2018.10.23, МЯГМАР ~ №208 (1007) YНЭ: 1000₮~ Соёлт хүНий өГлөө СоНиН уНшихААС ЭхЭлдЭГ ~

ЗГМ

Монгол ардын зүйр үг

ubinfo.mnбүрэлдэхүүнкомпани

The official gazeTTe

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

2,563.79 369.67 39.28

АЛТ ЗЭС 10-ЧИНГИС БОНД ХУРАЛДАй БОНД

109.900.06%

98.030.05%

62201.02%

ГЭРЭГЭ БОНД

96.990.14%

Тойрог руугаа мөнгө татсан хэн бүхэн сонгогддоггүйн жишээ бий

Шалгалтаар очно, хуурамч бүтээгдэхүүнээ нууцгаа!

Хуулийн цоорхойг далимдуулж иргэдэд чанаргүй эм, тариа шахсаар байна. > 5

Төр засаг хүн амын цонх үеэ хадгалж, хөгжлийн шинэ загвар бий болгох санаархлаа хавтгайрсан халамжаар биелүүлнэ гэж эндүүрсээр. Гэтэл хөгжингүй Монголыг бүтээх гэр бүлүүд ам бүлээ нэмэх бодлоо орхисоор байгаа нь бодит үнэн. 3

онцлох

улс төрБнхАУ-ын Тяньжин хотын намын хорооны дарга Ли Хужун Монголд айлчилж байна. Ан: Захиргааны хуулийг өөрчлөх гэж буй заалтуудыг эргэн харах хэрэгтэй. “оюутолгой”-н гэрээнд шалгалт хийх Ажлын хэсэг дүгнэлтээ нэгтгээгүй байна. М.Энхболд: Монгол Улс “Нэг Хятад” бодлогыг тууштай баримталдаг.

эдийн засагУлсын хэмжээнд ургац хураал тын явц 80 орчим хувийн гүйцэтгэлтэй байна. Түүхий эдийн зах зээлд Хятадын эрэлт хүчтэй хэвээр байна.Урсгал дансны алдагдал ДНБ-ий 10 хувьтай тэнцэж байна. Монголбанк энэ оны зурга-дугаар сараас хойш 774 сая ам.доллар зах зээлд нийлүүлжээ. Топ 20 индекс 1.16 хувиар буурч, 20231.06 нэгжид хүрлээ.

нийгэм“ДцС-4” дээр гарсан гэнэтийн ослын хүрээнд зарим албан тушаалтанд хариуцлага тооцжээ. Европ дахь иргэд МУ-д шударга бус байдал, авлига газар авсан нь очихгүй байх шалтгаан гэв.нийслэлийн газрын алба 24 байршилд газрын дуудлага худалдаа зарлалаа. Тээврийн цагдаагийн алба ирэх сараас “Цэцэрлэгийн эргүүл” аян хэрэгжүүлнэ.

дэлхийнэг баррель газрын тосны үнэ 100 ам.доллар давж болзошгүйг Саудын Араб анхааруулав. лос-Анжелес доогуур ухсан Илон Маскийн анхны хонгилыг арванхоёрдугаар сард нээнэ. хоолны давсанд хуванцар агуулагдаж байгааг Өмнөд Солонгосын эрдэмтэд илрүүллээ. АнУ-д нэвтрэх зорилготой гондурасчуудын цуваа Мексикт хөвөрч байна.

Төрийн мөнгөөр хийж байгаа ажлыг хувь гишүүнд нааж харахгүй. > 2

С.Батсайхан / ЗГМ ©

> 9

Хэлэх үгийг эзэнд нь, тавих морийг ижилд нь

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©0 1 0 0 7

FULL ENGLISH PAGE INSIDE > 7

ШИлДЭГ нИЙТлЭлҮҮД ТАнД хҮРЧ БАЙнА

1223.660.23%

ХүН АМАА өСГөХ ТөРИйН БОДЛОГО БЭЛЭН МөНГөНИй “УГж” БОЛж ХУвИРЛАА

ЦаГ аГаарЫн дэлГэрэнГYЙ мэдээллиЙГ 8 дУГаар нүүрээС УнШина УУ.

улаанБаатар2018.10.23

ҮҮлШинэ

7° -5°

ЦАГ АГААР

НИйГЭМ ЗГМ: ИНФОГРАФИК

Иргэн бүр эргүүл хийх төсөл орон даяар хэрэгжинэ

Энэ оны есдүгээр сарын байд лаар 1271 хүүхэд гэмт халдлагад өртөж, хохирсон нь өмнөх оныхоос 3.8 хувиар өссөн үзүүлэлт юм. дээрх гэмт хэрэг, халдлагад өртсөн хүүхдүүдийн 64 нь нас барж, 416 нь гэм­тэж бэртсэн бараан мэдээлэл байгаа нь хүүхэд хамгааллыг сайжруулах, гэмт халдлагаас бүрэн сэргийлэх зайлшгүй шаардлага тулгарсныг харуулж байна.

халдлагад өртсөн хүүхдийн дийлэнх нь сургуульдаа ирж, очих замдаа залилан, дээрэм, хүчирхийллийн хохирогч болж байна. Цагдаагийн байгууллага сургуулийн хүүх дийн эрсдэлд хүргэж болзошгүй орчны нөхцөл байдалд дүн шинжилгээ хийдэг боловч эрсдэлтэй цэгүүдийг бүрэн хяналтад авахад хүн, хүч болон техник, технологийн хүрэлцээ хангалтгүй байдаг тиймд хүүхдүүд гэмт хэргийн золиос болохоос эхлээд гэрэлгүй гудамж архидалттай орчин айдас тээн ганцаар зорчсоор байгаа юм. Сүүлийн хоёр жилд цагдаагийн байгууллагад хүүхэд алга болсон дуудлага 2008 ирснээс 2005 хүүхдийг олж, таван хүүхдийг одоо болтол сураггүй алга болсонд тооцжээ.

П.БатбөхЗГМ

ЭДИйН ЗАСАГ

12

өрхийн худалдан авах чадвар ахин муудахаас шинэ бонд сэргийллээ

Ам.доллартай харьцах төг­рөгийн ханшийн сулрал төрийн ордонд багагүй маргаан дагуулж байгаа энэ үед хөгжлийн банк Засгийн газрын баталгаагүй бондыг олон улсын зах зээлд анх удаа арилжаалсан. долоо хоногийн өмнөх энэхүү үйл явдалтай зэрэг цээд төгрөгтэй харьцах ам.долларын ханш ялимгүй тогт воржиж, Монгол­банкны зарласан албан ханшаар даваа гарагт 2564 төгрөгтэй тэнцлээ.

ирэх жилийн мөнгөний бод­

Б.Баяртогтох@bayartogtokhZGM

логын төслийг уих­аар хэлэлцэх цагаар ам.долларын ханш ийнхүү чангарсан явдал эдийн засагт хамгийн эмзэг сэдэв болж буй. Ялангуяа, бизнесийн орчинд ханш хамаг төлөвлөгөөг орвонгоор нь эргүүлж мэдэх эрсдэлийн эхэнд нь бичигдэх боллоо. өрхийн зардлыг тэлж, улсын өрийн дарамтыг улам нэмэгдүүлэх ам.долларын ханшаа тогтоон барих гэж төв банк энэ оны туршид валютын нөөцөөсөө 750 гаруй сая ам.доллар зах зээлд нийлүүлжээ. ханшийг тогтвор­той байлгах нь Монголбанкнаас илүүтэй Засгийн газрын үүрэг, оролцоо их шаарддаг.

6 ҮСх©

9

Япон 2023 он гэхэд 20 юникорн төрүүлнэ

Лео Льюисхувьцаагаа анх удаа олон

нийтэд нээлттэй арилжиж 1.2 тэрбум ам.долларын хөрөнгө төвлө рүүлснээс хойш яг дөрвөн сарын дараа буюу аравдугаар сарын 15­нд Mercari хөрөнгө оруулагчдынхаа хүсээд байсныг хэрэгжүүлж эхлэв. Японы анхны юникорн буюу нэг тэрбум ам.долларын үнэлгээтэй старт­апын алдар хүртээд буй тус компани аппликэйшнээ ашиглан наймаа өрнүүлж эхэллээ.

Нээлтийн өдөр Mercari­гийн цахим худалдааны порталд утаагүй тамхины цэнхэр өнгөтэй бүрдэл, хүүхдийн борооны цув,

Yves Sain Laurent­ы гоо сайхны all­in­one суурь гэх мэт бараа тавиастай байв. Бараа нь бусад онлайн дэлгүүрт байдаг л зүйлс хэдий ч Mercari урьд нь Японд огт байгаагүй худалдааны шинэ форум үүсгэж чадсан юм. технологийн юникорн төрүүлэх чадвартайгаа Mercari­гийн ачаар л Япон орон ойлгож авав.

хөрөнгө оруулагч, засгийн газар, Японы болзошгүй юникор­нуудыг өсгөн өндийлгөгч нар дараа дараагийнхыг нь хэзээ гаргах нь эдүгээ асуулт болж хувирлаа.

(сая толгойгоор)

БЭлЧЭЭРИЙн ДААц БА МАл СҮРЭГ

Малын тоо Даац хэтэрсэн тоо

Адуу

Үхэр

Тэмээ

хонь

Ямаа

39.4

43.8

4.3

30.1

27.3

0.8

1.2

0

7.1

5.4

нИЙТ66.2 14.5хонь

45%Ямаа

41%

Үхэр

7%Адуу

6% Тэмээ

1%

МАлын БҮТЭц

Б.Хасуй / ЗГМ©

Б.Хасуй / ЗГМ©

өөрөөр хэлбэл, жижиг мажоритар тогтолцоогоор сонгууль хийдэг. Гишүүд дахин сонгогдохын тулд тэр тойрог руугаа хөрөнгө оруулалт татах уралдаан хийж байна. ингэснээрээ уих­ын гишүүнээр дахин сонгогдох сууриа тавьж байгаа юм л даа. Гэхдээ сонгогчдыг татах гэсэн ийм арга амжилтад хүрдэггүй.

-Тэгээд яагаад гишүүд төсөв хэлэлцэх бүрт өөрийн сонгогдсон тойргийн асуудал бүрийг улсын бодлого юм шиг ярьдаг юм бэ? Танай бүлгийн гишүүд ч гэсэн ялгаагүй тойргийнхоо хөрөнгө оруулалтыг ярьсаар байгаа.

­Ард түмэн нүдтэй. өөрөөр хэлбэл, төсөв буюу төрийн мөнгөөр хийж байгаа ажлыг хувь гишүүнд нааж харахгүй. Жишээ нь өнгөрсөн парламентын үед Н.Алтанхуяг дарга увс аймагт маш их хөрөнгө оруулалт татаж, ажил хийсэн. увс аймгийн төв нь танигдахгүй болтлоо өөрчлөгдсөн. Гэвч сонгуулиар Н.Алтанхуяг дарга унаж байх жишээтэй.

-42 сая тонн нүүрс экспорт-лохын тулд хил гаалийн асуудлыг цэгцлэх, виз олгох шат дамжлагыг энгийн болгох хэрэгтэй гэж хэллээ. Визийн асуудал гэхээр та хятад жолооч нарын тухай ярьж байна уу?

­хятад жолооч нар олон удаагийн виз авдаг. Нүүрсний экспортыг хэвийн, давтамжтай, байнгын явуулахын тулд хоёр орны харилцаа л чухал. Монгол жолооч нар тийшээ орохдоо ямар нэгэн виз даруулахгүй, асуудалгүй нэвтэрдэг. Гэтэл БНхАу­ын иргэд виз авдаг. Гэхдээ виз авч байгаа нь асуудал биш. хамгийн гол нь энэ шат дамжлага ямар нэгэн хүнд суртал, авлигагүй л явах ёстой юм.

-БНХАУ-ын жолооч нарт визийг ямар нэгэн асуудалтай олгож байгаа нь манайхаас гарах нүүрсний экспортын хэмжээнд нөлөөлнө гэж үү?

Б.Пүрэвдорж: Тойрог руугаа мөнгө татсан хэн бүхэн сонгогддоггүйн жишээ бий

УЛСТөРЧ ЯРЬж БАйНА

Улс төр

2 2018.10.23, МЯГМАР ~ №208 (1007)

ЕРөНХИйЛөГЧ

ЗАСГИйН ГАЗАР

БүЛЭГ

Бельги улсын Брюссель хотноо болсон Ази­Евро­пын дээд хэмжээний 12 дугаар уулзалтад оролцсон Ерөнхийлөгч х.Баттулга дэл­хийн хөрөнгө оруулалтын чуулга уулзалтад оролцохоор швейцарын холбооны улсын Женев хотод очжээ.

тэрбээр юун түрүүнд Женев хот болон Европын бусад ойролцоо хотуудад оршин суугаа монголчуудын төлөөлөлтэй уулзаж, санал бодлыг нь сонсон, нээлттэй ярилцсан байна.

швейцарын холбооны улсад 1500 гаруй монгол иргэн ажиллаж амьдардаг. уулзалтад Цюрих, Парис зэрэг хотуудаас монголчууд ирж оролцсон аж. уулзалтад оролцогчид Монгол улсдаа эргэж очихыг хүсдэг ч

ажлын байр хангалтгүй, цалин орлого муу болон нийгмийн халамж үйлчилгээний хүртээмж, хүнсний аюулгүй байдал, авлига

гэх мэт олон асуудлаар санал бодлоо илэрхийлж, сонирхсон асуултдаа хариулт авлаа. Мөн Монгол улсад амьдрах орчин

баталгаагүй, шударга бус байдал газар авч, авлига их байгаа зэрэгт ихээхэн санаа зовж байгаагаа илэрхийлсэн юм.

Ерөнхий сайд у.хүрэлсүх БНхАу­ын Коммунист намын төв хорооны улс төрийн товчооны Байнгын хорооны гишүүн, тяньжин хотын намын хорооны дарга ли хужун тэргүүтэй төлөөлөгчдийг хүлээн авч уулзав.

Сүүлийн жилүүдэд манай хоёр орны иж бүрэн стратегийн

түншлэлийн харилцаа өргөжин тэлж, хөгжсөөр байна. 2018 он өндөр дээд хэмжээний харилцан айлчлалын давтамж ойртсон онцгой жил байлаа. Энэ удаагийн айлчлал ч мөн Засгийн газар хоорондын харилцаанд ахиц дэвшил авчирсан, өмнөх айлчлалуудаар харилцан

тохиролцсон зүйлсийг ажил хэрэг болгоход чухал ач холбогдолтой гэдгийг Ерөнхий сайд у.хүрэлсүх уулзалтын эхэнд онцолсон юм.

“Бүс ба зам” хөтөлбөр, Монгол улс, БНхАу, оху хооронд эдийн засгийн коридор байгуулах нь илүү их хичээл зүтгэл хамтын ажиллагааг шаардаж байгааг

талууд санал нэгтэй хүлээн зөвшөөрөв.

хамтын ажиллагааны хүрээнд айлчлалаар тохиролцсон хэлэл­цээрийн дагуу төв цэвэрлэх байгууламж барих, гэр хорооллын дахин төлөвлөлтийн төсөл хэрэгжүүлэх томоохон ажлууд эхэлсэн талаар ярилцжээ.

уих дахь АН­ын бүлэг ирэх жилийн төсвийн хууль, мөнгөний бодлогыг уих­аар хэлэлцэж буйтай холбогдуулан Ажлын хэсгийн мэдээллийг сонсчээ.

2019 оны улсын төсөвт багцалсан дүнгээр оруулж ирсэн тоон дүнгүүдийн өмнөх оны төсвийн төслүүдтэй ижил задаргааг хийх ёстой гэж үзжээ.

Мөн Ерөнхийлөгч болон нэр бүхий гишүүдийн тус тусдаа өргөн барьсан Валютын зохицуулалтын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийн талаар хэлэлцэж, мэргэжлийн хүмүүсийн мэдээллийг сонсох шаардлага байгаа гэсэн саналыг гишүүд гаргасан байна.

түүнээс гадна Захиргааны ерөнхий хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдээр хаврын чуулганы төгсгөлд тус бүлэг завсарлага авсан байсан. учир нь Захиргааны ерөнхий хуульд

Европ дахь иргэд МУ-д шударга бус байдал газар авсан гэв

“Бүс ба зам” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд хичээл зүтгэл хэрэгтэй

АН: Захиргааны хуулийг өөрчлөх заалтуудыг эргэж харах нь зөв

Улсын төсвийн хоёрдугаар хэлэлцүүлгийг парламент хийж эхэллээ. Төсвийн орлогын дийлэнхийг нүүрсний экспортоос бүрдүүлнэ гэж төлөвлөсөн нь хэт өөдрөг, нэг эх үүсвэрээс хамааралтай төсөв боллоо гэж эдийн засагчид сануулж байна. Төсвийн хуулийн төслийн талаар УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдоржтой ярилцсанаа хүргэе.

-Төсвийн хэлэлцүүлгийн үеэр орлогын бүрдүүлэлтийн талаар нэлээд ярьж байна. Ирэх жил Монгол Улс 42 сая тонн нүүрс экспортлохоор төлөвлөсөн нь биелэх боломжтой юу?

­Зарим улстөрч 42 сая тонн нүүрс гаргахаар төлөвлөсөн нь хэтэрхий өөдрөг төсөөлөл гэж байна л даа. Гэхдээ энэ оны эцэс гэхэд Монгол улс 35 сая тонн нүүрс гаргахаар байгаа. үүнийг 42 сая тонн болгож нэмэгдүүлэхийн тулд хэд хэдэн ажил хийх ёстой. Юун түрүүнд хил гааль, визийн асуудал байна. Визийн асуудлыг маш энгийн болгох хэрэгтэй. Мөн тээврийн байгууллага нэг даац дээр ногдох жинг хоёр тонноор л нэмэгдүүлбэл 42 сая тоннд хүрэхэд асуудалгүй. төсвийн хуулиа биелүүлэхийн тулд Засгийн газар шуурхай ажиллах хэрэгтэй.

харин зарлага талдаа хэт үрэлгэн хандаж байгаа. өнгөрсөн жил төсвийн давж биелсэн орлогыг тэр чигээр нь урсгал зардалд гаргачихсан. Гэтэл энэ жил урсгал зардлыг дахин 300 тэрбум төгрөгөөр давуулан оруулж ирж байна. Энэ бол татвар төлөгчдийн мөнгийг хэт үрэлгэн зарж байгаа явдал. Зардлын хувьд мөн жижиг 76 тойрог руу хөрөнгө оруулалтыг хувааж татсан нь төсөвт маш их дарамт болж байна. Энэ нь сонгуулийн хуультай холбоотой.

Нүүрсний экспортыг 42 сая тоннд хүргэхэд хоёр орны харилцаа чухал

шиндээ байж чадвал эдийн засаг өсөх боломжтой.

-Ирэх жил төлөх өр төлбөр байхгүй гэдэг байдлаар улс-төрчид асуудалд хандаад байна. Гэтэл 2020, 2021 он гээд бондуудын гол төлбөр хийгдэнэ. ОУВС-гийн хөтөлбөр хэрэгжиж буй энэ үед харин ч давж биелсэн орлогоо ирээдүйд барагдуулах өр төлбөртөө хадгалах ёстой юм биш үү?

­татварын ил тод байдлын тухай хууль, НөАт­ын хуулиар бид татвараа харьцангуй сайн дайчилж байна. хоёрдугаарт, экспортын хэмжээ, нүүрсний үнэ өссөн. Гэхдээ буцаад яг энэ олсон орлогоо хадгалах ажлыг хангалттай хэмжээнд хийж чадахгүй байна. дээрээс нь татварын бааз суурийг өргөтгөхийн тулд Ждү­ийг дэмжихэд хөрөнгө, төсөв тавих шаардлага бий. өнөөдөр хамгийн их татвар төлж, өнгөтэй өөдтэй явж байгаа компани бол өнгөрсөн парламентын үед Чингис бондоос санхүүжилт авсан аж ахуйн нэгжүүд л байна. тэгэхээр бид татвараа хурааж авч чадаж байгаа бол жаахан дэмжлэг хэрэгтэй тэр хэсэгтээ хөрөнгө оруулах ёстой. тэгж байж манай татварын бааз суурь нэмэгдэнэ.

-Инфляц бол эдийн засаг өссөний шинж гэж Монгол-банкныхан хэлээд байна. Гэтэл зохистой түвшнээс давбал хэрэглэгчдэд гол дарамт нь очно.

­Ардчилсан нам 1.2 хувийн инфляцтай эдийн засгийг МАН­д хүлээлгэж өгсөн. шатахууны үнийн өсөлтөөс үүдэн өнөөдөр инфляц хоёр оронтой тоо руу дөхөж байх шиг байна. Эдийн засаг энэ онд зургаан хувиар өслөө ч буцаад инфляцад сорогдчихлоо.

-Хүүхдийн мөнгийг авахыг хүссэн хүүхэд бүрт олгох талаар тогтоо лын төслийг УИХ хэлэлцээд эхэллээ. Төсөв хэлэлцэхээр энэ мэт халамжийн бодлого байнга босч ирдэг. ОУВС-тай байгуулсан хэлэлцээр яах вэ?

­Эрх баригчид хүүхдийн мөнгийг 100 хувьд олгоно гэж амласан. Гэхдээ тэр нь зургаахан сарын настай байх. өөрөөр хэлбэл, 2020 он гараад сонгууль хүртэлх хугацаанд өгөх байх. Ардчилсан намын бүлэг хүүхдийн мөнгийг 100 хувь олгох ёстой гэсэн байр суурин дээрээ хатуу зогсоно. Энэ бол халамж биш.

ЗГМ©

Б.Энхжаргал@enkhjrglZGM

Ам.долларын ханш өсөхөд Сангийн сайдын мэдэгдэл нөлөөлсөн. Сангийн сайд өнгөрсөн сарын 17-нд “Их хэмжээний бондын өр дарлаа” гэж мэдэгдэл хийсэн. Гэтэл зах зээл дээр “валютын нөөц багаслаа” гэсэн сигналыг өгчихөж байгаа юм.

­Би Гадаадын иргэн харьяатын газрын дарга байсан. тэгэхдээ өмнө нь “БНхАу­ын иргэдэд хил дээр виз олгохгүй, зөвхөн газрын дарга л олгоно” гэсэн журмыг хүчингүй болгож байсан. Жирийн мэргэжилтэн, байцаагч тэндээ хэн нэгэн даргаас хамааралгүй өгдөг болгосон. ингэснээр өдөрт 700 автомашин хилээр гардаг байсныг 1000 давуулсан. Энэ бол харилцааг л харуулж байгаа юм. Гэтэл одоо хил дээр мэргэжилтэн, байцаагч виз олгодог байсан процедурыг хүчингүй болгочихсон бололтой. өөрөөр хэлбэл, хүнд сурталтай өгөөд байгааг энгийн болго л гэж байгаа юм.

-Ам.долларын ханшийн

тухайд юу хэлэх вэ? ­Энэ оны эцэс гэхэд

ам.долларын ханш 2600 орчим төгрөгтэй л тэнцэх болов уу. хүчээр интервенц хийгээд доош буулгах л байх. Гэхдээ бодлого л чухал. Сая ам.долларын ханш өсөхөд Сангийн сайдын мэдэгдэл нөлөөлсөн. Сангийн сайд өнгөрсөн сарын 17­нд “их хэмжээний бондын өр дарлаа” гээд мэдэгдэл хийсэн. Гэтэл зах зээл дээр “валютын нөөц багаслаа” гэсэн сигналыг өгчихөж байгаа юм. харин Монголбанкны Ерөнхийлөгч тэр үед “Энэ төлбөр ам.долларын ханшид нөлөөлөхгүй ээ” гээд хэлчих байсан юм. хоёрдугаарт, интервенцээ хурдан

хугацаанд хийх ёстой. харин төв банк арилжааны банкуудын захиалгыг биелүүлэхгүй, 10 гаруй хоночихсон. ингэснээр ам.долларын ханш өсөхөд нөлөөлсөн. үүнийг зохион байгуулалттай хийсэн байж магадгүй гэж харж байгаа.

-Засгийн газар эдийн засгийг ирэх онд найман хувиар өснө гэж тооцож байгаа. Гэтэл Монголбанкны интервал 5-8 хувь байна. Энэ өсөлтөд хүрэх боломж байгаа юу?

­Боломж бол бий. Яагаад гэвэл ирэх жил бидэнд төлөх өр төлбөр алга. Мөн нүүрсний экспорт нэмэгдэж, уул уурхайн бүтээгдэхүүний үнэ энэ түв­

Төрийн мөнгөөр хийж байгаа ажлыг хувь

гишүүнд нааж харахгүй

өөрчлөлт оруулах нь олон талын сөрөг үр дагаврыг бий болгоно гэж үзсэн юм. тухайлбал, Монгол улсын Засгийн газар төрийн захиргааны төв болон бусад байгууллага, нутгийн захиргааны байгууллагын шийдвэр, үйл ажиллагаа нь Захиргааны хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх хуулийн дагуу мэргэшсэн шүүхээр шийдвэрлэгдэх боломжгүй болно. үүнээс улбаалан эрх ашиг, сонирхол нь зөрчигдсөн иргэн, хуулийн этгээд түүнийгээ хамгаалуулахаар дагнасан шүүхэд хандах боломжгүй болно гэсэн үг. Засгийн газрын тогтоол, захирамж нь хууль, тогтоомжид нийцээгүй бол Засгийн газар өөрөө буюу уих хүчингүй болгосон тохиолдол үгүй. тиймээс иргэн, аж ахуйн нэгж шүүхэд хандах эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамгаалах үүднээс эдгээр заалтыг зайлшгүй эргэж харах шаардлага байна гэж тус намын бүлэг үзэв.

Төрөлт буурснаар ямар хүндрэл тулгарч буйг Японы жишээ харуулж байна

2018.10.23, МЯГМАР ~ №208 (1007) 3ЗАСГийН ГАЗРыН МЭдЭЭ СоНиН

нийтлэлчийн булан

Манай улсын хүн амаа өсгөх бодлого байнд ч үгүй, банзанд ч үгүй хоцорч байгааг “дэлхийн хүн амын байдал­2018” тайланд илтгэжээ.

төрөлт саарсан, хүн амаа ихэсгэхээр хичээж буй улс орнуудад гэр бүл төвтэй бодлого хэрэгжүүлэх нь нэн чухлыг уг тайланд онцолсон байна. үүнээс манай улсад хамгийн их хамаатай нь ажлын цагийн хуваарийг цэцэрлэг, сургуулийнхтай уялдуулж, гэр бүлүүдийг үр хүүхдээ эдийн засгийн дарамт шахалтгүйгээр өсгөх боломж бололцоогоор хангах явдал аж. Маш энгийнээр

Хүн амаа өсгөх төрийн бодлого бэлэн мөнгөний “угж” болж хувирлаа

залгуулах тэтгэврийн эх үүсвэр хомсдох эрсдэл бий болсон. уг нь тус улс хүн амын насжилт толгойн өвчин болно гэдгийг 50 жилийн өмнө олж харж, арга хэмжээ авсан учраас өнөөдөр дэлхийд хамгийн томд тооцогдох тэтгэврийн санг бүрдүүлж чадсан. тэгсэн атал энэ сангийн мөнгөний эргэлт, хуримтлал хүн амын насжилтын хурдыг гүйцэхгүй л байна. Гэтэл Монгол улсын хүн амын насны суварга 50 жилийн дараа өнөөгийн Японыхтой адил болох тооцоо НүБ­аас гаргасан. өөрөөр хэлбэл, төрөлтийн одоогийн түвшнээр 50 жилийн дараа гэхэд таван монгол хүний нэг нь өндөр настан буюу тэтгэвэр авагч болно. тэр цагт өнөөгийнх шиг залуу үеийнхний төлсөн шимтгэлээр өндөр настнууддаа тэтгэврийг нь өгч нэгэнт хүчрэхээ болино гэсэн үг. өнөөдөртөө хүн амын насны бүтэц 20 хүн тутамд нэг өндөр настан ногдож буй. Гэсэн ч тэтгэврийн сангийн алдагдал жилээс жилд зузаарч байна. харамсалтай нь Монгол Японтой адил хөрөнгийн

Эцэг эхэд нь ажил хийх боломж олгож, цэцэрлэг сургуулийн хүртээмжийг нэмэгдүүлж, цагийн хуваарийг уян хатан болгож байж хөгжингүй Монгол Улсыг бүтээх өнөр өтгөн гэр бүлүүд бий болно.

Б.Хасуй / ЗГМ©

НҮБ-ийн хүн амын сан©

ийм олон шалтгаанаар Монгол улсын хүн амын өсөлт өнөөдөр саарчихаад байна. үндэсний статистикийн хорооноос 2017 онд гаргасан “хүн амын өсөлт, өөрчлөлт, хандлага” судал гаа гаар хүн амын жилийн дундаж өсөлт 2013 оноос хойш тасралт гүй буурсаар өнгөрсөн онд 1.9 хувь болжээ. 1950 онд нэг эмэгтэйд ногдох төрөлтийн тоогоор

Монгол улс дэлхийд тэргүүлж байсан бол 2015 онд төрөлт буурч буй орнуудын тоонд орж байна.

төрөлт буурснаар нийгэм, эдийн засгийн ямар хүндрэлтэй нүүр тулж буйг өдгөөгийн Японы жишээ харуулж буй. Ажиллах хүчин нь хомсдож, ажил олгогчид бусад улс оронд “brain hunting” хийхийн зэрэгцээ ахмад настнуудын амьжиргааг

З.Цэлмэг@tselmegZGM

Монгол Улсад орчин үеийн эм хангамжийн алба үүсч хөгжсөний түүхт 95 жилийн ойг тохиолдуулан эмийн үйлдвэрлэл хангамж, эм зүйн салбарын үе үеийн ажиллагсдад баярын мэнд дэвшүүлье.

1923 оны 10 дугаар сарын 23-нд их жанжин Д.Сүхбаатарын санаачлагаар Цэргийн эмнэлгийн дэргэд анхны эмийн сан байгуулагдсанаар орчин үеийн эм хангамжийн байгууллагын түүх эхэлж, 1990 оныг хүртэл социалист эрүүлийг хамгаалахын тогтолцоонд тулгуурласан эм хангамжийн алба амжилттай хөгжиж ирсэн билээ.

1990 оноос Монгол орон зах зээлийн эдийн засгийн харилцаанд шилжсэнээр эм хангамжийн төрийн өмчийн байгууллагын зэрэгцээ хувийн хэвшлийн эмийн сан, эм хангамжийн байгууллагууд шинээр бий болж, улмаар төрийн өмчийг хувьчилсанаар мянга гаруй хувийн хэвшлийн эмийн сан төв, орон нутгийн хүн амд үйлчилж, 30 гаруй эмийн үйлдвэрт 400 гаруй нэр төрлийн эм, биобэлдмэл, эмнэлгийн хэрэгсэл үйлдвэрлэж байна. Одоо манай улсад 100 гаруй эм ханган нийлүүлэх байгууллага ажиллаж, 40 гаруй улсын, 200 шахам компаниас хамгийн орчин үеийн эм, эмнэлгийн хэрэгсэл, вакцин сийвэн, урвалж бодис импортолж бүх шатны эмнэлэг, эрүүл мэндийн төв, иргэдийн хэрэгцээг хангаж байна.

Эм хангамжийн байгууллагын эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх зорилгоор УИХ 2002 онд “Эмийн талаар төрөөс баримтлах бодлого”, 1998 онд бие даасан “Эмийн тухай” хуулийг баталж, улмаар удаа дараа шинэчлэн найруулж улам боловсронгуй болгон баталсан билээ. Эм хангамжийн салбар нь эрүүл мэндийн салбарын чухал хэсэг бөгөөд Монгол Улсын үндэсний аюулгүй байдалд чухал үүрэгтэй юм. Эм зүйн салбарт мөрдөгдөж байгаа дүрэм, журам болон эм хангамжийн байгууллагуудын бүтэц, үйл ажиллагааны стандартыг улам сайжруулж, хүн амын дунд эмийн зохистой хэрэглээг төлөвшүүлэх, эмийн зар сурталчилгаа болон үнийн зохицуулалтыг боловсронгуй болгох, эмийн үйлдвэрүүдийг олон улсын стандартад нийцүүлэх зэрэг арга хэмжээг хэрэгжүүлэх нь манай салбарын эрхэм зорилт болж байна.

Орчин үеийн эм хангамжийн алба үүсч хөгжсөний 95 жилийн ойн баярын мэндийг та бүхэндээ дахин дэвшүүлж, эм хангамжийн байгууллагуудыг улам боловсронгуй болгож үндэсний эмийн үйлдвэрүүд олон улсын стандартад нийцсэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж хүн ардынхаа эрүүл мэндийн төлөөх эрхэм ариун үйлсдээ улам их амжилт гаргахыг хүсэн ерөөе.

МонГолын ЭМ ЗҮЙн БАЙГУУллАГУУДын нЭГДСЭн “ЭМ” холБооны хҮнДЭТ ЕРӨнхИЙлӨГЧ, ТӨРИЙн ШАГнАлТ, ДоКТоР ПРоФЕССоР л.хҮРЭлБААТАР

ЭМ ЗҮЙЧДИЙН БАЯРЫН МЭНДЧИЛГЭЭ

Улсуудын үндэсний нийт орлого ба төрөлтийн түвшин

Монголын 1 хүнд ногдох ДнБ ба хүн амын өсөлт

(2017 он)

1 хүн

д ног

дох ү

ндэс

ний

нийт

орл

ого

Төрөлтийн түвшин

(%, ам.доллар)

12

10

8

6

4

2

0

2000 2017

1 2 3 4 5 6 7 8

5000 2.5

1.4

450 524747

1128 1451.51882

24883048.4

4657.8

3987.6

4218

38541.4

1.71.9

1.61.8

2.02.2 2.2

2.12.0 1.9

4500 2.34000 2.13500 1.93000 1.72500 1.52000 1.31500 1.11000 0.9

500 0.70 0.5

Өсө

лтий

н ху

вь

Өсөлтийн хувьҮнээр-1хүнд ногдох ДНБ

амжилттай өсгөдгийг бусад улс орнуудын жишээ харуулж байна. тухайлбал, Азийн олон оронд гэр бүлд чиглэсэн бодлогын ачаар төрөлт нэмэгдэж, 1970­1980 оны эдийн засаг, хөгжлийн их үсрэлт бий болсон гэж демографийн шинжээчид дүгнэжээ.

харин шведэд эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүст ажил эрхлэх тэнцүү боломж олгосноор ард иргэд нь ажлаа бодох уу, эцэг эх байх уу гэдэг хоолойд тулсан сонголт хийх шаардлагагүй болсон аж. тус улсад хүн амаа өсгөх нийгмийн бодлогыг хэрэг­жүүлэхдээ эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүст хүүхдээ харах 480 өдрийн цалинтай чөлөө эн тэнцүү олгох зохицуулалттай болсон. Эхний 90 хоногт эцэг, эхийн хэн нэг нь хүүхдээ хардаг бол дараагийн 300 өдөрт эцэг, эхийн үүргээ хувааж гүйцэтгэх бөгөөд 30 өдөрт нь эхнэр, нөхөр заавал хамтдаа байна. Цалинг нь чөлөөний эхний 390 хоногт өдөрт 110 хүртэлх ам.доллар, үлдсэн

хугацаанд үүнээс багасгаж тооцдог. Энэ зохицуулалт тухайн гэр бүлд сайн сайхан уур амьсгал бүрдүүлэхээс гадна ажил олгогчид ч хүйс харгалзахгүйгээр хэн илүү чадвартайг нь ажилд авах сонголт олгож буй давуу талтай зохицуулалт. Гэтэл манайд эмэг­тэйчүүдэд л төрсний дараах амралт олгодог тул ажил олгогчид эрэгтэйчүүдийг ажилд авах сонирхол түлхүү байдаг.

Мөн эмнэлгийн тусламж үйлчилгээ, сургууль, цэцэр­лэгийн хүртээмж нь эрчимтэй тэлж буй хотжилтын хурдыг гүйцэхгүй байгаа учраас хотод төрөлтийн түвшин хөдөөтэй харьцуулахад бага байна. хүмүүс нэгэнт чанартай эрүүл мэнд, боловсрол, эдийн засгийн илүү боломжийг хайн хот суурин газарт шилжиж ирж буйг нь буруутгах аргагүй. Гагцхүү алсыг харсан зөв төлөвлөлтөөр энэ бүхнийг зохицуулах учир­тайг мэргэжилтнүүд хэлж байна.

хэлбэл, эцэг эхэд нь ажил хийх боломж олгож, цэцэрлэг сургуулийн хүртээмжийг нэмэг­дүүлж, цагийн хуваарийг уян хатан болгож байж хөг жингүй Монгол улсыг бүтээх өнөр өтгөн гэр бүлүүд бий болно. харамсалтай нь хүн амаа өсгөх төрийн бодлого бэлэн мөнгөний “угж” болж хувирчихаад байна.

Албан ёсны баримт сөхье. 2016 онд 79,920 хүүхэд төрсөн. Гэвч өнөө жил хоёр нас хүрсэн тэдний 32 мянга нь цэцэрлэггүй үлдсэн. харин 2012 онд мэндэлсэн 73 орчим мянган хүүхдийг энэ жил нэгдүгээр ангид авахын тулд 38 дугаар сургууль гэхэд 15 бүлэг, 79 дүгээр сургууль найман бүлэг нээж, гурван ээлжээр хичээллэж байна. өнгөрсөн жил улсын хэмжээнд 20 сургууль гурван ээлжээр хичээллэж байсан бол энэ жил 38 болж нэмэгдлээ. Эцэг, эхчүүд гэртээ суугаад хүүхдээ харах, эсвэл орлогоо бодоод хүүхдээ эрсдэлд оруулж ажлаа хийх үү гэдэг сонголттой нүүр тулж байна. үүний зэрэгцээ, агаарын бохирдол, эмнэлгийн хүртээмж муу, өр, зээлтэй гээд олон шалтгаанаар гэр бүлүүд ам бүлийнхээ тоог нэмэх бодлоо орхисон нь тэр бүр илэрхийлээд байдаггүй ч бодит үнэн юм. Нэгэнт эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрх нь хангагдаагүй нөхцөлд гэр бүлээ эдийн засаг, үр хүүхдээ эрүүл мэнд, боловсролын хувьд эрсдэлд оруулан байж ам бүлээ нэмэхийг хэн хүсэх билээ.

Гэтэл төр засаг хүн амын цонх үеэ хадгалж, Азийн бар орнууд шиг хөгжлийн шинэ загвар болох санаархлаа хавтгай “хэлбэртэй” халамжаар биелүүлнэ гэж эндүүрсээр яваа. Сар бүр хүүхэд бүрт хэл амтайхан тарааж буй 20 мянган төгрөг, хүүхдээ асарч буй ээжүүдэд олгодог 50 мянган төгрөгийн тэтгэмжээр хүн амаа өсгөхгүй. харин эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүст ажил хөдөлмөр эрхлэх ялгаварлалгүй орчин бий болгож, эмэгтэйчүүдэд хэзээ жирэмсэлж, ямар зайтай, хэдэн хүүхэд гаргах сонголт хийх эрх нь нээлттэй, эдийн засгийн барьергүй, залуучууд нь гэр бүл төлөвлөлтийн талаар ойлголт мэдлэгтэй, хот сууринд хүн амьдрах наад захын эрхүүдийг хангах зэрэг олон хүчин зүйлийг зэрэг бүрдүүлж байж хүн амаа

Азийн төрөлтийн түвшин(%, төгрөг, ам.доллар)

Төв Ази

Зүүн АзиӨмнөд Ази

Зүүн өмнөд Ази

Баруун Ази

7

6

5

4

3

2

1

01950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2016

зах зээлээс хөлжиж чаддаг тэтгэврийн сангүй, эдийн засгийн бодит өсөлт удаан, хөрөнгийн зах зээл хөгжөөгүй гээд хуйхаа маажиж, тархиа гашилгах сэдэв даанч олон.

тиймээс л хүн амаа өс гөх бодлогоо нэр төдий, хавтгай­руулсан халамжаар бус бүхий л хүрээнд тогтолцооны хувьд уялдуулах ухаан дутаж буйд үг нэмэрлэхээс аргагүй байна.

50 жилийн дараа таван хүний нэг нь өндөр настан

болоход тэтгэврийн сан бэлэн биш

2

Судлаачийн үг

4 2018.10.23, МЯГМАР ~ №208 (1007)

Ажил хийх дургүй монгол­чууддаа дахин хандъя. “Зас гийн газрын мэдээ” сонинд өмнө нь гарсан нийтлэлээс эшлэхгүй бол болохгүй нь. “Монголын нийгмийг ажилгүйдэл, ядуурал нэрвэжээ. улс орны хөгжлийг хөмрүүлж буй ажилгүйдэл, ядуурлыг хос чөдөр гэж нэрлэсэн нь оножээ. Монголын гурван хүн тутмын нэг нь ядуу бөгөөд тэд сард 45 мянган төгрөг буюу өдрийн 1350­хан төгрөгөөр өл залгадаг. хөдөлмөрийн насны 130 мянган хүн ажилгүй, төрөөс

Олон хэмжүүрт ядуурлын индекстэмцээд ч дийлдэггүй ээ.

дэлхийн банк 1995 онд Монголын ядуурлын түвшний талаарх анхны албан ёсны судалгааг хийжээ. одоогоос 23 жилийн өмнө манай улсын ядуурлын түвшин 35 хувь, ажилгүйдэл 5.5 хувьтай байсан хэмээн дэлхийн банкны шинжээчид тайландаа дурдсан байна. тэгвэл түүнээс хойш нөхцөл байдал өөрчлөгдсөнгүй, ядуу монгол хүний тоо буурсангүй. Бүр давраад ажилгүйдэл хэмээх хөгжлийн шинэ дөнгөтэй дөрөө харшин, дээш цойлсоор. Гэтэл бас нэгэн гай давхар нэрвэжээ. хөдөлмөрийн зах зээлд далд ажилгүйдэл хүрээгээ тэлж, цалин авдаг атлаа ажил хийдэггүй, илүүдэл ажиллагсдын тоо нэмэгдэв. төрийн албаны таван түшмэл тутмын нэг нь дарга, захиргааны албан тушаалтан. Манай төрийн албанд 22 мянган дарга, захиргааны ажилтан байгаа бөгөөд 2017 оны байдлаар төрийн бүх шатны албан хаагчдын тоо 3000­аар өсч, эдүгээ 192 мянгад (130 мянга нь эмч, багш) хүрчээ.

тэгвэл нөгөө талд нь үүнийг эдийн засгийн өсөлт дагалдаж байх учиртай. Гэтэл тэр нь байдаггүй. 1995 оноос хойш Монголын эдийн засгийн хэмжээ 40 дахин томорч, улсын төсөв 50 дахин тэлжээ. одоо найман их наяд төгрөг шүргэж буй Монгол улсын төсөв 1995 онд 144.5 тэрбум төгрөгөөр л хэмжигдэж байсан нь одоогийн ганц яамны, эсвэл нэг сайдын захиран зарцуулах зардалд ч хүрэхгүй. Энэ мөнгөөр Монгол улс бүтэн жил бүх төсвөө зохицуулж байжээ. Сүүлийн 20 жилд Монголын эдийн засаг ийнхүү танигдахын аргагүй болтлоо томорсон атал ажилгүйдэл, ядуурал буурсангүй.

Сүүлийн 10­аад жилд Монгол улсын эдийн засаг хасах 1.3 хувиас нэмэх 17.3 хувь хүртэл огцом хэлбэлзлээ. өсөлтөөрөө тив, дэлхийд тэргүүлэх үед нэмэх 17 хувьд хүрсэн өнөөх өсөлт мон голчуудад хүрч, наалддаггүй ээ.”

Ямар сайндаа Ерөнхий сайд НүБ­ын индэр дээрээс ийн хүү хүлээн зөвшөөрч байхав. “Эдийн засгийн өсөлт хүмүүсийн амьдралд шууд тусгалаа олохгүй байгаа нь манай Засгийн газрын өмнө тулгарч байгаа нэг сорилт юм!” гэж.

Энэ бүхнийг оршил болгоод үндсэн сэдэв болох дэлхийн олон хэмжүүрт ядуурлын индексийн талаар өгүүлье. Энэ сэдвийг уншигчдад

хүргэхэд туслалцаа үзүүлсэн ГхЯ­нд ажилладаг шавь нартаа талархал илэр хийлье. Энэ индекс нь тогтвортой хөгжлийн зорилтуудын хэрэг­жилтэд дэмжлэг болох олон хэмжигдэхүүнт судалгааны шинэ хэлбэр. олон хэмжүүрт ядуурлын индекс (Multidimen­sional poverty index) гэдгийг “оксфордын ядуурал ба хүний хөгжлийн санаачилга” эдийн засгийн судалгааны төв анх хэрэглэжээ.

оксфордын их сургуулийн олон улсын хөгжлийн газрын дэргэдэх эл төв нь нэгд, ядуурал, сайн сайхан байдал, тэгш бус байдлын олон хэмжүүрийг боловсруулжээ. Эрүүл мэнд, боловсрол, амьжиргаа, ажил хөдөлмөрийн чанар болон бусад бүтээлч хэмжүүрийг багтаасан хэмжигдэхүүн бий болгожээ. хоёрт, хөдөлмөрийн чанар, эрх мэдэл, бие махбодын аюулгүй байдал, санаа зовох, ичихгүйгээр амьдрах чадвар, сэтгэл зүйн хувьд эрүүл байх, нийгмээс тусгаарлах гэсэн хэмжигдэхүүний аргачлал боловсруулсан. Гуравт, олон хэмжүүрт ядуурлын асууд­лаар онол­практикийн сургал­тыг өргөн хүрээнд хамтран зо хион байгуулж буй. дө рөвт, судалгааны төвөөс бо ловс руул­сан аргачлалыг Засгийн газрууд, бодлого боловсруулагчид болон НүБ­ын хөгжлийн хөтөлбөрийн хүний хөгжлийн илтгэлүүдэд өргөн ашиглаж байна.

Монголын нийгмийг нэрвэсэн, эх орны минь хөгжлийг хөм­рүүл сэн хос чөдөр­ажилгүйдэл, ядууралд ингэхэд юу нөлөөлдөг вэ? Multidimensional poverty index­ээр бол орлого, эрүүл мэнд, хоол тэжээл, боловсрол, ур чадвар, амьжиргаа, орон сууцны нөхцөл зэрэг олон хүчин зүйл нөлөөлдөг. Эдгээрийн хомсдолыг судлах нь ядуурлын шалтгаан, шинж чанарыг нарийвчлан гаргахад чухал.

“оксфордын ядуурал ба хүний хөгжлийн санаачилга” эдийн засгийн судалгааны төвийн захирал доктор Сабина Алкаир, мөн доктор Жеймс Фостер нар ядуурлыг олон хэмжүүрээр

тооцох аргачлалыг 2010 онд анх боловсруулжээ. тус судалгааны төв нь олон хэмжүүрт ядуурлын индексээ дэлхий дахины, хүүх­дийн, бизнесийн гэж төрөл­жүүл жээ.

Ядуурал гэгчийг тэд өндөр нягтралтай линзээр харж буй мэт судалдаг. тухайн өрх айлын боловсрол, ажил эрхлэлт, эрүүл мэнд, амьжиргааны нөхцөл доройтож, хоосролд хүргэж буй цаад гачигдал, хомсдол юу вэ гэдгийг судалдаг. ийм линзээр харвал Монголд судлаад баршгүй их “өв” байна. Эл индексийн хэмжүүрээр Монголыг дүгнэвэл:1. Эрүүл мэнд (хоол тэжээл,

хүүхдийн эндэгдэл­Монголд дан хасах дүнтэй, харин архидалт ямагт прогресс өсөлттэй байна)

2. Боловсрол (суралцах хугацаа, сургуульд хамрагдалт­Монголд муугүй)

3. Амьжиргааны нөхцөл (түлш, эрүүл ахуй, ундны ус, цахилгаан, өрхийн сууцны шалны материал, үл хөдлөх хөрөнгө эзэмшил–Монголд дан хасах. үүн дээр хотын их утаа, угаарын хий нэмэгдэнэ) зэрэг болно.

олон хэмжүүрт ядууралд өртсөн хүмүүсийн хувь хэмжээг ядуурлын цаад шалтгааных нь дунджаар үржүүлж тооцдог. индексийн эрэмбээр бол тоо өгсөхийн хэрээр ядуурал их байна гэж үзнэ. Ядуу болон ядуу бус өрхийн заагийг жигнэсэн дундаж үзүүлэлтийн гуравны нэг буюу 33.33 хувиар тогтоодог. Жишээ нь, 33.33 хувь, түүнээс дээш хувьтай айл өрх байвал олон хэмжүүрт ядууралд өртсөн, 20­33 хувьтай бол ядууралд ойртсон, эмзэг давхарга. 50 ба түүнээс дээш бол олон хэмжүүрт ядуурлын нэн хүнд нөхцөлд, арай гэж тэсэж байна гэж үзнэ. тэгэхээр оксфордын эл судалгаагаар 30 орчим хувьтай байгаа ядуурлыг үнэнээр нь дэнсэлбэл “50 ба түүнээс дээш” гэдэг индекст бүртгэгдэж таарах нь байна.

Нийгэмд ямар хүмүүс, хаана, яагаад ядуу байгааг тодорхойлж, ядуурлын ялгаатай талуудыг тодорхой гаргадагаараа энэ индекс нэн чухал. Эдүгээ ядууд тооцогдож буй 100 гаруй улс орны олон хэмжүүрт ядуурлын индексийн мэдээллийн санг бүрдүүлээд байна. үүнд хэмжиг­дэхүүн, үзүүлэлт, дундаж хувь, тогтвортой хөгжлийн зо рил­туудаас алинд нь хамаарах зэргээр дөрвөн үзүүлэлтээр дүгнэнэ. Ядуу орнуудад түгээ­

-ООСБАГА МӨНГӨӨр АМьДАрч БАйНА

ДЭЛХИйД

ТЭрБУМ ХҮН ӨДӨрТ2.47Ядуурлын цаад

шалтгааны түвшин Монголд 41 хувьтай гарсан

Олхонуд БаярхүүСудлаач профессор

Олон хэмжээст ядуурлын индекс

2013 онтой харьцуулахад

нэмэгджээ

мэл байдаг хоол тэжээлийн дутагдал болон өлсгөлөн Монголд байхгүй. Монголд турж үхсэн, олноороо өлссөн ганц ч тохиолдол бүртгэгдээгүй. Эрүүл мэндийн сайн сайхан гэж бас нэг ноцтой асуудал ядуу орнуудыг түгшээдэг бол Монголд энэ үзүүлэлт тэгтлээ дорд орчихоогүй. Чанартай боловсрол гэхээс бус Монголд сургуульд хамрагдалтын түвшин доогуур үзүүлэлттэй биш. “хоол унд боловсруулахдаа хэрэглэдэг түлш, найдвартай цэвэр эрчим хүч” гэсэн заалтад Монгол тэг заана. “Ариун цэв­рийн байгууламж, цэвэр ус, эрүүл ахуй” гэсэн заалтад Мон­гол мөн л тэг үзүүлэлттэй.

“өрхийн сууцны шалны материал” гэдэг үзүүлэлт бий. үүнийг Монголд хэн нэгэн санаж сэдээгүй л бол энэ талаар бодол цох ёстой болж байна. “хөрөнгө ба ядуурлыг зогсоох” гэсэн заалтад Монгол мөн л тэг заана.

“дэлхийн олон хэмжүүрт ядуур лын индекс­2017” судал­гаа ны тайланд 5.4 тэрбум хүнийг хамруулжээ. Судалгааны дүнгээс харахад судалгаанд хамрагдсан нийт хүний 1.45 тэрбум нь олон хэмжүүрт ядууралд өртсөн, тэдгээрийн 48 хувь нь өмнөд Азид, 36 хувь нь Африкийн Сахарын бүс, 10 хувь нь Зүүн Ази (манай улс энд бичигдэнэ) болон Номхон далайн бүсэд, дөрвөн хувь нь Арабын орнуудад, хоёр хувь нь латин Америк болон Карибын бүсэд хамаарч байна. дэлхий дээрх энэ их ядуусын тэн хагас нь буюу 706 сая нь хоол тэжээлийн хурц дутагдалтайгаар амьдарч байгаа бөгөөд тэдний 282 сая нь “хар Африк”­т, 295 сая нь Энэтхэгт, 37 сая нь Пакистанд, 26 сая нь Зүүн Ази, Номхон далайн бүс нутагт, 26 сая нь Арабын орнуудад гэхчлэн жагсаж байна.

улс орноор нь авч үзвэл, энэ судалгаанд бага болон дундаж орлоготой 103 улс хамрагджээ. Ядуучуудын 34 хувь нь хүүхэд, 48 хувь нь насанд хүрсэн иргэд байна. үүнд таван хүүхэд тутмын хоёр нь буюу нийт 689 сая хүүхэд ядууралд өртсөн. тэдний 87 хувь нь өмнөд Ази, Африкт байна. Ялангуяа, Этиоп, Нигер, өмнөд Суданы хүүхдүүдийн 90 хувь нь ядуу амьдарч байгаа. үүн дээр Алжир, Сальвадор улс нэмэгдэнэ. харин Энэтхэг, хятад, Мексик болон өмнөд Африк зэрэг 23 улсын мэдээлэл шинэчлэгдэж байна.

“дэлхийн олон хэмжүүрт ядуурлын индекс­2017” судал­

гаанд Монгол улс хэрхэн үнэлэгдэв. үүнд, олон хэмжүүрт ядуурлын индекс сайнгүй, олон хэмжүүрт ядууралд өртсөн иргэдийн хувь дэлхийн ядуу орнуудын дунджаас арай дөн­гүүр. Ядууралд хүргэж буй цаад гачигдлын хэмжээ дун даж, ор­логын ядуурлын хувь, үндэс ний ядуурлын шугам, орлогын тэгш бус байдал зэрэг баахан тоо байх ба дэлхийн ядуу орнуудын дундаж, дунджаас доогуур гэх үзүүлэлт байна.

олон хэмжүүрт ядуурлын түвшинг улсын хэмжээнд, хот, хөдөөд, улаанбаатарт, төвийн аймгуудад, зүүн аймгуудад, хан­гайн бүсэд, баруун аймгуудад гэж нарийвчлан гаргажээ.

Монгол улсын олон хэмжүүрт ядуурлын индексийг гаргахдаа дэлхийн банкны мэдээлэлд тулгуурлажээ. Манай улсын олон хэмжүүрт ядуурлын индекс 0.41 байгаа бөгөөд хүн амын 9.9 хувь нь ядууралд шууд өртсөн, 18 хувь нь олон хэмжүүрт ядуу­ралд ойртсон, 0.8 хувь нь олон хэмжүүрт ядуурлын нэн хүнд нөхцөлд байна. Энэ нь нөгөө 30 хувь дээрээ л баттай байна гэсэн үг. олон хэмжүүрт ядуурлын түв шинд амьдарч байгаа хүмүүсийн цаад шалтгааны түвшин Мон голд 41 хувьтай гарсан нь харь цангүй өндөр буюу байдал дорджээ гэсэн үг.

олон хэмжүүрт ядуурлыг буу­руулах арга замыг тодор хойлох, боловсруулах, хэрэгжүүлэхэд зөвлөгөө өгөх, дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор “оксфордын ядуурал, хүний хөгжлийн санаачилга” судалгааны төв, Мексик болон Колумбийн Засгийн газар хамтран Германы олон улсын хамтын ажиллагаа, хөгжлийн яамны дэмжлэгтэйгээр “олон хэмжүүрт ядуурлын асуудлаар хамтран ажиллах сүлжээ” (Mul­tidimensional Poverty Peer Net­work­ MPPN) гэх санаачилгыг 2013 оны зургадугаар сард үүсгэн байгуулжээ. Эл сүлжээнд 53 улс, олон улсын болон бүс нутгийн 15 байгууллага нэгджээ. Манай улсын хувьд 2015 онд энэ сүлжээнд нэгдсэн бөгөөд олон хэмжүүрт ядуурлын 2017 оны индекс 2013 онтой харьцуу­лахад ядуурал нэмэгдсэн дүн гарчээ. Ядуурал нэмэгдэхэд нө лөөлж буй шалтгаануудыг на рийн тодорхойлох, ядуур­лыг бууруулах бодлого, арга хэмжээний санал боловс руулж, төлөвлөх, бодлого боловс­руулахад хэрхэн дэмжлэг болох зэрэг талаас нь энэхүү индексийг ул суурьтай судлан, зорилтот бүлэг рүү хандсан бодлогодоо тусгах нь зүйтэй биз ээ.

ТУЗ-ийн даргаЭрдэнэбаатарын ДОЛГИОН

Ерөнхий эрхлэгч Баатарын ДУЛАМХОРЛОО

ЗөвлөхШатарбалын ДАвААДОРж

Орлогч эрхлэгчЛхагважавын СУГАРМАА

Утас: 99903584

Улс төр, нийгэм, эрэн сурвалжлах мэдээллийн албаЭдитор Б.Энхжаргал

Утас: 99901621

Цахим контент, бүтээлч үйлдвэрлэлийн албаЭдитор Г.Баярсайхан

Утас: 99903574

Эдийн засаг, уул уурхайн мэдээллийн алба

Утас: 99903581 99903578 99907843

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоотУлсын бүртгэлийн дугаар. 1024

Утас: 70103131, Факс: 7010606

zgm.mn

ubinfo.mnДугаарын удирдагч

Б.Баярмаа

“Засгийн газрын мэдээ” сонин нь ардчилсан, шударга ёс, хүний эрхийг дээдэлж, чөлөөт

сэтгүүл зүйн хэм хэмжээг бүрнээ сахин, олон ургальч үзлийг илэрхийлэх мэдээллийн

индэр байж, нийт Монгол үндэстний ойлголцол, эв нэгдлийг бэхжүүлэхийг эрхэм

зорилгоо болгоно.

РЕДАКц

ЗАР СУРТАлЧИлГАА

хАЯГ

цАхИМ хУвИлБАР

0 0 1 0 0 7

хайр халамж горьдон шар нар, бор хоногийг өнгөрөөж буй. Эх орны хөгжлийг нуруун дээрээ үүрэх учиртай 30­39 насныхан ядууралд гүн шигдсэн. Ажилгүй гурван хүн тутмын хоёр нь 40­өөс доош насны бие эрүүл, ухаан саруул идэрчүүд” гэжээ. харамсаад ч баршгүй.

“Монгол улс ардчилсан ний гэмд шилжээд чилийсэн 28 жилийг өнгөрөөхдөө хөгжлийн дөнгө болсон ажилгүйдэл, ядууралтай тэмцсээр буй ч ялж чадсангүй. Бүр ганцаараа бус дэлхийн банк, оуВС, Азийн хөгжлийн банк болон бусад хандивлагчидтайгаа хамтран

ХСҮТ хямд, чанар муутай химийн тариа авдаг нь тендерийн хуулийн “харалган” заалттай холбоотой

2018.10.23, МЯГМАР ~ №208 (1007) 5ЗАСГийН ГАЗРыН МЭдЭЭ СоНиН

ЗГМ: Сэдэв

Эрүүл мэндийн салбарын үйлчилгээ аливаа үйлчилгээний эхэнд тавигдах ёстойг дэлхий даяар даган мөрдөж, ягштал хэрэгжүүлж байна. харин манай улсын төрийн бодлого түүнтэй тэрсэлдэж байдаг.

Эрүүл мэндийн наад захын үйлчилгээ үзүүлэгч эмийн сангийн худалдаанд эргэлзэх зүйл цөөнгүй байна. МхЕГ­ын хяналт шалгалтынхан эмийн сангуудын үйл ажиллагаа, бараа, бүтээгдэхүүнд бүрэн хяналт тавьж чадахгүй байгаагаа ч хүлээн зөвшөөрсөн. учир нь төрийн хяналт шалгалтын тухай хуульд МхЕГ аливаа шалгалт хийхдээ иргэн, аж ахуйн нэгжид урьдчилан мэдэгдсэн байхаар зааж өгснөөс эмийн сангуудыг хянаж чаддаггүй аж. Энэ тухай МхЕГ­ын тусгай хяналтын газрын дарга л.төгсбаяр “төрийн хяналт, шалгалтын тухай хуульд зааснаар бид

Шалгалтаар очно, хуурамч бүтээгдэхүүнээ нууцгаа!

бөгөөд мэдэгдэлд шалгалт хийх байгууллагын нэр, шалгалт эхлэх ба дуусах хугацааг заана” гэжээ. танайхыг шалгана, хуурамч, хугацаа дууссан, хориглосон эмээ нуугаад аятайхан өнгөрөөхийг бодоорой гэсэн агуулгатай энэ заалтыг төрийн хяналтын гол хуульд хэн ямар зорилгоор суулгасныг шүүж үзэх л шаардлагатай. ийм утгагүй заалт хүчин төгөлдөр үйлчилж, түүний уршгаар эрсдэл бий болсоор байгааг мэддэг атлаа хуульд өөрчлөлт оруулж төвдөхгүй байгаагийн цаана учир бий. өвчлөл нэмэгдэх, стандарт тогтоохын хэрээр эм, эмнэлэгийн хэрэгслийн бизнес олон тэр­бумаар эргэлддэг худалдааны том салбар болсон. өрхийн эмчээс эхлээд сум, дүүргийн эмч нар эм ханган нийлүүлэх, эмийн сангийн үйлчилгээнд сүлжээ үүсгэсэн тухай хэвлэлээр бишгүй л шүүмжилж байгаа. тэр сүлжээгээр дамжин хориглосон эм, хугацаа нь дууссан тариа худалддаггүй гэсэн баталгааг хэн өгөх юм бэ. Саяхан нэгэн танил маань эмчийн зөвлөснөөр эмийн сангаар үйлчлүүлэхэд хугацаа нь дууссан эмийн бүтээгдэхүүн заржээ. Эмийн санчид хэлтэл авбал ав, боливол боль гэсэн шинжтэй тоогоогүй төдийгүй дараагийн үйлчлүүлэгчид хугацаа дуусан эмээ зарсан гэнэ. Эмийн худалдааг дурын хүн хийдэггүй. Гэтэл эм ханган нийлүүлэх байгууллагад ажиллагсдын хэд нь эм зүйч

хас чихаад байхад чанартай хи­мийн тариа авна гэдэг юу л бол.

хСүт­ийн хими эмчилгээний тасагт сард дунджаар 450 хүн химийн тариа хийлгэдэг бөгөөд эм, тарианы хүрэлцээ муу, өвчтөнүүд хэвтэх, эмчилгээнд орох дарааллаа хүлээх гээд бэрхшээл их гардаг байна. өнөө жил улсын төсвөөс химийн тариа худалдан авахад зориулж 1.5 тэрбум төгрөг баталсан учир хүртээмжгүй байдал үүсэж болзошгүйг эмч нар ярих юм. тус төвийн судалгаагаар жилд хамгийн багадаа найман тэрбум төгрөгийг химийн тариа худалдан авахад төсөвлөж байж чанар, хүртээмж хангах эм, тариа оруулж ирэх боломж бүрдэх аж. өнөөдрийн байдлаар манай улсын хавдрын эмчилгээний эмийн бүртгэлд худалдааны нэршлээр 70 гаруй, олон улсын нэршлээрээ 54 эм бүртгэлтэй байна. үүнээс хавдрын химийн эмчилгээнд 26 эм, тариа бүртгэлтэй аж. тэдгээр эм тарианаас одоогийн хэрэглэж буй Энэтхэгийн химийн тариа чанарын хувьд аль хавьд үнэлэгддэгийг хэлж мэдэхгүй. үнэ хямд гэхээр дэлхийн дунджаас доогуур байдаг нь тодорхой. Гэтэл нөгөө талдаа хууль тогтоогчид сэтгэлгүй хандсаны гайгаар хэчнээн хүн чанар багатай химийн тариа тариулж хохирсон бол. иргэдийнхээ амь нас, эрүүл мэндийн амин чухал хэрэгцээг бал цаас, бараа материал худалдан авах ажиллагаатай адилтган хуульчилсан нь тэнэглэл гэхээс өөр юу гэх вэ. Ялангуяа, химийн тариа бол хорт хавдрын эсрэг онцгой бүтээгдэхүүн. тийм ч учраас гадуур зарахыг хориглож, тендерт шалгарсан эм ханган нийлүүлэх байгууллагад л хилээр оруулах зөвшөөрөл олгохоор хуульчилсан байдаг. иргэдийнхээ амины үнэтэй зүйлээс мөнгө харамладаг төртэй байгаа нь эмгэнэл биш гэж үү.

дээрх хоёр хуулийн заалтаас болж иргэний аюулгүй эрүүл мэндийн үйлчилгээ авах эрх ноц той зөрчигдөж байна. үүнийг хэзээ засах нь ч тодор­хой гүй. Ерөнхийлөгч хүүхэд хамгааллын чиглэлээр хяналтын байгууллагынхантай уулзах үеэрээ эмийн санг шууд шалгах эрхийг МхЕГ­т олгох хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийг яаралтай хийхийг анхааруулсан ч ЭМЯ, Засгийн газар хуулийн төсөл санаачлаагүй л байна. Мөн химийн тарианы чанарыг сайж­руулах талаар иргэд эмнэл гийн зүгээс олон жил шүүмж лэлтэй хандаж байгаа ч төсөв нэмэх, тендерийн хуулийг өөрч­лөх санаачлага бас гараагүй л байгаа юм. иргэдийн эрүүл мэн дийн аюулгүй үйлчилгээ авах эрх зөрчигдсөөр байгааг мэдсэн ч мэдээгүй царайлдаг, тооцсон ч тоолгүй өнгөрөөдөг байдалтайгаа төр ч эвлэрчээ.

Г.БилгүүнЗГМ

МХЕГ эмийн сангуудын

үйл ажиллагаа,

бараа, бүтээг-дэхүүнд

бүрэн хяналт тавьж

чадахгүй байгаагаа

хүлээн зөвшөөрсөн.

Б. Хасуй / ЗГМ©

мэргэжилтэйг дээрх хуулийн заалтаар тогтоож дийлэхгүй нь ойлгомжтой байна. Эм, тариа бол онцгой бараа бүтээгдэхүүн. түүнийг мэргэжлийн эм зүйч худалдан борлуулах ёстой. Гэтэл хүний амь нас, эрүүл мэндтэй шууд холбоотой онцгой барааны чанар, худалдах эрхийг хэрэгжүүлэхэд төр хяналтаа тогтоож чадахгүй байгаа нь харамсалтай. ийм тохиолдолд иргэд хэнд найдаж, хаанаас баталгаа нэхэх вэ. хуулийн энэ цоорхойг далимдуулж хэчнээн эмийн сан шаардлага хангахгүй эм, тариаг үйлчлүүлэгчид шахаж байгааг яаж тооцох вэ.

үүнээс ч ноцтой байж болох нөхцөл олон жил ужгирсан нь бас л төрийн харалган бодлого, хуулийн заалттай холбоотой. хавдар судлалын үндэсний төв (хСүт)­ийн хими эмчилгээний тасаг чанар багатай химийн тариа ашигладаг тухай яригдсаар байгаа. тус төвд химийн тариа

нийлүүлэх тендер төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулийн дагуу зарлагддаг бөгөөд хамгийн бага үнэ санал болгосон эм ханган нийлүүлэгч шалгардаг. тэр хэрээр дэлхийд нийтлэг хэрэглэж буй химийн тарианаас хямд тариа тендерээр орж ирдэг гэсэн үг. Энэ талаар тус төвийн Клиникийн эм зүйн албаны дарга Ж.Жавхлан “хуульд хамгийн бага үнэ санал болгосон оролцогчийг шалгаруулна гэдгээр чанаргүй эм, тариа орж ирдэг сул тал бий. химийн тарианаас илүү үр дүнтэй эмчилгээг дэлхий нийтэд өргөн хэрэглэж байгаа ч манай эмнэлэг төсөв хүрэлцээгүйгээс нэвтрүүлж чадахгүй байна” гэж ярив. хСүт­ийн төсвийг жил бүр нэмэгдүүлж ирсэн. харин өнөө жил 20.2 тэрбум төгрөг байсан төсвийг ирэх жил 10.3 тэрбум төгрөг болгож бууруулжээ. төсвийг нь бараг 10 тэрбумаар

төлөвлөгөөт болон төлөвлөгөөт бус гэсэн хоёр шалгалт хийдэг. төлөвлөгөөт шалгалтыг өмнөх жилийн арванхоёрдугаар сарын 1­н гэхэд олон нийтэд зарладаг. төлөвлөгөөт бус шалгалтыг өргөдөл, гомдол, бусад газраас ирсэн хүсэлтийн дагуу хийдэг. Гэхдээ бид хяналт, шалгалтаар явахдаа тав хоногийн өмнө урьдчилан мэдэгддэг хуулийн заалттай. тав хоногийн өмнө урьдчилж мэдэгдэхээр зөрчил илэрдэггүй. Манай байгууллагад тулгамдаж байгаа асуудлын нэг бол яах аргагүй энэ мөн. Ялангуяа, хяналт шалгалтаар очно гэдгээ урьдчилаад мэдэгдчихээр эмийн сангууд хугацаа дууссан, чанар хангахгүй бүтээгдэхүүнээ нуудаг” гэв.

төрийн хяналт шалгалтын тухай хуулийн тавдугаар зүйлд “хяналт шалгалтын байгууллага хяналт, шалгалт хийх тухайгаа шалгуулах этгээдэд таваас доошгүй хоногийн өмнө шуудангаар, утсаар, эсхүл биечлэн мэдэгдэх

“ДЦС-4” ТӨХК нь эрх бүхий тендерт оролцогчдоос АШИГлАх БолоМЖГҮЙ БолСон 3Т ТРАнСФоРМАТоРИЙГ хУДАлДАЖ АвАх /БМА-04/2018 дугаартай/ үнийн битүүмжилсэн санал ирүүлэхийг урьж байна.

Худалдах Трансформатор нь компаний агуулахад хадгалагдаж байгаа бөгөөд худалдан авагч нь бүтнээр өөрийн унаа техникээр ачиж авна.

Ашиглах боломжгүй шатсан Трансформатор худалдан авах аж ахуйн нэгж, хуулийн этгээд нь сонгон шалгаруулалтанд орохдоо дараах материалуудыг бүрдүүлэн ирүүлсэн байна. Үүнд:

Компаний гэрчилгээний хуулбарТрансформатор худалдан авах үнийн санал /НӨАТ,ачилт тээврийн зардал багтсан /Ачиж тээвэрлэх санал хугацаагаа ирүүлнэ.

Үнийн саналыг 2018 оны 10-р сарын 31-ны өдрийн 10.00 цагаас өмнө “ДцС-4” ТӨхК-ний 2-р байр Борлуулалт Маркетингийн Алба 313 тоот өрөөнд ирүүлнэ үү?

Үнийн саналыг нээлтэд оролцох хүсэлтэй тендерт оролцогчдыг байлцуулан 2018 оны 10-р сарын 31-ны өдрийн 10.30-т нээнэ.

Сонирхсон этгээд тендерийн баримт бичиг болон бусад мэдээллийг доорх хаягаар авч болно.

“ДцС-4” ТӨхК БоРлУУлАлТ МАРКЕТИнГИЙн АлБА УлААнБААТАР хоТ БАЯнГол ДҮҮРЭГ 20-Р хоРоо ЭРЧИМ

хҮЧнИЙ ГУДАМЖЗАхИРГААны 2-Р БАЙР 3-Р ДАвхАР 313 ТооТ ӨРӨӨ

УТАС: 70170783, 99040797, 99101957

ҮнИЙн САнАл АвАх УРИлГА

(Тэрбум төгрөг)хавдар судлалын үндэсний төвийн төсөв

20122013

20142015

20162017

20182019

Сангийн яам ©

5.0

10.0

15.0

20.0

10.6 11.2 11.514

18.6 18.7 20.2

10.3

Хуулийн цоорхойг далимдуулж

иргэдэд чанаргүй эм, тариа шахсаар

байна

ЗГМ: ТОДРУУЛГА

Иргэн бүр жилд нэг удаа эргүүлийн үүрэг гүйцэтгэж “хүүхэд хамгаалагч”-аар ажиллана

нийгэм

6 ЗАСГийН ГАЗРыН МЭдЭЭ СоНиН 2018.10.23, МЯГМАР ~ №208 (1007)

эргүүл хийж хүүхдүүдээ гэмт халдлагаас сэргийлэх юм. ин­гэхдээ иргэн жилд нэг удаа л эргүүлийн үүрэг гүйцэтгэх бөгөөд хорооны иргэдийг бүгдийг ээлж дараагаар төсөлд “урих”­аар төлөвлөж байгаа аж. Схд­ийн Цагдаагийн нэгдүгээр хэлтсийн дарга, хурандаа М.Батсайхан хэлэхдээ “Эргүүл хийж буй иргэн цагдаагийн байгууллага­тай хамтарч ажиллана. Бидний зүгээс эрсдэлтэй байршлуудад

хийх хөдөлгөөнт болон машинт эргүүлийн тоогоо нэмэж “хүү­хэд хамгаалагч” нараа гэмт халдлагад өртөх, доромжлуулахаас хамгаална” гэж амлав.

олон оронд ийм төсөл хэрэгждэг бөгөөд сайн дурын үндсэн дээр үйл ажиллагаа нь явдагийг цагдаагийн байгууллагынхан хэлж байна. Гадаадын цагдаагийн байгууллагууд дөрвөн арга, хэлбэрээр гэмт хэрэгтэй тэмцдэг. үүний нэг хэлбэр болох иргэдийн

1ЦЕГ­аас энэ байдлыг засахаар

хүүхдийг гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх төслийг орон даяар хэрэгжүүлэхээр зорьж байна. “хүүхэд хамгаалагч” төслийн эхлэл болгож БЗд­ийн тавдугаар хороо болон Схд­ийн 18 дугаар хороонд туршиж үзэхээр өчигдөр нээлтээ хийлээ.

үндсэн хууль, хүүхдийн эрхийн болон хүүхэд хамгааллын тухай хуульд тусгасан хүүхдийн эрхийг хангах үүргийг хэрэг­жүүлэх үүднээс ЦЕГ­ын хүүхдийг гэмт хэргээс урьдчилан сэргий лэх тасгийнхан 21 аймаг, нийслэлийн есөн дүүрэгт ажиллаж, судалгаа хий жээ. Судалгаанд түшиглэн хүүхэд бүрийн гэрээс сургууль, сургуу лиас гэр хүртэлх замыг бүрэн хяналтад авч тэднийг эрүүл, аюулгүй зорчиход дэмжлэг болох төслийг боловсруулаад байгаа юм. тус төслөөр цагдаагийн ажилтнууд бус тухайн хорооны иргэд хүүхдүүдээ хамгаалах үүргийг зохицуулах аж. Нэг хороонд нэг зохицуулагчийг иргэдийн дундаас сонгон ажиллуулах бөгөөд зохицуулагч нь хорооныхоо иргэдийн эргүүл хийх хуваарийг гаргах, хэрэгжилтэд хяналт тавих, эргүүлд гарч буй иргэнийг хантааз, хэрэгслээр хангах, иргэдийн гаргасан мэдээллийг цагдаагийн байгууллага мэдээлэх үүрэгтэй байх юм. туршилтад сонгогдсон Схд­ийн 18 дугаар хороонд гэхэд 2378 өрхийн 12 мянган хүн амьдардаг. тус хорооны хүүхдүүд 12­р сургуульд хамрагддаг бөгөөд камержуулаагүй орчин, гэмт халдагад өртөж болох эрсдэлтэй цэг 10 байршилд байгаа аж. тэдгээр байршилд хорооны 10 иргэн өдрийн турш

Сум, хороонд нэг зохицуулагч

ажиллаж иргэдийн эргүүл хийх

хуваарийг гаргана

2008 хүүхэд алга болсон дуудлага бүртгэгдэж, тавыг нь ор сураггүй болсонд тооцжээ

С.Батсайхан / ЗГМ©

2017 онд гар утас, эд зүйл дээрэмдсэн гэмт хэрэг 303, хүчингийн хэрэг 187, залилан гэмт хэрэг 124 бүртгэгджээ.

Иргэн бүр эргүүл хийх төсөл орон даяар хэрэгжинэ

ЦЕГ-ын Хүүхдийг гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх тасгийнхан ирэх сарын эхээр төслийнхөө туршилтын явц болон цаашид авах арга хэмжээний талаар Ерөнхийлөгчид танилцуулж орон даяар хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байгаа юм. Тус тасгийн дарга Д.Будзаанаас төсөл хэрхэн хэрэгжих талаар тодруулж, ярилцлаа.

-Гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх ажилд иргэдийн оролцоог түшиглэх төсөл өмнө нь хэрэгжиж байсан уу?

­Манай улсад олон нийтийн эргүүл гаргах, хүүхэд хамгаалах чиглэлээр олон ажил зохион байгуулж байсан. өмнө нь мөнгө өгөхгүй бол эргүүлд явдаггүй гэх зэрэг олон хүчин зүйлээс дорвитой үр дүнд хүрээгүй. харин иргэдийн оролцоог хүүхэд хамгаалалын чиглэлд ашиглаж чадвал үр дүнтэй болохыг тодорхойлж, төсөл боловсруулсан. Энэ төслийг амжилттай болгохын тулд эхний ээлжинд туршиж үзэж байгаа. туршилтаар илэрсэн алдаа, оноог засаж сайжруулснаар журам

гаргахаар төлөвлөсөн. Журмын дагуу орон даяар сайн дурын эргүүл хийх төсөл хэрэгжинэ гэж тооцоолж байна.

-Төслийг орон даяар хэрэг-жүү лэхэд хичнээн төгрөг шаард-лагатай болох вэ?

­иргэд жилд нэг л удаа эр­гүү лийн үүрэг гүйцэтгэх уч раас цалин, урамшуулал байх гүй. харин тэднийг зохион бай гуулах зохицуулагч хороо, сум болгонд нэг байна. Зохи цуу лаг чийг сарын 500 мянган төгрөгөөр цалин жуулахаар тооцож байгаа. Зохи цуулагчийн цалинг төсөвт суулгахаар холбогдох бай­гууллагад хандсан.

-Эргүүл хийх хүнийг яаж

сонгох юм бэ? Эргүүлээр ажил-лах цагийг хэрхэн тогтоох вэ?

­Насанд хүрсэн иргэн бүр оршин суудаг хороондоо эргүүл хийх боломжтой. Гэхдээ биеэ хянах чадваргүй согтуурсан болон сэтгэцийн өвчтэй хүнийг эргүүлээр ажиллуулахгүй. тухайн иргэнийг хэзээ, ямар байршилд эргүүл хийхийг зохицуулагч хуваарилж өмнө нь мэдэгдэнэ. Ажиллах цагийн тухайд янз бүр байгаа. тухайн хорооны сур­гууль хэдэн ээлжээр хичээллэж байгаагаас шалтгаалж эргүүл хийх цагийг өдөрт нь харилцан адилгүй тогтоох байх.

-Эргүүл хийх иргэн тухайн өдөр ажил, албанаасаа чөлөө

авах, цалингаа хасуулахгүй байх зохицуулалтыг яаж хийх вэ?

­үүнийг бид журамдаа тусгаж өгнө. Гэхдээ сурагчдын зуны амралт, өвлийн улирлын урт амралт, баяр, амралтын өдрүүдийг хасаад тооцохоор жилд 196 өдөр эргүүл ажиллах тооцоо байгаа. тиймээс аль болох иргэдийн ажил, албыг цалгардуулалгүй сайн дурын үндсэн дээр үүрэг гүйцэтгүүлэх талаас нь журамд тусгана гэж төлөвлөж байгаа.

-Нэг хорооноос эргүүл гарах хүнийг тоог тогтоож өгөх үү?

­хороо болгонд хүүхэд эрс­дэлд орж болзошгүй цэг өөр өөр байдгаас эргүүлийн тоо харилцан адилгүй. тухайлбал, туршилт

хийж эхлээд байгаа БЗд­ийн 5 дугаар хороонд хүүхэд хохирох, эрсдэлд орох магадлалтай 30 байршилд 30 эргүүл гаргаж байгаа.

-Эргүүлийн хугацаанд, хариу-цаж байгаа цэгт нь хүүхэд гэмт хэрэг, эрсдэлд өртвөл тухайн иргэнд ямар нэг хариуцлага оногдуулах уу?

­хуулиар үүрэг хүлээж томи­логдсон албан тушаалтан биш учраас хариуцлага тооцохгүй. Сайн дурын үндсэн дээр иргэнийхээ үүргийг биелүүлж байгаа ажил гэж ойлгох хэрэгтэй. Гэхдээ эргүүл байгаа тохиолдолд гэмт хэрэг үйлдэх нөхцөл бүр­дэхгүй гэж тооцож байгаа.

Схд­ийн 5, 8, 23, 29, 32 дугаар хороо цэцэрлэггүй. тэгвэл тус дүүргийн 5 дугаар хороонд улсын төсвийн 1.1 тэрбум төгрөгийн санхүүжилтээр баригдах 100 хүүхдийн хүчин чадалтай цэцэрлэгийн шав тавих ёслол боллоо.

тус хороо 9000 орчим иргэнтэй бөгөөд үүний 750 нь цэцэрлэгийн насны хүүхэд юм. Энэхүү 100 хүүхдийн хүчин чадалтай цэцэрлэгийг ирэх есдүгээр сарын 1­нд ашиглалтад оруулах юм. Барилгын ажлыг “Арь” ххК гүйцэтгэж байгаа аж.

СХД-т 100 хүүхдийн цэцэрлэгийн шав тавилаа

Цэцэрлэгийн орчинд эргүүл ажиллана

БОЛОвСРОЛ

оролцоонд түшиглэн гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх, таслан зогсоох аргыг манай оронд ашиглахаар шийдсэн нь эл төсөл юм. Японд гэхэд дөрвөн сая иргэний гишүүнчлэлтэй хүүхэд хамгааллын сайн дурын байгууллага орон даяар үйл ажиллагаа явуулдаг бөгөөд олон нийтийн талархлыг хэдийн хүлээжээ. Манай оронд ч гэсэн тус төслийн үр дүнд гишүүнчлэлээрээ тэргүүлэх сайн дурын байгууллага

бий болох суурь үүгээр тавигдах боломжтой. ЦЕГ­аас таван жилийн өмнө School police төслийг эхлүүлж өдгөө иргэн бүр хүүхдийнхээ төлөө үүргээ биелүүлдэг болж, сургуулийн орчныг бүрэн хянаж чадахуйц “хөрсөндөө суусан” ажлын нэг болсон. Сургуулийн орчны аюулгүй байдлыг хангаснаар гэмт хэрэгт холбогдсон хүүхдийн тоо 18.8 хувиар буурсан сайн үзүүлэлт ч бас бий.

ирэх сараас цэцэрлэгийн орчинд эргүүл ажиллуулж эхлэхээр бол­жээ. тээврийн цагдаагийн алба ны урьдчилан сэргийлэх хэл тэсээс мэдээлж буйгаар “Цэцэр лэгийн эргүүл” аяны хүрээнд эцэг эх, асран хамгаалагч, багш сурган хүмүүжүүлэгчдийн орол цоотой­гоор хүүхдийг зам тээврийн осол, гэмтлээс сэргийлэх, энэ төрлийн зам тээврийн ослыг бууруулах зорилгоор ирэх сараас kinder po­

lice буюу цэцэрлэгийн эргүүлийг ажиллуулж эхлэх аж. Нийслэлийн төрийн өмчит 227 цэцэрлэгийн 10 мянга гаруй эцэг эх, асран хамгаалагч зөвхөн дохиур мод бариад зам дээр зогсох бус хүүхдээ хүргэж буй асран хамгаалагч нарт хүүхдийг зам тээврийн ослоос урьдчилан сэргийлэх мэдлэг мэдээллийг олгох, хамгаалах бүс, хамгаалалтын суудлыг хэрхэн зөв сонгож, хэрэглэхийг зааж,

зөвлөх юм. Эргүүлээр ажиллах эцэг, эхчүүдийг урьдчилан видео сургалтад хамруулж цацруу­лагчтай хантааз, дохиур мод, шүгэл, сургалтын гарын авлагаар хангахаар болжээ. Сургалтаар хүүх дийн автомашины суудлыг зөв байршуулах, суудалд хүүхдийг хэрхэн суулгаж сургах зөвлөгөө өгөх мэдлэг олгохоос гадна blind spot буюу үл үзэгдэх цэг гэж юу болохыг заах юм.

ZGM DAILY2018.10.23, TUESDAY ~ №208 (1007) 7ThE officiAL gAzETTE

ZGM: HIGHLIGHtS

Apu JSC's stock price falls 20.2 percent since January 2018

2019 Budget bill allocates MNt 1.1 trillion for Future Heritage Fund

According to market analysts, investers are more interested in IPOs.

Majority of the financing will be spent to repay Human Development Fund debts.

AFCCP holds consultative meeting on consumer protection

Working group responsible for inspecting Ot deal convenes

AFCCP presents a bill on Consumer Protection.Preliminary report to finalize next week.

PoliticsPrime Minister of Mongolia Khurelsukh Ukhnaa receives Chinese delegation led by Li Hongzhong, Communist Party Secretary of Tianjin and a member of the 19th Politburo of the Communist Party of China. With an aim to increase bilateral trade turnover to USD 10 billion, the PM expressed support on the upcoming agreement on establishing Mongolia-Tianjin logistics center.

EconomyAs of October 19, the completion rate of nationwide harvest stood at 80 percent reports the Ministry of Food, Agriculture and Light Industry.

Top 20 Index falls 1.16 percent, to 20,231.06 points. MSE A Index drops 0.38 percent, to 9,759.98 points. MSE B Index decreases 0.3 percent, to 8,852.34 points. Market cap stands at MNT 2.4 trillion.

sociEtyFollowing the 12th Asia-Europe Meeting Summit held in Brussels, Belgium, President of Battulga Khaltmaa paid a visit to Geneva, Switzerland, to attend the World Investment Forum on October 21. Upon his arrival, President Battulga held a meeting with Mongolians living in Geneva and nearby European cities.

According to Civil Aviation Authority of Mongolia, the 100,000th transit flight of this year will be conducted today.

Three-time champion of Mongolia and a member of the National team and The Champions Tuvshintulga Tumenbileg wins bronze medal from men’s 61 kg weight range of the World Wrestling Championships being held in Budapest.

Mongolian circus troupe to perform a circus play Magnificent Circus at the Mongolian National Circus.

Scan the QR code for further information and to purchase the ticket.

Future Heritage Fund to operate as wealth fund starting from 2030

Tugsbilig.B@tugsbiligZGM

2019 budget plan brings attention to Future Heritage Fund

sTock markeT puBlic secTor

privaTe secTor

mongolian investors show interest in ipos over top-tier firms

Terbishdagva Dendev: inspection report on oT will be released next week

aFccp discloses bill on improving e-commerce monitoring

Approved by the Parliament in 2016, the Law on future her­itage fund took effect last year. The purpose of the fund is to save certain portion of mining sector revenue to cover budget deficit and major debt repayments. finance Minister Khurelbaatar previously announced that the fund will not be touched until 2030 with the revised plan for the fund.

The fhf was previously called the human Development fund (hDf), which was responsible for several social welfare, such as the child money program, and had an accumulated debts of MNT 1.71 trillion by the fhf was estab­lished. The government’s idea was to finance the fund from the State Budget in an amount equal to about 70 percent of mining rev­enue. Accordingly, a total of MNT 357.7 billion was allocated last year

and MNT 508.7 billion is expected to be financed this year. But the balance of fhf is currently un­der deficit as the fund’s asset was drawn for fiscal balance and HDF debt repayments.

on the contrary, the budget bill expects around MNT 3 trillion from mining sector in revenue. This is around 76.4 percent higher than 2018 expectation of MNT 1.7 tril­lion. The draft expects to fulfill this amount by exporting 42 million

Mongolian Stock Exchange Tier­i listed Apu JSc’s stock price fell by 20.2 percent, to MNT 572 since January.

According to market analysts, the sharp collapse in prise is mostly caused by lower supply of shares as the public is actively retracting their assets to invest in initial public offerings and Mongolia’s capital market has a small number of investors.

for instance, a total 10.1 million units of shares have been traded since the beginning of this year. This equals about 15 percent stake owned by small shareholders. The major shareholders, on the other hand, purchased about 900,000

units of shares this year.As for their operations, the

company earned MNT 99.5 billion in sales revenue and a net profit of MNT 13.9 billion in the first half of this year.

Another noteworthy mention about the company is that they have fully settled their debts raised from international markets and are planning to build up necessary fund from domestic sources. for instance, Apu JSc completed the transaction of a debt to credit Suisse in the first half of this year and has announced to settle the European Bank for Reconstruction and Development debts within this quarter.

The market capitalization of Apu JSc stood at MNT 608.8 billion on the october 19 closing price.

sTock markeT

Gobi JSC(One month to date)

LendMN NBFI JSC(One month to date)

APU JSC(One month to date)

34k

33k

32k

31k

580

570

560

74

72

70

682018/10/22 33.5k 2018/10/22 572.14 2018/10/22 74.17

MSE©

continue to operate as a sovereign wealth fund. The fund’s 10 percent of net profit will be drawn to the State Budget starting from 2030 according to the Law on fhf.

Additionally, finance Minister Khurelbaatar previously noted that the first MNT 500 billion will be circulated to raise fund as same as wealth funds of other countries and remarked, “We are currently study­ing Singaporean Temasek holdings and government Pension fund of Norway.”

Regarding the management, the Law on future heritage fund states that a state­owned enterprise fu­ture heritage fund corporation will be responsible for the fund’s operation. A spokesperson of the Ministry of finance informed that the ministry is currently drafting the rules and regulations of the corporation.

Along with the submission of the draft of 2019 State Budget, the Minister of finance Khurelbaatar chimed announced that the bill allocated around MNT 500 billion to the future heritage fund (fhf). however, the fund, which was supposed to have over MNT 800 billion in its initial plan, is still un­der deficit and the fiscal plan may affect the government’s initiative to create the treasury until 2030.

Batsaikhan.S / ZGM©

10 percent of FHF net profits to be drawn to budget

starting from 2030

Tugsbilig.B@tugsbiligZGM

Tugsbilig.B@tugsbiligZGM

tons of coal and 1.4 million tons of copper. Thus, failure to fulfill this target may affect potential financing to the fund.

EstimatEd financing for fHf in upcoming

yEarsAccording to the Ministry of

finance, the budget estimation is calculated in a triennial basis. The draft of 2019 budget bill allocated about MNT 1.1 trillion to the fund, of which MNT 600 billion will be spent to settle hDf debts and MNT 553 billion will remain in the fund according to a spokesperson of the Ministry of finance. As for 2020, the ministry currently estimates MNT 754.5 billion financing for the fund and MNT 774.4 billion in 2021.

The FHF will be financed from the State Budget until 2030 and will

Parliamentary working group responsible for inspecting the oyu Tolgoi investment Agreement, convened yesterday. The working group was supposed to report the inspection findings to the

Parliament on September 25, but remains quiet so far.

According to the head of the working group Terbishdagva Dendev, the team has prepared 200­page preliminary report,

which were handed out to working group members under confidentiality last August.

“Although the official report should have f inalized by September 25, some members

have not send their review and some documents are required from oT. overall, the works are done. We are planning to finalize next week to submit to the Parliament,” informed Mr.Terbishdagva.

With an aim to support the implementation of Law on consumer Protection, resolve facing issues and discuss policy measures, the Authority for fair competition and consumer Protection (AfccP) held a National consultation on consumer

Protection yesterday.At the opening, Deputy

Prime Minister Enkhtuvshin Ulziisaikhan remarked, “Private entities praise the customer as a king; however, they are becoming victims to expired, counterfeit products, accommodations with false measurements and illegal services. Protection of consumers’ rights is not up to AfccP alone.”

he then highlighted the necessity

to improve coordination between government bodies. in order to do so, the Deputy Prime Minister stated to identify facing issues of healthy and safe environments.

During the consultative meeting, the AfccP presented the draft revision to the Law on consumer Protection, which received the approvals of the Deputy Prime Minister and Ministry of Justice and home Affairs. According

to the chairman of the AfccP Lkhagva Byambasuren, the draft bill focused added articles that will improve the government’s monitoring on e­commerce and pyramid schemes.

furthermore, Mr. Lkhagva pointed out that Law on Petroleum Products does not include article on monitoring fuel price. Thus, the AfccP submitted a request to amend the law.

Өдрийн хэмнэл

8 ЗАСГийН ГАЗРыН МЭдЭЭ СоНиН 2018.10.23, МЯГМАР ~ №208 (1007)

“Чехийн хөгжмийн үдэш” тоглолтхаана: Улсын филармонихэзээ: 2018.10.26-нд 19.00 цагаасТасалбарын үнэ: ^ 25 мянга

ЗУРХАй

Билгийн тооллын 14Намрын адаг хар нохой сарын долоон улаан мэнгэтэй шар хулгана өдөрҮс засуулбал: Эд мал арвиднанаран ургах, шингэх: 07.23-17.51Барилдлага: Үхэх Шүтэн барилдлага: МунхрахуйСуудал: Гал

Аргын тооллын аравдугаар сарын 23, Ангараг гараг. Билгийн тооллын 14. Дэлгэрүүлэгч одтой, шар хулгана өдөр. Өдрийн наран 07.23 цагт мандан, 17.51 цагт жаргана. Тухайн өдөр луу жилтнээ аливаа үйл хийхэд эерэг сайн ба бич, тахиа жилтнээ сөрөг муу нөлөөтэй тул элдэв үйлд хянамгай хандаж, биеэ энхрийлүүштэй. Эл өдөр элдэв үйлд хянуур хандах хэрэгтэй ба ан, гөрөө хийх, мал адгуус муулах, гараг тахих, хүүхэд үрчлэн авах, урлан бүтээхэд сайн. Улаа гаргах, хиншүү хярвас гаргах, төлөг тавих, морь уралдахад муу. Өдрийн сайн цаг нь хулгана, үхэр, туулай, морь, бич, тахиа болой. Хол газар яваар одогсод зүүн урагш мөрөө гаргавал зохистой.

ЦАГ АГААР

ФОТО АГШИН

УВС 7o

-2o

ХОВД 9o

0o

ЗАВХАН 4o

-8o

БАЯНХОНГОР 6o

-7o

ГОВЬ-АЛТАЙ 3o

-7o

ӨВӨРХАНГАЙ 8o

-2o

АРХАНГАЙ 7o -5o

ХӨВСГӨЛ 6o

-6o

БУЛГАН 7o

-6o

ТӨВ 6o

-5o

ДУНДГОВЬ 9o -4o

ӨМНӨГОВЬ 11o

-1o

ГОВЬ-СҮМБЭР 8o

-6o

ДОРНОГОВЬ11o

-2o

СҮХБААТАР 9o -5o

ХЭНТИЙ 9o

-8o

СЭЛЭНГЭ 10o

-5o

ОРХОН 7o

-3o

ДАРХАН-УУЛ10o

-3o

ДОРНОД 8o

-5o

БАЯН-ӨЛГИЙ 3o

0o

УЛААНБААТАР

Тв ХөТөЛБөР

“Өглөө” хөтөлбөр

07.00

10.30

14.00

16.10

18.15

21.10

07.00

“Бүрэн тайлбар” нэвтрүүлэг

“Олон нийтийн цаг” шууд нэвтрүүлэг

“Миний жаахан нар” ОАК 8, 9 дүгээр анги

“Их мөнгөний эзэд” баримтат кино

“Онцгой дуудлага” нэвтрүүлэг

“Ярилцах цаг”-Сангийн сайд ч.Хүрэлбаатар

11.00

20.30

22.00

14:30

“Сая долларын суутан” нэвтрүүлэг

“Америкийг бүтээсэн автомашинууд”

“Удирдагчид Лакуатай хамт”

“Амжилтад хязгаар үгүй” нэвтрүүлэг

22.30 “Хариуцлага ба үнэ цэн” хөтөлбөр

09.00

11.20

14.05

17.10

20.30

22.00

07.00

12.30

13.30

14.30

21.00

21.30

“Монголчууд ХХ зууны эхэнд” нэвтрүүлэг

“Үүнийг хэрхэн хийдэг вэ” нэвтрүүлэг

“Та тавдугаар ангийн хүүхдээс ухаантай юу” шоу нэвтрүүлэг

“Тобот” хүүхэлдэйн кино 3 дугаар бүлэг, 1, 2 дугаар анги

“Ялалт ток шоу” нэвтрүүлэг

“Ээж” ОАК 39 дүгээр анги

“Өнөө өглөө” хөтөлбөр

“Төрөх өрөөний тоглоом” 7 дугаар хэсэг

“Би хэн бэ” шоу нэвтрүүлэг /season-4/ 7 дугаар хэсэг

“Заншлын хэлхээ-Дээд монголчууд”

“Ороод гараач” /season-2/ 21 дүгээр хэсэг

“Хэрээс” ОАК 4 дүгээр анги

ЗГМ: үГИйН СүЛжЭЭ

БоСооГооР:2. Монгол гэрийн баруун, зүүн хойморт хосоороо байх модон сав3. Элбэг, их4. Баяр...5. МУ-ын хөдөлмөрийн баатар, төрийн шагналт зохиолч, "Зууны шилдэг сэтгүүлч"6. Добу мэргэнээс хойш

дарьгангачуудаас ноёлох байр суурийг нь авсан аймаг, овог7. Унаа, унашгүй8. Хожуу хөнгөлсөн үхэр, адуу зэрэг мал

хӨнДлӨнГӨӨР:1. Манай оронд арвин их нөөцтэй, нефт орлох боломжтой, 60 хувь органик

8

1 9

7 4 9 1

9 3 8 7 2

1 8 7 6 3

5 6

5 2 1 7 6

3

1 4 2 9

2 1 6 3 5 9 7 8 4

5 6 7 8 1 2 4 9 3

7 3 5 6 4 8 9 1 2

8 9 4 5 3 7 1 2 6

1 2 3 9 6 4 5 7 8

6 8 9 4 7 5 2 3 1

9 4 8 7 2 1 3 6 5

3 5 2 1 9 6 8 4 7

4 7 1 2 8 3 6 5 9

(өмнөх дугаарын хариу)

ЗГМ: СүДОКү

X.27 2o

-5o 8 м/с

6 м/с

Бага зэргийн хур тунадас

ОНЦЛОХ үЗвЭР

Б.Хасуй / ЗГМ©

өмнөх дугаарын хариу / 10.22

Эрсдэл гаргахгүй бол амжилт үгүй.

X.24 8o

-3o10 м/с

7 м/с

Ялимгүй хур тунадас

X.23 7o

-5o7 м/с

6 м/с

Үүлшинэ Үүлшинэ

X.25 -3o

-7o 10 м/с

10 м/с

7 м/с

6 м/с

Багавтар үүлтэй

X.26 3o

-9o

бодис агуулсан шатдаг чулуу4. Голдуу дөрвөлжин хэлбэрт хэвлэсэн элсэн чихрийн шахмал9. Дэлхийн эдийн засгийн чуулган болдог Швейцарын аялал жуулчлалын хот10. Мийн овгийн томоохон араатан

11. Манлайлагч12. NBA-ийн New Orleans багийн холбон тоглогч13. Төл мал14. Бурхны шашны ёсонд ямар нэгэн дацан, хурал номын үйлийг эрхлэн удирддаг хүний албан тушаал

“Дөмөн хонгор аялгуу” тоглолтхаана: Corporate Convention Centreхэзээ: 2018.11.02-нд 19.00 цагтТасалбарын үнэ: ^ 40-60 мянга

Б.Шаравын “Чингис хаан” дуурьхаана: УДБЭТхэзээ: 2018.10.26-27-ны 17.00 цагтТасалбарын үнэ: ^ 10-20 мянга

"цэнхэр нүдэн бүсгүй" балет хаана: УДБЭТхэзээ: 2018.10.28Тасалбарын үнэ: ^ 10-20 мянга

“Монгол цирк”хаана: Монголын үндэсний Аса циркхэзээ: 2018.10.26-ны 17.00, 27-ны 13.00 цагтТасалбарын үнэ: ^ 15 мянга

“Шопен ба Шарав”

Төгөлдөр хуурч С.Одгэрэлийн уран бүтээлийн тайлан тоглолт ирэх сарын 3-нд болно. Тэрбээр яруу тансаг аялгуугаараа дэлхийд гайхагдсан Польшийн нэрт хөгжмийн зохиолч Фредрих Шопен болон Төрийн соёрхолт хөгжмийн зохиолч Б.Шаравын бүтээлүүдээс толилуулах юм. Тоглолтын эхний хэсэгт

Фредрик Шопены алдарт ноктюрьн, вальс, этюд зэрэг ур чадвар шаардсан тансаг зохиолуудаас тоглоно. Харин хоёр дахь хэсэгт Б.Шаравын “Манан”, “Зул”, “Сэрсэн тал” зэрэг алдарт бүтээлүүдийг хүргэх юм. С.Одгэрэл Монголд анх удаа төгөлдөр хуурийн цомог гаргаж байсан. Mongolian

composers piano pieces нэртэй уг цомогт С.Гончигсумлаа, Б.Шарав нарын төгөлдөр хуурт зориулсан бүтээлүүдийг оруулсан байдаг. С.Одгэрэлийн “Төгөлдөр” сантай хамтарсан уг тоглолт “чингис хаан” зочид буудлын “Өргөө” танхимд болно. Тоглолтын тасалбар 50-60 мянган төгрөгийн үнэтэй.

л.Балхжав “Миний дуунууд 20 жил”хаана: UB palaceхэзээ: 2018.10.26, 27-нд 19.00 цагтТасалбарын үнэ: ^ 30-50 мянган

УБ-МОСКвА 13.50 14.28МОСКвА-УБ 21.35 07.30УБ-ЭрХҮҮ 21.10 02.40ЭрХҮҮ-УБ 15.35 06.20УБ-СҮХБААТАр 21.15 05.12СҮХБААТАр-УБ 20.55 05.03УБ-ЭрДЭНЭТ 20.30 07.45ЭрДЭНЭТ-УБ 19.10 05.48ЗАМыН-ҮҮД-УБ 17.35 08.55УБ-ЗАМыН-ҮҮД 17.20 07.05УБ-ЗҮҮНХАрАА 17.30 21.45ЗҮҮНХАрАА-УБ 04.25 08.40

УБ-БИШКЕК 11.05 13.30БИШКЕК-УБ 04.15 10.05

УБ-СӨҮЛ 08.40 12.50СӨҮЛ-УБ 14.20 17.00УБ-ХОНКОНГ 06.25 10.55ХОНКОНГ-УБ 12.05 16.45УБ-БУСАН 12.50 17.00БУСАН-УБ 08.35 11.40

УБ-БЭЭжИН 17.55 20.10БЭЭжИН-УБ 21.10 23.40

Б А Т

А

С

А

Д

р

й

И

А

К

А

р

Х

ч

Г

А

Л

А

А

У

У

Д

А

А

Г

Л

И

р

Х ДХ

р

О

У

Д

О

Г

Н

р

И

Н

р

Т

У

1 2 3

4 5 6 7 8

9 10

13

14

12

11

Зах зээлийн шуурга Уолл Стритэд өгөөжтэй байна

бидний боломж зах зээлийн нөхцөл, тогтворгүй байдлаас шалтгаална” хэмээн ноён Сиппел өгүүлж байна.

ирэх 2019 оны үнэт цаасны арилжаанд “зах зээл, эдийн засгийн нөхцөл гол үүрэг гүйцэтгэнэ” хэмээн Morgan Stan­ley­гийн үнэт цаасны зах зээл хариуцсан орлогч захирал Алан томас үзэж байна. “Жил бүр өснө

Лаура Нунануолл Стритийн үнэт цаасны

арилжаа сүүлийн арван жилд тохиолдоогүй сайн үзүүлэлттэй байгаа нь том банкуудад хөрөнгө оруулагчдыг сүүлийн хэдэн сарын турш нэрвэсэн зах зээлийн шуурга намжиж буйн илрэл болов.

Энэ зун goldman Sachs, Mor­gan Stanley, JPMorgan chase, citigroup, Bank of America­гийн үнэт цаасны арилжааны орлого 2009 оноос хойш үнэмлэхүй өсч, арилжааны нийт орлого 25.2 тэрбум ам.долларт хүрлээ.

Судалгааны Autonomous фирмээс цуглуулсан өгөгдөлд financial Times­ийн хийсэн тоо­цоогоор, үнэт цаасны арилжааны орлого энэ оны эхний есөн сард 2017 оны мөн үеийнхээс 18 хувиар их гарсан нь сүүлийн 10 жилд тохиолдож байгаагүй өсөлт юм.

хувьсамхай зах зээл гурав­дугаар улиралд банкуудын ашиг орлогод нөлөөлж, S&P 500 индекс дөрвөн хувиар буурсан цаг үед

дээрх өөдрөг тайлан гарч байна. “Зах зээлийн тогтворгүй нөхцөл

үнэт цаасны энэ удаагийн үнийн өсөлтөд гол үүрэг гүйцэтгэлээ” хэмээн Нью йорк дахь Auton­omous­ын банкны шинжээч Ги Московски үзэж байна. “тогтворгүй байдал гаарсан үед ялангуяа үүсмэл үнэт цаасны үнэлгээ илүү өссөн”­ийг тэрбээр онцлон дурдсан юм.

том банкуудын үнэт цаас, хувьцааны энэ оны орлого уг салбарт мэргэшсэн хүмүүсийн гайхлыг ч төрүүлж байгааг JPMor­gan­ы үнэт цаас эрхэлсэн тэргүүн Жэйсон Сиппел тайлбарлав.

JPMorgan­ы үнэт цаасны орлого оны эхний есөн сард 22 хувиар өссөн нь уолл Стритийн фирмүүд дотроо шилдэг үзүүлэлт боллоо. “ирэх 2019 онд өсөх

Лаура НунанГүйцэтгэх захирлын албанд шинээр томилогдсон Дэвид Соломон Goldman Sachs-ын удирдлагад шинэчлэл өрнүүлж байна. Goldman Sachs-ын Ази, Номхон далайн хөрөнгө оруулалтын банк хариуцсан Андреа велла, Кэйт ричдэйл нарыг удирдлагын менежментийн ажлаас нь чөлөөлж, оронд нь Хонконгод жилийн өмнө хөрөнгө оруулалт хариуцсан орлогчоор ирсэн Тодд Леландыг томилно. Ноён Леланд Ази, Номхон далайн үнэт цаасны салбарыг тэргүүлж буй жэймс Парадистай хамт Ази, Номхон далайн хөрөнгө оруулалтын банкны дэд ерөнхийлөгчөөр ажиллах юм.

Питер КэмпбеллFiat Chrysler Automobiles автомашины эд анги үйлдвэрлэдэг Magneti Marelli салбараа өөрийн өрсөлдөгч болох KKR-ын мэдлийн Calsonic Kansei компанид 6.2 тэрбум еврогоор зарах гэж буй нь тодорлоо. Magneti-г KKR-ын Calsonic-той нэгтгэснээр автомашины бүрдэл, эд ангийн үйлдвэрлэлээр дэлхийд тэргүүлэгч аварга бүтэц үүснэ. Хоёр компанийн нийт орлого 17 тэрбум ам.доллар болж байна. Дэлхий даяар 65 мянган хүн ажиллуулах шинэ нэгдлийг Calsonic удирдан хөтлөх юм. Magneti-гийн гүйцэтгэх захирал Эрманно Феррари шинэ группэд хуучин албан тушаалаа хадгалж үлдэх юм.

Хэнри ФойЦөмийн зэвсэглэлд хяналт тавих хэлэлцээрээс гарах АНУ-ын Ерөнхийлөгч Дональд Трампын төлөвлөгөө нь зэвсэгт сөргөлдөөн дэгдэх, даян дэлхийн аюулгүй байдалд занал учруулах аюултайг ОХУ анхааруулав. Хүйтэн дайнд цэг тавьсан 1987 оны Дунд тусгалын пуужин устгах хэлэлцээрээс гарах гэж байгаа нь “маш аюултай алхам” хэмээн ОХУ-ын албаны хүмүүс мэдэгдлээ. Европыг болзошгүй сөргөлдөөнөөс хамгаалж буй чухал тохиролцооны нэгийг устгахыг тус тив дэх НАТО-гийн холбоотнууд ч эсэргүүцэж байна.

Goldman Sachs Ази дахь удирдлагаа солилоо

FIAt эд анги үйлдвэрлэлийн салбараа Calsonic-д зарна

Гэрээнээс гарах АнУ-ын сүрдүүлэгт охУ хариу өглөө

Япон 2023 он гэхэд 20 юникорн төрүүлнэИран газрын тосоо ОХУ-аар дамжуулан зарж болзошгүйд Цагаан ордон түгшиж эхэллээ. > 10

Бахрейн шинэ орд олборлоход олон улсын түншүүдийнхээ анхаарлыг татахаар чармайж байна. > 10

хоригт нь Москва саад учруулахаас цагаан ордон болгоомжилж байна

Шинэ орд - Бахрейны эрчим хүчний найдвар

◄1Ялангуяа, ерөнхий сайд шин зо

Абэгийн засгийн газрын хувьд энэ нь онцгой чухал асуулт. Абэгийн засгийн газар 2022 он гэхэд дотоодын нийт бүтээг­дэхүүнд эзлэх венчур хөрөнгө оруулалтыг одоогийн хоос хоёр дахин ихэсгэж, 2023 он гэхэд 20 юникорн старт­ап үүсгэхэд дэмжлэг үзүүлэхээр төлөвлөсөн. ийм төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд тулгарах эрсдэл их, шинэ юникорн төрүүлэх боломж бараг байхгүйг Mizuho Securities­ын шинжээч нар анхааруулж байна.

Японы венчур хөрөнгийн зах зээл дөнгөж саяхнаас өсч эхэлсэн ч шалихгүй хэвээр. үүний зэрэгцээ капиталыг дотоод доо шинэчлэн хуваарилж, дараа дараагийн юникорнуудыг төрүүлэхдээ одоогийн ком­паниудад тулгуурлах боломж тус улсад муу.

Mercari­гийн жишээ цаашид үүсэн төрж болзошгүй старт­апуудад үлгэр загвар болж чадахгүй. Японы хөрөнгийн биржид гарахаасаа бүр өмнө бүрэн ажиллагаа бүхий бизнесийн загвартай байснаас төдийгүй өөр бусад олон шалтгааны улмаас Mercari онцгой. Бизнес нь маш бага хөрөнгө шаарддаг тул тус компани зах зээлд гарахаасаа өмнө л өсөх боломжтой байв. харин бусад шинэ компани зах зээлд гарахын тулд хавьгүй их венчур капитал босгох хэрэгтэйг экспертүүд тайлбарлаж байна.

арилжаа эрхэлсэн тэргүүн Брайн ливайн тайлбарлав.

Европын холбоонд нэгдүгээр сараас үйлчилж эхэлсэн зохи­цуулалтыг дэлхийн бусад бүс нутгийн санхүүгийн байгууллагууд мөн нэвтрүүлж байна. уг зохицуулалтаар хөрөн­гө оруулагч нар арилжаатай холбоотой төлбөрийн зэрэгцээ судалгаа зэрэг бусад ажиллагаанд төлбөр төлөх ёстой. шинэ зохи­цуулалтаас шалтгаалж ихэнх хөрөнгө оруулагч бро керуудаа эрс цөөлсөн юм.

Том банкуудад хөрөнгө оруулагчдыг сүүлийн хэдэн сарын турш нэрвэсэн зах зээлийн шуурга намжиж байна.

Агаарын бохирдлоос шалтгаалсан цаг бусын үхлийн дийлэнх нь ядуу орнуудад тохиолддог. > 10

Агаарын бохирдол баячуудыг ч хордуулах болов

ввМ©

ввМ©

гэх гэсэн хэрэг биш. Гэхдээ эдийн засагт зарчмын үндсэн өөрчлөлт үүсэхгүй л бол одоогийн нөхцөл хэвээр үргэлжилж л таарна” хэмээн тэрбээр өгүүлэв.

хөрөнгө оруулагчдыг хам гаалах Европын шинэ зохицуулалт ч банкуудын үнэт цаасны үзүүлэлтийг 2019 онд өсгөх нэг нөхцөл хэмээн банк, шинжээч нар үзлээ. MifiD ii (Markets in financial instru­ments Directive) зохицуулалт үйлчлүүлэгч, брокеруудын холбоог бэхжүүлж өгч байгааг goldman Sachs­ын үнэт цаасны

токиогийн хөрөнгийн бирж дэх Mothers Market гэгддэг старт­апуудын зах зээлийн салбарт бүртгэлтэй бусад компанийн “зэрлэг өрнөд” маягийн алдар цуу хөрөнгө оруулагчдын хорхойг хүргэдэг. Гэтэл зах зээлд гарах эдгээр компанийн бэлтгэл тун сул. Биотехнологи, хиймэл оюун, роботиксын салбар дахь хувьсгалт өөрчлөлт хэсэгхэн гялсхийгээд хэрэгжиж амжилгүй өнгөрөх нь бий. Японы жижиглэнгийн хөрөнгө оруулагчдын Kabutan вэбсайт хөрөнгө оруулалтын

шинэ санаа оноог ажиглан, зах зээлд олны анхаарал татах өдөр тутмын мөчлөгийг тэмдэглэн хянаж явдаг. Энэхүү материалыг бичиж байх үед дэлгүүрийн автомат кассын хяналт, үүрэн холбооны 5g технологи, QR код хөрөнгө оруулагчдын анхаарлыг хамгаас татаж байв.

өөдрөг илрэл ч цөөн бус. “таван жилийн өмнөх үетэй харьцуулахад старт­апуудыг сонирхох хөрөнгө оруулагчдын сонирхол эрс ихэссэн”­ийг Kabu­tan­ы шинжээч хидэюки окари

тайлбарлав. Юникорны алдар суу эргэн

намжиж Mercari­гийн хувьцааны үнэ Mothers индекст багтдаг бусад компаниудын хандлагатай ижилсэв. Нээлтийн өдөр 77 хувиар өссөнөөс хойш эрчтэй унасан хувьцааны үнэ эргээд сэргэсэнгүй.

Японы венчур компанийн судалгааны төвийн тооцоогоор тус улсын венчур хөрөнгө оруулалт 2017 оны санхүүгийн жилд 135.4 тэрбум иен буюу 1.2 тэрбум ам.доллараар хэмжигдэж байсан нь АНу, БНхАу­ынхтай харьцуулахад өчүүхэн.

Morgan Stanley­гээс саяхан нийтэлсэн тайлангийн дүгнэлт ч мөн адил. Япон венчур хөрөнгийн судалгаа хөгжүүлэлтийн зардлаа ихэсгэлээ ч хөрөнгө оруулалтын хэмжээ нь АНу, БНхАу­ын­хаас бага хэвээр байх юм. Японы санхүүжилтийн чиг ханд лага эцсийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл, эд ангид төвлөрдөг нь юникорн үүсгэхэд бэрхшээл учруулж байгааг шинжээч нар мөн санууллаа.

Гэхдээ л инновацыг боломж болгон өөрчилж болзошгүй, Японы биржид бүртгэлтэй, бүрт гэл гүй 100 компанийн нэр сийн жагсаалтыг дээрх шин жээч нар гаргаад байна. “Бай галийн шинжлэх ухаан, эрүү лийг хамгаалах салбар Японы старт­апуудад хам гийн ирээдүйтэй”­г жаг саалтын тайлбарт онцолжээ.

Оны эхний есөн сард (тэрбум ам.доллар)

Хувьцааны үнэ (Зургадугаар сарын 19-ны үнийг 100-тай тэнцүүлснээр)

АнУ-ын гол банкуудын үнэт цаасны арилжааны орлого

Mercari-гийн хувьцааны үнэ Mothers Market-ийн бусад компаниудынхаас ч эрчтэй унаж байна

Ft ©

25

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

20

15

10

5

0

120

100

80

60

40

Токиогийн биржийн Mothers индекс

Анх 3000 иений үнэлгээтэй гарсан Mercari-гийн IPO

5300 иен болж өсөвMercari-гийн хувьцааны үнэ

I II III IV V VI2018

VII VIII IX X

Саймон Куперделид ажлын аятайхан байр

санал болговол та ажиллах уу? Энэтхэгийн нийслэлийн бохир агаар тус хотод байнгын оршин суугчийн амьдрах хугацааг есөн жилээр богиносгодгийг Чика­гогийн их сургууль тооцоол­жээ. Эсвэл агаар нь Европын хуулиар зөвшөөрсөн хэмжээнээс олон дахин хэтэрсэн лондоны Брикстон Брижийн ойролцоо амьдарч зүрхлэх үү? Багтраатай эсвэл нялх хүүхэдтэй хүн ийм

шийдвэр гаргаж зүрх лэхгүй л болов уу. орон сууцны доторх, гаднах агаарын бохирдол дэл­хийн хо туу дад ноцтой түгшүүр боллоо.

Бохир агаарын найрлага дахь нарийн ширхэгт тоосонцроос үүдэлтэй зүрхний өвчин, цус харвах, уушгины хавдар зэрэг өвчнөөр дэлхий даяар жил бүр долоон сая хүн цаг бусаар хорвоог орхиж байгааг дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага (дЭМБ) тооцоолжээ. тамхи

татсанаас болж нас барагсдын тоотой тэнцүү уг үзүүлэлт сүүлийн нэг жилд дайн байл­даан, аллагын улмаас амь үрэг­дэгс дийн тооноос 15 дахин их байгаа юм. Нарийн тоосон цортой агаарын бохирдол хүмүүсийн ухаан муудах эмгэг өвчнийг даамжруулж байгааг НүБ­ын Эдийн засгийн судал гааны үн­дэс ний хороо болон бусад бай­гуул лагын судалгаа баталж өглөө.

Агаарын бохирдлоос шалт­

гаалсан цаг бусын үхлийн дий­лэнх нь байр сууцаа халаах, хоол хийхдээ аргал, мод, керо син, нүүрс шатаадаг ядуу орнуу дад тохиолдож байгаа юм. Эх нь хоол хийх зуур зуухны ха жууд тоглоцгоох нялх балчир хүүх­дүүд утаанаас шалтгаалсан өв­чинд бүр ч эмзэг. дорнод Ев­ропын агаар бохирдуулагч гол эх үүсвэр нь нүүрс бол өрнөд Ев ропын хотуудад дизель авто­ма ши ны утаа давамгайлах хандлагатай.

лондон, Нью йорк, Парис, Бээ жин гийн мянга мянган иргэд бохир агаараас болж цаг бусаар энддэг. үлдсэн хүмүүсийнх нь эрүүл мэнд, амьдралын чанар муу дан доройтож байна. Энэ олон хотын оршин суугчид тус тусын засгийн газартаа агаарын бохирдлыг бууруулах шахалт үзүүлж байгаа нь хагас дутуу ам­жилт олсоор. Бохир агаар баячуу­дын эрүүл мэндэд ч хөнөөл уч­руулах боллоо. Чухам энэ нь уур амьсгалын өөрчлөлтөөс

шалт гаалж дэлхий нийтэд учрах ирээдүйн хөнөө лөөс урьтаж арга хэмжээ авах чухал хөшүүрэг юм.

хөгжиж буй ертөнцийн дели, Кайр зэрэг мега хотуудад бохир­дол хэрээс хэтрээд байхад бэрх­шээлийг шийдвэрлэх чармайлт бараг гаргахгүй сууцгаасаар. хо туудыг ариутган цэвэрлэж чадахгүй бол дэлхийг хамарсан хотжилт эмгэнэлт үр дагавар ав­чирна. хөг жин гүй ертөн­цийн хотуудад ч хийх ажил асар их байна.

Агаарын бохирдол баячуудыг ч хордуулах болов

лос-Анжелес

12.3

Мехико

21.2нью-Йорк

18.3

лондон

10.4Истанбул

14.4

лагос

13.7

Шинэ Дели

26.5

Бээжин

21.2

Токио

38.1

Шанхай

24.5Дакка

18.2

Жакарта

10.5

Йоханнесбург

4.4

Рио-де-Жанейро

13.0

Буэнос Айрес

15.3 хүн ам2016, саяар

ДЭлхИЙн 10 хҮн ТУТМын нАЙМ нь ДЭМБ-ААС ЗӨвШӨӨРСӨн хЯЗГААРААС ДАвСАн БохИР АГААРААР АМьСГАлЖ БАЙнА

Ft©

ДЭМ

Б-аа

с зөв

шөө

рсөн

хэм

жээ

нээс

да

вж б

уй ү

зүүл

элт,

дахи

н

Агаарын бохирдол дунд амьдарч буй хүн ам, (тэрбумаар)

Дэвид ШеппардБахрейн улс энэ хавар 80

тэрбум баррелийн нөөцтэй газ­рын тосны орд шинээр илрүүлс­нээ зарлав. орд 1930­аад оноос хойш илэрч байгаагүй баялаг нөөц тэй. харин эрчим хүчний сал барын шинжээчид шинэ нээлтэд болгоомжтой хандаж байна.

өдөрт дөнгөж 43 мянган бар­рель тос олборлодог Бахрейныг газрын тосоор баялаг Булангийн орнуудтай харьцуулбал жараахай шиг. шинэ орд “олбор лолтын хувьд хүндрэлтэй, өртөг зардал өндөр тусаж болзошгүй”­г консалтингийн Wood Mackenzie анхааруулав.

Бахрейны газрын тосны сайд шейх Мохамед бин халифа аль­халифа харин тус улсын нутаг дэвсгэрт орших халиж Аль Бахрейн бассейны ирээдүйг гэрэлтэйгээр төсөөлдөг. шинэ орд Бахрейн улсын хувь тавиланг өөрчлөх чадалтай хэмээн сайд үзэж байлаа.

Газрын тосны уламжлалт орд, АНу­ыг эрчим хүчний гүрэн болгосон занарын чулуулагт орд хоёрын завсрын шинжтэй шинэ нөөцийг ашиглаж, олбор­лох ажилд тэрбээр олон улсын түншүүдийн анхаарлыг татахаар чармайж байна. шинэ ордод туршилтын жур маар хоёроос дөрвөн цооног өрөм­дөнө. өрөмдлөгийн дүн шинэ оноос өмнө гарах ёстой.

Бахрейн нь урьд өмнөх ордууд даа

Катрина Мэнсонираны газрын тос худалдаж

авах, дамжуулж зарахыг хориг­лосон АНу­ын хоригоос мулт­рахад нь тегеранд туслах вий хэмээн д.трампын засаг захиргаа оху­ыг хардаж байна.

АНу арваннэгдүгээр сарын 5­наас хойш ираны газрын тос­ны экспортыг бүрмөсөн зог соож чадах найдвартай хориг хэрэг­жүүлэх төлөвлөгөөтэй. уг төлөв­лөгөө нь тегераныг олон улсын хори гоос чөлөөлсөн олон талын орол цоот цөмийн хэлэлцээрээс АНу­ыг гаргаснаас хойш до­нальд трамп хэрэгжүүлж буй хамгийн хатуу залхаан цээр­лүүлэх арга хэмжээ болох юм.

АНу­ын дээд албаны хүмүүс ираны газрын тосны импортыг зогсооход оролцохыг бусад улсаас шаардаж, газрын тос

нийлүүлэх өөр маршрут хайж буй тегеранаас түгших боллоо. “иран хоригоос мултрахын тулд дэлхийн зах зээлд өөрийн тосоо оху­аар дамжуулан зарж болзошгүй”­г Цагаан ордны дээд албаны хүн анхааруулав.

“оху­д ийм юм бодож ч зүрх­лэхээргүй сануулга өгнө. АНу­ын хоригоос мултрах ираны оролд логод туслахгүй байх нь оху­ын амин чухал эрх ашиг” хэмээн дээрх эрхэм тайлбарласан юм. Ноён трампын үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөх Жон Болтон энэ долоо хоногт Москвад оху­ын дээд албаны хүмүүстэй уулзахаар бэлтгэж буй үед дээрх анхааруулга гарч байна. Ноён Болтон мөн ирантай хил залгаа, газрын тос экспортлогч Азербайжанд зочилно.

д.трампын засаг захиргаа

иранд газрын тосны хоригоо сэр гээж, БНхАу, их Британи, Франц, хБНГу, Европын хол­боо, ираны орол цоотойгоор 2015 онд бай гуулсан цөмийн хэлэл­цээ рээс гарсан явдлыг оху шүүм жилдэг.

Москва, тегеран нь Сирийн иргэ ний дайнд Асадын дэглэмийг дэмждэг. харин Сирийн босогч­дын зарим хэсэг АНу тэргүүтэй өр нөдийн гүрнүүдээс дэмжлэг авдаг. ираны газрын тосны сайд Бижан Намдар Зангане өнгөрсөн долоо хоногт Москвад зочилсон. хоёр улсын хамтын ажил­лагааг хөгжүүлэхээр ярилцсан оролцогч талууд газрын тосны гарцаа өсгөх замаар дэлхийн зах зээлийг тэнцвэржүүлэхээр то хи ролцсоныг оху­ын эрчим хүчний яам мэдээлсэн юм.

Шинэ орд-Бахрейныэрчим хүчний найдвар болов

Хоригт нь Москва саад учруулахаас Цагаан ордон болгоомжилж байна

хатуу стандарттай шаардлага тавьж иржээ. харин энэ удаад “сонирхол татахуйц нөхцөл” амлаж буйгаа шейх Мохамед тайлбарлав. шинэ орд “хөрөнгө оруулагчдад шаардлагатай ашиг орлогыг нь өгөхийн зэрэгцээ засгийн газарт ч шударга байна” хэмээн сайд мэдэгдэв.

Бахрейны вант улс нь олон улсын газрын тосны голлох ком­паниудад ордын нөөцөөс тай лан тэнцэлдээ нөхцөл олгох замаар концессын гэрээ байгуулах санал тай. Мөн олборлолтын орло гыг түн шүүд хоо ­ронд хувь тоо ­цож хуваари­лах хэ лэл цээр байгуу ла хаар т ө л ө в л ө ж бай гаагаа

сайд өгүүллээ. ордын үндсэн нөөц за на рын тосных байх то­хиол долд АНу­ын зана рын үйлдвэрлэлийн турш лага тай компаниудтай хамтран ажил­лахыг илүүд үзэж бай гаагаа сайд мөн дурдсан юм.

Сүүлийн 20­30 жилд газрын тосны олон том орд илрүүлсэн италийн ENi компани Бахрейны нутаг дэвсгэрт хайгуул хийж бай на. Мөн хятадын ком па ­ниуд тус улсад ажиллах со нир­холтойгоо илэрхийлжээ. Бах­рейны эргийн бүсийн гүехэн усанд оршдог ордыг ашиг ла­

хад дад лага турш лагатай ол бор логчдод бэрх шээл

учрах гүй хэмээн шейх Мо­хамед үзэж байна.

ввМ©

хятадын хувьцаануудын ханш даваа гарагт огцом өслөө. тухайл­бал, тус улсын үнэт цаасны зах зээлийн жишиг индекс болох Shanghai composite 4.2 хувиар дээшилж, 2016 оны зургадугаар сараас хойших хамгийн өндөр өсөлт үзүүлсэн байна тус ин­декс өнгөрсөн баасан гарагт 2.6 хувиар өссөн юм.

БНхАу­ын төрийн тэргүүн ши Жиньпин хувийн хэвшлийн ком паниудыг дэмжиж, хувь хүний орлогын албан татвар буу­руулах төлөвлөгөө танил цуулсан. Энэ нь тус улсын хөрөнгийн зах зээлийг дэмжжээ. Мөн энэ өсөлт

2018.10.23, МЯГМАР ~ №208 (1007)

Эдийн засаг

11

ЗГМ ТОвЧХОН

АНУ-ын доллар 2,563.79

Евро 2,956.43

Японы иен 22.74

ОХУ-ын рубль 39.28

БНХАУ-ын юань 369.67

БНСУ-ын вон 2.27

вАЛЮТыН ХАНШ

» ТҮҮхИЙ ЭД

1.8 Хувь. Нью-йоркийн Comex биржид алтны ханш даваа гарагт 1.8 хувиар өсч, унц нь 1230 ам.долларт хүрсэн бол олон улсын зах зээлд шаргал металлын ханш 0.9 хувиар чангарч, 1227 ам.доллартай тэнцэж байна.

» ЭКСПоРТ

33.3 Тэрбум ам.доллар. БНСУ-ын экспорт энэ сарын эхний 20 хоногт хоёр оронтой тоогоор өсч, 33.3 тэрбум ам.долларт хүрсэн байна. Энэ нь өмнөх оны мөн үеэс 26 хувиар өссөн үзүүлэлт аж.

» хУвьцАА

20.2Хувь. Монголын хөрөнгийн биржийн нэгдүгээр ангилалд бүртгэлтэй “АПУ” компанийн хувьцааны ханш 2018 он гарсаар 20.2 хувиар унаж 572 төгрөгт хүрээд байна. Ханшийн энэ уналт нь зах зээл дэх хувьцааны нийлүүлэлттэй холбоотой гэж шинжээчид үзэж байна

» УУл УУРхАЙ

0.5 Хувь. Лондоны металлын биржид хөнгөн цагааны ханш 0.5 хувиар буурч, 2003 ам.долларт хүрлээ.

» ТАвААР

80Ам.доллар. Олон улсын эрчим хүчний түүхий эдийн жишиг болох Brent-ийн ханш 0.35 хувиар дээшилж, баррель нь 80 ам.доллар давсан бол WTI-ийн ханш мөн төдий хувиар өсч, 69 ам.доллар болов.

» ӨР ТӨлБӨР

47.6 Тэрбум. Монголын хөрөнгийн биржид бүртгэлтэй “Шивээ овоо” компани 2018 оны эхний хагасын байдлаар нийт 107.4 тэрбум төгрөгийн өр төлбөртэй байна. Үүний 59.8 тэрбум төгрөг нь богино, 47.6 тэрбум төгрөг нь урт хугацаатай өр төлбөр аж.

» ТЭЭвЭР

100Мянга. Энэ сарын 23-н гэхэд Монгол Улсын нутаг дэвсгэрээр дайран өнгөрөх нислэгийн тоо 100 мянгад хүрнэ гэж Иргэний нисэхийн ерөнхий газар мэдээл-лээ. Энэ нь өмнөх оны мөн үеэс 10 мянгаар өссөн дүн аж.

» САнхҮҮЖИлТ

550Сая ам.доллар. АНУ-ын металлургийн нүүрсний хамгийн том компани болох Coronado Global Resources компани Австралид IPO хийж, 774 сая австрали доллар буюу 550 сая ам.доллар татан төвлөрүүллээ. Энэ нь Австралийн хөрөнгийн биржийн түүхэнд нүүрсний салбарын хамгийн том IPO-д тооцогдож байна.

ЗАСГийН ГАЗРыН МЭдЭЭ СоНиН

Азийн хөгжлийн банкны Мон-гол Улс дахь Суурин төлөөлөгч Ёланда Фернандез Ломментэй ярилцлаа. Тус банк 1966 онд байгуулагдсан бөгөөд нийт 67 гишүүн орны 48 нь Ази, Номхон далайн бүс нутагт оршдог. 2017 оны байдлаар Азийн хөгж лийн банкнаас хөгжиж буй ги шүүн орнууддаа нийт 32.2 тэр бум ам.долларын туслалцаа үзүүлс-нээс 11.9 тэрбумыг хамтарсан сан хүүжилтээр олгожээ.

-Ирэх жил Азийн хөгжлийн банкнаас Монгол Улсад хийх хөрөнгө оруулалт аль салбарт түлхүү чиглэх вэ?

­Бид Монгол улсын Засгийн газартай хамтарч ажиллаад өдгөө 28 жил болсон байна. өнгөрсөн хугацаанд олон төсөл хэрэгжүүлсэн ч тухайн жилийн эдийн засгийн нөхцөл байдлаас хамааран хөрөнгө оруулалт өөр, өөр салбарт чиглэдэг байсан. Монгол улсын Засгийн газартай хамтарч дөрвөн салбар чиглэлд цаашдын хамтын ажиллагаагаа өргөжүүлэхээр төлөвлөж байна. Энэ сарын сүүлээр эцсийн шийдвэрээ гаргана. үүнд, баруун бүс нутаг дахь сэргээгдэх эрчим хүчийг ашиглах, тодорхой аймгуудад цэвэрлэх байгууламжийн нэ­мэлт санхүүжилт олгох болон жендерийн орчин дахь хүчир­хийллээс урьдчилан сэргийлэх ажил багтсан. Мөн улаанбаатар хотын хүн амын орлогод нийцсэн эко орон сууцны хангамжийг нэмэгдүүлэх ажил бий. үүний сацуу Монгол улсын эдийн засгийг цаашид бэхжүүлэх зорилгоор татварын орчныг сайжруулах багц ажлууд байгаа. Энэ жил хийж байсан агаарын чанартай холбоотой ажлуудыг

ирэх онд мөн үргэлжлүүлж, тогтвортой аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх тал дээр илүү анхаарна. үүнээс гадна өмнө нь ажиллаж байсан Монгол улсын хилийн боомт дахь түшиц хо­туудтай холбоотой төслийн хүрээнд гол боомтууд дээрх хил дамнасан олон улсын худалдааг мэдээлэл технологид суурилсан, түргэн шуурхай болгох төсөл хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байна. Авто замд хийгдэж буй ажлуудаа ч мөн ирэх жил үргэлжлүүлнэ. Энэ утгаараа улаанбаатар, дар­хан, Алтанбулагийн авто замыг шинэчлэн сайжруулах төслийг ирэх жил хэрэгжүүлэх гэж байна.

-Монгол Улсад бүтээн байгуулалтын ажил хийхэд улирлаас хамаарч удаашрах асуудал гардаг. Энэ байдлаас болж төсөл он дамнах, зардал

нэмэгдэх эрсдэл үүсдэг. Тэгвэл ирэх жил Улаанбаатар, Дархан, Алтанбулагийн чиглэлийн замыг сайжруулах ажлыг хийхэд он дамжиж хойшлох асуудал гарах болов уу. Үүнийг цаг алдалгүй эхлүүлж, бодит ажил болгоход АХБ хэрхэн анхаарах вэ?

­Азийн хөгжлийн банкнаас уг төслийн эхний удаагийн санхүүжилтийн шийдвэрийг өнгөрсөн наймдугаар сард гаргасан. Гэтэл энэ шийдвэрийн дараагаар бороо их орсноос үүдэн дархан, Алтанбулагийн зам нэмж маш их эвдэрсэн. Мөн өвөрхангай аймгийн Арвайхээрийн 65 орчим кило­метр замд эвдрэл гарсан учраас замын нөхцөлийг сайжруулах чиглэлээр хоёр дахь хэсэг буюу нэмэлт санхүүжилт гаргахаар

бэлдэж байгаа. шийдвэр нь 2019 оны эхээр гарах байх. Эхний хэсэг буюу Алтанбулаг, дарханы чиглэлийн замын хувьд саатал гарахгүй бол ирэх оны гуравдугаар сард төслийн гарааны ажлууд хийгдэж, хөрөнгө санхүүжилт нь шийдэгдэх болно. Монгол улсын Засгийн газар энэ төслийг үр дүнтэй, цаг хугацаанд нь хэрэгжүүлэхэд илүү анхаарч ажиллана гэж найдаж байгаа.

-Баруун бүсийн тулгуур төв Ховд аймагт та өнгөрсөн долоо хоногт ажиллаж, тус аймагт хэрэгжиж байгаа төс-лүүдтэй газар дээр нь танилц-сан. Төслүүдийн хэрэгжилтэд ямар дүн тавих вэ?

­Би анх удаа ховд аймагт ирж, төслүүдтэй танилцан нут­гийн иргэдтэй уулзаж санал, сэтгэгдлийг нь сонслоо. Аливаа төсөл хэрэгжихэд урт хугацаа шаарддаг ч ховд аймагт хэрэг­жүүлсэн эмнэлэгийн болон авто замын төсөл бодитой хэрэгжин өгөөжөө өгч байна. ховд аймаг дахь бүс нутгийн оношилгоо эмчилгээний төвд баригдсан цусны төвийн төслийн хүрээнд иргэдэд эмнэлгийн үйлчилгээ үзүүлэхэд ихээхэн дэвшил гарсан байна. Мөн сайжруулсан авто замаар эмнэлгийн үйлчилгээг илүү түргэн шуурхай иргэдэд хүргэж, өвчтөний амь насыг аварч байгаа гэх мэтээр хоёр төсөл их сайн зохицож байна. тухайлбал, авто замын төслийг дагаад орон нутагт өрхийн үйлдвэрлэл хөгжиж, жуулчдад зориулсан гар урлалын бүтээгдэхүүн хийж байна. Мөн өрхүүд өөрсдийн орлогоо нэмэгдүүлэх дугуй засвар, хоолны газар ажиллуулж, амьжиргаагаа дээшлүүлж байгааг харах нэн таатай байлаа. орон нутгийн зүгээс замын арчлалтад цаашид анхаарна гэдгээ илэр­хийлсэн.

-Ховд аймаг дахь авто замыг

сайж руулах төсөл эдийн зас-гийн макро түвшинд хэр зэрэг үр өгөөж өгнө гэж өмнө нь тооцоолсон бэ?

­Баруун бүсийн хувьд төвөө сөө алслагдмал төдийгүй хөрш орны зах зээлд ч хүрэх боломжгүй байсан. уг авто зам нь оху болон БНхАу­ын Монгол улсаар дамжин гарах худал­дааны эргэл тэд чухал ач холбог­долтой бөгөөд бусад бизнес бий болж хөгжих эх лэлийг тавьж байгаа юм. Энэхүү авто замын төслийг Азийн хөгжлийн банкны удирдлагаар бат луулахын өмнө уг төсөлтэй хол боотой эдийн зас гийн үр өгөөжийг урьд чилан тооцоолдог. Гэх дээ төсөл хэрэгж­сэний дараах бодит байдлыг харвал, эдийн зас гийн ирж бо­лох өгөөжийн түвшин анхны тооцооллоос давсан.

-УИХ 2019 оны нэгдсэн төс-вийн төслийг хэлэлцэж байна. Төсвийн зарлага бодит болом-жоос давсан, орлогыг хэт өөдрөг тооцсон гэж зарим эдийн засагч дүгнэж байгаа. Танай зүгээс төсөвт зөвлөмж, дүгнэлт өгөх үү. Монгол Улс эдийн засгийн тогтвортой өсөлтөө жигд хадгалахын тулд юунд анхаарах ёстой вэ?

­Азийн хөгжлийн банкны хувьд өөрсдийн үндсэн үйл ажил­лагаа, чиглэлийн хүрээнд Монгол улсын Засгийн газрын төсөвт ямар нэгэн дүгнэлт, зөв лөмж өгөх үүрэг хүлээдэггүй. өөрөөр хэлбэл, төсвийг хянах, санал өгөх зэрэг үүрэг байхгүй гэсэн үг. Энэ утгаараа 2019 оны төсөвтэй нарийвчлан хараа хан танилцаж амжаагүй байна. Ерөнхий тойм мэдээлэл бол авсан. Нэн шаардлагатай ший дэхээс аргагүй тулгамдаж бай гаа асуудлаа шийдэхэд төсөв чиглэх нь илүү оновчтой. ор лог ын үр дүнтэй зарцуулалт чухал. тухайлбал, агаарын бо хирд лыг бууруулахад онцгой анхаарах хэрэгтэй байна. Агаарын бохирдол дотор хот байгуулалт, орон сууцжуулалт гээд нийгэм, эдийн засгийн чухал салбаруудад орж байгаа. хэдий эдийн засаг энэ оны эхний хагаст эерэг өсөлт ч нэг салбараас хэт хамаарсан хэвээр байна. тиймээс эдийн засгаа төрөлжүүлэх, олон тулгууртай болгоход анхаарах зайлшгүй шаардлага байна.

БАйР СУУРЬ

Төсвийг агаарын бохирдлыг бууруулах, орон сууцжуулахад зарцуулах нь оновчтойДарханы замыг шинэчлэн сайжруулах төслийг ирэх жил хэрэгжүүлнэ

Б.МөнхЗГМ

Ховдын авто замын төслийн

өгөөж тооцооллоос давсан

ХөРөНГИйН ЗАХ ЗЭЭЛ УУЛ УУРХАй

ТүНШЛЭЛ

“оюутолгой”­н гүний уурхайд гарсан галын шалтгааныг тогтоо­хоор холбогдох байгууллагууд болон Австралиас ирсэн тусгай баг ажиллаж бай гаа гэж тус компанийн гүй цэтгэх захирал Армандо торрес мэ дээл лээ. Энэ сарын 15­нд тус төслийн далд уурхайн дунд оврын хөдөлгөөнт тоног төхөөрөмжид гал гарсан бөгөөд ослын улмаас “оюутолгой”­н ажилчдын амь нас, эрүүл мэндэд хохирол уч раагүй гэж тус компаниас мэдээлсэн байна.

“оюутолгой”­н гүйцэтгэх захирал Армандо торрес өн­гөр сөн баасан гарагт уул уур­хай, хүнд үйлдвэрийн сайд д.Сумъяа базартай уулзах

үеэрээ ийн мэдэгджээ. харин сал барын сайдын зүгээс “оюу­толгой” төслийн үйл ажиллагааг ойлголцол, итгэлцэл, харилцан ашигтай байх зарчимд тулгуур­лан, тасралтгүй үргэлжлүүлэх нь зүйтэй гэж үзэж байна.

Газрын нөхцөл байдал, босоо амны нэвтрэлт зэрэгт учирч буй хүндрэлүүдээс үүдэн далд уурхайн үйлдвэрлэл эхлэх хугацаа хойшилж магадгүй гэж Rio Tinto группээс өмнө нь мэдээлсэн юм. Мөн далд уурхайн үйлдвэрлэлийг 2021 оны эхний улиралд эхлүүлэхээр байсныг гуравдугаар улирлын сүүлч болгон хойшлуулах төлөвтэй байна гэж Turquoise hill Resourc­es компани мэдэгдсэн байна.

оху­ын төрийн өмчит “Рос­нефть” компани АНу­ын газрын тос, байгалийн хийн Exxon Mo­bil­тэй газрын тос, байгалийн хийн шинэ төслүүдэд хамтрахаар хэлэлцэж буйг оху­ын талын эх сурвалж мэдээллээ. Гэхдээ компаниуд албан ёсны тайлбар өгөхөөс татгалзсаар байна. АНу­ын Засгийн газар оху­ын

эсрэг шинэ хориг арга хэмжээ авч магадгүй байгаа. ийм эмзэг үед энэ нь нөхцөл байдлыг даамжруулж болзошгүй гэж ажиглагчид дүгнэж байна.

оху­ыг АНу­ын Ерөнхий­лөгчийн сонгуульд нөлөөлсөн, химийн зэвсэг ашигласан гэж үзэн, хэд хэдэн хориг арга хэмжээ авахаар АНу­ын эрх

баригчид хэлэлцэж байгаа аж. өнгөрсөн наймдугаар сард оху­д экспортлох зарим төр­лийн бараа, бүтээгдэхүүн, технологид хориг тавьсан юм. Энэ нь шингэрүүлсэн байгалийн хий, боловсруулах болон химийн төслүүдэд сөргөөр нөлөөлөх эрсдэлтэйг шинжээчид онцолж байна.

БНХАУ-ын хувьцааны ханш өслөө

Роснефть, exxon mobil түншлэхээр хэлэлцэж байна

Г.Илч ЗГМ

нь улирлын шинж чанартай гэж зарим шинжээч тайлбарлаж байна. учир нь өвлийн улиралд хөрөнгийн зах зээл намжихаас өмнө буюу арав, арваннэгдүгээр сард идэвхжих хандлага ажиг­лагд даг гэж Miyuan хөрөнгө оруу лалтын сангаас мэдээллээ.

хятадын хувьцааны өсөлтийг

даган хонконгийн үнэт цаасны ханш өссөн. тухайлбал, тус зах зээ лийн hang Seng индекс 2.3 ху виар чангарчээ. Мөн хятадын Зас гийн газрын 10 жилийн ху­гацаатай бондын ханш 3.6 хувиар өссөн нь өнгөрсөн найм дугаар сараас хойших хамгийн өндөр үзүүлэлтэд тооцогдож байна.

Shanghai Composite индекс(нэгжээр)

2575.37

22.00 23.00 00.00 01.00 02.00 03.00

2612.73

2650.09

Далд уурхайнүйлдвэрлэлийг 2021 оны iii улиралд эхлүүлэх төлөвтэй

С.Батсайхан / ЗГМ©

Б.Хасуй / ЗГМ©

12 ЗАСГийН ГАЗРыН МЭдЭЭ СоНиН 2018.10.23, МЯГМАР ~ №208 (1007)

Эдийн засаг

sHangHai composiTe

Hang seng kospis&p 500 TopiXDow Jones FTse 100 nikkei 225

4.09% 2.32% 0.25%0.15%0.37%0.64%0.26%0.036%

Өдөр 1.61% Сар жил

ЗАХ ЗЭЭЛИйН ГОЛ үЗүүЛЭЛТ:

Өдөр 1.04% Сар жил

АПУ ХК

572570

574576578580

X/08 X/08 X/08 X/08X/13 X/13 X/13 X/13X/22 X/22 X/22 X/22

ТАвАН ТОЛГОй ХК

Өдөр 0.32% Сар жил

ГОвЬ ХК

7.7k33.8k34k

33.6k33.4k33.2k

7,680

7,66033k

Сүү ХК

Өдөр 0.87% Сар жил

224226

220222

218

Шинэ бонд валютын нөөцийг зузаалж, төгрөгийн ханшийн уналтыг саарууллаа

petro matad ltd Лондон

Өдөр 1.76% Сар жил

7.616.886.14

rio Tinto Лондон

Өдөр 1.78% Сар жил

3683.80

3786.253888.70

khan resources inc Канад

Өдөр 7.14% Сар жил

0.070.070.07

Өдөр 1.73% Сар жил

IX/23 IX/23 IX/23 IX/23X/07 X/07 X/07 X/07X/22 X/22 X/22 X/22

Turquoise Hill resources ltd Торонто

2.772.652.52

(сүүлийн гурван сараар) (тонн)

2550^

2500^

Төгрөгтэй харьцах ам.долларын ханш Монголбанкны худалдаж авсан алтны хэмжээ

2018/082008

20092010

20112012

20132014

20152016

201720182018/09 2018/10

Монголбанк © Монголбанк ©

5.0

10.0

15.0

20.0

8.25.0

2.1 3.3 3.36.0

12.715.1

18.320.0

14.3

◄1Энэ үүргээ гүйцэтгэх засаглал

хэрхэн биелүүлж, экспортоо нэмэгдүүлж, орлогоо төрөлжүүлж чадаж байгаа эсэхээс ам.долларын ханш мөн хамаарна.

Монгол улсын гадаад валютын улсын албан нөөцийг дунд хугацаанд буюу ирэх жил 12 сарын импортын хэрэгцээг хангах хэмжээнд хүргэхээр мөнгөний бодлогын шинэ төсөлд суулгасан. үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн үзэл баримтлалд хүртэл ингэж тусгасан. тэгвэл өнөөдрийн байдлаар төгрөгийн баталгаа, эдийн засгийн тусгаар байдлыг илтгэх улсын гадаад валютын нөөц гурав орчим тэрбум ам.доллартай дүйж байна. үүнийг зузаатгах хүсэлтэй Монголбанк Засгийн газрын баталгаагүй, хөгжлийн банкны босгосон 500 сая ам.долларыг ихээхэн олзуурхаж сууна. Энэ мөнгө манай улсын гадаад валютын улсын нөөцөд учрах байсан дарамтыг тодорхой хэм жээгээр бууруулна гэж төв банк ны Ерөнхийлөгч тодотгосон юм. уг бондын 500 сая ам.доллар өнөөдөр Монголын эдийн засагт орж ирнэ. өнөөдөр энэ талаар хөгжлийн банкнаас хэвлэлийн хурал зарлаж, мэдээлэл өгөхөөр болжээ.

ирэх оны босгыг даваад 380 орчим сая ам.долларын өр

биднийг угтаж байгаа. үүнийг дарах үүднээс хөгжлийн банк бонд гаргасан нь төгрөгийн ханш тогтворжих үүдийг нээжээ.

хэрэв 500 сая ам.долларын бонд олон улсад гаргаагүй бол дээрх хэмжээний валют манай эдийн засгаас гадагшилна гэсэн үг.

хугацаа тулсан өр төлбөрөө барагдуулах санхүүгийн эх

үүсвэртэй болсноор валютын нөөц рүү гар дүрэхгүй болж байна. харин ч өрөө барагдуулаад, цаана нь 120 орчим сая ам.доллараар валютын нөөцөө ахиулахаар боллоо. хэрэв оны дараа валютын нөөцөөсөө 380 сая ам.доллараар өрөө барагдуулсан бол ханш ахиад л дээшээ цойлох байсан нь дамжиггүй. харин энэ эрсдэлийг хааж чадсанаар шинэ жил, цагаан сар гээд импортын өсөлт эрчимждэг цагаар төгрөгийн ханш ахин сулрах дарамтыг бууруулж байгаа юм.

олон улсын хөрөнгө оруу­лагчдаас нийт 4.1 тэрбум ам.долларын бонд худалдан авах санал ирсэн нь зээлжих зэрэг лэл сайжирч, гадаад санхүүжилтийн зардал буурч байгааг харуулсан. Мөн хөрөнгө оруулалт цаашид нэмэгдэхэд эерэг нөлөө үзүүлсэн

гэдгийг Сангийн яамны төлөөлөл хэлж байна. хөгжлийн банкны санал болгосон хэмжээнээс найм дахин их захиалга ирсэн нь Монголыг тоох хөрөнгө оруулагчдын итгэл дахин сэргэж байгааг нэг талаар нотлох аж. шинэ бонд эдийн засагт богино хугацаанд илүү үр нөлөөгөө өгч, төгрөгийн ханшийн уналтыг царцаагаад байна. Нөгөө талдаа Монгол улсын гадаад өрийн хэмжээ нэмэгдсээр.

Манай улстай ойролцоо эдийн засагтай, зарим нь илүү өндөр хөгжилтэй орнуудад үндэсний мөнгөн тэмдэгт нь ам.долларын эсрэг сулрах үзэгдэл үргэлжилсээр байна. АНу, БНхАу­ын хооронд өрнөж буй худалдааны сөргөл­дөөн ч ханшийг улам “сэвэх” шинжтэй. тэрчлэн дэлхийн тэргүүлэх эдийн засгийн сэргэлт,

өрхийн худалдан авах чадвар ахин муудахаас шинэ бонд сэргийллээ

ВАЛюТЫН НөөцөД ИРЭХ ДАРАМТЫГ БАГАСГАж БАЙНА

Н.Баяртсайхан /Монголбанкны Ерөнхийлөгч/

­Энэ бол ямар нэгэн Засгийн газрын баталгаагүйгээр хөгжлийн банк өөрөө явж босгосон мөнгө гэж үзэхээр Монголбанкны зүгээс амжилт гэж харж байгаа. хугацаа тулсан өр төлбөрөө барагдуулах санхүүгийн эх үүсвэртэй болж байгаа нь Монгол улсын гадаад валютын нөөцөд ирэх дарамтыг багасгаж байна.

ХөРөНГө ОРУУЛАГЧДЫН өМНө ҮҮРЭГ, ХАРИУцЛАГА НЭМЭГДЛЭЭ

Ч.Хашчулуун /Эдийн засагч/­Засгийн газрын баталгаагүй бонд гаргана гэдэг

хөгжлийн банк олон улсад итгэл хүлээж, тэр хэрээр хөрөнгө оруулагчдын анхаарлын төвд эргэж ирсэн гэдгийг харуулж байна. Ам.долларын ханш чангарч, дэлхийн улс орнуудад ихээхэн сорилт болж байгаа энэ амаргүй үед бага зардлаар 500 орчим сая ам.доллар босгосон нь хувьдаа амжилт. хөрөнгө оруулагчдын өмнө үүрэг, хариуцлага нэмэгдэж байна.

Ирэх оны босгыг даваад 380 орчим сая ам.долларын өр биднийг угтаж байгаа. Үүнийг дарах үүднээс Хөгжлийн банк бонд гаргасан нь төгрөгийн ханш тогтворжих үүдийг нээжээ.

холбооны нөөцийн банк бодлогын хүүгээ чангаруулах болсон нь ам.долларын “амбийц”­ийг илүү тодотгох болсон. Судалгаанаас харахад, 142 орны валютын ханш ам.долларын эсрэг суларчихаад байна. уул уурхайгаас хамааралтай боловч илүү төрөлжсөн эдийн засагтай орнуудад хүртэл энэ үзэгдэл ажиглагдах боллоо. ийм үед шинэ бонд гарсан. үүний нөлөө төгрөгийн ханш ам.долларын эсрэг дахин сулрахаас

сэргийлж, иргэдийн худалдан авах чадвар буурахаас хамгаалсан гэж зарим эдийн засагч үзэж байна. дэлхий нийтээр ам.долларын нийлүүлэлт багасч байгаа энэ үед 500 сая ам.доллар зовж олсон мөнгө гэвэл онох биз ээ. Эдийн засгийн амьдралын 50 орчим хувь нь гадаад зах зээлээс хамааралтай манай улсын хувьд ам.долларын ханш тогтвортой байх эсэхээс өрхийн амьжиргаа шалтгаалж байна.

Шинэ бондын 500 сая ам.доллар

өнөөдөр Монголын эдийн засагт орж ирнэ

УУЛ УУРХАй ХөДөө Аж АХУй

coronado global resources 550 сая ам.доллар татан төвлөрүүллээАНу­ын металлургийн нүүрс

олборлолтын хамгийн том компани болох coronado global Resources компани iPo хийж, 774 сая австрали доллар буюу 550 сая ам.доллар татан төвлөрүүллээ. Энэ нь Австралийн хөрөнгийн биржийн түүхэнд нүүрсний салбарын хамгийн том iPo­д

тооцогдож байна. coronado glob­al Resources компани тус бүр нь дөрвөн австрали долларын үнэтэй нийт 193 сая ширхэг хувьцааг санал болгож байгаа аж. тус компанийн 78.9 хувь нь хувийн хөрөнгө оруулалтын сан Energy & Minerals­т хэвээр үлдэж байгааг coronado global Resources албан

мэдэгдэлдээ онцолжээ. Арилжаа аравдугаар сарын 23­ны өдрөөс Австралийн хөрөнгийн биржид арилжаалагдаж эхэлнэ. corona­do global Resources нь АНу­ын гангийн салбарт ашиглагддаг коксжих нүүрсний хамгийн том нийлүүлэгч юм. Сүүлийн үед энэ төрлийн нүүрсний үнэ зах зээлд

өсч байгаа нь тус компанийн Австрали дахь Кьюрра уурхайн үйлдвэрлэлийг эрчимжүүлжээ. үүнээс өмнө 2010 онд Aston Resources компани нүүрсний бизнесээрээ 400 сая австрали доллар босгож, Австралийн хамгийн том нүүрсний iPo хийж байсан юм.

Ургац хураалт 80 хувьтай байнаулсын хэмжээнд ургац ху­

раалтын явц 80 орчим хувьтай байгаа талаар ххААхүЯ мэдээллээ. тодруулбал, баасан гарагийн байдлаар нийт 342.1 мянган тонн үр тариа, 160.1 мянган тонн төмс, 91.8 мянган тонн хүнсний ногоо тус тус хураан аваад байгаа аж. ингэснээр дотоодын

төмсний хэрэглээг 100 хувь хангах боломж бүрдээд байна. үүнээс гадна, үр тарианы ургац өндөр байгаа учраас дотоодын хэрэгцээнд 100 хувь хангах боломж бүрдэхээр байна гэж ххААхү­ийн сайд Б.Батзориг мэдээлсэн. Энэ жил хур тунадас ихтэй байснаас ургац хураалтын явц удааширсан юм.

С.Батсайхан / ЗГМ©