١

برنج مزارع در ها آفات و بیماري شیمیایی کنترل یطیمح ستیز اثرات یررسب )نادر کالت برنج مزارع :موردي مطالعه(

*آگاه فاطمه

ساري طبیعی منابع و کشاورزي علوم دانشگاه -زراعی گیاهان فیزیولوژي يردکت دانشجوي

*Email:fateme_agah@yahoo.com

چکیدههاي ، از شاخصبراي این منظور. ها نیاز به ارزیابی اثرات زیست محیطی آنهاست کش کاربرد آفتریزي جهت در برنامه

مطالعهدر این . ها است کش یا شاخص تاثیر زیست محیطی آفت EIQشاخصها، یکی از این شاخصگردد که متعددي استفاده میبراي )شناختی بوم جزءمصرف کننده و آبشویی و جزءکارگر مزرعه، جزء(و اجزاي آن (EIQ) شاخص تاثیر زیست محیطی

نتایج نشان داد .مورد بررسی قرار گرفت کالت نادرمزارع برنج در کنترل آفات و بیماریها در هاي مصرفی کش ها و قارچ کش حشرهها، کش در بین حشره و هبوددارا ) 1/54 شاخص برابر با با نرخ کاربرد مزرعه اي(کش کاربندازیم قارچ راخطرآفرینی بیشترین که

و مصرف آن به جاي کارتاپ داشته یار ناچیزي از این شاخص رابه دلیل دوز مصرفی پایین مقدار بس )53/3( فیپرونیلدر کنترل کرم سبز برگخوار نیز، . شدتر ارزیابی خوار برنج مناسب در کنترل کرم ساقه )9/58( و دیازینون )5/50( هیدروکلراید

جهت ضد عفونی بذر و کنترل پوسیدگی طوقه و ریشه، فلودیوکسونیل. بود )2/23( کم خطرتر از ماالتیون )4/14( نوکلروف تريبراي کنترل شیت بالیت . ارزیابی شد )9/0( فلومیزول تريو )6/37( تیرام ،)24( تر و کم خطرتر از کربوکسین مناسب )1/0(

.شود توصیه می) 9/10(و ایپرودیون )1/54( کمتر در مقایسه با کاربندازیمبه دلیل خطرآفرینی )4/3( استفاده از پروپیکونازول

.کش ، قارچ(EIQ)شاخص تاثیر زیست محیطی کش، حشره برنج، :کلیدي هاي واژه

مقدمه مشکالت منشاء تواند می و داشته مغایرت شناختی بوم اصول با ها کش آفت از ناآگاهانه رویه و بی استفاده

هدف غیر موجودات روي نامطلوب اثرات دوم، درجه یوع آفاتش سموم، برابر در مقاوم نژادهاي ایجاد قبیل از اي عدیدهلذا در .باشد کننده مصرف مستقیم براي مسمومیت و کشاورزي محصوالت در سموم باقیمانده ،)شکارگرها و پارازیتوئید(

هاي از شاخص ،این منظوربراي . یست محیطی آنهاستها نیاز به ارزیابی اثرات ز کش ریزي جهت کاربرد آفت برنامه ,Feola G et al, 2011, Stenrod M et al)اند گردد که در مطالعات زیادي مورد مقایسه قرار گرفته متعددي استفاده می

توسط بار اولین براياست که ها کش یا شاخص تاثیر زیست محیطی آفتEIQ1 شاخصها، یکی از این شاخص .(2007Kovach این .شد تعریف آفات تلفیقی مدیریت بر تاکید با 1992 سال در نیویورك در کرنل دانشگاه درهمکاران و آفات تلفیقی مدیریت مجریان و تولیدکنندگان به که است رایج هاي کش آفت سمیتی هاي داده از ترکیبی شاخص(IPM) ندهاي کم خطرتر براي محیط زیست کمک می ک کش براي انتخاب آفت .EIQ جزء(اصلی جزءمیانگینی از سه

1 Environmental Impact Quotient

٢

. گردد کش جداگانه محاسبه می است که براي هر آفت) شناختی بوم جزءمصرف کننده و آبشویی و جزءکارگر مزرعه، هاي تولیدي هاي مختلف و یا نظام کش آفتهاي زیست محیطی براي مقایسه آسیب EIQدر مطالعات بسیاري از

هاي پیشنهادي آن با ارزیابی مضرات متیل بروماید و جایگزین) 2011(و همکاران Doris. ه استمتفاوت استفاده شدها و زنبورها نشان دادند که یدومتان کمترین داران مفید، پرندگان، ماهی روي کارگران مزرعه، مصرف کنندگان، مهره

و همکاران Samiayyan .ترین خطر همراه استاي را داشت و جایگزینی آن با کم مقدار این شاخص و نرخ کاربرد مزرعهبرابر با EIQرا اجرا کرده بودند داراي IPMدریافتند که مزارع برنجی که EIQنیز با به کارگیري شاخص ) 2010(

هدف این .دار بود بود و از نظر آماري معنی 711/20برابر با IPMبوده و این شاخص در مزارع بدون طرح 798/8برنج هاي کنترل آفات و بیماري مورد استفاده براي يها کش ها و قارچ کش حشره یطیمح ستیز اثرات یررسبمطالعه،

هاي مصرفی در مزارع برنج، در تحقیقی جداگانه مورد کش اثرات زیست محیطی علف. باشد می) مزارع برنج کالت نادر( .بررسی قرار گرفته است

ها روش و مواد

و مورد استفاده جهت مبارزه و مدیریت آفات يها کش ها و قارچ کش حشره ربوط به، اطالعات مدر این مطالعهآوري این اطالعات از طریق تکمیل جمع .)1جدول ( شدآوري جمعنادر در مزارع برنج شهرستان کالت ها بیماري

.تصورت گرف ،مورد تحقیق منطقهپنج مزرعه برنج در ) پنج کشاورز(برداران پرسشنامه توسط بهره

برنج کالت نادر مزارع در مورد استفاده کش کش و قارچ حشرهنوع و مقدار - 1جدول دوز مصرفی (%)ماده موثره کش نام آفت کالس

کش حشره

)کیلوگرم در هکتار( 1 80 نوکلروف تري )لیتر در هکتار( EC60% 60 1دیازینون )کیلوگرم در هکتار( G10% 10 15دیازینون )کیلوگرم در هکتار( G5% 5 30دیازینون

)کیلوگرم در هکتار( 20 2/0 فیپرونیل )کیلوگرم در هکتار( 30 4 کارتاپ هیدروکلراید

)کیلوگرم در هکتار( 1 85 کارباریل )لیتر در هکتار( 2 57 ماالتیون

کش قارچ

)کیلوگرم در هکتار( 1 5/52 ایپرودیون )کیلوگرم در هکتار( 2 60 کاربندازیم

)لیتر در هکتار( 5/0 25 پروپیکونازول )کیلوگرم در هکتار( 1 50 بنومیل

)لیتر در هکتار( 2 75 کربوکسین )لیتر در هکتار( 2 75 تیرام

)لیتر در هکتار( 33/0 15 فلومیزول تري )لیتر در هکتار( 3 80 تیوفانات متیل )لیتر در هکتار(2/0 5/2 فلودیوکسونیل

٣

ــا ــل در EIQخص ش ــگاه کرن ــط دانش ــده توس ــر ش ــداول منتش ــده و در ج ــبه گردی ــر محاس ــول زی ــق فرم طب :(Kovach, et al, 1992)باشد دسترس می

)1( EIQ={C[(DT×5)+(DT×P)]+[(C×((S+P)/2)×SY)+(L)]+[(F×R)+(D×((S+P)/2)×3)+(Z×P×3)+(B×P×5)]}/3

ــه ــن معادل ــه در ای ــتی، : DT :ک ــزمن، : Cســمیت پوس ــمیت م ــودن، : SYس ــمیت بــراي : Fسیســتمیک ب س: Zنیمــه عمــر خــاك، : Sســمیت بــراي پرنــدگان، : Dپتانســیل تلفــات ســطحی، : Rپتانســیل آبشــویی، : Lهــا، مــاهی

.نیمه عمر سطح گیاه است: Pپایان سودمند و سمیت براي بند: Bسمیت براي زنبور عسل، کـش از جـداول مـذکور اسـتخراج کـش یـا قـارچ حشـره بـراي مـاده مـوثره هـر EIQابتـدا مقـدار در این تحقیق،

هـاي مختلـف یـک مـاده مـوثره یکسـان بـراي محاسـبه فرموالسـیون . اي انجـام گرفـت شد، سپس محاسـبات مزرعـه :طبق معادله زیر استفاده شد (FUR-EIQ2)، از شاخص نرخ کاربرد مزرعه اي مصرفیو الگوهاي مختلف

)2( EIQ Field Use Rating = EIQ × % active ingredient × Rate

بــراي یــک مــاده شــیمیایی خــاص بــه دســت آمــده از جــدول بــراي درصــد مــاده EIQکــه حاصلضــرب مقــدار .مصرف در واحد سطح است موثره در فرموالسیون، در نسبت

بحث و نتایج

مزرعه شـاخص جزء کارگررا در بیشترین اثر سوء رامیت لیمت وفاناتیتکش مصرفی، قارچهاي کش در بین قارچEIQ حشره کـش دیـازینون بـا فرموالسـیون . داشتندر را در این جزء اثپس از آن کاربندازیم و تیرام بیشترین . دارا بود

EC60% هـا، داراي کـش در مقایسه بـا سـایر حشـره ،گیرد خوار برنج مورد استفاده قرار می که براي مبارزه با کرم ساقه ).1شکل (. بود کارگر مزرعه جزءروي راث بیشترین

کالت نادرهاي مصرفی در مزارع برنج کش ها و قارچ کش در حشره EIQکارگر مزرعه شاخص جزءمقدار - 1شکل

2 Field Use Rate EIQ

٤

کارتـاپ مربـوط بـه بـه ترتیـب ها کش ر در جزء مصرف کننده و آبشویی، در میان حشرهاث و کمترین بیشترینکـش جهـت بود و بر خالف جزء کارگر مزرعه اسـتفاده از ایـن حشـره EC60%دیازینون با فرموالسیون و هیدروکلراید

).2شکل ( بودکش در این گروه کاربندازیم خطرناکترین قارچ. شود تر ارزیابی می خوار برنج مناسب مبارزه با کرم ساقه

ع برنج کالت هاي مصرفی در مزار کش ها و قارچ کش در حشره EIQشاخص مصرف کننده و آبشویی جزءمقدار -2شکل

نادر

شده وکلروفن ایجاد کش تري کمترین تخریب زیست محیطی توسط حشره این شاخص، شناختی بومدر جزء ).3شکل (بود را دارا EIQشاخص شناختی بوم جزءمقدار ن کاربندازیم بیشتری ،کش ها در بین قارچ

هاي مصرفی در مزارع برنج کالت نادر کش ها و قارچ کش در حشره EIQشاخص شناختی بوم جزءمقدار - 3شکل

در ها کش ن کمترین مقدار و بین قارچوکلروف هاي مورد بررسی در تري کش در بین حشره EIQشاخص

).4شکل ( خود بودکمترین مقدار داراي کربوکسین

٥

نادر هاي مصرفی در مزارع برنج کالت کش ها و قارچ کش در حشره EIQشاخص مقدار -4شکل

. شدا کاسته هاثر آن میزاناز با توجه به فرموالسیون و دوز مصرفی، EIQ-FURبا محاسبه مقدار شاخص

کش فیپرونیل به دلیل دوز مصرفی حشره .کش کاربندازیم بود همچنان مربوط به قارچ EIQ-FURبیشترین مقدار و دیازینون کارتاپ هیدروکلراید مصرف آن به جايپایین مقدار بسیار ناچیزي از این شاخص را به خود اختصاص داد و

ن کم وکلروف کش تري در کنترل کرم سبز برگخوار حشره. شود تر ارزیابی می خوار برنج مناسب در کنترل کرم ساقهتر و کم عفونی بذر و کنترل پوسیدگی طوقه و ریشه، فلودیوکسونیل مناسب جهت ضد. باشد خطرتر از ماالتیون می

براي کنترل شیت بالیت در برنج استفاده از پروپیکونازول . شدارزیابی فلومیزول تريربوکسین و تیرام و نیز خطرتر از ک ).5شکل ( شود توصیه می ،کاربندازیم و ایپرودیونبه دلیل خطرآفرینی کمتر در مقایسه با

نج کالت نادرهاي مصرفی در مزارع بر کش ها و قارچ کش در حشره FUR-EIQشاخص مقدار - 5شکل

-FUR)اي هاي مدیریت تلفیقی آفات بهتر است با توجه به شاخص نـرخ کـاربرد مزرعـه انتخاب سموم در برنامه

EIQ) به عنوان ابزاري براي شـاغلین بخـش کشـاورزي تواند می شاخص اینرسد که به نظر می در نهایت .صورت گیردهاي مختلف اسـتفاده کش هاي نسبی بین آفت راي مقایسه تفاوتها و به ویژه ب کش جهت شناسایی مضرات ناشی از آفت

.گردد

٦

سپاسگزاري

همکاري نمودند، قیتحق نیدر انجام اکه خراسان نمونه مزرعه دام و گیاه موسسه بدینوسیله از کارکنان .گردد سپاسگزاري می

منابع Doris S, Mullen J, Wetzstein M, Houston J, 2011. Enviromental impact from pesticide use: A case study of soil fumigation in Florida tomato production, International Journal of Enviromental Research and Public Health. 8: 4649-4661. Feola G, Rahn E, Binder CR, 2011. Suitability of pesticide risk indicators for Less Developed Countries: A comparison. Agriculture, Ecosystems and Environment 142(2011) 238-245. Kovach J, Petzoldt C, Degnl J, Tette J, 1992. A method to measure the environmental impact of pesticides. New York’s Food and Life Science Bulletin. 139. Samiayyan K, Jayaraj T, Selvam S, Sivasubramanian P, 2010. The ecological and economic perspectives of upscaling of rice integrated pest management, Karnataka Journal of Agrican Science. 23(1): 42-46. Stenrod M, Heggen HE, Bolli RI, Eklo OM, 2008. Testing and comparison of three pesticide risk indicator models under Norwegian condition- A case study in the Skuterud and Heiabekken catchments. Agriculture, Ecosystems and Environment 123: 15-29.