1

หนวยการเรยนรท 5 โลกของเรา ผงมโนทศน (Concept Maps)

2

จดประสงคการเรยนร เพอใหนกเรยนสามารถ

1. ส ารวจ ทดลอง และอธบายลกษณะของชนหนาดน สมบตของดน และกระบวนการเกดดน (มฐ. ว 6.1 ตวชวดขอ 1) 2. ส ารวจ วเคราะห และอธบาย การใชประโยชนและการปรบปรงคณภาพของดน (มฐ. ว 6.1 ตวชวดขอ 2) 3. ทดลองเลยนแบบเพออธบายกระบวนการเกดและลกษณะองคประกอบของหน (มฐ. ว 6.1 ตวชวดขอ 3) 4. ทดสอบและสงเกตองคประกอบและสมบตของหน เพอจ าแนกประเภทของหน และน าความรไปใชประโยชน (มฐ. ว 6.1 ตวชวดขอ 4) 5. ตรวจสอบและอธบายลกษณะทางกายภาพของแร และการน าไปใชประโยชน (มฐ. ว 6.1 ตวชวดขอ 5) 6. สบคนและอธบายกระบวนการเกดลกษณะและสมบตของปโตรเลยม ถานหน หนน ามน และการน าไปใชประโยชน (มฐ. ว 6.1 ตวชวดขอ 6) 7. ส ารวจและอธบายลกษณะแหลงน าธรรมชาต การใชประโยชนและการอนรกษแหลงน าในทองถน (มฐ. ว 6.1 ตวชวดขอ 7) 8. ทดลองเลยนแบบและอธบายการเกดแหลงน าบนดน แหลงน าใตดน (มฐ. ว 6.1 ตวชวดขอ 8) 9. ทดลองเลยนแบบและอธบายกระบวนการผพงอยกบท การกรอน การพดพา การทบถม การตกผลก และผลของกระบวนการดงกลาว (มฐ. ว 6.1 ตวชวดขอ 9) 10. สบคน สรางแบบจ าลอง และอธบายโครงสรางและองคประกอบของโลก (มฐ. ว 6.1 ตวชวดขอ 10

3

แบบทดสอบกอนเรยน ประจ าหนวยการเรยนรท 5 โลกของเรา

ค าชแจง : ใหนกเรยนเลอกค าตอบทถกตองทสดเพยงค าตอบเดยว

1. จากความรเรอง โครงสรางของโลก นกเรยนคดวาเราด ารงชวตอยบนสวนใดของโลก ก. บนเปลอกโลก ข. บนเนอโลก ค. ในแกนโลก ง. อยระหวางเปลอกโลก กบเนอโลก

2. จากภาพ A B และ C คอสวนประกอบใดของโลก ตามล าดบ

ก. A = เปลอกโลก, B = เนอโลก, C = แกนโลก ข. A = เนอโลก, B = แกนโลก, C = เปลอกโลก ค. A = แกนโลก, B = เนอโลก, C = เปลอกโลก ง. A + B = แกนโลก, C = เปลอกโลก

3. ขอใดหมายถงแผนเปลอกโลก ก. แผนหนแขงทลอยพนน าทะเล เปนทอยอาศยของสงมชวตบนบก ข. แผนหนแขงตอกน หอหมเนอโลกไว มสวนทอยใตพนมหาสมทร และใตทวปตางๆ ค. เปนหนหนด อณหภมสง 2,250 – 4,500 องศา ง. แผนดนทเปนภาคพนทวปประกอบดวย 7 ทวป

4. การเปลยนแปลงของเปลอกโลกขอใด ทเปนผลมาจากการเคลอนตวของเปลอกโลก ก. การคดโคง ข. การยกตวและยบตว ค. การคดโคง กบการยกตวและยบตว ง. การคดโคง การยกตวและยบตว การผพงอยกบท และ การกรอน

5. การทสวนประกอบแผนเปลอกโลก อาท หน ดน ผพงสลายออกเปนชนเลก ๆ ซงเรยกวา การผพง อยกบท ขอใดตอไปน เปนการผพงอยกบททเกดจากปจจยทางเคม ก. ชนหนทมรอยแตกรอยแยกจากการเปลยนสถานะของน าในรอยแยกของหน ข. รากพชทซอกซอนไปในรอยแยกของหน ท าใหรอยแตกขยายขน ค. หนงอก และหนยอย ง. การตกผลก

A B

C

4

6. ขอใดสมพนธกบการก าเนดดน ก. การตกผลก ข. การผพงอยกบท ค. การพดพาและทบถม ง. การยกตวและยบตวของแผนเปลอกโลก

7. ขอใดล าดบการเกดดนไดถกตอง ก. การผพงอยกบท พชและสตวตายสลายเปนฮวมส กลายเปนดนทอดมสมบรณ ข. พชเจรญเตบโตบนซอกหน การเจรญเตบโตของพชท าใหหนผพง กลายเปนดนทอดมสมบรณ ค. สตวเลก ๆ ในดนเคลอนทไปมาชวยผสมฮวมสกบหนและแร เกดการผพงอย กลายเปนดนทอดมสมบรณ ง. แมลงเลกๆ และสตวอนๆ เขามาอาศยบรเวณรอยแตกตายกลายเปนฮวมส ผสมกบดน กลายเปนดนทอดมสมบรณ

8. ขอใดตอไปนเรยงล าดบชนดน จากชนดน (O) ถง ชนวตถตนก าเนด (C) ไดถกตอง ก. ชนการผพงของหน ชนสะสมของแร ชนดนแร ชนอนทรยวตถ ข. ชนดนแร ชนสะสมของแร ชนอนทรยวตถ ชนการผพงของหน ค. ชนอนทรยวตถ ชนดนแร ชนสะสมของแร ชนการผพงของหน ง. ชนสะสมของแร ชนดนแร ชนอนทรยวตถ ชนการผพงของหน

9. ขอใดตอไปน ไมใชการปรบปรงคณภาพดน ก. การปลกพชหมนเวยน ข. การใสปยเพอเพมแรธาตตางๆ ค. การปรบความเปนกรด – เบสของดน ง. การเผาตอฟางขาวของชาวนา กอนฤดกาลเพาะปลก

10. ขอใดเปนหนตะกอนทงหมด ก. หนดนดาน, หนแอนดไซด, หนซสต ข. หนทราย, หนแกรนต, หนชนวน ค. หนทรายแปง, หนกรวดมน, หนปน ง. หนปน, หนบะซอลต, หนออน

11. การเกดแผนดนไหวเกดขนทโครงสรางของโลกชนใด ก. แมนเทล ข. แกนโลกชนนอก ค. แกนโลกชนใน ง. เปลอกโลก

12. เมอเปรยบเทยบอตราสวนระหวางพนดนกบพนน าบนโลกจะมอตราสวนเปนไปตามขอใด ก. 3 ใน 4 ข. 2 ใน 5 ค. 1 ใน 4 ง. 1 ใน 2

5

13. การเกดสนามมสาเหตมาจากขอใด ก. การเกดแผนดนไหว ข. การละลายของธารน าแขงทขวโลก ค. การหมนรอบตวเองของโลกเรวเกนไป ง. การเปลยนแปลงทศทางของกระแสลม

14. ขอใดอธบายการเกดภเขาไดอยางถกตองมากทสด ก. เกดจากการทบถมของตะกอนดน ข. เกดจากการกดเซาะของธารน าแขง ค. เกดจากแรงดงดดของโลกทดงดนทออนตวใหยบตว ง. เกดจากการเคลอนทชนกนของแผนเปลอกโลกท าใหพนดนมการยกตวสงขน

15. ดนดอนสามเหลยมเกดจากกระบวนการในขอใด ก. การกดเซาะ ข. การทบถม ค. การกรอนโดยกระแสน า ง. การกรอนโดยคลน

16. นกธรณวทยาแบงหนออกเปน 3 ประเภท ตามขอใด ก. หนปน หนแกรนต และหนตะกอน ข. หนอคน หนตะกอน และหนแปร ค. หนแกรนต หนแปร และหนปน ง. หนปน หนตะกอน และหนอคน

17. ขอใดตางจากขออน ก. หนปน หนทราย หนดนดาน ข. หนแกรนต หนบะซอลต หนพมมช ค. หนซสต หนควอรตไซต หนไนส ง. หนชนวน หนดนดาน หนออน

18. ขณะเกดภเขาไฟระเบดลาวาจะไหลไปรอบปลองภเขาไฟ เมอลาวาเยนตวลงจะเกดเปนหนชนดใด ก. หนปน ข. หนตะกอน ค. หนอคน ง. หนทราย

พจารณาแผนภาพแสดงวฏจกรหนตอไปนแลวตอบค าถามขอ 19-20

6

19. หน A1 และหน A2 เปนหนชนดใด ตามล าดบ ก. หนแปรและหนแปร ข. หนแปรและหนตะกอน ค. หนอคนและหนตะกอน ง. หนอคนและหนแปร

20. กระบวนการ B เปนกระบวนการอะไรในวฏจกรหน ก. การทบถม ข. การแปรสภาพ ค. การกรอน ง. การพดพา

21. ของเหลวหนดในชนแมนเทลเรยกวาอะไร ก. แมกมา ข. ลาวา ค. หนรอน ง. แมนเทล

22. “ธาตและสารประกอบอนนทรยทเกดขนเองตามธรรมชาตในรปของผลก” เปนความหมายของขอใด ก. ธาต ข. สารประกอบ ค. แร ง. สารประกอบอนทรย

23. แรในขอใดมความแขงนอยทสด ก. แรแคลไซต ข. แรอะพาไทต ค. แรควอตซ ง. เพชร

24. ขอใดไมใชวธการตรวจสอบแร ก. สงเกตสผง ข. ทดสอบความแขง ค. สงเกตความวาว ง. ทดสอบการละลาย

25. แผนเปลอกโลกชนบนจะมทงสวนทเปนพนดนและสวนทรองรบน าบนโลก อยากทราบวาสวนทเปนพนน ามอตราสวนเทาไรเมอเทยบกบพนดน ก. 1 : 1 ข. 1 : 4 ค. 3 : 1 ง. 3 : 4

26. น าบนโลกมน าจดอยรอยละ 3 อยากทราบวาแหลงน าจดในขอใดมปรมาณมากทสดบนโลก ก. น าบาดาลชนตน ข. น าแขง ค. น าบาดาลชนลก ง. แมน า

27. แหลงน าในขอใดแตกตางจากขออน ก. มหาสมทร ข. น าตก ค. น าบาดาล ง. ล าคลอง

7

28. “ดนทมขนาดอนภาคเลกละเอยด ยดตดกนเปนกอน ท าใหเนอดนแนน อมน าไดด” เปนลกษณะของดนชนดใด ก. ดนชนลาง ข. ดนเหนยว ค. ดนชนบน ง. ดนรวน

29. ขอใดเปนสวนประกอบของดน ก. อากาศ ข. น า ค. ซากพชซากสตว ง. ถกตองทกขอ

30. หนและแรชนดตาง ๆ เปนวตถอนนทรยสารเมอเกดการสลายตวจะเรยกวาอะไร ก. ฮวมส ข. วตถตนก าเนดดน ค. ดนโคลน ง. ตะกอนดน

8

เรองท 1 สวนประกอบของโลก

ใบความร ท 1.1 เรอง สวนประกอบของโลก

1. การก าเนดโลก

เอกภพ หรอ จกรวาล (Universe) อบตขนเมอประมาณ 13,000 ลานปมาแลวตามทฤษฏบกแบง ในยคเรมแรกจกรวาลมขนาดเลก พลงงานมหาศาลอดแนนเปนสสาร ตามทฤษฎสมพทธภาพทวไปของไอสไตน (E = mc2) เมอจกรวาลเยนตวลง ธาตแรกทเกดขนคอ ไฮโดรเจน ซงประกอบขนอยางเรยบงายดวยโปรตอนและอเลคตรอนอยางละตว ไฮโดรเจนจงเปนธาตทมอยมากทสดในจกรวาล เมอไฮโดรเจนเกาะกลมกนจนเปนกลมแกสขนาดใหญเรยกวา เนบวลา (Nebula) แรงโนมถวงทศนยกลางท าใหกลมแกสยบตวกนจนเกดปฏกรยานวเคลยรฟวชน หลอมรวมไฮโดรเจนใหเปนฮเลยม ดาวฤกษจงก าเนดขน เมอดาวฤกษเผาผลาญไฮโดรเจน จนหมด กจะเกดฟวชนฮเลยม เกดธาตล าดบตอไป ไดแก คารบอน ออกซเจน ซลกอน และเหลก (เรยงล าดบในตารางธาต) ธาตเหลานจงเปนธาตสามญและพบอยมากมายบนโลก ในทายทสดเมอดาวฤกษขนาดใหญสนอายขย กจะระเบดเปนซเปอรโนวา เกดธาตหนกทหายากในล าดบตอมา เชน เงน ทอง เปนตน ธาตเหลานจงเปนธาตท หายากบนโลก

ภาพท 1 ดาวเคราะหโคจรรอบดวงอาทตย การเวยนวายตายเกดของดาวฤกษเกดขนหลายรอบ และครงสดทายเมอประมาณ 4,600 ลานปมาแลว กลมแกสในเอกภพบรเวณนไดรวมตวกนเปนหมอกเพลงชอวา “โซลารเนบวลา” (Solar แปลวา สรยะ, Nebula แปลวา หมอกเพลง) แรงโนมถวงท าใหกลมแกสยบตวและหมนรอบตวเอง ใจกลางมความรอนสงมากจนเกดปฏกรยานวเคลยรแบบฟวชน กลายเปนดาวฤกษทชอวาดวงอาทตย สวนวสดทอยรอบๆ มอณหภมต ากวา

9

12,71

1 km

รวมตวตามล าดบชนกลายเปนดาวเคราะหทงหลาย โคจรรอบดวงอาทตย (ภาพท 1) และเศษวสดทโคจรรอบดาวเคราะหกรวมตวเปนดวงจนทรบรวาร

1.1 ลกษณะทางกายภาพของโลก 12,755 km 1. โลกมรปรางเปนทรงกลมแบนเลกนอย มเสนผาน ศนยกลางแนวนอน 12,755 กโลเมตร และเสน ผานศนยกลางแนวดง 12,711 กโลเมตร 2. โลกหมนครบรอบใชเวลา 23 ชวโมง 56 นาท และหมนรอบดวงอาทตย 1 รอบใช 365.25 วน 3. พนผวโลกเปนพนน า 3 สวน (71%) และเปน พนดน 1 สวน (29%) 4. โลกมพนททงหมด 508 ลานตารางกโลเมตร 5. พนดนของโลกประกอบดวยเทอกเขา ประมาณ 20% และทะเลทราย ประมาณ 14%

1.2 โครงสรางโลก : ตงแตพนผวโลก จนถงแกนกลางโลก แบงออกเปน 3 ชน

1) เปลอกโลก (Crust) : คอสวนทอยนอกสดของโลก มทงสวนทเปนแผนดนและมหาสมทร รวมทงสวน

ทเปนหนแขงซงอยลกลงไปใตผวดนและผวน า เปลอกโลกหนาประมาณ 0-70 กโลเมตร (บรเวณใตทอง

มหาสมทรจะบาง บรเวณเทอกเขาสงจะหนา) ท าหนาท หอหมพลงงานความรอนของโลก เปลอกโลก

แบงออกเปน 2 สวน คอ

- เปลอกโลกตอนบน หรอหนไซอล (sial) : สวนใหญประกอบดวยแรซลกาและอลมนา เชน หนแกรนต

- เปลอกโลกตอนลาง หรอหนไซมา (sima) : สวนใหญประกอบดวยแรซลกาและแมกนเซยม

เชน หนบะซอลต

2) เนอโลก หรอแมนเทล (Mantle) : คอ สวนทอยลกถดลงไปจากชนเปลอกโลก มความหนาประมาณ

10

3,000 กโลเมตร ประกอบดวยหนและแรตาง ๆ ในสภาพหลอมเหลวเคลอนทตลอดเวลา เรยกวา “หนหนด” หรอ

“แมกมา” บรเวณนมอณหภมประมาณ 800 – 4,300 องศาเซลเซยส แรธาตส าคญทพบ ไดแก Al , Mg ,Fe , Si , O

3) แกนโลก (Core) : คอสวนชนในสดของโลก มความหนาประมาณ 3,440 กโลเมตร

แบงออกเปน 2 ชนยอย ดงน

- แกนโลกชนนอก (Outer core) : ความหนาประมาณ 2,100 km อณหภมประมาณ 4,300 – 6,200

องศาเซลเซยส เปนของเหลวรอนทประกอบดวยธาต Fe + Ni หลอมละลายปนกนอย ความถวงจ าเพาะ

ประมาณ 12

- แกนโลกชนใน (Inner core) : อณหภมบรเวณจดศนยกลางของโลก ความหนาประมาณ 1,300 km

อณหภมประมาณ 6,200 – 6,400 องศาเซลเซยส เปนของแขงทเกดจาก Fe + Ni ถกอดดวยแรงดนสงประมาณ

3-4 ลานเทาของความดนบรรยากาศ ความถวงจ าเพาะประมาณ 17

2. การเปลยนแปลงของโลก

2.1 การเคลอนทของแผนเปลอกโลกและแผนเปลอกโลกในปจจบน

อลเฟรด เวเจเนอร ไดใหขอสนนษฐานไววา เมอ 200 ลานปมาแลวผวโลกสวนทเปนแผนดนยนพนน า

ขนมานนมเพยงสวนเดยว เปนทวปเพยงทวปเดยว เรยกวา "พนเจย" (pangaea) ตอมาแผนดนไดมการแยก

ออกเปนสวนๆ ดงเชนในปจจบน

นกธรณวทยาเชอวา แผนเปลอกโลกไมไดตดเปนแผนเดยวกน เนองจากพบรอยแยกทอยลกลงไปจากผว

โลก ท าใหเปลอกโลกถกแบงออกเปนแผนๆ ทเรยกวา "แผนเปลอกโลก" โดยระบบของแผนเปลอกโลก

นกธรณวทยาแบงแผนเปลอกโลกออกเปน 6 แผนใหญ และแผนขนาดเลกมากมาย

1. แผนยเรเชย (Eurasian Plate) เปนแผนเปลอกโลกทรองรบทวปเอเชยและยโรป

2. แผนแอฟรกา (African Plate) เปนแผนเปลอกโลกทรองรบทวปแอฟรกาและพนน ารอบทวปน

3. แผนแอนตารกตก (Antarctic Plate) เปนแผนเปลอกโลกทรองรบทวปแอนตารกตก

11

4. แผนออสเตรเลย (Australian Plate) เปนแผนเปลอกโลกทรองรบทวปออสเตรเลย อนเดย และพนน า

ระหวางทวปออสเตรเลย

5. แผนแปซฟก (Pacific Plate) เปนแผนเปลอกโลกทรองรบมหาสมทรแปซฟก

6. แผนอเมรกา (American Plate) เปนแผนเปลอกโลกทรองรบทวปอเมรกาเหนอและใตพนน าครงซก

ตะวนตกของมหาสมทรแอตแลนตก

2.2 ลกษณะการเคลอนทของเปลอกโลก

ลกษณะการเคลอนทของเปลอกโลกมรปแบบการเคลอนท 3 แบบ ดงน

1) แผนเปลอกโลกเคลอนทแยกออกจากกน (divergent boundary) : เกดขนบรเวณมหาสมทรมากกวาพนทวป เพราะพนมหาสมทรจะบางกวาพนทวปท าใหแมกมาจะพยายามดนตวออกมาตามรอยตอแผนเปลอกโลกไดงายกวา เชน รอยตอของแผนอเมรกาเหนอกบแผนยเรเชย 2) แผนเปลอกโลกเคลอนทเขาหากน (convergent boundary) : กรณทเปนแผนเปลอกโลกพนมหาสมทรชนกนจะเกดแผนดนไหวในมหาสมทร ถาแผนเปลอกโลกเกดการซอนเกยกน มโอกาสท าใหเกด

2

1

3

4

5

6

6

12

คลนยกษซนามได , กรณแผนเปลอกโลกพนมหาสมทรชนกบแผนพนทวป แผนพนมหาสมทรจะมดตวลง ใตแผนพนทวป จงเกดแนวสนเขาหรอเทอกเขาได และอาจเกดภเขาไฟได , กรณแผนพนทวปชนกนเอง เชน แผนออสเตรเลยทชนกบแผนยเรเชย พนดนจะถกอดและเกดการโกงตวขน กลายเปนแนวเทอกเขา เชน เทอกเขาหมาลย 3) แผนเปลอกโลกเคลอนทสวนทางกน (transform boundary) : การเคลอนทสวนทางกนจะท าใหเกดรอยเปนแนวยาวขนาดใหญ เรยกวา “รอยเลอน” เชน รอยเลอยแชนแอนเดรยสในรฐแคลฟอรเนยทเกดจากแผนเปลอกโลกอเมรกาเหนอกบแผนแปซฟก

2.3 ผลกระทบจากการเคลอนทของเปลอกโลก : การเคลอนทของเปลอกโลกกอใหเกดแรงดนมหาศาล สงผลใหเกดเหตการณธรรมชาตหลายอยาง โดยมรายละเอยด ดงน

1) รอยคดโคง (fold) : เกดจากการทแผนเปลอกโลกชนกนและออกแรงดน ซงกนและกน จนเกดความเครยดในหนเปนเวลานานหลายพนป ชนหนท อยบนแผนเปลอกโลกจะเกดการบด คดโคง โกง งอ หรอหกพบ 2) รอยเลอน (fault) : เกดจากการทแผนเปลอกโลกเคลอนทสวนทางกน ท าใหเกดบรเวณรอยตอของแผนเปลอกโลกทงสองเกดเปนรอยแนวยาว 3) แนวเทอกเขา (mountain range) : เมอเปลอกโลกเคลอนทเขาชนกน เปลอกโลกทเบากวามดตวลงไปใตแผนเปลอกโลกทหนากวา เกดการ โกงตวขนของแผนเปลอกโลกดานบน จงเกดเปนแนวเทอกเขา เชน เทอกเขาหนมาลย 4) แผนดนไหว (earthquake) : การเคลอนตวของแผนเปลอกโลกทกรปแบบ มโอกาสท าใหเกดแผนดนไหวทงสน แตการเคลอนทเขาชนกนของ แผนเปลอกโลกมโอกาสท าใหเกดแผนดนไหวรนแรงขนาด 7-8 รกเตอร

5) สนาม (tsunami) : เปนกลมคลนน าทเกดขนจากการยายทของปรมาณน า กอนใหญในมหาสมทร สาเหตเกดจากแผนดนไหว

13

ใบงานท 1.1 เรอง โครงสรางโลก

ตอนท 1

ค าชแจง ใหนกเรยนใชความรทเรยนมาตอบค าถาม

1. จงอธบายทฤษฎการก าเนดโลก มาพอสงเขป 2. เปลอกโลก หมายถง 3. เนอโลก หมายถง

4. แกนโลก หมายถง

ตอนท 2 ค าชแจง ใหนกเรยนอธบายโครงสรางของโลกจากชนบรรยากาศไปสแกนโลก

14

ใบงานท 1.2 เรอง การเปลยนแปลงของแผนเปลอกโลก

ค าชแจง ใหนกเรยนใชความรทเรยนมาตอบค าถาม

1. รอยเลอน หมายถง 2. รอยเลอนมกลกษณะ อะไรบาง

3. จากรป จงระบวารปใดเปนรอยเลอนปกต รอยเลอนยอน และรอยเลอนฉก

4. อธบายสาเหตของการเกดการคดโคงโกงงอ และการยกตวและยบตว 5. ดภาพ แลวบอกวาเกยวของกบลกษณะการเปลยนแปลงของเปลอกโลกแบบใด

15

6. จากภาพ ใหนกเรยนเตมค าและอธบายการเปลยนแปลงของเปลอกโลก บนพนผวของเปลอกโลกและใตเปลอกโลกมการเปลยนแปลงตลอดเวลา การเปลยนแปลงเหลานนอาจเกดขนอยางรวดเรวและปรากฏทนท หรอเกดขนอยางชา และเหนผลในระยะเวลานานหลายป ดงตอไปน 1. การกรอน (Erosion) หมายถง ............................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................. 2. การพดพา (Transportation) หมายถง ................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................. 3. การทบถม (Deposition) หมายถง ......................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................. 4. การผพงอยกบท หมายถง .................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................................. 7. จากภาพ ใหนกเรยนอธบายการกรอนของเปลอกโลกเนองจากกระแสน า

.......................................................................................

.......................................................................................

.......................................................................................

.

ใตเปลอกโลก

สาเหตการเปลยนแปลงของเปลอกโลก

บนพนผวเปลอกโลก

............................

..............................

...........................

..............................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

................................................................

16

เรองท 2 ทรพยากรดน

ใบความร ท 2.1 ทรพยากรดน

ดนเกดจากการสลายตวของหนและแร รวมตบกบซากพชและซากสตวทเนาเปอยผพงลง เกดเปนดนประเภท

ตาง ๆ

1. องคประกอบของดน

1) อนทรยวตถ : ไดแก ซากพชซากสตวทผานการยอยสลายแลว และสารอนทรยทไดมาจากสงมชวตท

ผานการยอยสลายมาแลว แตไมรวมเศษซากพชหรอสตว ทยงไมไดผานกระบวนการยอยสลาย

2) อนนทรยวตถ : ไดจาก การผพงสลายตวของหนและแรจากเปลอกโลก เปนองคประกอบทมมากทสด

ในดน ขนาดเนอดนแบงเปน 3 กลม ดงน

1. กลมอนภาคขนาดทราย คอ มเสนผานศนยกลาง 2.0 – 0.05 mm

2. กลมอนภาคขนาดทรายแปง คอ มเสนผานศนยกลาง 0.05 – 0,002 mm

3. กลมอนภาคขนาดดนเหนยว คอ มเสนผานศนยกลาง เลกกวา 0.002 mm

3) อากาศ : คอ กาซตาง ๆ ทแทรกตวอยตามชองวางในดน เชน O2 , N2 , CO2

4) สารละลาย : สวนใหญคอ น า ทแทรกอยระหวางชองวางในเมดดน

สดสวนองคประกอบของดน : ดนมสดสวนองคประกอบตามธรรมชาต 4 อยาง ไดแก แรธาต ,

อนทรยวตถ , สารละลาย (น าในดน) และอากาศ

2. ชนดน (Soil Horizon)

ชนดนเกดจากการศกษาหนาตดดนตามแนวดง (Soil Profile) ของนกวทยาศาสตร แลวพบวาเนอดนจะ

แบงเปนชนๆ วางตวขนาดกบผวหนาดน ถาแบงอยางหยาบ ๆ จะแบงได 2 ชน คอ ดนชนบนและดนชนลาง

แตถาแบงอยางละเอยด จะมทงหมด 5 ชน คอ ชน O , ชน A , ชน E , ชน B และชน C

1) ดนชนบน (Top soil) : ดนมสคล า เพราะมอนทรยวตถ (ฮวมส) อยมาก เมดดนโต รวนซย มชองวาง

ระหวางเมดดนมาก น าและอากาศถายเทด มความอดมสมบรณเหมาะแกการเพาะปลก

2) ดนชนลาง (Sub soil) : ดนมสออน อนทรยวตถมอยนอยลง และมแรตาง ๆ มากกวาดนชนบน สวน

ใหญเปนหนและแรทก าลงสลายตว เนอดนจะอดแนนมากกวาชนบน อากาศและน าถายเทไมด

17

3. สมบตบางประการของดน

1) สดน (Soil color) : สดนสามารถบอกแรธาตองคประกอบของดนได และยงสามารถบอกความสามารถในการดดซบน าและความเหมาะสมในการเพาะปลกพชตาง ๆ อกดวย

1.1 ดนสด า คอ ดนทมฮวมสอยมาก และแร Mn เปนองคประกอบ เหมาะแกการเพาะปลกพช

1.2 ดนสเขยวปนน าเงน คอ ดนทมธาตเหลกเปนองคประกอบ

1.3 ดนสเหลอง , น าตาล และเทา คอ ดนทม SiO2 , CaCO3 , Mg และยปซม เปนองคประกอบ

1.4 ดนสแดง คอ ดนทมอายมาก ผานการสลายตวอยางรนแรง ไมมแรธาต

2) ความเปนกรดเบสของดน : วดดวยคา pH เปนสมบตทส าคญทมผลตอการเจรญเตบโตของพช

2.1) ดนทมสภาพเปนกลาง คอ ดนทมคา pH เทากบ 7 มความสมดลระหวางปรมาณอนทรยสาร

และอนนทรยสารในดน ท าใหดนเหมาะแกการเพาะปลกสวนใหญ

ความลกของหนาตดดนแตละทจะไมเทากน แตสวนใหญจะศกษาทความลก 2 เมตร

ชน O : มอนทรยวตถหรอฮวมสมาก ดนมสภาพเปนกรด ไมพบในพนทเกษตร

ชน A : (topsoil) สด าเขม มแรธาตและซากพชซากสตว ทสลายสมบรณแลวอยดวยกน

ชน E : มซด มฮวมสนอยลง ปรมาณแรธาต เปนองคประกอบมากขน

ชน B : (Subsoil) สน าตาลปนแดง เปนดนเหนยว มการผสมผลกแรจ านวนมาก

ชน C : ไมมอนทรยวตถเลย เกดจากชนหนในชน R เรมผพงกลายเปนกอนเลกลง

ชน R : (Bedrock) คอ หนตนก าเนดดน สวน ใหญเปนหนดนดาน (ไมถอเปนชนหน)

18

2.2 ดนทมสภาพเปนกรด หรอดนเปรยว คอ ดนทม pH ต ากวา 7

สาเหต : เกดจากการเนาเปอยผพงของสารอนทรยมากเกนไป , ฝนกรด หรออาจเกดจากการใส

ปยเคมจ าพวกแอมโมเนยซลเฟต [(NH4)2SO4]

การปรบปรง : ท าไดโดยการใสสารทเปนเบส (ดาง) เชน ปนขาว (CaO)

2.3 ดนทมสภาพเปนเบส หรอดนเคม คอ ดนทม pH มากกวา 7

สาเหต : เกดจากการสลายตวของหนปน , การเตมปนขาวในดนมากเกนไป จะท าใหเกด

การสะสมตวของแรแคลเซยม (Ca2+) น าทะเลทขงตวอยในดนเปนเวลานาน จะท าใหเกดการสะสมตวของ

Na+ , Mg2+ , K+

การปรบปรง : ท าไดโดยใชน าจดชะลาง แลวท าทางระบายน าเกลอทงออกไป หรอสารใส

ก ามะถน (S) เพอท าใหปฏกรยาเกดเปนกรดซลฟวรก (H2SO4) เพอเพมความเปนกรด

4) ดนทขาดความอดมสมบรณ หรอดนจด คอ ดนทขาดแรธาตอาหารของพช เนองจากการขาดการบ ารง

ดนแกไขไดโดยการเตมปยอนทรย เพอเพมปราณแรธาต และเพมความรวนซยของดน

5) ดนมารล หรอดนสอพอง คอ ดนทม CaCO3 ปนอยมาก เกดจากการผพงของหนปน ใชท าดนสอพอง

สภาพดนมสมบตเปนเบส ใชแกความเปนกรดของดน เมอหยดกรดลงไปจะไดแกส CO2 เปนผลตภณฑ

19

2. ชน A

ใบงานท 2.1 เรอง สวนประกอบของชนดน

ค าชแจง ใหนกเรยนดภาพ แลวอธบายลกษณะของดนในแตละชนลงในชองวาง

ชน O

ชน A

ชน B

ชน C

ชนหนดาน

1. ชน O

3. ชน E

4. ชน B

5. ชน C

ชน E

20

ใบงานท 2.2 เรอง ประโยชนของดน

ค าชแจง ใหนกเรยนเขยนแผนผงแสดงประโยชนของดน

ใบงานท 2.3 เรอง การปรบปรงคณภาพดน

ค าชแจง ใหนกเรยนใชความรทเรยนมาตอบค าถาม

1. เพราะเหตใด จงตองมการปรบปรงคณภาพดน 2. นกเรยนจะมวธปรบปรงคณภาพดน เพอใหการปรบปรงนนเปนไปอยางย งยน ใหประโยชนสงสด และไมเปนมลพษดวยวธใด จงอภปรายและใหเหตผล

ประโยชนของดน

21

เรองท 3 ทรพยากรหน

ใบความร ท 3.1 ทรพยากรหน

1. วฏจกรหน หนม 3 ประเภท ไดแก หนตะกอน หนอคน และหนแปร ทงหมดลวนมตนก าเนดจาก “แมกมา” หอ “หนหนด” ทอยในชนเนอโลกแทรกตวออกมาตามรอยแยกเปลอกโลก เมอแมกมาแทรกตวออกมาบรเวณเปลอกโลก จะเรยกวา “ลาวา” ท าใหเกดวฏจกรของหน 2 วฏจกร ดงน

หมายเหต 1. วฏจกรท 1 : แมกมา หนอคน หนแปร แมกมา 2. วฏจกรท 2 : แมกมา หนอคน เศษตะกอน หนตะกอน หนแปร แมกมา วฏจกรของหนจะเรมตน และสนสดทแมกมาเสมอ

2. ประเภทของหน 1) หนตะกอน (Sedimentary Rock) 1.1 เกดจาก : การผพงของเศษหน ดน แร และการเนาเปอยของอนทรยวตถตาง ๆ ทบถมกนเปนชน ๆ เปนเวลานาน จนแขงตวกลายเปนหนในทสด การจบตวกนของเศษหน ดน และซากพชซากสตว เกดจากตวประสาน คอ แรทละลายน าและตกผลกเชอมประสานเมดตะกอนตาง ๆ เขาไวดวยกน 1.2 กระบวนการเกด : การเกดหนตะกอนเกดจาก 4 ขนตอน ดงน 1. การสลายตว : หนอคน หนแปร และซากพชซากสตวเกดจากผพงจากลม น า แสงแดด 2. การพดพา : ตะกอนถกน าพดพาไปทบถมกนบรเวณดนดอนสามเหลยมหรอแองกระทะ 3. การทบถม : เศษซากทเกดจากการสลายตวเกดการทบถมตามแรงโนมถวง 4. การอดแนน : เกดจากแรพวกซลกา (SiO2) หรอเหลกออกไซด (Fe2O3) เปนตวประสาน 1.3 ชนดหนตะกอน คอ ศลาแลง , หนทราย , หนดนดาน , หนปน , หนกรวดมน

2) หนอคน (Igneous Rock) 1.1 เกดจาก : แมกมา (สารทมลกษณะเปนของเหลวหนดอยในชนเนอโลก) ทดนตวออกมาบรเวณรอยแยกภายใตเปลอกโลก เยนตวลงเพราะอณหภมบรเวณผวโลกต ากวาเนอโลก

แมกมา หนอคน เศษตะกอน หนตะกอน เยนและตกผลก

หลอมละลาย

ผพง สะสม

ทบถมกน

หนแปร

ความรอนและความดน ความรอนและความดน หลอมละลาย

22

1.2 ชนดของหนอคน : แบงตามลกษณะการเกด 1. หนอคนพ หรอหนภเขาไฟ : เกดจากลาวาทระเบดออกมาจากภเขาไฟเยนตวลง และแขงตวอยางรวดเรวในเวลาไมกชวโมง ท าใหหนมผลกขนาดเลก หนประเภทนมทงทเปนรพรนและเนอเนยนละเอยด ขนกบลกษณะการเยนตวของหน ถาขณะเยนตว มไอน าแทรกตวอยในชนของเหลวหนด จะท าใหหนเปนรพรน เชน หนพมมช , หนสคอเรย แตถาขณะเยนตวไมมไอน า จะไดหนเนอละเอยด เชน หนออบซเดยน , หนบะซอลต , หนไรโอไลต 2. หนอคนแทรกซอน : เกดจากแมกมา แทรกตวขนมาตามรอยแยกเปลอกโลก จนถงระดบหนง แลวเยนตวลงกอนทจะออกมาพนเปลอกโลกได การเยนตวภายใตเปลอกโลก จะท าใหแมกมาเยนตวลงอยางชา ๆ เกดเปนแรผลกขนาดใหญ และมแรหลายชนดเกาะประสานกนอย เนอหนจะมลกษณะหยาบ เชน หนแกรนต , หนไดออไรต , หนแกบโบร , หนเพรโดไทต

1.3 ชนดหนอคน คอ หนแกรนต , หนบะซอลต , หนออบซเดยน , หนสคอเรย , หนพมมช , หนไรโดไลต

3) หนแปร (Metamorphic Rock) 1.1 เกดจาก : หนตะกอนหรอหนอคน เกดการแปรสภาพจากเดม กลายเปนหนชนดใหม อนเนองมาจาก ความรอนสงและความดนสง จากการทบถมของชนหนทอยดานบนเปนเวลานาน (ดงนน จะไมพบหนแปรบรเวณพนผวโลก) 1.2 ชนดของหนแปร : 1. หนแปรรวขนาน : ลกษณะเนอหนจะเปนแรเรยงตวขนานกน กะเทาะแตกออกเปนแผนๆ 2. หนแปรไมเปนรวขนาน : ลกษณะเนอหนจะเปนเมดแรขนาดเทา ๆ กน ไมมการจดเรยงตวเปนแนว ท าใหเนอหนสมานแนน มกพบในหนทเกดจากแรเพยงชนดเดยว 1.3 หนแปรทควรรจก 1. หนไนส : แปรสภาพมาจากหนแกรนต ใชท าครก , หนประดบ , หนกอสราง 2. หนออน : แปรสภาพมาจากหนปน (จะท าปฏกรยากบกรด) ใชท าหนประดบตกแตง 3. หนชนวน : แปรสภาพมาจากหนดนดาน ใชท าหนประดบ , ปพน , กระดานชนวน 4. หนควอรตไซต : แปรสภาพมาจากหนทราย ใชท าหนกอสราง

23

ใบงานท 3.1 เรอง วฏจกรชวตของหน

ค าชแจง ใหนกเรยนเขยนแผนผงแสดงวฏจกรชวตของหนและอธบายการเกดวฏจกรของหน

อธบายการเกดวฏจกรของหน...................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................

....................................

....................

การกรอนและการพา

..............................................

.................................. ..........................................

หลอมละลาย

......................... ............................

กดกรอนผพง

......................

......................

24

ใบงานท 3.2 เรอง ลกษณะหนชนดตางๆ

ค าชแจง ใหนกเรยนเขยนอธบายลกษณะ ทมา และประโยชนของหนแตละชนดใหตรงกบภาพทก าหนดให

ภาพหน ลกษณะและทมา ประโยชน

หนทราย

หนดนดาน

หนไรโอไลต

หนบะซอลต

หนชนวน

หนแบงออกเปน 3 ประเภท ไดแก............................................................................................................................. ยกตวอยางหนแตและประเภท

1. ............................... เชน .......................................................................................................................... ......................................................................................................................................................................

2. ............................... เชน .......................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... 3. ............................... เชน .......................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................

25

เรองท 4 ทรพยากรแร

ใบความร ท 4.1 ทรพยากรแร

1. ความหมายของแร แร (mineral) คอ ธาตหรอสารประกอบอนนทรยทเกดขนตามธรรมชาต เปนทรพยากรทใชแลวหมดไป ไมอาจผลตขนมาทดแทนไดในชวงเวลาอนสน มนษยใชประโยชนแรโดยการน ามาใชเปนวตถดบในกระบวนการผลต

2. สมบตและการตรวจสอบสมบตทางกายภาพของแร สมบตของแร หมายถง สมบตเฉพาะตวของแรแตละชนดทสามารถพสจนและตรวจสอบไดโดยเครองมองาย ๆ ซงสมบตทางกายภาพของแร ดงน 1) ส (Color) เปนลกษณะเฉพาะของแรอยางหนง แตไมสามารถยดเปนเกณฑตายตวได เกดจากการทแร มมลทน (impurities) เขามาเจอปน ท าใหเหนเปนสตาง ๆ แรชนดเดยวกนอาจมสตางกนได เชน แรคอรนดม มสแดงคอทบทม สน าเงนคอไพลน สเหลองคอบษราคม 2) สผง (Streak) มกจะตางจากสของตวแรเอง โดยการน าแรไปขดลงบนแผนกระเบองหรอบนแผนขดส สของผงแรจะตดบนกระเบอง แตแรบางชนดจะทดสอบสผงไดยาก เพราะมความแขงมากและไมมส 3) ความแขงของแร (Hardness) คอ ความคงทนตอการขดขด โดยเปรยบเทยบกบสเกลความแขงของโมหส (Mohs) ไดเปนผก าหนดความแขง ซงมอย 10 ระดบดงตาราง

แร ความแขง ลกษณะของแร ทลก (Talc) 1 ขดเปนรอยไดดวยเลบมอ ยปซม (Gypsum) 2 ขดเปนรอยไดดวยเลบมอไดบาง แตไมสามารถขดเหรยญทองแดงได แคลไซต (Calcite) 3 ขดขดเหรยญทองแดงไดเลกนอย แตแคลไซตเองกเกดรอย ฟลออไรต (Fluorite) 4 ขดขดทองแดงไดงาย แตไมสามารถขดขดแกวได อะพาไทต (Apatite) 5 ขดขดแกวกระจกได แตอะพาไทตเองกเกดรอย ออรโทเคลส (Orthoclase) 6 ขดขดแกวกระจกไดงาย และถกขดขดไดโดยใบมด ควอตซ (Quartz) 7 ใบมดไมสามารถขดขดได (แขงเทาใบมด) โทแพช (Topaz) 8 สามารถขดขดควอตซใหเปนรอยได แตขดขดคอรนดมไมได คอรนดม (Corumdum) 9 สามารถขดขดโพแทซใหเปนรอยได แตขดขดเพชรไมได เพชร (Diamond) 10 เพชรดวยกนจงจะขดขดกนเองได และสามารถตดแรอนไดดวย 4) ความวาว (Luster) เกดจากลกษณะในการสะทอนแสงของแร ม 8 แบบ ดงน 1. แบบ M (Metallic) คอ มนวาวเหมอนโลหะ เชน แรไพไรต 2. แบบ A (Adamentine) คอ มนวาวเหมอนเพชร เชน เพชร , ดบก 3. แบบ V (Vitreous) คอ วาวใสเหมอนแกว เชน ควอตซ , โทแพซ 4. แบบ R (Resinous) คอ มนมเหลอบนอย ๆ คลายยางไม เชน สฟาเลอไรต

26

5. แบบ P (Pearly) คอ มนวาวเหลอบสรงคลายไขมก เชน ทลก , มสโคไวต 6. แบบ G (Greasy) คอ มนวาวเหมอนผวอาบน ามนบาง ๆ เชน แกรไฟต 7. แบบ S (Silky) คอ มนวาวเหมอนเสนไหม เชน ยปซม , เซอรเพนทน 8. แบบ D (Dull) คอ ดาน ๆ เหมอนดน เชน ดนขาว , ชอลค 5) รปผลก สารแตและชนดมรปทรงเลขาคณต ผลกหนง ๆ อาจประกอบดวยรปผลกเพยงรปเดยวหรอหลายรปกได 6) ความแกรง (Tenacity) คอ ความทนทานตอแรงทบ แรงบด แรงบบ แรงดง แรงดน โดยสามารถแยกยอยไดเปน 6.1 เปราะ : เมอทบจะแตกออกเปนชน ๆ เชน เพชร 6.2 ออน : สามารถตดไดดวยม หรอเลบขดแลวเปนรอย เชน แรยปซม 6.3 ตเปนแผนได : เกดกบแรจ าพวกโลหะ เมอทบจะแผเปนแผนบางได เชน ทอง เงน 6.4 ยดเปนเสนได : เกดกบแรจ าพวกโลหะ สามารถดงเปนเสนลวดได เชน ทองแดง เงน 6.5 โคงงอได : สามารถบดใหงอไดโดยไมแตกหก เชน แรไมกา 7) ความถวงจ าเพาะของแร (Relative Density) คอ อตราสวนความหนาแนนของสารตอความหนาแนนของน า 7.1 ความหนาแนนของแร โดยท D = ความหนาแนนของแร หนวยความหนาแนน g/cm3 M = มวลของแร หนวยมวล g V = ปรมาตรของกอนแร หนวยปรมาตร cm3 7.2 ความถวงจ าเพาะของแร : จะมคาเทากบความหนาแนนของแร แตไมมหนวย เพราะเกดจากการเปรยบเทยบความหนาแนนของแร กบความหนาแนนของน า ซงเทากบ 1 g/cm3 7.3 วธการหาความถวงจ าเพาะโดยใชหลกอารคมดส * หลกการอารคมดส กลาววา เมอชงวตถในน า น าหนกของวตถทหายไปจะเทากบน าหนกของน าทถกวตถแทนท ดงนน น าหนกแรทหายไป = น าหนกแรในอากาศ – น าหนกแรในน า จาก ความถวงจ าเพาะของวตถ = น าหนกของวตถ น าหนกของน าทปรมาตรเทาวตถ จะไดวา

D = V

M

น าหนกของแร ความถวงจ าเพาะของแร =

น าหนกของแรในอากาศ – น าหนกของแรในน า

27

8) ชนดของแร : แบงตามลกษณะการน าไปใชประโยชน ไดดงน 8.1 แรกมมนตรงส คอ แรทสามารถปลอยพลงงานออกมาในรปรงสแอลฟา , เบตา หรอ รงสแกมมาได เชน แรยเรเนยม โคบอลต-60 เรเดยม น าไปใชประโยชนดานการแพทย และการเกษตร 8.2 แรรตนชาต คอ แรทมความสวยงาม มมลคาเนองจากหาไดยาก ใชท าเครองประดบ เชน เพชร , ทบทม (สแดง) , ไพรน (สน าเงน) , บษราคม (สเหลอง) , มรกต (สเขยว) , โอปอล (มหลายส) , โกเมน (สแดงหรอน าตาลแดง) เปนตน 8.3 แรเชอเพลง คอ แรทสามารถน ามาเผาใหพลงงานความรอนได เชน ถานหน , น ามนปโตรเลยม , กาซธรรมชาต 8.4 แรโลหะและแรอโลหะ สวนมากแรทขดขนมาได จะอยในรปสารประกอบ เรยกวา “สนแร” แรโลหะจะตองผานกระบวนการ เรยกวา “การถลงแร” กอน เพอใหไดโลหะบรสทธจงจะน ามาใชประโยชนไดดกวาสนแรทไมไดถลงสวนแรอโลหะสามารถใชประโยชนไดเลย โดยไมตองถลง 8.4.1 แรอโลหะ (ไมตองถลง) : ยปซม (ท าปนซเมนต) , เกลอแกง (ปรงอาหาร) , แรรตนชาต (เครองประดบ) 8.4.2 แรโลหะ (ตองถลง) : ดบก (ชบแผนเหลกกนสนม – โลหะบดกร) , วลแฟรม (เมอถลง แลวเรยกวาทงสเตน ใชท าหลอดไฟ – เครองตดเจาะ) , เหลก (ใชในงานกอสราง) , ตะกว (ลกปน – แบตเตอร – แทนพมพ) , ทองแดง (สายไฟ – อปกรณอเลกทรอนกส) , ทองค า (เครองประดบ)

28

ใบงานท 4.1 เรอง ทรพยากรแร

ค าชแจง ใหนกเรยนใชความรทเรยนมาตอบค าถาม

1. แร หมายถง

2. เราสามารถหาความหนาแนนของแร ไดอยางไร 3. จงอธบายคณสมบตของแรโลหะ มาพอสงเขป 4. ถานกเรยนพบแรชนดหนง แลวน ามาทดสอบคณสมบตพบวา แขงแตเปราะ แตกหกงาย ไมน าความรอน และไมน าไฟฟา เคาะไมมเสยงดงกงวาน นกเรยนจะสรปวาเปนแรประเภทใด 5. เราศกษาลกษณะทางกายภาพของแร เพออะไร 6. ตารางแสดงสมบตของแรบางชนดทควรรจก ชอสามญ ชอธรณวทยา ส สผง การใชงาน ดบก

ทงสเตน เหลก

ทองแดง สงกะส ตะกว พลวง

บษราคม ยปซม หนปน

เขยวหนมาณ แรฟนมา พลอยออน

29

เรองท 5 ทรพยากรน า

ใบความร ท 5.1 ทรพยากรน า

1. สมบตและความส าคญของน า โลกประกอบดวยพนน าประมาณ 3 สวน (71%) และพนดน 1 สวน (ประมาณ 29%) โดยสวนทเปนพนน า แบงออกเปนน าทะเลและมหาสมทร 97% , ธารน าแขงและภเขาน าแขง 2% ทเหลออกเพยงหนง คอ น าจด ทใชในการอปโภคบรโภคของสงมชวตตาง ๆ ไดแก คลอง บง ทะเลสาบ แมน า บอน า รวมทงน าทอยใตดนดวย 1) สมบตของน า : น ามสมบตในการรกษาระดบ มรปรางเหมอนภาชนะทบรรจ และไหลจากทสงสทต าเสมอ นอกจากนน น ายงเปลยนสถานะไดทง ของแขง ของเหลวและแกส 2) ความส าคญของน าในสงมชวต : สงมชวตทกชนดตองการน าในการด ารงชวต รางกายมนษยมน าเปนองคประกอบ 65% หรอประมาณ 2 ใน 3 ของน าหนกตว 3) ความส าคญของน าตอสภาพอากาศ : น ามอทธพลตอสภาพอากาศของโลกอยางมาก น าท าใหอากาศไมแหงจนเกนไป และท าใหเกดฝน ลม ซงมความจ าเปนตอเกษตรกรรมและอตสาหกรรม

2. วฏจกรของน า วฏจกรของน า หมายถง ปรากฏการณทน าจากแหลงตาง ๆ บนพนโลก รวมทงจากการขบถายของสงมชวต การหายใจ การคายน าของพช การสงเคราะหแสงของพช ไดรบความรอนจากดวงอาทตย และระเหยขนไปในอากาศ กลายเปนไอ จากนนเมอความรอนทสะสมในไอน าลดลง จะเกดการควบแนนเปนละอองน า รวมกนเปนกอนเมฆ และเมอกอนเมฆมขนาดใหญขนจะตกมาเปนฝน ลกเหบหรอหมะ ลงสพนและแหลงน าอกครง

ภาพท 2 การเกดวฎจกรน า

30

3. แหลงน าบนโลก แหลงน าบนโลก แบงออกเปน 3 กลมใหญ ๆ ดงน 3.1 น าผวดนหรอน าบนดน (Surface water) : ไดแก แมน าล าคลอง หนอง บง ทะเล แบงออกได 2 ชนด 1) น าจด : คอ น าทไมมเกลอละลายอยในปรมาณน าทงหมด เชน ฝาย เขอน อางเกบน า หรอบอน า 2) น าเคม : คอ น าทมเกลอละลายอยเปนจ านวนมาก พบในทะเล มหาสมทร 3.2 น าใตดน (Ground waater) : คอ น าทถกกกเกบอยใตผวดน เปนแหลงส าคญแหงหนงของโลก เพราะมถง 31% ของปรมาณน าจดทงหมดบนโลก เรยกน าทอยบรเวณใตดนดานบนชนหน วา “น าใตดน” น าทไหลซมตอลงไปดานลางโดยผานรอยแยกของชนหนลงไป จะไปขงอยทชนหนดานลาง เรยกน าในชนนวา “น าบาดาล” 3.3 น าในบรรยากาศ : คอ น าทพบบรเวณชนบรรยากาศ โดยอาจเปนน าทอยในสถานะของแขง เชน ลกเหบ หมะ สถานะของเหลว เชน น าฝน น าคาง หรอในสถานะแกส เชน หมอก เมฆ เปนตน

4. แหลงน าบนโลก 4.1 ดนดอนสามเหลยมปากแมน า : เกดจากน าพดพาตะกอนไหลจากทราบลงสแองน าขนาดใหญ ซงอาจจะเปนทะเลสาบ หรอทะเลได ตะกอนบางสวนจะจมทบถมกนเปนบรเวณกวาง พบเหนไดทวไปบรเวณปากแมน าทเชอตอกบทะเล เชน ปากแมน าเจาพระยา 4.2 เนนตะกอนน ารปพด : น าทพดพาตะกอนจากบรเวณทสงลงสทต า เชน บรเวณแองน าตก 4.3 การกรอนและการทบถมจากกระแสน า 4.4 การกดกรอนจากปฏกรยาเคม : เกดจากน าฝนทตกลงมาละลายแกสตาง ๆ ไดแก NO2 , SO2 , CO2 4.5 การเกดหนงอกหนยอย

5. การอนรกษน า 5.1 ประโยชนของน า : ใชในการอปโภคบรโภคเพอการด ารงชวต แหลงทอยอาศยของสงมชวต 5.2 ปญหาของน า : ผลจาการตดไมท าลายปา ฝนไมตกตามฤดกาล ขยะมลฝอยสงปฏกลตาง ๆ 5.3 ดชนชวดคณภาพน าเสยกอนปลอยลงสแหลงน า : 1) คา DO (Dissolved Oxygen) : คอ ปรมาณแกสออกซเจนทละลายอยในน า มคาตงแต 0-9 mg/l น าสะอาดจะมคา DO มาก น าทมคา DO ต ากวา 3 mg/l จดเปนน าเสย น ามคา DO ต ากวา 1 mg/l น านาจะตาย 2) คา COD (Chemical Oxygen Demand) : คอ ปรมาณแกสออกซเจนทตองใชในการยอยสลายสารอนทรยในน าโดยใชสารเคมเปนตวยอยสลาย น าสะอาดจะมคา COD ต า น าเสยคา COD จะสงตงแต 100 จนถงมากกวา 10,000 mg/l น าเสยปลอยลงสแมน าไดจะตองมคา COD ไมเกด 120 3) คา BOD (Biochemical Oxygen Demand) : คอ ปรมาณแกสออกซเจนทตองใชในการยอยสลายสารอนทรยในน า โดยใชจลนทรยเปนตวยอยสลาย น าสะอาดจะมคา BOD ต า น าเสยคา BOD จะสง ตงแต 100 จนถงมากกวา 1,000 mg/l และน าเสยทสามารถปลอยลงสแหลงน าไดจะตองมคา BOD ไมเกด 20 mg/l เพมเตม : คา COD จะมคามากกวา BOD เสมอ และคา BOD/COD จะแปรผกผนกบคา DO เสมอ

แหลงน าใดมคา BOD สง แสดงวาเปนน าเสย มสารอนทรยละลายในน ามาก กจะมคา DO ต า

31

ใบงานท 5.1 เรอง ทรพยากรน า

ค าชแจง ใหนกเรยนใชความรทเรยนมาตอบค าถาม

1. ทะเลสาบเปนแหลงน าจดหรอน าเคม 2. จงเรยงล าดบแหลงน าบนผวดนตอไปนจากขนาดเลกไปหาขนาดใหญ

3. น าใตดน หมายถงอะไร

4. ดนดอนสามเหลยม เกดจากสาเหตใด

5. น า สามารถท าลายสภาพแวดลอมไดอยางไร

บง ทะเลสาบ คลอง หนอง แมน า

32

6. อธบายการเกดวฏจกรของน าตามธรรมชาตแบงออก 4 ขนตอน ดงภาพ การเกดวฏจกรของน าตามธรรมชาต......................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... 7. อธบายวธการอนรกษน า

การควบแนน (Condensation)

กอนเมฆ

ฝน (Precipitation) ระเหย (Evaporation)

การคายน าของพช (Transpiration)

การรวมตวของน า (Collection)

น าทะเล มหาสมทร

น าใตดน

33

ค าชแจง : คดวเคราะห แลวตอบค าถามตอไปนใหถกตอง

ขอ 1. ชนเปลอกโลกเปนชนทส าคญทสด เนองจาก.................................................................................................. ขอ 2. หนเมอสมผสอากาศ น า และความรอนจากดวงอาทตยนานๆ จะเกดการกรอนไปเปน............................... ขอ 3. นกธรณวทยาจ าแนกหนตามลกษณะการเกดได...........ประเภท คอ............................................................ ขอ 4. หนตะกอนเกดจาก..................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................... ขอ 5. หนปนจดเปนหน .....................เพราะเกดจาก............................................................................................ ขอ 6. ผลก หมายถง ................................................................................................................................................... ขอ 7. ในดานเกษตรกรรม โคบอลต-60 ใชใน............................................................................................................ ................................................................................................................................................................................... ขอ 8. การใชแนวกงกลางของแมน าเปนเสนแบงเขตทไมเหมาะสม เนองจาก........................................................... ................................................................................................................................................................................... ขอ 9. โดยธรรมชาตดนจะประกอบดวย................................................................................................................................ ขอ 10. ดนมารลคอ........................... ใชในการ......................................................................................................... ขอ 11. พนทในกรงเทพมหานครพบวา ชนดนมการทรดตวลง มสาเหตมาจาก........................................................ ................................................................................................................................................................................... ขอ 12. ปลาอดดและปลาแคอาศยอยในแหลงน า..................... การปรบตว............................................................... ขอ 13. ในฐานะทนกเรยนเปนเยาวชนของชาตจะมสวนชวยในการอนรกษน าไดอยางไร .......................................................................................................................................................................................... ..........................................................................................................................................................................................

แบบทดสอบผลสมฤทธทางการเรยนรประจ าหนวยการเรยนร

34

แหลงเรยนร

1. หนงสอประกอบการคนควา ประดบ นาคแกว และคณะ. หนงสอเรยนรายวชาพนฐานวทยาศาสตร ม.2. กรงเทพฯ : ส านกพมพแมค จ ากด, 2553. ยพา วรยศ และคณะ. หนงสอเรยน รายวชาวทยาศาสตรพนฐาน. กรงเทพฯ : บรษท อกษรเจรญทศน อจท. จ ากด,

2555. สงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย, สถาบน. กระทรวงศกษาธการ. คมอครรายวชาพนฐาน

วทยาศาสตร 4. กรงเทพฯ : องคการคาครสภา, 2554 สงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย, สถาบน. กระทรวงศกษาธการ. หนงสอเรยนพนฐานชววทยา

ส าหรบนกเรยนทเนนวทยาศาสตร ชนมธยมศกษาปท 4-6. พมพครงท 2, กรงเทพฯ : องคการคาครสภา, 2553.

2. อนเตอรเนต (Internet) 1. http://weerasak.net/image/JJ.gif 2. www.dekmaihiso.web44.net/Neurons_I.html 3. www.student.nu.ac.th/u46410023/