เอกสารประกอบกจกรรมกลมศกษาอสลามประจ าสปดาห ฮะละกอฮ

ชมรมมสลม มหาวทยาลยรงสต

ฮะดษเบองตน

13 มกราคม 2554

ปรบปดชอบ: อบนอสมาอล อลฮซยนย

เอกสารประกอบกจกรรมกลมศกษาอสลามประจ าสปดาห 13 มกราคม 2554

1

ความรเกยวกบหะดษ โดย อ.อนวา สะอ

หะดษ حديث

ความหมายของหะดษ

ความหมายทางภาษา ค าวา หะดษ ในภาษาอาหรบมความหมายดงน 1. แปลวา ใหม ซงตรงขามกบค าวา เกาะดม قدم ซงแปลวา เกา 2. แปลวา ค าพด เชน หะดษของอบดลลอฮ หมายถง ค าพดของอบดลลอฮ เปนตน

ความหมายทางวชาการ หะดษ คอ ค าพด การกระท า การยอมรบ และคณลกษณะ ตลอดจนชวประวตของทานนบมฮมหมด(ศอลลลลอฮอะลยฮวสลม)

อบนหะญร อล-อสเกาะลานยใหนยามของหะดษวา “ทกๆสงทพาดพงถงทานนบ(ศอลลลลอฮอะลยฮวสลม)”

ค าทมความหมายใกลเคยงกบหะดษ 1. อซซนนะฮ 2 السنة. อะษร 3 أثر. เคาะบร خبر 1.อซซนนะฮ السنة เดมนนแปลวา แนวทาง หรอ แบบอยาง สวนความหมายทางวชาการนนมหลาย

นยาม

• นกปราชญวชาหะดษและปราชญอศลลฟกฮใหความหมายอซซนนะฮเชนเดยวกบค าวาหะดษ

• นกปราชญวชาฟกฮใหความหมายอซซนนะฮวา สงทมบญญตพงกระท า หากละเวนไมกระท ากไมมบทลงโทษใดๆ ซงตรงขามกบค าวาวาญบ(จ าเปน)หรอฟรฎ(บงคบตองกระท า)

• นกปราชญทวไปใชค าวา อซซนนะฮในบางครงหมายถง สงตรงขามกบค าวาบดอะฮ (อตรกรรม)

2.อะษร أثر ความหมายเดมคอ รองรอย เครองหมาย หรอสงทหลงเหลอ

•นกปราชญวชาหะดษใหความหมายอะษรเชนเดยวกบค าวาหะดษ

•นกปราชญบางทานใหความหมายวาค าพดหรอการกระท าของเศาะหาบะฮและตาบอน

3.เคาะบร خبر

ความหมายเดมคอ ขาว เรองราว • นกปราชญวชาหะดษใหความหมายเคาะบรเชนเดยวกบค าวาหะดษ

เอกสารประกอบกจกรรมกลมศกษาอสลามประจ าสปดาห 13 มกราคม 2554

2

• นกปราชญบางทานใหความหมายวา หะดษคอสงทมาจากทานรอซล สวนเคาะบรคอสงทมาจากผอน

*ปราชญ บางทานกจ าแนกค าทกลาวมาขางตนดงน • หะดษ حدث คอ สงทมาจากทานรอซล • อะษรأثر คอ สงทมาจากเศาะหาบะฮ ตาบอนและผทมาหลงจากพวกเขา • สวนเคาะบร خبر คอ ชวประวตของบรรดากษตรยสมยโบราณและบคคลส าคญใน

ประวตศาสตร ความแตกตางระหวางอลกรอานกบหะดษ

1. อลกรอานคอ هللا كالم (ค าด ารสของอลลอฮ) ทงถอยค าและความหมาย สวนหะดษเปน وح วะหย (ววรณ)จากอลลอฮในดานความหมายเพยงอยางเดยว

2. อลกรอานมความเปนมหศจรรย และความทาทาย تحدى و إعجاز ทงถอยค าและความหมายซงตางกบหะดษ

3. ผอานอลกรอานจะไดรบผลบญถง 10 เทาในทกพยญชนะของการอาน

4. ผ หญงทมาประจ าเดอน ผ หญงมเลอดหลงคลอด(นฟาส) ผ มหะดษ (คอยงไมอาบน าละหมาดหลงจากไดเสยน าละหมาดไมวากรณใดๆ) หรอผมญนบ (คอยงไมอาบน ายกหะดษหลงจากหลบนอนกบภรรยาหรอฝนเปยก)พวกเขาเหลานนไมอนญาตใหแตะตองคมภรอลกรอานเดดขาด (บางทศนะกอนญาตใหผ มญนบ และผมรอบเดอนอาน สมผส อลกรอานไดเชนกน) สวนต าราหะดษไมมขอหามแตประการใด

5. อลกรอานนนถกบญญตใหน ามาอานในละหมาด สวนหะดษไมอนญาตน ามาอานในละหมาด

6. อลกรอานถกถายทอดรนแลวรนเลาดวยกระบวนการ متواتر มตะวาตร (มบคคลจ านวนมากรายงาน) ซงตางกบหะดษบางสวนเปนมตะวาตร บางสวนเปนآحاد อาหาด (หะดษไมถงระดบมตะวาตร)

7. ไมอนญาตใหรายงานอลกรอานดวยความหมาย แตหะดษสามารถรายงานดวยความหมายไดตามเงอนไขทมหดดษน(ปราชญหะดษ)วางไว

เอกสารประกอบกจกรรมกลมศกษาอสลามประจ าสปดาห 13 มกราคม 2554

3

ประเภทของหะดษ

การจ าแนกประเภทของหะดษนนนกวชาการไดจ าแนกหะดษเปนดงน 1. จ าแนกตามลกษณะของกระแสรายงาน

2. จ าแนกตามลกษณะของการน ามาใชมาเปนหลกฐานอางอง

3. จ าแนกตามลกษณะของผสบ

จ าแนกตามลกษณะของกระแสรายงาน

แบงออกเปนได สองประเภทคอ 1. หะดษมตะวาตร ترمتوا

2. หะดษอาหาด آحاد หะดษมะวาตรمتواتر คอหะดษทมบคคลจ านวนมากในทกสมยไดรายงานสบทอดกน

มายงตอเนอง โดยไมมความเปนไปไดเลยวาบคคลจ านวนมากเหลานนจะสมคบกนกลาวเทจโดยจ านวนผรายงานในแตละชวงนนนกวชาการไดก าหนดวาอยางนอยตองม 10 คนขนไป

สถานภาพของหะดษมตะวาตร ถอวาเปนสดยอดของความถกตองโดยไมมขอสงสยเคลอบแคลงใดๆ ผใดทปฏเสธหะดษมตะวาตรผนนจะตกศาสนาเปนกาฟร ตวอยางหะดษมตะวาตร

النار من مقعده فلتبوأ متعمدا عل كذب من

“ผใดทกลาวเทจแกฉน(กหะดษนบมาอาง)เขาผนนจงเตรยมทนงของเขาในนรกเถด”

ตวบทหะดษนมศอหาบะฮมากกวา 70 คนไดรานงานสบทอดกนมา ขอสงเกต หะดษประเภทนมจ านวนนอยกวาหะดษอาหาด

หะดษอาหาด آحاد คอ หะดษทไมถงระดบมตะวาตร แมจะเปนเพยงชวงเดยวของสายรายงาน

สถานภาพของหะดษอาหาดนนมผลเพยงคาดคะเนตามหลกเหตผล คอยงไมแนนอนวาถกตองหรอไม การทจะน าหะดษประเภทนมาอางตองตรวจสอบความถกตองเสยกอน

หะดษอาหาด آحاد แบงออกเปน 3 ประเภท 1. หะดษมชฮรمشهور (หะดษทมผรายงานในแตละชวงตงแตสามคนขนไป แตไมถง

ขนมตะวาตร เชน หะดษ ( الشطان من العجلة )حسنه الترمذي رواه “การรบรอนมาจากชยฏอน”

2. หะดษอะซซ عزيز (หะดษทมผรายงานไมนอยกวาสองคน) เชน หะดษ

เอกสารประกอบกจกรรมกลมศกษาอสลามประจ าสปดาห 13 มกราคม 2554

4

( الشخان رواه( أجمعن والناس وولده والده من إله أحب أكون حتى أحدكم الؤمن

“คนหนงจากพวกทานจะไมเปนผมศรทธาทสมบรณจนกวาฉนจะเปนทรกแกเขายงกวาพอของเขา ลกของเขา และคนทงหมด”

หะดษนมศอหาบะฮสองทานรายงานจากทานนบ คอทานอะนส กบทาน อบฮรยเราะฮ สายของทานอะนสมผรายงานตอจากเขาสองคน คอ เกาะตาดะฮ กบ อบดลอะซซ

3. หะดษฆอรบغريب คอหะดษทมผ รายงานเพยงคนเดยวโดดเดยว ตลอดสายรายงาน หรอในบางชวงของสายรายงาน เชนหะดษ ( البخاري رواه( بالنات األعمال إنما “แทจรงกจการทงหลายนนขนอยกบเจตนา”

หะดษนทานอมร บน อลคอฏฏอบ รายงานเพยงคนเดยวจากทานนบ عله هللا صلى และผทรายงานตอจากอมรตลอดสายสบกเปนผรายงานคนเดยว ดงแผนภมตอไปน وسلم

หะดษทงสามประเภทนยอมเปนไปไดทง หะดษศอหหถกตองทสด หะซน(ต ากวาระดบ

ศอหห) และเฎาะอฟ (ออน) ทงนขนอยกบคณสมบตของหะดษแตละบท

จ าแนกตามลกษณะของการน ามาใชมาเปนหลกฐานอางอง จ าแนกหะดษออกเปนสองประเภท คอ

1. หะดษทน ามาเปนหลกฐานได

2. หะดษทใชเปนหลกฐานไมได

หะดษทน ามาเปนหลกฐานได

แบงออกเปนสองประเภทคอ 1. หะดษศอหหصحح 2. หะดษหะซน حسن

เอกสารประกอบกจกรรมกลมศกษาอสลามประจ าสปดาห 13 มกราคม 2554

5

หะดษศอหหصحيح

หะดษศอหห คอหะดษทมสายรายงานตดตอกนอยางไมขาดสายตงแตตนสายจนถงปลายสาย โดยผรายงานแตละคนตองเปนผมคณธรรม มความจ าเปนเลศ หะดษนนตองไมขดแยงกบผสายรายงานอนทนาเชอถอกวา และไมมความบกพรองทซอนเรน

ตวอยางหะดษศอหห ทานอมามอลบคอรยไดรายงานหะดษบทหนงไวในต าราหะดษศอหหของทานดงน

ثنا اس أب بن آدم حد ثنا قال إ فر أب بن هللا عبد عن ش عبة حد خالد أب بن وإسماعل الس عن عب و بن هللا عبد عن الش عمر عن عنه ما هللا رض ب ه هللا صلى الن : قال وسلم عل

سلم سلم ون سلم من الم ده لسانه من الم هاجر و عنه هللا نهى ما هجر من والم

“มสลม คอผทไมรงแกบรรดาพนองมสลมดวยลนและมอของเขา และอลมฮาญร (ผอพยพ) คอผทอพยพจากสงทอลลอฮ (ซบฮานะฮวะตาอาลา) ทรงหาม”

หะดษบทนเปนหะดษทศอหหเนองจากมคณสมบตหาประการครบถวน คอ 1. มสายรายงานตดตอกนไมขาดตอน

2. ผรายงานทกคนมคณธรรม

3. ผรายงานทกคน มความจ าดเลศ

4. ไมขดแยงกบหะดษทแขงแรงกวา 5. ไมมความบกพรองอนซอนเรนใดๆในหะดษ

ประเภทของหะดษศอหห หะดษศอหหแบงออกเปนสองประเภท คอ

1. ศอหห ลษาตฮ لذاته صحيح คอหะดษทมคณสมบตหาประการครบถวน (ศอหห ดวยตวเอง)

2. ศอหห ลฆอยรฮ لغيره صحيح คอ หะดษทแตเดมเปนหะดษหะซน แตมกระแสรายงานอนซงอยในระดบเดยวกนหรอสงกวามาสนบสนน จงไดยกระดบขนเปนศอหห ลฆอยรฮ (ศอหห โดยอาศยสายรายงานอนมาสนบสนน)

ต ารารวบรวมหะดษศอหห นกปราชญหะดษคนแรกทรวบรวมหะดษทศอหหเปนต ารา คอ ทานอมาม มฮมหมด

บน อสมาอล อลบคอรย (มชวตระหวางป ฮ.ศ. 194-256) ต าราหะดษของทานมชอวา المسندالصحح الجامع وأامه وسننه وسلم عله هللا صلى هللا رسول حدث من المختصر

เอกสารประกอบกจกรรมกลมศกษาอสลามประจ าสปดาห 13 มกราคม 2554

6

หรอเรยกสนๆวา ศอหห อล-บคอรย البخاري صحيح ตอมาทาน อมามมสลม บน หจญาจ(มชวตระหวางป ฮ.ศ.204-261) ศษยของทานอลบคอรยไดรวบรวมหะดษศอหหเปนต าราอกซงมชอวา ศอหหมสลม مسلم صحيح

ต าราหะดษของทานทงสองถอวาเปนต าราทถกตองทสดหลงจากอลกรอาน นอกจากทานทงสองแลวยงมปราชญคนอนๆทพยายามรวบรวมหะดษศอหห เชน อบนคซยมะฮ อบนห

บบาน เปนตน แตต าราของทานเหลานนกยงไมไดมาตรฐานเทาต าราศอหหของอมามบคอรยและมสลม

หะดษ หะสน حديث حسن

หะดษหะสน คอ หะดษทมสายรายงานตดตอกนอยางไมขาดสายตงแตตนสายจนถงปลายสาย โดยผรายงานตองเปนผมคณธรรม แตสมรรถภาพการจ าหยอน (กวาหะดษผ รายงานหะดษศอหห) ไมขดแยงกบผสายรายงานอนทนาเชอถอกวา และไมมความบกพรองทซอนเรน

หะดษหะสนมคณสมบตเชนเดยวกบหะดษศอหห แตจะตางกนตรงทสายรายงานบางคนมความจ าไมดเลศ เหมอนสายรายงานของหะดษศอหห แตกไมถงขนเลอะเลอน

ขอแตกตางระหวางหะดษหะสนกบหะดษศอหหนน อยทการก าหนดเงอนไข ความจ าของสายรายงาน หากสายรายงานมความจ าดเลศ تام ضبط กจดอยในระดบศอหห ถาหากสายรายงานสมรรถภาพการจ าหยอนยาน ضبطه قل กจดอยในระดบหะสน

ตวอยางหะดษหะสน หะดษทบนทกโดยอตตรมซย ในกตาบล อะดาบ เลขท 2693 วา ثنا د حد حم ار بن م ثنا بش ى حد ح ثنا سعد بن ثن حكم بن بهز حد قال جد ي عن أب حدا ق لت ول ن هللا رس ما أو زوجتك من إال عورتك احفظ قال نذر وما منها نأت ما اعورات

من ك ملكت ل فقال ج ك ون الر ل مع ج راها ال أن استطعت إن قال الر ق لت فافعل أحد ل ج ك ون والر ا ا أن أحق فالل قال خال منه ستح

ه بهز وجد حسن حدث هذا: عسى أب و قال ة اسم عاو دة بن م ري ح الق ش .... العورة حفظ ف ماجاء:باب/ األدب كتاب 3962 برقم الترمذي أخرجه ) )

ความหมายของหะดษ (มอาวยะฮ บน หยดะฮ) กลาววา “ฉนไดกลาวถามทานรอซลศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลมวา เอาเราะฮของพวกเรานนเมอใดตองปกปด และเมอใดทถกยกเวน” ทานนบจงกลาววา “จงปกปดเอาเราะฮของทาน นอกเสยจากวาเจาอยกบภรรยาหรอทาสของเจา” เขาไดกลาวอกวา “หากผชายอยตอหนาผ ชายอกคน ตองปกปดเอาเราะฮไหม”

เอกสารประกอบกจกรรมกลมศกษาอสลามประจ าสปดาห 13 มกราคม 2554

7

ทานนบตอบวา “ถาหากวาเจาสามารถทจะปกปดมใหใครเหนมนแลวกจงท า” เขาไดถามอกวา “ถาหากเขาอยคนเดยวตามล าพงเขาตองปกปดเอาเราะฮหรอไม”ทานนบตอบวา “แทจรงเขาควรละอายตออลลอฮ มากกวาตวเขาเสยอก”

อบอซา (อตตรมซย) กลาววา “หะดษบทนเปนหะดษ หะสน ป ของบะฮซ มชอวา มอาวยะฮ บน หยดะฮ อล-กชยรย....”

บนทกโดย อตตรมซย หมายเลขหะดษ 2693/ กตาบ อล-อะดาบ/ บาบ เกยวกบการปกปดเอาเราะฮ

หะดษบทนเปนหะดษหะซน เนองจากผ รายงานทงหมดเปนผ เชอถอไดทงสน ثقة นอกจากบะฮซ บนหะกม เพราะนกวจารณหะดษไดจดเขาอยในระดบ เศาะดก صدوق( มสจจะ) แตสายรายงานทเขารายงานจากพอของเขา พอจากป จดอยในระดบสดยอดหะดษหะซน ประเภทของหะดษหะซน

หะดษหะสนนนแบงออกเปน สองประเภท ดงน 1. หะดษหะสน ลษาตฮ لذاته حسن คอ หะดษทมคณสมบตเชนเดยวกบหะดษศอห

ห แตจะตางกนตรงทสายรายงานบางคนมความจ าไมดเลศ เหมอนสายรายงานของหะดษศอหห แตกไมถงขนเลอะเลอนหรอหะดษศอหหลฆอยรฮ ตามทไดนยามมาแลว ตวอยางหะดษหะสน ลษาตฮ หะดษทบนทกโดยอตตรมซย

ثنا د حد حم ثنا إسمعل بن م حد ثنا الحسن بن عل ن حد س ثنا واقد بن الح قال غالب أب و حدق ول أ مامة أبا سمعت ول قال هعل هللا صلى هللا رس آذانه م صالت ه م ت جاوز ال ثالثة وسلم رجع حتى البق العبد ها باتت وامرأة ها وزوج م قوم وإمام ساخط عل كاره ون له وه

ه غالب وأب و الوجه هذا من غرب حسن حدث هذا عسى أب و قال ر اسم حزو

( كارهون له وهم قوما أم فمن باب/ الصالة كتاب 233: برقم الترمذي أخرجه ) ความหมายของหะดษ สามจ าพวกทการละหมาดของพวกเขานนเสยเปลาคอ ทาสท

หนจนกวาเขาจะกลบมาหานายของเขา, สตรทนอนในสภาพทสามของนางไมพอใจตอนาง และคนทเปนผน าในการละหมาดแตผตามนนรงเกยจในตวเขา

บนทกโดย อตตรมซย หมายเลขหะดษ 328/ กตาบ อศ-เศาะลาฮ/ บาบ ผทเปนอหมามน าละหมาดในขณะทมะอมม(ผตาม) รงเกยจตวเขา

เอกสารประกอบกจกรรมกลมศกษาอสลามประจ าสปดาห 13 มกราคม 2554

8

หะดษนเปนหะดษหะสน เนองจากผ รายงานทงสตางกเปนผทเชอถอได นอกจากอะบฆอลบ เพยงคนเดยว เพราะนกวจารณหะดษระบวาเปน เศาะดกยคต خطئ صدوق (มสจจะและมความผดพลาดในการรายงานหะดษในบางครง)

2. หะดษหะซนลฆอยรฮ لغيره حسن คอ หะดษออน(ฎออฟ)แตไดรบการสนบสนนจากสายรายงานอนซงมฐานะเดยวกนหรอเหนอกวา จนสามารถเลอนฐานะเปน หะสน ลฆอยรฮ ( เปนหะสน โดยมสายรายงานอนมาสนบสนน ) เงอนไขในการเลอนฐานะหะดษ ฎออฟเปนหะสนลฆอยรฮ

•ผรายงานหะดษนนตองไมถกระบวาเปนกาซบ كاذب (คนพดโกหก) หรอฟาสก فاسق (ผท าบาปใหญหรอบาปเลกบอยๆ)

•มสายรายงานอนมาสนบสนนซงมฐานะเดยวกนหรอเหนอกวา •ตองไมเปนหะดษ ชาษ شاذ (ขดแยงกบสายรายงานทเหนอกวา)

ตวอยางหะดษหะสน ลฆอยรฮ ทานอมามอตตรมซย ไดบนทกวา ثنا د حد حم ار بن م ثنا بش ى حد ح حمن وعبد سعد بن د مهدي بن الر حم جعفر بن وم ثنا قال وا عن ربعة بن عامر بن هللا عبد سمعت قال للا عبيد بن عاصم عن ش عبة حد

ه وسلم ول هللا صلى هللا عل ن فقال رس جت على نعل أبه أن امرأة من بن فزارة تزون قالت نعم قال فأجازه أرضت من نفسك ومالك بنعل

النساء مهور من ماجاء: باب/ النكاح كتاب, 1321: برقم الترمذي أخرجه ) ) ความหมายของหะดษ มสตรจากเผาฟะซาเราะฮนางหนง ไดแตงงานโดยไดรบ

สนสอดเปนรองเทาหนงค ทานนบ ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม ไดกลาวแกนางวา เจายนยอมทแตงงานดวยสนสอดทเปนรองเทาหนงคหรอ นางตอบวา ใช ดงนนทานนบจงอนญาตใหแตงงานได บนทกโดย อตตรมซย หมายเลขหะดษ 1031/ กตาบ อน-นกาห /บาบ เกยวกบคาสนสอดของสตร * ขอสงเกต ทไมไดขดเสนใตก ากบ คอ อสนาดหรอสายรายงาน ทขดเสนใต คอตวบทหะดษ สวนในวงเลบคอ ทมาของหะดษ

จากตวอยางหะดษขางตน พบวาในสายรายงานนน มจดบกพรองอยท อาศม บน อบยดลลาฮ د بن اصمع ب هللا ع นกวจารณหะดษไดกลาวถงตวเขาวา เปนผมความจ าอยในขนเลว الحفظ سؤ

เอกสารประกอบกจกรรมกลมศกษาอสลามประจ าสปดาห 13 มกราคม 2554

9

ดงนนสายรายงานทม อาศมบน อบยดลละฮ รวมอยดวยนนเปนสายรายงานทออน แตเนองจากหะดษนยงมกระแสรายงานอนอกมาสบสนนซงไดแก กระแสของ ทานอมร อบฮรยเราะฮ สหล บน สอด อบสะอด อนส อาอชะฮ ญาบร และอบหดรอด อล-อสละมย รอฎยลลอฮอนฮม หะดษนจงไดเลอนฐานะจากฎออฟ (ออน) ขนเปน หะดษหะสน ลฆอยรฮ หกมของหะดษหะซน

บรรดาปราชญไมขดแยงเลยวา หะดษหะสน นนสามารถน ามาอางองได เหมอนหะดษศอหห ดงนนมนกปราชญหะดษบางคนเชน อบนหบบาน อบนคซยมะฮ อลหากม และอบนสะกน เปนตนไดรวบรวมหะดษศอหหกบหะสนในต าราเลมเดยวกนและมทศนะวาหะดษทงสองประเภทนนเปนหะดษศอหหทงหมด ส านวนการวนจฉยหะดษของอตตรมซย

صحح حسن حدث ม 2 ความหมาย •หากหะดษมสองกระแสรายงานหรอมากกวา กระแสทหนงอยในระดบหะสน สวนอก

กระแสหนงอยในระดบศอหหหากหะดษมกระแสเดยว กหมายถง บางปราชญถอวาหะสน สวนอกฝายกวาศอหห

جهالو هذا من إال والنعرفه غرب حسن .1 หมายถง หะดษนเปนหะดษหะสนลษาตฮ

بمتصل لس وإسناده غرب حسن .2 หมายถง หะดษนฎออฟ(ออน) غرب حسن صحح/ غرب صحح حسن .3 หมายถง หะดษหะสนทมสาย

รายงานกระแสเดยว ซงเกอบถงขนหะดษศอหห ต าราทมหะดษหะสน

หะดษหะสนสวนใหญแลวเรามกจะพบใน ต าราดงตอไปน

1. สนน السنن เชน สนน อตตรมซย, สนนอะบดาวด 2. มสนด المسندเชน มสนด อมามอฮหมด, มสนด อลหมยดย 3. มศอนนฟ المصنف เชน มศอนนฟ อบดรรอซาก, มศอนนฟ อบนอะบชยบะฮ

หะดษทน ามาเปนหลกฐานไมได

มอย 2 ประเภทดวยกน คอ 1) หะดษฎออฟ ضعف حدث (หะดษออน) 2) หะดษเมาฎวะ موضوع حدث (หะดษทถกอปโลกนขนมา)

เอกสารประกอบกจกรรมกลมศกษาอสลามประจ าสปดาห 13 มกราคม 2554

10

หะดษฎออฟ حديث ضعيف

คอทกๆหะดษทขาดเงอนไขหรอคณสมบตของหะดษหะซน(ซงรวมถงคณสมบตของหะดษศอหหดวย)องคประกอบทท าใหเปนหะดษฎออฟ มอย 2 ประการ คอ

1) ผรายงานหะดษนนถกวจารณดานความจ าหรอความประพฤต 2) การขาดตอนหรอการตกหลนของสายรายงาน

ระดบของหะดษฎออฟ

หะดษฎออฟมหลายระดบทงนขนอยกบขอบกพรองมากหรอนอยเชน ฎออฟ ضعف(ออนธรรมดา) , ฏออฟ ญดดน جدا ضعف (ออนมาก) , อลวาฮ الواه (ออน) อลมงกร (ถกปฏเสธ) المنكرตวอยางหะดษ ฎออฟ

ثنا بة حد ان ق ت ف ثنا قاال وكع بن وس د حد م حمن عبد بن ح الر ؤاس بن الحسن عن الر

ونها عن صالح د أب ر حم قاتل عن م ان بن م قال قال أنس عن قتادة عن ح ب صلى النه هللا ل إن وسلم عل ء لك بقراءتها له هللا كتب س قرأ ومن س الق رآن وقلب قلبا ش

ات عشر آنالق ر قراءة مر

س فضل ف ماجاء باب/ القرآن فضائل كتاب/ 3313الحدث رقم الترمذي أخرجه

ความหมายหะดษ “แทจรงทกสงทกอยางมหวใจ สวนหวใจของอลกรอานกคอสเราะฮยาสน ผใดอานสเราะฮยาสน อลลอฮจะทรงตอบแทนผลบญแกเขาเทากบการอานอลกรอาน(จบเลม)สบครง”

บนทกโดยอตตรมซย หมายเลขหะดษ:2812 กตาบ:ฟาเฎาะอลล กรอาน เรอง: ความประเสรฐของสเราะฮยาสน

หะดษนเปนหะดษฎออฟเพราะในสายรายงานม ฮารน อบมหมมด ون د أب هار حم م ซงนกวจารณหะดษระบวาเขานนมญฮล (ไมเปนทรจก ) หกมรายงานหะดษฎออฟ

อนญาตใหรายงาน หะดษฎออฟ(ออนธรรมดา) ไดโดยมเงอนไข 2 อยาง 1) ตองไมเกยวกบเรองหลกการเชอถอ (อะกดะฮ) เชน หะดษเกยวกบคณลกษณะ

ของอลลอฮ 2) ไมเกยวกบการก าหนดบทบญญตวาเปนสงทหะลาลหรอหะรอม

เอกสารประกอบกจกรรมกลมศกษาอสลามประจ าสปดาห 13 มกราคม 2554

11

ดงนนหะดษเกยวกบคณคาของอามล เรองเลาตางๆ หรอหะดษทกระตนใหท าความด เปนตน สามารถรายงานไดถงแมวาจะเปนหะดษฎออฟ แตตองกลาวสายรายงาน(อสนาด)และระบสถานภาพของหะดษดวย ทงนเพอไมใหผทฟงเขาใจผดวานนคอหะดษศอหห

ในต าราหะดษของอมามหลายทาน เชน อบนมาญะฮ อะบดาวด ฯลฯ เราพบวามหะดษทฎออฟปรากฏอย แตไมใชวาเขาเหลานนปฏบตตามหะดษฎออฟ ทงนการทเขาเหลานนบนทกหะดษฎออฟกเพอการไตรตรองและพจารณาวาหะดษนนมสายรายงานอนมาสนบสนนหรอไม เผอวาหะดษนนจะไดยกฐานะจากฎออฟเปนหะดษหะสน ลฆอยรฮ

สวนหะดษฎออฟญดดน (ออนมากๆ) ไมอนญาตใหรายงานโดยเดดขาด นอกจากจะชแจงถงสถานภาพและผลเสย ของหะดษนนดวย ถาหากรายงานหะดษประเภทนโดยมไดระบถงสถานภาพอยางละเอยดแลว ผ รายงานหะดษนนอาจถงขนกลาวเทจตอทานนบ(ศอลลลอฮอะลยฮวะสลลม)ได

สวนส านวนในการรายงานหะดษฎออฟ ผรายงานไมควรใชส านวนฟนธงวาหะดษนนมาจากทานรอซล(ศอลลลอฮอะลยฮวะสลลม) เชนกลาววา “ทานรอซล(ศอลลลอฮอะลยฮวะสลลม)ไดกลาววา.....................” แตควรกลาววา “มรายงานจากทานรอซล(ศอลลลอฮอะลยฮวะสลลม)วา........”

หกมปฏบตตามหะดษฎออฟ

การปฏบตตามหะดษฎออฟนนบรรดาปราชญมทศนะแตกตางกน ซงแบงเปน 3 ทศนะดงน 1) ไมอนญาตใหปฏบตตามหะดษฎออฟ ไมวาจะเปนหะดษทเกยวของกบคณคา

ของอะมล หรอหะดษเกยวกบเรองเลาตางๆ เปนทศนะของ ยะหยา บนมะอน อมามอลบคอรย อมามมสลม อบนลหซม อบนลอะเราะบย อบนลมลกกน ฯลฯ ทศนะนใกลเคยงความถกตองมากทสด

2) อนญาตปฏบตตามหะดษฎออฟเมอในปญหานนไมมตวบทหลกฐานจากอลกรอานและหะดษทศอหหเลย เปนทศนะของอมามอะหมด และอบดาวด ทงนเพราะพวกเขาเหนวาหะดษทฎออฟ ดกวาการกยาส قاس (การเทยบเคยงปญหาทไมมหลกฐานกบปญหาทมหลกฐาน) อนทจรงหะดษฎออฟตามทศนะของอมามอะหมดนนมใชหะดษฎออฟทรนแรงน ามาเปนหลกฐานไมได แตเปนฎออฟทมสวนความเปนศอหหแฝงอย เพราะวาปราชญยคกอนไมไดจ าแนกหะดษเปนศอหห-หะสน-ฎออฟ เชนยคหลงแตจะจ าแนกหะดษเปน 2 ประเภทเทานนคอ ศอหหกบฎออฟ อาจเปนไปไดวาหะดษฎออฟทอหมามอะหมดหมายถงคอ หะดษหะสน ลฆอยรฮ นนเอง

เอกสารประกอบกจกรรมกลมศกษาอสลามประจ าสปดาห 13 มกราคม 2554

12

3) อนญาตน าหะดษฎออฟทเกยวของกบคณคาของอะมลมาปฏบตตามได โดยมเงอนไขดงน

• ตองเปนหะดษทไมออนมาก ( جدا ضعف ) • ตองอยภายใตหลกการทวไปทไดรบการปฏบต • ตองไมยดมนวาหะดษนนมาจากทานรอซลอยางแนนอน • เปนทศนะของญมฮร(ปราชญสวนใหญ) สรป ทางทดควรหลกเลยงการปฏบตตามหะดษฎออฟ ทงนหะดษทศอหหนนมเพยงพอ

ทเราจะปฎบตตามศาสนบญญต การยดถอหะดษศอหหนนท าใหจตใจของเรามนใจมากกวายดถอกบหะดษฎออฟ

สวนเงอนไขทนกปราชญบางทานไดก าหนดในการปฏบตตามหะดษฎออฟนนเปนเพยงทฤษฎเทานน แตในทางปฏบตจรงนอยคนทจะท าตามเงอนไขเหลานน เนองจากผคนทวไปนนไมมความสามารถพอในการทจะพจารณาวาหะดษไหนเปนหะดษฎออฟธรรมดาและหะดษไหนเปนหะดษฎออฟมากๆ ต ารารวบรวมหะดษฎออฟ

ต าราทรวบรวมหะดษฎออฟมอยหลายเลม ดงเชนต าราดงตอไปน

1) กตาบลมะรอสล ของอะบดาวด داود ألب المراسل كتاب 2) กตาบลอลล ของดารกอฏนย قطن للدار العلل كتاب 3) สลสละต ล อะหาดษฎ ฎออฟะฮ ของอลอลบานย الضعفة األحادث سلسلة

เปนตน لأللبان

ต ารารวบรวมประวตผรายงานทถกระบวาฎออฟ เชน ต าราตอไปน

حبان البن الضعفاء (1 อฎฎอาฟาอ โดยอบนหบบาน

للذهب اإلعتدال مزان (2 มซานล ออตดาล โดยษะฮะบย للدارقطن والمتروكون الضعفاء (3 อฎฎอาฟาอ วล มตรกน โดย อด-ดารกฏนย عدي البن الرجال ضعفاء ف الكامل (4 อลลกามล ฟล ฎอาฟาอร รญาล โดยอบ

น อะดย للعقل الكبر الضعفاء (5 อลฎฎอาฟอล กะบร โดย อลอกอยลย เปนตน

เอกสารประกอบกจกรรมกลมศกษาอสลามประจ าสปดาห 13 มกราคม 2554

13

ประเภทของหะดษฎออฟ ดงทไดกลาวมาตอนทแลวถงองคประกอบทท าใหหะดษเปนฎออฟม 2 อยางคอ ในสายรายงานนนมผรายงานทถกวจารณ และการขาดตอนหรอตกหลนของสายรายงาน จากองคประกอบทงสองนท าใหหะดษฎออฟแบงออกเปนประเภทตางๆดงน หะดษทเปนฎออฟเนองจากการขาดตอนหรอตกหลนของสายรายงาน

หะดษ มอลลก المعلق คอหะดษทมผ รายงานถกตดออกจากอสนาด(สายรายงาน)คนเดยวหรอมากกวาหนง

คน อาจจะถกตดออกตงแตตอนตน หรอชวงสดทายของสายรายงานกตาม

ส านวนการรายงานของหะดษมอลลก

• ผรายงานหะดษถกตดออกทงหมด โดยจะเรมดวยการกลาววา وسلم عله هللا صلى هللا رسول قال ......... (ทานรสล-ศอลฯ-ไดกลาววา.............)

• ผรายงานถกตดออกทงหมดยกเวน เศาะหาบะฮ เชน

قال وسلم عله هللا صلى النب أن عنهما هللا رض عمر ابن عن ......... (จากอบน อมร –รอฎยลลอฮอนฮมา- แทจรงทานรสล-ศอลฯ-ไดกลาววา.............)

• ผรายงานถกตดออกทงหมดยกเวน ตาบอนและเศาะหาบะฮ เชน

قال وسلم عله هللا صلى النب أن عنهما هللا رض عمر ابن عن الحسن عن ......... (จากอล-หะสน จากอบน อมร แทจรงทานรสล-ศอลฯ-ไดกลาววา.............) หกมของหะดษมอลลก

หะดษมอลลกใชเปนหลฐานไมได เพราะสายรายงานขาดตอนและเราไมสามารถทราบวาผรายงานทถกตดออกจากสายรายงานนนมสถานภาพเชนไร เชอถอไดหรอไม

ในกรณนยกเวนหะดษมอลลกในต าราศอหหของบคอรย ซงมจ านวน 1,341 หะดษ ซงไมถอวาเปนหะดษฎออฟทขาดตอนแตอยางใดเพราะทานอบนหะญร ไดตดตามตรวจสอบพบวาทกหะดษมสายรายงานตดตอกนและถกตอง ทานอบนหะญรไดเรยบเรยงหนงสอ (ตฆลกต ตะอลก) التعلق تغلق เพอชแจงสถานภาพหะดษมอลลกในต าราศอหหของบคอรยโดยเฉพาะ สวนในต าราศอหหของอมามมสลมมหะดษมอลลกอย 3 บท

ตวอยางหะดษมอลลกจากต าราของอมามอลบคอรย

1. ผรายงานหะดษถกตดออกทงหมด อมามบคอรยกลาววา ตวแทนของเผาอบด กอยส ไดกลาวแกทานรสล (ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม) วา .... األمرإن من بجمل مرنا

เอกสารประกอบกจกรรมกลมศกษาอสลามประจ าสปดาห 13 มกราคม 2554

14

الجنة دخل عملناها ความวา “ทานโปรดชแจงแกพวกเราถงการงาน ซงเมอพวกเราปฏบตแลวกจะไดเขาสวนสวรรค”

อมามอลบคอรยไดตดผรายงานจากอสนาดออกทงหมด

2. ผรายงานถกตดออกทงหมดยกเวน เศาะหาบะฮ อมามบคอรยกลาววา ทานหญงอาอชะฮไดเลาวา....

أحواله كل على هللا ذكر وسلم عله هللا صلى النب كان

ความวา “ทานนบ ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม จะซเกร (ร าลกถง)อลลอฮทกเวลา”

3. ผรายงานถกตดออกเพยงคนเดยว อมามบคอรยกลาววา ทานมาลก ไดเลาจาก อซซฮรย จาก อบสะละมะฮ จากอบฮรย

เราะฮ จากทานรสล(ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม)วา األنباء بن تفاضلوا ال

ความวา “พวกเจาอยาไดประชนความประเสรฐระหวางบรรดานบ-ศาสนทต-ของอลลอฮเลย”

อมามบคอรยตดผรายงานออกเพยงคนเดยวกอนอหมามมาลก

หะดษมรสล حديث مرسل

คอหะดษทตาบอน(บคคลสมยตอจากเศาะหาบะฮ)ระบวาน ามาจากทานนบ โดยไมไดระบวาใครเปนผรายงานหะดษใหแกเขา

ตาบอนสวนใหญกคอสานศษยของเหลาเศาะหาบะฮ หากตาบอนคนใดจะรายงานหะดษเขาตองระบเศาะหาบะฮทรายงานหะดษใหแกเขาเสยกอน เพราะพวกเขาไมทนกบสมยของทานรสล(ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม) ถาการรายงานหะดษของตาบอนแบบโดดขามเศาะหาบะฮ มายงรสลโดยตรง เราเรยกหะดษประเภทนวา มรสล ค าวา มรสล ทางภาษา หมายถง สงทถกสง หรอสงทถกปลอย หกมของหะดษมรสล

นกวชาการมความเหนเกยวกบการน าหะดษมสลมาเปนหลกฐานแตกตางกนไป

ก. นกวชาการหะดษสวนใหญเหนวา หะดษมรสลน ามาเปนหลกฐานไมได เพราะไมสามารถรไดวาผรายงานหะดษทตกหลนนนเปนเศาะหาบะฮหรอไม ถาไมใชเศาะหาบะฮแลวเขาผนนเชอถอไดหรอไม

เอกสารประกอบกจกรรมกลมศกษาอสลามประจ าสปดาห 13 มกราคม 2554

15

ข. ทานอบหะนฟะฮ มาลก อะหมด เหนวาหะดษมรสลน ามาเปนหลกฐานได เพราะตาบอนเปนผ ทมคณธรรมยอมรายงานจากผทมคณธรรมเชนกน และคงไมมเจตนาทจะปกปดขอบกพรองใดๆ

ค. นกวชาการสงกดส านกคดหะนะฟยบางคนเหนวาหะดษมรสลน ามาเปนหลกฐานได ถาหากผทรายงานนนอยในยคฮจเราะหศตวรรษท 3

ง. อหมาม อชชาฟอย มทศนะวาเหนวาหะดษมรสลน ามาเปนหลกฐานได หากหะดษนนมหะดษทสายรายงานตดตอกน, ทศนะของเศาะหาบะฮ, มตของนกวชาการสวนใหญ, หรอกยาส มาสนบสนน

นอกจากนอหมามอชชาฟอยยงไดก าหนดเงอนไขอนๆอก 1. ตาบอนทรายงานหะดษมรสล ตองเปนตะบอนอวโส เชนทาน สะอด บนมสยยบ ฯลฯ 2. เมอตาบอน(อวโส)ระบชอบคคลทตกหลนในทอนๆบคคลนนจะตองเปนผทเชอถอได

เสมอ 3. หากมกระแสรายงานอนทเชอได กระแสรายงานนนจะตองไมขดแยงกบตาบอยคน

ดงกลาว ตวอยางหะดษมรสล

หะดษทบนทกโดยอหมามมาลก ในต ารา อลมวฏเฏาะ หมายเลขหะดษท 268 กตาบ อนนดา ลศเศาะลาฮ

حمن عبد عن مالك عن حرملة بن الر ب بن سعد عن األسلم س ول أن الم صلى هللا رس ه هللا ننا قال وسلم عل ن ب نافقن وب بح العشاء ش ه ود الم ونه ما ال والص ستطع نحو أو

هذاความวา จากมาลก จากอบดรเราะหมาน จาก หรมะละฮ อลอสละมย จาก อบนมสยยบ แทจรงทานรสล(ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม) ไดกลาววา “เสนแบงระหวางเรา (บรรดามอมน)กบพวกมนาฟก(กลบกลอก)คอ การมาละหมาดอชา และศบหแบบญะมาอะฮ พวกเขาไมสามารถมาละหมาดในเวลานนได” ปราชญหะดษทมกรายงานหะดษแบบอรสาล (โดดขาม)

• ทนครมะดนะฮ มทานสะอด บน มสยยบ

• ทนครมกกะฮ มทาน อะเฏาะอ บน เราะบาห • ทอยปต มทาน สะอด บน ฮลาล

เอกสารประกอบกจกรรมกลมศกษาอสลามประจ าสปดาห 13 มกราคม 2554

16

• ทเมองชาม มทาน มกหล อดดมชกย • ทเมองบศเราะฮ มทาน อลหะสน อลบศรย • ทเมองกฟะฮ มทาน อบรอฮม อนนะเคาะอย

มรสล เศาะหาบย مرسل صحابي คอหะดษทรายงานโดยเศาะหาบะฮจากทานรสล แตทวาเขาไมไดฟงจากทานรสล

(ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม) โดยตรง เนองจากเขายงเดกฟงยงไมรเรอง หรอเขาอสลามในชวงทายของชวตทานรสล (ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม) แตเขารายงานหะดษเกยวกบเหตการณทเขาไมไดรวมอยดวย หรอเหตการณทเกดในชวงตอนตนของอสลาม

หกมหะดษมรสล เศาะหาบย

ปราชญสวนใหญเหนวา หะดษประเภทนสามารถน ามาใชเปนหลกฐานได เพราะผทมฐานะเปนเศาะหาบะฮ จะจดอยในหมผทมคณธรรมทกคน เปนไปไมไดทพวกเขาจะพดเทจ และสวนใหญเศาะหาบะฮจะรายงานหะดษจากเศาะหาบะฮดวยกน นอยมากทพวกเขาจะรายงานจากตาบอน แตถารายงานจากตาบอนแลวพวกเขาจะระบชอตาบอนนนเสมอ

ตวอยางหะดษมรสล เศาะหาบย

عباس ابن عن ه عنه ما هللا رض ول أن أخبره أن ه هللا صلى هللا رس عام خرج موسل علم الكدد بلغ حتى فصام رمضان ف الفتح أفطر ث

ความวา “จากอบนอบบาส เขาไดเลาวา แทจรงแลวทานรสล (ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม)ออกเดนทาง ในปทมการพชตนครมกกะฮ ในเดอนรอมฎอน ขณะนนทานไดถอศลอดอย เมอถง อลเกาะดด ทานบกไดละศลอด”

หะดษขางตนถอเปนหะดษมรสล เศาะหาบย เนองจากอบนอบบาสไดรายงานหะดษเกยวกบเหตการณทเขามไดรวมอยดวย เพราะตอนททานรสลเดนทางนนเขายงอยทมกกะฮ ดงนนอบนอบบาส ตองรบหะดษนจากเศาะหาบะฮทานอนอยางแนนอน

หะดษทเปนมรสลเศาะหาบยสวนมากมาจากเศาะหาบะฮรนเลก เชน อบนอบบาส อบนซเบร เปนตน

หะดษ มอฎอล المعضل หะดษ มอฎอลคอ หะดษทมผ รายงานในอสนาด(สายรายงาน)ตกหลนในแหงเดยวกนตดตอกนสองคนหรอมากวานน มอฎอล ทางภาษาหมายถง สงทหายาก หรอสงทเขาใจยาก

เอกสารประกอบกจกรรมกลมศกษาอสลามประจ าสปดาห 13 มกราคม 2554

17

ตวอยางหะดษ มอฎอล หะดษทบนทกโดยอมามมาลกในต ารา อลมวฏเฏาะ/กตาบ อลญามอ/บาบ อลอมร บลรฟก บล มมลก

ثن ه مالك حد رة أبا أن بلغه أن ر ول قال قال ه ه هللا صلى هللا رس للممل وك وسلم عله وف وكسوت ه طعام طق ما إال العمل من كلف وال بالمعر

ความวา “มรายงานมาถงอมามมาลกวา แทจรงอบฮรยเราะฮ กลาววา ทานรสล(ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม) กลาววา ส าหรบผทอยใตปกครอง(ทาสหรอคนใช)นนพงไดรบอาหารและเครองนงหมทด และไมควรใชงานเกนความสามารถของเขา”

จะสงเกตวาสายรายงานของหะดษนมผรายงานตกหลนตดตอกนสองคนระหวางมาลก กบอบฮรยเราะ เพราะอหมามมาลกเกดไมทนกบยคอบฮรยเราะฮซงเปนเศาะหาบะฮ ในต าราหะดษเลมอนๆนอกจากอลมวฏเฏาะแลว อหมามมาลก จะรายงานหะดษน โดยระบอสนาดดงน จากมาลก จากมหมมด บนอจญลาน จากพอของเขา จากอบฮรยเราะฮ......... ดงนนเราจงทราบวาสายรายงานทปรากฏในอลมวฏเฏาะนน มผ รายงานตกหลน 2 คนคอมหมมด บนอจญลาน และพอของเขา(อลอจญลาน เมาลา ฟาฏมะฮ)

หะดษมงเกาะฏอ المنقطع หะดษมงเกาะฏอ คอหะดษ ทมผ รายงาน(กอนเศาะหาบะฮ)ตกหลนหนงหรอสองคน

ไมวาจะเปนตรงจดไหนกตาม และไมจ าเปนตองตกหลนตดตอกนอยางตอเนอง การขาดตอนของมงเกาะฏอนนแตกตางกบการขาดตอนของ มอลลก มรซล และมอฎอล ค าวามงเกาะฏอ ทางภาษาหมายถง สงทขาด

ตวอยางหะดษมงเกาะฏอ หะดษทบนทกโดยอบนมาญะฮ หะดษท763 /กตาบ อลมะสาญด วลญะมาอาต/บาบ อดดอาอ อนดะ ดคลมสญด

ثنا بة أب بن بكر وأب حد ثنا ش ة وأب و إبراهم بن إسمعل حد عاو ث عن م هللا عبد عن له عن الحسن بن ول بنت فاطمة عن أ م ه هللا صلى هللا رس ول كان قالت وسلم عل هللا رس ه هللا ىصل ق ول المسجد دخل إذا وسلم عل الم هللا بسم ول على والس اغفر الله م هللا رس ن وب لالم هللا بسم قال خرج وإذا رحمتك أبواب ل وافتح ذ ول على والس ه مالل هللا رس

ن وب ل اغفر فضلك أبواب ل وافتح ذ

เอกสารประกอบกจกรรมกลมศกษาอสลามประจ าสปดาห 13 มกราคม 2554

18

ความวา “จากอบบกร บนอบ ชยบะฮ จาก อสมาอล บนอบรอฮมและอบมอาวยะฮ จาก ลยษ จากอบดลลอฮ บน หะสน จาก แมของเขา(ฟาฏมะฮ บนต อลฮเซน บน อะล)จากทานหญงฟาฏมะฮ บตรของทานรสล นางกลาววา เมอทานรสล(ศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลม) เขามสยดทานจะกลาววา... الم هللا بسم ول على والس ن وب ل اغفر الله م هللا رس ل وافتح ذ

رحمتك أبواب (ดวยพระนามของอลลอฮและความสนตสขจงมแดศาสนทตของพระองค โออลลอฮ ไดโปรดอภยโทษบาปของขาฯดวยเถด และไดโปรดเปดประตแหงความเมตตาของพระองคแเกขาฯดวยเถด) และเมอทานออกจากมสยดทานกลาววา.. الم هللا بسم على والس

ول ن وب ل اغفر الله م هللا رس ضلكف أبواب ل وافتح ذ (ดวยพระนามของอลลอฮและความสนตสขจงมแดศาสนทตของพระองค โออลลอฮ ไดโปรดอภยโทษบาปของขาฯดวย และไดโปรดเปดประตแหงความกรณาของพระองคแเกขาฯดวยเถด)”

สงเกตจากอสนาดของหะดษนมผ รายงานตกหลนอยหนงคน เนองจากฟาฏมะฮ บนต อลหเซน บน อะล ไมทนไดพบทานหญงฟาฏมะฮ บตรของทานรสลซงเปนยายของนางนนเอง ระหวางนางทงสองนตองมผรายงานอกคนทตกหลนอย ดงนนหะดษนจงถอเปนหะดษเฎาะอฟ

หะดษมดลลส المدلس คอหะดษทมการปกปดอ าพรางในสายรายงานเพอใหเหนวาเปนสายรายงานทสมบรณไมมขอบกพรองใดๆ

ในภาษาอาหรบเรยกการกระท าดงกลาววา تدلس ตดลส(การอ าพราง) เรยกคนทกระท าดงกลาววา مدلس มดลลส(ผอ าพราง) สวนหะดษนนเราเรยกวา مدلس حدث หะดษมดลลส(หะดษทถกอ าพราง) เหตทท าใหเกดการตดลส

เหตทท าใหผ รายงานหะดษบางคนอ าพรางกระบวนการรายงานมหลายประการ สวนใหญแลวท าไปเพอปกปดขอบกพรองในสายรายงาน เชนในสายรายงานนนมผทออนแอรวมอยดวย แตอยากใหสายรายรายงานนนดมคากเลยตดผทออนแอออกจากสายรายงานใหเหลอแตผ ทมความเชอถอ การตดลสนนม 2 ประเภท

ตดลส อล-อสนาด (ปกปดอ าพรางในกระบวนการรายงาน) ตด تدليس اإلسناد .1ลส ประเภทน ม 4 รปแบบดวย ดงตอไปน

เอกสารประกอบกจกรรมกลมศกษาอสลามประจ าสปดาห 13 มกราคม 2554

19

اإلسقاط تدلس 1.1 ตดลส อลอสกอฏ คอการทผ รายงานไดรายงานหะดษจากบคคลทเขาไดพบเจอกนและเคยฟงหะดษแตทวาเขาไปรายงานในสงทเขาไมเคยฟงมา เพอใหคนอนเขาใจวาเขาไดฟงหะดษนนจากบคคลดงกลาว หรออกนยหนง การทผ รายงานไดรายงานหะดษจากบคคลทเขาไดเคยเจอกนแตไมเคยฟงหะดษจากบคคลดงกลาวเพอใหคนอนเขาใจวาเขาไดฟงหะดษนนจากบคคลดงกลาว ตวอยาง หะดษทบนทกโดยอบอะวานะฮ

هللا صلى النب أن عنه هللا رض ذر أب عن أبه عن التم إبراهم عن األعمش عنامنان احنان نادي النار ف فالن: قال وسلم عله

ความวา จากอลอะอมช จาก อบรอฮม อตตยมย จาก พอของเขา จาก อะบซร รอฎยลลอฮอนฮ แทจรงทานนบไดกลาววา บคคลหนงอยในนรกแลวรองเรยกอลลอฮวา ยาหนนาน! ยามนนาน!

อบอะวานะฮถามอลอะอมชวา ทานไดยนหะดษมาจากอบรอฮมดวยตวทานเองหรอ อลอะอมชตอบวา เปลา! หะกม บน ญบยรตางหาก ทรายงานหะดษนแกฉน

โดยทวไปแลวส านวนการรายงานทตดตอตอเนองการผ รายงานจะใชค าวา أخبرن อคบะเราะน(ไดเลาแกฉนวา...) حدثنا หดดะษะนา(ไดรายงานแกฉนวา.....) سمعت สะมอต(ฉนไดยนวา...)

สวนในการตดลสจะใชส านวนทไมชดเจนและคลมเครอเชน عن อน(จาก....) ซงไมสามารถเจาะจงไดวาเขารายงานจากสายสบหะดษจรงหรอวาเขารายงานมาจากบคคลอนอกท

التسوة تدلس 1.2 ตดลส อต-ตสวยะฮ คอผ รายงานไดรายงานขามคนเฎาะอฟ(ออน) ซงอยระหวางสองคนทเชอถอได(ศเกาะฮ)และสองคนนอยในสมยเดยวกนเคยพบเจอกน เพอใหดวาสายรายงานนนเปนสายรายงานทศอหห ซงมรปแบบดงน

• รปแบบการรายงานกอนการตดลส ผรายงาน [ ผ เชอถอได [ ผทออน [ ผ เชอถอได

• รปแบบการรายงานหลงการตดลสแลว (ผทออนจะถกตดไป) ผรายงาน [ ผ เชอถอได [ ผ เชอถอได นกรายงานหะดษทมกกระท าการตดลสประเภทนบอยมทาน บะกยะฮ บน วะลด

อลหมศย , อลวะลด บน มสลม อดดมชกย

เอกสารประกอบกจกรรมกลมศกษาอสลามประจ าสปดาห 13 มกราคม 2554

20

القطع تدلس 1.3 ตดลส อลกอฏอ คอ การทมดลลสไดตดส านวนการรายงานจากผรายงานหะดษ ดงเชนเหตการณท อะล บน คอชรอม ไดเลาวา “พวกเราไดนงฟง อบนอยยนะฮ รายงานหะดษ ทนใดนน อบนอยยนะฮกลาววา อซซฮรย มคนหนงถามเขาวา อซซฮรยไดเลาหะดษแกทานหรอ? อบนอยยนะฮเงยบไปสกครไมตอบค าถาม แลวกกลาวอกครงวา อซซฮรย กมคนถามเขาอกวา อซซฮรยไดเลาหะดษแกทานหรอ? สดทายอบนอยยนะฮตอบวา ฉนไมไดฟงหะดษจากอซซฮรยหรอก ทจรงแลว อบดรรอซาก ตางหากทไดเลาหะดษแกฉน จาก มะอมร จาก อซซฮรย”

العطف تدلس 1.4 ตดลส อลอฏฟ คอ การทผรายงานไดยนยนชดเจนวาเขาไดฟงหะดษมาจากอาจารยของเขาจรง แตทวาเขาไปผนวกเอาอาจารยอกคนมาใสในสายรายงานทงๆทเขาไมไดฟงหะดษนนจากอาจารยคนดงกลาวเลย

ดงเหตการณทอลหากมไดเลาวา “มรายงานมาวาบรรดาลกศษยของ ฮชยม ไดตกลงกนวาในวนนพวกเขาจะไมรบหะดษทฮชยมผ เปนอาจารย ท าการตดลส แตทวาฮชยมไดรทนพวกเขา ครนเมอฮชยมไดรายงานหะดษ เขาจะกลาวสายรายงานวา عن ومغرة حصن عن เมอฮชยมรายงานหะดษเสรจกถามลกศษย (จากหศอยนและมฆเราะฮ จากอบรอฮม) إبراهمของเขาวา วนนพวกเจาพบวาฉนตดลสหรอเปลา? บรรดาลกศษยตางตอบวา ไมพบวาทานท าการตดลสแตอยางใด ฮชยมกลาววา ทจรงแลวฉนไมไดฟงหะดษนจากมฆเราะฮเลยแมค าเดยว”

ตดลส อช-ชยค (ปกปดอ าพรางในตวอาจารย) تدليس الشيوخ .2คอการทผรายงานไดรายงานหะดษจากอาจารยทเขาไดฟงหะดษมาดวยตวเอง โดยระบชอ,ฉายา หรอชอเรยก ของอาจารยทานนนดวยชอทคนทวไปไมรจกมกคนทงนเพออ าพรางในตวอาจารยไมใหคนอนร

ตวอยาง เคาะฏบ อลบฆดาดย ไดบนทกหะดษบทหนงในหนงสอ อรรหละฮ ฟ เฏาะละบล หะดษ โดยมสายรายงานดงน الخالل محمد بن الحسن عن (จากอลหะสน บนมหมหมด อลคอลลาล) เคาะฏบ อลบฆดาดยไดท าการตดลสชออาจารยของเขาคนน วา أب بن الحسن ทจรงทงสองเปนคนเดยวกน (อลหะสน บน อะบฏอลบ) طالب

สาเหตทนกรายงานบางคนอ าพรางชออาจารยของตน

1. เพอปกปดสถานภาพของอาจารยเพราะเขาเปนผทออน ผ ใดทตดลสดวยจดประสงคนถอวาเปนการกระท าทนารงเกยจอยางยง

เอกสารประกอบกจกรรมกลมศกษาอสลามประจ าสปดาห 13 มกราคม 2554

21

2. เนองจากบคลลทเขารบหะดษมานนมความอวโสนอยกวาเขา 3. เพอใหเหนวาเขามอาจารยหลายคน

4. เพองลองภมหรอทดสอบความไหวพรบของนกวชาการหะดษทคร าหวอดกบสายรายงานวามความละเอยดออนเพยงใด

หกมของการตดลส

การตดลสทกประเภทถอวาเปนสงทนารงเกยจ ทานชอบะฮ บนหจญาจ กลาววา “ใหฉนซนา(ผดประเวณ)ดกวาใหฉนท าการตดลส”และทานยงกลาวอกวา “การตดลสคอเพอนของการโกหก” รปแบบของการตดลสทเลวทสดคอ ตดลส อตตสวยะฮ เนองจากเปนการตดลสอ าพรางผรายงานทออนแอ เพอใหสายรายงานนนดเปนสายรายงานทศอหห

สวนการตดลสรปแบบอน อลามาอจะแยกวา • หะดษทรายงานโดยมดลลสดวยส านวนการรายงานทไมชดเจนคลมเครอและเขาก

ไมไดยนยนวาหะดษนนเขาฟงดวยตนเอง สายรายงานถอวาไมเปนทยอมรบเนองจากเปนสายรายงานทขาดตอน

• หากผรายงานเปนผทเชอถอได และเขาไดยนยนวาไดฟงหะดษดวยตนเอง เขา สายรายงานนนกถอวารบได

อลามะอหะดษบางทานมทศนะวา “หากการตดลสนนมเจตนาทจะปกปดขอบกพรองบางอยาง การกระท าของเขาถอวาหะรอม(เปนสงตองหาม) แตถาหากเขามไดมเจตนาดงทกลาวมากยงอนโลมให”

นกวชาการสวนใหญ(ญมฮร) เหนวา อนญาตใหรบการตดลสของบคคลทเรารวาเขาไมเคย ตดลส นอกจากผทเชอถอไดเทานน เฉกเชนทาน สฟยาน อซเซารย, เกาะตาดะฮ, อลอะอมช, อบนอยยนะฮ เปนตน

หะดษมรสล เคาะฟย المرسل الخفي

คอ หะดษทผรายงานไดรายงานจากบคคลทมชวตในสมยเดยวกน แตทวาเขาไมไดฟงหะดษนนจากบคคลดงกลาวดวยตวเขาเอง และกไมเคยพบเจอกนมากอน

หะดษประเภทนเปนชนดหนงของการขาดตอนในสายรายงานแตเปนการขาดตอนทมองไมเหนเนองจากผรายงานทงสองมชวตในสมยเดยวกน

เอกสารประกอบกจกรรมกลมศกษาอสลามประจ าสปดาห 13 มกราคม 2554

22

ตวอยางหะดษทอตตรมซยไดบนทกใน หนงสอ อลอลล อลกะบร قال عمر ابن عن نافع عن هللا عبد بن ونس أنا هشم نا هرويال هللا عبد بن إبرهم عن تبع وال فاتبعه ملئ على أحلت وإذا ظلم الغن مطل: وسلم عله هللا صلى هللا رسول قال

بعة ف بعتن ความวา จากอบรอฮม บนอบดลลอฮ อลฮะเราะวย (ไดเลาแกเรา) ฮชยม (ไดเลาแกเรา) ยนส บนอบยดลลาฮ จากนาฟอ จาก อบนอมร ไดกลาววา ทานเราะซลศอลลลลอฮอะลยฮวะสลลมไดกลาววา “การผลดหนของคนรวยนนถอเปนการกระท าทอธรรมดงนนเมอบคคลใดถกโอนหนกจงไปตามเกบจากลกหนทรวยและอยาซอ-ขายทมขอตกลงสองแบบในการซอขายเดยว”

ความแตกตางระหวางมรสลเคาะฟยกบการตดลส

1. ในการตดลสผรายงานจะรายงานจากบคคลทเขาเคยพบเจอเคยไดยนแตไปรายงานในสงอนทเขาไมไดฟงมา และใชส านวนทคลมเครอ สวนมรสลเคาะฟยนนผ รายงานจะรายงานจากบคคลทเขาไมเคยพบเจอไมเคยไดยนมากอน แตอยในสมยเดยวกนเทานน

2. ในการตดลสผ รายงานจะใชส านวนการรายงานทคลมเครอท าใหคนอนเขาใจวาเขาฟงหะดษมาดวยตวเอง แตมรสลเคาะฟยจะใชส านวนการรายงานทชดเจน หากในการตดลสผรายงานระบชดเจนวาเขาไมไดฟงหะดษนนดวยตวเอง หะดษนนกจะกลายเปนมรสลทนท

เราจะรวาเปนมรสลเคาะฟยไดอยางไร?

1. รไดจากการทอละมาอระบวาทงสองไมเคยไดพบเจอกน หรอจากการสบปทเกด-ตายของผรายงาน

2. รไดจากการทอละมาอระบวาผรายงานนนไมเคยไดยนจากบคคลนนเลย

3. รไดจากการทอละมาอระบวาผรายงานนนไมเคยไดยนจากบคคลนนเฉพาะหะดษนนเทานน

4. ในกระแสรายงานอนๆปรากฏวามผรายงานหะดษเพมเตมจากสายรายงานแรก

รายงานจากฌาบร บนอบดลเลาะ กลาววา

รสลลลลอฮ ซล. ไดกลาววา

هللا كتاب الحديث أصدق فإن بعد، أما

األمىر وشز محمد، هدي الهدي أفضل وأنبدعة محدثة فإن ا،تهمحدثا

“อมมา บะอด! แทจรงค าพดทสจจะนนคอก

ตาบอลลอฮ(อลกรอาน) และแนวทางอนประเสรฐ

ยง คอแนวทางของทานนบมฮมมด ซล. และสงท

เลวทสดคอสงอปโลกนทงหลาย เนองจากแทจรง

สงอปโลกนนนลวนเปนสงอตรทงสน”

(ฮะดษบนทกโดยมสลม : 1/392)

รสลลลลอฮ ซล. ไดกลาววา

النار مه مقعده فليتبىأ متعمدا علي كذب مه “ปใดทกลาวเทจแกฉน(กฮะดษนบมาอาง)เขา

ปนนจงเตรยมทนงของเขาในนรกเถด”

(ฮะดษบนทกโดยบคอร : 1229)