Koruma Alanında Sosyal Medyanın Rolü

2. ULUSAL YAPI KONGRESİ VE SERGİSİ

YAPI ÜRETİMİ, KULLANIMI VE KORUMA SÜREÇLERİ

3-5 HAZİRAN 2015, ANKARA

TMMOB MİMARLAR ODASI ANKARA ŞUBESİ

Koruma alanında sosyal medyanın rolü EYLEM KAZIL AYDOĞDU

1*

ÖZET

Tarihi yerleşimlerde değerlendirmelerde bulunurken, somut

değerlere soyut değerlerle anlam kazandırmak için koruma ve

planlamanın farklı aşamalarında yerel katılımın sağlanması

gereklidir. Katılımın sağlanabilmesi için özellikle sosyal paylaşım

siteleri etkin bir şekilde kullanılabilir. Bu çalışma sosyal bir

paylaşım sitesi olan Facebook’un koruma ve yönetim planı aracı

olarak kullanılabilirliğini inceleyen bir çalışmadır. Bu kapsamda,

yerli halktan gelen veriler ile arazi çalışmalarında elde edilen

veriler Facebook kullanılarak bütünleştirilmiş, halkın katkılarıyla

katılımlı bir yönetim planlaması süreci gerçekleştirilmeye

çalışılmıştır. İnceleme alanı Muğla İli, Yatağan İlçesi’ne bağlı

Eskihisar (Stratonikeia) Köyü’dür. Çalışmanın birinci bölümünde

Facebook ile interaktif olarak elde edilen bilgi ve belgeler

planlama sürecinde değerlendirilmek üzere Facebook üzerinde

toplanmıştır. İkinci bölümde alana ilişkin değerlendirme

yapılabilmek ve geleceğe yönelik vizyon ve stratejiler

geliştirebilmek için tartışma platformu yaratılmıştır. Sonuç olarak

bu çalışmada Facebook aracılığıyla yerel halkın katılımı sağlanarak

Eskihisar’ın evrensel değerleri yeniden tanımlanmaya çalışılmış,

Facebook’un koruma ve yönetim planlaması çalışmalarında bir

araç olarak kullanılabilirliği değerlendirilmiştir.

Anahtar Sözcükler: Sosyal medya, Facebook, koruma, planlama,

yerel halk

1 Dr. Mimar, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Muğla Kültür Varlılarını Koruma Bölge Kurulu, Emirbeyazıt

Mah. Üçler Sok. No:42 Menteşe Muğla; Tel: (0252)2130151; [email protected]

mailto:[email protected]

Koruma alanında sosyal medyanın rolü

2

1. GİRİŞ

Tarihi yerleşimlerin büyük bir kısmı eski çağlardan beri iskan edilmiş,

günümüzde halen yerleşime konu olmaya devam eden alanlardır. Bu sürekli

yerleşim düzeni, zaman içinde alana hakim olmuş ve bugün varlık gösteren

tüm medeniyetlerden arda kalan arkeolojik, mimari, geleneksel ve doğal

değerlerin bir arada olduğu farklı bir karaktere bürünmüştür. Dolayısıyla

inceleme ve değerlendirmelerde bulunurken sadece somut değerlerin değil

soyut değerlerin de araştırılarak, bunların bir arada değerlendirilmesi

sonucunda oluşturulacak bağlamın ortaya konulması gereklidir.

Somut değerlerin soyut değerlerle entegrasyonunun sağlanarak

anlamlandırılabilmesi için modern teknolojilerin kullanılması, bunun için de

koruma ve planlamanın farklı aşamalarında bu teknolojilerin kullanımıyla

yerel katılımın sağlanması gereklidir. Katılımın sağlanabilmesi için özellikle

düşük maliyetli modern dijital teknolojiler etkin ve efektif bir şekilde

kullanılabilir. Quebec Deklarasyonu’nda da belirtildiği üzere bu teknolojiler

özellikle yerli halkın katılımının sağlanmasıyla, alanın ruhunun sürekli

olarak güncellenerek belgelenmesi ve çeşitlendirilmesi noktasında kolaylık

sağlayan araçlardır [1]. Buna karşılık, günümüzde hemen hemen herkesin

kullandığı bir teknoloji olan sosyal medya, akademik çevrelerden henüz

yeterli ilgiyi görememiş, böyle kolay erişilebilir ve kullanılabilir bir aracın

bilimsel çalışmalarda kullanılabilirliği henüz test edilmemiştir.

Sosyal paylaşım servisleri sosyal ilişkilerin oluşturulduğu ve yansıtıldığı

online servis, platform ve sitelerdir. Sosyal paylaşım siteleri ise bunlar içinde

en popüler servislerdir. Bu popüler sitelerden bazıları Facebook, Twitter,

MySpace, ve Linkedln’dir. Facebook bunlar içinde en yaygın kullanıma

sahip sosyal paylaşım sitesidir.

Koruma ve yönetim planlaması alanında sosyal paylaşım siteleri, somut ve

soyut bilgiye ulaşmak ve bunları bütünlemek için kullanılan, web tabanlı

basit sistemler olarak değerlendirilebilir. Bunlardan biri olan Facebook, bir

alana yönelik bilgiyi toplamaya, paylaşmaya ve analiz ederek

değerlendirmeye yarayan bir araç olarak ele alınabilir. İçeriğindeki interaktif

platform sayesinde halkın katılımıyla elde edilen somut ve soyut bilgi ile

fikir alış verişi alanın üniversal değerini tanımlamak, korumak ve

sürdürebilirliğini sağlamak adına kararlar geliştirmek için süreci beslemek

amacıyla kullanılabilir.

E. K. Aydoğdu

3

Bu çalışma sosyal bir paylaşım sitesi olan Facebook’un koruma ve yönetim

planlama aracı olarak kullanılabilirliğini inceleyen bir çalışmadır. Bu

kapsamda, alanı korumak ve yaşatmak için farklı kaynaklardan özellikle

yerli halktan gelen veriler ile arazi çalışmalarında elde edilen veriler

Facebook kullanılarak bütünleştirilmiş, halkın katkılarıyla katılımlı bir

yönetim planlaması süreci gerçekleştirilmeye çalışılmıştır.

2. FACEBOOK’UN ESKİHİSAR’IN KORUNMASI VE

YAŞATILMASI İÇİN KULLANIMI

İnceleme alanı olarak seçilen yerleşim Muğla İli, Yatağan İlçesi’ne bağlı

Eskihisar (Stratonikeia) Köyü’dür (Şekil 1-2). Çalışmanın birinci bölümü

yönetim planlaması mantığına uygun olarak Eskihisar’a ilişkin veri toplama

aşamasını oluşturmaktadır. Bu bölümde Facebook yardımıyla alanla ilgisi

olan birçok kişiden interaktif olarak elde edilen bilgi ve belgeler planlama

sürecinde değerlendirilmek üzere Facebook üzerinde toplanmıştır. Bunun

için ilk olarak Facebook’ta “Eskihisar için ne yaptın!” adlı bir grup kurulmuş

ve alandaki belli lokasyonlara ve yapılara ilişkin fotoğraflar eklenmiştir.

Yerel halktan birkaç kişi Facebook üzerinden gruba davet edilmiş, bu birkaç

kişi başkalarını davet etmiş, zincirleme şeklinde gerçekleşen davetler sonucu

grubun toplam üye sayısı 16.03.2015 tarihi itibariyle 761’e ulaşmıştır

(Şekil3). Çoğunlukla Eskihisar’la aralarında manevi bir bağ kurmuş olan

grup üyeleri zaman içinde alana ilişkin hatıra, fotoğraf, video vb. bilgi ve

belgeyi paylaşmaya başlamış, paylaştıkça veri akışı artmıştır (Şekil 4-5).

Böylece halkın belleğinde belgelenmemiş bir biçimde var olan ve ellerinde

hatıra olarak kalmış, zamanla kaybolup gitmesi muhtemel sayısız bilgi ve

belge kayda geçmiştir.

Şekil 1. Yerleşim haritası


4

Şekil 2. Yerleşimin uydu görüntüsü

Şekil 3. Facebook’ta “Eskihisar (Stratonikeia) için ne yaptın!” grubu sayfası

Şekil 4. Grup sayfasında paylaşılan bir fotoğraf ve ilgili yorumlar

E. K. Aydoğdu

5



Bu aşamada Facebook üzerinden gelen bilgi ve belgeler eş zamanlı olarak

belli başlıklar altında sınıflandırılarak bilgisayar ortamında depolanmıştır.

Genel olarak elde edilen bilgi ve belgelerden sonra, hakkında veri elde

edilen parseller tek tek ele alınmış ve oluşturulan tablolarda o parsele ilişkin

gelen bilgi ve belge sınıflandırılmıştır (Şekil 7-8). Veri toplanan parseller

ayrıca harita üzerinde işaretlenmiştir. Böylece Facebook aracılığıyla elde

edilen coğrafik referanslı bilginin yoğunluğu harita üzerinde gösterilmiştir

(Şekil 9).


6

Şekil 7. İlgili parsele ilişkin bilgi ve belge içeren tablo

E. K. Aydoğdu

7

Şekil 8. İlgili parsele ilişkin bilgi ve belge içeren tablo


8

Şekil 9. Facebook aracılığıyla elde edilen coğrafik referanslı bilginin yoğunluğunu

gösteren harita

E. K. Aydoğdu

9

İkinci bölümde alana ilişkin belli bir değerlendirme yapılabilmesi ve

geleceğe yönelik vizyon ve stratejiler geliştirebilmek için interaktif

katılımcılardan Facebook üzerinden Eskihisar’la ilgili görüş ve önerilerini

paylaşmaları istenmiştir. Bunun için Facebook’un anket oluşturma özelliği

kullanılarak grup sayfasında bir dizi anket sorusu oluşturulmuştur (Şekil 10-

12). Sonuçlara bakıldığında; katılımcıların alanın sahip olduğu değerin

farkında olduğu, bu biraradalığın korunması gerektiği bilincinde olduğu,

arkeolojik eserlerin korunması konusunda gerekli duyarlılığın bulunduğu

anlaşılmış, ancak Eskihisar’ı korumak için yeterli ilgi ve kaynak aktarımının

olmadığı, yerleşim olarak belli ihtiyaçları karşılayamıyor olduğu, yerel

halkın ekonomik kalkınmasının göz ardı edildiği ve koruma süreci dışında

bırakıldığı konusunda görüşler ortaya çıkmıştır.

Şekil 10. Facebook üzerinde oluşturulan bir anket formu ve cevaplar



10


E. K. Aydoğdu

11

3. SONUÇ (1 satır boşluk)

Kültürel miras üzerinde yaşayanların bilgisine başvurmadan ve fikirleri

alınmadan gerçek anlamda anlaşılamaz ve değerlendirilemez. Koruma

planlamasında alanının gerçek kullanıcılarının bilgi, önerileri ve dilekleri

önemli bir veri olarak ele alınmalıdır. Özellikle arkeolojik, mimari, çevresel

ve geleneksel değerlerin bir arada bulunduğu komplekslerin korunmasında,

planlama ve yönetim sürecinde yerel halkın bilinçlendirilerek katılımının

sağlanması kritik bir gerekliliktir.

Çalışmada Facebook yardımıyla Eskihisar köyü ile herhangi bir ilişkisi olan

ancak bir araya gelemeyen kişilerin katkılarıyla köyün evrensel değerleri

yeniden tanımlanmaya çalışılmıştır. Bu süreçte alanın yönetim planlamasıyla

korunması ve yaşatılmasına yönelik veri toplama ile problem, zorluk ve

fırsatları tanımlama (SWOT Analizi) aşamasında tartışma platformu

yaratılmıştır. Böylece bugüne kadar halkın katılımını sağlamak için kullanıla

gelmiş geleneksel metotlardan daha ucuz ve zaman kazandıran, bir o kadar

da çoğunlukla göz ardı edilmiş yerel çevrelerin dikkate alındığı bir metot

geliştirilmeye çalışılmıştır. Facebook kullanımı ile yazıya dökülemeyen her

türlü duygu ve düşüncenin grup sayfasında arşivlenmesi sağlanmıştır. Yazılı

belgelerin herhangi bir şekilde yok olması ve ya tahrip olması olasılığına

karşın Facebook sanal ortamda her türlü bilgi ve belgenin arşivlenebilmesi

için bir ortam yaratmıştır. Facebook’un bir araç olarak koruma ve

planlamaya olumlu katkılarının yanı sıra bazı dezavantajlarının da

bulunduğu göz ardı edilmemelidir. Bunlardan biri bu aracın web sitesi

niteliğinde olması yani web temelli olması sebebiyle gelecekte kullanımının

ortadan kalkabileceği olasılığıdır. Bunun için grup sayfasındaki her bilgi ve

belgenin ayrı bir veri tabanında ya da veri depolama aygıtında yedeklenmesi

gerekmektedir. Bir diğer dezavantajı da birçok sözlü kaynaktan elde edilen

bilgi gibi bu kanalla elde edilen belgelendirilemeyen bilginin de başka

araçlar yardımıyla doğrulanması (triangulation) zorunluluğudur.

TEŞEKKÜR

Bu çalışmada emeği geçen sayın Prof. Dr. Gül ASATEKİN, Yrd. Doç.

Güliz Bilgin ALTINÖZ ve Prof. Dr. Gediz URAK’a çok teşekkür

ederim.


12

KAYNAKLAR

[1] Quebec Declaration on the Preservation of the Spirit of Place, Article 7

Documents

Koruma Alanında Sosyal Medyanın Rolü