση)

15

Ο Ουρανός

Επόμενος σταθμός ο Ουρανός ο οποιος έχει και αυτός

δακτυλίους, όπως και ο Κρόνος.

Εικόνα 27

Εικόνα 26 (Σκάναρε για να εμφανιστεί η επαύξηση)

16

Έχει την ιδιαιτερότητα ότι, σε αντίθεση με τους υπόλοιπους

πλανήτες, περιστρέφεται σαν να κυλάει πάνω στην τροχιά του,

δηλαδή με τον ένα του πόλο πάντα στραμμένο προς τον Ήλιο. Ο

Ουρανός ήταν ο πρώτος πλανήτης που ανακαλύφθηκε με

τηλεσκόπιο.

Εικόνα 29 (Σκάναρε για να εμφανιστεί η επαύξηση)

Εικόνα 28 (Σκάναρε για να εμφανιστεί η επαύξηση)

17

Ο Ποσειδώνας

Τελευταίος μεγάλος πλανήτης είναι ο Ποσειδώνας. Είναι ο

πρώτος πλανήτης που ανακαλύφθηκε βάσει μαθηματικών

προβλέψεων για τη θέση του. Σε αντίθεση με τον Ουρανό, η

ατμόσφαιρά του παρουσιάζει έντονη δραστηριότητα, κάτι

απρόσμενο, μιας και βρίσκεται πολύ μακριά από τον Ήλιο και η

θερμότητα που λαμβάνει από αυτόν είναι ελάχιστη. Σαν τον Δία,

έχει κι αυτός μια χαρακτηριστική κηλίδα στην ατμόσφαιρα, μόνο

που η δική του είναι σκούρα μπλε.

Εικόνα 30

18

Ο ποσειδώνας έχει πέντε σκοτεινούς δακτύλιους, όπως και

όλοι οι υπόλοιποι αέριοι πλανήτες. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν

τους δακτυλίους του, λόγω της απόκρυψης των αστεριών πίσω από

αυτούς.

Εικόνα 31 (Σκάναρε για να εμφανιστεί η επαύξηση)

19

Γεωγραφικό γλωσσάριο

Ηλιακό σύστημα: ο Ήλιος με τους πλανήτες και τους δορυφόρους τους

Πλανήτης: το ουράνιο σώμα που περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο

Φυσικός Δορυφόρος: το ουράνιο σώμα που περιστρέφεται γύρω από έναν

πλανήτη

Αστέρι: το ουράνιο σώμα που εκπέμπει φως και θερμότητα

Αυτόφωτο σώμα: το ουράνιο σώμα που έχει δικό του φως

Ετερόφωτο σώμα: το ουράνιο σώμα που δεν έχει δικό του φως

Ουράνιο σώμα: οντότητες που εμφανίζονται φυσικά στο παρατηρήσιμο

σύμπαν

Υπερήπειρος: η συνένωση των περισσότερων ή όλων των ηπείρων της Γης

προς το σχηματισμό μια ενιαίας μεγάλης χερσαίας έκτασης.

20