Mobil Öğrenme, Mobil Dil Öğrenme

Samsun 2014

ONDOKUZ MAYIS ONDOKUZ MAYIS ONDOKUZ MAYIS ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ YABANCI FAKÜLTESİ YABANCI FAKÜLTESİ YABANCI FAKÜLTESİ YABANCI DİLLER BÖLÜMÜ İNGİLİZ DİLLER BÖLÜMÜ İNGİLİZ DİLLER BÖLÜMÜ İNGİLİZ DİLLER BÖLÜMÜ İNGİLİZ DİLİ EĞİTİMİ A.B.D. II. DİLİ EĞİTİMİ A.B.D. II. DİLİ EĞİTİMİ A.B.D. II. DİLİ EĞİTİMİ A.B.D. II. ULUSAL YABANCI DİL ULUSAL YABANCI DİL ULUSAL YABANCI DİL ULUSAL YABANCI DİL ÇALIŞTAYI BİLDİRİLERİ ÇALIŞTAYI BİLDİRİLERİ ÇALIŞTAYI BİLDİRİLERİ ÇALIŞTAYI BİLDİRİLERİ 8888----9 KASIM 20139 KASIM 20139 KASIM 20139 KASIM 2013

ELT OMÜ

2014

ISBN: 978-605-85200-0-4

Bandrol uygulamasına ilişkin usul ve

esaslar hakkında yönetmeliğin 5.

maddesinin 2. fıkrası çerçevesinde

bandrol taşıması zorunlu değildir.

ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ YABANCI DİLLER BÖLÜMÜ İNGİLİZ DİLİ EĞİTİMİ A.B.D. II. ULUSAL YABANCI DİL ÇALIŞTAYI BİLDİRİLERİ

8-9 KASIM 2013

Editörler

Müfit Şenel

Deren Başak Akman Yeşilel

?

?

Türkiye’de Yabancı Dil ETürkiye’de Yabancı Dil ETürkiye’de Yabancı Dil ETürkiye’de Yabancı Dil Eğitiminde itiminde itiminde itiminde EEEEğilim Ne Olmalilim Ne Olmalilim Ne Olmalilim Ne Olmalıııı????

Ondokuz Mayıs Üniversitesi EOndokuz Mayıs Üniversitesi EOndokuz Mayıs Üniversitesi EOndokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim itim itim itim FakFakFakFaküüüültesi Yabancltesi Yabancltesi Yabancltesi Yabancıııı Diller BDiller BDiller BDiller Bööööllllüüüümmmmüüüü İngiliz Dili Engiliz Dili Engiliz Dili Engiliz Dili Eğitimi Anabilim Dalitimi Anabilim Dalitimi Anabilim Dalitimi Anabilim Dalıııı II. Ulusal Yabancı II. Ulusal Yabancı II. Ulusal Yabancı II. Ulusal Yabancı Dil ÇalıDil ÇalıDil ÇalıDil Çalıştaytaytaytayıııı

8888----9 Kasım 20139 Kasım 20139 Kasım 20139 Kasım 2013

SamsunSamsunSamsunSamsun


8-9 KASIM 2013

Türkiye’de Yabancı Dil Eğitiminde Eğilim Ne Olmalı?

Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi

Eğitim Fakültesi

Yabancı Diller Bölümü

İngiliz Dili Eğitimi A.B.D.

II. Ulusal Yabancı Dil Çalıştayı Bildirileri

Yayın Hakkı©2014 OMÜ

Copyright©2014 OMÜ

ISBN : 978-605-85200-0-4

Samsun, 2014

Copy Center (Samsun) tarafından 100 adet basılmıştır.

131


8-9 KASIM 2013

Mobil Öğrenme, Mobil Dil Öğrenme

Yrd. Doç. Dr. Hüseyin Öz

Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi

[email protected]

ÖZ

Son yıllarda mobil teknolojilerde meydana gelen gelişmelere paralel olarak, mobil öğrenme pek çok eğitim kurumunda çok popüler, hızla gelişen bir araştırma ve uygulama alanı haline gelmiştir. Mobil öğrenme, teknolojinin önemli rol oynadığı eğitim alanlarından biri olan yabancı dil eğitiminde de ön plana çıkmıştır. Bu bildirinin amacı, yabancı dil eğitimi alanında mobil öğrenme uygulamaları hakkında bilgi vermek ve ülkemizdeki uygulamalarla ilgili bazı önerilerde bulunmaktır. Öncelikle, mobil öğrenme, mobil öğrenme kuramları ve mobil destekli dil eğitimi kuramsal bir çerçevede değerlendirilmiştir. Daha sonra, Türkiye’de yapılan mobil destekli dil eğitimi araştırmaları ve mobil destekli dil eğitim uygulamalarına kısaca değinilerek bazı önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar sözcükler: mobil öğrenme, mobil dil öğrenme

Giriş

Son yıllarda mobil cihazların kapasitelerinin teknolojik bakımdan giderek artması, kablosuz ağ bağlantılarının yaygınlaşmasına paralel olarak gelişmiş kullanım imkânları sunması ve hızla yeni kullanıcıları çekmesi sonucunda, mobil öğrenme üniversiteler başta olmak üzere dünyanın pek çok eğitim kurumunda çok popüler, hızla genişleyen bir araştırma ve uygulama alanı haline gelmiştir. Hızlı ve bazen de çığır açan teknolojik gelişmelerin özellikleri, kullanıcıların günlük yaşamlarındaki rolü ve eğitim potansiyelleri arasındaki ilişkileri açıklayan kapsamlı kuramsal ve kavramsal çerçeveler henüz bulunmamaktadır (Pachler, Bachmair ve Cook, 2010). Ancak, mobil öğrenme hem “örgün” hem de “yaygın” eğitim kapsamında giderek yaygınlaşmakta, tüm eğitim alanlarında uygulayıcı ve araştırmacıların ilgisini ve dikkatini çekerek giderek önem kazanmaktadır. Sınıf içinde ve/veya sınıf dışında öğrencileri desteklemek için izlenebilecek eğitsel uygulamaların gündeme getirildiği

132


8-9 KASIM 2013

ulusal ve uluslararası konferanslar, yeni kitaplar ve süreli yayınlar eğitimde mobil teknolojilere verilen önemi açıkça göstermektedir.

Teknolojinin önemli rol oynadığı eğitim alanlarından biri de yabancı dil eğitimidir. Mobil çağın paradigması olan mobil öğrenme, yabancı dil eğitiminde de ön plana çıkmıştır. (Kukulska-Hulme, 2009; Kukulska-Hulme ve Shield, 2008; Saran ve Seferoğlu, 2010; Saran, Seferoğlu ve Çağıltay, 2009, 2012; Stockwell, 2010). Tablet bilgisayarlar, Android ve iOS gibi işletim sistemleri ile çalışan daha işlevsel “akıllı telefonlar”, dijital kameralar, MP3 oynatıcılar, kişisel dijital yardımcılar (PDA) ve e-okuyucular özellikle genç nüfus arasında hızla yaygınlaşmıştır. Buna paralel olarak, teknoloji destekli dil eğitiminde mobil cihazlarla yabancı dil eğitimi de pek çok araştırma ve uygulama yapılan bir alan olmuştur (Godwin-Jones, 2011). Bu bildirinin amacı, yabancı dil eğitimi alanında mobil öğrenme uygulamaları hakkında bilgi vermek ve ülkemizde uygulanmasıyla ilgili bazı önerilerde bulunmaktır. Öncelikle, mobil öğrenme, mobil öğrenme kuramları ve mobil destekli dil eğitimi kuramsal bir çerçevede değerlendirilecektir. Daha sonra, Türkiye’de yapılan mobil destekli dil eğitimi araştırmaları ve mobil destekli dil eğitim uygulamalarına kısaca değinilerek bazı önerilerde bulunulacaktır.

Kuramsal Çerçeve

Mobil Öğrenme

Mobil öğrenme çok yakın bir geçmişe sahip, mobil teknolojilerin ve internetin kullanılmasına dayalı, bireylerin “her an” ve “her yerde” eğitim materyallerine erişmelerine ve kullanmalarına olanak sağlayan yeni bir öğrenme modelidir (Hockly, 2013; Naismith, Lonsdale, Vavoula ve Sharples, 2004; Sharples, Amedillo-Sanchez, Milrad ve Vavoula, 2009). Mobil öğrenmede, bireyler tablet bilgisayar, ‘akıllı telefon’ ve e-okuyucu gibi taşınabilir/elde kullanılabilir cihazlar aracılığıyla dijital eğitsel içerik sağlayabilmekte ve/veya dijital eğitsel içeriklere erişebilmektedirler. Mobil öğrenme araçlarının zaman ve mekân esnekliği, taşınabilirliği ve ağlara anlık bağlanabilme gibi özellikleri öğrenmeyi benzersiz bir deneyime dönüştürebilmektedir. Alanyazındaki bazı eserler (Jeng, Wu, Huang, Tan ve Yang, 2010; Kadirire, 2009, Motiwalla, 2007), mobil öğrenmeyi dijital elektronik araçlar ile desteklenen eşzamanlı ve

133


8-9 KASIM 2013

eşzamansız e-öğrenmenin uzantısı olarak ele almaktadır. Ancak bu yaklaşım daha çok kullanılan cihazların teknik özelliklerine dayanmakta ve bazı uzmanlar (Traxler, 2007, 2009) mobil öğrenmenin eğitsel avantajlarını ve özelliklerini kısıtladığını dile getirmektedir.

“Mobil” sözcüğü, hem bireylerin hareket halinde hem de cihazların taşınabilir olmasını işaret etmektedir. Her iki nokta da elbette önemlidir.

Ancak hareketlilik, taşınabilirlik ve cihazlarla olan etkileşim dışında, mobil öğrenmede önemli bir nokta da bağlamdır. Bu, sayısız cihazlarla hem sınıf içindeki biçimsel (İng. formal) hem de sınıf dışındaki biçimsel ve biçimsel olmayan (İng. informal) mobil öğrenme deneyimini vurgulamaktadır. (Hockly, 2013). Bu nedenle, mobil öğrenmenin son tanımlarında bağlam ve etkileşim de vurgulanmakta olup, Sharples vd. (2009, s. 237) tarafından, “insanların etkileşimli teknolojiler kullanarak, çoklu bağlamlarda keşif ve karşılıklı konuşma yoluyla gerçekleştirdikleri hem özel hem de genel öğrenme süreçleri” olarak tanımlanmaktadır.

Mobil teknolojilerin kullanıldığı “her an, her yerde” öğrenme olanağı sağlayan bu öğrenme modeli, (1) öğrencilerin öğrenme hızlarını belirleyebildikleri bireysel öğrenme, (2) gerçek bir bağlamı içeren durumlu öğrenme (situated learning), (3) bireylerin gruplar halinde çalışarak ve birbirinin öğrenmesine yardım ederek öğrenmeyi gerçekleştirdikleri işbirlikçi öğrenme ve (4) örgün ya da yaygın öğrenme sistemi dışında (sınıf dışında) biçimsel olmayan (informal) öğrenme yaklaşımlarını da desteklemektedir (Naismith ve Corlett, 2006; Cheon vd., 2012). Diğer yandan, mobil cihazlarda küçük ekran boyutu, düşük ekran çözünürlüğü, düşük bellek kapasitesi ve ağ hızının yavaş olması gibi bazı teknik kısıtlamalar bulunmakta ve işlevsel mobil cihazların fiyatlarının yüksek olması özellikle gelişmekte olan ülkeler açısından sorun teşkil edebilmektedir (El-Hussein ve Cronje, 2010; Hockly, 2013; JISC, 2013; Park, 2011). Öğrencilerin cihazları eğitsel amaçlardan ziyade sadece arkadaşlarına mesaj göndermek, müzik dinlemek ve sosyal paylaşım sitelerini ziyaret etmek gibi haz (hedonic) amaçlı kullanmaları da bir psikolojik kısıtlama olarak görülmektedir (Park, 2011). Mobil cihazların sınıf içinde kullanıldığı sırada konsantrasyonu bozması ve dersleri kesintilere uğratması da mobil öğrenmedeki karşılaşılan eğitsel

134


8-9 KASIM 2013

sorunlar arasında yer almaktadır (Corbeil ve Valdes-Corbeil, 2007; Martin ve Ertzberger, 2013). Alanyazında diğer uzmanlar (Shudong ve Higgins, 2006) tarafından da bahsedilen olası teknik, psikolojik ve eğitsel engellere rağmen, mobil öğrenme dünyanın her yerinde baş döndürücü bir hızla yükseliştedir. Günlük yaşamın bir parçası haline gelen cep telefonu ve/veya mobil cihaz kullanımı özellikle “dijital yerli” (İng. digital native) olarak adlandırılan genç nüfus arasında en üst seviyelere çıkmıştır.

Mobil Öğrenme Kuramı

Mobil teknolojiler için genel olarak kabul gören bir öğrenme kuramı henüz oluşturulmamıştır (Pachler vd. 2010, s. 9). Genel bir kuramsal ve kavramsal çerçevenin olmayışı da, yeni mobil öğrenme uygulamaların tasarımı, öğretimi ve değerlendirilmesini zorlaştırmaktadır. Sharples vd. (2007), mobil öğrenmenin yer, zaman, konu ve kullanılan teknolojilere göre farklılıklar gösterdiğini açıklayan kuramsal bir mobil öğrenme çerçevesi geliştirmişlerdir. Diğer yandan, alanyazında davranışçı, bilişsel, yapılandırmacı, sosyal-yapılandırmacı, sosyo-kültürel, etkinlik, bilişsel yük, ikili kodlama, durumlu öğrenme, yaşam boyu öğrenme ve kubaşık öğrenme kuramları da ağırlıklı olarak yer almaktadır (Çavuş ve İbrahim, 2009; Özdamar-Keskin ve Metcalf, 2011; Viberg ve Grönlund, 2012).

Bilişsel psikolojiye dayanan Bilişsel Yük Kuramı ve İkili Kodlama Kuramı mobil öğrenme materyallerinin hazırlanmasında ön plana çıkan öğrenme kuramları arasında yer almaktadır (Sweller vd., 1998; Huang vd., 2012; Oberg ve Daniels, 2012). Saran, Seferoğlu ve Çağıltay’a (2012) göre, mobil öğrenmede eğitim materyallerinin hazırlanması için en uygun tasarım ilkelerini Bilişsel Yük Kuramı ve İkili Kodlama Kuramı içermektedir. Bilişsel Yük Kuramı, öğrencilerin işlem açısından sınırlı olan bilişsel kapasitelerini verimli bir şekilde kullanarak yeni öğrenim deneyimleri kazanmalarını sağlayan öğretim tasarımlarının geliştirilmesiyle ilgilenmektedir (Sweller vd. 1998). İkili Kodlama Kuramına göre (Paivio, 1971), algı ve bellek ile davranışsal beceriler ve bilişsel beceriler arasında bir benzerlik, paralellik veya süreklilik vardır. Duyusal algılara paralel olarak gelişen sembolik sistem, kodlama sırasında duyular aracılığıyla gelen uyarıcıların biçimsel özelliklerini

135


8-9 KASIM 2013

koruyacak şekilde, sözel ve sözel olmayan iki alt sisteme ayrılmıştır. Özçelik, Arslan-Arı ve Çağıltay (2010), ikili kodlama kuramına göre tasarlanan çoklu ortamın, benzetim, animasyon, görüntü, ses ve resim içerikleri aracılığıyla öğrenmeyi artırdığını belirtmektedirler.

Sonuç olarak, mobil öğrenmeyi her yönüyle açıklayan kapsamlı tek bir kuramsal ve kavramsal çerçeve henüz oluşmamıştır. Bu da, mobil öğrenmenin tamamen yeni bir alan olmasından kaynaklanmaktadır. Mobil öğrenmede, öğretim materyali tasarımından kullanıma kadar pek çok noktanın birden fazla kuram ilkelerine dayanacağı görülmektedir. Mobil öğrenme alanında yapılan nitel ve nicel araştırmalar da, değişik kuramsal ve kavramsal çerçevelere dayanabilmektedir.

Mobil Dil Öğrenimi

Ne zaman işitsel-görsel bir cihaz veya bilişim teknolojisi ortaya çıktıysa, bunun dil öğreniminde kullanımına da hep ilgi olmuştur. Daha önce bilgisayar destekli eğitimin gelişmesine paralel olarak yaygınlaşan bilgisayar destekli yabancı dil eğitiminde olduğu gibi, mobil öğrenmenin baş döndürücü bir hızla yükselişine paralel olarak da mobil yabancı dil öğrenimi ivme kazanmıştır. Mobil yabancı dil öğrenimi 2004-2005 öğretim yılında ABD’de bazı üniversitelerin öğrencilerine ücretsiz iPod vermesi (Belanger, 2005; Chinnery, 2006) ve 2007’de Apple’ın satışa sunduğu iPhone’da görülen eşsiz mobil cihaz işlevselliği ile hız kazanmıştır (Godwin-Jones, 2011). 2009’da İngiliz Konseyi’nin İngilizce öğrenimi için geliştirdiği mobil uygulamalar (İng. apps) sonucunda, mobil dil öğrenimi daha çok bilinir ve uygulanır olmuştur (Hockly, 2013). İngilizce eğitimi alanında yayın yapan büyük yayınevlerinin bağımsız (İng. standalone) ya da ders kitabına dayalı uygulamalar geliştirmesi, mobil dil öğreniminin gelişmesini ve yayılmasını hızlandırmıştır (Dudeney ve Hockly, 2012). Mobil öğrenmeye e-öğrenmenin uzantısı olarak bakıldığı gibi, mobil dil öğrenimi de bazen bilgisayar destekli dil öğreniminin bir uzantısı olarak görülmektedir. Ancak, mobil dil öğrenimi, kablosuz teknolojilerden yararlanılması, taşınabilir/mobil cihazların kullanılması, farklı kullanım bağlamlarında erişim ve etkileşimin sürekli olması ya da kendiliğinden ortaya çıkması gibi özellikleri olan yeni bir öğrenme modelidir (Kukulska-Hulme, 2009; Kukulska-Hulme ve Shield, 2008). Bu çerçevede, mobil

136


8-9 KASIM 2013

destekli dil öğrenimi teknoloji destekli dil öğrenimimin bir dalı olarak düşünülmelidir.

Mobil destekli dil öğrenimi alanında nitel ve nicel yaklaşımların kullanıldığı bilimsel araştırmalar yapılırken, bu alandaki diğer çalışmalar da “içerik-tabanlı” (etkinlik ve öğrenme materyalleri geliştirilmesi) ve “tasarım-tabanlı” (mobil cihazlar için öğrenme materyali geliştirme ve tasarlamayla ilgili konular) olmak üzere iki boyutta devam etmektedir. (bkz. Kukulska-Hulme ve Shield, 2008). İngilizce öğretimi alanında, Hockly (2013), mobil öğrenmeyi hazır içerikleri sınıf dışında kullanmayı çağrıştıran akıllı telefon ve tablet bilgisayarlardaki uygulama kullanımıyla eş tutma gibi indirgemeci bir eğilimi eleştirmektedir. Hockly, mobil teknolojilerin de hem sınıf içinde hem de sınıf dışında örgün eğitimle bütünleştirilebileceğini dile getirmektedir. Dolayısıyla, dil eğitiminde mobil teknolojilerin potansiyelinden yararlanmak için mobil öğrenmenin sadece cihazlara yüklenmiş hazır uygulamalar ile “her an, her yerde” olabileceği düşüncesine bağlı kalınmamalı, dil becerilerinin geliştirilmesini/dil kazanımlarını hedefleyen etkinliklerin nasıl kullanılabileceği konusu da düşünülmelidir.

Diğer yandan, hangi teknolojinin ya da medyanın kullanıldığı değil, onun nasıl kullanıldığı çok önemlidir. Her teknolojide olduğu gibi, öğretimi ya da öğrenmeyi artıran mobil teknolojinin kendisi değil, bu teknolojinin nasıl kullanıldığıdır. Mobil teknoloji, sonuçta “öğretmen” değil, eğitim aracıdır. Ayrıca, dil öğrencilerinin içerik tükettikleri mobil öğrenme etkinlikleri ile dili kullandıkları mobil öğrenme etkinlikleri arasında ayrım yapmak gerekir (Dudeney ve Hockly, 2012; Hockly, 2013). Aksi takdirde, daha önce kullanılan “geleneksel” araç yerine sadece “mobil teknoloji” kullanılmış olur.

Türkiye’de Mobil Destekli Dil Eğitimi Araştırmaları

Dil öğrenimi ve teknoloji alanında seçkin bir dergi olan Language Learning & Technology’nin bu yılki son sayısı (Ekim 2013) “Mobil Dil Öğrenimi” özel sayısı olarak yayımlanmıştır. Çoğunlukla SSCI kapsamındaki uluslararası dergilerde son yirmi yılda yayımlanan araştırmalar taranmıştır. Burston’ın (2013) 1994-2012 yıllarını kapsayacak şekilde belirlediği yayınlar arasında, ülkemizde yapılan 5

137


8-9 KASIM 2013

yayın bulunmaktadır. Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi’nin (ULAKBİM) Sosyal Bilimler Veri Tabanı, Yükseköğrenim (YÖK) Tez Merkezi Veri Tabanı ve Google Scholar da tarandığında saptanan diğer 7 çalışmayla bu sayı 12’dir (Tablo 1).

Tablo 1. Türkiye’de yapılan mobil destekli dil eğitimi çalışmaları

Yazar(lar) Kullanılan mobil teknoloji Dil konusu / Dil becerisi**

1 Başoğlu ve Akdemir (2010) Cep telefonu Kelime öğretimi

2 Çelik (2012)* Cep telefonu Kelime öğretimi

3 Korkmaz (2010)* Cep telefonu Dinleme, okuma ve yazma

4 Saran (2009)* Cep telefonu Kelime öğretimi

5 Saran ve Seferoğlu (2010) Cep telefonu Kelime öğretimi

6 Saran, Seferoğlu ve Çağıltay (2008)

Cep telefonu Kelime öğretimi


Cep telefonu Telaffuz


Cep telefonu Kelime öğretimi

9 Sarıçoban ve Özturan (2013) Cep telefonu Kelime öğretimi

10 Şad ve Akdağ (2010) Cep telefonu Dilbilgisi

11 Yıldırım (2012)* Cep telefonu Kelime öğretimi

12 Yıldız (2012)* Tablet bilgisayar / iPad Kelime öğretimi

*Yüksek lisans veya doktora tezidir.

** Tüm çalışmalar İngiliz Dili Eğitimi alanında yapılmıştır.

Türkiye’de mobil dil öğrenimi konusunda yapılan araştırmalarda cep telefonları ile kelime öğretimi en fazla ele alınan konu olmuştur (Tablo 1). Yıldız’ın (2012) çalışması hariç tüm çalışmalar SMS ve MMS tabanlı yapılmıştır. Hem betimsel hem de çıkarımsal istatistiklerin kullanıldığı bu çalışmalarda, veriler ağırlıklı olarak kolay ulaşılabilir örneklem seçme

138


8-9 KASIM 2013

yöntemi ile lisans öğrencilerinden toplanmıştır. Bulgular betimsel ve çıkarımsal istatistikler kullanarak sunulmuştur; araştırmaların hepsi olumlu sonuçlanmıştır. Teknoloji destekli dil eğitimi alanyazında son 30 yılı kapsayacak şekilde yapılan meta-analizlerde ise, sesletim/telaffuz ve sohbet (İng. chat) hariç öğrencilerin daha fazla “dil kazanımı” edinmedikleri vurgulanmaktadır (Golonka, Bowles, Frank, Richardson ve Freynik, 2012; Grgurović, Chapelle ve Shelley, 2013; Macaro, Handley ve Walter, 2012).

Bilindiği gibi, 2010’da başlatılan FATİH Projesi kapsamında okulların teknolojik olarak donatılması devam etmekte, dersliklere akıllı tahtalar kurulmakta ve öğretmen ile öğrencilere tablet bilgisayar verilmektedir (MEB, 2012). Mobil öğrenme alanında kullanılabilecek en işlevsel mobil teknolojiler arasında tablet bilgisayarlar yer almaktadır. Ülkemizde bu alanda yapılan çalışmalar içericinde, Yıldız’ın (2012) okul öncesi çocuklarla kelime öğretimi yaptığı çalışma hariç hiçbirinde tablet bilgisayar kullanılmamıştır. Okullarda öğrencilerin cep telefonu kullanımıyla ilgili kısıtlamalar olduğu için, araştırma ve eğitsel uygulamaların tablet bilgisayarlar ile yapılması düşünülebilir.

Mobil Destekli Dil Eğitim Cihazları ve Uygulamalar

Günümüzde en çok kullanılan mobil dil öğrenme cihazları arasında cep telefonları, tablet bilgisayarlar, cep bilgisayarları, dijital ses kayıt cihazları ve kişisel dijital yardımcılar bulunmaktadır. Bilgisayarlar gibi, mobil öğrenme cihazları da Android, IOS, Windows, Blackbery OS, Linux ve Symbian gibi işletim sistemleriyle çalışır. Bugün en yaygın kullanılan mobil öğrenme cihazları arasında IOS ile çalışan iPhone, iPad ve iPod Touch ile Android ve Windows işletim sistemleri ile desteklenen diğer akıllı telefonlar ve tablet bilgisayarlar gösterilebilir. Apple hariç, mobil öğrenme uygulaması geliştiren kişi ve kurumlar özel programlama araçları kullanmakta, ürettikleri uygulamaları da genelde hem IOS hem de Android işletim sistemlerinde çalışabilecek farklı uygulamalar şeklinde sunmaktadırlar. Mobil uygulamalarda en çok kullanılan iletim ortamları ise, e-posta, mesaj ortamı (SMS, MMS), ses ve video yayını (podcasting), etkileşimli sesli yanıt (IVR), grafik (mobil kamera), animasyon, GPS, Mobil Web (WAP)’dir.

139


8-9 KASIM 2013

Diğer teknoloji destekli dil öğrenme ortamlarında olduğu gibi, mobil öğrenme ortamları da yüz-yüze uzaktan ve çevrimiçi olabilir (Chinnery, 2006). Mobil dil öğrenimi alanında gerçekleştirilen uygulamaların genelde cep telefonu üzerinden SMS ve MMS iletileri ile kelime öğretimi üzerinde yoğunlaştığını görmekteyiz. Oysa hem cep telefonları hem de tablet bilgisayarlar üzerinde kullanılabilecek pek çok mobil destekli dil eğitimi uygulamaları vardır. (Şekil 1). En büyük uygulama satıcıları olan Apple App Store ve Google Play 800 binin üzerinde mobil cihaz uygulaması (apps) sunmaktadır. 800-1000 kadar dil öğrenimi için uygulama bulunmaktadır. 2013 yılındaki yüklemelerin 82 milyar kadar olduğu söylenmekte; 2017’de bu sayının 200 milyar olacağı tahmin edilmektedir (MobiThinking Report, Mayıs, 2013).

140


8-9 KASIM 2013

Şekil 1. Mobil Destekli Dil Eğitimi Uygulama/Yazılım Örnekleri

İlköğretim ve ortaöğretim okullarında cep telefonu kullanımı konusunda yaşanan çeşitli disiplin olaylarından dolayı, Millî Eğitim Bakanlığı cep telefonu ve benzeri bilişim araçlarının eğitim ortamında kullanımını kısıtlamıştır (MEB, 2007a). Bilişim araçlarını, “Ses ve görüntü kaydı yapma özelliği olan cep telefonu ve kamerayla bilgi toplama, saklama, tasarlama, işleme, aktarma ve çoğaltmada kullanılan bilgisayar, internet, veri depolama aygıtları çağrı cihazı ve benzeri araçlar” olarak tanımlayan MEB (2007b), öğrencilerin “Bilişim araçlarını kişisel, toplumsal ve eğitsel yararlar doğrultusunda kullanmaları” gerektiğini ifade etmiştir. Dolayısıyla, okullarda cep telefonunun mobil öğrenme amacıyla kullanılmasında sıkıntılar bulunmaktadır. Mobil öğrenme, mobil cihazlar aracılığıyla her an, her yerde olabileceği için, bu sorun, örgün eğitim kapsamında sınıf dışı öğrenme etkinliklerinin desteklemesi ve teşvik edilmesiyle aşılabilir.

Diğer yandan, MEB’in (2012) FATİH Projesi kapsamında öğrencilere verdiği tablet bilgisayarlar yabancı dil, özellikle İngilizce dersleriyle bütünleştirilebilir. Yabancı yayınevlerine ait kitapların kullanıldığı okullarda ders ve öğrenci çalışma kitaplarına ek olarak hazırlanan

141


8-9 KASIM 2013

yardımcı mobil öğrenme materyalleri sınıf içi ve sınıf dışı görev ve ödevde mutlaka kullanılmalıdır. Burada akla gelen önemli bir nokta, dil öğretmenlerinin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimleri ile ilgilidir. Mobil dil öğrenimi alanı yeni olduğu için, öğretmen yetiştirme programlarında verilen teknolojik pedagojik içerik bilgisi dersleri mobil öğrenmeyi de kapsayacak şekilde tekrar gözden geçirilmeli, FATİH Projesi kapsamında verilen eğitim seminerlerinin teknik konular dışında pedagojik konuları da kapsaması gerekmektedir.

İngilizce Öğretmen Adaylarının Mobil Cihaz Kullanımları

Akıllı cep telefonu, tablet bilgisayar ve diğer mobil cihazları kullanan lisans öğrencilerinin sayısının her geçen gün arttığı göz önüne alınırsa, mobil destekli dil eğitimi etkinliklerinin yükseköğretimde de desteklenmesi gerekir. Hacettepe Üniversitesi’nde 144 İngilizce öğretmen adayı ile mobil cihaz sahipliği ve kullanımı konusunda yapılan bir betimsel çalışmada (Öz, 2013), adaylarının büyük bir çoğunluğunun MP3 çalar ve internete bağlanabilen cep telefonlarına sahip oldukları saptanmıştır. Önümüzdeki bir-iki yıl içinde de IOS ve Android işletim sistemleriyle çalışan cep telefonu ve tablet bilgisayar almayı düşündüklerini belirten İngilizce öğretmen adayları, en çok e-posta, PowerPoint sunumu, sözlük ve sosyal ağ hizmetlerini kullanmaktadırlar. İngilizce öğretmen adaylarına özerk öğrenme amaçlı kullanımları sorulduğunda ise, e-posta ve sözlük kullanımı ön plana çıkmaktadır.

Tablo 2. İngilizce Öğretmen Adaylarının Mobil Cihazları Özerk Öğrenme Amaçlı Kullanımları*

Kullanım Frekans Yüzde

E-posta 122 25,52

Sözlük 119 24,9

Kamera 80 16,74

Çevrimiçi alıştırmalar 56 11,71

Ansiklopedi 54 11,3

Ses kaydı 41 8,58

Diğer 6 1,26

Kullanmayan 0 0,0

* Öz’den (2013) alınmıştır.

142


8-9 KASIM 2013

Öğretmen olunca bu tür cihazları mobil destekli dil eğitimi amacıyla kullanmak istediklerini ancak hizmet öncesi eğitim, maliyet ve teknik sorunları (ör. ağ bağlantısı) dile getirilmiştir. Hizmet öncesi eğitimlerinde beceri ve/veya içerik derslerine yönelik materyal sunulmadığı için, dijital/e-kitap okuma özerk öğrenme amaçlı mobil öğrenme etkinlikleri arasında sayılabilir.

Sonuç

Son yıllarda teknik ve işlevsellik açıdan gelişen akıllı telefon, tablet bilgisayar ve diğer taşınabilir mobil cihazlar dil eğitimi başta olmak üzere pek çok alanda kullanılmaya başlamıştır. Mobil teknolojilerin zaman ve mekân esnekliği, taşınabilirliği ve ağlara anlık bağlanabilme gibi özellikleri sayesine, bireyler sabit laboratuvar veya ofis bilgisayarlarına bağlı olmadan, örgün eğitim sınırları dışında öğrenim etkinliklerine katılabilmektedirler. Ücretsiz veya fiyatı uygun sayısız mobil dil öğrenimi uygulamalarının hızla yayılmasıyla, dil öğrenimi de mobil öğrenme alanındaki gelişmelerde ön plana çıkmıştır. Teknoloji destekli dil eğitimi alanında, dünyada dil eğitimi ve öğrenimi uygulamalarında önemli değişiklikler süregelmektedir.

Mobil destekli dil öğreniminde, öğrenciler dil öğrenme materyallerine daha kolay ve daha çabuk ulaşabilir ve başkalarıyla her an, her yerde iletişim kurabilirler. Kullanılan dijital teknolojilerin doğası gereği, öğrencilerin hem kubaşık hem de bireysel dil öğrenme etkinliklerine eşzamanlı ve/veya eş zamansız katılımlarını kolaylaştırmaktadır. Bu da, tüm dil becerilerinin gelişmesine katkı sağlayacak bir potansiyeli göstermektedir. Çeşitli dil materyalleri ve öğrenme araçları ile mobil teknolojiler özerk ve durumlu öğrenme imkânı sunar, sosyal etkileşimi teşvik edebilir ve öğrencilerde motivasyonu artırabilir.

Bilgisayar destekli dil eğitimi dünyada 1960’lı yıllarda başlayan ve 1980’li yıllarda hızla gelişen bir teknoloji destekli dil eğitimi alanıdır (Ahmad, Corbett, Rogers ve Sussex, 1985; Higgins ve Johns, 1984). Son yirmi yıla bakılarak bir değerlendirme yapıldığında, ülkemizde bilgisayar destekli dil eğitim uygulamaları gerçekten geç başlamıştır. Marjinal düzeyde uygulamalar elbette olmuştur. Ancak bazı üniversitelerimiz karma (İng. blended) eğitim çerçevesinde yabancı dil eğimini internet

143


8-9 KASIM 2013

üzerinden desteklemeye beş-altı yıl önce başlamışlardır (bkz. http://www.dyned.com.tr/schools-and-universities). Mobil dil öğreniminin öğrencilerin bireysel, kubaşık ve özerk olarak dil becerilerini geliştirme potansiyeli göz önüne alınırsa, bu alanda araştırma ve uygulamaların hızlandırılması gerekir. Saran ve Seferoğlu’nun (2010, s. 263) da vurguladığı gibi, mobil teknolojilerin başta üniversitelerin İngilizce hazırlık programlarında kullanılması bilişsel ve duyuşsal açıdan etkili olacak ve “… eğitim ortamlarının kalitesinin, dolayısıyla ülkemiz bilim ve teknolojisinin, gelişmesine katkıda bulunacaktır.”

Mobil öğrenmenin gereklerinden biri mobil cihaz sahipliğidir. Bu da ya kurumlar tarafından öğrencilere cihaz verilmesi ya da öğrencilerden “Kendi Cihazını Kendin Getir” yaklaşımıyla mobil teknolojiyi onlardan istemek ile olur. İlköğretim ve ortaöğretimde, şu anda MEB tarafından öğrencilere verilen tablet bilgisayarlarla “sahiplik” sorunu çözülmektedir. Mobil teknolojilerin dil eğitiminde etkili bir biçimde kullanılabilmesi amacıyla bu konuda öğretmen adaylarının yeterliklerinin kazandırılması için en uygun dönemdeyiz. Dolayısıyla, öğretmenlerin hizmet içi eğitimlerinin teknik konuların ötesine taşınarak, pedagojik bilgilerle donatılmaları, öğretmen yetiştirme programlarında teknolojik pedagojik içerik bilgilerinin kapsamına mobil teknolojilerin de dâhil edilmesi faydalı olacaktır.

Kaynakça

Ahmad, K. Corbett, G., Rogers, M., ve Sussex, R. (1985). Computers, language learning and language teaching. Cambridge: Cambridge University Press.

Başoğlu, E. B. ve Akdemir, O. (2010). A comparison of undergraduate students’ English vocabulary learning: Using mobile phones and flash cards. Turkish Online Journal of Educational Technology, 9(3), 1-7. Erişim adresi: http://www.tojet.net/articles/v9i3/931.pdf

Belanger, Y. (2005). Duke University iPod first year experience final evaluation report. Erişim adresi: http://cit.duke.edu/pdf/reports/ipod_initiative_04_05.pdf

144


8-9 KASIM 2013

Burston, J. (2013). Mobile-assisted language learning: A selected annotated bibliography of implementation studies 1994-2012. Language Learning & Technology, 17(3), 157-224. Erişim adresi: http://llt.msu.edu/issues/october2013/burston.pdf

Çavuş, N. ve İbrahim, D. (2009). M-Learning: An experiment in using SMS to support learning new English language words. British Journal of Educational Technology, 40(1), 78-91.

Çelik, A. (2012). Yabanci dil öğreniminde karekod destekli mobil öğrenme ortaminin aktif sözcük öğrenimine etkisi ve öğrenci görüşleri: Mobil sözlük örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.

Cheon, J., Lee, S., Crooks, S.M. ve Song, J. (2012). An investigation of mobile learning readiness in higher education based on the theory of planned behavior. Computers & Education, 59(3), 1054-1064.

Chinnery, G. M. (2006). Going to the MALL: Mobile assisted language learning. Language Learning & Technology, 10(1), 9-16. Erişim adresi: http://llt.msu.edu/vol10num1/pdf/emerging.pdf

Corbeil, J. R. ve Valdes-Corbeil, M. E. (2007). Are you ready for mobile learning? Educause Quarterly, 30(2), 51-58.

Dudeney, G. ve Hockly, N. (2012). ICT in ELT: How did we get here and where are we going? ELT Journal, 66(4), 533-542. doi: 10.1093/elt/ccs050

El-Hussein, M.O.M. ve Cronje, J.C. (2010). Defining mobile learning in the higher education landscape. Educational Technology & Society, 13(3), 12-21.

Godwin-Jones, R. (2011). Emerging technologies mobile apps for language learning. Language Learning & Technology 15(2), 2-11. Retrieved from http://llt.msu.edu/issues/june2011/emerging.pdf

Golonka, E. M., Bowles, A. R., Frank, V. M., Richardson, D. L. ve Freynik, S. (2012). Technologies for foreign language learning: A review of technology types and their effectiveness. Computer Assisted Language Learning, DOI:10.1080/09588221.2012.700315

145


8-9 KASIM 2013

Grgurović, M., Chapelle, C. A. ve Shelley, M. C. (2013). A meta-analysis of effectiveness studies on computer technology-supported language learning. ReCALL, 25(2), 165-198.

doi:10.1017/S0958344013000013

Higgins, J. ve Johns, T. (1984). Computers in language learning. Boston, MA: Addison-Wesley Longman

Hockly, N. (2013). Mobile learning. ELT Journal, 67(1), 80-84. doi:10.1093/elt/ccs064

Huang, Y.-M., Huang, Y.-M., Huang, S.-H., Lin, Y.-T. (2012). A ubiquitous English vocabulary learning system: Evidence of active/passive attitudes vs. usefulness/ease-of-use. Computers & Education, 58, 273-282.

Jeng, Y.-L., Wu, T.-T., Huang, Y.-M., Tan, Q. ve Yang, S. J. H. (2010). The add-on impact of mobile applications in learning strategies: A review study. Educational Technology & Society, 13(3), 3-11.

JISC. (2013). Mobile learning infokit. Retrieved from http://goo.gl/txDkB

Kadirire, J. ( 2009). Mobile learning demystified. In R. Guy (Ed.), The evolution of mobile teaching and learning (ss. 15-55). Santa Rosa, CA: Informing Science Press.

Korkmaz, H. (2010). The effectiveness of mobile assisted language

learning as a supplementary material for English language teaching coursebooks. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bilkent Üniversitesi, Ankara.

Kukulska-Hulme, A. (2009). Will mobile learning change language learning? ReCALL 21(2), 157-165.

Kukulska-Hulme, A. ve Shield, L. (2008). An overview of mobile assisted language learning: From content delivery to supported collaboration and interaction preview. ReCALL 20(3), 271-289.

Macaro, E., Handley, Z. ve Walter, C. (2012). A systematic review of CALL in English as a second language: Focus on primary and secondary education. Language Teaching, 45(1), 1-43. doi: 10.1017/S0261444811000395

146


8-9 KASIM 2013

Martin, F. ve Ertzberger, J. (2013). Here and now mobile learning: An experimental study on the use of mobile technology. Computers & Education, 68, 76-85.

MEB. (2007a). İletişim araçlarının okullarda kullanımı. Millî Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün 19 Ocak 2007 tarihli, 2007/08 nolu Genelgesi.

MEB. (2007b). Millî Eğitim Bakanlığı ortaöğretim kurumları ödül ve disiplin yönetmeliği, sayı 26408, tarih 19 Ocak 2007. Ankara: MEB.

MEB (2012). FATİH Projesi: Fırsatları artırma, teknolojiyi iyileştirme hareketi. Erişim adresi: http://fatihprojesi.meb.gov.tr

MobiThinking. (2013). MobiThinking Report, Mayıs, 2013. Erişim adresi: http://www.mobithinking.com

Motiwalla, L. F. (2007). Mobile learning: A framework and evaluation. Computers & Education, 49, 581-596.

Naismith, L. ve Corlett, D. (2006) Reflections on success: A retrospective of the mLearn conference series 2002-2005. In Proceedings of mLearn 2006 Conference, 22-25 October 2006. Banff, Canada: Athabasca University.

Naismith, L., Lonsdale, P., Vavoula, G. ve Sharples, M. (2004). NESTA future lab report 11: Literature review in mobile technologies and

learning.Erişimadresi: http://www2.futurelab.org.uk/resources/documents/lit_reviews/Mobile_Review.pdf

Oberg, A. ve Daniels, P. (2012). Analysis of the effect a student-centered mobile learning instructional method has on language acquisition. Computer Assisted Language Learning, 1, 1-20.

Öz, H. (2013). Prospective English teachers’ usage and ownership of mobile devices as m-learning tools. Paper presented at The 4th World

Conference on Learning, Teaching and Educational Leadership, 27-29 October 2013. University of Barcelona, Barcelona, Spain.

147


8-9 KASIM 2013

Özçelik, E., Arslan-Arı, I. ve Çağıltay, K. (2010). Why does signaling enhance multimedia learning? Evidence from eye movements. Computers in Human Behavior, 26(1), 110-117.

Özdamar-Keskin, N. ve Metcalf, D. (2011). The current perspectives, theories and practices of mobile learning. The Turkish Online Journal of Educational Technology (TOJET), 10(2), 202-208.

Pachler, N., Bachmair, B. ve Cook, J. (2010). Mobile learning: Structures, agency, practices. London: Springer.

Park, Y. (2011). A pedagogical framework for mobile learning: Categorizing educational applications of mobile technologies into four types. International Review of Research in Open and Distance

Learning, 12(2), 78-102.

Paivio, A. (1971). Imagery and verbal processes. New York: Holt, Rinehart and Winston.

Saran, M. (2009). Exploring the use of mobile phones for supporting English language learners' vocabulary acquisition. (Yayımlanmamış doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.

Saran, M. ve Seferoglu, G. (2010). Supporting foreign language vocabulary learning through multimedia messages via mobile phones. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38, 252-266.

Saran, M., Seferoglu, G. ve Cagiltay K. (2008). Use of mobile phones in language learning: Developing effective instructional materials. 5th International Conference on Wireless, Mobile and Ubiquitous Technologies in Education (pp. 39–43). Los Alamitos, CA: IEEE Computer Society. Erişim adresi: http://ieeexplore.ieee.org

Saran, M., Seferogu, G. ve Cagiltay, K. (2009). Mobile assisted language learning: English pronunciation at learners’ fingertips. Eurasian Journal of Educational Research, 34, 97-114.

Saran, M., Seferoglu, G. ve Cagiltay, K. (2012). Mobile language learning: Contribution of multimedia messages via mobile phones in consolidating vocabulary. The Asia-Pacific Educational Researcher, 21(1), 181-190.

148


8-9 KASIM 2013

Sarıçoban, A. ve Özturan, T. (2012). Vocabulary learning on move: An investigation of mobile assisted vocabulary learning effect over students’ success and attitude. EKEV Akademik Dergisi, 17(54), 213-224.

Şad, N. ve Akdağ, M. (2010). İngilizce dersinde cep telefonlarıyla üretilen sözlü performans ödevlerinin yazılı performans ödevleriyle karşılaştırılması. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2010, 8(3), 719-740.

Sharples, M., Taylor, J. ve Vavoula, G. (2007). A theory of learning for the mobile age. In R. Andrews ve C. Haythornthwaite (Eds.), The Sage handbook of elearning research (pp.221-247). London: Sage.

Sharples, M., Amedillo-Sanchez, I., Milrad, M. ve Vavoula, G. (2009). Mobile learning: Small devices, big issues. In. Balacheff, S. Ludvigsen, T. d Jong & S. Barnes (Eds.), Technology enhanced learning: Principles and products (pp. 233-249). Heidelberg, Germany: Springer.

Shudong, W. ve Higgins, M. (2006). Limitations of mobile phone learning. The JALT Journal, 2(1), 3-14

Stockwell, G. (2010). Using mobile phones for vocabulary activities: Examining the effect of the platform. Language Learning & Technology, 14(2), 95-110. Erişim adresi: http://llt.msu.edu/vol14num2/stockwell.pdf

Sweller, J., van Merrienboer, J. J. G. ve Paas, F. G. W. C. (1998). Cognitive architecture and instructional design. Educational Psychology Review, 10(3), 251–296.

Traxler, J. (2007). Current state of mobile learning. International Review of Research in Open and Distance Learning, 8(2), 9-24.

Traxler, J. (2009). Learning in a mobile age. International Journal of Mobile and Blended Learning, 1(1), 1-12.

Viberg, O. ve Grönlund, Å. (2012). Mobile assisted language learning: A literature review. In Proceedings of the 11th international conference on mobile and contextualised learning (ss. 9–16). Erişim adresi: http://ceur-ws.org/Vol-955/papers/paper_8.pdf

149


8-9 KASIM 2013

Yıldırım, N. (2012). Yabanci dil eğitiminde eğitsel oyunlar araciliğiyla mobil öğrenme. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.

Yıldız, S. (2012). Use of iPad applications to introduce English as a foreign language to young Turkish learners. 2012 CALICO Symposium, University of Notre Dame, June 14-16, South Bend, Indiana.

Documents

Mobil Öğrenme, Mobil Dil Öğrenme