ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ

Περίοδος 2009-2010

Η ΓΥΝΑΙΚΑ, ΤΟ ΠΑΙΔΙ, Η ΑΠΟΛΑΥΣΗ

Ο κόμβος μητρότητα-θηλυκότητα

1

Οργανώνεται από μέλη της Νέας Λακανικής Σχολής, της Σχολής του Φροϋδικού Αιτίου και της

Παγκόσμιας Εταιρείας Ψυχανάλυσης

«…Η κλινική δεν είναι μια επιστήμη, δηλαδή μια γνώση αποδεικτικά συγκροτημένη είναι μια εμπειρική γνώση, αδιαχώριστη από την ιστορία των ιδεών. Διδάσκοντάς την, αναπληρώνουμε τις ελλείψεις μιας ψυχιατρικής η οποία από τότε που προόδευσε η χημεία, έχει συχνά την τάση να παραμελεί τους θησαυρούς της κλασσικής της εποχής…»

Jacques-Alain Miller15 Αυγούστου 1988

2

Η ΓΥΝΑΙΚΑ, ΤΟ ΠΑΙΔΙ, Η ΑΠΟΛΑΥΣΗ  Ο κόμβος μητρότητα-θηλυκότητα

…Eν γένος κινήσεως το κατά παλμόν…

Δημόκριτος

Η ψυχανάλυση, ένα από τα αδύνατα επαγγέλματα, όπως σημείωνε ο ιδρυτής της, έγινε περισσότερο προσιτή χάρη στην ανανεωτική επιστροφή προς τη φροϋδική της αλήθεια που έφερε στο φως η διδασκαλία του Λακάν. Κατά τη διάρκεια πολλών ετών, από το 1953 έως το 1981, τα Σεμινάριά του διαμόρφωσαν γενιές ψυχαναλυτών, ψυχιάτρων, ψυχολόγων, φιλοσόφων, παιδαγωγών κλπ. Η διδασκαλία του χαράχτηκε για πάντα, κτήμα ες αεί. Η διδασκαλία του σεμιναρίου μας έχει ως άξονα αναφοράς τον Τομέα Ψυχανάλυσης που θεμελιώθηκε το 1986 από τον Ζακ Λακάν στο Πανεπιστήμιο Paris VIII. Έκτοτε, ο Ζακ Αλαίν Μιλλέρ, κύριος εκπρόσωπος του

3

έργου του, συνεχίζει τη διδασκαλία του στα πλαίσια του εβδομαδιαίου Σεμιναρίου Λακανικός Προσανατολισμός.

Τόπος : Ιπποκράτους 68 Α, Αθήνα, 1ος όροφος.

Ημερομηνία έναρξης : Τετάρτη 18 Νοεμβρίου, ώρα 21.00-22.45   Ο σεμιναριακός – διδακτικός άξονας αποτελείται από τις ακόλουθες τέσσερεις ενότητες:

Ι. Θεωρητικά σεμινάρια

Η ενότητα αυτή περιλαμβάνει τον κορμό του κυρίως σεμιναρίου που είναι εβδομαδιαίο, διάρκειας 2 ωρών. Το σεμινάριο είναι ετήσιο και συνδέεται με την ενότητα II σε ό,τι αφορά την κλινική. Το θέμα για το τρέχον έτος 2009-2010 είναι:

«Η γυναίκα, το παιδί, η απόλαυση: ο κόμβος μητρότητα-θηλυκότητα »

Ο Φρόυντ είχε επεξεργαστεί το σύνθετο ζήτημα της μητρότητας και τη σχέση της μητέρας με το παιδί κάτω από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Εστιακό του σημείο ήταν το περίφημο σύμπλεγμα του ευνουχισμού : μίσος της κόρης προς την μητέρα, φοβία του γιου για την αράχνη –σύμβολο της φαλλικής μητέρας– και άγχος ευνουχισμού. Επιπλέον, με το πρόσωπο της μητέρας, ως πρώτο δυνητικό σεξουαλικό αντικείμενο για το παιδί, συνδέονται διαφόρων μορφών φαντασιώσεις αποπλάνησης και κάθε είδους καθηλώσεις οι οποίες παραχωρούν τη θέση τους, είτε στη νεύρωση, είτε στην ομοφυλοφιλία, είτε στην αδυναμία προσέγγισης ενός έμφυλου παρτενέρ, είτε στην εξιδανικευμένη και

4

απαγορευμένη μορφή της μητέρας, είτε στη μετουσίωση κλπ. Από την πλευρά της μητέρας το παιδί κατέχει θέση φαλλικού αντικειμένου, ως αναπλήρωση της γυναικείας έλλειψης. Αναφορικά δε με το ερώτημα του «τι θέλει η γυναίκα», πέραν της μητρότητας, ο Φρόυντ διστάζει και δεν θα απαντήσει ποτέ με ικανοποιητικό τρόπο. Εντούτοις, μπορούμε να εκμαιεύσουμε κάποια ίχνη μιας ενδεχομένης απάντησης στο άρθρο του Το μοτίβο της εκλογής των μικρών κουτιών1, όπου επιχειρεί να διασαφηνίσει το παραπάνω ερώτημα. Εξηγεί λοιπόν τις τρεις αναπόφευκτες σχέσεις του άνδρα προς τη γυναίκα –η γεννήτορας, η σύντροφος, η καταστροφέας– οι οποίες μπορούν να ρίξουν φως πάνω στο ζήτημα που τον προβλημάτιζε: Γυναίκα μητέρα, γυναίκα ερωμένη και γυναίκα τόπος του Πράγματος, η αμείλικτη.

Ο Λακάν προσεγγίζει αυτή τη θεματική, μεταξύ άλλων, στο γραπτό του Πάνω στη γυναικεία σεξουαλικότητα, στο Σεμινάριο IV Η σχέση αντικειμένου, όπως επίσης και στο Σεμινάριο XX, Ακόμη. Σε ό,τι αφορά την συμπληρωματική σεξουαλικότητα της γυναίκας εισάγει την έννοια της Άλλης απόλαυσης σε αντιπαράθεση με την έννοια της φαλλικής απόλαυσης. Προκειμένου δε να διασαφηνίσει μια όψη της σχέση της μητέρας με το παιδί αναφέρεται στον διχασμό της από αυτό. Σε ό,τι τέλος αφορά τις συνέπειες αυτής της σχέσης, στην καλύτερη των περιπτώσεων το παιδί εγγράφεται στην προβληματική της φαλλικής σημασίας –είναι το παράδειγμα της νεύρωσης– ενώ σε άλλες περιπτώσεις το παιδί πραγματώνει μια άμεση πρόσβαση στο αντικείμενο της φαντασίωση της γυναίκας –είναι το παράδειγμα της ψύχωσης.

Σήμερα η συμπτωματολογία του μητρικού τόπου λαμβάνει διάφορες μορφές : ανορεξία, νέα συμπτώματα της μεταμοντέρνας εποχής μας, θέληση απόκτησης παιδιού με κάθε κόστος –η επιστήμη συνεπικουρεί με τον τρόπο της–, διάφοροι προβληματισμοί του τύπου μητρότητα ή θηλυκότητα κλπ.

Μια κλινική διαγράφεται λοιπόν που έχει ως τίτλο Το πεπρωμένο της θηλυκότητας περιορισμένο ή όχι από 1 S. Freud, L’inquiétante étrangeté, « Le motif du choix des coffrets », Paris, folio, 2001, bilingue, p. 151-189, Ελληνική μετάφραση, Το μοτίβο της εκλογής των μικρών κουτιών, Αθήνα, Άγρα, Ο άτακτος λαγός.

5

ένα από τα Ονόματα του Πατέρα. Ο άξονας αναφοράς αυτής της κλινικής έχει σαν γνώμονα το άρθρο του Ζ.-Α. Μιλλέρ «Μια σεξουαλική κατανομή»2. Ειδικότερες θεματικές :

Μαρίνα Φρανγκιαδάκη

- Παραλλαγές του γυναικείου (I) - Παραλλαγές του γυναικείου (II)

Ντόρα Περτέση

- Η γυναίκα, ο φαλλός, η ντροπή : κλινική της νεύρωσης - Η Άλλη απόλαυση και το ζήτημα της θηλυκότητας - Διαστροφικά γνωρίσματα στη σχέση μητέρας και παιδιού

Δημήτρις Βεργέτης

- Οι διατυπώσεις της κατά φύλο διαφοροποίησης - Θηλυκότητα και ανορεξία: ένας αινιγματικό ζευγάρι - Η σχέση μητέρας - κόρης

Γωγώ Φουντουλάκη

- Γυναίκα ή μητέρα ; (I) - Γυναίκα ή μητέρα ; (II)

Παρεμβάσεις :

α) Έλφη Κιλλαχίδου Lefeuvre - Η κλινική της μητρότητας : Παρουσίαση δυο κλινικών περιπτώσεων

β) Μανώλης Κοζαδίνος - Μητρικές απολαύσεις και ασθένεια Σύνολο ωρών: (45)

Ένα δεύτερο κλειστό σεμινάριο, μια φορά το μήνα, θα γίνεται στο Νοσοκομείο «Δαφνί» και θα έχει ως θεματική την κλινική της ψύχωσης. Το Σεμινάριο αποτείνεται απευθύνεται αποκλειστικά σε κλινικούς και απαιτεί την

2 J.-A. Miller, « Un répartitoire sexuel », La Cause freudienne, Paris, 1998, Dif. Navarin, Seuil, No 40.

6

ενεργό συμμετοχή μέσω της παρουσίασης κλινικών περιστατικών. (16 ώρες)

ΙΙ. Παρουσίαση ασθενών

Η παρουσίαση ασθενών δεν είναι απόδειξη της αποτελεσματικότητας μιας γνώσεως, όπως είναι η περίπτωση της ψυχιατρικής ή ψυχολογικής συνέντευξης. Πρόκειται περισσότερο για την συνάντηση ενός υποκειμένου με έναν αναλυτή, συνάντηση που έχει ως αρχή το ψυχαναλυτικό ήθος που μόνον αυτό επιτρέπει την ανάδυση τόσο του ερωτήματος του υποκειμένου, όσο και τη θέση του ως προς την απόλαυση. Η παρουσίαση ασθενών έχει και μια διδακτική πλευρά διότι προϋποθέτει τη συμμετοχή των παρευρισκομένων (ειδικευομένων, ψυχολόγων, κλινικών κλπ.) και μας προσκαλεί σε μια ανανέωση της ψυχιατρικής κλινικής χάρη στην ιδιαιτερότητα του κλινικού περιστατικού προς παρουσίαση. Προϋποθέτει επίσης μια μεταβίβαση, όλων όσων συμμετέχουν, που μόνον ο ψυχαναλυτικός λόγος μπορεί να ενεργοποιήσει.

Έχουν προγραμματιστεί κλινικές παρουσιάσεις ασθενών, ακολουθούμενες από συζήτηση και σύνθεση των κλινικών δεδομένων της περίπτωσης.

Ψυχιατρικό Νοσοκομείο «Δαφνί»

ΙΙΙ. Κλινικές Ημερίδες

Οι κλινικές Ημερίδες συμπληρώνουν το πρόγραμμα του Σεμιναρίου. Κατά κανόνα φιλοξενούν ένα αναλυτή της Σχολής και της Παγκόσμιας Εταιρείας Ψυχανάλυσης με τέτοιο τρόπο ώστε να επιτρέπουν μια πληρέστερη επαφή με την ψυχαναλυτική κλινική. Η παρουσία του προσκεκλημένου συνδυάζει μια διάλεξη και ένα κλινικό σεμινάριο.

7

27 και 28 Νοεμβρίου 2009 Διημερίδα: Ψυχανάλυση και Λογοτεχνία, Βιβλιοθήκη Καίτη Λασκαρίδη, 2ας Μεραρχίας 36, Πειραιάς www . laskaridou . gr

Ιανουάριος 2010Παρουσίαση του βιβλίου του Λακάν Το κλεμμένο γράμμα (La lettre volée), εκδόσεις Πατάκη.

Μάιος 2010Ημερίδα: Η γυναικεία σεξουαλικότητα – Η Άλλη απόλαυση και οι νέες μορφές της γυναικείας σεξουαλικότητας.

ΙV. Ψυχανάλυση και διασυνδέσεις

Ο άξονας αυτός απευθύνεται σε όλους τους συμμετέχοντες αλλά είναι επίσης ανοιχτός σε φοιτητές και ερευνητές. Έχει ως στόχο την εισαγωγή και την ευαισθητοποίηση των συμμετεχόντων στους διάφορους τομείς γνώσης με τους οποίους η ψυχανάλυση έχει από χρόνια ανοίξει ένα διάλογο. Ανοιχτός στη λογική, την ιστορία, την επιστήμη, τη φιλοσοφία, την εγκληματολογία, τη γλωσσολογία, τα μαθηματικά, την τέχνη, την πολιτική, την ανθρωπολογία κλπ., ο διάλογος αυτός ανέκαθεν διαμόρφωνε γόνιμες επεξεργασίες. Σήμερα είναι ακόμη πιο επείγον να προσπαθήσουμε να εμβαθύνουμε και να εμπλουτίσουμε αυτές τις σχέσεις. Γι’ αυτό τον λόγο προτείνουμε τη συμμετοχή σ’ έναν κύκλο διαλέξεων που θα γίνονται σε πανεπιστημιακό ή άλλο δημόσιο χώρο. Φέτος θα έχουμε συνεργασία με δυο Πανεπιστήμια: το Πάντειο και τη Νομική του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Η θεματική των διαλέξεων είναι η εξής:

8

Ψυχανάλυση και μέσα μαζικής επικοινωνίας (Πάντειο Πανεπιστήμιο)

Ψυχανάλυση και Φιλοσοφία (Πάντειο Πανεπιστήμιο)

Ψυχανάλυση και Λογοτεχνία (Πανεπιστήμιο Αθηνών)

Ψυχανάλυση και Εγκληματολογία (Τμήμα Εγκληματολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών)

9

Προϋποθέσεις εισδοχής και εγγραφής

Για να γίνει κάποιος δεκτός στο Σεμινάριο και στα κλινικά εργαστήρια δεν απαιτείται κάποια ειδική προϋπόθεση. Εντούτοις, χρειάζεται τουλάχιστον ένα επίπεδο δεύτερου έτους πανεπιστημιακών σπουδών. Αιτήσεις κατ’ εξαίρεση αυτών των προϋποθέσεων μπορούν να συζητηθούν. Η εγγραφή έπεται μιας συνέντευξης με ένα μέλος της διδακτικής ομάδας. Ο αριθμός των θέσεων είναι περιορισμένος και θα τηρηθεί γραμμή προτεραιότητας.

Αίτηση εγγραφής για το έτος 2009-2010

Όνομα :Επίθετο : Διεύθυνση :Επάγγελμα :Επίπεδο σπουδών :Τηλέφωνο : e-mail :

Ειδική τιμή για φοιτητές

Διδάσκοντες :

Ντόρα Περτέση, ΑP, Μέλος της Νέας Λακανικής Σχολής και της Παγκόσμιας Εταιρείας ΨυχανάλυσηςΓεωργία Φουντουλάκη, ΑP, Μέλος της Νέας Λακανικής Σχολής και της Παγκόσμιας Εταιρείας Ψυχανάλυσης Δημήτρις Βεργέτης, ΑP, Μέλος της Νέας Λακανικής Σχολής και της Παγκόσμιας Εταιρείας Ψυχανάλυσης Μαρίνα Φραγκιαδάκη, ΑP, Μέλος της Σχολής του Φροϋδικού Αιτίου και της Παγκόσμιας Εταιρείας Ψυχανάλυσης και οι προσκεκλημένοι της Σχολής

10

Γραμματεία, τηλέφωνο: 2107226520e-mail : pertesi @ otenet . gr Εκδόσεις : σειρά αληthεια. Πατάκη www . a lethei a . gr σειρά Ψυχαναλυτικός Λόγος, Ψυχογιός, υπ. Βλ. Σκολίδης,

11