ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÕÓÓËÜ

1996 îíû 5 äóãààð ñàðûí 27-íû ºäºð Óëààíáààòàð õîò

ÒªÐÈÉÍ ÁÎËÎÍ ÎÐÎÍ ÍÓÒÃÈÉÍ

ªÌ×ÈÉÍ ÒÓÕÀÉ

ÍÝÃįÃÝÝÐ Á¯ËÝà Íèéòëýã ¿íäýñëýë

1 ä¿ãýýð ç¿éë. Õóóëèéí çîðèëò Ýíý õóóëèéí çîðèëò íü òºðèéí áîëîí îðîí íóòãèéí ºì÷èéí ýðõ, òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéí òàëààð õóóëü òîãòîîõ, ã¿éöýòãýõ áàéãóóëëàãûí á¿ðýí ýðõ, òºðèéí ºì÷òýé õóóëèéí ýòãýýä, ò¿¿íèé àëáàí òóøààëòíû ýðõ õýìæýý, òºðèéí ºì÷èéí òàëààðõè áîäëîãûã õýðýãæ¿¿ëýõ áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíû çàð÷èì, æóðìûã òîäîðõîéëîõòîé õîëáîãäñîí õàðèëöààã çîõèöóóëàõàä îðøèíî. 2 äóãààð ç¿éë. ¯éë÷ëýõ õ¿ðýý 1. Ýíý õóóëü íü ¯íäñýí õóóëü, Èðãýíèé õóóëüä òîäîðõîéëñîí òºðèéí áîëîí îðîí íóòãèéí ºì÷èéí ºì÷ëºõ ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëýõòýé õîëáîãäñîí õàðèëöààã çîõèöóóëàõàä ¿éë÷èëíý. 2. Ýíý õóóëü íü óëñûí áîëîí îðîí íóòãèéí òºñºâ, Ìîíãîë Óëñûí ýðäýíýñèéí ñàíãèéí á¿ðä¿¿ëýëò, õóâààðèëàëò, çàõèðàí çàðöóóëàëòòàé õîëáîãäñîí õàðèëöààã çîõèöóóëàõàä ¿éë÷ëýõã¿é. /Ýíý õýñýãò 2003 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 2-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/

ÕΨÐÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝà Һðèéí ºì÷èéí ç¿éëñ

Ç äóãààð ç¿éë. Òºðèéí ºì÷èéí ç¿éëñèéí òóõàé îéëãîëò, àíãèëàë Òºðèéí ºì÷ íü òºðèéí íèéòèéí çîðèóëàëòòàé ºì÷, òºðèéí ººðèéí ºì÷ººñ á¿ðäýíý. Òºðèéí íèéòèéí çîðèóëàëòòàé ºì÷, òºðèéí ººðèéí ºì÷ íü Èðãýíèé õóóëèéí 84 ä¿ãýýð ç¿éëä çààñíû äàãóó ¿ë õºäëºõ áîëîí õºäëºõ õºðºíãºä õóâààãäàíà. /Ýíý ç¿éëä 2002 îíû 7 äóãààð ñàðûí 4-íèé ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/ 4 ä¿ãýýð ç¿éë. Òºðèéí íèéòèéí çîðèóëàëòòàé ºì÷ 1. ¯íäñýí õóóëü, áóñàä õóóëèàð íèéòèéí çîðèóëàëòààð àøèãëàõààð á¿õ àðä ò¿ìíèé ºì÷ áîëãîí çààñàí ç¿éëñèéã òºðèéí íèéòèéí çîðèóëàëòòàé ºì÷ ãýíý. 2. Òºðèéí íèéòèéí çîðèóëàëòòàé ºì÷èä äàðààõü ¿ë õºäëºõ áîëîí õºäëºõ õºðºí㺠õàìààðíà: 1/ èðãýäýä ºì÷ë¿¿ëñíýýñ áóñàä ãàçàð; 2/ ãàçðûí õýâëèé, ò¿¿íèé áàÿëàã; 3/ óñ, ò¿¿íèé äîòîðõ áàÿëàã;

1

2

4/ îé, ò¿¿íèé äàãàëäàõ áàÿëàã; 5/ óðãàìàë, àí àìüòíû íººö; 6/ ò¿¿õ, ñî¸ëûí ¿íýò öîãöîëáîð, õºøºº äóðñãàë; 7/ àðõåîëîãèéí áîëîí ïàëåíòîëîãèéí îëäâîð; 8/ õóóëèàð íèéòèéí çîðèóëàëòààð àøèãëàõààð òîãòîîñîí áóñàä ýä õºðºíãº. Ç. Òºðèéí íèéòèéí çîðèóëàëòòàé ºì÷èéã ýçýìøèõ, àøèãëàõ, çàõèðàí çàðöóóëàõ ýðõèéã Óëñûí Èõ Õóðàë õýðýãæ¿¿ëýõ áà ¿¿íòýé õîëáîãäîí ¿¿ñýõ õàðèëöààíä ýíý õóóëü ¿éë÷ëýõã¿é. 4. Òºðèéí íèéòèéí çîðèóëàëòòàé ºì÷ëºëèéí ç¿éëñèéã õóóëüä çààñàí íºõöºë, æóðìûí äàãóó èðãýí / Ìîíãîë óëñûí èðãýí, ãàäààäûí èðãýí, õàðüÿàëàëã¿é õ¿í/ , áóñàä ºì÷èéí õóóëèéí ýòãýýäýä ýçýìø¿¿ëæ, àøèãëóóëæ áîëíî. 5 äóãààð ç¿éë. Òºðèéí ººðèéí ºì÷ 1. Òºðèéí ººðèéí ºì÷èä ýíý õóóëèéí 4 ä¿ãýýð ç¿éëèéí 2 äàõü õýñýãò çààñíààñ áóñàä òºð ýçýìøèæ, àøèãëàæ, çàõèðàí çàðöóóëæ áîëîõ äàðààõü ýä õºðºí㺠õàìààðíà: 1/ òºðèéí áàéãóóëëàãà, àëáàí ãàçàðò ýçýìø¿¿ëñýí ýä õºðºíãº; 2/ òºðèéí ºì÷èò ¿éëäâýðèéí ãàçàðò ýçýìø¿¿ëñýí ýä õºðºíãº; Ç/ òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé àæ àõóéí íýãæèéí òºðä íîãäîõ õóâü õºðºíãº; 4/ óëñûí òºñâèéí õºðºí㺠áîëîí òºðèéí áóñàä òóñãàé ñàí; /Ýíý çààëòàä 2003 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 2-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/ 5/ òºðèéí òóñãàé õýðýãöýýíèé áýëòãýë íººö; 6/ õóóëüä çààñàí áóñàä ¿ë õºäëºõ áîëîí õºäëºõ õºðºíãº. 2. Òºðèéí ººðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã àæ àõóéí çîðèóëàëòààð íü ͺõºðëºë, êîìïàíèéí òóõàé õóóëèéí 69 ä¿ãýýð ç¿éëèéí 1 äýõ õýñýãò çààñíû äàãóó ¿íäñýí áà ýðãýëòèéí õºðºí㺠ãýæ õóâààíà. Ç. Òºðèéí ººðèéí ºì÷èéã ýçýìøèõ, àøèãëàõ, çàõèðàí çàðöóóëàõòàé õîëáîãäñîí õàðèëöààã ýíý õóóëèàð çîõèöóóëíà. 4. Òºðèéí ººðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã íèéòèéí çîðèóëàëòòàé ºì÷èä, ýñõ¿ë ººð ºì÷èä øèëæ¿¿ëýõ æóðìûã õóóëèàð òîãòîîíî. 6 äóãààð ç¿éë. Òºðèéí ºì÷èä ýä õºðºí㺠îëæ àâàõ Òºðèéí ºì÷èä ýä õºðºíãèéã äàðààõü õýëáýðýýð îëæ àâíà: 1/ ýíý õóóëü õ¿÷èí òºãºëäºð áîëîõ ¿åä òºðèéí ºì÷ëºëä áàéñàí ýä õºðºíãº; 2/ ¿éëäâýðëýë, àæèë ¿éë÷èëãýýíèé ¿ð ä¿íä áèé áîëñîí ýä õºðºíãº; Ç/ ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãûí øèéäâýðýýð õóäàëäàí àâñàí ýä õºðºíãº; 4/ õàíäèâ, òóñëàìæ, áýëýãëýë, ºâëºõ æóðìààð îëæ àâñàí ýä õºðºíãº;

3

5/ õóóëü, Ìîíãîë Óëñûí îëîí óëñûí ãýðýýíä çààñàí ¿íäýñëýë, æóðìûí äàãóó íèéãýì÷èëñýí, äàé÷ëàí áóþó õóðààí àâñàí ýä õºðºíãº. 7 äóãààð ç¿éë. Òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã ºì÷ëºõ ýðõ äóóñãàâàð áîëîõ Òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã ºì÷ëºõ ýðõ Èðãýíèé õóóëü, áóñàä õóóëüä çààñàí ¿íäýñëýëýýð äóóñãàâàð áîëíî.

ÃÓÐÀÂÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ

Òºðèéí ºì÷èéí óäèðäëàãà 8 äóãààð ç¿éë. Òºðèéí ºì÷èéí òàëààðõè Óëñûí Èõ Õóðëûí á¿ðýí ýðõ 1. Óëñûí Èõ Õóðàë òºðèéí ºì÷èéí òàëààð äàðààõü á¿ðýí ýðõòýé: 1/ Óëñûí Èõ Õóðàë á¿õ àðä ò¿ìíèéã òºëººëºí òºðèéí ºì÷èéí ºì÷ëºã÷ áàéõ; 2/ òºðèéí ºì÷èéí óëñûí íýãäñýí òîîëëîãûí ä¿íãèéí òóõàé Çàñãèéí ãàçðûí òàéëàíã õýëýëöýõ, òºðèéí ºì÷èéã ýçýìøèõ, àøèãëàõ, çàõèðàí çàðöóóëàõ ýðõ õýìæýýã òîãòîîõ; Ç/ /Ýíý çààëòûã 2003 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 2-íû ºäðèéí õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëãîñîí/

4/ òºðèéí ºì÷èéã барьцаалах, îðîí íóòãèéí ºì÷èä øèëæ¿¿ëýõ òóõàé øèéäâýð ãàðãàõ;

/Ýíý çààëòàä 2009 îíû 07 äóãààð ñàðûí 09-íèé ºäðèéí õóóëèàð íýìýëò îðóóëñàí/ 5/ òºðèéí ºì÷èéã õóâü÷ëàõ ¿íäñýí ÷èãëýë, õóâü÷èëæ ¿ë áîëîõ ýä õºðºíãèéí æàãñààëòûã áàòëàõ, ò¿¿íä ººð÷ëºëò îðóóëàõ; 6/ òºðèéí ºì÷èò áîëîí òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé áàíêíû õóâü÷ëàëûí ¿íäñýí ÷èãëýëèéã áàòàëæ, õóâü÷ëàë õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó ÿâàãäàæ áàéãàà ýñýõýä Ìîíãîëáàíêààð äàìæóóëàí õÿíàëò òàâèíà; /Ýíý çààëòûã 1999 îíû 7 äóãààð ñàðûí 21-íèé ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/

7/ õóóëüä çààñàí áóñàä á¿ðýí ýðõ. /Ýíý çààëòûí äóãààðûã 1999 îíû 7 äóãààð ñàðûí 21-íèé ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷èëñºí/ 2. Íèéãýì÷ëýõ øèéäâýðèéã ãàãöõ¿¿ Óëñûí Èõ Õóðàë ãàðãàõ ýðõòýé. 9 ä¿ãýýð ç¿éë. Òºðèéí ºì÷èéí òàëààðõè Çàñãèéí ãàçðûí á¿ðýí ýðõ Çàñãèéí ãàçàð íü òºðèéí ºì÷èéí á¿ðýí á¿òýí áàéäëûã Óëñûí Èõ Õóðëûí ºìíº õàðèóöàõ áºãººä ýíý òàëààð äàðààõü á¿ðýí ýðõòýé:

4

1/ òºðèéí ºì÷èéí òàëààðõè òºðèéí áîäëîãî, õóóëü òîãòîîìæèéí áèåëýëòèéã çîõèîí áàéãóóëàõ; 2/ òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéí ººðò îëãîãäñîí ýä õºðºíãèéã ýçýìøèõ, àøèãëàõ, çàõèðàí çàðöóóëàõ õýìæýý, õÿçãààðûã ýíý õóóëüä íèéö¿¿ëýí òîãòîîõ; Ç/ òºðèéí ººðèéí ºì÷èéí ¿ë õºäëºõ õºðºíãèéã õóâü÷ëàëààñ ãàäóóð õóäàëäàõ, øèëæ¿¿ëýõ òóõàé øèéäâýð ãàðãàõ; 4/ õóâü÷ëàõ õóóëèéí ýòãýýä, ýä õºðºíãèéí æàãñààëòûã áàòëàõ; 5/ õóóëüä ººðººð çààãààã¿é áîë òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéã áàéãóóëàõ, ººð÷ëºõ, òàòàí áóóëãàõ òóõàé øèéäâýð ãàðãàõ, ò¿¿íèé ä¿ðìèéã áàòëàõ; 6/ òºðèéí ºì÷èò áîëîí òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé õóóëèéí ýòãýýäèéí ýä õºðºí㺺ñ áóñàä ºì÷èéí ýòãýýäòýé õàìòðàí õóóëèéí ýòãýýä áàéãóóëàõ, õºðºí㺠îðóóëàõ, îðóóëñàí õóâü õºðºí㺺 òàòàí àâàõ òàëààð òóõàéí õóóëèéí ýòãýýäýýñ ãàðãàñàí ñàíàëûã õýëýëöýæ øèéäâýðëýõ; 7/ õóóëüä çààñàí òîõèîëäîëä áóñäûí ºì÷ëºëèéí ç¿éëèéã òºðèéí ºì÷èä äàé÷ëàí àâàõ øèéäâýð ãàðãàõ, íèéãýì÷ëýõ ñàíàë, òºñºë áîëîâñðóóëæ Óëñûí Èõ Õóðàëä ºðãºí ìýä¿¿ëýõ; 8/ òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéí íýãäñýí òîîëëîãûí ä¿í, òºñâèéí ã¿éöýòãýëèéí òàéëàíã Óëñûí Èõ Õóðàëä ºðãºí ìýä¿¿ëæ, ãàðñàí øèéäâýðèéã õýðýãæ¿¿ëýõ; 9/ òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéí óëñûí áà îðîí íóòãèéí òºñºâòýé õàðèëöàõ õóâààðèéã òîãòîîõ, ººð÷ëºõ; /Ýíý çààëòàä 2003 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 2-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/ 10/ òºðèéí ºì÷èò áîëîí òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé áàíêíû òºðèéí ºì÷èä íîãäîõ õýñãèéã õóâü÷ëàõ õºòºëáºð, áàíêèí äàõü òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã ¿íýëýõ æóðìûã Ìîíãîëáàíêòàé çºâøèëöºí áàòàëíà; /Ýíý çààëòûã 1999 îíû 7 äóãààð ñàðûí 21-íèé ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/

11/ õóóëüä çààñàí áóñàä á¿ðýí ýðõ. /Ýíý çààëòûí äóãààðûã 1999 îíû 7 äóãààð ñàðûí 21-íèé ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷èëñºí/ 10 äóãààð ç¿éë. Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî 1. Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî íü òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã ýçýìøèõ, àøèãëàõ, õàìãààëàõ àæëûã ýðõëýí ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýã á¿õèé Çàñãèéí ãàçðûí ¿íäñýí á¿òöèéí áàéãóóëëàãà ìºí. 2. Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî íü äàðãà, îðîí òîîíû áóñ 8 ãèø¿¿íýýñ á¿ðäýíý. Õîðîîíû ãèø¿¿íèéã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíû äàðãûí ñàíàë áîëãîñíîîð Çàñãèéí ãàçàð òîìèëíî. . 3.

5

/Ýíý õýñãèéã 2003 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 2-íû ºäðèéí õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëãîñîí/ 4. /Ýíý õýñãèéã 2003 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 2-íû ºäðèéí õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëãîñîí/ 5. Íèéñëýëä , àéìàãò òºðèéí ºì÷èéí òºëººëºã÷ àæèëëàíà. /Ýíý õýñãýýñ 1997 îíû 6 äóãààð ñàðûí 19-íèé ºäðèéí õóóëèàð “ ºì÷èéí õîðîî” ãýñíèéã õàññàí/ . Òºðèéí ºì÷èéí òºëººëºã÷èéí ýðõ õýìæýý, àæèëëàõ æóðìûã Çàñãèéí ãàçàð òîãòîîíî. 11 ä¿ãýýð ç¿éë. Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíû á¿ðýí ýðõ Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî äàðààõü á¿ðýí ýðõòýé: 1/ òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéí ýçýìøèëò, õàäãàëàëò, õàìãààëàëòûã ñàéæðóóëàõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëæ ã¿éöýòãýëèéã õÿíàõ; 2/ òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéí àíõàí øàòíû á¿ðòãýë, òîîëëîãî, òàéëàí òýíöýë ãàðãàõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëæ óäèðäàõ, òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéí àøèãëàëòàä õÿíàëò òàâüæ, ò¿¿íèé ¿ð àøãèéã äýýøë¿¿ëýõ àðãà õýìæýý àâàõ; Ç/ òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäýýñ äàãàæ ìºðäºõ òºëºâëºëò, àøèã îðëîãûí õóâààðèëàëò, öàëèí õºëñíèé íîðì, íîðìàòèâûã õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãàòàé òîõèðîëöîí òîãòîîõ; 4/ Çàñãèéí ãàçðààñ áàòàëñàí æàãñààëòûí äàãóó ýä õºðºíãèéã õóâü÷ëàõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëæ, ã¿éöýòãýëèéã òàéëàãíàõ; 5/ îðîí íóòãèéí ºì÷èéã óäèðäàõ àæèëä ìýðãýæèë, àðãà ç¿éí òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëýõ; 6/ òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé õóóëèéí ýòãýýäýä òºðèéí ºì÷èéí òºëººëºã÷èéã òîìèëæ, ò¿¿íèé ¿éë àæèëëàãààíä õÿíàëò òàâèõ; 7/ /Ýíý çààëòûã 2003 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 2-íû ºäðèéí õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëãîñîí/ 8/ òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéí ¿ë õºäëºõ áîëîí ¿íäñýí õºðºíãºä õàìààðàõ õºäëºõ õºðºíãèéã äàíñíààñ õàñàõ ñàíàë, çàõèàëãûã õÿíàæ áàòëàõ, øèíýýð àâàõ øèéäâýð ãàðãàõ; 9/ õóóëüä çààñàí áóñàä á¿ðýí ýðõ. 12 äóãààð ç¿éë. Òºðèéí ºì÷èéí òàëààðõè ÿàì, òóñãàé ãàçðûí ýðõ õýìæýý 1. Ýðõýëñýí ñàëáàð, õ¿ðýýíèé òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéí àæ àõóé, ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë àæèëëàãààã ìýðãýæëèéí óäèðäëàãààð õàíãàæ, çàõèàëãà, òºëºâëºëò,

6

õºðºí㺠îðóóëàëò, øààðäëàãàòàé áóñàä àñóóäëààð ñàíàë áîëîâñðóóëæ õîëáîãäîõ ãàçàðò îðóóëíà.

2.”¯íäýñíèé àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ, áàòëàí õàìãààëàõ çîðèóëàëòòàé á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýäýã òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéí óäèðäëàãà, ýä õºðºíãèéí òàëààðõè á¿ðýí ýðõèéã óã àñóóäëûã ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà õýðýãæ¿¿ëíý. /Ýíý õýñãèéã 2002 îíû 7 äóãààð ñàðûí 10-íû õóóëèà𠺺ð÷ëºí íàéðóóëñàí/

ĪЪÂįÃÝÝÐ Á¯ËÝà Һðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýä, ò¿¿íèé

ýä õºðºíãèéí ýðõ 13 äóãààð ç¿éë. Òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéí îéëãîëò, àíãèëàë Òºð ÷èã ¿¿ðãýý õýðýãæ¿¿ëýõ áîëîí íèéãìèéí õýðýãöýýã õàíãàõ çîðèëãîîð òºð ººðèéí ºì÷ººð äàíãààðàà áàéãóóëñàí õóóëèéí ýòãýýäèéã òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýä ãýíý. Òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéã ýä õºðºíãèéí ýðõèéí áàéäëààð íü äîð äóðäñàíààð àíãèëíà: 1/ òºðèéí áàéãóóëëàãà, àëáàí ãàçàð; 2/ òºðèéí ºì÷èò ¿éëäâýðèéí ãàçàð. 14 ä¿ãýýð ç¿éë. Òºðèéí áàéãóóëëàãà, àëáàí ãàçðûí ýä õºðºíãèéí ýðõ 1. Òºðèéí ºì÷èò ¿éëäâýðèéí ãàçðààñ áóñàä óëñûí òºñ⺺ñ ñàíõ¿¿æäýã õóóëèéí ýòãýýäèéã òºðèéí áàéãóóëëàãà, àëáàí ãàçàð ãýíý. 2. Òºðèéí áàéãóóëëàãà, àëáàí ãàçàð íü ººðò îëãîãäñîí ýä õºðºíãèéí òàëààð äàðààõü ýðõ, ¿¿ðýãòýé: 1/ ººðò îëãîãäñîí ýä õºðºíãèéí á¿ðýí á¿òýí áàéäëûã õàíãàæ, ¿éë àæèëëàãààíûõàà çîðèëãîä íèéö¿¿ëýí çîðèóëàëòûí äàãóó ýçýìøèæ, àøèãëàõ; 2/ óëñûí òºñ⺺ñ îëãîñîí õºðºíãèéã Òºñâèéí áàéãóóëëàãûí óäèðäëàãà, ñàíõ¿¿æèëòèéí òóõàé õóóëüä çààñíû äàãóó çàðöóóëæ, òàéëàãíàõ; /Ýíý õýñýãò 2003 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 2-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/ Ç/ /Ýíý çààëòûã 2003 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 2-íû ºäðèéí õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëãîñîí/ 4/ ¿íäñýí õºðºíãºä õàìààðàõ ýä õºðºí㺠îëæ àâàõ, çàõèàëàõ, äàíñíààñ õàñàæ øèëæ¿¿ëýõ, óñòãàõ ñàíàëàà Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíä òàâüæ, ýíý õóóëèàð òîãòîîñîí æóðìûí äàãóó çºâøººðºë àâàõ. 15 äóãààð ç¿éë. Òºðèéí ºì÷èò ¿éëäâýðèéí ãàçðûí àíãèëàë 1. Òºðèéí ºì÷èò ¿éëäâýðèéí ãàçàð ãýäýãò äàí ãàíö òºðèéí ºì÷èä ¿íäýñëýñýí áîëîí óëñûí òºñ⺺ñ ñàíõ¿¿æäýã ¿éëäâýðèéí ãàçàð îðîõ áºãººä òýäãýýðèéã ýä

7

õºðºíãèéí ýðõèéí áàéäëààð íü àæ àõóéí òîîöîîòîé ¿éëäâýðèéí ãàçàð, óëñûí òºñºâò ¿éëäâýðèéí ãàçàð ãýæ àíãèëíà: 2. ªºðò îëãîãäñîí ýä õºðºíãèéí ¿íäñýí äýý𠺺ðèé㺺 ñàíõ¿¿æ¿¿ëýõ çàð÷ìààð àæèëëàæ áèå äààí èðãýíèé ã¿éëãýýíä îðäîã õóóëèéí ýòãýýäèéã àæ àõóéí òîîöîîòîé ¿éëäâýðèéí ãàçàð ãýíý. Ç. ªºðò îëãîãäñîí ýä õºðºíãèéí ¿íäñýí äýýð òºñâèéí õºðºí㺺ð ñàíõ¿¿æäýã, çºâõºí òºðèéí õýðýãöýýíä çîðèóëñàí ¿éëäâýðëýë, àæèë, ¿éë÷èëãýý ýðõýëäýã õóóëèéí ýòãýýäèéã óëñûí òºñºâò ¿éëäâýðèéí ãàçàð ãýíý. 16 äóãààð ç¿éë. Àæ àõóéí òîîöîîòîé ¿éëäâýðèéí ãàçðûí ýä õºðºíãèéí ýðõ 1. Àæ àõóéí òîîöîîòîé ¿éëäâýðèéí ãàçàð íü ýä õºðºíãèéí òàëààð äàðààõü ýðõ, ¿¿ðýãòýé: 1/ ººðò îëãîãäñîí ¿ë õºäëºõ õºðºíãèéã ä¿ðýìä çààñàí ¿éë àæèëëàãààíûõàà çîðèëãîä íèéö¿¿ëýí ýçýìøèõ, àøèãëàõ; 2/ ¿íäñýí õºðºíãèéã ýíý õóóëüä çààñàí ýðõ õýìæýýíèé äîòîð çàõèðàí çàðöóóëàõ; 3/ ¿éëäâýðèéí ¿éë àæèëëàãààíû ¿ð ä¿íä îëñîí àøãààñ ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãààñ áàòàëñàí íîðìàòèâò õýìæýýãýý𠺺ðòºº ¿ëäýýæ çàõèðàí çàðöóóëàõ; 4/ ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿íýý ººðºº áèå äààí áîðëóóëàõ. 2. Àæ àõóéí òîîöîîòîé ¿éëäâýðèéí ãàçàð ¿íäñýí õºðºíãèéã çºâõºí Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíû çºâøººðºëòýéãýýð äàíñíààñ õàñàõ áóþó áîðëóóëàõ, óñòãàõ ýðõòýé. 17 äóãààð ç¿éë. Óëñûí òºñºâò ¿éëäâýðèéí ãàçðûí ýä õºðºíãèéí ýðõ 1. Óëñûí òºñºâò ¿éëäâýðèéí ãàçàð íü ýä õºðºíãèéí òàëààð ýíý õóóëèéí 14 ä¿ãýýð ç¿éëä çààñàí òºðèéí áàéãóóëëàãà, àëáàí ãàçàðòàé íýãýí àäèë ýðõòýé. 2. Óëñûí òºñºâò ¿éëäâýðèéí ãàçðûí ã¿éöýòãýõ çàõèðàë, çàõèðãààíû àæèëòàí íü òºðèéí çàõèðãààíû àëáàí õààã÷èä, áóñàä / õºëñººð ò¿ð àæèëëàã÷èä îðîõã¿éãýýð/ àæèëëàã÷èä íü òºðèéí ¿éë÷èëãýýíèé àëáàí õààã÷èä õàìààðíà. Çàõèðàë, çàõèðãààíû àæèëòàíã òîìèëîõ, ººð÷ëºõ æóðìûã Òºðèéí àëáàíû òóõàé õóóëèàð çîõèöóóëíà. /Ýíý õýñãèéã 2008 îíû 5 äóãààð ñàðûí 6-íû ºäðèéí õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëñîíä òîîöñîí/ 18 äóãààð ç¿éë. Àæ àõóéí òîîöîîòîé ¿éëäâýðèéí ãàçðûí çàõèðãàà 1. Àæ àõóéí òîîöîîòîé ¿éëäâýðèéí ãàçðûí ºäºð òóòìûí ¿éë àæèëëàãààã ¿éëäâýðèéí ãàçðûí Çàõèðàë óäèðäàíà. Çàõèðëûã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî, çîõèõ ñàëáàð, õ¿ðýýíèé ÿàìòàé çºâøèëöºí òîìèëîõ áóþó ººð÷èëíº.

8

2. Çàõèðëààð òîìèëîãäîõ ýòãýýä äîð äóðäñàí øààðäëàãà õàíãàñàí áàéâàë çîõèíî: 1/ äýýä áîëîâñðîëòîé; /Ýíý çààëòàä 1997 îíû 6 äóãààð ñàðûí 19-íèé ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/ . 2/ àëü íýã õóóëèéí ýòãýýä áóþó ò¿¿íèé ñàëáàð íýãæèéí óäèðäàõ àæëûã 2-îîñ äîîøã¿é æèë õèéñýí, óäèðäëàãûí çîõèõ äàäëàãàòàé; 3/ óäèðäëàãûí ¸ñ ç¿éí õýì õýìæýýã ñàõèí áèåë¿¿ëäýã. Ç. Òîäîðõîé àëáàí òóøààë ýðõëýõ áóþó òîäîðõîé ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ ýðõèéã íü ø¿¿õèéí øèéäâýðýýð õàññàí, ýð¿¿ãèéí õóóëüä çààñàí îíö õ¿íä ãýìò õýðýã ¿éëäýæ ø¿¿õýýð ÿë øèéòã¿¿ëñýí, óäèðäàæ áàéñàí õóóëèéí ýòãýýäýý äàìïóóðóóëñàí, ýñõ¿ë óäèðäàõ ¿¿ðãýý çîõèõ ¸ñîîð áèåë¿¿ëýýã¿éãýýñ ººð÷ëºãäñºí ýòãýýäèéã 5 æèëèéí äîòîð çàõèðëààð òîìèëîõûã õîðèãëîíî. 4. Çàõèðàë òºðèéí, õóâèéí ºì÷èéí, òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé õóóëèéí ýòãýýäèéí òºëººëºí óäèðäàõ çºâëºëä îðîõ, òýäãýýðèéí çàõèðãààíä áóþó îëîí íèéòèéí áîëîí øàøíû áàéãóóëëàãà, ñàíãèéí óäèðäàõ àæëûã õàâñðàí ã¿éöýòãýõèéã õîðèãëîíî. 5. Àæ àõóéí òîîöîîòîé ¿éëäâýðèéí ãàçðûí çàõèðãààíû àëáàí òóøààëûí æàãñààëò, îðîí òîîíû íîðìàòèâûã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî òîãòîîíî. 6. Àæ àõóéí òîîöîîòîé ¿éëäâýðèéí ãàçðûí çàõèðãààíû àëáàí òóøààëòàí òºðèéí àëáàí õààã÷ áàéõ áºãººä òýäãýýðýýñ áóñàä íü õºëñººð àæèëëàã÷äàä õàìààðíà. /Ýíý õýñãèéã 2008 îíû 5 äóãààð ñàðûí 6-íû ºäðèéí õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëñîíä òîîöñîí/ 19 ä¿ãýýð ç¿éë. Àæ àõóéí òîîöîîòîé ¿éëäâýðèéí ãàçðûí çàõèðàëòàé áàéãóóëàõ ãýðýý 1. Àæ àõóéí òîîöîîòîé ¿éëäâýðèéí ãàçðûí çàõèðëûã / öààøèä “çàõèðàë” ãýõ/ òîìèëîõäîî ãýðýý áàéãóóëíà. Ãýðýýíä äàðààõü íºõöºëèéã òóñãàíà: 1/ ýíý õóóëüä çààñàí ýðõ, ¿¿ðýã; 2/ ýäèéí çàñãèéí ¿ð àøãèéã äýýøë¿¿ëæ, õ¿ðãýõ ò¿âøèí; Ç/ òåõíèê, òåõíîëîãèéã øèíý÷ëýõ äààëãàâàð; 4/ õàìò îëíû õºäºëìºð õàìãààëàë, íèéãìèéí òàëààð àâàõ àðãà õýìæýý; 5/ ìåíåæìåíòèéí áîäëîãî; 6/ çàõèðëààñ áîëîí ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýõ òàëààð òºðººñ õ¿ëýýõ ¿¿ðýã; 7/ óäèðäàæ áàéãàà ¿éëäâýðèéí ãàçàðò íü ºì÷ëºã÷ººñ îëãîñîí ýä õºðºíãº, ò¿¿íèé õýìæýý; 8/ öàëèí, íýìýãäýë õºëñ, ýíý õóóëüä çààñàí óðàìøóóëàë; 9/ àæëûí íºõöºë /óíàà, õîëáîî çýðýã/; 10/ ýíý õóóëüä çààñàí ýä õºðºíãèéí õàðèóöëàãà; 11/ ãýðýýíèé ¿¿ðãèéí áèåëýëòèéã ä¿ãíýõ æóðàì, õóãàöàà; 12/ õóóëüä õàðøëààã¿é áóñàä íºõöºë.

9

2. Çàõèðàë ãýðýýãýýð òîõèðîëöñîí ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýýã¿é íü õ¿íäýòãýí ¿çýõ áîäèò øàëòãààíã¿é áîë ò¿¿íèéã àæëààñ õàëàõ ¿íäýñëýë áîëíî. 20 äóãààð ç¿éë. Çàõèðëûí ýä õºðºíãèéí ýðõ, ¿¿ðýã 1. Çàõèðàë äàðààõü ýðõ, ¿¿ðýãòýé: 1/ òóõàéí ¿éëäâýðèéí ãàçðûã èòãýìæëýëã¿éãýýð òºëººëºõ, èòãýìæëýë îëãîõ; 2/ ¿éëäâýðèéí ãàçðûí íýðèéí ºìíººñ ýä õºðºíãèéã ýíý õóóëü, ãýðýýíä çààñàí ýðõ õýìæýýíèé äîòîð çàõèðàí çàðöóóëàõ; Ç/ ¿éëäâýðèéí ãàçðûí ¿éëäâýðëýë, ñàíõ¿¿ãèéí òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëæ, çîõèõ áàéãóóëëàãààð áàòëóóëàí áèåëýëòèéã õàíãàõ; 4/ ¿éëäâýðèéí ãàçðûí çàõèðãààíû á¿òöèéã òîãòîîæ, àëáàí òóøààëòíûã òîìèëîõ, ÷ºëººëºõ, ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãààñ òîãòîîñîí öàëèíãèéí á¿ä¿¿â÷ ñàíãèéí õýìæýýíä áàãòààí öàëèíã òîãòîîõ; 5/ ¿éëäâýðèéí ãàçðûí ¿éëäâýðëýë, òåõíîëîãèéí íóóöàä õàìààðàõ ìýäýýëëèéã òîãòîîõ; 6/ õºäºëìºðèéí õóóëü òîãòîîìæèä íèéöñýí õºäºëìºðèéí äîòîîä æóðàì áàòàëæ ìºðä¿¿ëýõ; 7/ òîãòîîñîí æóðìûí äàãóó àíõàí øàòíû á¿ðòãýëèéã õºòºëæ íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí òàéëàí òýíöýë, ñòàòèñòèêèéí ìýäýý ãàðãàõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëæ, òýäãýýðèéí ¿íýí çºâèéã õàðèóöàõ; 8/ ìàðãààíòàé àñóóäëààð ¿éëäâýðèéí ãàçðàà òºëººëæ ø¿¿õýä íýõýìæëýë ãàðãàõ; 9/ óëñààñ õàòóó òîãòîîñíîîñ áóñàä á¿òýýãäýõ¿¿í, àæèë ¿éë÷èëãýýíèé ¿íý, òàðèôûã òîãòîîõ; 10/ ýðõ õýìæýýíèéõýý àñóóäëààð õóóëü òîãòîîìæ, Çàñãèéí ãàçðûí øèéäâýðèéã áèåë¿¿ëýõèéí òóëä òýäãýýðò íèéö¿¿ëýí òóõàéí ¿éëäâýðèéí ãàçðûí õýìæýýíä äàãàæ ìºðäºõ, òóøààë, çààâàð ãàðãàõ; 11/ õóóëü òîãòîîìæèä çààñàí áóñàä ýðõ, ¿¿ðýã. 2. Çàõèðàëä ýíý ç¿éëä çààñàí íèéòëýã ýðõ, ¿¿ðãýýñ ãàäíà òóõàéí ¿éëäâýðèéí ãàçðûí ¿éë àæèëëàãààíû îíöëîãòîé õîëáîîòîé áóñàä ýðõ, ¿¿ðýã ýäë¿¿ëýõ òàëààð ýíý õóóëèéí 19 ä¿ãýýð ç¿éëä çààñàí ãýðýýíä òóñãàæ áîëíî. Ç. Çàõèðàë øààðäëàãàòàé ìýðãýæèëòýí, àëáàí òóøààëòíûã îðîëöóóëàí çàõèðëûí çºâëºë áàéãóóëàí àæèëëóóëæ áîëîõ áà çºâëºëèéí á¿ðýëäýõ¿¿í, àæèëëàõ æóðìûã çàõèðëûí òóøààëààð áàòàëíà. Ǻâëºëèéí ãèø¿¿ä çàõèðàëä ãàãöõ¿¿ çºâëºõ ýðõòýé àæèëëàíà.

10

4. Çàõèðàëä äàðààõü óðàìøóóëàë ¿ç¿¿ëýõýýð ãýðýýíä òóñãàæ áîëíî: 1/ ¿éëäâýðèéí ãàçðûí àøãààñ òîäîðõîé õóãàöààíä òîäîðõîé õóâèàð îëãîõ; 2/ ãýðýýíèé ¿¿ðãèéí áèåëýëòèéã õàðãàëçàí òîäîðõîé õýìæýýíèé ìºíãºí øàãíàë îëãîõ. 5. Çàõèðëûí ãýì áóðóóòàé ¿éë àæèëëàãàà áîëîí ýíý õóóëü, ãýðýýíä çààñàí ýä õºðºí㺠ýçýìøèõ, àøèãëàõ, çàõèðàí çàðöóóëàõ ýðõýý õýòð¿¿ëýí áóþó óðâóóëàí àøèãëàõ çýðãýýð òóõàéí ¿éëäâýðèéí ãàçàðò õîõèðîë ó÷ðóóëñàí áîë óã õîõèðëûã çàõèðàë ººðèéí õóâèéí ºì÷èéí ýä õºðºí㺺ð á¿ðýí õàðèóöíà. 21 ä¿ãýýð ç¿éë. Òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé õóóëèéí ýòãýýä, ò¿¿íèé ýä õºðºíãèéí ýðõ, îíöëîã 1. Òºðèéí ºì÷èéí õóâüöààòàé áóþó òºð õóâü õºðºí㺺 îðóóëñàí õóóëèéí ýòãýýäèéã òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé õóóëèéí ýòãýýä ãýíý. 2. Òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé õóóëèéí ýòãýýäýä òºðèéí ºì÷èéí òºëººëëèéã äàðààõü àðãààð õýðýãæ¿¿ëíý: 1/ òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé õóóëèéí ýòãýýäèéí ýðõ áàðèõ áàéãóóëëàãà áîëîõ Ãèø¿¿äèéí /õóâüöàà ýçýìøèã÷ áóþó õóâü íèéë¿¿ëýã÷äèéí/ õóðàëä òºðèéí ºì÷èéí òºëººëºã÷èéã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî òîìèëæ îðóóëàõ; 2/ ͺõºðëºë, êîìïàíèéí òóõàé õóóëèéí 85 äóãààð ç¿éëèéí 2 äàõü õýñýãò çààñíû äàãóó òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîíû õýìæýýòýé õóâü òýíö¿¿ëýí òºðèéí ºì÷èéí òºëººëºã÷èéã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíîîñ òîìèëæ òóõàéí õóóëèéí ýòãýýäèéí òºëººëºí óäèðäàõ çºâëºëèéí á¿ðýëäýõ¿¿íä îðóóëàõ. Ç. Òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé õóóëèéí ýòãýýäèéí Ãèø¿¿äèéí õóðàëä òºðèéã òºëººëæ îðîëöîõîîð òîìèëîãäñîí òºðèéí ºì÷èéí òºëººëºã÷ íü òóõàéí õóóëèéí ýòãýýäèéí Һ뺺ëºí óäèðäàõ çºâëºëèéí á¿ðýëäýõ¿¿íä îðñîí áàéíà. 4. Òºðèéí ºì÷èéí òºëººëºã÷ äàðààõü ýðõ ¿¿ðýãòýé: 1/ ãèø¿¿äèéí áîëîí òºëººëºí óäèðäàõ çºâëºëèéí õóðàëä òàñëàõ ýðõòýé îðîëöîõ; 2/ òºðèéí ºì÷èéí òºëººëëèéã õýðýãæ¿¿ëæ áàéãàà õóóëèéí ýòãýýäèéí ýä õºðºíãèéã ¿ð àøèãòàé çàõèðàí çàðöóóëàõ òàëààð ñàíàë áîëîâñðóóëæ Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíä îðóóëàõ; 3/ îëãîãäñîí ýðõ õýìæýýíèéõýý äîòîð òºðèéí ºì÷èéí òºëººëëèéã õýðýãæ¿¿ëýõ. 5.Һ뺺ëºí óäèðäàõ çºâëºëèéí ãèø¿¿íèéã Òºñâèéí áàéãóóëëàãûí óäèðäëàãà, ñàíõ¿¿æèëòèéí òóõàé õóóëèéí 21.2.-ò çààñàí áîëçëûã õàíãàñàí íýð äýâøèã÷äýýñ òîìèëíî. /Ýíý õýñãèéã 2003 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 2-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºí íàéðóóëñàí/

11

6. Òºðèéí ºì÷èéí òºëººëºã÷ Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíîîñ áàòàëñàí óäèðäàìæ, çààâðûã áàðèìòëàí àæèëëàíà. Óäèðäàìæ, çààâðûã çºð÷ñºí áóþó çîõèõ ¸ñîîð áèåë¿¿ëýýã¿é íü ò¿¿íèéã òîìèëñîí øèéäâýðèéã õ¿÷èíã¿é áîëãîõ ¿íäýñëýë áîëíî. 7. /Ýíý õýñãèéã 2003 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 2-íû ºäðèéí õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëãîñîí/ 8. Òºð òºëººëæ Ãèø¿¿äèéí õóðàëä îðîëöîæ áàéãàà òºðèéí ºì÷èéí òºëººëºã÷ íü òóõàéí õóóëèéí ýòãýýäèéí áóñàä õóâèéí ºì÷ëºã÷ººñ òºëººëºí óäèðäàõ çºâëºëä ñîíãîãäîæ áàéãàà ãèø¿¿íèé òàëààð ñàíàë ºãºõã¿é. 9. Ýíý õóóëü áîëîí áóñàä õóóëüä íèéö¿¿ëæ Çàñãèéí ãàçàð òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé õóóëèéí ýòãýýä äýõ òºðèéí ºì÷èéí òºëººëëèéí òàëààð òóñãàé æóðàì òîãòîîæ áîëíî. 22 äóãààð ç¿éë. Òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéã áàéãóóëàõ, á¿ðòãýõ Òºðèéí ºì÷èò ¿éëäâýðèéí ãàçàð áà àëáàí ãàçðûã Çàñãèéí ãàçðûí áóþó õóóëèàð òóñãàéëàí îëãîñîí ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãûí øèéäâýðýýð áàéãóóëàõ áºãººä óã øèéäâýð ãàðñàí ºäðººð áàéãóóëàãäñàíä òîîöîæ äîð äóðäñàí æóðìààð á¿ðòãýíý: 1/ ýíý õóóëèéí 1Ç äóãààð ç¿éëèéí 1/ , 15 äóãààð ç¿éëèéí Ç äàõü õýñýãò çààñàí òºðèéí áàéãóóëëàãà, àëáàí ãàçàð áà óëñûí òºñºâò ¿éëäâýðèéí ãàçðûã õóóëüä ººðººð çààãààã¿é áîë Ñàíãèéí ÿàì óëñûí á¿ðòãýëä á¿ðòãýíý; /Ýíý çààëòûã 2003 îíû 5 äóãààð ñàðûí 23-íû ºäðèéí õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëñîíä òîîöñîí áºãººä ýíý çààëòûã 2003 îíû 10 äóãààð ñàðûí 1-íèé ºäðººñ äºãºæ ìºðäºíº/ 2/ ýíý õóóëèéí 15 äóãààð ç¿éëèéí 2 äàõü õýñýãò çààñàí àæ àõóéí òîîöîîòîé ¿éëäâýðèéí ãàçðûã ͺõºðëºë, êîìïàíèéí òóõàé õóóëèéí 9 ä¿ãýýð ç¿éëä çààñàí æóðìààð óëñûí á¿ðòãýëä á¿ðòãýíý. /Ýíý çààëòûã 2003 îíû 5 äóãààð ñàðûí 23-íû ºäðèéí õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëñîíä òîîöñîí áºãººä ýíý çààëòûã 2003 îíû 10 äóãààð ñàðûí 1-íèé ºäðººñ äºãºæ ìºðäºíº/ 23 äóãààð ç¿éë. Òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéã òàòàí áóóëãàõ Òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéã òàòàí áóóëãàõàä Èðãýíèé õóóëü áîëîí áóñàä õóóëüä çààñàí ¿íäýñëýë, æóðìûã áàðèìòàëíà.

ÒÀÂÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝà Һðèéí ºì÷èéã ýçýìøèõ, àøèãëàõ,

çàõèðàí çàðöóóëàõ æóðàì 24 ä¿ãýýð ç¿éë. Òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã îëæ àâàõ 1. Àæ àõóéí òîîöîîòîé ¿éëäâýðèéí ãàçà𠺺ðèéí ÷èã, ¿¿ðýã çîðèëòûã õýðýãæ¿¿ëýõýä øààðäëàãàòàé ýä õºðºíãèéí æàãñààëòûã ñàíõ¿¿ãèéí æèë ýõëýõýýñ Ç ñàðûí ºìíº ãàðãàæ, Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî, Ñàíãèéí ÿàìààð çàðäëûí äýýä õÿçãààðûã áàòëóóëíà.

12

2. Òºðèéí áàéãóóëëàãààñ áóñàä òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýä áàòëàãäñàí çàðäëûí õýìæýýíä áàãòààí øààðäëàãàòàé õºðºíãèéã ººðºº õóäàëäàæ àâàõ áà òºðººñ ò¿¿íä õàðèó òºëáºðã¿éãýýð îëãîæ áîëíî. 3. Òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýä ¿ë õºäëºõ õºðºíãèéã çàõèàëãûí ¿íäñýí äýýð çºâõºí Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíû øèéäâýðýýð îëæ àâíà. 25 äóãààð ç¿éë. Òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã ¿íýëýõ, á¿ðòãýõ 1. Òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã Íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí òóõàé õóóëèéí 7 äóãààð ç¿éëä çààñàí æóðìààð ¿íýëæ á¿ðòãýíý. 2. Çàõ çýýëèéí ¿íý, âàëþòûí õàíøíû ººð÷ëºëò çýðãèéã õàðãàëçàí ýä õºðºíãèéã äàõèí ¿íýëýõ øèéäâýðèéã Çàñãèéí ãàçàð ãàðãàæ áîëíî. 3. Àæ àõóéí òîîöîîòîé ¿éëäâýðèéí ãàçðààñ á¿òýýãäýõ¿¿í, àæèë ¿éë÷èëãýýíäýý òîãòîîñîí ¿íý íü òóõàéí á¿òýýãäýõ¿¿í, àæèë, ¿éë÷èëãýýíèé çàõ çýýëèéí ¿íèéí òàëààð òºðººñ áàðèìòàëæ áàéãàà áîäëîãîä áîëîí íèéãìèéí àøèã ñîíèðõîëä ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëýõ øèíæòýé ãýæ ¿çâýë Çàñãèéí ãàçðààñ õÿíàæ, ººð÷ë¿¿ëýõ òóõàé øèéäâýð ãàðãàæ áîëíî. 4. Ýä õºðºíãèéí ¿íýëãýý, á¿ðòãýëèéã íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí äàíñàíä òóñãàõ çààâàð, æóðìûã Ñàíãèéí ÿàì ãàðãàíà. 26 äóãààð ç¿éë. Òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã ýçýìøèõ, àøèãëàõ Òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýä íü ººðò îëãîãäñîí ýä õºðºíãèéã ýíý õóóëèàð òîãòîîñîí æóðìûí äàãóó ýçýìøèæ àøèãëàíà. 27 äóãààð ç¿éë. Òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã òºðèéí ºì÷èéí áóñ ýòãýýäýä ýçýìø¿¿ëæ, àøèãëóóëàõ 1. Òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãûí øèéäâýðýýð êîíöåññèéí áîëîí ò¿ðýýñèéí ãýðýýãýýð, ìºí õóóëèàð çºâøººðñºí áîë ¿íý òºëáºðã¿éãýýð áóñäàä ýçýìø¿¿ëæ, àøèãëóóëæ áîëíî. 2. Òºðèéí ºì÷èéí ãàçàð, ãàçðûí õýâëèé çýðýã ¿ë õºäëºõ õºðºíãèéã êîíöåññèéí ãýðýýãýýð ýçýìø¿¿ëýõ òóõàé õàðèëöààã õóóëèàð òóñãàéëàí çîõèöóóëíà. 28 äóãààð ç¿éë. Òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã ò¿ðýýñë¿¿ëýõ 1. Òºðèéí íèéòèéí çîðèóëàëòòàé ºì÷èéã ò¿ðýýñë¿¿ëýõ æóðìûã Óëñûí Èõ Õóðàë, òºðèéí ººðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã ò¿ðýýñë¿¿ëýõ æóðìûã Èðãýíèé õóóëüä íèéö¿¿ëýí Çàñãèéí ãàçàð òîãòîîíî 2. Çàñãèéí ãàçðààñ òóñãàéëàí æóðàìëàñíààñ áóñàä ¿ë õºäëºõ õºðºíãèéã ò¿ðýýñýýð ýçýìø¿¿ëýõ, àøèãëóóëàõ ýðõèéã òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýä ýäýëíý.

13

Ç. Ò¿ðýýñèéí ãýðýýíä Èðãýíèé õóóëèéí 105 äóãààð ç¿éëä çààñàí íºõöºëººñ ãàäíà ýä õºðºí㺠ò¿ðýýñë¿¿ëýõ õóãàöàà, òºëáºð, íºõöºë, õóãàöààíààñ ºìíº öóöëàõ ¿íäýñëýë, ¿¿ñýõ ¿ð äàãàâàð, ò¿¿íèéã àðèëãàõ æóðìûã çààâàë òóñãàíà. /Ýíý õýñýãò 2002 îíû 7 äóãààð ñàðûí 4-íèé ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/ 4. Ò¿ðýýñýëñýí ýä õºðºíãèéã õóäàëäàõ òîõèîëäîëä ò¿ðýýñëýã÷èä Èðãýíèé õóóëèéí 105 äóãààð ç¿éëä çààñàí ýðõ /òýðã¿¿í ýýëæèíä õóäàëäàí àâàõ/ ýäë¿¿ëýõ ýñýõèéã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî øèéäâýðëýíý. /Ýíý õýñýãò 2002 îíû 7 äóãààð ñàðûí 4-íèé ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/ 5. Òºðèéí ºì÷èéí ò¿ðýýñèéí òºëáºðèéã óëñûí òºñºâò îðóóëíà. Óã òºëáºð òóõàéí ýä õºðºíãèéã õóäàëäàí àâàõ ¿íèéí òºëáºðò ¿ë õàìààðíà. /Ýíý õýñýãò 2003 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 2-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/ 29 ä¿ãýýð ç¿éë. Òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã õóäàëäàõ 1. Òºðèéí ºì÷èéí ¿ë õºäëºõ õºðºíãèéã õóâü÷ëàëààñ ãàäóóð õóäàëäàõàä Çàñãèéí ãàçðûí, òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéí ¿íäñýí õºðºíãºä õàìààðàõ õºäëºõ õºðºíãèéã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíû, áóñàä ýä õºðºíãèéã òóõàéí õóóëèéí ýòãýýäèéí øèéäâýðýýð ãàãöõ¿¿ äóóäëàãà õóäàëäààãààð õóäàëäàæ áîëíî. 2. /Ýíý õýñãèéã 1997 îíû 6 äóãààð ñàðûí 19-íèé ºäðèéí õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëñîíä òîîöñîí/ . Ç0 äóãààð ç¿éë. Òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã ¿íý òºëáºðã¿é øèëæ¿¿ëýõ 1. Òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã îðîí íóòãèéí ºì÷ á¿ðä¿¿ëýõ çîðèëãîîð ¿íý òºëáºðã¿é øèëæ¿¿ëýõ àñóóäëûã ãàãöõ¿¿ Óëñûí Èõ Õóðàë øèéäâýðëýíý. 2. Òºðèéí ºì÷èéí ¿ë õºäëºõ õºðºíãº, õóóëèéí ýòãýýäèéí ýðõ õýìæýýíä õàìààðóóëñíààñ áóñàä õºäëºõ õºðºíãèéã Çàñãèéí ãàçðûí øèéäâýðýýð, Çàñãèéí ãàçðààñ çºâøººðºë îëãîñîí òîõèîëäîëä Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíû øèéäâýðýýð øèëæ¿¿ëæ áîëíî. Ç. Õóóëüä ººðººð çààãààã¿é áîë òºðèéí ººðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãûí çºâøººðºëã¿éãýýð õàíäèâëàõ, áýëýãëýõ, áàðüöààëàõ, çýýëä¿¿ëýõ, áóñàä ºì÷èéí õóóëèéí ýòãýýäýä õóâü õºðºí㺠áîëãîí îðóóëàõûã õîðèãëîíî. 4. Òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãºíººñ íýã óäààãèéí òýòãýìæ, òóñëàìæ îëãîõ æóðìûã Çàñãèéí ãàçðààñ òîãòîîíî. Ç1 ä¿ãýýð ç¿éë. Ýçýìøèëäýý áàéãàà èë¿¿äýë áóþó àøèãëàõ õóãàöàà äóóññàí, øààðäëàãà õàíãàõã¿é áîëñîí ýä õºðºíãèéã õóäàëäàõ, øèëæ¿¿ëýõ, óñòãàõ 1. Òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýä ýçýìøèëäýý áàéãàà èë¿¿äýë ¿íäñýí ýä õºðºíãº, ò¿¿í÷ëýí àøèãëàõ õóãàöàà íü äóóññàí áóþó ýñõ¿ë îñîë ãýìòýëä ºðòñºíèé óëìààñ çîðèóëàëòààð íü àøèãëàõ áîëîìæã¿é áîëñîí áºãººä çàñàæ, ñýëáýæ àøèãëàõ íü ýäèéí çàñãèéí õóâüä ¿ð àøèãã¿é íü òîîöîîãîîð íîòëîãäñîí ýä õºðºíãèéã õóäàëäàæ, øèëæ¿¿ëæ, àêò òîãòîîí óñòãàæ áîëíî.

14

2. Ýíý ç¿éëèéí 1 äýõ õýñýãò çààñàí ýä õºðºíãèéã õóäàëäàõ, øèëæ¿¿ëýõýä ýíý õóóëèéí 29, 30 äóãààð ç¿éëä çààñàí ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãûí çºâøººðºë àâíà. Ç. Ýíý ç¿éëèéí 1 äýõ õýñýãò çààñàí õºðºíãèéã õóäàëäàõ, øèëæ¿¿ëýõ, óñòãàõàä äàðààõü æóðìûã áàðèìòàëíà: 1/ õóäàëäàõ, øèëæ¿¿ëýõ, óñòãàõ ýä õºðºíãèéí òàëààð ºì÷ õàìãààëàõ Áàéíãûí çºâëºë ä¿ãíýëò ãàðãàñàí áàéõ; 2/ èë¿¿äýë ýä õºðºí㺠áîëîí ýëýãäýë õîðîãäëûí øèìòãýëýýð àíõíû ¿íèéã íü íºõñºí, ò¿¿í÷ëýí íºõººã¿é áîëîâ÷ ãýìòýæ, çàñàæ ñýëáýýä ººð çîðèóëàëòààð àøèãëàæ áîëîõ ýä õºðºíãèéí ¿íèéã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîòîé çºâøèëöºí òîãòîîõ; Ç/ çàñàæ ñýëáýí àøèãëàõ áîëîìæã¿é ýä õºðºíãèéã àêòàëæ óñòãàõ; 4/ àøèãëàõ õóãàöàà äóóñààã¿é áîëîâ÷ îñîë, ãýìòëèéí óëìààñ àøèãëàõ áîëîìæã¿é áîëñîí ýä õºðºíãèéã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíû çºâøººðºëòýéãýýð ýíý ç¿éëä çààñàí æóðìûí äàãóó øèéäâýðëýõ; 5/ îñîë, ãýìòýë ãàðñàí øàëòãààíûã òîãòîîæ, õýðýâ òîäîðõîé ýòãýýäèéí áóðóóãààñ óã îñîë, ãýìòýë ãàðñàí áîë Èðãýíèé õóóëüä çààñàí æóðìààð õîõèðëûã àðèëãóóëàõ. 4. Ýíý ç¿éëèéí Ç äàõü õýñãèéí 1-ä çààñàí ºì÷ õàìãààëàõ Áàéíãûí çºâëºëèéã ¿íäñýí ¿éëäâýðëýë õàðèóöñàí äýä çàõèðàë, ýñõ¿ë ò¿¿íèé ¿¿ðýã áèåë¿¿ëäýã ìåíåæåðýýð òîëãîéëóóëæ åðºíõèé íÿ-áî, òåõíîëîãè÷ çýðýã ìýðãýæëèéí àæèëòíóóäûí á¿ðýëäýõ¿¿íòýéãýýð çàõèðëûí øèéäâýðýýð áàéãóóëíà.

ÇÓÐÃÀÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝà Һðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã õóâü÷ëàõ

Ç2 äóãààð ç¿éë. Òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã õóâü÷ëàõ òóõàé îéëãîëò Òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãûí øèéäâýðèéã ¿íäýñëýí ýíý õóóëüä çààñàí àðãà õýëáýð, íºõöºëèéí äàãóó õóâèéí ºì÷èä øèëæ¿¿ëýõèéã òºðèéí ºì÷ õóâü÷ëàõ / öààøèä ýíý õóóëüä "õóâü÷ëàõ" / ãýíý. 33 äóãààð ç¿éë. Õóâü÷ëàëûí õºòºëáºð

1. Òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã õóâü÷ëàõ àðãà õýìæýýã Çàñãèéí ãàçàð, òºðèéí ºì÷èéí áîëîí òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé áàíêèéã õóâü÷ëàõ àðãà õýìæýýã Çàñãèéí ãàçàð, Ìîíãîëáàíêòàé õàìòðàí áàòàëñàí õºòºëáºðèéí äàãóó õýðýãæ¿¿ëíý. /Ýíý õýñãèéã 1999 îíû 7 äóãààð ñàðûí 21-íèé ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºí íàéðóóëñàí/ 2. Õºòºëáºðò õóâü÷ëàëûí çîðèëãî, ¿å øàò, àðãà, õýëáýð, õóâü÷ëàõ îáúåêòûí æàãñààëò çýðãèéã òóñãàñàí áàéíà.

3.Íèéãìèéí ñàëáàðò ººð÷ëºëò, øèíý÷ëýë, õóâü÷ëàë õèéõ õóãàöàà, àðãà õýëáýð, áàéãóóëëàãûí æàãñààëòûã Çàñãèéí ãàçàð, ÓÈÕ-ûí Íèéãìèéí áîäëîãûí áîëîí Ýäèéí çàñãèéí áàéíãûí õîðîîòîé çºâøèëöºí æèë á¿ð áàòàëíà.

15

/Ýíý õýñãèéã 2002 îíû 7 äóãààð ñàðûí 10-íû õóóëèàð íýìñýí/

Ç4 ä¿ãýýð ç¿éë. Õóâü÷ëàõ àðãà, ò¿¿íèéã òîäîðõîéëîõ 1. Òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã õóâü÷ëàõäàà äàðààõü àðãûã äàíãààð áóþó õîñëóóëàí õýðýãëýíý: 1/ äóóäëàãààð õóäàëäàõ; 2/ óðàëäààíò øàëãàðóóëàëò / òºñºë ñîíãîí øàëãàðóóëàõ/ ; Ç/ òºðèéí ºì÷èéí õóâüöàà, õóâü õºðºíãèéã õóäàëäàõ; 4/ òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéã õàìòàðñàí õýëáýðýý𠺺ð÷ëºí áàéãóóëàõ; 5/ òàòàí áóóëãàæ ýä õºðºíãèéã õóâü÷ëàõ; 6/ ìåíåæìåíòèéí ¿ð ä¿íã õàðãàëçàí õóâü÷ëàõ; 7/ äàâóó ýðõòýé òóñãàé òºðëèéí õóâüöàà ãàðãàõ. 8/òºñâèéí ñàíõ¿¿æèëòèéã òºëñºí õýìæýýãýýð òºðèéí ýçýìøëèéã òîäîðõîé õóâèàð áóóðóóëæ õóâü÷ëàõ. /Ýíý çààëòûã 2002 îíû 7 äóãààð ñàðûí 10-íû õóóëèàð íýìñýí/ 2. Òºðèéí ºì÷èéí òîäîðõîé ýä õºðºíãèéã ýíý ç¿éëä çààñàí àëü àðãààð õóâü÷ëàõûã Çàñãèéí ãàçðààñ áàòàëñàí æàãñààëòàä óðüä÷èëàí çààõ áºãººä ò¿¿íèé äàãóó Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî øèéäâýðëýíý. 35 äóãààð ç¿éë. Õóâü÷ëàõàä áýëòãýõ 1. Òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã õóâü÷ëàõûí ºìíº õóâü÷ëàõ ýä õºðºíãèéã ýíý õóóëèéí 37, 70 äóãààð ç¿éëä çààñíû äàãóó òîîëëîãî, ¿íýëãýý õèéæ, Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíû èòãýìæëýãäñýí òºëººëºã÷èéí õÿíàëòàä øèëæ¿¿ëíý. 2. Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíû èòãýìæëýãäñýí òºëººëºã÷ íü õóâü÷ëàõ ýä õºðºíãèéí á¿ðýí á¿òýí áàéäëûã õàðèóöàí õàìãààëàõ, óóë õºðºíãèéã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíû øèéäâýðèéã ¿íäýñëýí øèíý ºì÷ëºã÷èä õ¿ëýýëãýí ºãºõ ¿¿ðýãòýé. Õ¿ëýýëãýí ºãºõºä ãàðñàí ýä õºðºíãèéí èë¿¿äýë, äóòàãäëûí àñóóäëûã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíä òàâüæ øèéäâýðë¿¿ëíý. 3. Õóâü÷ëàãäàõ ýä õºðºíãºä ò¿¿íèéã õÿíàëòàä àâñíààñ øèíý ºì÷ëºã÷èä õ¿ëýýëãýí ºãºõ õ¿ðòýëõ õóãàöààíä èòãýìæëýãäñýí òºëººëºã÷èéí çºâøººðºëã¿éãýýð ÿìàð íýãýí õºäºë㺺í õèéõèéã õîðèãëîíî. 4. Øààðäëàãàòàé ãýæ ¿çâýë Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíû øèéäâýðýýð òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéã õóâü÷ëàõûí ºìíº ººð÷ëºí áàéãóóëæ áîëíî. Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî ýíý òàëààð øèéäâýð ãàðãàõäàà õîëáîãäîõ òºðèéí áàéãóóëëàãóóäòàé çºâøèëöºíº. 36 äóãààð ç¿éë. Õóâü÷ëàõ õºðºíãèéí òàëààð ìýäýýëýë õ¿ðãýõ 1. Õóâü÷ëàãäàõ òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýä òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé õóóëèéí ýòãýýäèéí òºðä íîãäîõ õóâüöàà, íîãäîë õóâüòàé õîëáîãäîõ ìýäýýëëèéã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî õóâü÷ëàõ ¿éë àæèëëàãàà ýõëýõýýñ Ç0-ààñ äîîøã¿é õîíîãèéí ºìíº òºð, çàñãèéí ãàçðûí àëáàí ¸ñíû õýâëýë, ìýäýýëëèéí õýðýãñëýýð íèéòýä ñîíîðäóóëíà.

16

2. Õóâü÷ëàõ òóõàé çàð, ìýäýýíä äàðààõü ç¿éëèéã çààâàë òóñãàíà: 1/ õóâü÷ëàãäàõ õóóëèéí ýòãýýäèéí ýçýìøèëä áàéãàà ýäýëáýð ãàçðûí õýìæýý, øèíæ ÷àíàð, õýðýâ ò¿¿íèéã ò¿ðýýñëýí àâñàí áîë ò¿¿íèé íºõöºë, òºëáºðèéí òîîöîî; 2/ íèéò õºðºíãèéí íýð òºðºë, ¿íý, ºð, àâëàãûã á¿ðýí òóñãàñàí òóõàéí æèë, óëèðëûí òàéëàí, òýíöýë, ýäèéí çàñãèéí ¿ð àøãèéí áîëîí òºëáºðèéí ÷àäâàðûã èëýðõèéëýõ ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä; Ç/ ýðõýëäýã àæèë, ¿éë÷èëãýýíèé íýð òºðºë; 4/ õóâü÷ëàõ ýä õºðºíãèéí ñàíàë áîëãîñîí äîîä ¿íý; /Ýíý çààëòàä 1997 îíû 6 äóãààð ñàðûí 19-íèé ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/ . 5/ ýä õºðºíãº, àæèë ¿éë÷èëãýýíèé íºõöºë, îíöëîãòîé õîëáîãäîõ áóñàä ìýäýýëýë. 3. Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî íü ººð íýìýãäýë ìýäýýëëèéã íèéòë¿¿ëæ áîëíî.

Ç7 äóãààð ç¿éë. Õóâü÷ëàõ ýä õºðºíãèéã ¿íýëýõ 1. Òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã õóâü÷ëàõààñ ºìíº õóäàëäàõ äîîä ¿íèéã òîãòîîíî. 2. Õºðºíãèéã äîîä ¿íýýñ äîîãóóð ¿íýýð õóäàëäàõûã õîðèãëîíî. Ç. Õóäàëäàõ äîîä ¿íý òîãòîîõ æóðìûã Çàñãèéí ãàçàð áàòàëíà. 4. Øààðäëàãàòàé òîõèîëäîëä äîîä ¿íý òîãòîîõ øèíæýý÷äèéí õýñãèéã Çàñãèéí ãàçàð òîìèëæ áîëíî. /Ýíý ç¿éëèéã 1997 îíû 6 äóãààð ñàðûí 19-íèé ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºí íàéðóóëñàí/ . 38 äóãààð ç¿éë. Äóóäëàãûí õóäàëäàà 1. Õóâü÷ëàõ ýä õºðºíãèéí öààøäûí çîðèóëàëòûí òàëààð òóñãàéëñàí áîëçîë òàâèõ øààðäëàãàã¿é òîõèîëäîëä äóóäëàãûí õóäàëäààíû àðãûã õýðýãëýíý. 2. Äóóäëàãûí õóäàëäààã Èðãýíèé õóóëèéí 197 äóãààð ç¿éëèéí 10 äàõü õýñýãò çààñíû äàãóó íýýëòòýé áóþó õààëòòàé ÿâóóëíà. /Ýíý õýñýãò 2002 îíû 7 äóãààð ñàðûí 4-íèé ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/ Ç. Äóóäëàãûí õóäàëäààã á¿õ ñîíèðõîã÷äûã ÷ºëººòýé îðîëöóóëàí ÿâóóëàõûã íýýëòòýé, òîäîðõîé ýòãýýäèéí õ¿ðýýíä ÿâóóëàõûã õààëòòàé ãýíý. /Ýíý õýñýãò 2002 îíû 7 äóãààð ñàðûí 4-íèé ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/ 4. Äóóäëàãûí õóäàëäààíä îðîëöîã÷èä ¿íèéí ñàíàëàà äóóäëàãûí õóäàëäààíä áèåýð áóþó èòãýìæëýãäñýí òºëººëºã÷ºº áàéëöóóëæ ¿íèéí ñàíàëàà ýýëæ äàðààëàí ºñãºí õýëýõ, ýñõ¿ë õóäàëäàí àâàõ ¿íèéí äýýä ñàíàëàà áèò¿¿ìæëýí èð¿¿ëýõ çàìààð èëýðõèéëíý.

17

5. Äóóäëàãûí õóäàëäààíû õýëáýðèéã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî óðüä÷èëàí òîãòîîæ çàð, ìýäýýëýëä òóñãàæ íèéòýä ìýäýýëíý. 39 ä¿ãýýð ç¿éë. Äóóäëàãûí õóäàëäààã çàðëàí ìýäýýëýõ 1. Äóóäëàãûí õóäàëäàà ÿâóóëàõ çàð, ìýäýýã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî ýíýõ¿¿ àæèëëàãààã ÿâóóëàõààð òîâëîñîí ºäðººñ 30-ààñ äîîøã¿é õîíîãèéí ºìíº ìýäýýëíý. 2. Äóóäëàãûí õóäàëäààíû çàð, ìýäýýíä ýíý õóóëèéí 36 äóãààð ç¿éëèéí 2 äàõü õýñýãò çààñíààñ ãàäíà äàðààõü ç¿éëèéã òóñãàíà: 1/ äóóäëàãûí õóäàëäàà ýõëýõ îí, ñàð, ºäºð, öàã; /Ýíý çààëòûã 1997 îíû 6 äóãààð ñàðûí 19-íèé ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºí íàéðóóëñàí/ . 2/ ýðõýëäýã àæèë ¿éë÷èëãýýíèé íýð òºðºë, áàðèëãà, áàéãóóëàìæ, ìàøèí òîíîã òºõººðºìæèéí òîäîðõîéëîëò, òîî õýìæýý; Ç/ äóóäëàãûí õóäàëäààíä òàâèõ äýí÷èíãèéí õýìæýý; 4/ äóóäëàãûí õóäàëäààíä îðîëöîã÷äûã á¿ðòãýõ æóðàì, õóãàöàà; 5/ õóäàëäàõ, õóäàëäàí àâàõ ãýðýýíèé åðºíõèé íºõöºë. 40 ä¿ãýýð ç¿éë. Äóóäëàãûí õóäàëäààíä îðîëöîã÷äûí ýðõ,¿¿ðýã 1. Äóóäëàãûí õóäàëäààíä îðîëöîã÷èä äàðààõü ýðõòýé: 1/ äóóäëàãûí õóäàëäààíä õàìààðàãäàõ õóóëèéí ýòãýýä, ýä õºðºíãèéí òàëàà𠺺ðèéí ñîíèðõñîí ìýäýýëëèéã ¿íý òºëáºðã¿é îëæ àâàõ; 2/ óã àæèëëàãààíä ººðèéí áèåýð áîëîí èòãýìæëýãäñýí òºëººëºã÷ººðºº äàìæóóëàí îðîëöîõ; Ç/ äóóäëàãûí õóäàëäààíä áèåýð áóþó òºëººë뺺ð îðîëöîæ ÿëààã¿é áîë äýí÷èíãýý áóöààæ àâàõ; 4/ äóóäëàãûí õóäàëäààã òîâëîí çàðëàñàí õóãàöààã õîæèìäóóëñàí áóþó ºìíº ÿâóóëñíààñ, ò¿¿í÷ëýí õóäàëäààã ÿâóóëààã¿éãýýñ ººðò ó÷èðñàí õîõèðëûã íºõºí òºë¿¿ëýõ; 5/ äóóäëàãà õóäàëäààíû æóðàì çºð÷èãäñºíòýé õîëáîãäîõ ãîìäëîî Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî, ø¿¿õýä ãàðãàõ. 2. Îðîëöîã÷èä äàðààõü ¿¿ðýãòýé: 1/ äóóäëàãûí õóäàëäààíä îðîëöîõîî õóäàëäàà ýõëýõèéí ºìíº õóäàëäàà çîõèîí áàéãóóëàã÷äàä á¿ðòã¿¿ëýõ; 2/ çàð, ìýäýýíä çààñàí õóãàöààíä òîãòîîñîí äýí÷èíãýý òàâèõ; 3/ ººðèéí ñàíõ¿¿ãèéí áàéäàë, òºëáºðèéí ÷àäâàðûí òóõàé õóäàëäàà çîõèîí áàéãóóëàã÷èä ¿íýí çºâ ìýäýýëýõ;

18

4/ äóóäëàãûí õóäàëäààíä ÿëáàë õóäàëäàí àâñàí ýä õºðºíãèéí ¿íèéã õóóëüä çààñàí õóãàöààíä òºëºõ; 5/ õóäàëäàí àâñàí ýä õºðºí㺺 ãýðýýíä çààñàí õóãàöààíä õ¿ëýýí àâààã¿éãýýñ õóäàëäàã÷èä ó÷èðñàí õîõèðëûã íºõºí òºëºõ. 41 ä¿ãýýð ç¿éë. Äóóäëàãûí õóäàëäàà ÿâóóëàõ íèéòëýã æóðàì 1. Äóóäëàãûí õóäàëäààã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíû ýòãýýä õºòëºí ÿâóóëíà. 2. Õºòëºã÷ äîð äóðäñàí ¿¿ðýãòýé: 1/ äóóäëàãûí õóäàëäààíä îðîëöîã÷äûã á¿ðòãýõ; 2/ õóäàëäààã òîâëîí çàðëàñàí ãàçàð õóãàöààíä íü ýõëýõ; Ç/ ¿íý õàÿëöóóëàõ äýãèéí äàðààëëûã íýãá¿ð÷ëýí òýìäýãëýõ; 4/ äóóäëàãûí õóäàëäààíä 2-îîñ äîîø ýòãýýä îðîëöñîí, äîîä ¿íýýñ äýýø ¿íèéí ñàíàë èðýýã¿é áîë õóäàëäààã ÿâàãäààã¿éä òîîöîí õààæ ýíý òóõàé òýìäýãëýë ¿éëäýõ; /Ýíý çààëòûã 1997 îíû 6 äóãààð ñàðûí 19-íèé ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºí íàéðóóëñàí/ . 5/ äóóäëàãûí õóäàëäààíû ÿâöûí òýìäýãëýëèéã ¿íýí çºâ, á¿ðýí õºòë¿¿ëýõ. 3. Äóóäëàãûí õóäàëäààíä ò¿¿íèéã ýõëýõýýñ äóóñàõ õ¿ðòýë Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíû òºëººëºã÷ çààâàë áàéëöàæ äàðààõü ¿¿ðýã ã¿éöýòãýíý: 1/ äóóäëàãûí õóäàëäàà õóóëüä çààñàí æóðìààð ÿâóóëæ áàéãàà ýñýõýä áîëîí õºòëºã÷èéí ¿éë àæèëëàãààíä õÿíàëò òàâèõ; 2/ äóóäëàãûí õóäàëäààíû ÿâöûí òýìäýãëýë ¿íýí çºâ, á¿ðýí õºòëºãäñºí ýñýõèéã õÿíàí ¿çýõ; Ç/ äóóäëàãûí õóäàëäààã õóóëü çºð÷èæ ÿâóóëñàí ãýæ ¿çâýë ò¿äãýëç¿¿ëýí çîãñîîõ; 4. Äóóäëàãûí õóäàëäààã íèéòýä òîâëîí çàðëàñàí ãàçàð, õóãàöààíä íü ýõýëæ, îðîëöîã÷äîîð ¿íý õàÿëöóóëàí, ýöñèéí ¿íý õýëñíèé äàðàà äîõèî ºãºõ áóþó 1, 2, Ç ãýæ òîîëñíû ýöýñò ººð ñàíàë ãàðààã¿é áîë õààñíûã çàðëàíà. 5. Õºòëºã÷ áîëîí Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíû òºëººëºã÷ ººðºº, ýñõ¿ë ººðèéí èòãýìæëýãäñýí òºëººëºã÷ººð äàìæóóëàí òóõàéí äóóäëàãûí õóäàëäààíä õóäàëäàí àâàã÷ààð îðîëöîõûã õîðèãëîíî. 42 äóãààð ç¿éë. Äóóäëàãûí õóäàëäààã õóóëü çºð÷èí ÿâóóëñàíä òîîöîõ Äîð äóðäñàí ¿íäýñëýëèéí àëü íýã áàéâàë äóóäëàãûí õóäàëäààã õóóëü çºð÷èí ÿâóóëñàí ãýæ òîîöíî: 1/ òîâëîí çàðëàñàí öàãààñ ºìíº áóþó ýñõ¿ë 1-ýýñ äýýø öàãààð õîéøëóóëæ ýõýëñýí; 2/ òîâëîí çàðëàñíààñ ººð ãàçàð ÿâóóëñàí;

19

Ç/ ¿íèéí ñàíàëûí äàðààëëûã àëäàãäóóëñàí; 4/ õîðîîíû òºëººëºã÷ã¿éãýýð ýõýëñýí, ÿâóóëñàí; 5/ ¿íèéí ñàíàë õýëæ äóóñààã¿é áàéõàä áóþó äîõèî ºãººã¿éãýýð õààñàí; 6/ ¿íý õàÿëöóóëàõàä õºòëºã÷ áà õîðîîíû òºëººëºã÷, ýñõ¿ë á¿ðòãýãäýýã¿é ýòãýýä îðîëöñîí; 7/ äóóäëàãûí õóäàëäààíû çàðëàëä çààñàí áóñàä áîëçëûã çºð÷ñºí. 43 äóãààð ç¿éë. Äóóäëàãûí õóäàëäàà äóóñãàâàð áîëãîõ ¿íäýñëýë 1. Äóóäëàãûí õóäàëäààã ¿íý õàÿëöóóëæ äóóññàíû äàðàà äîõèî ºã÷ õààñíààð äóóñãàâàð áîëñîíä òîîöíî. 2. Äóóäëàãûí õóäàëäààíä õàìãèéí ºíäºð ¿íý ºãñºí îðîëöîã÷ íü ÿëàã÷ áîëíî. /Ýíý õýñãèéã 1997 îíû 6 äóãààð ñàðûí 19-íèé ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºí íàéðóóëñàí/ . Ç. Äóóäëàãûí õóäàëäààíä ÿëàã÷ áóþó ò¿¿íèé ýðõèéã øèëæ¿¿ëýí àâàã÷ íü Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî áóþó ò¿¿íýýñ ýðõ îëãîñîí áàéãóóëëàãàòàé Èðãýíèé õóóëèéí 197 äóãààð ç¿éëèéí 20-23 äàõü õýñýãò çààñíû äàãóó ãýðýý áàéãóóëíà. Ãýðýýíä äîð äóðäñàí ç¿éëèéã çààâàë òóñãàíà: /Ýíý õýñýãò 1997 îíû 6 äóãààð ñàðûí 19, 2002 îíû 7 äóãààð ñàðûí 4-íèé ºäðèéí õóóëèàð òóñ òóñ ººð÷ëºëò îðñîí/ 1/ õóäàëäàí àâñàí ýä õºðºíãèéí íýð òºðºë; 2/ õóäàëäàí àâñàí ¿íý; Ç/ äóóäëàãûí õóäàëäààíä îðîëöîõäîî òàâüñàí äýí÷èíãèéí õýìæýý; 4/ ¿íý òºëºõ õýëáýð; 5/ ýä õºðºí㺠øèëæ¿¿ëýõ íºõöºë /áîëçîë/, õóãàöàà; 6/ ãýðýýíä çààñàí ¿¿ðãèéã áèåë¿¿ëýýã¿é áóþó öàã õóãàöààíä íü áèåë¿¿ëýýã¿éãýýñ ¿¿ñýõ õîõèðëûã íºõºí òºëºõ ¿íäýñëýë, æóðàì, õýìæýý; 7/ ãýðýýíèé ¿¿ðãèéí òàëààð ¿¿ññýí ìàðãààíûã õÿíàí øèéäâýðëýõ æóðàì. 4. Äóóäëàãûí õóäàëäààãààð õóäàëäàí àâñàí ýä õºðºíãèéã ºì÷ëºõ ýðõ íü õóäàëäàõ, õóäàëäàí àâàõ ãýðýýíèé ç¿éëèéí ¿íèéã á¿ðýí òºëñíèé, õýðýâ ýíý íü ¿ë õºäëºõ ýä õºðºí㺠áîë ¿íèéã á¿ðýí òºëæ, ¿ë õºäëºõ ýä õºðºíãèéí óëñûí á¿ðòãýëä á¿ðòã¿¿ëñíèé äàðàà ¿¿ñíý. ¯íý òºëºõ æóðàì, õýëáýðèéã ãýðýýíä çààíà. /Ýíý õýñýãò 1997 îíû 6 äóãààð ñàðûí 19-íèé ºäðèéí õóóëèàð íýìýëò îðñîí/ . 5. Õóäàëäàí àâàã÷ íü äóóäëàãûí õóäàëäààãààð õóäàëäàí àâñàí ýä õºðºíãèéí ¿íèéã 14 õîíîãèéí äîòîð òºëíº.

6. Õýðýâ ÿëàã÷ íü òºëáºðèéã çààñàí õóãàöààíä ýñ òºëáºë óã ýä õºðºíãèéã ººðèéí ñàíàë áîëãîñîí ¿íýýð õóäàëäàí àâàõ ýðõ äóóäëàãà õóäàëäààíä óäààõü ¿íý ñàíàë áîëãîñîí îðîëöîã÷èä øèëæèíý. Óã îðîëöîã÷ òºëáºðèéã 14 õîíîãèéí õóãàöààíä òºëíº. /Ýíý õýñãèéã 1997 îíû 6 äóãààð ñàðûí 19-íèé ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/ . 44 ä¿ãýýð ç¿éë. Äóóäëàãûí õóäàëäààã äàõèí ÿâóóëàõ 1. Ýíý õóóëèéí 41 ä¿ãýýð ç¿éëèéí 2 äàõü õýñãèéí 4/ , 42 äóãààð ç¿éëä òóñ òóñ çààñàí ¿íäýñëýëýýð äóóäëàãûí õóäàëäàà ÿâàãäààã¿é áóþó õóóëü çºð÷èí ÿâóóëñàíä

20

òîîöñîí , ò¿¿í÷èëýí 43 äóãààð ç¿éëèéí 6 äàõü õýñýãò çààñíààð óäààõü îðîëöîã÷ òîãòîîñîí õóãàöààíä òºëáºðèéã òºëººã¿é áîë óóë õóäàëäààã äàõèí ÿâóóëíà. /Ýíý õýñýãò 1997 îíû 6 äóãààð ñàðûí 19-íèé ºäðèéí õóóëèàð íýìýëò îðñîí/ . 2. Äóóäëàãûí õóäàëäààã äàõèí ÿâóóëàõ òóõàé øèéäâýðèéã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî ãàðãàõ áºãººä äàõèí äóóäëàãûí õóäàëäàà ÿâóóëàõ ºäðººñ 14-ººñ äîîøã¿é õîíîãèéí ºìíº ýíý òóõàé ìýäýýëíý. Äóóäëàãûí õóäàëäàà äàõèí ÿâóóëàõäàà ýíý õóóëüä çààñàí æóðìûã áàðèìòàëíà. /Ýíý õýñãèéã 1997 îíû 6 äóãààð ñàðûí 19-íèé ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºí íàéðóóëñàí/ . 45 äóãààð ç¿éë. Äóóäëàãûí õóäàëäààíû ÿâöàä ¿¿ññýí ìàðãààíûã

õÿíàí øèéäâýðëýõ Äóóäëàãûí õóäàëäààíû ÿâöàä ¿¿ññýí ìàðãààíûã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî øèéäâýðëýíý. Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíû øèéäâýðèéã çºâøººðºõã¿é áîë ø¿¿õýä ãîìäîë ãàðãàæ áîëíî. 46 äóãààð ç¿éë. Óðàëäààíò øàëãàðóóëàëòààð ºì÷ õóâü÷ëàõ 1. Òºñºë ñîíãîí øàëãàðóóëàõ ¿íäñýí äýýð ºì÷ õóâü÷ëàõûã óðàëäààíò øàëãàðóóëàëòààð õóâü÷ëàõ ãýíý. 2. Ýä õºðºíãèéã äàðààõü íºõöºëä óðàëäààíò øàëãàðóóëàëòààð õóâü÷èëíà: 1/ õºðºí㺠îðóóëæ ¿íäñýí àæèë, ¿éë÷èëãýýíèé çîðèóëàëòûã ººð÷ëºõã¿éãýýð òåõíîëîãèéã øèíý÷ëýõ çàìààð õóâü÷ëàãäàõ õóóëèéí ýòãýýäèéí ¿éë àæèëëàãààíû ¿ð àøãèéã íü äýýøë¿¿ëýõ; 2/ õóâü÷ëàãäàõ õóóëèéí ýòãýýäèéí ¿éë àæèëëàãààíû íü ¿íäñýí ÷èãëýëèéã íèéãýì, á¿ñ íóòãèéí áîëîí õ¿í àìûí ýðýëò õýðýãöýýíä íèéö¿¿ëæ ººð÷ëºí áàéãóóëàõ. Ç. Óðàëäààíò øàëãàðóóëàëòààð õóâü÷ëàõ àæèëëàãààã /òºñºë ñîíãîí øàëãàðóóëàõ/ íýýëòòýé áóþó õààëòòàé ãýñýí õî¸ð õýëáýðèéí àëü íýãýýð ÿâóóëíà. 4. Õóâü÷ëàõ ýä õºðºíãèéã çîðèóëàëòààð íü àøèãëàæ ¿ð àøãèéã äýýøë¿¿ëýõýä çàéëøã¿é øààðäàãäàõ ìýðãýæëèéí áîëîí õºðºí㺠îðóóëàëò, òåõíîëîãèéí øààðäëàãûã õàíãàõ, òîäîðõîé àæèë ìýðãýæëèéí õóóëèéí ýòãýýä, õóâü õ¿ì¿¿ñèéí õ¿ðýýíä ÿâóóëàõûã õààëòòàé, íèéòèéã ÷ºëººòýé îðîëöóóëàõ ¿íäñýí äýýð ÿâóóëàõûã íýýëòòýé ãýíý. 5. Ýä õºðºíãèéã /õóóëèéí ýòãýýäèéã/ õààëòòàé óðàëäààíò øàëãàðóóëàëòààð ÿâóóëàõ òóõàéã Çàñãèéí ãàçðààñ áàòàëñàí æàãñààëòàä çààñàí áàéâàë çîõèíî. Ò¿¿íèé äàãóó õóâü÷ëàõ øèéäâýðèéã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî ãàðãàæ íèéòýä ìýäýýëíý. 47 äóãààð ç¿éë. Óðàëäààíò øàëãàðóóëàëòûã çàðëàõ 1. Óðàëäààíò øàëãàðóóëàëòààð òºðèéí ºì÷èéí òîäîðõîé ýä õºðºíãèéã õóâü÷ëàõ òóõàé çàð, ìýäýýëëèéã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî ýíýõ¿¿ àæèëëàãàà ÿâóóëàõààð òîâëîñîí ºäðººñ 60-ààñ äîîøã¿é õîíîãèéí ºìíº ýíý õóóëèéí Ç6 äóãààð ç¿éëèéí 1 äýõ õýñýãò çààñíû äàãóó íèéòýä ìýäýýëíý.

21

2. Òºñºë øàëãàðóóëàõ òóõàé çàð, ìýäýýíä ýíý õóóëèéí Ç6 äóãààð ç¿éëèéí 2 äàõü õýñýãò çààñàí ìýäýýëëýýñ ãàäíà äàðààõü ç¿éëèéã çààâàë òóñãàíà: 1/ õóâü÷ëàãäàõ ýä õºðºíãèéí öààøäûí àøèãëàëò, çàõèðàí çàðöóóëàëòàä òàâèõ íýìýëò áîëçîë, øààðäëàãà; 2/ òºñºë øàëãàðóóëàõ ¿íäñýí ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä; Ç/ øàëãàðóóëàëòàä îðîëöîã÷äûã óðüä÷èëàí á¿ðòãýõ õóãàöàà; 4/ òºñëèéã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíä èð¿¿ëýõ ýöñèéí õóãàöàà; 5/ ãýðýýíèé åðºíõèé íºõöºë; 6/ óðàëäààíò øàëãàðóóëàëòàä äýí÷èí /õóðààìæ/-ãèéí ¿íý, õýìæýý, íýð òºðºë. 48 äóãààð ç¿éë. Óðàëäààíò øàëãàðóóëàëòàä îðîëöîã÷èä òàâèõ øààðäëàãà 1. Óðàëäààíò øàëãàðóóëàëòàä îðîëöîã÷èä äîð äóðäñàí øààðäëàãûã õàíãàñàí áàéâàë çîõèíî: 1/ ýä õºðºíãèéí áàòàëãàà, òºëáºðèéí ÷àäâàðòàé; 2/ ìýðãýæëèéí ÷àäàâõèòàé áîëîâñîí õ¿÷íèé õàíãàìæ, íººöòýé; 3/ òºñëèéã çàðëàñàí íºõöºëèéí õýìæýýíä, õîëáîãäîõ ìýðãýæëèéí ò¿âøèíä õèéñýí áàéõ; 4/ ìýðãýæëèéí ä¿ãíýëò ãàðãóóëñàí áàéõ; 5/ òºñ뺺 çàðëàñàí õóãàöààíä èð¿¿ëñýí áàéõ; 6/ äýí÷èíãýý õóãàöààíä íü òàâüñàí áàéõ. 2. Óðàëäààíò øàëãàðóóëàëòàä îðîëöîã÷îîñ ãàðãàñàí ýä õºðºíãèéí áàòàëãàà íü áàíê áîëîí áóñàä àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãàä áàðüöààëñàí õºðºí㺠áàéæ áîëîõã¿é. 3. Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî õóâü÷ëàãäàõ ýä õºðºíãèéí îíöëîã, øèíæ ÷àíàðò íèéöýí íýìýëò øààðäëàãà òàâüæ áîëíî. Íýìýëò øààðäëàãûã òºñºë øàëãàðóóëàõ çàð, ìýäýýíä çààâàë òóñãàæ, ìýäýýëíý. 49 ä¿ãýýð ç¿éë. Óðàëäààíò øàëãàðóóëàëòàä îðîëöîã÷äûí ýðõ, ¿¿ðýã Îðîëöîã÷ íü ýíý õóóëèéí 40 ä¿ãýýð ç¿éëä çààñíààñ ãàäíà äàðààõü ýðõ, ¿¿ðýãòýé: 1/ øàëãàðóóëàõ òºñëèéã áèò¿¿ìæèëæ çîõèîí áàéãóóëàã÷èä ººðºº ºãºõ áóþó èòãýìæëýãäñýí òºëººëºã÷ººð õ¿ðã¿¿ëýõ, õýðýâ èéíõ¿¿ õ¿ðãýõ áîëîìæã¿é áîë áàòàëãààò øóóäàíãààð èëãýýæ, çàð, ìýäýýíä çààñàí õóãàöààíä èð¿¿ëýõ; 2/ òºñºë ñîíãîí øàëãàðóóëàõ øèíæýý÷èéã òàòãàëçàõ, ò¿¿íèé ¿éë àæèëëàãààíû òàëààð òîìèëñîí áàéãóóëëàãàä ãîìäîë ãàðãàõ; 3/ õºðºíãèéí áàòàëãàà, òºëáºðèéí ÷àäâàð áîëîí óðàëäààíò øàëãàðóóëàëòàä èð¿¿ëñýí ìýäýýëëèéí ¿íýí çºâèéã á¿ðýí õàðèóöàõ. 50 äóãààð ç¿éë. Øèíæýý÷, ò¿¿íèé ýðõ, ¿¿ðýã

22

1. Òºñºëòýé õîëáîãäîõ ¿íäñýí ìýðãýæëèéí øèíæýý÷, ýñõ¿ë ò¿¿íèéã îðîëöóóëàí õîëáîãäîõ ìýðãýæëèéí øèíæýý÷äèéí áàãèéã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî øèíæýý÷äèéí á¿ðòãýëèéã ¿íäýñëýí òóõàéí òºñºë øàëãàðóóëàõ ºäºð òîìèëíî. 2. Øèíæýý÷ íü äàðààõü øààðäëàãà õàíãàñàí áàéâàë çîõèíî: 1/ ñîíãîí øàëãàðóóëàõ òºñëèéí ¿íäñýí ìýðãýæëèéí äýýä áîëîâñðîëòîé, óã ìýðãýæëýýðýý Ç-ààñ äîîøã¿é æèë àæèëëàñàí áàéõ; 2/ áàãä îðîõ áóñàä øèíæýý÷äèéí õóâüä íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë, ñàíõ¿¿-ýäèéí çàñàã, ýðõ ç¿éí áîëîí øèíæëýõ óõààí, òåõíèêèéí òàëààð òóõàéí òºñëèéí àãóóëãàòàé õîëáîãäîõ äýýä áîëîâñðîëòîé, çîõèõ äàäëàãàòàé áàéõ; 3/ ÿë øèéòãýëã¿é; 4/ òºñºë áóþó õóâü÷ëàõ ýä õºðºíãèéí òàëààð ÿìàð íýã õóâèéí ñîíèðõîëã¿é áàéõ. Ç. Õóâü÷ëàãäàõ ýä õºðºíãèéí øèíæ ÷àíàðûã õàðãàëçàí øèíæýý÷äèéí áàãèéí ¿¿ðãèéã õÿíàëòûí áóþó ìàãàäëàí øèíæèëãýýíèé áàéãóóëëàãààð ã¿éöýòã¿¿ëæ áîëíî. 4. Øèíæýý÷ íü äàðààõü ýðõ, ¿¿ðýãòýé: 1/ øàëãàðóóëàëòàä èð¿¿ëñýí òºñëèéí òàëààð íýìýãäýë ìýäýýëýë øààðäàí àâàõ; 2/ ñîíãîí øàëãàðóóëàõ àðãà õýëáýðèéã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíû òºëººëºã÷òýé òîõèðîëöîí òîäîðõîéëîõ; Ç/ øàëãàðóóëàëòûã ìýðãýæëèéí ºíäºð ò¿âøèíä õóóëü òîãòîîìæèä íèéö¿¿ëýí ÿâóóëàõ; 4/ ¿éë àæèëëàãààíûõàà ÿâöàä õ¿ëýýí àâñàí áè÷èã áàðèìòààñ ìýäñýí òºð, áàéãóóëëàãà, õóâü õ¿íèé íóóöûã çàäðóóëàõã¿é áàéõ; 5/ ýíý õóóëèéí 51 ä¿ãýýð ç¿éëä çààñàí øèíæýý÷ýýð îðîëöîæ áîëîõã¿é íºõöºë áàéäàë áàéâàë òàòãàëçàõ; 6/ áàãò îðîëöñîí øèíæýý÷ òóñãàé ñàíàëòàé áîë òýìäýãëýëä ñàíàëûíõàà ¿íäýñëýëèéã áè÷èæ òàòãàëçàõ. 51 ä¿ãýýð ç¿éë. Øèíæýý÷ýýð îðîëöîæ áîëîõã¿é íºõöºë áàéäàë Øèíæýý÷ íü äîð äóðäñàí íºõöºë áàéäàë áàéâàë òºñºë ñîíãîí øàëãàðóóëàëòàä îðîëöîõîîñ òàòãàëçàõ ¿¿ðýãòýé: 1/ øèíæýý÷ íü òºñëèéã çîõèîã÷ õóóëèéí ýòãýýäèéí ¿¿ñãýí áàéãóóëàã÷, ºì÷ëºã÷, õóâüöàà ýçýìøèã÷èéí àëü íýã áàéâàë;

23

2/ òºñºë èð¿¿ëñýí îðîëöîã÷èéí ýðõýëäýã àæ àõóéí íýãæèä àæèëëàæ áàéñàí, ýñõ¿ë àæèëëàäàã; Ç/ òºñºë èð¿¿ëñýí îðîëöîã÷òîé îéðûí òºðºë, ñàäíû õîëáîîòîé / ººðèéí áîëîí õàäàì ýöýã, ýõ, ýõíýð, íºõºð, õ¿¿õýä, àõ, ýã÷, ä¿¿, à÷, çýý áîëîí ýõíýð áóþó íºõðèéí àõ, ýã÷, ä¿¿, òýäãýýðèéí õ¿¿õýä/ ; 4/ ººð áóñäààð õóâèéí ñîíèðõîëòîé. 52 äóãààð ç¿éë. Òºñëèéã õ¿ëýýí àâàõ, íýýõ æóðàì Òºñëèéã äîð äóðäñàí æóðìààð õ¿ëýýí àâ÷ íýýíý. ¯¿íä: 1/ çîõèîí áàéãóóëàã÷èä çàð, ìýäýýëýëä çààñàí õóãàöààíä èðñýí á¿õ òºñëèéã èð¿¿ëñýí äàðààëëààð íü áè÷èã õýðãèéí çààâàðò òîäîðõîéëñíîîð á¿ðòãýæ, òóñãàé òýìäýãëýë õèéæ òóñ òóñàä íü õàäãàëíà; 2/ òºñºë èð¿¿ëýõ ýöñèéí õóãàöàà äóóññàí ºäºð çîõèîí áàéãóóëàã÷ õ¿ëýýæ àâñàí òºñë¿¿äèéí òóõàé òýìäýãëýë ¿éëäýí, Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíû òºëººëºã÷èéã áàéëöóóëàí ãàðûí ¿ñýã çóðæ, òºñºë òóñ á¿ðä àëáàí òýìäýã äàðæ áàòàëãààæóóëíà. Òºñºëòýé õîëáîãäîõ íóóöûã õàìãààëàõ ÿâäëûã çîõèîí áàéãóóëàã÷ õàðèóöíà; 3/ òºñºë ñîíãîí øàëãàðóóëàõ ºäºð çîõèîí áàéãóóëàã÷ íü èðñýí á¿õ òºñëèéã òýìäýãëýëèéí õàìò øèíæýý÷äýä õ¿ëýýëãýí ºãíº. Òºñëèéã õ¿ëýýëãýí ºãºõ ¿åä ººðºº õ¿ñâýë óðàëäààíò øàëãàðóóëàëòàä îðîëöîã÷èä áàéëöàæ áîëíî; 4/ øèíæýý÷ íü óðàëäààíò øàëãàðóóëàëòàä èð¿¿ëñýí òºñºë á¿ðèéí á¿ðýí á¿òýí áàéäëûã íü øàëãàæ õ¿ëýýí àâàõ áºãººä ýíý òóõàé àêòàíä ãàðûí ¿ñýã çóðíà; 5/ òºñºë òóñ á¿ðýýð íü çàäàëæ ò¿¿íä áàéãàà á¿õ áàðèìò áè÷èã, çàð, ìýäýýëýëä çààñàí áàðèìòûã á¿ðýí èð¿¿ëñýí ýñýõèéã øàëãàíà; 6/ õýðýâ áàðèìò áè÷èã äóòóó áàéâàë øèíæýý÷ ýíý òóõàé îðîëöîã÷èä ìýäýýëæ òóõàéí ¿ç¿¿ëýëòýýð ¿íýëãýý ºãºõã¿é áàéõ, ýñõ¿ë áóóðóóëàõ, òºñëèéã øàëãàðóóëàëòààñ õàñàæ áóöààõ øèéäâýð ãàðãàíà. 53 äóãààð ç¿éë. Òºñëèéã ä¿ãíýõ æóðàì 1. Òºñëèéã 2 ¿å øàòòàéãààð ä¿ãíýíý: -ýõíèé øàòàíä óðàëäààíä îðîëöîã÷èä õóóëüä çààñíû äàãóó òºñëèéí áîëçëûã õàíãàñàí ýñýõ; -õî¸ð äàõü øàòàíä áîëçëûã îéðîëöîî áóþó àäèë õàíãàñàí íºõöºëä èë¿¿ ¿íý ºãñºí ýòãýýäèéã øàëãàðóóëàõ. 2. Òºñºë øàëãàðóóëàõûí ºìíº, ò¿¿íèéã õýðõýí ÿâóóëàõ æóðìûí òàëààð øèíæýý÷èä óðüä÷èëàí òîõèðîëöñîí áàéíà. Ç. Øèíæýý÷äèéí ä¿ãíýëò ãàðãàõ àæèëëàãààíû òàëààð òýìäýãëýë õºòºëíº.

24

54 ä¿ãýýð ç¿éë. Øèíæýý÷èéí ä¿ãíýëò 1. Øèíæýý÷ íü òºñºë òóñ á¿ðýýð ä¿ãíýëò ãàðãàíà. 2. Øèíæýý÷èéí ä¿ãíýëòýä äàðààõü ç¿éëèéã òóñãàíà: 1/ òºñºë ñîíãîí øàëãàðóóëàõ ¿ç¿¿ëýëò á¿ðýýð òºñºë òóñ á¿ðèéí äàâóó áîëîí ñóë òàëûí òîäîðõîéëîëò óóë ¿ç¿¿ëýëò á¿ðèéí ¿íýëãýý / îíîî/ ; 2/ òºñºë òóñ á¿ðèéã á¿õýëä íü ¿íýëñýí òîâ÷ òîäîðõîéëîëò, íèéëáýð îíîî; 3/ øèíæýý÷èéí òóñãàé ñàíàë. Ç. Øèíæýý÷èéí ä¿ãíýëòèéã çààâàë áè÷ãýýð ¿éëäýõ áà øèíæýý÷èéí ìýðãýæèë, àëáàí òóøààë, ãàðûí ¿ñýã, õýðýâ õóóëèéí ýòãýýä áîë àëáàí áè÷ãèéí õýâëýìýë õóóäàñ áè÷èí ýðõ áàðèã÷èéí ãàðûí ¿ñýã çóðæ, òàìãà òýìäýã äàðñàí áàéíà. ̺í ä¿í øèíæèëãýý õèéñýí ãàçàð, îí, ñàð, ºäºð, õóãàöàà áè÷èãäñýí áàéíà. 4. Øèíæýý÷èä òóñ á¿ðòýý ¿íýëñýí òîõèîëäîëä øèíæýý÷äèéí áàãèéí íýãäñýí ¿íýëãýý áîëîí ä¿ãíýëòèéã òºñºë òóñ á¿ðýýð ãàðãàæ ãàðûí ¿ñýã, òàìãà òýìäýã äàðñàí áàéíà. 5. Øèíæýý÷èä íü ãàðãàñàí ¿íýëãýý, ä¿ãíýëòýý Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíû õóðàëäààíààð õýëýëö¿¿ëíý. Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî íü ä¿ãíýëòèéã ¿íäýñëýëòýé ãýæ ¿çâýë áàòëàõ, ¿íäýñëýëã¿é áîëîí õóóëü çºð÷ñºí ãýæ ¿çâýë äàõèí øèíæèëãýý õèéëãýõ øèéäâýðèéí àëü íýãèéã ãàðãàíà. 55 äóãààð ç¿éë. Õóâüöàà, íîãäîë õóâü ãàðãàí õóâü÷ëàõ 1. Òºðèéí ºì÷èò ¿éëäâýðèéí ãàçðûã êîìïàíèé õýëáýðò îðóóëàí õóâüöàà, íîãäîë õóâèéã íü õóäàëäàõ çàìààð õóâü÷èëæ áîëíî. Ýíý òóõàé øèéäâýðèéã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî ãàðãàíà. Ýäèéí çàñàã íèéãìèéí õýðýãöýý øààðäëàãûí ¿¿äíýýñ òºð çàðèì õóâüöààã íèéòýä ñàíàë áîëãîõã¿é, ººðèéí ºì÷ëºë人 àâ÷ ¿ëäýí òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé ýòãýýä ¿¿ñãýæ áîëíî. 2. Òºðèéí ºì÷èò ¿éëäâýðèéã ýíý ç¿éëèéí 1 äýõ õýñýãò çààñíàà𠺺ð÷ëºí çîõèîí áàéãóóëàõ àæëûã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî ýðõýëæ, ͺõºðëºë, êîìïàíèéí òóõàé õóóëèéí Ç5 äóãààð ç¿éëä çààñàí ¿¿ñãýí áàéãóóëàã÷èéã òºëººëñºí ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýíý. Ç. Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî íü õóâü íèéë¿¿ëýã÷äèéí çîõèîí áàéãóóëàõ õóðëûã õóâüöàà, íîãäîë õóâü íü çîõèõ æóðìûí äàãóó áîðëîãäîæ äóóññàíààñ õîéø Ç ñàðûí äîòîð çîõèîí áàéãóóëæ ººðèéí õàðèóöàæ áàéñàí ýðõ, ¿¿ðãèéã øèíýýð áàéãóóëàãäñàí õóóëèéí ýòãýýäèéí óäèðäëàãàä øèëæ¿¿ëíý. 56 äóãààð ç¿éë. Òºðèéí ºì÷ëºëèéí õóâüöàà, íîãäîë õóâèéã õóâü÷ëàõ, áóñàä ýòãýýäèéí ºì÷ëºëä øèëæ¿¿ëýõ

25

1. Ýíý õóóëèéí 55 äóãààð ç¿éëèéí 1 äýõ õýñýãò çààñíààð êîìïàíè áîëîí ººð÷ëºãäñºí òºðèéí ºì÷èò ¿éëäâýðèéí ãàçðûí áîëîí òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé õóóëèéí ýòãýýäèéí òºðä íîãäîõ õóâüöàà, íîãäîë õóâèéã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíû øèéäâýðýýð ÷ºëººòýé, ýñõ¿ë áàãöàëñàí õýëáýðò îðóóëàí ýíý ç¿éëèéí 2 äàõü õýñýãò çààñíààð áèðæýýð áîëîí ýíý õóóëèéí 38-45, 46-54, 58 äóãààð ç¿éëä çààñíû äàãóó áèðæèéí ãàäóóð àðèëæèæ õóäàëäàíà. 2. Õóâüöààã áèðæýýð õóäàëäàõàä äîð äóðäñàí äàðààëàë, æóðìûã áàðèìòàëíà: 1/ õóâüöààã áèðæýýð àðèëæààëàõàä Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî õóâü÷ëàãäàõ ¿éëäâýðèéí ãàçðûí õºðºíãèéã ¿íýëýí, ãàðãàõ õóâüöààíû õýëáýð, òîî õýìæýý, õóäàëäàõ àíõíû ¿íý, áàãöëàõ áîë ò¿¿íèé õýìæýý çýðãèéã òîãòîîí Õºðºíãèéí áèðæýýð äàìæóóëàí íèéòýä àðèëæèõ òóõàé øèéäâýðèéã ãàðãàíà. ̺í õóâü íèéë¿¿ëñýí áàéãóóëëàãà äàõü òºðèéí ºì÷ëºëèéí õóâüöààã ýíý õýëáýðýýð àðèëæèæ áîëíî; 2/ õóâüöààã áèðæýýð àðèëæèõ ¿éë àæèëëàãààã ¯íýò öààñíû òóõàé õóóëüä çààñàí æóðìûí äàãóó ÿâóóëíà. Ç. Òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé õóóëèéí ýòãýýäèéí òºðèéí ºì÷ëºëèéí íîãäîë õóâèéã õóäàëäàõàä ͺõºðëºë, êîìïàíèéí òóõàé õóóëèéí 91 ä¿ãýýð ç¿éëèéí 1 äýõ õýñýãò çààñíû äàãóó òóõàéí õóóëèéí ýòãýýäèéí áóñàä ºì÷ëºã÷äèéí / ãèø¿¿äèéí/ ñàíàëûã àâíà. 4. ¯íäýñíèé àþóëã¿é áàéäàë, ñòðàòåãèéí à÷ õîëáîãäîëòîé òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé õóóëèéí ýòãýýäèéí òºðä íîãäîõ õóâüöààã õóäàëäàõ òàëààð Çàñãèéí ãàçàð òóñãàéëàí æóðàì òîãòîîæ áîëíî. 57 äóãààð ç¿éë. Õàìòàðñàí ¿éëäâýðèéí ãàçàð áàéãóóëàõ çàìààð õóâü÷ëàõ 1. Òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéí ýä õºðºíãèéã á¿õýëä íü, ýñõ¿ë çàðèì õýñãèéã íü õóâü íèéë¿¿ëæ ãàäààä, äîòîîäûí õºðºí㺠îðóóëàã÷èéí õºðºíãºòýé íèéë¿¿ëæ õàìòàðñàí ¿éëäâýð áàéãóóëàõ çàìààð õóâü÷èëæ áîëíî. Èéíõ¿¿ õóâü÷ëàõäàà: 1/ òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéí ýä õºðºíãèéí çàðèì õýñýã / õóâüöàà, íîãäîë õóâü/ -èéã õºðºí㺠îðóóëàã÷èä õóäàëäàõ; 2/ òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéã øèíý÷ëýõ, ºðãºòãºõ çîðèëãîîð áóñàä ýòãýýäèéí õºðºí㺠íýìæ îðóóëàõ; Ç/ òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéí ºðèéã áóñàä ýòãýýäýä õóäàëäàí áàðàãäóóëæ óã ýòãýýäýä ºð òºëñºí õýìæýýãýýð òºðèéí ºì÷èéí õóâüöàà ýçýìø¿¿ëæ òóñ òóñ áîëíî. 2. Ýíý ç¿éëèéí 1 äýõ õýñýãò çààñàí àëü ÷ òîõèîëäîëä òàëóóä ºð áàðàãäóóëàõ, õóâüöàà ýçýìø¿¿ëýõ ãýðýý áàéãóóëæ, ò¿¿íä õóâü íèéë¿¿ëýõ õºðºí㺺 õàðèëöàí òîõèðîëöñîíû ¿íäñýí äýýð ¿íýëæ, ¿éëäâýðëýë, ò¿¿íèéã óäèðäàõ ¿éë àæèëëàãààíû òàëààð õàðèëöàí õ¿ëýýõ ýðõ, ¿¿ðãèéã ͺõºðëºë êîìïàíèéí òóõàé õóóëü, ýñõ¿ë Ìîíãîë Óëñûí îëîí óëñûí ãýðýýíèé äàãóó òóñãàíà.

26

Ç. Õàìòàðñàí ¿éëäâýðèéí òàëààðõè á¿õèé ë õàðèëöààíä òºðèéí ºì÷èéí òºëººëºã÷èéí ¿¿ðãèéã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî, ò¿¿íèé òîìèëñîí ýòãýýä ã¿éöýòãýíý. 58 äóãààð ç¿éë. Óäèðäàõ ¿éë àæèëëàãààíû ¿ð ä¿íã õàðãàëçàí õóâü÷ëàõ 1. Òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéã óäèðäàõ ¿éë àæèëëàãààã / ìåíåæìåíò/ óäèðäëàãûí ºíäºð ìýðãýøèë, äàäëàãàòàé, ¿éëäâýðëýëèéã ¿ð àøèãòàé çîõèîí áàéãóóëàõ óð ÷àäâàðòàé, õóâèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýä, õóâü õ¿íýýð ãýðýýíèé ¿íäñýí äýýð ã¿éöýòã¿¿ëæ áîëíî. 2. Ìåíåæìåíòèéí ãýðýýãýýð àæèëëàõ ýòãýýä íü ãýðýýíä çààñàí áîë ººðèéí áàãèéã á¿ðä¿¿ëæ áîëíî. Ç. Ìåíåæìåíòèéí ãýðýýã òºñºë ñîíãîí øàëãàðóóëàëòûí ¿íäñýí äýýð õóóëüä ººðººð çààãààã¿é áîë Ç õ¿ðòýë æèëèéí õóãàöààãààð áè÷ãýýð áàéãóóëíà. 4. Ãýðýýíä ¿¿ðãèéí òóõàé áîëîí àæèë ã¿éöýòãýõ ãýðýýíèé òóõàé Èðãýíèé õóóëüä òîäîðõîéëñîí çààëòóóäûã áàðèìòëàõààñ ãàäíà äàðààõü áîëçëûã çààâàë òóñãàíà: 1/ óäèðäàõ ¿éë àæèëëàãààã ã¿éöýòãýã÷ / ìåíåæåð/ ýòãýýäýýñ ¿éëäâýðèéí çîõèîí áàéãóóëàëò, òåõíîëîãèéí ¿éë àæèëëàãààã ººð÷ëºí áàéãóóëàõ áîëîí ¿ð àøèã íýìýãä¿¿ëýõ òàëààð àâàõ àðãà õýìæýý, õýðýãæ¿¿ëýõ õóãàöàà, ¿å øàò, ä¿ãíýæ ¿íýëýõ øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò, æóðàì; 2/ ãýðýýãýýð àæèëëàõ ýòãýýäèéí öàëèí õºëñ, óðàìøèë; Ç/ ãýðýýíä çààñàí ¿¿ðãýý á¿ðýí áèåë¿¿ëñýí íºõöºëä òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºí㺺ñ õóâü÷ëàí ºãºõ õýìæýý, õýëáýð, ¿íý; 4/ ãýðýýíä çààñàí ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýýã¿éä õ¿ëýýëãýõ õàðèóöëàãà, ó÷ðóóëñàí õîõèðëûã íºõºí òºëºõ õýëáýð, õýìæýý, ò¿¿íä áàðüöààëàõ õºðºíãº. 5. Ìåíåæìåíòèéí ãýðýýíèé àðãûã òºðèéí ºì÷ äàâàìãàéëñàí õóâüöààò áîëîí õàìòàðñàí õóóëèéí ýòãýýäèéí òºðä íîãäîõ õóâüöààã õóäàëäàõ íºõöºëººð õýðýãëýæ áîëíî. Ýíý òîõèîëäîëä òóõàéí õóóëèéí ýòãýýäèéí õóâüöàà ýçýìøèã÷èä, òºëººëºí óäèðäàõ çºâëºëòýé çºâøèëöºæ òîõèðñîí áàéíà. 59 ä¿ãýýð ç¿éë. Äàâóó ýðõòýé òóñãàé òºðëèéí õóâüöàà ãàðãàõ çàìààð õóâü÷ëàõ 1. Òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéí ýä õºðºíãèéã á¿ðýí õýìæýýãýýð õóâü÷ëàõ áîëîâ÷ ¿éëäâýðëýëèéí çàðèì ¿éë àæèëëàãààíä òºðººñ òîäîðõîé õóãàöààíä õÿíàëò òàâüæ çîõèöóóëàõ øààðäëàãàòàé áîë íîãäîë àøèã àâàõã¿é çºâõºí ñàíàëûí ýðõòýé òóñãàé õóâüöàà ýçýìøèõ çàìààð îðîëöîæ áîëíî. 2. Òºð èéì òºðëèéí õóâüöàà ãàðãàæ ººðºº ýçýìøèõ, ò¿¿íèéã òºëººëºõ ýðõ á¿õèé ýòãýýä, õóãàöàà çýðãèéã òóõàéí õóóëèéí ýòãýýäèéã õóâü÷ëàõ ¿åä Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíîîñ íèéòýä çàðëàí ìýäýýëíý. 60 äóãààð ç¿éë. Õóóëèéí ýòãýýäèéã òàòàí áóóëãàæ ýä õºðºíãèéã õóâü÷ëàõ

27

1. Äàìïóóðñàí áóþó òåõíèê, òåõíîëîãè íü õîöðîãäñîí, öààøèä ººð÷ëºí øèíý÷èëñýí ÷ ýäèéí çàñãèéí ¿ð àøèãã¿é íü òîãòîîãäñîí òºðèéí ºì÷èò ¿éëäâýðèéí ãàçðûã Çàñãèéí ãàçðûí øèéäâýðýýð òàòàí áóóëãàæ ºðèéã áàðàãäóóëñíû äàðàà ¿ëäñýí ýä õºðºíãèéã õóâü÷èëæ áîëíî. 2. Òàòàí áóóëãàõ õóóëèéí ýòãýýäèéí ýä õºðºíãèéí òîîëëîãî õèéæ äóóñãàëòûí òàéëàí, òýíöýë ¿éëäýí, ýä õºðºíãèéã õýñýã÷ëýí ýíý õóóëèéí Ç0 äóãààð ç¿éëä çààñíààð áóñäàä øèëæ¿¿ëýõ, ýñõ¿ë äóóäëàãààð õóäàëäàõ àæëûã Çàñãèéí ãàçðûí øèéäâýðèéã ¿íäýñëýí Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî ýðõëýí ã¿éöýòãýíý. 61 ä¿ãýýð ç¿éë. ªì÷ õóâü÷ëàí àâàã÷ ýòãýýäòýé áàéãóóëàõ ãýðýý 1. Õóâü÷èëñàí ýä õºðºíãèéã ºì÷ëºã÷ ýòãýýäýä øèëæ¿¿ëýõèéí ºìíº Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî øèíý ºì÷ëºã÷òýé ýä õºðºí㺠õóâü÷èëñàí òóõàé ãýðýý áàéãóóëíà. 2. Ãýðýýíä äàðààõü íºõöºëèéã çààâàë òóñãàñàí áàéíà: 1/ òºðèéí ºì÷èéã õóâü÷èëñàí áîëîí õóâü÷èëæ àâñàí ýòãýýäèéí íýð, îðøèõ ãàçàð,õàÿã á¿ðòãýëèéí äóãààð; 2/ õóâü÷èëñàí ýä õºðºíãèéí íýð òºðºë, íýã á¿ðèéí áîëîí íèéò ¿íý, ò¿¿íèéã òºëºõ õóãàöàà, õýëáýð; 3/ ºì÷ëºõ ýðõèéí ãýð÷èëãýý îëãîõ íºõöºë; 4/ õóâü÷èëñàí ýä õºðºíãèéã øèíý ºì÷ëºã÷èä øèëæ¿¿ëýí ºãºõ áóþó õ¿ëýýí àâàõ ãàçàð, õóãàöàà, æóðàì, õ¿ëýýí àâàõ, ºãºõ àæëûã ã¿éöýòãýõ ýòãýýä, òýäãýýðèéí ýðõ, ¿¿ðýã; 5/ õóâü÷ëàí àâñàí ýä õºðºíãèéí àøèãëàëòûí òàëààð ºì÷ëºã÷ òºðèéí ºìíº ¿¿ðýã õ¿ëýýñýí áîë óã ¿¿ðýã, õàðèóöëàãà, ò¿¿í÷ëýí ýä õºðºíãèéã õ¿ëýýí àâàõ, õ¿ëýýëãýí ºãºõ õóãàöàà, æóðàì çºð÷ñºíèé õàðèóöëàãà. Ç. Ãýðýýíä õóóëüä õàðøëàõààðã¿é áóñàä íºõöºëèéã òîõèðîëöîí çààæ áîëíî. 4. Ýíýõ¿¿ ãýðýýíä õºðºí㺠õ¿ëýýëãýí ºãñºí òóõàé àêò áîëîí òîäîðõîé òºñºë õýðýãæ¿¿ëýõ áîëçîëòîé àâ÷ áàéãàà áîë óã áàðèìò áè÷ãèéã çààâàë õàâñàðãàíà. 62 äóãààð ç¿éë. Õóâü÷ëàëûã õ¿÷èíã¿éä òîîöîõ ¿íäýñëýë 1. Äàðààõü ¿íäýñëýëèéí àëü íýã íü áàéâàë õóâü÷èëëûã õóóëü áóñ ãýæ ¿çýæ õ¿÷èíã¿é áîëãîíî: 1/ Óëñûí Èõ Õóðëûí áóþó Çàñãèéí ãàçðûí áàòàëñàí æàãñààëòàä îðîîã¿é îáúåêòûã õóâü÷èëñàí; 2/ òîäîðõîé îáúåêòûã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíû çîõèõ øèéäâýðã¿é õóâü÷èëñàí;

28

3/ äóóäëàãà õóäàëäààíû áîëîí óðàëäààíò øàëãàðóóëàëòûí æóðàì çºð÷ñºí; 4/ õóâü÷ëàí àâàã÷ ýä õºðºíãèéí ¿íý, õóóëü, ãýðýýíä çààñàí áóñàä òºëáºðèéã ãýðýýíèé õóãàöààíä òºëººã¿é áóþó òºëáºðèéã õóóëü áóñààð õèéñýí; 5/ äîîä ¿íýýñ äîîãóóð ¿íýýð õóäàëäñàí áóþó õóâü÷ëàõûã çºâøººðººã¿é ýä õºðºí㺠îðîëöóóëàí àâñàí, ºãñºí; /Ýíý çààëòàä 1997 îíû 6 äóãààð ñàðûí 19-íèé ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/ . 6/ õóâü÷ëàí àâàã÷èä íü õóóëüä çààñíààñ èë¿¿ õºíãºëºëò, äàâóó ýðõ îëãîñîí; 7/ õóâü÷ëàí àâàã÷ ºì÷ õóâü÷ëàí àâñàí òóõàé ãýðýýãýýð õ¿ëýýñýí ¿¿ðãýý õóãàöààíä íü çîõèõ ¸ñîîð áèåë¿¿ëýýã¿é; 8/ õóâü÷èëñàí ýä õºðºíãèéí ¿íèéã òºëºõºä õóóëèàð õîðèãëîñîí ýõ ¿¿ñâýðèéã àøèãëàñàí; 9/ ººð õýëáýðýýð ýíý õóóëü áîëîí áóñàä õóóëü çºð÷ñºí. 2. Ýíý ç¿éëèéí 1 äýõ õýñýãò çààñàí ¿íäýñëýëýýð õóâü÷ëàëûã õ¿÷èíã¿éä òîîöîõ áîëîí õºðºíãèéí õîõèðëûã õýðõýí àðèëãàõ øèéäâýðèéã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî ãàðãàíà. Ç. Õóâü÷ëàë õ¿÷èíã¿é áîëñîí òîõèîëäîëä Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî óã çºð÷뺺ñ ¿¿ññýí õîõèðëûã àðèëãàõ, ýä õºðºíãèéã õàìãààëàõ àðãà õýìæýý àâ÷, öààøèä óã ýä õºðºíãèéã õýðõýõ òóõàé øèéäâýð ãàðãàíà. 4. Ýíý ç¿éëä çààñíààð Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíû ãàðãàñàí øèéäâýðèéã ñîíèðõîã÷ ýòãýýä ýñ çºâøººðâºë ø¿¿õýä ãîìäîë ãàðãàæ áîëíî. 63 äóãààð ç¿éë. Õóâü÷èëñàí ºì÷ õºðºíãèéí ¿íèéã òºëºõ õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýð 1. Õóâü÷èëñàí ýä õºðºíãèéí ¿íèéã õóâü÷èëæ àâñàí ýòãýýä ººðèéí áîëîí õóóëü ¸ñîîð àâñàí äîòîîä, ãàäààäûí çýýëèéí ìºíãºí õºðºí㺺ð / ¿íýò öààñààð/ òºëíº. 2. ¯íèéã òºëºõºä çîðèóëæ õóâü÷ëàëä çîðèóëñàí ñàí áîëîí áóñàä ýõ ¿¿ñâýðýýñ õóóëüä çààñàí íºõöºë, æóðìûí äàãóó Çàñãèéí ãàçàð ºì÷ëºã÷èä çýýë îëãîæ áîëíî. 3. Ýíý ç¿éëèéí 1 äýõ õýñýãò çààñíààñ áóñàä õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã õóâü÷èëæ áàéãàà ýä õºðºíãèéã õóäàëäàí àâàõàä òºëáºðèéí õýðýãñýë áîëãîõûã õîðèãëîíî. 64 ä¿ãýýð ç¿éë. Õóâü÷ëàëûí îðëîãî 1. Òºðèéí ºì÷èéã õóâü÷ëàõ ÿâöàä àâñàí á¿õ òºðëèéí õóðààìæ, õóâü÷ëàãäñàí ýä õºðºíãèéí ¿íý, ýíý çîðèóëàëòààð áóñäààñ òºðä ºãñºí õàíäèâààñ õóâü÷ëàëûí îðëîãî á¿ðýëäýíý. 2. Õóâü÷ëàëûí îðëîãûã óëñûí òºñºâò îðóóëíà.

29

/Ýíý õýñãèéã 1997 îíû 6 äóãààð ñàðûí 19-íèé ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºí íàéðóóëñàí áà 2003 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 2-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/ . 65 äóãààð ç¿éë. Õóâü÷ëàëûí òàéëàí 1. Òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéí õóâü÷èëñàí òóõàé á¿ð õóâü÷ëàë ýðõëýí ÿâóóëñàí àëáàí òóøààëòàí õóâü÷ëàëûí òàéëàí áè÷èæ, Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíû õóðàëäààíä îðóóëíà. Òàéëàí áè÷èõ çàãâàðûã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî áàòàëíà. Òàéëàíä äàðààõü ç¿éëèéã òóñãàíà: 1/ õóâü÷èëñàí ýä õºðºíãèéí òîîëëîãî, ¿íýëãýý õèéñýí áàéäàë; 2/ õóâü÷ëàõ òàëààð ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãààñ ãàðãàñàí øèéäâýð; 3/ õóâü÷ëàõ àæèëëàãàà ÿâóóëñàí ä¿í, ýä õºðºíãèéã õóäàëäñàí ¿íý, òºëáºð õèéñýí áàéäàë; 4/ áàéãóóëñàí ãýðýý; 5/ øèíý ºì÷ëºã÷èä ýä õºðºíãèéã õ¿ëýýëãýí ºãñºí áàéäàë. 2. Òàéëàíä ãýðýý, õºðºíãèéí æàãñààëòûã òóñ òóñ õàâñàðãàíà. Òàéëàí íü òºðèéí ºì÷èéí òóõàé ýä õºðºíãèéã õóâü÷èëñàí òóõàé íîòëîõ õóóëèéí ¿íäñýí áàðèìò áè÷èã áºãººä ò¿¿íèéã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíû õóðàëäààíààð õýëýëöýæ áàòàëíà. Ç. Áàòàëñàí òàéëàíã çîõèõ æóðìûí äàãóó àðõèâò òóñãàé ñàí õºìðºã áîëãîí øèëæ¿¿ëíý.

4. Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî íü òºðèéí ºì÷èéí ¿ë õºäëºõ ýä õºðºíãèéã õóâü÷ëàãäñàí òóõàé á¿ð ¿ë õºäëºõ ýä õºðºíãèéí á¿ðòãýëèéí áàéãóóëëàãàä ìýäýãäýíý. /Ýíý õýñãèéã 1997 îíû 6 äóãààð ñàðûí 19-íèé ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/ .

ÄÎËÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ

Íèéãìèéí ñàëáàðûí ººð÷ëºëò, øèíý÷ëýë, õóâü÷ëàë 651 ä¿ãýýð ç¿éë.Íèéãìèéí ñàëáàðûí ººð÷ëºëò, øèíý÷ëýë, õóâü÷ëàë 1.Íèéãìèéí ñàëáàðò ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäýýñ

¿ç¿¿ëäýã ¿éë÷èëãýý, óäèðäàõ ¿éë àæèëëàãààã òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîã¿é õóóëèéí ýòãýýä, õóâü õ¿íýýð ã¿éöýòã¿¿ëýõ, íèéãìèéí ñàëáàðò òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëýõýä àøèãëàãääàã òºðèéí ºì÷èéí çîðèóëàëòûí ýä õºðºíãèéã áóñäàä ò¿ðýýñýýð àøèãëóóëàõûã ººð÷ëºëò, øèíý÷ëýë, õóâü÷ëàëûí õ¿ðýýíä õàìààðóóëæ îéëãîíî.

2.Ýíý õóóëèéí 652, 653, 654 ä¿ãýýð ç¿éëä çààñàí ãýðýýíèé ¿íäñýí äýýð òºðèéí

ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéí óäèðäàõ ¿éë àæèëëàãàà, ¿ç¿¿ëæ áàéãàà òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýýã óäèðäëàãûí, ã¿éöýòãýëèéí ãýðýýãýýð ã¿éöýòã¿¿ëýõ áîëîí òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã ò¿ðýýñèéí ãýðýýãýýð àøèãëóóëàõàä òºðèéí ºì÷èéí àëèâàà ýä õºðºíãº, ýä õºðºíãèéí ýðõ áóñäàä øèëæèõã¿é.

3.Íèéãìèéí ñàëáàðûí õóâü÷ëàëä ýíý õóóëèéí çóðãàäóãààð á¿ëýãò çààñàí

õóâü÷ëàëûí àðãóóäûã íýãýí àäèë õýðýãëýæ áîëíî.

30

4. Íèéãìèéí ñàëáàðûí ººð÷ëºëò, øèíý÷ëýë, õóâü÷ëàëûí ¿éë àæèëëàãààíä äàðààõü çàð÷ìûã áàðèìòàëíà:

1/ ¿éë àæèëëàãààíû ÷èãëýë, õºðºíãèéí çîðèóëàëòûã ººð÷ëºõã¿é áàéõ; 2/ ¿éë÷èëãýý, ¿éë àæèëëàãààíû õ¿ðñýí ò¿âøèíã áóóðóóëàõã¿é áàéõ; 3/ ¿éë÷èëãýýíä õàìðàõ õ¿ðýýã ºðãºòãºõ; 4/ èë òîä, íýýëòòýé áàéõ; 5/ àæèëëàã÷äàä ó÷ðàõ ýðñäýëèéã áóóðóóëàõ 652 äóãààð ç¿éë. Íèéãìèéí ñàëáàðò ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áóé òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéí óäèðäàõ ¿éë àæèëëàãààã óäèðäëàãûí ãýðýýãýýð ã¿éöýòã¿¿ëýõ

1.Íèéãìèéí ñàëáàðò ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã õóóëèéí ýòãýýäèéí óäèðäàõ ¿éë

àæèëëàãààã óðàëäààíò øàëãàðóóëàëòààð øàëãàðñàí, òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîã¿é õóóëèéí ýòãýýä, õóâü õ¿íýýð óäèðäëàãûí ãýðýýíèé ¿íäñýí äýýð ã¿éöýòã¿¿ëæ áîëíî.

2. Óäèðäëàãûí ãýðýýãýýð àæèëëóóëàõ õóóëèéí ýòãýýä, õóâü õ¿íèéã óðàëäààíò

øàëãàðóóëàëòûí ¿íäñýí äýýð ñîíãîí øàëãàðóóëíà. 3.Óðàëäààíò øàëãàðóóëàëòûã çîõèîí áàéãóóëàõ, øàëãàðñàí õóóëèéí ýòãýýä,

õóâü õ¿íòýé ãýðýý áàéãóóëàõ, ãýðýýã ä¿ãíýõ àæëûã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî, òóõàéí õóóëèéí ýòãýýäèéã õàðüÿàëàõ ñàëáàðûí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí ã¿éöýòãýíý.

4.Óäèðäëàãûí ãýðýýãýýð àæèëëóóëàõ õóóëèéí ýòãýýäèéí æàãñààëòûã Çàñãèéí

ãàçàð áàòàëíà. 5.Óäèðäëàãûí ãýðýý áàéãóóëàõäàà Èðãýíèé õóóëèéí ¿¿ðãèéí àæèë ã¿éöýòãýõ

òóõàé ãýðýýíèé çààëòûã áàðèìòëàõààñ ãàäíà äàðààõü íºõöºëèéã çààâàë òóñãàíà: 1/ýíý õóóëèéí 58 äóãààð ç¿éëèéí 4 äýõ õýñãèéí 1, 2, 4 –ò çààñàí áîëçîë; 2/òóõàéí õóóëèéí ýòãýýäèéí ¿íäñýí ¿éë àæèëëàãààíû ÷àíàð, ¿ð àøãèéã

äýýøë¿¿ëýõ, òºñ⺺ñ ¿ç¿¿ëýõ ñàíõ¿¿æèëòèéã áàãàñãàõ õýìæýý, ¿å øàò, õóãàöàà; 3/òóõàéí õóóëèéí ýòãýýäèéí ¿éë àæèëëàãààíû çàðäëààñ äàâñàí îðëîãîîñ

ò¿¿íä õºðºí㺠îðóóëàëòûí çîðèóëàëòààð áóöààí îëãîõ õºðºíãèéí õýìæýý. 653 äóãààð ç¿éë. Íèéãìèéí ñàëáàðûí òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýýã ã¿éöýòãýëèéí ãýðýýãýýð ã¿éöýòã¿¿ëýõ

1.Òºðººñ íèéãìèéí ñàëáàðò ¿ç¿¿ëäýã òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýýã òºðèéí ºì÷èéí

îðîëöîîã¿é õóóëèéí ýòãýýä, õóâü õ¿íýýð ã¿éöýòãýëèéí ãýðýýíèé ¿íäñýí äýýð ã¿éöýòã¿¿ëæ áîëíî.

2. ÿéöýòãýëèéí ãýðýýãýýð àæèëëóóëàõ õóóëèéí ýòãýýä, õóâü õ¿íèéã óðàëäààíò

øàëãàðóóëàëòûí ¿íäñýí äýýð ñîíãîí øàëãàðóóëíà.

31

3. Óðàëäààíò øàëãàðóóëàëòûã çîõèîí áàéãóóëàõ, øàëãàðñàí õóóëèéí ýòãýýä, õóâü õ¿íòýé ãýðýý áàéãóóëàõ, ãýðýýã ä¿ãíýõ àæëûã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî, òóõàéí òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýýíèé ÷èãëýëèéí àñóóäëûã ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí ã¿éöýòãýíý.

4. ÿéöýòãýëèéí ãýðýýãýýð àæèëëóóëàõ õóóëèéí ýòãýýäèéí æàãñààëòûã Çàñãèéí

ãàçàð áàòàëíà. 5. ÿéöýòãýëèéí ãýðýý áàéãóóëàõäàà Èðãýíèé õóóëü áîëîí àæèë ã¿éöýòãýõ òóõàé

ãýðýýíèé çààëòóóäûã áàðèìòëàõààñ ãàäíà äàðààõü íºõöºëèéã çààâàë òóñãàíà: 1/ýíý õóóëèéí 58 äóãààð ç¿éëèéí 4 äýõ õýñãèéí 1, 2, 4 –ò çààñàí áîëçîë;

2/òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýýíä òàâèãäàõ ìýðãýæëèéí ñòàíäàðò,øààðäëàãà íºõöºëèéã õàíãàí ã¿éöýòãýõ.

6.ÿéöýòãýëèéí ãýðýýíèé ÿâöàä òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºí㺠áîëîí ýä õºðºíãèéí ýðõèéã àøèãëàõ øààðäëàãà ãàðâàë Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî ã¿éöýòãýã÷òýé òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãº, ýä õºðºíãèéí ýðõèéã àøèãëàõ òóõàé òóñãààð ãýðýý áàéãóóëíà.

654 ä¿ãýýð ç¿éë. Íèéãìèéí ñàëáàðò òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëýõýä

àøèãëàãääàã òºðèéí ºì÷èéí çîðèóëàëòûí ýä õºðºíãèéã ò¿ðýýñýýð àøèãëóóëàõ

1.Íèéãìèéí ñàëáàðûí òºðèéí ºì÷èéí çîðèóëàëòûí ýä õºðºíãèéã òºðèéí ºì÷èéí

îðîëöîîã¿é õóóëèéí ýòãýýä, õóâü õ¿íýýð ò¿ðýýñèéí ãýðýýíèé ¿íäñýí äýýð àøèãëóóëæ áîëíî.

2.Ò¿ðýýñèéí ãýðýýíèé ¿íäñýí äýýð òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã àøèãëàõ

õóóëèéí ýòãýýä, õóâü õ¿íèéã óðàëäààíò øàëãàðóóëàëòûí ¿íäñýí äýýð øàëãàðóóëíà. 3.Ýíý ç¿éëèéí 2 äàõü õýñýãò çààñàí óðàëäààíò øàëãàðóóëàëòûã çîõèîí

áàéãóóëàõ, øàëãàðñàí õóóëèéí ýòãýýä, õóâü õ¿íòýé ãýðýý áàéãóóëàõ, ãýðýýã ä¿ãíýõ àæëûã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî, òóõàéí òóñãàé çîðèóëàëòûí ýä õºðºíãèéã àøèãëàõòàé õîëáîãäñîí àñóóäëûã ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí ã¿éöýòãýíý.

4.Íèéãìèéí ñàëáàðò òóñëàìæ ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ çîðèóëàëò á¿õèé òºðèéí

ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã ò¿ðýýñëýõýä ýíý õóóëèéí 28 äóãààð ç¿éëèéí 1, 2, 3, 5 äàõü õýñãèéí çààëò íýãýí àäèë õàìààðàíà.

655 äóãààð ç¿éë.Òºñâèéí ñàíõ¿¿æèëòèéã òºëñºí õýìæýýãýýð òºðèéí

ýçýìøëèéã áóóðóóëæ õóâü÷ëàõ 1.Íèéãìèéí ñàëáàðò ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëäàã òºðèéí ºì÷èéí áîëîí òºðèéí

ºì÷èéí îðîëöîîòîé õóóëèéí ýòãýýäèéí ¿éë àæèëëàãààã ãýðýýíèé ¿íäñýí äýýð ã¿éöýòã¿¿ëæ òºñ⺺ñ àâàõ ñàíõ¿¿æèëòèéã òºëñºí õýìæýýãýýð òºðèéí ýçýìøëèéã òîäîðõîé õóâèàð áóóðóóëæ õóóëèéí ýòãýýä, õóâü õ¿íä õóâü÷èëæ áîëíî.

2.Ýíý ç¿éëèéí 1 äýõ õýñýãò çààñàí àðãààð õóâü÷ëàõ õóóëèéí ýòãýýäèéí

æàãñààëòûã Çàñãèéí ãàçàð áàòàëíà.

32

3.Ýíý ç¿éëèéí 1 äýõ õýñýãò çààñàí õóâü÷ëàëä îðîëöîõ õóóëèéí ýòãýýä, õóâü

õ¿íèéã óðàëäààíò øàëãàðóóëàëòààð øàëãàðóóëíà. 4.Ýíý ç¿éëèéí 3 äàõü õýñýãò çààñàí óðàëäààíò øàëãàðóóëàëòûã çîõèîí

áàéãóóëàõ, øàëãàðñàí õóóëèéí ýòãýýä, õóâü õ¿íòýé ãýðýý áàéãóóëàõ, ãýðýýã ä¿ãíýõ àæëûã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî, òóõàéí òºðèéí ºì÷èò áîëîí òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé õóóëèéí ýòãýýäèéí õàðüÿàëàõ òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí ã¿éöýòãýíý.

5.Ýíý ç¿éëèéí 1 äýõ õýñýãò çààñàí òºðèéí ýçýìøëèéã õýäýí õóâèàð

áóóðóóëàõûã òóõàéí õóóëèéí ýòãýýä, õóâü õ¿íòýé áàéãóóëàõ ãýðýýíä çààâàë çààíà.

/Ýíý á¿ëãèéã 2002 îíû 7 äóãààð ñàðûí 10-íû õóóëèàð íýìñýí/

ÍÀÉÌÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝà Һðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéí õàäãàëàëò, õàìãààëàëòàä

òàâèõ õÿíàëò øàëãàëò, á¿ðòãýë, òîîöîî /Ýíý á¿ëãèéí äóãààðò 2002 îíû 7 äóãààð ñàðûí 10-íû õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/ 66 äóãààð ç¿éë. Õÿíàëò øàëãàëòûí òîãòîëöîî 1. Òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéí õàäãàëàëò, õàìãààëàëò, ýçýìøèëò, àøèãëàëò, çàõèðàí çàðöóóëàëòàä òàâèõ òºðèéí õÿíàëò øàëãàëò íü Óëñûí Èõ Õóðàë, Çàñãèéí ãàçðààñ òàâèõ åðºíõèé õÿíàëò, Òºðèéí õÿíàí øàëãàõ õîðîî, Ñàíãèéí ÿàìíààñ õýðýãæ¿¿ëýõ ìýðãýæëèéí õÿíàëò øàëãàëò, Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíû áîëîí õóóëèéí ýòãýýäèéí äîòîîäûí õÿíàëò øàëãàëòààñ á¿ðäýíý. 2. Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî áîëîí ýðõ á¿õèé áóñàä áàéãóóëëàãûí çàõèàëãààð òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéí ýä õºðºíãèéí ýçýìøèëò, àøèãëàëò, çàõèðàí çàðöóóëàëòàä õºíäëºíãèéí ìàãàäëàí øàëãàëò õèéëãýæ áîëíî. Ç. Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî ýíý òàëààðõè õóóëü áîëîí Çàñãèéí ãàçðûí øèéäâýðèéí áèåëýëòèéã çîõèîí áàéãóóëàõ ¿íäñýí äýýð ºì÷èéí àøèãëàëò, çàõèðàí çàðöóóëàëòàä ã¿éöýòãýëèéí áîëîí áàðèìòûí áàéöààí øàëãàëò õèéõ, á¿ðòãýëýýð õÿíàëò òàâèõ çýðãýýð ºì÷èéí õàäãàëàëò, õàìãààëàëòàä òàâèõ ñèñòåìèéí õÿíàëò øàëãàëòûã õýðýãæ¿¿ëíý. 4. Ñàíãèéí ÿàì íü Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîòîé õàìòðàí òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéí àæ àõóé, ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë àæèëëàãààíä áàðèìòûí èæ á¿ðýí øàëãàëòûã 2 æèë òóòàì íýãýýñ äîîøã¿é óäàà çààâàë õèéõ áà øàëãàëòûí ä¿íã õàìòðàí õýëýëöýæ øààðäëàãàòàé àðãà õýìæýý àâíà. 5. Ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãóóä òóñ òóñûí ýðõëýõ àæëûí õ¿ðýýíä ºì÷ õàìãààëàõ àñóóäëààð òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéí ºì÷ õàìãààëàëòàä ñàíõ¿¿ãèéí ãýíýòèéí ñîíãîí øàëãàëò õèéæ áîëíî. 67 äóãààð ç¿éë. Äîòîîäûí õÿíàëò øàëãàëò

33

1. Òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéí ýðõ áàðèã÷ íü ºì÷ õºðºíãèéí õàäãàëàëò, õàìãààëàëòûí áàéäàëä ºäºð òóòàì òàâèõ äîòîîäûí õÿíàëòûã çîõèîí áàéãóóëæ, ò¿¿íèé ¿ð ä¿íã òºðèéí ºìíº õàðèóöíà. 2. ªì÷ õºðºíãèéí õàäãàëàëò, õàìãààëàëòàä á¿ðòãýëýýð òàâèõ õÿíàëò øàëãàëòûã òóõàéí õóóëèéí ýòãýýäèéí åðºíõèé íÿãòëàí áîäîã÷ õàðèóöíà. 68 äóãààð ç¿éë. Ýä õàðèóöàã÷ 1. Òºðèéí áîëîí îðîí íóòãèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã á¿ðòãýí àâ÷ õàäãàëàõ, ò¿¿íèéã íýð òºðºë, ÷àíàð, á¿ðäëèéí õóâüä á¿ðýí á¿òýí áàéëãàõ, ýðõ á¿õèé àëáàí òóøààëòíû øèéäâýðýýð òàâüæ îëãîõ, ¿¿ðýã á¿õèé ýòãýýäèéã ýä õàðèóöàã÷ ãýíý. 2. Ýä õàðèóöàã÷èéí æàãñààëò, ýä õàðèóöàã÷ààð ñîíãîí àâàõ æóðàì, ýä õàðèóöàã÷òàé áàéãóóëàõ ãýðýýíèé åðºíõèé íºõöºëèéã Çàñãèéí ãàçàð òîãòîîíî. 69 ä¿ãýýð ç¿éë. Òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéí íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýë, á¿ðòãýë òîîöîî 1. Òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýä íü àíõàí øàòíû á¿ðòãýëèéí áàòàëãààæñàí áàðèìòûã ¿íäýñëýí äýëãýðýíã¿é áà õóðààíãóé á¿ðòãýë õºòëºí, òàéëàí òýíöëèéã óëèðëààð çîõèîæ Ñàíãèéí ÿàìàíä òóøààíà. 2. Çààâàë õºòëºõ íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí íèéòëýã ìàÿãòààñ ãàäíà òºðèéí ºì÷èéí õóóëèéí ýòãýýäýä õºòëºãäâºë çîõèõ ìýäýý, òàéëàíãèéí ìàÿãò, àðãà÷ëàëûã Òºðèéí ºì÷èéí óëñûí õîðîî áàòëàí ìºðä¿¿ëæ áîëíî. Ç. Òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéí åðºíõèé íÿãòëàí áîäîã÷ íü ìýðãýøñýí áàéõ áºãººä ò¿¿íèéã Ñàíãèéí ÿàìíû çºâøººðºëòýéãýýð çàõèðàë òîìèëíî. 70 äóãààð ç¿éë. Òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéí ýä õºðºíãèéí òîîëëîãî, ò¿¿íèé õóãàöàà 1. Òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéí ¿íäñýí õºðºíãº, ¿íýò öààñ, ìºíãºí õºðºíãèéí òîîëëîãûã äîòîîäûí òîîëëîãî, óëñûí òîîëëîãî ãýæ õî¸ð õóâààíà. 2. Ýä õºðºíãèéí äîòîîäûí òîîëëîãûã òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéí çàõèðãàà ýðõëýí äîð äóðäñàí õóãàöààíä ÿâóóëæ óëèðàë, æèëèéí òàéëàí òýíöýëä òóñãàæ òàéëàãíàíà: 1/ ¿íäñýí õºðºíãº, äóóñààã¿é õºðºí㺠îðóóëàëò áà áàðèëãà óãñðàëòûí àæèë, èõ çàñâàðûí çàðäëûí òîîëëîãûã æèëä íýã óäàà /12 äóãààð ñàðûí 01-íýýñ 31-íèé äîòîð/; 2/ ò¿¿õèé ýä, ìàòåðèàë, ò¿ëø, ñýëáýã õýðýãñýë, áýëýí á¿òýýãäýõ¿¿í, áàðàà, ñàâ, áàãëàà áîîäëûí òîîëëîãûã æèëä 2 óäàà /6 äóãààð ñàðûí 1, 12 äóãààð ñàðûí 1-íýýñ/; Ç/ äóóñààã¿é ¿éëäâýðëýë, ººðèéí ¿éëäâýðèéí õàãàñ áîëîâñðóóëñàí ç¿éë, ¿íýò öààñíû òîîëëîãûã óëèðàëä 1 óäàà / óëèðëûí ýöñèéí ñàðûí 25-íààñ/ ;

34

4/ ìºíãºí õºðºíãº, øàòàõ, òîñëîõ ìàòåðèàë áîëîí æèæèãëýí õóäàëäààëàõ ãàçàð /äýëã¿¿ð, öàéíû ãàçàð, ðåñòîðàí, áàð, çî÷èä áóóäàë ãýõ ìýò/-ò áàéãàà áàðàà, ñàâ, áîîäëûã ñàð á¿ð /ñàð á¿ðèéí 1-íýýð/; 5/ àæëûí áîëîí ºñâºð, ¿ðæèë, òýæýýëä áàéãàà ìàë, àìüòäûã æèëä 1 óäàà /12 äóãààð ñàðûí 15-íû/; 6/ ãààëü õóäàëäààíû, îíöãîé àëáàí òàòâàð, ýð¿¿ë ìýíäèéí áîëîí íèéãìèéí äààòãàëûí æèëèéí áóñàä òàòâàð õóðààìæèéí òàëààð óëñûí áîëîí îðîí íóòãèéí òºñºâòýé õèéõ òîîöîîã óëèðàëä çààâàë 1 óäàà õèéõ; /Ýíý õýñýãò 2003 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 2-íû ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/ 7/ áàíêíû áàéãóóëëàãààñ á¿õ òºðëèéí õàðèëöàõ äàíñíû õóóëãûã àâàõ á¿ðäýý äàíñíû ã¿éëãýýã øàëãàæ, óëèðàë á¿ðèéí äàíñíû ¿ëäýãäëèéã áàòëàõ. Ç. Äîòîîäûí òîîëëîãûí òàéëàí òýíöëèéí ä¿íã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî ñàíõ¿¿, ñòàòèñòèêèéí áàéãóóëëàãàòàé õàìòðàí óëñûí õýìæýýãýýð íýãòãýí ãàðãàæ, äóòàãäñàí ýä õºðºíãèéã íºõºí òºë¿¿ëýõ, èë¿¿äýë áîëîí öààøèä àøèãëàõ áîëîìæã¿é áîëñîí ¿íäñýí ýä õºðºíãèéã øèëæ¿¿ëýõ, áîðëóóëàõ, óñòãàõ çýðýã øààðäëàãàòàé àðãà õýìæýý àâ÷ Çàñãèéí ãàçàðò òàéëàãíàíà. 4. ¯íäñýí õºðºíãèéí, øààðäëàãàòàé ãýæ ¿çâýë ýðãýëòèéí õºðºíãèéí óëñûí ¿çëýã òîîëëîãûã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî ýðõëýí 4 æèëä 1 óäàà Çàñãèéí ãàçðûí á¿ðýí ýðõèéí õóãàöàà ýõýëñýí àíõíû æèëèéí IV óëèðàëä áàãòààí ÿâóóëíà. 71 ä¿ãýýð ç¿éë. Ýä õºðºíãèéí òîîëëîãûí áýëòãýëèéã õàíãàõ 1. Òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéí ýðõ áàðèã÷, åðºíõèé íÿãòëàí áîäîã÷ íü òîîëëîãî ýõëýõèéí ºìíº äàðààõü áýëòãýë õàíãàñàí áàéõ ¿¿ðýãòýé: 1/ ¿íäñýí õºðºíãºä ãàðñàí õºäºë㺺í, ººð÷ëºëòèéã íÿãòëàí áîäîõûí äýëãýðýíã¿é á¿ðòãýëä òóñãàñàí áàéõ, òåõíèê, òåõíîëîãèéí áàðèìò áè÷ãèéã ã¿éöýä á¿ðä¿¿ëñýí áàéõ; 2/ áàðàà, ìàòåðèàë, ¿íý á¿õèé ç¿éëèéí îðëîãî, çàðëàãûã öýãöëýí øàëãàæ, íýð òºðëèéí á¿ðòãýëèéã ýä õàðèóöàã÷ á¿ðýýð õºòë¿¿ëæ òàéëàí ãàðãóóëàí ¿ëäýãäëèéí á¿ðòãýëòýé òóëãàí øàëãàñàí áàéõ; 3/ àãóóëàõàä áàéãàà ò¿¿õèé ýä, ìàòåðèàë, áýëýí á¿òýýãäýõ¿¿í, ñýëáýã õýðýãñýë çýðýã ýä õºðºíãèéã òºðºëæ¿¿ëæ, õóðààëò, õàäãàëàëòûã öýãöýëñýí áàéõ; 4/ ¿éëäâýðëýëèéí ñàëáàð, íýãæèä áàéãàà õýðýãöýýíýýñ èë¿¿ ¿íäñýí õºðºíãèéí ç¿éëñ, ò¿¿õèé ýä, õàãàñ áîëîâñðóóëñàí ç¿éë, áýëýí á¿òýýãäýõ¿¿í àøèãëàæ áîëîõ õî¸ðäîã÷ ò¿¿õèé ýä çýðãèéã àãóóëàõàä øèëæ¿¿ëæ ãîëîãäîë áîëñîí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã øèéäâýðëýñýí, ã¿éöýòãýñýí àæëûí æóðíàë õºòë¿¿ëæ, äóóñààã¿é àæëûí õºðºí㺠îðóóëàëò áà áàðèëãà óãñðàëòûí àæëûí õýìæýýã òîäîðõîéëñîí áàéõ; 5/ ìàë, àìüòíûã ýçýìøèã÷ á¿ðýýð òîîëîõîä áýëòã¿¿ëýõ;

35

6/ òîîëëîãîä õýðýãëýãäýõ õýìæèõ áàãàæ, õýðýãñëèéã øàëãàí áàòàëãààæóóëæ áàðàà ìàòåðèàëûí ¿íèéí áîëîí õýâèéí õîðîãäëûí íîðìûí æàãñààëòûã ¿éëäñýí áàéõ; 7/ ºìíºõ òîîëëîãîîð òàéëàí òýíöëýýñ õàñàõààð øèéäâýðëýñýí ¿íäñýí õºðºíãº, ò¿¿õèé ýä ìàòåðèàë, áýëýí á¿òýýãäýõ¿¿í, áàðààã õóäàëäàõ, óñòãàõ çýðãýýð á¿ðýí øèéäâýðë¿¿ëæ ¿ð ä¿íã á¿ðòãýëä òóñãàñàí áàéõ; 8/ ºð, àâëàãûã áàðàãäóóëàõ àðãà õýìæýý àâ÷ ¿ëäýãäëèéã òîîöñîí áàéõ. 72 äóãààð ç¿éë. Òîîëëîãûí êîìèññ, ò¿¿íèé ýðõ,¿¿ðýã 1. Òºðèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéí ýðõ áàðèã÷ íü òîîëëîãî ýõëýõýýñ ºìíº ºì÷ õàìãààëàëòàä õÿíàëò òàâèõ ¿¿ðýã á¿õèé áîëîí õîëáîãäîõ ìýðãýæëèéí õ¿ì¿¿ñèéã îðîëöóóëàí Òîîëëîãûí êîìèññ òîìèëæ áàéãóóëíà. 2. Òîîëëîãûí êîìèññ áàéãóóëàõ øèéäâýðò òîîëëîãî ýõëýõ, äóóñãàõ õóãàöààã òîîëëîãî ÿâóóëàõ ñàëáàð, íýãæ á¿ðýýð çààñàí áàéíà. Ç. Óëñûí òîîëëîãûí ¿åä òîîëëîãûã çîõèîí áàéãóóëàõ, òîîëëîãûí êîìèññûí àæèëä õÿíàëò òàâüæ, òóñëàõ òºëººëºã÷äèéã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîî òîìèëæ àæèëëóóëíà. 4. Òîîëëîãûí êîìèññ äàðààõü ¿¿ðýãòýé: 1/ ýä õºðºíãèéí òîîëëîãûã òîãòîîñîí õóãàöààíä ¿íýí çºâ, ÷àíàðòàé ÿâóóëæ äóóñãàõ; 2/ òîîëñîí ýä õºðºíãèéí ¿íèéã áýëòãýí íèéë¿¿ëýã÷èéí äàãàëäàõ áàðèìò, òóõàéí ¿åèéí çàõ çýýëèéí ¿íèéí æèøèãòýé òóëãàí øàëãàæ, òîîëëîãûí á¿ðòãýëä áè÷èõ; Ç/ àãóóëàõûí ýìõ öýãö, õºðºíãèéí õàäãàëàëò, õàìãààëàëò, àíõàí øàòíû á¿ðòãýëèéí õºòëºëò, õýìæèõ õýðýãñëèéí áàòàëãààæèëò, óðüäàõ òîîëëîãîîð ºãñºí ¿¿ðãèéí áèåëýëò çýðãèéã òîîëëîãûí ÿâöàä øàëãàæ, äóòàãäëûã àðèëãàõ àðãà õýìæýý àâàõ; 4/ êîìèññûí õóðëààð òîîëëîãûí ¿ð ä¿íã õýëýëöýæ, òîîëëîãûí á¿ðòãýëèéã áàòàëãààæóóëæ, õîëáîãäîõ àêò, ìàòåðèàëûí õàìò åðºíõèé íÿãòëàí áîäîã÷èä òóñãàé æàãñààëòààð øèëæ¿¿ëýí ºãºõ; 5/ ýâäýðñýí, ãýìòñýí, ÷àíàð áàéäëàà àëäñàíààñ õýðýãöýýíä òîõèðîõã¿é áîëñîí òóõàéí ¿åèéí çàõ çýýëèéí ¿íèéí æèøãýýñ õýò ºíäºð ¿íýýð àâñàí, õýò äîîãóóð ¿íýýð áîðëóóëñàí ¿íäñýí õºðºíãº, ò¿¿õèé ýä, áàðàà ìàòåðèàëûí ¿íý á¿õèé ç¿éëèéí æàãñààëòûã èëð¿¿ëæ ãýì áóðóóòàé õ¿ì¿¿ñýýð òºë¿¿ëýõ áóþó äàíñíààñ õàñóóëàõ òóõàé ñàíàëàà òàâèõ. 5. Òîîëëîãûí êîìèññ äàðààõü ýðõòýé: 1/ òîîëëîãî ýõëýõèéí ºìíº ýä õàðèóöàã÷ààñ ýä õºðºíãèéí îðëîãî, çàðëàãûí á¿õ áàðèìòûã íÿãòëàí áîäîã÷èä á¿ðýí øèëæ¿¿ëñýí ýñýõýýð áàòàëãàà ãàðãóóëàí àâàõ áà íÿãòëàí áîäîã÷ óã áàðèìòóóäûã õ¿ëýýí àâñàí ýñýõèéã øàëãàõ;

36

2/ òîîëëîãî ÿâóóëàõûí ºìíº ýä õàðèóöàã÷äûí õàðèóöàæ áàéãàà áàðàà ìàòåðèàëûí ¿íý á¿õèé ç¿éë, ìºíãºí êàññ, àãóóëàõûã ëàöäàæ ëîìáîäîõ áîëîí õàðóóë õàìãààëàëòûí òàëààð èëýðñýí äóòàãäëûã àðèëãàõ àðãà õýìæýý àâàõûã õîëáîãäîõ õ¿ì¿¿ñò øààðäàõ; Ç/ òîîëëîãûí ÿâö äóíäóóð ò¿¿õèé ýä, áàðàà ìàòåðèàë, ìºíãºí õºðºíãèéã õ¿ëýýí àâàõ, òàâüæ îëãîõ ÿâäëûã á¿ðýí çîãñîîõ, õàðèí áàéãóóëëàãûí õýâèéí àæèëëàãààã òàñàëäóóëàõã¿éí òóëä òîîëëîãûí êîìèññûí õÿíàëòûí äîð çºâõºí ¿éëäâýðëýëèéí õýðýãöýýíèé çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ò¿¿õèé ýä, ìàòåðèàëûã ãàðãàõ áà õ¿ëýýí àâàõûã çºâøººðºõ. 7Ç äóãààð ç¿éë. Ýä õºðºíãèéí òîîëëîãî ÿâóóëàõ æóðàì 1. ¯íäñýí õºðºíãº, ýðãýëòèéí õºðºíãèéí òîîëëîãîîð áýëýí áàéãàà ¿ëäýãäýë, íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëýýð áàéâàë çîõèõ ¿ëäýãäëèéí õîîðîíäûí çºð¿¿ã äîð äóðäñàí æóðìààð òîõèðóóëàí òîîöíî: 1/ ýä õºðºíãèéí õýâèéí õîðîãäëûí íîðìîîñ õýòðýýã¿é äóòàãäëûã ¿éëäâýðëýë, ¿éë÷èëãýýíèé çàðäàëä áè÷íý; 2/ íýã ýä õàðèóöàã÷èéí õàðèóöëàãàä áàéñàí íýã íýð òºðëèéí àäèë ¿íýòýé áàðàà ìàòåðèàëûí ¿íýò ç¿éëèéí èë¿¿ äóòóóã õîîðîíä íü õàðüöóóëæ õààæ áîëíî; Ç/ íýð òºðëèéí ìàòåðèàë ¿íý á¿õèé ç¿éëèéí äóòàãäëûã áóñàä ¿íý á¿õèé ç¿éëèéí èë¿¿äëýýð íýã ýä õàðèóöàã÷ààñ ãàðñàí äóòàãäëûã íºãºº ýä õàðèóöàã÷ äýýð ãàðñàí èë¿¿äëýýð, õî¸ð ººð õóãàöààíä ãàðñàí íýã òºðëèéí àäèë ¿íýòýé ç¿éëèéí äóòàãäëûã èë¿¿äëýýð õààõûã õîðèãëîíî. Õàðèí òîîëëîãîîð èëýðñýí èë¿¿äëèéã çîõèõ äàíñàíä îðëîãî áîëãîæ èë¿¿äýë ãàðñàí øàëòãààíûã òîãòîîíî; 4/ ¿íý á¿õèé ç¿éëèéí õýâèéí õîðîãäëûí íîðìîîñ õýòýðñýí äóòàãäàë, ãýìòëýýñ ãàðñàí õîõèðëûã òóõàéí ¿åèéí çàõ çýýëèéí äóíäàæ ¿íýýð áîäîæ ãýì áóðóóòàé õ¿ì¿¿ñýýð òºë¿¿ëíý. Ñàíààòàéãààð èäýæ àøèãëàñàí áóþó äóòàãäóóëñàí íü èëýðâýë õóóëèéí ýòãýýäèéí ýðõ áàðèã÷ óã õýðãèéã 7 õîíîãèéí äîòîð õóóëèéí áàéãóóëëàãàä øèëæ¿¿ëíý. 2. Áàéãóóëëàãûí íÿãòëàí áîäîã÷ íü ¿íäñýí õºðºíãº, áàðàà ìàòåðèàë, ¿íý á¿õèé ç¿éëèéí òîîëëîãîîð áýëýí áàéñàí ¿ëäýãäýë, ãàðñàí çºð¿¿ã òîîëëîãûí àêò ìàòåðèàë áàòëàãäñàíààñ õîéø 5 õîíîãèéí äîòîð íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëä òóñãàæ äàíñíû ¿ëäýãäëèéã òóëãàí øàëãàíà.

ÅÑįÃÝÝÐ Á¯ËÝà Îðîí íóòãèéí ºì÷èéí ç¿éëñ

/Ýíý á¿ëãèéí äóãààðò 2002 îíû 7 äóãààð ñàðûí 10-íû õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/ 74 ä¿ãýýð ç¿éë. Îðîí íóòãèéí ºì÷èéí ç¿éëñèéí òóõàé îéëãîëò 1. Îðîí íóòãèéí ºì÷èéí ç¿éëñ íü ýíý õóóëèéí Ç äóãààð ç¿éëä çààñíû äàãóó íèéòèéí çîðèóëàëòòàé ºì÷, îðîí íóòãèéí ººðèéí ºì÷ººñ á¿ðäýíý. 2. Îðîí íóòãèéí íèéòèéí çîðèóëàëòòàé ºì÷èä òóõàéí îðîí íóòãèéí õ¿í àìûí íèéòèéí õýðýãëýýíä çîðèóëñàí ýä õºðºí㺠õàìààðíà .

37

75 äóãààð ç¿éë. Îðîí íóòãèéí ºì÷èä ýä õºðºí㺠îëæ àâàõ Îðîí íóòãèéí ºì÷èä ýä õºðºíãèéã äàðààõü õýëáýðýýð îëæ àâíà: 1/ ýíý õóóëèéí 6 äóãààð ç¿éëèéí 1-4 äýõ õýñýãò çààñàí õýëáýðýýð áèé áîëñîí ýä õºðºíãº; 2/ òºðèéí ºì÷ººñ õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó õóâààðèëæ øèëæ¿¿ëñýí ýä õºðºíãº; Ç/ îðîí íóòãèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé õóóëèéí ýòãýýäèéí îðîí íóòãèéí ºì÷èä íîãäîõ àøãààð îëæ àâñàí ýä õºðºíãº; 4/ õóóëüä çààñàí áóñàä ¿íäýñëýëýýð áèé áîëñîí ýä õºðºíãº. 76 äóãààð ç¿éë. Îðîí íóòãèéí ºì÷èéã ºì÷ëºõ ýðõ äóóñãàâàð áîëîõ Îðîí íóòãèéí ºì÷èéã ºì÷ëºõ ýðõ Èðãýíèé õóóëü, áóñàä õóóëüä çààñàí ¿íäýñëýëýýð äóóñãàâàð áîëíî. 77 äóãààð ç¿éë. Îðîí íóòãèéí ºì÷èéí òàëààðõè èðãýäèéí Һ뺺ëºã÷äèéí Õóðëûí á¿ðýí ýðõ 1. Èðãýäèéí Һ뺺ëºã÷äèéí Õóðàë íü òóõàéí àéìàã, íèéñëýë, ñóì, ä¿¿ðãèéí ºì÷èéí ç¿éëñèéã õ¿í àìàà òºëººëºí ºì÷ëºã÷ íü áàéíà. 2. Îðîí íóòãèéí ºì÷èéã ýçýìøèõ, àøèãëàõ, çàõèðàí çàðöóóëàõ òàëààð èðãýäèéí Һ뺺ëºã÷äèéí Õóðàë äàðààõü á¿ðýí ýðõòýé: 1/ îðîí íóòãèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéí õàäãàëàëò, õàìãààëàëòûí áàéäëûã õÿíàí øàëãàõ áóþó ò¿¿íä òàâèõ õÿíàëò øàëãàëòûã çîõèîí áàéãóóëàõ; 2/ èðãýäèéí Һ뺺ëºã÷äèéí Õóðëûí Òýðã¿¿ëýã÷èä, Çàñàã äàðãààñ îðîí íóòãèéí ºì÷èéí õºðºíãèéã ýçýìøèõ, àøèãëàõ, çàõèðàí çàðöóóëàõ ýðõýý õýðýãæ¿¿ëýõ òàëààð çîõèîñîí àæèë, ¿ð àøãèéí òàéëàí, íýãäñýí òîîëëîãûí ä¿íã æèë á¿ð õýëýëöýæ, ä¿ãíýëò, ÷èãëýë ºãºõ; 3/ îðîí íóòãèéí ºì÷èéí ¿íäñýí õºðºíãèéã õóâü÷ëàõ áà áóñäàä øèëæ¿¿ëýõ, øèíýýð îëæ àâàõ æàãñààëò, òºëºâëºãºº, ýõ ¿¿ñâýðèéã õýëýëöýæ áàòëàõ. Õóâü÷ëàõ îðîí íóòãèéí ýä õºðºíãèéí æàãñààëòûã áàòëàõäàà Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîòîé çºâøèëöºíº; 4/ îðîí íóòãèéí ºì÷èéí õóóëèéí ýòãýýä áàéãóóëàõ, ººð÷ëºí áàéãóóëàõ, òàòàí áóóëãàõ øèéäâýð ãàðãàæ, ã¿éöýòãýëä íü õÿíàëò òàâèõ. Ç. Îðîí íóòãèéí ºì÷èä õàìààðàõ ¿íäñýí õºðºíãèéã áóñäûí ºì÷ëºëä øèëæ¿¿ëýõ, барьцаалах, øèíýýð îëæ àâàõ àñóóäëûã ãàãöõ¿¿ èðãýäèéí Һ뺺ëºã÷äèéí Õóðàë, ò¿¿íèé õóðàëäààíû ÷ºëººò öàãò Õóðëûí Òýðã¿¿ëýã÷èä øèéäâýðëýíý. /Ýíý õýñýãò 2009 îíû 07 äóãààð ñàðûí 09-íèé ºäðèéí õóóëèàð íýìýëò îðóóëñàí/

38

4. Õóðëûí Òýðã¿¿ëýã÷èä íü òóõàéí õóðëûí õóðàëäààíû ÷ºëººò öàãò ýíý ç¿éëèéí 2 äàõü õýñýãò çààñàí á¿ðýí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëæ èðãýäèéí Һ뺺ëºã÷äèéí Õóðàëä õàðèóöàí òàéëàãíàõààñ ãàäíà îðîí íóòãèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé õóâü íèéë¿¿ëñýí õóóëèéí ýòãýýäýä ºì÷èéí òºëººëºã÷èéã òîìèëæ ò¿¿íèé ¿éë àæèëëàãààã ÷èãë¿¿ëíý. 5. Íóòãèéí óäèðäàõ áàéãóóëëàãàä îðîí íóòãèéí ºì÷èéí àñóóäàë õàðèóöñàí àæèëòàí áóþó àæëûí àëáà óã àæëûã ýðõýëíý. 78 äóãààð ç¿éë. Îðîí íóòãèéí ºì÷èéí òàëààðõè Çàñàã äàðãûí á¿ðýí ýðõ 1. Çàñàã äàðãà íü èðãýäèéí Һ뺺ëºã÷äèéí Õóðëààñ îðîí íóòãèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéí òàëààð ãàðñàí øèéäâýðèéã Çàñãèéí ãàçðûí áîäëîãîä íèéö¿¿ëýí õýðýãæ¿¿ëýõ ¿¿ðýãòýé. 2. Çàñàã äàðãà äàðààõü á¿ðýí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëíý: 1/ èðãýäèéí Һ뺺ëºã÷äèéí Õóðëààñ îëãîñîí ýðõ õýìæýýíèé äîòîð îðîí íóòãèéí ºì÷èéã ýçýìøèõ, àøèãëàõ, çàõèðàí çàðöóóëàõ; 2/ îðîí íóòãèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéí ýðõ áàðèã÷èéã òîìèëîõ; 3/ îðîí íóòãèéí ºì÷èéí òºëººëºã÷èéã òîìèëîõ, ººð÷ëºõ ñàíàëàà Õóðëûí Òýðã¿¿ëýã÷äýä îðóóëàõ; 4/ îðîí íóòãèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéí íýãäñýí á¿ðòãýë õºòëºõ, ýä õºðºíãèéí òîîëëîãî ÿâóóëàõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëàõ; 5/ îðîí íóòãèéí ºì÷èò àëáàí áàéãóóëëàãûã øààðäëàãàòàé ýä õºðºí㺺ð õàíãàõ; 6/ îðîí íóòãèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíû ìýðãýæèë, àðãà ç¿éí óäèðäëàãûí äîð õóâü÷ëàõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëàõ; 7/ íóòãèéí ºì÷ ýðõýëñýí àæèëòàí áóþó àëáûã øóóðõàé óäèðäàõ. 79 ä¿ãýýð ç¿éë. Îðîí íóòãèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýäèéí ýä õºðºíãèéí ýðõ Îðîí íóòãèéí ºì÷èò õóóëèéí ýòãýýä íü ýíý õóóëèéí 14, 16, 17, 21 ä¿ãýýð ç¿éëä çààñàí ýðõ ýäýëíý. 80 äóãààð ç¿éë. Îðîí íóòãèéí ºì÷èéã ýçýìøèõ, àøèãëàõ, çàõèðàí çàðöóóëàõ æóðàì Îðîí íóòãèéí ºì÷èéã ýçýìøèõ, çàõèðàí çàðöóóëàõòàé õîëáîãäñîí õàðèëöààã ýíý õóóëèéí òàâäóãààð á¿ëýãò çààñíû äàãóó çîõèöóóëíà. 81 ä¿ãýýð ç¿éë. Îðîí íóòãèéí ºì÷èéã õóâü÷ëàõ 1. Îðîí íóòãèéí ºì÷èéã õóâü÷ëàõ àðãà, õýëáýð, æóðìûã ýíý õóóëèéí çóðãàäóãààð á¿ëýãò çààñíûã óäèðäëàãà áîëãîí èðãýäèéí Һ뺺ëºã÷äèéí Õóðàë òîãòîîíî.

39

/Ýíý õýñãèéã 1997 îíû 6 äóãààð ñàðûí 19-íèé ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºí íàéðóóëñàí/ . 2. Èðãýäèéí Һ뺺ëºã÷äèéí Õóðàë øààðäëàãàòàé ãýæ ¿çâýë òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíä çàõèàëãàà ºã÷ õóâü÷ëàõ àæëûã õèéëãýæ áîëíî. 3. Îðîí íóòãèéí ºì÷èéí õóâü÷ëàëûí îðëîãûã òóõàéí îðîí íóòãèéí òºñºâò îðóóëíà. /Ýíý õýñãèéã 2000 îíû 5 äóãààð ñàðûí 12-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/ .

ÀÐÀÂÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝà Áóñàä ç¿éë

/Ýíý á¿ëãèéí äóãààðò 2002 îíû 7 äóãààð ñàðûí 10-íû õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/ 82 äóãààð ç¿éë. Õóóëü òîãòîîìæ çºð÷èã÷äºä õ¿ëýýëãýõ õàðèóöëàãà Òºðèéí áîëîí îðîí íóòãèéí ºì÷èéí òóõàé õóóëü òîãòîîìæ çºð÷èã÷äºä ýð¿¿ãèéí õàðèóöëàãà õ¿ëýýëãýõã¿éãýýð áîë Òºðèéí ºì÷èéí õîðîîíû ýðõ á¿õèé àëáàí òóøààëòàí çºð÷ëèéí øèíæ áàéäëûã õàðãàëçàí äîð äóðäñàí øèéòãýë íîãäóóëíà: 1/ òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãûí çºâøººðºëã¿éãýýð õàíäèâëàñàí, áýëýãëýñýí, áàðüöààëñàí, çýýëä¿¿ëñýí, áóñàä ºì÷èéí õóóëèéí ýòãýýäýä õóâü õºðºí㺠áîëãîí îðóóëñàí áîë ãýì áóðóóòàé àëáàí òóøààëòíûã Ç0000-60000 òºãðºãººð òîðãîæ, ó÷èðñàí õîõèðëûã íºõºí òºë¿¿ëýõ; 2/ ýíý õóóëüä çààñàí æóðìûã çºð÷èæ òºðèéí ºì÷èéí ýä õºðºíãèéã õóäàëäñàí, ò¿ðýýñë¿¿ëñýí áîë ãýì áóðóóòàé ýòãýýäèéã 25000-60000 òºãðºãººð òîðãîæ, óã õîõèðëûã íºõºí òºë¿¿ëýõ. .

Ç/ ýíý õóóëèéí Ç5 äóãààð ç¿éëèéí Ç äàõü õýñýãò çààñíûã çºð÷ñºí áîë ãýì áóðóóòàé ýòãýýäèéã 60000 õ¿ðòýë òºãðºãººð òîðãîæ, ó÷èðñàí õîõèðëûã íºõºí òºë¿¿ëýõ. /Ýíý çààëòûã 1997 îíû 6 äóãààð ñàðûí 19-íèé ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/ 83 äóãààð ç¿éë. Õóóëü õ¿÷èí òºãºëäºð áîëîõ Ýíý õóóëèéí çóðãàäóãààð á¿ëãèéã 1996 îíû 6 äóãààð ñàðûí 15-íû ºäðººñ, áóñàä á¿ëãèéã 8 äóãààð ñàðûí 1-íèé ºäðººñ ýõëýí òóñ òóñ äàãàæ ìºðäºíº. ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÈÕ ÕÓÐËÛÍ ÄÀÐÃÀ Í. ÁÀÃÀÁÀÍÄÈ