archive.org · 2011. 12. 1. · c/ '-'^^mSWrV^'^-::-^^ '. >">''V

^^p^^^».UIMIIITY W luUIM»

GUSTAVO HU60NII. c.

FAUSTUM DIEM VL ID. MAII QUO ANTE X LUSTRA

8UHMOS IIV IVBE HONOBES ADEPTIJ8 E8T

PIE ORATULATUR

/

- i

€fVHTA.WH IKJimJXrSlMj.WIWII—,'11» I

I I

IMEST LBOI8 ROKANAE JISIGOTHOaCM FARTICCIiA CVM CODD. flONAC. BT FHELIiIPPS.~

nUGIHiE ItAPIDE EXFBESSA.

HDCCCXXXmi.

yv\r) .,.f

}-<>

r"i 't^ r ^f.^,

->^

A .:} ;; i ;-'v;i -.viii.i •:-:;/'

c/'-'^^mSWrV^ '^-::-^^

'

.

>" > ' 'V<<j^w

.! <;-•.:> !•

ûod unam maxime semper desiderabam, ut piâesens Tibi gratuiarer dien festom,

quo Tibi, Vir Ferillustris, industriae, qnam per decera Instra in excolenda et libris ct

institutione iuris prudentia posuisti, iusta praemia undique offeruntur, id cum propter

gravissimas caussas facere non possem, nolui tamen committere, ut prorsus Tui im-

memor viderer. Nam cum quotquot doctrinae accuratioris cultores Te suspiciant, ut

principem, qui novam tractandi iuris viam aperueris, diem illum laetum omni cura et

studio celebrare nitantur, mene deceat, quem praeter ceteros Tibi obstrinxisti , dc-

teriorem videri ceteris et in suspicionem neglectae erga Te pietatis venire?

Longum est enumerare beneficia, quae inde ab illo tempore, quo Tu me reccpisti

inter cives almae academiae Gottingensis, in me Hanboldi literis, immortalis gloriae

viri Tibi commendatnm, contulisti magna. Mitto, qnantos fructus perceperim cum ex

scholis Tuis, in quibus admirabili ingenii acumine difficillimos iuris et romani et gallici

locos explicabas, tum ex libris Tuis elegantissime scriptis, quibus tanquam parens eius

discipliuae, quae versatur in illustranda iuris historia et in indngandis legum anti-

qnarum monumentis, fontes reclusisti ignotos, — snnt mihi illa communia cum innumera-

bilibus aliis viris — hoc autem non possum non commcmorare, quod si non comme-

m^ ^Yvr"^ <m^'m^ ÎV

morarcm, ingratus essem, in patriam reverso mihi nanqnam auxilinm Tuum defuisse.

Nam titubantem consilio adiuvisti, errantem revocavisti, de rebus meis desperantem

suavissimis verbis erexisti, fessum denique hortatione incitavisti, nt, si quid in literis

effecerim, quod quidem non multum csse scio, id tamen, quantulumcunque est, Tibi,

Vir Magnifice, inprimis acceptum referam.

Offero igitnr Tibi munusculum hoc, Legis Romanae Yisigothorum , de qua non-

nunquam inter nos disputatum est, editionis, quam paro, specimen, qnod etsi magno Tuo

nomini impar, tamen ut grati animi testimonium benevole accipias, Tibique persuadeas

velim, me, quicquid in me est ingenii, id totum impensorum esse, ut dignus censear

Tua disciplina Tuoque amore.

Faxit Deus Optimus Maximus, ut Te incolumem servet, Teqne posthac diutissime

et lumen academiae Gottingensis esse sinat et bonarum literarum omamentum.

^^s...

)AUCTORITAS ALARICI REGIS.)

IN3) HOC CORPORE CONTINENTUR LEGES SHE SPECIES*) lURIS DE THEODOSIANO KT*) DIVERSIS LIBRIS ELECTAE

ET5), SICUT PRAECEPTUM EST, EXPLANATAE ANNO XXII. «) REGNANTE DOMTNO?) ALARICO^) REGE

,

ORDINANTE VIRO ILLUSTRI GOIARICO») COMITE. EXEMPLAR ALCTORITATIS.

COMMOMTORIUM TIMOTHEOIO) V. S. COMITI.

1) Habetnr ConuDonitoriuDi in viginti et quinqae codicibns: qno-

mm qninque pertineot ad codices primae classis Breviarii Alariciani:

Reg. Par. 4404 , 4405 , 4406 ,399l> ( olim Sorbonnae 336) et partim

cod. Ottob, SS^5; tiovemad codices secundae classis: Montispes. H, 136,

Reg. Par. 4408, 4410 et Suppl. Lat. 779, Ambros. C. 276, Lugd. Bat.

47, Kelleri, Berolinensis et partim cod, Reg. Par. 4403; undecim

ad epitomen, quam edid. Aegidius: Reg. Par. 4409, 4416, 4417, 4626,

4633, 4696, Lugd. Bat. Il4, 119, S. Gall. 729, Cod. Alewmdr. 991, S.

Pauli iu Carintliia. Editionom novem praecipue nominandae sunt: a^ ini-

tio Summsrum sive Argiimentonim Legum edit. a Petro Aegidio s. I. a.

1517, fol.; b) initlo Cod. Theodosiani Par. 1550, 8. (ed. Tilius) ; c) ini-

tio Cod. Theudusiani Lugd, 1566, fol. (ed. Cuiacius)} d) initio Cod.Tlieodosiani Aureliauae Allobrogum 1586, (Lugd. 1593) 4.; e) initio Cod.

Theodosiani Paris. 1586 (1607), fol. (ed. Cuiacius); initio Cod. Theo-

dosiani Lugd.1665 fol. (cura Ritteri Lips. 1736, fol.); g) in Collectionc

Conciliorum Galliae Paris. 1789, fol. (cur. Labat.) col. 689, 690;

h) in lare Civili Anteiustinianeo Berol. 1815, 8. Tom. J. p. 277 (ed.

Beck.); i) in libro, cui inscribitur: Geschichte des rumischeu Rechts im

Mittetalter ron Friedrich Carl von Savignj. T. II. ed. I. Heidetberg 1816

p. 37 sqq., ed. II. ibid. 1834 p. 38 sqq. Reliqnae ediCones factae sunt

ad hanc illam priorum editionum. Caroli de Savigny I. c. sententia est,

tribui prioribus editionibus parandis tres diveriios codices adliibitos esse

et tertiae quidem editioni Ranconeti codicem (cf, Cuiac. praef. ad Pau-

lum ParU. 1558, 4. et Schulting. p. 189); praeterea in quarta editione

tertiae codicem videri accuratius collatum esse; Guthofredum autem nutlo

codiceusum. Ipse ille ad manum habuit superiores editiones, sed in se-

cunda libri sui editione tres codices adhibuit : Ambrosianum, S. Pauli et

Ottobonianum supra nominatos. lam ego profero dirersitates scripturae

ex omnibus, quos enumeravi codicibus et ex editionibus, ita tamen bre-

vitatls studlosus, ut coilices primae et secundae classis iisdem numeris,

qnibus in C. Th. editione a me designati sunt, hic quoque designentur,

codices autem Sumroae Aegidianae literis «— )', f— fi tndicentur, /n

ipsa Breviarii editlone nnmeri llli necessario mulandi sont et per totum

librum continuo referendi. Commentarinm doctissime, ut solet, scripsit

Car. de Savigny I. c. p. 40 — 44 (ed. I.) et p. 41 — 45 (ed. II.).

2) Ita (s. ûloritas) 11, 27, 29, 37, 38, 43, 54, « — y, f — |»,

Afg. ; sed in plerii>que illurum codicum prnpmittuntur nonnulla verba.

Nani codd, 27, 39, 43 sic incip. : /n Christi Aominc Incipit Liber Le^

g-um j4, A. R,; cc^ §j rj — (, fi, Aeg. : In Christi Aominc Ineipit

Pracfatio Leftum Homanarvm (h. v. deest in codd, »j, ^, alii ut ti ha-

bent Romanorum) A. Alarici Rcgis (u Salarici) et add. in noun. codd.

\. feliciter aut et felieiter. Solus codex ^ In Xpi Somine Incipii Liber

Lcgum Auctcritaa Alarici Itegis ab Aniano coUecta. Cud. 24 In Hoe

Corpore Continelur Tota Lcx Itomana. Incipit Fx Corpore Theodotiani

Commonitorium Adnepoti ( sic '. ) Amen. y in Christi .Vomine Incipit Liber

Legis AuLtoritatis Alarici Itegis. Til. Alarict Gotthorum regis praefa~

tio avtniyQaffog^quam praeposucrat brcviario Theod. Cod, Cui. 1566.

Aur. Lu»d. Go. et Be. oni. A. AU R. Cui. 1586. Lab, pro his habent

Incipit Lcx Romana. Ritterus Habes hic L. B. Exemplar auctoritatiSf

quam Ataricus Itex CompHationi Legum suarum praefixit, Sar. Alarid

Ucgis F.xemplar Atictoritalis. 3) Seqq. usque ad I . S. comiti des. in

oniiiihiis fere codiclbus et ap. Til. Primum edita sunt in Cui. 1566 e

co'lice Ranconeti. Inventa sunt a me in sex tanlum codicibus 10, 13,

27, 39, 43, 44, sed in codd. 27, 39, 43, 44 non solum des. vv.

Fxemplar auctoritatis — f. S. comiti^ verum etiam reliqua omaia po-

sita suiit in extremo Commonitorio pnst vv. poena constiingal» *) 27 leget

8. mores. Car. de .Sa\igny I. c. ji. 44, not. 30 (ed. L), p. 46, not. b

(ed. II.). 4) 10 vetdcdiv. 27, 39, 43 rel diycrws, 5) 10, 27, 39,

43 itI sicut. +4 edictae vel sicut. 6) 27 , 39 , 43 , 44 cxpUmari atmo

XXI. et 44 regni. 7) 10 rfomno. 39, 43, 44 um. dom. 8) 39,43,

44 Alarici et om, Tcge. 27 Alarici. 9) 10, I8 inlustre et I8 Gortarico.

27.39,43 vir inlustcr Gotbarico eomitc, (Seqq. sunt etiam in cod.44.) Fe-

liciter KspTt. Tituli Legum Ex Corpore Thcodosiani Explanati (43 om.

Expt.). ]0) 10 Timotheo Spcctabili Comiti.

1

K"

2 ^

Udlilates^') popuU nostri propitiH divinitate*^) traclantes hoc (îioqne, rniod ia legibus Tidebalur iniquum *') , meliori

deliberatione corrigimus '*) , ut omnis legum Ilomanarum ) et anti<|ui iuris obscuritas, adhibitls^^) sacerdotibus ac nobili-

bus viris"), i" lucem*^) intelligentiae melioris deducta resplendeat, et nihil habeatur ambiguum''), unde se diuturna aut

dircrsa iurgantium^") impugnet obiectlo. Quibus omnibus enucleatis**) altjue in uuum*^) librum prudenlium*') electione

collectis**), haec, quae^') excerpta sunt^) yel clariori interprelatione composita, yenerabilium") episcoporum vel electo-

rum proTincialium nostrorum roboravit*^) assensus, Et ideo^) subscriptum librum, qui in tabulis habelur coHeclus**),

Goiarico comili'*) pro dislringendis^*) negotiis noslra iussit clemenlia deslinari, ut iuxta eius** seriem unirersa caussarum

sopialur intentio: nec aliud cuilibet*^) aut de'*) legibus aut de iure liceat in disceptationem proponere'^), nisi quod di-

recti") libri et subscrjpti viri**) spectabilis Aniani manu''), sicut iiissimus, ordo compleclilur^"), Providere ergo te

convenit, ut in foro tuo nulla alia lex neque iuris formula proferri vel*') recipi*^) praesumatur. Quod si factum for-

tasse**) constileril, aut ad perlcuhun ^*) capilis lui aut ad dispendium tuarum pertinere*^) noveris facuUatum, Hanc vero

praeceplionem dircctls librls iussimus adhaercre^**), ul uuiversos ordinationis nostrae et disciplina teneat et poena con-

11) Multi codd. Vtilitalis. 38, t VtHitas populi et coniuncta

sunt haec v?. cum antecedd. In Christi — Alarici Regia Feliciter

in cod. t. Cod. t Ltilitatem. 87 lHlitatis est. 44 Vtilitales. 12) y

devitate. ft divitalem. t pr> addivinitate. 13) 11, Cui. 1586 in iure

habebatur iniquum, 9 in ture habebanlur i. meliora, 29, 37, 33 in

iure kabeatur iniq. meliore. 24 vid. ease iniquum. fi vid. in mulie-

ri deliberationem, 14) 18 correximua; alii corrcgimusj corregemur.

Mov nonn. codd. oinnes, ut Til., aut omne. 15) 33, £, [i Romano-

Tum. y, K lcgum ?>oveHarum. 16) fi antiqua iuret obsc, acbitis. 33

iuri. 11 ^ 29 adebitis. 18 adhibitas. 38 adeditis. Vid. supra not. *.

MoK nonn. codd. hac pro ac. 17) Aeg. et nonn. codd. Summae Aeg.

om. viris. 18) 34 in legem. 19) Haec vr, dc^. ap. Be. 11 quod et

nuper kabebatur ambiguumi ita etiam29, 37, 3S , sed om. v. quod.

fi habeat ambuguum. Antea b deducata. SO) 7, ^^ x iurgantia. Nonn.

codd. impugTiat. 21) 9 involutis. II, 29, 37, S^ inoblegatis. Cete-

rum 33 hominibua inobl. 24 quibus annibua enucl. 22) t in hunc U-

brum, 23) Codd, epitom. Aeg. et Aeg. prudenlius. ft clationem. 24

electtonem. 24) y adlectis. t coUcgimus. Nonn. codd. collectus.

25) Aeg. ncc quae. t hacc quoque quae. 26) 11, 29 , 37 , 33 scripta

sunt, y, « — * cjcepfa suut (t et c/.). fi exerdta sunt, 11 om. vcl.

Mo\ roulti codd. clariore, alii tnferpretationem. 27) Aeg. et nonn.

codd. eiusd. epit. venera&ili, 28) Aeg. ro6oraueri7. 38, t, (i rob. ab~

sensus. Cf. ad h. 1. Car. de Savigny I. c, p, 41, not. 21 (I. ed.), p. 42,

not, 6. (n. ed.) 29) In codd. 9 — 11, 24, 29, 37, 33 add. secun-

dum, Ceterum 9 secundum scriptum. In cod. 33 om. librum post

su5scr. 30) 9 — 11, 13, 24, 27, S9, 37 — 39, 43, 44, ct — y,

^ — fi. qui (24 quae') in thesanris nostrts (37 vestris. 27, 39, 43, 44

et codd. epit. Aeg. om. nostris ) habelur oblatus aut oblatu. (37 o&Ia-

tos. l oblatum. f qui in sacris habentur obl.) In9— 11 29,37^ 38, a, t,

17, 0", t post oblaius add. It6ruiR et in cod. 24 librus, Aeg. qui jn

thesauTiS habetur^ oblatu Goiarici, Vid. oot. 32. Milii videtur thesau-

ris vera scriptura. 31) 9 — 11, 18, 24, 27, 29, 37 — 39, 43,

44 li6t pro Goiarico comiti, (i eo arici, (Sav. £oartco.) & Gogariacocomitis. Noni). codd. eomite. a eomites, V. (161, modo id recte se ba-

bet, rererendum est ad Timotlieum. 32) 9 disciagendis, 10, 18, 24

distinguendis, 11, 29, 37, 33, t discutiendts a. discutimtis. § distr.

necessariis nostrae. Totus locus ita legitur in m. Cui. 1566 tn thesauri»

nostris habelur oblatu tibi pro; in m. Aur. Lugd., Go. gui in thetau-

Tis nostris habetur oblatum tibi pro et in m. Cui. 1586 qui in thesaurit

nosiris habctur oblatu Ubi pro discutiendis. 33) "9, x add. ordinem

lonîsstmum. 24 nostras i. dentinare {destinare complurea codd.) et iuita,

I\Iox nonn. codd. sapiatur. 44, Aeg. et codd. epit. Aeg. uniuerfarum, sed

Tj om. unioersarum— aliud, 34) 9— 11, 18, 24, 27,29, 38,39, 43, Aeg,

et eius epit. codd. cuicunque, Bed& sapiatur tnt* Vt nullu» contra alium

iudicci legem. Nec aliud cuicunque, ^ aliut cugue. In cod. 37 inde

a V. cuicunque tritura pars reliqua Commonitorii periit. 3.5) Nono. codd,

om. de. ft leg. audeittret lic, Vid. supra not, *. 36) Nonn. codd. dig~

ceptatione. lA deceptatione. AUi codd. projioni. fi Wisceptattonem ponere,

Aeg. discc/>Ia(ione jiracponere. 37) 11, 29, 38 relicti. ^ rect», ij, 9"^

i directo libro. 38) a, y, c, S^, 1}, x, X, fi suprascripti v, y, % aU'

prascripti libri. Aeg. ^, •9', t infrascripti, 39) Multi codd. cxspectaitlit

et ^nniani. 24 subscriptionem v. tUustri» Antcmi. 33 manut. Cf. Car. deSavigiiy I. c p. 42 , iiot. 25 (ed. I.)

, p. 43, not / (ed. II.). 40) 9 com-

plcctclur. fi compleatur, Mox noun. codd. om. te. 41) 38 proferre

aut. £ pferri, Nonn. codd. prof. aut rec. Vid.supra oot. *, 42) Nono,

codd. rccipe b. recepi. f pracsumefialur. 43) 10 Q. fact, fort. si. 11

Quod si facti forie. 18 Q.factumsif. cc forsitasse. y foraitan, 44) 9tam ad pcr, 24 «t ad pcr. 9 aut de pertculo et i} capitistui, lloffl.

ad post aut. 45) pertinere add. in codd. 10, 18, 24; deest in rell. codd.

et in edd. Mox ju praeceptio ncc, alii codd. praeceptione. 46) Restitoi

adhaerere ex codd., quorum nullus habet cohaerere, quod edd. profe-

runt ; Aeg. nobis assentitur. x om. adhaerere, Nonn. codd. uiuuersu,

unii'ersus, constringitf constringet. 24 Hanc ergo pceptitmis directi libri

secuti iussimut adhaerere itC unicertut Qrdinatione» n, e< d. teniat ei poema.

PROLOGCS BREman LXEDITI QUOD FECITMONACHUS IGx\OTUS*J.

QuiEquis oportuna vacalione minime perfruitur aut ca-

pacitate sensus vel prudenlia plene imbulus non inrenitur,

ut iura librorum ') , id est leges Romanoruin plenissime per-

scrutentur'), hoc ijuod a nobis parrum') volumen, tjuasi de

magnis silris surculum abscissum ridelur integre perlegi non

aborreat'), el ridebitur^) sibi non parrum in huius operis

breritatis') inesse compendium, dum sublalis pragmaticis

rel longissimis assertionibus el') tamen omnes eorum*') defi-

niciones in hac nostra reperiantur scedula. Volumus etiam

oinnia capilula legis huius integra admonitione coutexere, ul

si (jua ) alifjua recjuirenda sunt, abscjue mora de hoc Bre-

viario*) nostro possis^în auclorem roluiii transire"). Di-

gniim videlur, ul hoc*') nostra exemplaria (juasi edila sub-

olis suae matris'') imitelur: Et si cui baec forte, (juae a

nobis sunt (juasi inchiridium adstricta , displicuerint ") , aul

ad plenissimum iuris'^) conrertat lahorem, aut si excerpta

ei placuerinl ipse propria manu utliber") adscribat etlunc")

nobis inpulet inprudenler et in racuum'^) laborasse, cum

ipse ex suo labore confecerit "). Et tamen ego non ingenii

mei fretus"') aut temerilate propria haec scribenda arripui

sed obedienliam abbalis inel*') obseculus elsi ignariler, la-

men ut polui adimplere cuiavi.

EPITOME INEDITA COD. REG. PAR. SCPPL.LAT. 215*).

Id Nomine Sauctae Trinitatis. Incip* Scaedule Legis

Romane^ quae ideo Scintilla rocatur, quia sicut modeca

scintilla legis ignis lumen magnum nutrita ministrat, ita haec

diligenlius perscrutata muUam inteliegentiam legezrtibus prae-

bet. Est enim capitolatio declarata , causas ostendens sub

litulo*).

*) Pro j4uctorUaic Alarici Regis posait MoDacIii» hanc Prolo-

gom, de quo cf. Car. de Savigny I. c. p. 69, not. 56 (ed, I.),

p. 61, iiot. / fed. II.). Eum Gulliufredus edidit in Proleg. C. Tti. p.

CXCIV. (Ritter p. CCXXIV.) et partim descripserunt ex Go, Con-

radi in Parerg. p. 100, Spangenberg iu libro, cui inscribitur: Zeitscbrift

fur gescliiciitlictie ReclitswisseusctiHft, T. \'. p. 293. Exstat prologus

in solo cod. Reg. Par. 4419, quu an Go. usus sit, iure dubitari pot-

est, propter magnam diversitatem scripturae. Quum idem Breviarium

babeatur in codd. Reg. Par. 440i'' et Pliillippico 1733 (olim Claramon-

tano) , fortasse Go. — codicem atterulrum adblbuit, illa aetate in-

tegrum, nostra routilumab iiiitio. 1) Go. Homanorum. S) Go. per-

ncrutetur. 3) Go. plenujn. 4) Go. ahsc. (om. videiuT) integre per-

legere non abborrcat. 5) Go. viêbitj recte. 6) Go. 6rei>i(ate, re-

cte. Spangeiib. om. inesse, err, 7) Go. om. et, recte. 8) Go. carum.

Idem mos schedula. 9) Go. quando. *) Car. dc Savigny 1. c. p. 44,

not, 2S (T. ed.), p. 45, not. i (ed. ]].). 10) Spangenb. possis no-

s(ro, err. 11) Go. voluminis tr. Hucusque Conradi et Spangenb.

12) Go. Aaec, recte. 13) Go. ut baec n. e. q. c. suboles suam matrem,

recte. 14) Go. in enchiridium adscripta, displiceant. 15) Go. add. se.

16) Go. utlibet, recte. 17) Go. et hoc. 18) Go. in vontim, recte.

19) Go. eonfcret, £0) Go. et tamen nec ego ingenii vi freius.

Sl) Go. obedientia abbati mco.

.Setjuihtr cuDtiiiuo cod. Tlieodofianus , omisso Commonitorio*

' ^j'ic»apu';WB >«•-%-, ^•'fl

Stringal*'). Anianus vir spectabilis^) ex praeceptione D. j\\ gioriosissimi*^) Aiarici regis hunc codicem de Thetxhsiani^

iegibus atque senieniiis^^) iuris vei di^-ersis iibris eiectum Aduris anno XXII. eo regnante eiiidi atque subacripsi }^) Re-

cognovimus. Vat. sub die IV, j\on. Feb. anno XXII. Aiarici regis Tvlosae, Et iterum anno XX. regnante Karoio^

rege Fixtncorum et Longobatdorum y et patricio Romanorum,

47} Subacriptio deest in codd. 11, 34, 37,39,43,44, pars autemsub-

scriptionis usque ad v. Recognovimus in codd. 9, 39, 38 et usque ad v,

eZecfum in codd. lO^ 18 ^ extrema denique pars subscr. inde a \v. El ite-

rum ap. Tit. Aeg. et iu omnibus codicibos. Vid. not. 52. Dicendum

est praeterea lianc subscr. solam , reliquis omm. , In tribus codicibus

haberi in fine tutius Breviarii Alar, ia cod. 17 post enumerationem

regum Francorum, in cod. 2i et in cod. Pliill. 1735, in quo e^t bre-

viarium monacbi nescio cuius ineditum. Eodem loco invenit Sirmon-

dus (Opp. T. IV. p. 266) banc subscr. in duobus codicibus, in suo qui-

dem et in codice, quem dicit Reg. Bibl. 1097 fuisse. In cod. t sub-

scriptio praeposita est ipsis Commonitorii vv. statim post vv. /n Chri-

sti nomine — Marici Regis. Vid. supra not. 3 et Car. de Savigny

I. c. p. 39, uot. 19, p. 43, not. S6 (1. ed.), et p. 41, not. v, et

p. 44, not. g- (II. ed.) et praeterea p. 40, not. 20, p. 42, not. 22

(ed. L), p. 41, not. a, p. 42, not. c (11. ed.). 48) 17, 23 tco-

lasticuSy in m. Aur. Lugd. exspectabilis. 49) Til. om. D. y, glorio-

sissimi. Aeg. eiusque e[>it. cudd. (um. D. \.) g-Ioriosi, sed ^ om.

gloriosi. Cetcrnni e cxceptionc et u cxcepiioncn. Seqq, itu scripta sunt

ap. Sirmoiid. regia Alarici, ordinante viro magnijico et illustri Goia-

rico eomite hunc codicem legum secundum Authmiieum subscriftum

vel in thcianris editum suhscrtpsi ct edidi suh die III. Non. Febr. a.

XXIL regnante dom. noitro Marico rege, Similiter codd. 17 et 28,

sed tamen bis diversitatibus reg:is — legum luria «. auth. scriptuM

(2Sf 1735 subscriptum) v. in th, traditum s. et dcdi suh die (sec,

Sav, 17 om. sub die 1735 om. III.) IF \onaa etc. 1735 om. reânte.Idem Alarici regia Deo Graciaa Amen, 50) x teodoaiania, 51) a, ^,

Aeg. speciebua; rell. codd. epit. Aeg. species, praeter y, qui apecie,

Mox 9 electua. Vid. supra not. *. 52) k, Aeg. Lugd. edidH atque

aubacripait. Seqq. des. in codd. epit. Aeg., ap. Aeg. Til., sed add. ia

nonn. codd. expUcit aut, ut In codd. Ji, (i, explicit praefatio, Denl-

que pro tota subscr. haec sota vv. poountur in codd. 9, 10, 18, 29, 38et in cod. 9 quidem Dat. a. die III iVonas Fehruarias anno XXII tholose

regnante atarico rege; in codd. 10, 18 itecogôvun. Dat. IF, Nou,

Febr. anno XX acdo Alarici Regia TVIosoe; in 29 Dat. aub die ly, Non,

Febr. anno XXII regnante Alarici rcge Toloae. Expl. et ia cod. 33 Dat,

— Alaricia (oro. regîs) Toloaa. BxpUcit Commonitoriua. Car, de Sa-

vigny I. c. p. 41, not. 23 (ed. I.), p. 42, not. d (ed. 11.), Ergo vv.

Et iterum— Romanorum des. iu omnibus, quos vidi codicibus et ia edd.

Aeg. Til. Lab., et desideratur adbuc Rauconeli codex.

INCIPIUNT TITULI (CAPITULA) DE LIBRO LEGUM EXPLANATI.

INCIPIUNT TITLLI (CAPITULA) DB LIBRO PRIMO THEODOSII (EX CORPORE THEODOSLiM) EXPL.1NATI. ')

L I B E R I.

Tit. I. De conslllutionibus princjpum el ediclis , hoc est, si auctorilas fuerit prolata, sub die et consule sll; — hoc est, ut

(juaecuncjue leges sine die et consule fuerint prolatae, non valeant').

— II. De diversis rescriplis, hoc est, ut falsa suggestio non yaleat'); — hoc est, si auctorllas fuerit prolata el causa nondicatur, non valeat.

-— III. De inandalis priucipum, hoc est, sl aliijuis cum inandatis doininorum se asserat Tenire secretis, nemiiii') c|uic-

<juam credalur, nisi cerlis scrlplls probaverlt esse credendum'').

— IV. De responsis prudentum, boc esl, quorum iuris conditoruin leges datae Talcant').

— V. De ofGcio praefeclorum praetorio , hoc est , ut contra iudlcium cjuls non faclle Teniat ; — hoc est , ut c. i. cj. u.

facile, id est leTe non Tenial. Quod si fecerit, medietalem bouorum eius Ascus habeat').

— VI. De ofdcio rectorls proTlncIae, hoc est, ut caussas publlce dlscullanl*').

— VII. De ofticio indlcum clTillum, hoc est, ut honorali ex curiae corpore, sl in lite sunt constituti, cum iudice non

resideant, nec litigatores iudlcem meridianis horls salutenl^).

— VIII. De ofHcio iudicum mllitarium, hoc esl, ut nulli in clTllIbus caussis mllitaris tuitio'"') Tel exsecutlo dcputetur").

— IX. De ofTicio iudicum omnium , hoc est , ne matronam Tel pupillos slve aegrotos per exsecutionem abstrahi llceat ").

— X. De defensoribus ciTitatum, hoc est, ut sine electione ciTium nemo ordlnetur et nemo innocentem condemnare aut yer-

berare praesumat ").

— XL De assessorlbus, domesllcls et cancellariis , hoc est , ut cjuaecunque militans accjuisierit sibi extra partera Tlndicet et

ut nullus iudicuin de alia proviucia cancellarium slbi coniungat ") ; — id est , ut <|uicun(|ue m. a. s. e. p. vln-

dicet. Hic et de rapina dlcit'').

EXPLICIUNT TITULI (CAPITULA) LIBKI PRIML

1) Explanatioiii» titnlomni , cuim specimen liie editnr, duee nint

classes, quarum neutra edita est. Primae classis est, quam exliibeot

codicesReg. Par. 4409, 441S, 4414, 4415, Ambros. C. 276, Bernen-

sis, Vat. Reg. Snec. 1048, Montispes. H. 136; alterius codd. Reg. Par.

4403, 4404, 4405, 4410, Vat. Alex. 98?, Car. de Savigny. Neque

tamen omnibus titulis duplex explanatio adscripta est , neque librarii ubi-

que sibi constant. Nam sicut tituli sunt , a quibus omnis explanatio ab-

est, ita alii nnam tantum aut nou eius classis explanatiouem tiabent,

ad quam oodex pertinet; alii liaud raro eiusdem classis explanationem

magna dirersitate continent. Ab utraque classe liic illic differt cod. Reg.

Suppl. Lat. 215 , ex quo tertiam ctassem constituissem , si discrepantia

crebrior esseU Omuis autem illa explanationum dirersitas exinde uata

est, quod multae earum , mutatis mutandis, forraatae sunt ex Interpre-

tationis verbis, aliae maxime secuudae classis lictae ab ipsis explanato-

ribus , sed liabita ratione tituli aut legis , denique nonnunquam adhibita

est illa epitome legis Romanae Visigotliorum, quae ab editore nomen Sum-mae Aegidianae ducit. Quod ad verba attinet, qoae a librariis expla-

nationibus praelixa sunt, ea quae snpra edidi, plerisque communia swit,

etsi in nonnullii niliil dicitur , nisi: hcipiunt Capitula t. Tititli, aut

/ttcipiiml Capitula s, TTlult Theodniani^ inscriliitnr etiam^ nt in Cod.

Reg. Par. Suppl. Lat. 215 CapUula ex Lcge Romana. In edenda ex-

planatione id consitii sequar, ut eam, quae primae classis sit, primo loco

ponam , alteram secundo loco, singularum deiade explanationum fon-

tem , nbi lieri potest , iadicem , denique diversitatem scripturae sed gra-

viorem tantummodo in auuotatione describam, quum, ut omnem nomi-

nem, non magni sit momenti. Ut vero explanationem, quam primo loco

posui, primae classi tribuerem, id caussae fuit, quod crebrior et uberior

est explanatione secundae classis, quae in compluribas titulis desidera-

tur, sed, ttt plerumque brevior, prima antiquior ridetnr esse. — Car.

de Savigay I. c. p. 54, not. a (ed. II.). £) Interpr. c. 1 li. t. 3) lo-

terpr. c. 3 (C. Tli. c. 6) h. L 4) Eipl. IL d. mimmt. 5) Interpr. c.

un. h. t. 6) Interpr. c. un. (C. Th. c. 3) h. t. Cf. Summa Aegid. In

nonn. codd. ex Interpr. add. Papiani Paulti — Marcelli. 7) Interpr.

C un. (C. Th. c. 3) h. L 8) Summa Aeg. S) Interpr. c. un. h. t.

10)Nonn. codd. militare siudium. 11) Interpr. c. un. Ii, t. 12) Interpr.

c 1 et 2 h. t. Summa Aeg. 13) Interpr. c. 1 et £ h. t, 14) Interpr.

c. 2 et 3 h. t. Sunma Aeg. 15) Ex cod. Reg. Far. SnppL Lat.

215.

w W" f^f' 5!*?^?^'.^; "^^JTt^"

6

LEX ROM. VISIG.

Tit. XIX»). cLib. in.)

3. Idem A. Felivi. Quoniam per ne-

gligentiam seu prodilionem tatorum et cu-

ratorum possessiones iuris emphyteutici,

vitio intercedeote commissi , e minorum

rortunis aTellunlnr, placet, ut tutor cura-

torye , cuius officio manente possessio mi-

noris iuris emphyteulici praerogalivam,

commissi olTensa, perdiderit, tantum de

farultatibus propriis, censura imminenle.

nunoribus restiluat, quanlo rem valere po-

tiiisse constabit. JMl. X/f. Kal. Maii

Constantinopoii , Daimatio et Zenophiic

Ccs. r33SJ.

iNTEKPRETATiO, Si forte cesserit , ut

minorefi poasessionem iitris emphyteutivi, Jiov

f\t ,quod ex Jisci bonis parentes eorum ha-

here merueranl , sub qualihet praesiatione

tenuerint , et hoc per uegligentiam sii-e pro-

ditionem iuioris aiit imminutum fuerit aut

certe suhlatum ,quicquidperierit , a tittore

rei curatore esse reddendum.

4. Impp. ^rcadiiLS et HonoriusAA. Eti~

tych.iano Pf. P. Tutores eodera momen-

to, (|iio ruerint ordinati, mox adeant co-

gnilDres, ut pracsentibus priinalibus, de-

leudove, ofiiciis etiani publicis , invenlariu

solenniter faclo , onme aurum argcntum-

<jue , et quicquid vetuslate temporis noii

i) Anteriorum fontium nullus a me nomi-

nabitur, nisi Is, quo usi sunt Yisigotlii, contrti

]iou omlttRm Indicare , si qui locus Br. Al. iii

postertores fontes trfiiisiit. Ediliones non comme-

morabo, modo ne e.\ interiectis titulis aut legi-

bus diversitas numerorum nata sit. — c. 3. C.

Th. c. ? W. H. c. 5. Inlegra cnm interpr.

exstat in codd. 6 — 10, 12— 19, 21. Omnia

praeler interpr. des. in codd. 26, 37j inscr. et

teitus in codd. 24, 30 — 35, 39, 43, 44; te-

\tus et subscr. in cod. 25; solug textus om. in

codd. 27 — 29, 36, 38, 40, 42. — c. 4.

C. Tli. c. ? W. H. c. 6. Integra cum interpr. ex-

stat in codd. 6 — 10, 12 — 14, 16 — 19, 21;

omnia praeter interpr. des. in codd. 37, 46, 49}

inscr. et testus in codd. 84, 30 — 32, 35, 39,

43, 44; subscr. et textus in cod. 25; solus textus

om. in codd. 26— 29, 33, 34, 36, 38, 40, 42:

soln interpr. in cod. 15.

AEG.*)

Si per negligenliam tutoris possessio

iuris emphyteutici minoribus aufertur'),

|u!r(fuid eis sublatum fuerit, a lutore red-

dendum est.

Ut Intor adhibilis bonis viris') cum iu-

dice (juiccpiid invenit omnia descrihat. Si

quid in pecunia vel argenlo invenerit sub

sigillo recondat, mobilia vendat et aul

agros comparet aut pecuniam servet').

*) Car. de Savigny I. c. p. 57 (ed. 1.), p. 59

(ed, II.). 1) y ôisessiones— auferuntur. Aeg.

possessia— aii/eruntiir. 2) Aeg. (uris. 3) Aeg.

pecimia servetur.

KPIT. LONGOBARD.*)

Ilem alia Interpr.^) Si ad illos'), (jui

in^ minore aetate sunt, ali(]uid de facul-

tate aut (juod eorum parentes habere de-

buerant'), si^) per negligentiam de suos

lulores perdiderint, hoc totum sui tulores

vel') curatores de suo proprio eis red-

dant.

Jtem alia Interpr. Ubi tutores res par-

rulorum receperint ad gobernandum de

omnein illorum facullalem scripla facta et

salva ambas')partes haberedebent, (juan-

luin ipsi tutores reciperint et alia tale scri-

pta rectores loci illius facere debent ad il-

los tutores, ut si talis res est, (juae non

*) Car. de Savigny I. c. T. I. p. 363 tqq. T.

ir. p.60(ed. 1.); T.l.p. 426sqq,T. II. p. 61 (II.

ed.). 1) Corruptelas liuius epit. nott sustuli, ne mu-

taretur indoles eius. Ex codd. et ex Canc, aa-

notavi graviorea tantummodo diversitates neque

rationem habui Walteri editionis ex Canc. de-

scriptae. 2) In cod. Piperino (s. Favariensi)

ndd. parvulos. 3) Ex Piper. 4) S. Gall. dt-

buerinl. 5) Pip. add, hoc. 6) Canc. et et

mox reddat. 7) S. Gnll. Piper. ambe.

5*.^^^^5*;*

BREVIARIDH HONACHI*^).EPIT. COD. REG. PAR.SUPPL. LAT. «15.

EPIT. GUELFKRBYT.*)

'^

EPIT. COD. LUGD. 303.«)

^

Si forte cesseril'), ut inino-

res possessiones iuris emphy-

teulid*), hoc est, quodex fisci

bonls yel ecclesiae parentes eo-

rum habuerunt sub qualibet

praestatione etpernegligentiam

tutoris Tel curatoris amiserint,

ipsi de suis facultatibus resti-

tuant damna pupilloruin.

*) C»r. de SaTigny I. c. p. 59

(ed. I.), p. 61 (II. ed.). 1) Cod.

Reg. Par. 4419 exceMcril. 3) Phill.

1735 iurh hoe est 6ene/!ctufn, &oc est

quod ex. Cod. Reg. Par. 4403t> con-

entit cnm cod. 4419.

Deest. m. Si rem fiscale, quam

pater meruit, si minorem ab

latu est, tutor de suo resti-

tuat.

JJLU. Tutur electus inTenla-

rium facere et de rebus inTen-

tis quid agere debit ut usuram

amplius proficiat.

EXPLC. TEUD. LIB. m.

*) Neque hnios epit naevot tol

lere Tolui, praesertim cum eius uuus

tautum codex habeatnr. Car, deSa-

vigny I. c T. II. p. 59 et T. IV

471 (ed. I.), T. U. p. 60 (ed. II.).

m. Ut si pernegligentiamtu-

toris minoribus, quod ex flsci

bonis parenles eorum sub quali-

bet praestatione babere meru^rant, imminutum aut sublatum

fuerit, quicquid illis deperiit,

quod iisdem tutor Tel curator

reddere debeat.

lUI. Ut cumad tulelam quis ac-

cesserit continuo adhibitis cogni-

toribus e pupilli bonis inTenta-

rium conscribere debeat solenni-

ter et qulcquid in substautia pu-

pilli Tetuslate non mutatur, iu-

dicum Tel senatonun Tel ofCcio-

*) Cf. ea, quae de bac epit. disi

libro, coi ioscr. : Zeitsclirift (it

fichicbtliche Rechtswiasem^chafl , T.

VUI. p. 361 sqq.

-^' }t^'im --imTir T^/ii.ijf - 1^

8

tEX ROM. VISIG. AEG. EPIT. LONGOBARD.

inutatur, si io pupilli subslaotia reperialur , iudicum

ac seualorum , ofiiciorum etiam publicorum inuslum

sigaaculis, in tutissima, publicae auctorilate sen-

tentiae, sine spe aliijua usurarum, custodia collo-

celur; non prius qualibet occasione mutandum,

quam adultus, legilimam ingressus aetatcm, non

tam litibus racare incipiat, quam integro se moxgaudeat palrimonio restitutum. §.1. E( quoniam

eliam mediocris pensanda forluna est , si cui forle

in heredilate mobilia lanlum, non etiam immobi-

lia reiinquantur , nec aliqui fundorura rediUis sup-

nulentur, ex quibus yel familia pupiili suslentari

Taleat rel pnpillus , ex inobilihus aul praedia idonen

comparenlur, aut, siforle, ut assulet, idonea non

notueriut inTeniri, iuxla antii|ui iuris formam usu-

rarum crescat accessio ; nt et hic , unde fundorum

reditus non speranlur, ex inrremenlo rei mobilis

minoris necessilas adiurclur, et ibi sine periculo

tuloris usurae penilus non pelanlur. j[)at. VI.

Kal. Mart. Constantinopoli , Arcadio IV. et Ho-

norio III. JA. Coss. f3960I\TEKrRETATio. Mox ad tutelam qiiis acces-

sertty ad/tibitis continuo primatihua ciyitatis vel de-

fensore cum ofjicio suo, suscepta pupilli hona Jacto

rerum conscrihat inventaria : et si quid erit in pe-

cunia rel argenio , vel quae non possunt t-etustate

perire ,praedictorum annulis obsignata reponat , et

nulla occasione minuatur , neque id pupillo , dum

in annis minoribus fuerit ,pro litibus aui aliis caus-

fiis nocerint committenUum , sed usque ad perfe-

ciam aetaiem omni iiUegritate servetur : in reliquU

rebus proficienie diiigentia. jVam si minores eius

sunt facultates ^ ut non sit patrimonium illis , ei

taniummodo substantia in rebus mobilibus invenitur,

sciant iuiores sibi esse permissum , ui vendere prae.

sumant mobilia et agros comparare , ut minoribu-

in ea parie prospiciani ; si fero non est eiusmodi

subsianiia , unde praedium compareiur , hatic iuhen-

tur Imbere diligentiam, ui pecunia colligatur , el

compendiis usurarum aut quibuslihei aliis rehus com-

niodum pupillis acquirani ; aut si forie tenuiias

subslaniiae erit , exirule salra re pupiUis suhsianiia

minisiretur ; et si ita egerini, a tutore pupillus rwii

erit quaesiturus usurum.

perit ), quod homo plurimum tempus ser-

rare possit, boc est, quomodu de auro

aut de argento talis pecunia omnia in

unum collegalur et reponatur et de anulos

ipsorum bonorum hominum segellelur;

ut nulla talis necessitas nec talis causa re-

nial, quod de hoc ipsi tulores expendere

debeant; sed omnia salrum sit usque")

ad legitimum tempus elalis parrulorum.

Nam quod si alia talis peciiniam mobilis

esl ,quod '") sic serrare horao non possit,

ips! lulores eam rendanl"), et agros ex-

inde ad ipsos parrulos comparent. Et

quod si talis pecunia non est, unde hoc

facere") possint, in quantum esl illud la-

borent et ipsos par\ulos nutriant ") et sic

eos gobernent, utomniasine ipsorum par-

Tuloruni damnum sil"), nec ipsi parruli

poslea ad suos tulores de ipsa parra pe-

cunia, unde eos rix nulrire possunt, usu-

ras ") requirant.

EXPLICIT THEOD. LIB. m.

8) Ciinr. S. Gnll. qui n. pml. 9) Canc. ii(,

sed em. usf/uc 10) Pip. îicni. 11) PiP-

rcnrfcre dcbauil, S. Gall. rinrfant. MoX Canr.

jjccuniam. IS) Pip. add. non. l^) Cnnc. nulri-

ciinl. 14) Canc. damitum. Sed. Etiam Pip. tcil.

15) Cnnc. S. Gnll. .id.l. non. S. Gall. qucranl.

'm

BREVIARIUM HONACBI.EPIT. COD. RKG. PAR.

SUPPL. LAT. «15.EPIT. GUBLFERBYT. EPrr. COD. LDGD. 303.

Mox ad tutelam (juis acces-

scrit adhibilis |irimalibus civita-

(is et defensore pupilli booa cou

scribat iiiveDlario et pecuniain

vel ea quae yetuslate non per-

eunt, praedictoruin aonulis sub-

signata reponat, ijuae pro nulla

causa ininuaDtur, us<|ue ad per

feclain aetalein pupilli , in re-

liijuis rebus proficiente diligen-

lia. Nam si palrimnnium illis

iion fuerit , subslanlia in rebus

miibilibus, auctori ]ieriniltitur

vcudere et agros comparare. Si

vero noii est eiusmudi subslau-

lia,pccunia colligatur et coiii-

moduin puplllis adijuiral. Si

forte teauilas subslantiac eril,

inde salva re pupillis subslao

tia minislrelur, et si ila ege-

rinl , a lutore pujiilius uon eiil

(juaesilurus usuram. Dat. VIK. mar. arcailio 1111. it llwo-

dusio 111. ua. Cvns,

Ttaa publicoTum annulis obsigna-

tum reponere usque ad pupilli

perfectam aetatem; et si non sil

patrimomum illis sed tantummo-

dn substantia in rebus mobilibus,

juod habet tutor potestatem mo-bilia eorum vendere agrosque

eis exinde comparai« etc

10

LBX HOM. VISIG.

iinfMi.i/c : Tt" :BPIT. COD. LUGD. 303.

INCIPIT LIBER IV- «

- v-Babet aert et tit. XXI, leges XXXVm.'

'

'•''" "" '^•-'^ ''^ ' ' ' • •

I. Infans, qui necdum fari potest, hereditatem sibi debitam capiat'). Filia qnae tempore Duptiarum percepil

diTisionein, si cum fralribus postea partiri in reliqua patris parte yoluerit,quod a patre primum percepit, repraesentet*).

II. Mulier, quae praegnans morte marlti resederit, a pareutibus custodiatur'). ObserTaudum, quod morieus per

testamentum, codicillum, epistolas dellberayerit *), Sloriens si prlncipl aut proplnquls aut amlcls elus per codiclllum aut

epistoias aliquid rellnquit, non yalere dum moritur^). Quicunque sl In testamento plus consuetum numerum testium scribal,

testamentum non Idclrco Infirmum'). Testamenlum apud curlain gestorum allegatloue muniendum, apud princlpem mi-

nime^). Ex imperfeclo testameulo ulllmaque Tolunlale morlenlis falso testitlcandum^). Post mortem non praestandum

testamenlo assensum ante decennium scripto^. Vindicandam heredltatem tam testamento quam nuncupatione et co-

dicillls si a teslalore heredlpela haec perceperlt '").

III. Rem in Ille posilam nec Tendere nec donare llcere ). Habens leglllmos fUios naturallbus unciam possesslonls

relinquat ''), Non passlm et slne lege matres cum nalurallbus fillls in domlnio rei mobilis et immobiUs confurmarl").

Serros absolulos sub praeseulla sacerdolum cItcs romanos fieri. Clericis absque praesentia sacerdoluui servos manumittere

concessum"), In llberlale posllum non slallm serTilio publico absque iudiclo addlci, sed per ordinem audltus cum liberta-

tem suam legibus firmaTerlt, Absolutus a pulsanle manciplorum numero Insuper donetur. Audlentla el locus reclamandi

mlnorlbus yendllls concedllur''). Illis qui XXV annos nall se vendi consenserlnl, deuegatur malernam condlllonem natos

sequi et per Id ellam liberis palrlbus nalos in serTilute tenerl"'). Concedilur XX annos natis, si publice in libcrlatem

durayerint, absqne assertore contra pelitores, quod llbertatl conTenlt, per se Ipsos exsequi'').

IIII. Qlanclplum allenum non manumltlere quls praesumat; sl id sub praesentia prlucipls Tel in ecclesia fecerit, duo man-cipia elusdem aetalis et sexus reddi lege cogllur'^). Lihertos Ingratos rursus sub imperia ditionemque palronorum lex lulllll"').

V. Mercalorem proTlncIalem in exaclione non graTandum, eumque, qui plus quam praeceptum est, exegerit, periculo

capills damnandum^"). Trlcennlum puplllis, quamdiu sub lulorlbus agunt, non impulandum^'). Lege consulltur possessoii

fiscalium rerum, sl per qulnquennlum earum rerum asslduus possessor probatur ),

VI. Sul iudlcls senlentla qulcunque lltigalor teneatur'''), ObserTandum ludlclbus, ([ualenus sententia deliberata constilutis

partlbus recllelur*'). Kon iminulelur caussa sub praesentibus parlibus ordinala^).

VIL In iudlclo superiilus rei alterlus possessor rem cum fructibus a tempore peryasionis cogllur exsolyere ). Finilo

iudlcio ) inter partes postea sub repctitlone sumpluum actio neque scriptio concedltur ''). Transactis duobus inenslbus post

emissum iudicium debitor^) si pecuniam non impIeTerit, centesima debili usque in dlem solutionis super Imponilur, de capi-

talique debilo post iudicium duplae, anle ludiclum simplae usurae mandan(ur'°). Arclatur debitor ad eadem solrcnda,

quae debuerlt, nlslsua periisse probet aut in naufragio aut incendlo aut latrocinio").

VIII. CaTetur in cessione'^) sufficere solam Tolunlatis professionem"). Quae in ultimam usque dlem defuncll possessio

yindlcat heredibus consignanda Tirumque ab intestatae uxoris bonls superslltibus sanguinels extraneum reddendum"), lu-

dicibus indlcltur, ne cul praesumptori absenllbus domlnls res eoruin patianlur inyadere''). Grayiler feriuulur, vel qui duininum

a possessione sine publlca acllone turbayerlt, yel qui ludlcls ordlnallone suppressa, dlcens, se ludlclum habere, allenam pos-

sessionem perTaserlt et qul puplllls intulerlt, exlliatur''). Talls res doinino restllullur, qualis noscilur anle iudiclum perTasa;

insuper peryasor prlus negotium amittit"). Absentibus indulgelur, ul qulcquid sublatum a quallbet persona eis fueril, amlcls vel

seryis, ut iudicem interpellayerint , reddi'*). Non licere quocunque modo possessionem absentl cuicumque auferrl'*). Agere

posse quamlibet personam ad recipiendum momenlum intra anni ,spatium, sed non yalere aclionem contra aetatem minoreiii,

cum legitima personanon sit^, Fugitiyos colonos primum momenli beneficio TecIpIendoE, inde de eorum origine agitandum ').

1) Tit.I, c.l. 2)Tit.II,c.l, 3)Tit.Iir,c.l. 4)Tit.IV,c.l. 5)c.2eod. 6)c.3eoii. 7)c.4eod. 8)c.Seod. 9)c.6eod. 10)c.7eod. ll)Tit,

V,c.l. 12)Tit.VI,c.l (C,Tli.c.4). 13)c.2 eod.(C.Th,c,8). 14)Tit.VIl,c. 1. 15)Tit. VIII.c. l(C.TIi.c,5). 16)c.2eod.(C.Tli, c.fi). 17)c.ulteod.

18)Tit, IX,c, 1, 19)Tit,X,c, 1, Cod, potronimi. 20)Tit. XI(XII),c, 1. gl)Tit, Xlts, Xlll (C, Tlj.XIV),c. 1. Cod. importandum. 22) Tir.Xlll.,

XIV(C,Th, XV), c. 1. 23)Tit,XIV8,XV(C.Th.XVl),c,l(C, Tli.c,«). 24)Tit,XV».XVI (C.Th.XVII), c.l (C. Th. c. 2). 25)c. 2 (C. Tli. c. 5) eod,

26)Tit,XVl8.XVII(C.TIi, XVIll),c, 1, 27)Cod.;!iu(umde6i(iHn, 28)c,2eod, 29) Cod, de6i(oris. 30) Tit.XVII s.XVlII (C.TIi. XIX), c.l. 31) Tit,

XVlII»,XIX(C,Th, XX),c, 1, 32) Cod. CoucluriiecMsione. 33) c, 2 (C, Th. c. 3) eod. 34)Tit. XIXs. XX(C. Th. XXt),c. 1. 3i)Tit. XX». XXI(C,Th,XXII),c, 1, 36)c. 2eod, 37)c, 3eod, 38)c.4eod, 39)c.5eod. 40)c,6eod, 41)Tit. XXIs. XXII (C, Th, XXIU), c. 1. Ceterum cf, quae

a me de hi» Summariis dicta suut in libro : Zeitschr. f, gesch, Rechtsw, T, VUI, p. 361—367, ubi dedi ex Novellis alterum specimeo maxime memorabile.

2*

i-W^^-''^-

LEX ROM. VISIG.

12

AEG. EPIT. LONGODARD.

Tit. I. De Cretione vol Bononim

Possessione').

1. Impp. Theodosiua et fâlentinianus

AA. ad Senalum. Postalia: Palrem ali-

<|ua ex parle iniQorem esse tnalribus , non

sinemus. Nain cum etiam infantis filii mo-

rientis maler bonorum solalia consequalur,

cur 8e aelale eius paler graves paliaturlen-

diculas, non videinus; et cum legilima

successio non roodo in malre, verum et-

iam in successoribus longius conslilulis non

bonorum possessionis pelillonera, non cre-

lionis solennilalem cogilur custodire, (jua

licuncjue conlenla adilae vel adeundae he-

redilatis indicio,quanto magis pater taU-

bus est vinculis exuendus t Atque ideo hac

oratione sancirans, ul palcr eliam infantls

filii successionein, sive ille malre eius rao-

rienle adeundae lieredilalis vel petendae

bonorum possessionis fuerit exsecutus ofli-

ciuin , sive isla neglexcrit, luorienti filio

iuranli in (|aaUbet aetate slne ambiguilate

snccedat. Dat. Vlll. Id. Novemb. Ra-

lennae, DD. iV.V. TAeodosio XII. et Ka

lentiniano II. AA. Coss. ("426 .J

IjTTERPiiETATio. Cretio et bonorum pos-

sessio antiquo iure a praetorihus petebatur:

ijuod explanari opus non est,quia legibus

utrumque sublatum est. Et ideo injnns

licet loqui non possit , tamen hereditatem

sibi debitam capit , cui morienti paler aul

is j tjui proximus fuerit j ex lege succedit

1) Tit 1. C. Tli. Tit.7 — c. I. liilegra

cum interpretatione exstat iii codd. G — 10,

12— 14, 16— 19, 21; omnia praeter interpr.

des. in codd. 25, 28, 36, 40, iS, 47, 49;

inscr. et textiis in codd. ^4, 30, 31,35; textus et

subscr. in cod. 37 ; aolus textus in codd. 36, 27, 29,

32— 34, 38, 39, 42, 44 ; sola inlerpr. in cod. 15.

Tit. I. De Decretione') Aêl Bono-

rum Posscssionc.

Hoc est, quodinfans, llcet loqut non

possit, tamen heredilalem sibi dcbilam

capit, cui morienli paler aut') fjui proxi

mior fuerit , succedat.

1) ^ de Cottcretione. 2) y om. paler aut.

I. De Crecionc Vel Bonorum Posses-

sione ').

Impr. T/ieudoaius . Data VII.Id.Nov.

Si morluo palre talis eius infans reman-

serit, i|ui adhuc loqui non possit, ipse

iufaiis inler suus heredes in nninibas in

hereditatem parenlum suorum succedit.

1) Pip. De crcdicionc— posienionniii. Canc.

De credicionem etboHwrum po$te$uouem et iufra

porenloruM.

*-:

Wr-?™

BRBVIARILM MONACHT.EPIT. COD. REG. PAR.SUPPL. LAT. 215.

EPir. GUELFERBYT. EPIT. COD. LCGD. 303.

Ite Cretione Vel BononimPossessione I.

Crelio et') bonorum posses-

sio antiquo iure a praetoribus

petebalur. Modo etiam, etsi in

fans loqui non potest, tamen

hereditatem sibi debitam rapit,

cui morienli pater, aut is*),

qui proximus fuerit, in lege

succedat. Dat. VI. Id. Nor.

Tkeod. et Valmt. aa. Cois. *)

1) 4419 «cl. 2) 4419 aaelin

tta.hu. 3) Eicod.Phill.

De Crecione Vel Bonorumionc.

De Cricione Vel BonommPoNSCssioncm I.

Imfi. Gratianus VaUnlinia-

nus et tAeu.aaa.atl CUarcappo.

Hoc est,quod infans

,quam-

libet parrolus, heres succedit,

et si mortuus fuerit, patri mori-

lur, aut si pater non fuerit,

propinquis heredibus.

Id est infanti,

qui fari non

potest, morienli pater io herC'

ditatem succedit.

Tit. I. De Cretione Vel Bo-

nonim Posscssione.

Lex I. Vi infans, etiamsi lo-

qui Don possit, quod hereditalem

sibi debitam capere debeat et

quod pater aut is,qui proximus

sit , si mortuus fnerit , lege suc-

cedere ei debeat.

^J-îpw-iSs-^-v.-iipp^y*^:;

14

LEX ROM. VISIO. ABC.

- * LEGU3I NOA'ELLARUM D. VALENTLMANI A. LIBER*).

Tit. I. ') De Fructibus Inter Maritum et Uxorcm Expensis Filiis Vel Heredibus

Minime Imputandrs.

*) Impp. Theodosius et yalentinianu» AA. Albino II. Pf. P. Auctoritatis suae

inemorem amplissimum senalum grataater agnoTimus, cuius consilium improbis rebus

semper occurrit. Hinc est,quod nuper illustribus ac sublimibus viris

,quos evocari

ad sacratissimum comilalum utilitas publicae necessitatis excgit, nobis suggerenda

mandavit, ne abhorrenda usurpalio ab omui cooversalione hunesta vires diutius

obliiieret.

§. 1. Comperimus enim, cjuasdam post mnritorum obilum ftlios suos propo-

sila indecora actione nudasse, cum ab his p.itriiMonii sui fructus rjuaererent, cjuos

uiicpie stante matrimonio in illa aecjualilate vivendi in commune consumplos con-

veuit aestimari, cjuorumcpie raliocinium perplexum atcjiie confusum ad veritalis fidem

disculi posse non crediinus. Cumcpie ilUid fretjuentius noverimus accidere, ul

maiores expensas flagitet matronalis urnatus, et cum nunquam viri post uxorum

obitum huiusmodi alicjuid credant communibus filiis opponeodum, durum est, inuli-

ebri tantum licentiae ista permilti.

§. 2. Et ideo, Albinc, jcarens karissime a. a. , illustris ac praecelsa auctoritas

tua bac edictali sciat nus lege sanxisse, ne de coniugii cnpula eorum alter super-

sles defuncli bercdes super hac repetitione redituum aestimet lite pulsandos. Hac

enim condilione et uxores teneri volumus et maritos. Sive enim intercesserit dos,

seu oblata nou fuerit, omne iurgium huiusce repetilionis et raliocinii conticescat.

§. 3. Hanc autem legem utilitati et concordiae humani generis profuturam

edictis per provincias proposilis ampliludo tua in omnium notiliam faciet per-

venire. DaU III. Id. Sept. Rav., V. Theod. A. XFIII. et Albino F. C. Cose.

(444.)

I\TERPRETAT10. Si t'ir uxore sitperstite moriatur, fructus, quos constante

toniugio constat expeneos , nullam postea a communibus Jlliis seu ab heredibus ina~

ter repetendi haheat facultatem. Qutxl et si uxor vii-o mariio decesserit , marituin

praecipit eadem lege constringi , ut et ipse a Jlliis vel heredibus uxoris de ipsis jru-

Ltibus,

qui in commune expensi sunt,penitus nihil reqnirat.

*) Ita Slcb. et multi codd. Alii Incipiunt TiluU D. Valentiuimi A. 1) Tit. T. No\.

Val. Tit. XV. 2) Omnia praeter interpr, des. in codd. 45, 47; integra cum interpr.

cst in codd. 6 — 8, 10, 13 — 18, 10, il; inscr. et texUi» de». in codd. 24, 30, 31,

3,j: textus et subscr. in codd. 25, 26, 37; solua textus iu codd. 27 — 29, 32— 34, 3G, 38— 40,

42— 44.

INCIPIUNT TTTULI LEGUM NOVEL-LARUM Dm VALENTINIANI AUGU-

STL

Tit. I. De Fructibus Inter Maritum

Et Uxorem Stante Coniugio Ex-pensis.

Uuo ex his defimcto nec a ilUis nec ab

aliis heredibus requirendum.

:\ ., .• .^.} , \

i.i. /.;

15 Êprr. LONGOBABD. BREVIARIUM MONACHI. EPIT. GUELFERBYT. EPIT. COD. LUGD. 303.

DE LIBRO XVni').

INCIPIT NOVELLA DIVI VALENTINIANI'').

I. De Fractibas Inter Maritum

et Uxorem Spensis.

Dat. IIIl}) Id. Sept. InUrpr.

Qoicunque hoino Ingenuus si

uxorem suam supervixerit aut

uxor maritum qulcquid*) de mobilia habueriut, et commuue to-

luntate') expcnderint, excepto

de terra aut de mancipia aii(e-

ponimus. Nam de mobilia fru

cUbus liberam habeaDl") potesla

tem , nec hoc sui heredes post-

ea requirere non debeant').

1) H. e. totiiu Br. Al. Sequitar

titulorum index. 2) C»nc. Di. Vll.

(alentiii. Rell. Vimi. S. Gall. Va-

lenlini. 3) Canc. Vlll. 4) Cauc.

quodquod. 5) Canc. voluntatem^

S. Gall. coinmtmem vofuntatem et

nterqne exjiendideriitt. Piper. add. et.

6) Canc. Ubtra Aa6eat. 7) Piper.

iebcKt.

INCIP NOVELLARU DIVlVALENTINUNI AU-

GUSTl').

I. De Fructibns Inter Mari'

tum Et Uxorem Et Espensis

Hercdibns Non Quae-rendum').

Tkeod. et Falent. Ex-

pensas, quas Tir cum uxo-

re manente coningio fecerit et

uxor ex hls decesserit , ei qui

superstes fuerit, ipsas expen

sas Tel fruclus a filiis communibus vel ab heredibos non

quaerantur, quos parentes eo

rutai consumpserunt, Vat. VII.

Id. Sep. Theod. A.Xril. Al-

hino V. C. Cb/M.')

EXPLIC. NOVEL. LIB.

INCPT U. DE FRU-

CTIBUSI. inter rirum et nxorem

expensis filiis rel heredibus

minimes inpotandis').

INCIP. NOVELLAE D. VA-LENTINIANI AUG.

1. De Fructibus etc.')

1) Seqnitur titnlomm index.

i) Ita 4419. 4403b «rentiha.

Ex Pbill. addidl Theod. et ralent.

3] Ex cod. Phill.

1) Accnrate edidi codieem. Se-

qnitur //. I7e ManecAeu, leil. omm.

Ut si Tir superstite uxore

moriatur Tel mulier superstite

viro, quod a communibus filiis

vel heredibus neuter eorum

debeat fructus requirere quos

ante coniuges constat expeo-

sas.

1) Ut Br. Al.

V

16

hE\ ROM. VISIG. AE6. EPIT. LONGOBARD.

INCIPIT LIBER GAII.Tit.L Gtiuis loslltuliunuin libro primo <]icit'), omoes homines aut

liheros essc aut servos. Scd ex liis ipsis, <jul liberi sunt, alios

csse ingenuos, alios libertinos. lugenuos, rjui iugeDui natisunt:

llbertinos, qui pro iusta seryilute mnnumissl llberi fiunt. Ingenuorum

omnium unus status est. Libertorum vero idco non unus est, (juia

Iria sunt genera libertatum: (juia liberli aut clres Itomanl sunt, aul

Lntini, aut dediticii. Tamen, qul clres Komanl siut, (jui Lalini, (jui

dcdilicii, hrevitcr explanandum esl.

§. 1. Civcs lloniani sunt, (|ui his tribusmodis, id est tesla-

mcnto, aut in Kcclesia, aut ante Consulem fuerint manumissi.

§. 2. Lalinlsunt, (jui aut pcr eplstolam, aut inter amlcos, aut

convivll adbibitione manumitlunlur.

§. 3. Dediticii vero sunl, (jul post admissa crimina suppliclis suhdltj

et publice pro criminibus cacsi sunl : aut in (juorum facle rel corpore

(juaecun(jue indlcia aut Igne aul ferro impressa sunt et ita impressa sunt,

ut deleri non posslnt; hi sl matiumissl fuerint, dediticli appellantur,

1) Cod. Mon. sec. Ilaub. Gai. Instilutionum hiber Primm de personii, Btd

ni fallor liic ita incipit: Oai Instituliouum Lib. primu» dicit, Pliill. 1761 Incp Titi

(li. e. tituU) Gai. Gaius Instituttonum Ubro primo dicit. Keg, Par. 4403, 4404

hicipit Lib. Gaiu$ I. Yi(. Institutionum Ubro primo didt, Re^. Par. 4405 /n-

cipit Tili Gai Tii. Gai. Imtituiionum Lib, I didt. Similiter Reg. Pnr. Suppl,

I^nt. 398 (Surbon. ^-15) Incipit Titi Gaii Titii Gaiua Instituttonum Liber Primus

dicit. Aurcl. Incipit Lih. Gai. I. Tit, Gaius Inatitutionum de Ltberia aut Mcrvis.

Omncs homines eic. Montispes H. 84 Incipiunt Capttula Gai Imtitutionibtts Lib. I.

(iieiiiiitur iiidex titulorum) Incipit Liber Legum Gai Primua I)e InstituliQnibus

Omncs. Vntic. Ref;. Suec. 11£8 Incipit Liber Ttti Gai, Gaius Inatitutionum

Libcr Piimus dicit. Gotti. Indpiunt tituH Gagi. Gaius de Inslitutionum Ubri

primi dicit. Ottuh. 2225 Incipit Liber Legum Gagi , cuius Institutio Libro Prtmo

dicit. TituU Institutionum Cai Lib. («equuiitur titujj) Finiunt tituU Gai, Caius.

Institutionum Libcr Primus, De Statu hominun (antiquitus scriptum erat De

Libcris). Omnes elo. Reg. Por. 4697, Kellericod. Incp. Caius Liber I.L De Li

hcrtutibus scrvorum. Onines etc. S. Gall. 731 Incip. Lib^ Gaiu». II. De Stitu-

tioncm Libcr I. Reg. Par. 4409, Bern. Vat. Reg. Suec. 10*8 Incipit Liber Cai.

Ve Libcris Guius Iiislttutionum Lib. PrimoDicit. Lugd. Bat.47 TituU LegumCagi(se<|<iitur titiiloriim iiittex) Gaius Constitutionum Liber Primus, Sar. Incipit Gai.

Iiislilucionum Lib. I. IHcit. Cerul. Incipit Caius Inatitutionnm Libcr Primus Dicit.

(sequilur iudex titulorum). KjrpUciunt Capitula. De Libcrtatibus Scrvorum,

Omncs etc. \'uU\. IndpiuntLibcrCuiua. OmncseU. Montispes. H. 136 Incpt. Lib.

TiiuliGai. Institutionit De \umcro Scrvortim Teslamentorum Manumittendorum

Oaiiis Instilutionum Ubro primo didt. iilem codex in indlce titulorum Incipiuni Ca

jtituta Cai. Gaius Instituttoiium Libcr Primtia dicit, quod omnibua Uccat manumit

tcrc ct qitod Xllll annorum testari possint manumittcre non possint ct dc stutu

in^cnuorum ct Ubcrtorum. Reg. Pnr.Suppl. T.nt. 65 Incp Lib. Gai. Caius Institu-

tivnum Libcr I*rimua dicit. Reg. l*nr. 441 1 tncipit Caii Libcr Primus Gaius Con-

stitutionum hibcr dicit. Ilog. Par. 4412 Incipit Caius Imiitutionum Omnes etc.

ilcg. I*ar. 141-» Gaiiis Institutionum Libcr I. Omncs ctc. Rcg. Par. 44l4 Incipit

IJb. Gai. Dc In^cnuis !\atis liac Ubcrtus itlcm civibus Homanis Latinis ct DedicU'

F.i InUitutia, Omncs clc. Siniiliter Rcg. Pnr. 4415 Incipit Cai Lib, I. dc Ingcnuii

J\alis hac Libcrtis Factis hlv Civibus Uomiinis hatinis Kt DciUtiis. Omncs ctc. \ al

Rcg. Suec. 1023, Amliron. Incipit Gaius. Institutionum Libcr I. I Dicit dc Libcr

latibus servorum. Omnes etc. l)e edd. c(. Hnuli. iii lurc Civ. Auteiust. p. 187 et Cur

IMA luris Rom. Vntoiu.-t. Iloimnt' 1S3.^. i. Kn.'*p. 1. Pnr. alt. col.9, Ex iis, quac

uttuli, constat, prinii tituli ruliricnni iurrrtnni osjo,()iinrr cnni duxi omittendnmcssc.

INCIPITGAIIURIS-CONSULTl LIBEU

PRIMUS').

De Libertatibus

servonini.

Omnes homines aul

liberos esse aut ser-

vos. iDgeouos ') , (|ui

iogenui oati suot ; U-

bertinos, qul pro iusta

servilute maoumissi

Uberi Aunl. Liberto-

rum rero tria sunt

genera, aut cires Ro-

mani sunt, aut liitini,

aut dediticii').

1) y, J, f ODi. luris-

consiilti, nlti Cat /iii i>c.

2) Noiin. codil. m-g"eiiiii.

.;; Om. S. 1— 3.

CAPITULA DE LIBRO XXU'),

INCIPIT LIBER GAGU.*)

Jntji. liigenuorum status unus )

est, Dam Ubertorum yero trea genera

sunt. Ingeoui Tero suot, qui de in-

genuos parentes oascuntur; UberU

vero^) suot, sicut iam dlximus, trea

genera , boc est clves romanl') et

latlol et devlclcil ').

§. 1. ClTesromauiingenuipertres

modis facere potest, id est per testa-

mentum, allum vero lo ecclesla ante

plebem*), terUa rero anle prln-

cipem.

§. 2. LaUno Ingenuo') per tres

modos facere potest, Id est per ml-

nutas cartas ; aUa est aote amlcos

;

terUa est , sl eum In convlylo suo

Uberum**) dlmitUt.

§. 8. Dedlclcius ') Tero Uberlus

per tres modls facere potest ; id est

si (julcunijue senrus in culpa ceclde-

rlt et pro ipsa culpa multas pcoas

reclperlt,postea yero pro Ipsas pe-

nas domiuus eius pro sua mercede

Ingenuum eum esse dimittere debet.

Alia est, sl domlnus suus el de fcrro

calido") (jualecun{jue nota In suo

membro fecerlt (juam non posset de-

lcre; tertia est, sl per (jualemcun-

i|ue caussaiii domlnus suus el ) tale

sigDum In suo corpore iiuserit

(juod") semper parere possit.

1) Sequitur index titulorum, quorum

primuA Dc generibus ingenuorum vel ti-

bcrtoTum. *) Piper. G3. II. 3) Caiic.

atatum uiitiin. 4) Canc. om. vcro.

5) Cauc. ciuc Tomanum. 6) Leg. Acdili-

cii. *)Car. de Saviguy I. cT.l, p. 393,

iiot. 279 (ed. I.); p. 457, uot. 6 (ed.

II.). 7) Canc. add. iiero. 8) Canc.

libcrtum ct om. «uo. 9) Canc. Didicius.

8. Gall. dcilicius. 10) Piper. caUo.

MuxC.1uc.5ucm. ll;Canc, ct. 12)Pip. gui.

JT^' 1t

BREmRIUM HONACHI.

mCIPIT LIB. I. GAI EXCORPORE THEODO-

SIANI.

I. Quod omnibus non liceat

manumittere et de statu in-

genuorum et libertinorum.

OinDes homliies aut liberos

esse aut serros. Sed ex bis

ipsis, <|ui liberi sunt, alios esse

ingenuos, alios liberlinos. In-

genuos, qui ingenui nali sunt;

libertinos, qui manumissi sunt').

Ingenuoruin oinnium unus sta-

tus est. Liberlinorum tria sunt

genera

:

§. 1. aut cires romani sunt

bis tribiis modis , id est testa-

meuto aut in ecdesia aut ante

consulem fuerint manumissi.

§. 2. Latini sunt, qui aul

per epistolam aut inler amicos

aut conrivii adhibilione ma-

numiltuntur.

§. 3. Dedllicii sunt, <]ui post

admissa criinina publice caesi

sunt, aut in (juorum corpore')

indicia aut igne aut ferro im-

pressa sunt, ut deleri non pos-

sint. Hi si manumissi fuerint,

dediticii appellantur.

1) P»r.4403*îiirt.

2) Par. 4419 ^trum cmpmlna.

EPIT. COD. REG. PAR.SUPPL. LAT. «15.

IKCIPIT LIBER GAI FE-

LICITER.

Omnes homine* aut liberos

esse aut serTos.

§.1. Cives romanl sunt, qai

trihus modis, id est testa-

inento aut in ecclesia aut ante

consulem fuerint raanumissi.

§. 2. Lallni qui convlTiae

adbibilione manumiltuntur.

§. S. Deditlcli, qui pro criml-

nibus caesi aut in eorum facie

vel corpore quaecunque indlcia

aut igne aut ferro impressa

sunt.

EPIT. GOELFERBYT. EPIT. COD. SELDENI*). 1')INCIPITGAI

De Tribus Generibus Liberta-

tum Et Quorum Manumi.s!jio

Non Valet: Qua') Etatcni

Quis Testamentum Faccre

Potest.

Ingenunrum ninnium stalus

unus esl, lihertorum non est*),

quia trea genera sunt.

§. 1. CiTes^) romani, qui

per teslamenluin aut in eclesia

aut per consulem manumiltun-

lur.

§. 2. Latini, qui per epi-

slolam aut inler amicus aut in

conTiviiim adhyhetl").

§. 3. Dedilicii Tero ,qu

criminosl aul pnutati') fuerint,

si mannmitluntur.

1) Aitecedit Panllai. Cr. Span-

genh. in libro: Zeitschr, f. gescti.

Reclitsw. T. V, p. 307. i) Sp.

monumiWo nuda quae. 3) Sp.

slatug unde. 4) Sp. liueri. 5) Sp.

aHiibem. 6) 8p. pcmiitati.

INCIPIUNT CAPITULA LIB. I.

GAL

De Libcrtatibus Sen'onun I.

Omnes hnmines aut liberos

esse aut servos, sed ex his

Ipsis, qui liberi sant, allos inge-

nuos, alius liberllnos. Ingenuos,

qul de ingenuis n.ili sunt, Uber-

linos, qui pro iusla servilute

manumissi liberi fiunl. Ingenuo-

rum omnlum unus slalus est.

Liberlorum vero ideo non unus

esl ,quia trla sunt genera liber-

taluin, quia Uberli aiit cives

romani sunt, aut laliul sunt

aul dedilicii,

§. 1. Cives romani sunt his

Iribus modls, Id est testamento

aut in ecclesia aut anle consulem

manumissi.

§. 2. Latini qui aut per epi-

sloUin aul iuler aniicns aut con-

vlvii adhibilione manumilluntur.

§.3. Dedilicii, qui post ad-

missa crimina gupplicils publicc

subdili sunt, in quorum facie aul

corpore quaecunque Indicia aut

igne aut ferro iinpressa sudI in-

deleblliter. HI manuinissi de-

dilicli Tocantur.

') Car, de Savignjr I.

(ei. I.) , p. 61 (ed. U),c p. 60

F^•^^FST'**

18K

LEX ROM. TISIG. ABG.

P A U L L U S {Lib. r.i.

Tit. XXXnn. Post Provocationem Quid Observandum Sit.

§. 1. Quolies possessor appellat, fructus medii temporis deponi conTenil.

Quodsi petitor proTocet, fructus in caussa depositi esse oon possunt, nec recte eo-

rum nomine salisdatio postulatur.

iNTEHrHETATio. QuotUs post audttam caussam iudici possessor appellat,

frucius possesslonis , de qiia agitur , dam secunclae audientiae eyentus in duhio est^

merito sequestrantur ; nam si petitor appeltaverit^ hoc ab eo non potest posiulari ; quia

non poiest sequestrare,quod non habet.

§. 2. Si propler praedia urbana Tel mancipia appelletur, pcnsiones eorum

Tel mercedes , vecturae etiam , si de naTi agatur , deponi solent.

Tit. XXXIX. De Meritis Appellationum.

§.1. Omnimodo ponendum est, ut, quoties iniusla appellatio pronunliatur,

sumptus, (juos, dum sequerelur adTersarius, impendit, reddere cogatur, non simplos,

sed quadruplos.

Ihtehfretatio. Si quando cuiuscunque appellatio iniusta pronuntiatur

,

sumptuSf quoSj dum sequeretur^ adiêrsarium suum compulit sustinere, non in sim-

plum , sed in quadruplum ei reformare cogetur.

lULlI PAULLI SENTENTIARUM") LIBER V- EXPLICIT.

INCIPIT CODICIS GREGORIANI LIBER I.»)

Tit. I. De Transactionibus.

1. Imp. Gordianus A. Licinio Timotheo , Evocato. Transaclionis placitum

ab eo inlerposilum , cui caussae aclionem, non decisionem lilis mandasti, nibil

pelitioni tuae derogavit. PP. X. Kal. lan. Pio et Pontiano Coss.

IsTERPHETATlo. Si quis per mandalum procurator litis fuerit institutus et

de composilion* caussae in ipso mandato nihil continetur adscriptum , litigare

potest , componere penitus non praesumat. Quod si composuerit, non valehit.

Tit. XXXVIII. Paul. TU. XXXfl. Ad interpr. §. 1 et §. 2 cl. Coll. Can. Anon. aaec.

XI. Ivo, Decr. V, 334 et Pann. L. IV. f. 103. $. 1. Omnia des. in cod. 49; sola len-

tentia deest in codd. S4 , 3i;, 30, 33, 34, 37, 46. In cod. 13 interpr. pro aententia Iiabetur. CumV. poitulatur desin. cod. 7. — §.2 in codd. 17, 18 habetur pro interpr.

Tit. XXXIX. Paul. Tit. XXWII. Forra. Sirm. C. 29. Coll. C«n. Auon. «aec. XI. Iro,

Decr. V, 285 et Pann. IV. f. 102. Grat. Decr. cau. II , qu. 6, c. 27. Habetur etiam In codd.

Reg. Par. 4286 et 4377 ^ quibus continetur Fannorm. iu compendium redacta. §. 1. Sola interpr.

ora. aententia legitur in codd. 24, 26, 30, 37, 45, 46. Sententia cum interpr. contlata est in codd.

21, 36, 40, etsi in cod. 21 interpr. sequitur.

Tit. I. C. Gr. Til. XI. c. 2. Intcgra cum interpr. est in codd. 9— 12, 14, 16— 21, 2fl,

87, 29, 31— 35 ; in codd. 24, 31 esc. inscr. et textns; in codd. 28, 30, 36—38, 40, 42, 43 solus

tcxtus, qui in cod. 21 marg. inf. ex cod. Argent. adscr. est. In cod. 49 est particula tantum te&tus.

1) Nonn. om. lulii; alii add. ad FiUum post Sent.

S) Itt mnltis codicibus, deletis librorum numeris tituli coatlnuo numerantar a primo usque

ad tertium decimum.

Tit. XXXVIII. Post Provocationem

Quid Obsenândum Est.

§. 2>).

Tit.XXXlX. De MeritU Appel-lationum.

Si quando cuiuscuoque inlusta appel-

ialio comprobalur, sumptus quos post ap-

pellationem adversarium suum compulit

sustioere, non in simplum ei, sed in qua-

druplum reformare cogelur.

INCIPIUNT CAPITULA LIBRIGREGORIANl»).

Tit. L De Transactionibos. .

Si quis per mandatum procurator litis

fuerit inslitiilus, liligare quidem potest,

componere penitus non praesumaU Quodsi composuerit , noo valebit.

1) §. 1 deest. §phum 2 epitomator non mntarit.

Nonn. codd. Incipit Liber Cregoriani aat

/. C. Uber I.

w •îim^mmmi^

BREVIjIRIDM honachi.

XXXVIII. Post Provocationem Quid

Observandum Est.

§•2^

XXXVmi. De Iniusta Inter-

pellatione.

§. 1. Omoimodo punieDdum est, si

quando cuiuscunque iniusta appellatio com-probalur, sumplus

,quos per appellationem

adversarium suum compulit suslinere, non

in simpluin , sed in quadruplum ei refor-

mare cogitur.

EXPLICIT LIBER V. PAULL EVCIPITLIBER GREGORIANI').

I. De Translationibus.

Imp. Gordianus Licinio Timotheo*),

19

EPIT. GUELFERBYT

^XXXVni. Post Provocationem Quid

Observandum. tL'I.\-V.

Quid de fructus agatur dum causam

iteratur nara si petitur apellaveritnonpot-

est ab eo inpetrari quia non potest se-

questrari quod non abuit. Si prediator

bona vel mancipia apellelur deponi

potest.

EPIT. COD. SELDEM.

1) Habetar soU sententiae interpretatio.

8) Ut L. R. Visig. 3) Seqnitar index tita-

loruni. 4) Sequitur interpretatio. Fbill. 1735

Lieimo ie procuratore.

XXXVnn. De Mentis Apellacio-

num. tL-mi\LXVI.

Si apeilacio iniusta probatur sumptus

quadruplus reddere conpellitur').

EXPL. PAULUS.

INCPT LIB. GREGORIAKI').

De Transaccionibus. tL-m\;XlIM').

Procurator lites si ei qd.') mandalumnon est composuerit non valebit.

Tit. XXXVra. Post Provocationem

Quid Observandum Est.

§. 1. Quoliens possessor appellat fru-

clus medii temporis ad gecundam audien-

tiara deponi convenit. Nam si petitor

appellaverit, boc ab eo non potest postu-

lari, quia non potest sequestiare, quod

non habet.

§•2').

Tit. XXXVrai. De Meritis Ap-pellationum.

SI quando cuiuscunque iniusta appella-

tio comprobatur, sumptus quos pro ap-

pellatione compnlit adversarium suum su-

stinere, non in simplum sed in quadru-

plum ei reformare cogitur*).

1) Sequitur Gaius et post Gaiam C. Greg. 1) Ut L. R. Vitig. , sed om. vectarae.

2) Spangenb. I. c. p.308. 3) Sp. XIIII. I. De 2) C. Gr. deeat

signis illls in edit Br. Al. 4} IJtera d in co-|

dice habet liueam transiectam. Sp. quid.

LIPSIAE,EX OFriCINA U. G. TEl'ONERI.

r:<»*:*«*?;

I

V:i >

^rp^j^rf^^^j-^y^*,/! r ^, .;î« inÔ OiiJ5r>5f

<a.\>>i«*

Û ''.•< j/''•

f l^tf.r^n^^jîlf-^ '•^'. r->}- •"Uy' ^M

vn-

C.i! 1 f'

r''-^' * $

^? "^. «.M -. .«;%

fU/fi . l///////fv'//.y/\i:

OiuH.I tiJ.\

rtiPH' UAlcMl ll-»ClU^' ClAKCAe) aI^VV CUSICNIO'O bl;

i,sS,(r.uo^CONSiunANmR&cvorNSonf5qiios6cCUCiMS

/n/mrHnf XV frmii^

.

l»B "t

c'jriiAiA€

V

DlS

i,ii,r.,iii,i xxir

o,p,ia.fu:i

OcvbeTposi^cp(NiTioiMCm)|NiKAftiCNNmmNuo

' llASCelce>aAH£- t]uodsn AK^)TA.\fni)êRNecleccfMUA

pARSleciMdeoNONh,xBeTuRe,vpps)T.\* in/rr.wtNf

.

Tctv^Yf ^' ÎcjNTiN ja/vleNS erCHAi \lvx

erTASTOKfiS ÂNs C)Û'titioLviNTAr|se.sup.iAesno

fv>ulieRt iTro(^q»e|:pctt MUuclurrceculucncoNCAe

'îruhsTc*cnbiibR)&tstiNctieNtitm c riiA6AiNM"'î<s

///// .LUrw/ar//*.

.IT#«

hlîU'Hft/ XiB' m-»irn*.

r/i:r/r.r ,llfii/tfr//.fiW.

iiÂVcS*!" ititv..

^

/iV/J:y / 7///!/f/ji.y.

ciiûm pc»tac*.ltci llColoMlCjUv>rboMc*.|ilcli' «^L

ciueponv AtT cidcil lopjiu cjcie uiri o TOÂisj^V uisi

irerMecefViTci'i^^coM<4icioNtipr«^ôtîvve)cIeclirici.iêTempT«^tî6tî MTtoMci e. jîdeipoiVefli or^lpiMt^llVlUlOpOir^TeTCTTCclBlMr^lÔrsm «XTt

OMt5ruCeUl^TV\llc4.NOC*AUt<ur>OlMc,ItMl(jSTprÔ s

pt^teTcSTriAA^C)! CCLlXitsIOMeVpe CTctTltaretTlpOTvl j

bUlMerCclor4UMT1cVTloNrtt>llemMtloCUUTlisih\ptaec,oTiirMOMlicvliebuMcCTeeT\?r^v lUc-unul

'

(Ulleirt^necliol tTlttCOlMC CTcVUl^clvccMo >i S

^NTei^p^

\

..J-

'^y^

-V--^-^-:

\~E .:: '.. .,

•irVi:^1 — :'t*'

'it-Ti^^c

4' "^•i: 'i-.i' '"'.i.'''-' ''.' ,."-i-.-. • '. ".-,-I>".'-.' . -V;--.'-'.'^:-^''- :i".--:' .-;'; •^''-

V.J1 *"rf*i

:t-i;;^

i^'iLL "^'iJ''*'-'?^:'

:'?•;jrt-.i;".

.

• •— ---.;..;--,4-^:.c,':3ct*C-.,~ »..',-»,... 1.; .. •

-^V;<'.' j?^^^^Ji:.^'i^:eî^^rx-y..i

f.:.- Y.,;.V;.;,;jfj'5t^---?^î^fej^t-''''''"':''''

'/^^^.^^-^^.^^^.^^S-J^Cî» '.••;, ...

-." ^-*:': ,:?'-;• ,-. . ,' >-,'-'':j'^.-''' -Î*^^^-,'^-?^" '— •

.•'•..- Vj.. .,' . .-.i:S i;'". «f:^.-^^''- •-•"•«^sî»'--

^^;^'#?pf§"K;-^î^^

-' '.^ .'?-•.-.. - .' .--.- '--»-.-:{;.'';-.';. .»., - :';r-,Tis.<<',

.-:.,- Ji'

:--. ,.,;,-:^'-'::j^?-,^

'•.''-'?—'rv- «C^:^

. -j";!^t.i^:.':''- :., /^.r^-:.: ... 'l"r":!£^: .': .""-./'/v^f^^-^j^T:^ :;

:^.i'.

.'i:''.'..'

.•-?:<.

-•:-.;-.' :, ..;.:.^'?: -';^-i^ '^^ ^^^'.^

1 ; •V",f3™ ,-:;• ^•^vfeir*»:., - .•^:w,^?^fl'^*tJ^^

'. iyi'7':*"?.'k':"?^''l'^:*":.V'T^'?"^îi"'•*«• "~:f'::^: ^y.'

:;>- ';, •^•••rv4;*-A^''-i::?.^-v;-;,:!.;ir:'^:'*^'' " :{^v.^v-^.i':-^:\H

---.-*;c-.-;

'^'~

,,v.',' .

•.-vjf

"-

"

" : "" ; ' -" "T "', "' - ''^

V "

- ''u'^ '.,'-".'* i--*V -•»• !";•

t :- • -'ii "; -; ' ,•="7-* ^" " V ^V^X ..•" ' *= - . * T - .'J:-"-5?>'':i.-.'.^,*v2Vc.''.< 4*

,' -. ' '.î^-r^V-.,tV . '^^^•.^^n-^«;iK'f^'£i%^-<-»>'-^'

'v. ;-:^'..-':t''.i4''','3fii, 'tS;-i^-^',.-''^-'r--'aM;;*.r

»,'-*": ?'

,'';^ ^"^-' /

",

"'-'.'^^li.:-

ENDOFTITLE

Documents

archive.org · 2011. 12. 1. · c/ '-'^^mSWrV^'^-::-^^ '. >">''V